Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai Nr

. 2

– a

pr

il 2

013

MedleMsblad for Noregs Mållag

Det enkle liv

– Alt ein treng å gjere, er å be nokon smørje nokre rundstykke, skru på varmen og låne oss nøkkelen, og så er ein klar. Ingebjørg Bratland og Odd Nordstoga har valt å leggje turneen «Heimafrå» til ungdomshus. > 14–17

Sp

rå

kgle

da

er

pr

iSa

> 4

• M

ed

go

dt

gr

ep

oM

Sta

Fet

tpin

ne

n >

6-7

• M

ålp

oli

tiS

k k

ata

Str

oFe

> 8

-9

• kv

ar

er

jen

S?

> 10

•

Sk

jeM

atiS

k H

ØY

rin

g >

11-

13 •

Så

dd

e n

Yn

or

Sk

> 2

0–2

2 •

Fr

ed

rik

Sta

d i

Må

l >

27

God plass– Det er ikkje nød-vendig å velje. Når det gjeld språk,er det «ja takk, begge delar». Hjernen har enorm kapasitet for

språk, seier Jan Terje Faarlund. > 18–19

NORSKTIDEND

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

2

Ein oransje bil køyrer rundt i Noreg i år. Noregs Mållag feirar Språkåret 2013 med ein eigen Nynorskstafett. 12 000 kilometer, 140 stogg og 19 fylke med ein kampanjebil som lyser opp der han køyrer, frå stad til stad, frå mållag til mål-lag.

Det er dei lokale mållaga som er funda-mentet for Nynorskstafetten. Dei vekene eg har vore på vegen med Nynorskstafetten, er eg blitt kjend med mange nye mållagsfolk, og eg har treft att mange kjenningar. Felles for alle er at dei verdset språkglede og språkmangfald, medvit om lokal kultur og historie, og dei har vilje til å gjere ein handfast innsats for det fel-les føremålet til mållaga i Noregs Mållag:

Noregs Mållag arbeider for at alle fritt skal kunne nytte dialekten sin, og for at folk i bygd og by skal velje og ta i bruk det nynorske skriftmålet. Noregs Mållag arbeider for å fremje nynorsk på alle område i det norske samfunnet.

Sidan eg vart vald som leiar for fire år sidan, har eg hatt seks punkt til hjelp i arbeidet. Eg har nemnt dei så ofte eg har hatt høve når eg har vitja lokale mållag. Eg har hatt dei i bak-

hovudet i kvar radiodebatt, i kvart intervju, i kvart foredrag. Her kjem dei.

Meir positiv enn negativ For at vi skal nå fram med arbeidet, må vi vere positive. Vi må legge vekt på det vi er for, ikkje det vi er imot. Vi skal skryte meir enn vi kritiserer. Vi skal fremje språkglede. Vi skal vere hyggelege også mot dei som er usamde med oss. Vi skal løfte fram dei gode døma.

Meir opptekne av løysing enn av probleM Det er lett å peike på problem, det er vanske-legare å kome med gode løysingar. Men det er løysingane som gjer stoda betre. Det er gode framlegg som gjev andre lyst til å arbeide saman med oss, og som gjer andre i stand til å fremje nynorsk saman med oss. I arbeidet opp mot

Skam L Då Nynorskstafetten endå berre

var i startgropa, vitja eg AUF for å lære. Dei har ein tradisjon for å sende ut ein turnébuss føre vala, og opplegget vårt er tett på ein blåkopi av deira. Eg fekk med meg gode råd, men også ein for-sterka angst. Heilt sidan planane vart lagde, hadde eg sete med ei kjensle av at me hadde gapa over for mykje. AUF, som har fleire medlemer enn oss, har til vanleg om lag femti stopp på turneane sine. Me skulle altså ha hun-dre og førti. Og då, etter at dei hadde fortalt om kva me måtte gjere, var eg heilt sikkert på at dette kom til å bli ein skandale.

L Kor feil kan ein ta. Så langt har det vore ein fest. Og sjølv om me sentralt har drive mykje på med dette, er det lokallaga som skal ha det aller meste av skrytet. Kven som helst kan lage materiell, dekorere ein bil og sende han ut på vegen. Men det er ikkje vel-dig mange organisasjonar som i så stor grad kan lene seg på dei lokale kreftene.

L Det som gler meg mest, er at merksemda held seg lokalt. Dette er ikkje ein metode for å løfte ei nasjonal problemstilling, noko me sentralt kan bragle med i eitt eller anna møte her i Oslo. Dette er noko som har sete i det lokale, det høyrer heime der. Samstun-des blir dette sjølvsagt ei manifestering av at folk bryr seg om språk, og av at me er ein levande og handlekraftig or-ganisasjon. Me dreg lasset saman.

L Det er enno for tidleg å konkludere heilt, men eg var altså i tvil. Eg bit i meg skamma.KJARTAN HELLEVE

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Utgjeven av noregs Mållag

Avisa blir redigert etter Redaktørplakaten

tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLO

redaktør: Kjartan Helleve kjartan.helleve@nm.no, 23 00 29 32, faks 23 00 29 31

i redaksjonen: Hege Lothe, Tuva Østvedt

Heimeside: www.nm.no

abonnement: 250 kroner per år

Utforming: Språksmia AS smia@spraksmia.no

På vegen vidareHåVARd B. øVREgåRdleiar i noregs Mållag

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

3

politikarar og byråkratar får vi gjennomslag ved å kome med gode framlegg i staden for berre å peike på vanskelege problem.

gjere det lettare å brUke nynorsk Nynorsk er eit mindretalsspråk i Noreg. Det er diverre oftast lettare å bruke eit fleirtals-språk enn eit mindretalsspråk. Vi må gjere det lettare å bruke nynorsk. Tilgjengeleg ordliste på Internett, tilgjengelege skjema på nynorsk, skulebøker til same tid og til same pris som på bokmål, skrivedugleik i nynorsk for dei som har hatt bokmål som hovudmål i skulen, alt dette er tiltak som gjer det lettare for den einskilde nynorskbrukaren å halde på språket sitt.

både for folket og for eliten Vi treng – og vi har – nynorskbrukande fyrtårn som er mellom dei fremste og beste på sitt område. Det er nynorsk som vert skrive i statens æres-bustad Grotten. Når bøker vert nominerte til Brageprisen, er nynorskbøker overrepresen-terte. Men vi treng nynorsk også i kiosklittera-tur, i popmusikk, på mjølkekartongar, i avisre-klame og i vekeblad. Vi skal fremje nynorsk på alle område i det norske samfunnet.

fleirkUltUr, ikkje trongkUltUr Verda vert mindre, og Noreg vert større. Bygd og by vert meir mangfaldige. Vi som er opptekne av språk og kultur, har det beste utgangspunktet for å møte andre språk og kulturar. Som eit språkleg mindretal har vi betre evne til å sjå utfordringane som andre språklege mindretal har, både i Noreg og i andre land. Vi skal inklu-dere, ikkje ekskludere.

nynorsk spesielt – språk generelt Vi er i ei særstilling som nasjonal språkorganisasjon. Vi har eit særleg ansvar for å stø andre språk-brukarar i arbeidet deira for sitt eige språk. Noreg treng ein organisasjon som syner verdien av å kunne fleire språk, som verdset språkkunn-skapen til innvandrarar og minoritetar, som er med på å auke den språklege sjølvtilliten hjå alle språkbrukarane i landet. Språk er ikkje eit «anten–eller», men eit «både–og».

Mållaget var viktig i går, er viktig i dag og kjem til å vere like viktig i morgon. Noreg treng ein sterk språkorganisasjon. Det er no fire år si-dan eg tok over stafettpinnen som leiar i Noregs Mållag. Eg seier takk for alt eg har lært, for alle eg har møtt, for alle dei gode sakene eg har fått arbeidd med, og eg sender stafettpinnen vidare.

LLEiARTEigEN

På vegen vidare“ Men vi treng nynorsk også i kiosklitteratur, i popmusikk, på mjølkekartongar, i avisreklame og i vekeblad. Vi skal fremje nynorsk på alle område i det norske sam-funnet.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

I august startar Nynorsk avis- senter opp i Førde. Der vil Firda Media AS utdanne nynorskjournalistar til heile landet.

– Nynorskavisene er ein berebjelke for det nynorske skriftspråket. Å styrkje rekrut-tering og kompetanse i desse avisene blir viktig for livskrafta i åra framover. Der vil vi, som den største nynorskavisa i lan-det, gjerne gjere ein jobb, seier redaktør Yngve Årdal i Firda i ei pressemelding om det nye avis-senteret.

Avisa har fått pengar både frå det statlege Vinjefondet, Spare-bankstiftinga Sogn og Fjordane og Amedia til å starte opp sente-ret som skal liggje i Førde.

Prosjektleiar På Plass Arve Sandal er allereie tilsett som prosjektleiar for senteret og får dermed ansvar for oppbyg-ginga. Han har tidlegare arbeidd både i Sunnmørsposten og NRK Sogn og Fjordane, og var med i prosjektgruppa som etablerte NRK Nynorsk mediesenter for ti år sidan.

– Vi har sett at NRK har luk-kast særs godt med det nynor-ske opplæringssenteret i Førde. Magni Øvrebotten og lærarane på senteret har snart ala opp 100

nynorskbrukande journalistar som har blitt framifrå ambas-sadørar for nynorsken. I det na-sjonale språkåret, 200 år etter at Ivar Aasen vart fødd, set vi i gang ein liknande innsats i avisbran-sjen, seier Arve Sandal.

klart for Praktikantar Målet til Nynorsk avissenter er å ale opp nynorskbrukande journalistar gjennom ei prakti-kantordning i redaksjonen i avisa Firda. Allereie i august kjem dei

første praktikantane. Senteret vil også opne opp for at dei kan ha praksis i andre aviser enn Firda.

Prosjektleiar Arve Sandal fortel at avissenteret kjem til å samar-beide med NRK Nynorsk medie-senter, som også ligg i Førde.

– Vi er særs glade for at NRK vil samarbeide med det nye tilta-ket i Firda. Samarbeid om opptak, lærekrefter og språkseminar vil styrkje oss begge og gjere Førde til ei drivkraft for nynorsk i me-dia, seier Sandal. (NPK)

4

Knut Nærum vart den aller første her i landet som fekk Språkgledeprisen. Takketalen var ei liste over kva slags språk han blir glad av. Og kva ord han saknar.

– Nokre ord kan ein jo ikkje bruke lenger. Dei har nærast fått motsett tyding, for eksempel forfordelt, skamrost og bjørnete-neste. Eg brukte jo dei orda nes-ten heile tida, men det måtte eg slutte med, seier Nærum.

sPretne ord – Prisvinnaren har spreidd språkglede blant folk flest gjennom fleire år, i fleire me-dium og innanfor fleire sjangrar, skryt juryen hjå Språkrådet, som står bak prisen. Nærum har sidan ungdomsåra omsett skodespel, skrive barnebøker, krimbøker, re-

vytekstar, nye tolkingar av Ibsen-klassikarar, og ikkje minst eit utal tekstar som legg grunnlaget for

«Nytt på nytt», det lengstlevande programmet i gullrekkja til NRK.

Knut Nærum blir også glad av godt språk. Sjølv funderer han ofte ein augneblink før velformu-lerte setningar kjem ut av mun-nen hans. Han likar å leike.

– Eg likar allitterasjon «lid-derlig» godt. Eg likar spretne ord, ord som ein blir rar i ansiktet av å uttale. Ord som bogne, kakao, sybaritt og pappenheimar.

Nærum likar dessutan det overraskande og drepande slutt-poenget, det som parkerer ein debatt. Han blir glad av forfat-tarar som får sagt mykje med få ord, for eksempel Kjell Aukrust, som skreiv «Noen satt og tenkte. Andre bare satt».

– Eg likar faste uttrykk, og det liturgiske ved for eksempel ein James Bond-film, der ein berre ventar på at han skal seie «Bond, James Bond». Då blir eg glad over å få høyre akkurat det. (NPK)

Nærum fekk første språkgledepris

Knut Nærum har spreidd språk-glede gjennom fleire år, i fleire medium og innanfor fleire sjangrar, meiner juryen. Foto: Fredrik Varfjell /

NTB scanpix

Lmålnytt

LFem Fakta– har lese heile Moby Dick på engelsk, inkludert dei kje-delege kapitla

- har undervist i standup-komikk i Namibia, utan å ha vore standupkomikar sjølv

– er i ferd med å skrive Do-nald Duck juleheftemanus for fjerde år på rad

– truleg einaste forfattaren som har skrive eit teater-stykke på bokmål, for så å omsette det til nynorsk

– kjem med ei diktsamling våren 2013

Startar senter for nynorskjournalistar

Bilet: KLAR FOR NYTT AVISSENTER: Arve Sandal er tilsett som prosjekt-leiar for Nynorsk avissenter. FOTO: Idar Stadheim / Firda

Omkamp: På landsmøtet til Høgre i 2012 for-svarte Arne Hjeltnes obligatorisk sidemål. No tek han igjen opp nynorskkampen. Foto: Tomas

Moss, icu.no

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

5

Gode erfaringar med nynorsk blant innvandrarar– At det ikkje finst nok læremiddel på nynorsk for innvandrarar, er berre ein seigliva myte, seier Mali Åm ved Ulstein kompetansesenter.

Det har skjedd mykje innanfor nynorskopplæringa sidan opplæ-ringsprogrammet NynorskPluss vart lansert for ti år sidan, fortel inspektør Mali Åm ved Ulstein kompetanse-senter til Nynorsk pressekontor.

Ho reagerer derfor på at fleire ny-norskkommunar i Sogn og Fjordane underviser innvandrarane sine i bok-mål med grunngjeving i at det ikkje finst læreverk på nynorsk. Mange av desse kommunane hevdar også at innvandrarane er best tente med å lære bokmål fordi dei seinare flyttar til ein bokmålskommune.

– Vi har gode erfaringar med ny-norskundervisning blant innvandrarar i kommunane på Søre Sunnmøre, og det finst nynorske læremiddel til alle norskkursa som vi er lovpålagde å ha.

– Vi har asylmottak i Ulstein, og dei fleste som får opphald, blir bu-sette i regionen rundt. Det er altså store sjansar for at dei hamnar i ein nynorskkommune, seier Åm.

På Sunnmøre kan ikkje innvan-drarane velje om dei vil lære bokmål eller nynorsk. Det er nynorsk som gjeld. Enkelte av innvandrarane er skeptiske til å lære nynorsk fordi dei er redde for at det kan føre til problem og diskriminering seinare, men det har vist seg at dette ikkje er tilfelle.

– Vi vil at dei utanlandske elevane våre skal bli best mogleg integrerte i lokalsamfunnet og lære å snakke og lese det språket vi brukar her. Det blir rart viss elevane møter ein kunstig bokmålsdialekt i undervisninga, og så ein heilt annan på butikken, seier Åm.

Den same oppfatninga har dei ved Førde norsksenter i Sogn og Fjordane. Der får innvandrarane også undervisning på nynorsk.

– Vi har fått tilbakemeldingar frå elevar som har flytta austover, som fortel at det ikkje var noko problem. Det er naturleg at innvandrarar lærer den målforma som dei har rundt seg i lokalsamfunnet, uttalte dagleg leiar Ole Magnar Stein til NRK nyleg. Han synest også læreverka på nynorsk er gode.

Likevel er det sju av 26 kommunar i Sogn og Fjordane som berre har bok-mål i undervisninga av innvandrarar, fortel NRK. (NPK)

inGa vinnarsak: Forslaget frå programkomiteen om å gje skule-elevar og byråkratar moglegheit til å velje bort nynorsk, skaper misnøye blant sentrale Høgre-medlemmer på Vestlandet.

I utkastet til Høgre-program for neste stortingsperiode går komi-teen inn for at det skal vere valfritt skriftleg sidemål både på ung-domsskulen og på vidaregåande.

I tillegg vil partiet gje byråkra-tar som i dag må svare på brev med same målform som avsenda-ren nyttar, moglegheit til sjølv å velje målform.

TV-kjendis og vossing Arne Hjeltnes, som sit i sentralstyret til Høgre, meiner nynorsksaka langt frå er ei vinnarsak for partiet.

– Det er tåpeleg at folk står så hardt på dette. Det er utruleg mange viktigare saker Høgre bør jobbe for. Når alt det andre er ordna, kan vi heller diskutere denne saka, seier Hjeltnes til Af-tenposten.

Leiar av Hordaland Høgre Liv

Kari Eskeland deler oppfatninga til Hjeltnes.

– Vi vil tape noko av kulturen vår om vi svekkjer det nynorske målet, seier Eskeland, som også er ordførar på Stord.

Programkomitéleiar og nest-leiar Bent Høie meiner ein tek best vare på begge målformer gjennom valfridom.

– Vi meiner at det blir best teke vare på ved at ein får hovudvekta av undervisninga på den målforma som ein sjølv har valt. Ein skal jobbe med tekstar på sidemålet, men ik-kje ta eksamen, seier Høie.

Fylkestingsmedlem for Høgre i Hordaland, Peder Sjo Slettebø, hevdar at nynorskforslaget kan oppfattast som eit angrep på den vestlandske identitetskjensla.

– Det vil vere vanskeleg for fleire lokalpolitikarar på Vestlan-det å forsvare denne politikken om forslaget blir vedteke.

Liv Kari Eskeland seier at ho vil ta opp saka på landsmøtet i mai. (NPK)

Nynorsk- misnøye i Høgre

– Det finst nynorske læremiddel til alle norskkursa som vi er lovpålagde å ha, seier inspektør Mali Åm ved Ul-stein kompetansesenter. Foto: Privat

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

6

– Vi opplever at vi vert svært godt tekne imot av lokallaga, og at lokallaga legg mykje arbeid i å få til gode, opne og posi-tive nynorskopplegg, seier Gro Morken Endresen, dagleg leiar i Noregs Mållag.

– På førehand var det ingen av oss som eigentleg kunne seie sikkert korleis dette skulle bli. Vi satsa på eit godt samarbeid med lokallaga om Nynorskstafetten, og vi har hel-digvis lukkast med det. Dette er den største samanhengande aksjonen vi har stelt i stand i mi tid i Mållaget, og det var naturleg nok ikkje heilt utan fallhøgd, seier Gro Morken Endre-sen. Etter kvart har også fleire lag meldt si interesse, så det totale talet på stoggestadar vil auke.

Møter Mykje folk – Dei fyrste tre vekene har vi snakka for om lag 4700 tilhøyrarar. I tillegg kjem folk vi har snakka med på standar. Vi er meir enn nøgde med oppslutninga til no. Og ut frå at styret har hatt målsetnad om at vi skal nå lenger ut enn til våre eigne medlemer, har vi levert med god margin, påpeikar Gro Morken Endresen.

Markeringane har vore alt frå skulebesøk, barnehagebesøk, ordfø-rar- eller rådmannsmøte, kultur- og festkveldar, årsmøte og standar. Opninga i Ørsta og Volda var særleg mangfaldig. Dei hadde mellom anna allsong i kommunehuset om mor-gonen, nynorskkafé, kviss for ung-domsskuleelevar og opningshøgtid i Aasentunet inkludert eit fakkeltog med over hundre skuleelevar.

Opninga vart dekt av NRK Møre og Romsdal både på radio og TV. Det vart også sendt på Dagsrevyen. Seinare har NRK Sogn og Fjordane hatt fleire radioinnslag, i tillegg til Vestlandsrevyen og Dagsrevyen. Jamt over har vi fått mange og gode medieoppslag i regional- og lokala-viser. Etter at vi har køyrt over fjellet til Gudbrandsdalen og Hedmark, ser vi også at det er god medieinteresse for Nynorskstafetten på Austlandet.

– Veldig kjekt Dei lokale kref-tene er så langt godt nøgde med opplegget.

– Eg tykte det var veldig kjekt at vi fekk besøk, seier Sturla Bell Fos-sen, leiar i Kyrkjebø Mållag i Høyan-ger kommune.

– For Kyrkjebø Mållag er nynorsk i kvardagen viktig, og då blir det som skjer i skulane, svært viktig. Vi fekk møte fleire klassar både i barneskulen, ungdomsskulen og på vidaregåande skule, møte som vi har fått veldig gode tilbakemeldin-gar på. Det var også kjekt for oss, for vi fekk veldig gode tilbakemel-dingar på kulturkvelden. Det var ei god samkome, gode aktørar og godt oppmøte, seier Bell Fossen.

Spark bak For Kyrkjebø Mållag var det ein vekkjar at laget vart sett inn på reiseruta til Nynorskstafetten.

– Vi fekk eit spark bak, kan du seie, konstaterer leiaren.

– Det gjorde at vi kom oss i gang med planlegginga av Språkåret. Vi fekk også eit godt samarbeid med kommu-nen, og både dei og skulane var veldig positive. No skal vi ha eit nytt møte i den kommunale gruppa for vidare ar-

rangement. Så vi fekk drøfta nynorsk med kommunen på ein god måte, og det hadde vel ikkje blitt gjort på same måten utan Nynorskstafetten, fortel Sturla Bell Fossen.

Han trur det også kan ha noko å seie for kommunen sitt engasjement for nynorsk frametter. Tilskipingane fekk god lokal medieomtale, og det var også ein del av fylkesjubileet for Sogn og Fjordane 250 år.

– Eg meiner at det fungerte godt, og det var interessant å besøke sku-lane, både dei vidaregåande skulane, ungdomsskulane og barneskulane. Eg håpar konsekvensen er at borna og ungdomane får eit nytt bilete av nynorsksoga og kan kjenne meir på at nynorsk er deira språk, og noko dei kan vere stolte av, seier Helga Hjetland, aktiv i Kyrkjebø Mållag og styremedlem i Noregs Mållag.

Hege LoTHeHege.lothe@nm.no

LNyNorsksTafeTTeN

LNyNorsksTafeTTeN:Kva er Nynorskstafetten?

I 2013 er det 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd. Dette vert feira med eit nasjonalt språkår. Noregs Mållag ynskjer at Språkåret skal bli ei politisk markering for nynorsken, og vi trur at Språkåret vil vere med på å gje eit godt inntrykk av kor viktig språket vårt er for folk.

Vårt bidrag er ein nynorsksta-fett gjennom heile Noreg. Vi har leigd ein bil og køyrer i fotspora til Ivar Aasen. Måndag 28. ja-nuar opna vi Nynorskstafetten i Ivar Aasen-tunet i Ørsta, og stafetten skal rulle heilt fram til 19. oktober i Bygland på Agder. Då har bilen hatt minst 140 stogg og vitja svært mange lokallag. Gjennom turen vil vi invitere til ordskifte om kva slags språkpolitikk nynorsken og resten av språkmangfaldet i Noreg treng.

Vi ynskjer å framheve nynor-sken og målsaka på ein positiv og kraftfull måte. Målet er òg å gjere folk medvitne om soga til nynorsken og kvifor det er vik-tig å skrive nynorsk. Dette er eit flott høve for alle som møtest, til å diskutere kvifor folk heller bør skrive nynorsk enn bokmål. I tillegg vil vi argumentere for at elevane i Noreg bør lære både nynorsk og bokmål.

–Ein suksess

April02.04. Drangedal03.04. Nissedal04.04. Notodden05.04. Bø / Gvarv06.04. Skien08.04. Seljord / Kviteseid09.04. Rjukan10.04. Hjartdal11.04. Vinje12.04. Tokke13.04. Museum, Tokke15.04. Lindesnes og

Grindheim16.04. Gjerstad17.04. Vegårshei19.04. Landsmøte Noregs

Mållag, Ørsta22.04. Folldal23.04. Tynset24.04. Orkanger25.04. Trondheim26.04. Trondheim29.04. Melhus/Skaun30.04. Levanger

Mai02.05. Inderøy03.05. Stjørdal04.05. Steinkjer06.05. Namsos07.05. Rørvik08.05. Mosjøen13.05. Bodø14.05. Sortland15.05. Bø i Vesterålen16.05. Harstad21.05. Målselv22.05. Balsfjord24.05. Tromsø25.05. Tromsø27.05. Kautokeino28.05. Alta29.05. Karasjok30.05. Vadsø31.05. Kirkenes

Juni05.06. Sveio06.06. Haugesund07.06. Vindafjord08.06. Skånevik10.06. Sand i Suldal11.06. Forsand12.06. Sandnes13.06. Klepp14.06. Bryne15.06. Stavanger17.06. Gjesdal18.06. Sola19.06. Strand20.06. Hjelmeland27.06. Ørsta/Volda28.06. Ørsta/Volda29.06. Ørsta/Volda

www.nynorskstafetten.noE-post: stafetten@nm.no

7

Reis

erut

e ap

ril–j

uni

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

Oppstarten: – Den aller fyrste dagen av Nynorskstafetten gjekk ein frå høgdepunkt til høgdepunkt. Eitt av dei var tale og blomenedlegging ved Ivar Aasen-statuen i Ørsta sen-trum. Foto: Kjartan Helleve

Bileta er henta frå bloggen som fyl-gjer Nynorskstafetten dag for dag.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

8

Leiar i Noregs Mållag, Håvard B. Øvregård, tråkka til i språkde-batten i Bø. (Avisa Varden) – Ei ny regjering med Høgre og Frp vil vere ein språkpolitisk katastrofe for nynor-sken, sa høgremannen Øvregård.Det er spørsmålet om valfritt side-mål som får Øvregård til å skjelve i buksene, men mållagstoppen vedgjekk at han kjempar for saka i eige parti. Øvregård var gjest på språkmøtet som Telemark Mållag skipa til på høgskulen i Bø.

Øvregård viste til at opplæringa i begge målformene må starte tidlegare, gjerne med leiken i bar-nehagane. Han slo i bordet med ei fersk undersøking frå NTNU som syner at opplæring i fleire språk er gunstig.

Opplæringa i skulen blei eit tema, og fleire meiner at ho er for

dårleg. Deriblant Kari Rustberg-gård frå Vinje.

– Me må fornye pedagogik-ken. Han er håplaust gammaldags mange stader, med undervisning som i 1950-åra, sa ho.

Pål Berby frå partiet Raudt stilte spørsmål ved opplegget på lærar-høgskulen sidan nynorsk blir kalla «grautmål og spynorsk» av elevar på grunntrinnet.

Jamstellingsvedtaket frå 1885 var utgangspunktet for språkde-batten i Bø. Telemark Mållag øn-skjer eit nytt ordskifte i Stortinget. Alle partirepresentantane lova å jobbe for språk, men Kristian Norheim (Frp) hadde inga tru på påbod.

Tidleg inn Kristian Hanto, tidle-gare leiar i Noregs Mållag, viste til at talet på nynorskbrukarar er det doble av folketalet på Island. Han likte ikkje språklege forbod om ny-norsk for journalistar i riksavisene – som til dømes VG.

– Barn med nynorsk har ein fordel. Det går lettare å lære eit nytt språk til fleire ein kan frå før, sa han.

Lærar Øyfrid Garborg Sande Aufles frå Seljord følgde opp med resultata av ei lokal undersøking for 3. og 4. klasse i norsk.

– Heime i Seljord meistra elev-ane nynorsk og bokmål nesten like bra. Ville det same skjedd i Skien? spurde ho.

Opplæringa fOr dårleg – Folk kjem inn på lærarskulen med 2 i norsk. Politikarene har skulda, sa lektor gjennom nes-ten 40 år, Ingvar Skobba frå Bø.

– Eit skjebneval for nynorsken. Det må vere obligatorisk karakter i både ungdomsskulen og vidaregå-ande skule. Eg respekterer ikkje ar-gumenta om at nynorsk er så van-skeleg. Dialekten i Sandefjord ligg nærmare nynorsk enn dansk. Me er på rett veg med den kulturelle sku-lesekken, sa fylkesleiar i Telemark Sp, Anne-Nora Oma Dahle.

Målpris til Jon TvinnereimJon Tvinnereim (f. 1936) frå Randa-bygda i Nordfjord får Målprisen 2012 frå Sunnmøre Mållag.

Tvinnereim har mellom anna vore førsteamanuensis i historie ved Høg-skulen i Volda og forskingsleiar ved Møreforsking. Han har skrive mange bøker og er også ein ettertrakta talar i Nordfjord og på Sunnmøre.

Han vart tidleg aktiv i målrørsla. Som formann i Volda Mållag i 1970-åra var han med og gjorde lokallaget til det største mållaget i verda (over 600 medlemer i 1975). I 1992 var han leiar for dei første nynorske festspela, som den gongen bar namnet Nynorsk Festspelveke.

Jon Tvinnereim er ein konsekvent nynorskbrukar, med særleg styrke i ordlegginga, meiner prisutdelarane. Han har ei eiga evne til å finne den rette formuleringa og dei rette orda, og han uttrykkjer seg folkeleg.

Målprisen er eit bilete av kunstna-ren Inger Giskeødegård – «Havland» – og eit diplom. (NPK)

nynorskpris til gunnar SkirbekkStyret i Nynorsk kultursentrum har kåra filosofen og samfunnsdebat-tanten Gunnar Skirbekk (75) til Årets nynorskbrukar 2013.

– Å gi han prisen er ein språkpo-litisk kritikk av den nye læreplanen i norsk, seier direktør Ottar Grepstad i Nynorsk kultursentrum i ei presse-melding. Han viser til at Skirbekk har stilt dei gode spørsmåla og argumen-tert tungt for kva slags skule Noreg treng, og kva slags norskfag skulen treng.

I grunngjevinga heiter det at Skir-bekk får prisen for arbeidet med å fornye tenkinga om ein gyldig og framtidsretta opplæringspolitikk for nynorsk, og for slitesterk evne til å halde oppe nynorsk som eit smidig språk for tenking.

Skirbekk har vore tilsett ved Uni-versitetet i Bergen og har skrive ei rad bøker, mellom anna ei lærebok i filo-sofihistorie saman med Nils Gilje som no er utgitt på 16 språk.

Prisen som Årets nynorskbrukar er på 100 000 kroner og blir delt ut på Dei nynorske festspela i juni. (NPK)

«Fritt språkval – ein illusjon?» Under denne overskrifta inviterte Ålvundfjord og Ålvundeid Mållag og kulturtenesta i Sunndal kommune til språkseminar på Sunndalsøra torsdag 28. februar. Seminaret var prega av ei rekkje engasjerande innleiarar og god oppslutning frå språkinteresserte i området.

– Eg er svært nøgd med dagen. I kampen for å styrke nynorsken si stilling er dialog eit nøkkelord for meg. Eg tykkjer vi fekk til ein god samtale. Semi-naret ga inspirasjon til å stå på vidare, seier initiativtakar Nils Ulvund.

Ulvund er leiar i arrangørlaget og har i mange år arbeidd for å gje nynorsk ein breiare plass

innanfor m.a. media og offentleg administrasjon på Nordmøre.

– I kontakten med redaktørar, rådmenn og andre instansar har eg møtt mykje velvilje og forstå-ing. Seminaret vart på mange må-tar ei forlenging av denne gode kontakten, seier Ulvund, som fekk ros frå fleire av innleiarane for måten han arbeider på.

Sunndal på gli Eit konkret resultat av seminaret ser ut til å bli at administrasjonen i Sunndal aukar bruken av nynorsk. Sunn-dal er språknøytral, men står i realiteten fram som ein bokmåls-kommune. Rådmann Per Ove Dahl, som deltok på seminaret, lova å rette opp i dette. Dahl vil oppmode medarbeidarane sine til å skrive meir nynorsk, og språk-bruk skal heretter bli eit fast tema i leiargruppa i kommunen.

Språk er for øvrig eit område som får lite merksemd i dei fleste kommunar.

Astrid M. Grov, rådgjevar i Språkrådet med målloven som spesialfelt, opplyste på seminaret at språkpolitikk manglar som ein del av planverket i 81 prosent av kommunane her i landet.

nynOrSk Og VårSøg Frå Surnadal, Hans Hyldbakk sitt Vårsøgland, kom Bergsvein Brøske. Brøske er i dag senterleiar ved Amfi Sunndal, men har ei for-tid som ordførar og hotelldirektør i heimkommunen.

Surnadal har nynorsk som administrasjonsspråk. Brøske meinte at dette er ein føremon for kommunen, og karakteriserte nynorsk som eit viktig element i kommunen si merkevarebyg-ging.

Llokallagsnytt

- H+Frp er ein katastrofe for nynorsk

–Dialog gjev resultat på Nordmøre

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

9

Da Brøske gjekk av som ordførar i 2007, tok han over som direktør ved tradisjonsrike Surnadal Hotell. Hotellet var inne i ein vanskeleg periode, og Brøske starta på eit atterreisingsarbeid saman med in-vestorar som var viljuge til å satse.

Han fortalde om ein prosess der nynorsk og lokal identitet skulle bli ein av berebjelkane. Hotellet skifta også namn til Vårsøg Hotell.

– Vi tok heile Vårsøguttrykket inn i marknadsføringa, og vi bruka ny-norsk. Eg er ikkje i tvil om at det vart ein suksessfaktor for oss, sa Brøske.

Romma på det nyrenoverte ho-tellet er pryda med flotte foto frå nærområdet, og Hans Hyldbakk sine dikt er tilgjengelege over alt.

ingen MinOriTeT Ottar Grep-stad, direktør ved nynorsk kultur-senter, bruka mykje av innlegget sitt til å avlive ein del mytar som har

oppstått rundt nynorsken. Ein av desse er at nynorsk er eit lite språk.

– Mellom ti og femten store språk i verda blir tala av veldig mange. Elles er det typiske at dei fleste språk blir nytta av få men-neske. Med sine fem millionar inn-byggjarar er Noreg slett ikkje noko lite språksamfunn, sa Grepstad.

Og det same gjeld nynorsk iso-lert. 5000 av verdas 6900 språk har færre enn 100 000 brukarar. Til samanlikning brukar rundt ein halv million menneske nynorsk dagleg.

Grepstad understreka også at nynorsk er eit moderne språk, som er naudsynt for at vi skal forstå det norske samfunnet og den tida vi lever i.

Programmet femna elles innleia-rar frå Noregs Mållag, bank, media, politikk og offentleg administrasjon.

lars steinar ansnes

Høgres Tina Wilcox sa at læra-rane ikkje tok nynorsk på alvor, og at elevane hadde piggane ute i 8. og 9. klasse. Ho ser på nynorsk som viktig.

Sigrid Aksnes Stykket frå høgsku-len viste til gode røynsler med å dele undervisninga i norsk likt mellom dei to målformene. Erfaringane her var i eit internettstudium for lærarar, med god representasjon frå Oslo.

– Mange av studentane sakna ny-norsken da dei kom over på bokmål, sa ho.

nei Til påbOd – Det er ikkje i interessa til nynorsk med ei lov-

regulering. Me vil ha valfritt side-mål, slik at elevane får konsen-trere seg om hovudmålet. Partiet vårt trur sjeldan på reguleringar. Andelen med nynorskelevar i Telemark har kome ned i 11 pro-sent – eit fall på 15 prosent i løpet av fire år, opplyste Norheim, som naturleg nok var ueinig med Øvregård i uttalen om ei ny re-gjering.

Både Torgeir Fossli frå Venstre og Dag Sele i KrF blei utfordra på om dei vil leggje ned veto mot valfritt sidemål i ei regjering med Høgre og Frp.

– Me kan ikkje reservere oss mot alt mogleg. Veljarane må fyrst få seie sitt, sa Torgeir Fossli.

Dag Sele ville heller ikkje leg-gje ned veto, men lova å kjempe for sidemålet med ei ny regje-ring.

– Folk kan ikkje ta sjansen på å stemme på slike parti, repliserte Ap-kandidat Sven Tore Løkslid med eit smil.

aViSene Kristian Norheim karak-teriserte det som tåpeleg at VG og Dagbladet ikkje vil ha reportasjar på nynorsk, men meinte at frie aviser

måtte bestemme dette sjølve. Dag Sele viste til at mange aviser får pressestøtte. Han håpar derfor at KrF kan ta opp att framlegget om mogleg tiltak.

– Burde me ikkje heller heie på dei journalistane som brukar nynorsk her i fylket, framfor å su-tre over situasjonen i riksavisene, spurde debattleiar Styrk Fjærtoft Trondsen.

Han skapte temperatur med på-gåande spørsmål og friske replikkar gjennom to samfulle timar.

Halvor Ulvenes/avisa vardenhalvor.ulvenes@varden.no

–Dialog gjev resultat på Nordmøre

Frå venstre Nils Ulvund og Nils Bjørvik frå Ålvundfjord og Ålvundeid Mållag, vidare Astrid M. Grov frå Språkrådet og direktør ved Nynorsk kultursentrum, Ottar Grepstad. Foto: Lars Steinar Ansnes

Temperatur: Debattleiar Styrk Fjærtoft Trondsen fekk liv i ordskiftet med pågåande spørsmål og friske replikkar. Håvard B. Øvregård, leiar i Noreg Mållag, ville gjerne vere med. Foto: Halvor Ulvenes

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

10

Målungdommens «bad cop» og «good cop» har skrive om kvifor Noreg treng sidemål. Dei ønskjer å heva nivået på de-batten.I vinter kom pamfletten Kva skal vi med sidemål? Noverande og førre leiar i Norsk Målungdom, Vebjørn Sture (25) og Janne Nygård (23), står bak.

– Eg trur ikkje eg veit om så mange politiske saksfelt der det er så mange som meiner så mykje, med så lite sakskunnskap. Me øn-skjer å kle av desse ein gong for alle, seier Vebjørn Sture.

Første del av boka byrjar med på-standar om sidemål frå både elevar, lærarar og ungdomspolitikarar. For eksempel at bokmålselevane blir meir positive til sidemål om det blir frivillig, at sidemålsundervising tek tid frå hovudmålet, og kva poenget eigentleg er.

– Me tek innvendingane seriøst, og svarar ordentleg. Mange av på-standane tek folk for god fisk, dei verkar plausible, seier Vebjørn Sture.

ReinsaR opp i gRums Både han og Janne Nygård har fleire gonger

forsvart sidemålet sin plass i aviser og radio.

– I ein treminuttars debatt på radio er det vanskeleg å grunngje kvifor påstandar ikkje er sanne, seier Vebjørn.

– Me ønskjer å reinsa opp i litt grums, seier Janne Nygård.

– Det har ikkje vore ei slik bok før. Norsk Målungdom har hatt argumentasjon fleire stader, og me har hjelpt mange ungdomsparti med gode argument, men no er dei samla, seier Janne Nygård.

– Det er ikkje så mange som har fått grunngjeve kvifor dei treng si-demål. Viss ikkje elevane får forklart det, så er det ikkje sikkert dei ser nytten, seier Vebjørn Sture.

FoRskjellige Sjølv er Sture tid-legare bokmålselev ved tømrarlinja ved Godalen vidaregåande i Stavan-ger. Janne Nygård er tidlegare ny-norskelev ved Firda vidaregåande. Dei er samde om at dei har kvar sine tilnærmingsmåtar i kampen for ny-norsken og sidemålet, den eine med kvassare kantar enn den andre.

– Eg er «bad cop», mens Janne er «good cop», ler Vebjørn.

– Me er dei mest forskjellige per-sonane du kan tenkja deg. Eg bruker leppestift, og likar å reisa til Syden, smiler Janne.

– Og eg har ikkje barbert meg på fleire dagar, og likar meg best på fjellet, legg Vebjørn til.

ØnskjeR spRåkdebatt Når det dukkar opp forslag om til dø-mes å gjera sidemål valfritt, er det svært ofte at journalistar og de-battleiarar ringjer til Janne Nygård eller Vebjørn Sture som forsvarar for nynorsken og sidemålet sin plass.

– Det som er viktig å vita, er at me har veldig mange politikarar og parti i ryggen, seier Janne Nygård.

Ho ønskjer seg fleire toppoli-tikarar i debattar om sidemål og nynorsken.

– Kvifor blir ikkje Jens Stol-tenberg kalla ut i ein debatt om sidemål? spør ho, og etterlyser sam-stundes fleire språkpolitikarar her i landet.

– Det er veldig få som har språk-saker som si hjartesak. Pamfletten vår er eit tilskot som kanskje kan gje fleire aktørar som kan uttala seg, seier ho.

Draumedebatten deira er ikkje om sidemål er valfritt eller ikkje. Draumedebatten er korleis side-målsundervisinga kan bli betre.

– Det er ikkje berre skulepolitikk. Det er òg kultur- og språkpolitikk. Det handlar om kva samfunn me vil ha, seier Janne Nygård.

aRgument FoR hØgResida I andre del av boka kjem forfatta-rane med sine argument for kvifor alle bør ha sidemål i skulen. Ingen av forfattarane har illusjonar om at

Unge Høgre og Framstegspartiet vil endra synspunkta sine på valfritt sidemål etter pamfletten.

– No har me spela ballen over til dei. No får dei koma med sine motargument, seier Vebjørn Sture. Han legg til at dei i boka har fleire argument for sidemål som bør finna klangbotn på høgresida.

– At ein får smarte ungar av si-demål er eit sånt argument. Ein læ-rer meir om ein lærer fleire språk. At alle lærer begge målformene, gjev også valfridom i praksis. For viss enkeltmennesket skal kunne samarbeida om å produsera tekstar saman med andre, er ein nøydd til å kunna begge målformene, påpeikar han.

paRadigmeskiFte Begge har merka ei stor haldningsendring til språk blant folk den siste tida. Det òg dryp på nynorsken.

– Det er nesten eit paradigme-skifte, seier Janne Nygård.

Ho håpar boka kan inspirera andre til å skriva meir om sidemål og språk.

– Kven bør lesa boka?– Kven bør ikkje lesa boka? spør

Vebjørn Sture.– Veljarar, lærarar, elevar og alle

som meiner ein ikkje bør ha sidemål i skulen, seier Janne Nygård.

Svein Olav B. langåker/Framtida.nOsvein.langaker@startsiden.no

Vil ha språkdebatt med Jens

LnOrSkFaget

Vil reinske opp: – Me ønskjer å reinsa opp i litt grums, seier Janne Nygård og Vebjørn Sture. Foto: Kjartan Helleve

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

11

Fristen for å kome med innspel på framlegget til ny læreplan i norsk er no ute. Utdanningsdirektoratet vil gå gjennom innspela og levere eit en-deleg framlegg til Kunnskapsdepar-tementet i midten av april. Departe-mentet har sagt at dei vil kome med eit endeleg framlegg før sommaren.

Men no er det sådd tvil om kva-liteten på dette arbeidet. Høyringa var nemleg utforma som eit elektro-nisk fleirvalsskjema der ein kunne krysse av ulike alternativ frå «Helt enig» til «Helt uenig». I tillegg kunne ein fylle ut kommentarboksar med «eventuelle språkpolitiske konse-kvenser». Allereie då høyringa vart send ut, kom det kritikk mot sjølve forma. Det verka som om dette skjemaet var den einaste måten ein kunne sende inn høyringssvar, og kommentarfelta hadde berre plass til tre hundre teikn.

udiR måtte pResiseRe Etter at Utdanningsdirektoratet fekk kritikk for dette, melde dei 14. desember at kommentarfelta var endra til å kunne ta imot som mange teikn som helst, og understreka samstundes at dei også ville ta imot tradisjonelle høyringssvar, t.d. brev og e-postar.

Når fristen no er ute, er det råd å sjå korleis dette fleirvalsskjemaet

har fungert i praksis. Ein vidare-gåande skule har meldt inn at dei er a) «delvis uenig» om at ein skal ha dagens ordning med tre stand-punktkarakterar, b) «helt uenig» i at det skal vere to standpunktkarakte-rar og c) «delvis uenig» i at det skal vere éin standpunktkarakter. Og utan skriftlege kommentarar er det vanskeleg å forstå kva denne skulen ser føre seg.

– avgRensande Fleire fagper-sonar som Norsk Tidend har vore i kontakt med, seier at dei ikkje kjenner til at høyringar har blitt gjennomførte på dette viset. Kirsten Sivesind, fyrsteamanuensis ved Institutt for lærarutdanning og sko-leforsking ved Universitetet i Oslo, meiner at ei slik høyringsform har både fordelar og bakdelar.

– Frå ein administrativ ståstad er denne måten å gjennomføre høyringar på praktisk og effektivise-rande. Meiningsmålinga gjev mange høve til å vise sin eventuelle støtte til endringsframlegga og i tillegg kome med kortfatta kommentarar til bestemte sider ved høyringsut-kasta, seier Sivesind.

– Frå eit fagleg og pedagogisk-profesjonelt synspunkt er likevel denne prosedyren svært avgrensa.

Vår historiske tradisjon med faglege høyringar attende til slutten av 1700-talet tilseier opne høyrings-prosessar der alle typar faglege perspektiv og argument skal kunne telje med. Difor er det godt å høyre at Utdanningsdirektoratet endra prosedyren undervegs.

Ho er likevel ikkje heilt sikker på medvitet om kva ei høyring eigent-leg er, står sterkt nok.

– Det verkar som om det felles minnet me har om slike prosessar, er i ferd med å bli viska ut, og då tyk-kjest det å vere vanskeleg å utvikle noko nytt utan å tråkke feil, som i tilfellet med denne elektroniske un-dersøkinga, seier Sivesind.

Noregs Mållag har sendt inn eit lengre høyringssvar (sjå eiga sak), og understrekar at ei svekking av sidemålet i praksis er ei svekking av nynorsk.

– Eit revidert norskfag må halde på eigen karakter i sidemål. Fleir-talet i norsk skule har nynorsk som sidemål, og ei svekking av sidemålet er i praksis ei svekking av nynorsk. Me er glade for at fleire norskfag-lege miljø no stør Noregs Mållag sitt syn på norskfaget, seier Håvard B. Øvregård, leiar i Noregs Mållag.

kjartan HelleveKjartan.helleve@nm.no

Ny læreplan i Norsk:

Kritikk mot høyringa

Forskar samanliknar høyringa om fram- legget til ny læreplan i norsk med ei mei-ningsmåling.

Frå eit fagleg og pedagogisk-profesjonelt synspunkt er denne prose-dyren svært avgrensa.

Kirsten Sivesind

F

Kirsten Sivesind, fyrsteamanu-ensis ved Institutt for lærarut-danning og skoleforsking ved Universitetet i Oslo. Foto: UiO

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

12

svekkjeR undeRvisninga: – Slik dei nye vurderingsordningane for norskfaget er føre-slegne i høyringsbrevet frå Utdanningsdirektora-tet, svekkjer dei sidemålsundervisninga sin plass i skulen. Ingen av dei nye vurderingsordningane som Utdanningsdirektoratet har sendt ut på høy-ring, har eigen karakter i sidemål i ungdomssku-len, og alle ordningane har bytt ut standpunktka-rakteren til fordel for ein eksamenskarakter.

– For Noregs Mållag er det å oppretthalde statusen og undervisninga i sidemål viktig. Undersøkingar syner at alle reduksjonar i krav eller fjerning av vurdering i sidemål fører til lægre sidemålskompe-tanse. Difor er Noregs Mållag skeptisk til ei ordning utan vurdering og karakter i sidemål; det vil vere ei klår svekking av sidemålsopplæringa.

– Likeins er Mållaget skeptisk til ordningar som fjernar standpunktkarakterar til fordel for ek-samenskarakter. Dei positive konsekvensane av standpunktkarakter er ei breiare prøving av kom-petansemåla i læreplanen enn ein eksamenska-rakter gjev. Standpunkt og eksamen har heilt ulike funksjonar, og å fjerne den eine til fordel for den andre vil svekkje prøvinga og dermed òg statusen og plassen til sidemålsundervisninga i norskfaget.

– Noregs Mållag er glad for at ein no har lukkast med å stramme opp norskfaget, som hadde vorte for omfangsrikt. Likevel meiner me revisjonen ik-kje i like stor grad har lukkast med å gje elevane ei betre grunngjeving for sidemålsundervisninga slik kunnskapsminister Kristin Halvorsen har etterlyst.

– Noregs Mållag er svært oppteke av at sidemåls-opplæringa også får ei djupare grunngjeving som tek utgangspunkt i den fellesskapen den norske tospråkstoda gjev, og dei pliktene det fører med seg å vere eit fleirspråkleg samfunn. Opplæring i både nynorsk og bokmål er heilt avgjerande for nynorskbrukarane sine språklege rettar. Utan god opplæring i begge språka vil ikkje nynorskbru-karane fritt kunne nytte språket sitt overalt i den norske ålmenta. (Heile høyringsbrevet frå Noregs Mållaget er å finne på nettstaden nm.no)

bRYt pRinsipp: Utkastet til ny læreplan frå Utdanningsdirektoratet bryt med prinsippet om likestilte mål-former, meiner Språkrådet. Forslaget kan innebere at bokmålselevar får svakare opplæring i nynorsk.

Språkrådet skriv i ei høyringsfrå-segn at dei er uroa for at læreplan-forslaga frå Utdanningsdirektoratet svekkjer stillinga til nynorsk i grunn-skulen og den vidaregåande skulen.

– Viss bokmålselevane går ut av skulen med lågare nynorskkom-petanse enn i dag, blir det tyngre å vere nynorskbrukar i samfunnet. All ny opplæringspolitikk må sør-gje for at både bokmålselevar og nynorskelevar blir betre i nynorsk enn dei er i dag. Viss ikkje kjem ny-norskbrukarane til å møte eit stadig

sterkare press om å bruke bokmål i store delar av samfunnslivet, seier direktør Arnfinn Muruvik Vonen i Språkrådet i ei pressemelding.

stYRkjeR hovudmålet For-slaga til justerte læreplanar for norsk, engelsk, matematikk, natur-fag og samfunnsfag i grunnskulen og i den vidaregåande opplæringa hadde høyringsfrist tysdag 5. mars. I forslaget til læreplanen i norsk står det at opplæringa i norsk hovudmål skal styrkjast, samtidig som ein ik-kje skal vente like god meistring i sidemålet. I tillegg foreslår Utdan-ningsdirektoratet å redusere talet på karakterar i sidemålsfaget frå tre til to eller til berre éin karakter, noko Norsk Målungdom og Noregs

Mållag har stilt seg kritiske til. – Eit revidert norskfag må halde

på ein eigen karakter i sidemål. Fleirtalet i den norske skulen har nynorsk som sidemål, og ei svekking av sidemålet er i praksis ei svekking av nynorsk, seier leiar Håvard B. Øv-regård i Noregs Mållag til NTB.

– hev kompetansen Språkrå-det meiner læreplanforslaget bryt med det prinsippet Stortinget slutta seg til med språkmeldinga «Mål og meining», som gjekk inn for å styr-kje nynorsken.

– Språkrådet kan ikkje gå god for ein læreplan i norsk som verkar motsett av dei språkpolitiske prin-sippa vi er sette til å ha tilsyn med, seier Vonen.

Språkrådet meiner opplæringa i nynorsk må bli betre og starte tidlegare, og at lærarane må få meir kompetanse. I høyringsfråsegnene poengterer dei at opplæringa i skriftleg norsk er kjernen i norsk-faget.

– Skal vi avgrense faget, må det gjerast på eit anna vis enn ved å skjere ned på skrivekunnskapen. Meistringa i begge målformene må dokumenterast på vitnemålet, seier Vonen. Språkrådet understrekar også at på grunn av sidestillinga mellom målformene burde om-grepa bokmål og nynorsk brukast i læreplanen, ikkje dei gamle om-grepa hovudmål og sidemål.

mOnica Hägglund langenNPK/NTB

LnOrSkFaget: HøyringSSvara

Språkrådet: – Bryt med norsk språkpolitikk

Mållaget: – Sidemålsopplæringa treng ei djupare grunngjeving

FleirVal: Høyringa var stila som eit elektronisk fleirvalsskjema der ein kunne krysse av gjevne val og eventuelt skrive utfyllande kommentarar. Faksimile

nO

rSk

tid

end

2–2

013

– Gjennom skjemaa blir alle høyrde.Eli-Karin Flagtvedt, avdelingsdi-rektør ved Avdeling for læreplan i Utdanningsdirektoratet seier at å få inn høyringssvar som eit utfylt skjema gjer oppsumme-ringsarbeidet enklare og sikrar at alle som ynskjer å bli høyrde, faktisk blir det.

– Kvifor valde Udir å lage høy-ringa som eit fleirvalsskjema?

– Det viktige omsynet for oss då me laga høyringsskjemaa, var å få fram på ein tydeleg måte kva endringsframlegga går ut på, og at det skulle vere enkelt og tilgjengeleg for alle instansar å svare på høyringa. Vi har nytta eit tilsvarande skjema også ved andre høve, når vi har mange spørsmål og tema som skal klar-gjerast. Bruk av skjema gjer det enklare å oppsummere og sikre at alle svar kjem fram sortert på ein rask og god måte.

– Bør ikkje lista liggje høgare for å kome med innspel på noko så sentralt som ein læreplan?

– Vi er litt usikre på kva du meiner med at lista bør liggje høgare. I ein høyringsprosess er det viktig at alle som ønskjer å bli høyrde, faktisk blir det, og at

dei får skrive så utfyllande som dei ønskjer. Samstundes er det ein føresetnad for å svare på høyringsspørsmåla at ein har lese høyringsbrev og framlegg til reviderte læreplanar før ein fyl-ler ut svar på skjemaa. Vi kan ik-kje sjå at kravet til å setje seg inn i saka er høgare eller lågare ved bruk av skjema.

I dei mange opne kommen-tarfelta kan høyringsinstansane svare meir uførleg på det en-kelte spørsmålet, og her kan alle instansar skrive så mykje dei ønskjer – i prinsippet om kva det måtte vere som ligg dei på hjartet når det gjeld dei ulike delane av læreplanane. Vi vil også leggje til at alle høyringsinstansar kan sende eigne høyringsfråsegner til oss utanom skjema, og fleire instansar har gjort dette.

– I kor stor grad vil Udir leggje vekt på svara frå desse skjemaa kontra dei meir utfyllande innspela som kjem?

– Vi går svært grundig gjen-nom alle svar som kjem inn i våre høyringsprosessar. Mange av svara i skjemaa er vel så utfyl-lande som innspel utanom skje-maa, og vi handsamar alle svar grundig og seriøst, seier Flagtvedt.

kjartan Hellevekjartan.helleve@nm.no

13

Utdrag frå sentrale høyringsfråsegner:

lnk– Svært usamd i at ein skal bruke ulike kompetansemål i ho-vudmål og sidemål. Medlemmene i LNK må kunne gå ut frå at personar som blir tilsette og har høgskule og/eller universitets-utdanning, kan skrive bokmål og nynorsk tilnærma like godt.

ntnuSpråkseksjonen ved Inst. for nordistikk og litteraturvitskap- Vi veit òg at fleire lærarar slit med å halde trykket oppe gjennom dei tre vidaregåande åra utan eksamen før etter det avsluttande året. Derfor er vi positive til ein eksamen i sidemål etter Vg2, som skissert i alternativ 3. Men det er ikkje haldbart om dette er første og einaste gongen ein blir prøvd i sidemålet.

universitetet i bergenInstitutt for lingvistiske, litterære og estetiske studium– Det viktigaste prinsippet slik LLE ser det, er at det eksisterer eit vurderingsregime som synleggjer kompetanse i både ny-norsk og bokmål, og at krava til sidemål ikkje vert svekt. Det må med andre ord kunne dokumenterast kompetanse i både nynorsk/bokmål, hovudmål/sidemål.

høgskulen stord og haugesund– Me vil sterkt åtvara mot å gå inn for ordningar som svekkjer posisjonen til særleg nynorsk som offisielt språk, slik me mei-ner alternativ to og tre vil gjera.

høgskulen i sogn og Fjordane– HiSF meiner det er eit overordna problem at høyringsfram-legget ynskjer ulike kompetansemål for sidemål og hovud-mål.

– HiSF meiner at alternativ 1 er det einaste av dei tre alter-nativa til sluttvurdering som sikrar ei akseptabel jamstilling mellom bokmål og nynorsk ut frå dei overordna språkpolitiske føringane som ligg til grunn for opplæringa og norskfaget.

nynorsk kultursentrum– Alle bør lære å lese og skrive nynorsk og bokmål. Det bør stillast ulike krav til hovudmål og sidemål hos elevane, men ulike krav er ikkje synonymt med strengare eller svakare krav.

litteraturselskapet det norske samlaget - Den nye læreplanen i norsk må konkludere med alternativ 1: v idareføring av dei gjeldande sluttvurderingsordningane.

norsk lektorlag– Det er ingen grunn som tilsier at kombinasjonen av én standpunktkarakter i skriftlig og to eksamenskarakterer i både hovudmål og sidemål, ikke vil kunne bli en god ordning.

– Det vil være lettere å motivere for å lære sidemål når man kan konsentrere seg om en nært forestående eksamen. Vi ønsker full språklig kompetanse og ser problemer med å definere hva lavere formelle språkkrav innebærer i praksis. Vi ønsker heller enklere eksamensoppgave i sidemål.

ivar aasen-instituttet– Er ikkje samd i forslaget om å operere med to ulike føremål for opplæringa i høvesvis skriftleg hovudmål og skriftleg si-demål.

– Alternativ 1 er det einaste av dei tre alternativa til sluttvur-dering som sikrar mest mogeleg reell jamstelling mellom bokmål og nynorsk.

Udir: – Vil handsame alle svar grundig og seriøst

Eli-Karin Flagtvedt, avdelingsdirektør ved Avdeling for læreplan i Utdanningsdi-rektoratet. Foto: Jannecke Sanne

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

14

Det er kaldt i Skogly, huset til Gransherad Ungdomslag. Det har vore mykje renn inn og ut dørene, og på grunn

av straumkablar er det ikkje råd å lukke alle dørene. Men dagen er ko-men. I kveld skal Ingebjørg Bratland og Odd Nordstoga endeleg kome.

Stolane er framme, kaffien er klar og kakene ligg framme på fata. Det er endå ei stund til den fyrste av to konsertar, men huseigarane er ferdige med sitt. No er det berre ljos og lyd som skal stillast inn. Sjølv om målsetnaden for turneen var å ha med så lite utstyr som råd, gjere det enkelt, så må ein jo ha litt ljos. Lydmann Vegard Finnekåsa spring opp og ned ei gardintrapp for å stille inn, før han set seg bak miksepulten og gjev både Bratland, Nordstoga og bassist Gjermund Silset meir klang i monitorane. Det var Finnekåsa, som sjølv kjem frå Gransherad, som tok kontakt med ungdomslaget og lurte på om dei kunne vere interesserte i ein konsert. Sidan det ikkje medførte nokon risiko for ungdomslaget, anna

enn at dei måtte stille med folk og setje huset i stand, så var dei ikkje seine om å seie ja. Sidan har det vore dugnad, og huset har fått eit målings-strøk både her og der. Galleriet har ikkje vore i bruk på førti år, men har no fått nytt golv. Eit gamalt kjøkken er gjort om til artistgarderobe. Otto Pedersen frå Ungdomslaget veit ik-kje heilt kvar han skal gjere av seg.

– Det er heilt fantastisk, er svaret då eg spør han om han har ei god kjensle.

Halde det enkelt Endeleg er alle nøgde. Det nærmar seg konsert, og bandet set seg inn i den nyop-pussa garderoben. I eit nytt kjøle-

skåp finn dei seg både eggerøre og laks, og ei skål med smågodt står framme på salongbordet.

– Det var to ting som fall saman, seier Odd Nordstoga då han forkla-rer kvifor dei har lagt konsertane til ungdomshus og andre mindre lokale.

– Når eg tidlegare har vore ute på turne, så har eg jo passert alle desse ungdomshusa, slike stader som ein spelte på før i tida. Så tenkte eg at det burde ha vore råd å spele i desse relativt små husa, om ein berre tok høgd for at det ikkje var naudsynt med 300 publikummarar på kvar konsert. Det hadde vore utruleg artig å ha fått til.

Så kom jo denne plata vår, med denne musikken som jo høver godt til desse husa. Kanskje det kunne gå, tenkte eg. Det er jo berre Ingebjørg, Gjermund og eg. Og det synte seg jo å vere mykje enklare enn me trudde. Det er jo som lydmann Finnekåsa seier: Alt ein treng å gjere, er å be nokon smørje nokre rundstykke, skru på varmen og låne oss nøkke-len, og så er ein klar. H

us

tr

eng

fo

lkIn

gebj

ørg

Bra

tlan

d og

Odd

Nor

dsto

ga

blæ

s liv

i ga

mle

ung

dom

slag

shus

.

Lu

ng

do

ms

hu

sET

LIngEbjørg braTland og odd nordsTogaAktuelle med plata Heimanfrå og påfylgjande turné.

Høgtid: Odd Nordstoga og Ingebjørg Bratland fanga alle med musikken sin. Også dei i kiosken.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

15

Heilt så enkelt er det likevel ik-kje. I tillegg til lydmannen har dei også fått med seg ein kar som i hovudsak skal selje og ta imot bil-lettar.

– Ja, bestefar reagerte på det, seier Ingebjørg Bratland, som har over-natta heime hjå besteforeldra sine.

– «Kva? Har de med eigen billett-

mann?», sa han. Han tykte nok det var i grenseland.

– Det handlar om å gjere det en-kelt, seier Nordstoga.

– I utgangspunktet så er slike hus som dette, som det jo finst mange av rundt om i landet, og som høver perfekt til konsertar, under radaren for dei som lagar turnear. Så for at

det ikkje skal gå heilt i ball, så må det vere orden på billettar, reise og lyd. Noko anna ville ha vore tung-vint, seier Nordstoga.

Må ikkje vere kulturHus – Det er ikkje mange artistar som har gjort noko som dette?

– Eg skal ikkje melde meg på eit

nr. 2: Kvelden gav to konsertar. UnUmmererte: Unummerererte billettar gav trengsel i gangen.

“ Det er synd om slike små stader tenkjer at dei må ha eit kulturhus om det skal blir eit kulturliv.

Odd Nordstoga

Backstage (øvst): Trongt, men koseleg i det nyoppussa bakrommet.

tilHengjar: Lite utstyr krev berre liten tilhengjar.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

16

ordskifte om kulturhus, seier Nord-stoga.

– Men eg trur det er synd om slike små stader tenkjer at dei må ha eit kulturhus om det skal blir eit kulturliv. At dei ikkje kan få artistar til å kome av di dei ikkje har lysrigg og lasterampe og alt som fylgjer med. Men det handlar om at me som kjem, også må tilpasse oss. No kunne me kanskje ha spelt i større lokale enn dette, men dette er noko anna. Me er eit slags musikken sitt svar på Bygdekinoen.

– Og det blir noko anna på denne måten, seier Bratland.

– Det er mykje nærare, og ein kjem i kontakt med folk på ein heilt annan måte. I går var det endå min-dre, og me stod heilt opp i publikum. Det blir ei heilt anna form for kom-munikasjon. Dessutan er det moro å spele to konsertar, slik me gjer her i dag. Etter ein konsert er du full av adrenalin og vil berre spele meir. Etter to konsertar tenkjer ein at det held.

– Men det blir ikkje for tett? – Nei, ikkje i det heile. Folk er så

engasjerte, og dei har lagt ned så mykje arbeid med å setje huset i stand. Og då må konserten bli bra. Dei har gledd seg så lenge. Då må me levere, seier Bratland.

– Det har vore kjempebra, seier Nordstoga.

– I går var det ei dame som kom bort til meg å sa at «den songen song også tanta mi», og slikt er stas. Me har teke den musikken som ligg

framføre, ja, alle i Noreg. Men me har teke tak i den musikken som ligg framføre beina våre. Og at me kan gjere det som kommersielle artistar, er flott.

leverer Ute er salen i ferd med å fyllast opp med publikum. Ved inn-gangen står billettmann Lasse Kin-den Endresen og registrerer strek-kodar. Publikum er godt vaksne, og dei har kledd godt på seg.

– Nei, her har eg ikkje vore på lenge, seier ein kar på veg inn døra. Snart er det fullt nede, og ein del må visast opp på galleriet. Det nyop-pussa galleriet. Tilbodet om kaffi og så mykje kaker du vil for 50 kroner får bein å gå på.

Så er konserten i gang. 180 perso-nar sit tett på blå plaststolar frå 1986 og får det dei er komne for å høyre, og vel så det. Nordstoga pratar og småvitsar mellom songane.

– Etter konserten vil det vere råd å kjøpe cd-ar, og alle som gjer det, vil få ein klem av Ingebjørg. Dei som ikkje kjøper, skal få ein klem av meg og Gjermund.

– Det skulle du aldri ha sagt. No vil me ikkje få selt nokon cd-ar, pa-rerer Bratland.

Etter ein dryg time går det mot slutten. Etter siste song stig Otto Pe-dersen opp på scena. Han skulle hatt med blomar, men reknar med at dei berre kom til å bli sette igjen på ho-tellromma. Difor har han heller med seg ei bok. Som sonen har laga. Han takkar alle for oppmøte, takkar dei

som var med på å setje huset i stand, og takkar artistane for at dei kom.

– Og ein ting til slutt, seier Pe-dersen.

– Den parkeringa utanfor. Den er heilt fantastisk. Men sidan de står så tett, så må dei som kom sist, diverre også gå fyrst. Vel heim!

ingen eigedoMsrett Musika-rane kvitterer med to ekstra songar, og så er den fyrste konserten ferdig. Billettmannen stiller seg opp ved scena, riggar til eit bord, og dermed er platesalet i gang. I overkant av tretti cd-ar blir kjøpte og skal sjølv-sagt signerast av Bratland og Nord-stoga. Det er tett rundt bordet, og minst halvparten av dei i køen har anten gått på skulen med éin av dei, eller er direkte i slekt.

– Så langt har me jo berre spela i

heimetraktene våre, seier Bratland når det har roa seg.

– Det blir ikkje for mykje heim, med songar, ungdomshus og slekt på alle kantar?

–Dette er ikkje songar som me eller heimtraktene våre har eige-domsrett på. Mange av dei har jo også kome hit på eit tidspunkt, og dette er dei variantane me kjenner, seier Nordstoga.

– Eigentleg trur eg ikkje at det blir noko problem andre stader i landet, seier Bratland.

– Det finst jo variantar av desse songane rundt om i landet, og det kan jo vekkje tankar om kva songar dei sjølve hugsar eller kunne ha lyft fram. Dessutan er det ikkje nokon veldig motstand mot å vere heim-kjær. Tvert imot. Og det er ikkje slik at me reiser heim til Vinje og tek

“ Det er mykje nærare, og ein kjem i kontakt med folk på ein heilt annan måte. I går var det endå mindre, og me stod heilt opp i publikum.

Ingebjørg Bratland

signering: Mellom konsertane var det tid til å setje namnetrekka på nyinn-kjøpte cd- plater.

sitjande: Det er mange år sidan det har vore så fullt på stolane i Skogly.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

bilete til plateomslaget med meg i stakk framføre stabburet til far …

– Vel, det var på nippet, seier Odd.

– Det var ikkje min idé, for å seie det slik. I staden er det no oss to på ein veg i Maridalen utanfor Oslo, med meg i ein kjole frå Indiska til 199 kroner, seier Bratland. Og syner fram eit par finsko som mora gjerne ville ho skulle ha på seg. Mora hadde nemleg kjøpt dei i 1979 og berre brukt dei éin gong. Og det var her i Skogly.

KjarTan hEllEvEkjartan.helleve@nm.no

17

godgUten: Mange lurte seg til ein klem frå Telemark sin store son.

Alle foto: Kjartan Helleve

sitjande: Det er mange år sidan det har vore så fullt på stolane i Skogly.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

18

Du veit du er på universitetet når du passerer nokre folk og den eine seier: «Skal det være noe poeng i et paradigme, så må det være altomfat-tende». Det seier også noko om at eg er i filosofisk lende. Eg er på veg for å treffe Jan Terje Faarlund, professor i nordisk språkvitskap ved Universi-tetet i Oslo. Snart skal han til Stock-holm og få Gad Rausing-prisen av sjølvaste svenskekongen. Gad Rau-sing-prisen, spør du. Faarlund må sjølv innrømme at han ikkje hadde høyrt om prisen før han ein dag opna brevet der det stod at han hadde vunne éin million svenske kroner for framifrå forskingsinnsats innanfor humaniora. Grunnen kan nok vere at det er ein rimeleg ung pris, han har berre blitt delt ut sidan 2003.

Brevet var kort. Det var ikkje noka grunngjeving, ei heller noko om korleis dei hadde funne fram til Faarlund. Sjølv tippar han at det var medlemene i Kungliga Vitter-hetsakademien, som deler ut prisen, som hadde nominert og til slutt hamna på han som ein verdig vin-nar. Ei større utfording var eit med-fylgjande informasjonsskriv med instruksar om å møte opp i «hög-tidsdräkt». Sjølv ein lang akademisk karriere ved nordisk institutt var ikkje til hjelp. Faarlund måtte rin-gje og fann til slutt ut at det var ein «frakk», eller det me ville ha kalla ein snippkjole.

– Kvifor sit du her mellom filoso-fane?

– Då må eg nesten fortelje deg om utviklinga og mi fartstid innan faget. Det byrja med studium av klassiske språk og etter kvart euro-peiske språk og dialektar. Ein lærte seg språk. Slik var det då eg byrja på universitetet i 60-åra. Ein kunne lære seg tysk, fransk eller nordisk grammatikk. I tillegg var det eit lite fag som heitte ålmenn språkvitskap, men det var det få som tok, sidan ein ikkje fekk noko arbeid med den utdanninga. Men så vaks det fram ei større interesse for det ålmenne og det teoretiske, også innan dei språkspesifikke institutta, og ikkje

minst på nordisk. På nordisk trong ein ikkje å lære seg eit nytt språk fyrst, det kunne ein jo frå før. Eg byrja på romansk språkvitskap, men bytte til nordisk nett på grunn av dette. Der var det eit miljø for det teoretiske, og dette fall saman med ei tilsvarande utvikling i utlandet. Ein gjekk frå å studere det enkelte språket til å studere det ålmenne ved språka. Den forskinga eg held på med no, kunne ha vore gjord på kva språk som helst. Difor kan eg no sitje mellom filosofane. Og rett her borte er biologisk institutt. Der har eg samarbeidd med folk om språk, biologi og evolusjon. Språkleg evo-lusjon, om språka sine opphav og utvikling. Dermed har eg kome endå lenger vekk frå det språkspesifikke og dermed nordistikken. Slik har det gått med mykje innanfor dette faget. Det er ikkje berre meg, det er heile faget.

Språkleg evoluSjonSteori – Kva kan biologane lære deg?

–Ein lærer om opphavet vårt som art, og dermed om opphavet til menneskespråket. Språket spreidde seg på jorda saman med mennesket. Dermed har ein to reiskapar for å vite noko om menneska si utbrei-ing på jorda. Me veit at menneska stammar frå Afrika. Me trur at desse fyrste menneska hadde eit språk av same slag som det me nyttar i dag. Dei var altså ferdig utvikla men-neske og hadde då den same med-fødde evna til å lære språk som me har i dag. Det er ei gåte og eit mira-kel at ungar lærer språk så tidleg og

så raskt. Dei kan lage innfløkte re-lativsetningar før dei greier å knyte skolissa. Det kan umogleg vere tilfeldig. Dette har med biologi å gjere. Forklaringa må vere at me er fødde med ei evne til å lære nettopp språklege strukturar. Denne evna og dei felles strukturane blir gjerne kalla «universalgrammatikk».

– Om ein fyrst er innanfor bio-logien, så må ein kan hende også inkludere den ikkje-språklege kom-munikasjonen?

– Nja, det er folk her som forskar på korleis me nyttar språk. Men eg er meir oppteken av kva språk er, korleis det endrar seg og korleis me lærer språk. Språk kan nyttast til så mykje, men når ein fyrst har det, så kan ein like godt nytte det til å kom-munisere med også.

– Eg trudde det var poenget?– Men du nyttar det også til å ten-

kje med, og til å prate med deg sjølv. Eg pratar mykje med meg sjølv, og det trur eg alle gjer. Det kan nyttast til å planleggje, fantasere, til å ordne inntrykk og observasjonar osv.

– Er me då inne på om fargen grøn er den same for meg som for deg?

– Ja, slikt er veldig interessant. Kva tyder eit ord for deg, og kva tyder det «eigentleg»? Det er eit fi-losofisk spørsmål som det ikkje finst opplagte svar på.

politiSk SpråkforSking – No var me innom naturfaga, men faget høyrer vel også heime i sam-funnsfaga?

– Ja, absolutt, og på mange ulike måtar. Satsinga på norsk språkfor-sking og nordisk språkvitskap var jo ein del av nasjonsbygginga. Det var eit stort og prioritert fagområde frå midten av 1800-talet og godt ut på 1900-talet. Det kan også forklare den minkande interessa for faget no, mange reknar nok med at na-sjonsbygginga no er ferdig. Sjølv sit eg i det såkalla «landmålsprofesso-ratet», ei stilling som vart oppretta av Stortinget i 1899. Eg er den femte og siste i den stillinga. Eg har ikkje ein gong høyrt ymting om at ho skal

LINTERVJUET

Språk er meir enn kommunikasjon– Det finst framleis ei oppfatning om at ein må velje. Det er tull. Ein må då kunne bruke engelsk utan at ein skal bli dårlegare i norsk av den grunn. Det er alltid plass til begge delar, seier Jan Terje Faarlund. No har han hatt fått ei høgthengjande akademisk utmerking i Sverige.

LJaN TERJE FaaRlUNdProfessor i Nordisk språk og lit-teratur ved Universitetet i Oslo.

Aktuell: Er tildelt Gad Rausing-prisen av Kungl. Vitterhetsaka-demien

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

19

lysast ut på nytt når eg går av. Faget har blitt meir teoretisk og interna-sjonalt, så den politiske rolla har nok vorte mindre viktig. Men det gjeld også for andre nasjonale fag, som t.d. litteratur, historie og etnologi.

– Men kan språkvitskapen framleis vere politisk?

– Ja, men på ein litt annan måte. Det å studere dialektar og sosiolek-tar har sjølvsagt framleis politisk og samfunnsmessig relevans. Me har eit prosjekt her som heiter UPUS (UPUS – Utviklingsproses-sar i urbane språkmiljø). Det er eit nasjonalt prosjekt som undersøkjer korleis talespråket i nokre norske byar har utvikla seg. Oslo-delen av UPUS fokuserer på talespråk blant ungdomar i multietniske miljø i Oslo-området. Funna frå desse un-dersøkingane kan nyttast slik dei gamle talemålundersøkingane vart nytta. Ein kan vise at dette er språk med eit eige system, sin eigen gram-matikk og eigen verdi, og ikkje berre avartar og feil.

– Samstundes må det vel vere greitt at ein innanfor eit samfunn har ei no-kolunde sams evne til å kommunisere med kvarandre?

– Sjølvsagt. Innvandrarar som vil busetje seg i Noreg, må lære seg norsk. Det meiner eg er eit rimeleg krav, og dei må få høve til å lære seg det. På den andre sida er det viktig at dei får halde på sitt eige språk, og å lære det skikkeleg. Dette handlar om fleirspråkkompetanse på individnivå, noko som er veldig vanleg rundt om i verda, og det er ein stor fordel. Det gjeld både for den enkelte og for samfunnet. Forsking syner at det å kunne fleire språk, gjev ein fordel når ein skal lære seg andre ting. Men her i landet er det framleis ei oppfat-ning om at ein må velje, som når t.d. politikarar seier at innvandrarane må lære seg norsk, men ikkje sitt eige språk. Og det er det same i ordskiftet om hovudmål og sidemål. Trua på at ein blir betre i hovudmålet ved å kutte ut sidemålet, har ikkje vit-skapleg grunnlag. Og når samiske foreldre lèt vere å lære ungane sine samisk av di dei skal ha ein fordel i

storsamfunnet, er også det basert på ei vanleg og utbreidd misoppfatning. Det same ser ein i redsla for engelsk påverknad. Ein må då kunne bruke engelsk, utan at ein skal bli dårlegare i norsk av den grunn. Det er alltid plass til begge delar. Det er ikkje nød-vendig å velje eitt av to. Når det gjeld språk, er det «ja takk, begge delar». Menneskehjernen har ein enorm lag-ringskapasitet for språk!

SamnorSken har vunne – Kva så med norsk?

– Norsk språk endrar seg heile tida, og akkurat no skjer det store endringar i talemålet her til lands. Skriftspråket er i større grad styrt av styresmaktene og av tradisjon. Ta-lemålet endrar seg på grunn av stor kontakt med andre språk. Men dette er ikkje noko nytt, det går i fasar. Av det me kan lese ut av runeinnskrif-ter, kan det sjå ut som om folk som levde på 700-talet, ville hatt store problem med å skjøne folk som levde på 500-talet, like etter folke-vandringstida. Det same skjedde på 1500-talet med reformasjonen. Og no igjen ved tusenårsskiftet så skjer det store endringar, og folk er redde for at skjino skal ta over for kino.

– Denne redsla for at språk endrar seg, får vel nesten fagretninga di ta noko av ansvaret for, ved å definere og å skrive ned språk.

– Det kan det vel vere noko i. All beskriving er jo på ein måte ei nor-mering og ei konservering. Folk er redde for språkendringar som skjer no, men veldig for dei endringane som skjedde tidlegare. Det er heilt naturleg. Språk er vane, og det er vanskeleg å endre språkbruk. Sam-stundes er det fantastisk å sjå korleis språket har endra seg dei siste hun-dre åra. Det var ein veldig motstand mot samnorsken i 50-åra, men det er den som har vunne. Det språket som Aftenposten nyttar no, ville ha blitt kalla samnorsk i 50-åra. Og det same med toleransen for nynorsk, som har blitt mykje større. Så vi skal ikkje vere redde for endringar.

KJaRTaN HEllEVEkjartan.helleve@nm.no

“ Det er ei gåte og eit mirakel at ungar lærer språk så tidleg og så raskt. Dei kan lage innfløkte rela-tivsetningar før dei greier å knyte skolissa. Det kan umogleg vere tilfeldig.

Jan Terje Faarlund

Foto

: Kja

rtan

Hel

leve

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

20

Mannen sette sitt språklege preg som såmann for målføra og det nynorske

talemålet, på begge dei nasjonale scenene, gjennom språket sitt og forfattarskapen sin. Det Norske Teatret set no opp Fossegrimen av Sigurd Eldegard i jubileumsåret , og provar venteleg at mannen som vaks opp ved Eldegardsfos-sen i Årdal har noko å gje oss i dag også.

Fossegrimen er eit musikalsk og visuelt folkeeventyr. Fossegrimen er namnet på trollet som heldt til i elvar og fossar, og grimen er kjend for å vera ein framifrå spelemann. I skodespelet, eller Trollspel i fire vendingar, møter me Myllarguten, hovudpersonen Torgeir. Gjennom han vert einskildmennesket sine kjensler sett i fokus, og me får skildringar av norsk natur. Fosse-grimen byggjer på myten om Myl-larguten. Det heitte seg at Myllar-guten skal ha lært å spela av Fos-segrimen. Han var ifølgje folketrua dei underjordiske sin musikalske leiar. Den som lærte å spela av Fos-segrimen sette sjeli si i pant for læra. Eldegard spann vidare på denne myten og fletta inn Myllarguten sitt møte med Ole Bull, i boka om-talt som Meisterspelemannen.

Stykket hadde premiere på Nationaltheatret i 1905, og er teke opp att fleire gonger. Det vart framført på Det Norske

Teatret i 1926 og 1931. Det var skodespelar og forfattar han var, han Sigurd, men han vart lærar for skodespelarar som Ella Hval og Lars Tvinde også. Tvinde fekk eit puff og dermed sitt teatergjennombrot som Torgeir i stykket Fossegrimen som redda økonomien i si tid, på begge teatra.

Fjell, elv og Foss Eldegarden er ein fjellgard inst i Sognefjorden, midt mellom Årdalstangen og Øvre Årdal. Stien ligg der i dag som i hans oppvekst. Fødd 10. juli 1866, i ein familie som har fostra både gode spelemenn og kvinner som trakterte fela meisterleg og var fremst i landet. Frå gardstunet gjev landskapet utsyn over eit blå-grønt Årdalsvatn. Eldegardselvi

som renn litt bortanfor husa, stu-per seg ut over fjellsida, og fossen lagar gov inn på riksveg 53 når elva fløymer på sitt største.

Sjur Ingebrigtsen Eldegard (1834–1920) gifte seg i 1856 med Johanna Jørgensdotter Vetti. Si-gurd var den femte i rekkja i ein barneflokk som talde sju gutar og fem jenter, og gifte seg med Mat-hilde. Dei fekk tre born, Egil, Aud og Åslaug. Sjur var ein framifrå felespelar. Eldegardsfolki har vore kjende som gode felespelarar. Bestefar til Sigurd var Sjur Åre-tun. Han var kjend som ein god spelemann, og det skal vera gjen-nom han at kunstnargivnaden er komen inn i eldegardsslekti. Men musikalske folk hadde det no vore i Eldegarden før også. Jahas (Johannes) i Eldegarden var ein framifrå munnharpespelar.

jakt, styr og stell Om det var samarbeid mellom forfattaren og komponisten Johan Halvorsen som sette musikken til Fossegrimen, er vanskeleg å prova, men at Årdals-spelet er inne her, kan ein lett høyra i «Kjøkmeisterens vise». Det er kvint og sekstsprang nedover som minner om dei same spranga i me-lodien over ordet «kjerringi» i «Tak no fela ifrå meg kjerring». Er du interessert i temaet, kan konserten i Eldegarden 3. august i år vera eit godt inntak til vidare studiar. Den

som lærte å spela av Fossegrimen, sette sjela si i pant for å læra. Far hans, Sjur, hadde treft Myllarguten og spela saman med han på Lærdals-marknaden, så det kan godt henda at Sigurd kjende til dette heilt frå barnsbein av.

No skulle ein tru at elde-gardsfolki inst inne i den lengste fjorden i landet «Sognefjorden», bortgøymd mellom dei høge fjella i Årdal, var ein isolert gard i høve til omverda. Men då trur du feil. eldegardsfolki var gode jegerar som jakta rein i Årdalsfjella, og dei var gode jaktkameratar og veg-visarar for engelske lordar som kom til Årdal for å jakta rein. Dei

Årdølen som sådde nynorsken på teatergrunn

Lteater

Sigurd Eldegard brøyta veg for nynorsken både på Nationaltheatret og på Det Norske Teatret. Si

gurd

Eld

egar

d kr

ing

hund

reår

essk

iftet

. Fo

to: S

ogn

og F

jord

ane

Fylk

esar

kiv

LSigurd eldegardSkodespelar, instruktør, forfat-tar og felespelar.

Stykket hans Fossegrimen, Trollspel i fire vendingar hadde urpremiere i 1905.

Knytt til Nationaltheateret frå 1901 til 1931, med unnatak av åra 1918-1920, då han var sjef ved Det Norske Teatret.

Kjelde: snl.no

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

21

var òg engasjerte i styr og stell i kommunen.

Skulegang vart det òg, for El-degarden var eigen skulekrins frå 1876 til 1893. Mellom lærarane skal det ha vore ein som var svært opplyst og dugande. Han var noko av ein poet sjølv, vart det sagt. Kan-skje var det denne læraren som la grunnlaget for at Sigurd etter gym-nasium og militær utdanning tok vegen over i kunsten, i staden for å bli prest, som han hadde emna på. Med bakgrunn i ungdomsrørsla, målrørsla og utdanningssamfun-net og inn i kunsten.

Det var samfunnsmedvitne menneske i Eldegarden. Då Årdal

vart eigen kommune i 1860, var eldegardsbonden med i formann-skapet. Den nye nasjonen var under bygging, og ungdomslag og mållag var med i reisinga. Språk og språkreising var ein viktig del av den nasjonale reisinga, og elde-gardskarane låg frampå.

Det var ikkje vanleg, sjølv ikkje mellom vestlandske storbønder, at borna tok utdanning på denne tida. Sigurd prøvde seg som lens-mannsbetjent, dampekspeditør og handelsbetjent før han i 1889 tok eksamen artium ved Hambos skole i Bergen. Året etter vart det krigsskule. Men så tok kunsten han.

Med bakgrunn i amatørteater-arbeid i ungdomslagsrørsla de-buterte han i 1891 på Christiania Teater som Thoralf i Ibsens Hær-mendene paa Helgeland. I seks år var han ved dette teatret. Han var midt i krinsen av skodespelarar og forfattarar som arbeidde for norsk språk og norsk kunst i det som av mange er blitt skildra som nasjonalismens store tiår.

Frå 1897–99 var han på Fahl-strøm Centralteater, deretter Dore Laviks Secondteater der han fekk stor merksemd for framstillinga av Rosiflengius i stykket Det lyk-kelige skipsbrudd. Frå 1901 vart han knytt til Nationaltheatret, som

han forlét i 1918–20, då var han teatersjef på Det Norske Teatret.

Eigentleg tok det få år frå det berre var danske skodespelarar på teatra og norske forfattarar fekk innpass, til nordmenn med norskdomsbakgrunn stod i front. På stemne og møte med målfolk og frilynd ungdom var Eldegard aktivt med, og han var lærar i tea-terinstruksjon på det fyrste kurset Noregs Ungdomslag sette i gang.

På nynorsk i 1905 29. januar 1905 vart ein merkedag i norsk målsoge. Nationaltheatret synte for fyrste gong eit skodespel på nynorsk, Fossegrimen. Det gjekk i alt 140 gonger i åra 1905–1909 og vart òg sett opp seinare. Musikken var ved Johan Halvorsen. Styk-ket om Myllarguten var laga til med hendig teaterkunst, det vart sett opp med fagre bilete, og det fekk fylgje i god norsk musikk, hardingfela førde heile spele-mannslaget. For fyrste gong vart hardingfela brukt saman med teaterorkesteret med komponis-ten, kapellmeisteren sjølv som solist. «Her stod eit slag for norsk spelkunst, og det vart stor siger», skreiv Halvdan Koht.

Før fyrste spelvinter var ute, hadde Fossegrimen gått 43 gonger, og i november 1906 nådde dei 79 gonger. «Dei har hatt det til festspel når noko stod på» vart det sagt. Samla tal framsyningar denne bolken vart 130. Og det

“ Det tok få år frå det berre var danske skodespelar på teatra og norske forfatta-rar fekk innpass, til nordmenn med norsk-domsbakgrunn stod i front.

Illustrasjon henta frå tittelbladet til Fossegrimen.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

22

hadde stått noko på for Natio-naltheatret. Etter fleire år med Bjørnson som teatersjef var kassa botnskrapa og framtidsutsiktene alt anna enn lyse. Så kom Fosse-grimen, og teatret reiste seg.

På same viset gjekk det i Ber-gen, der dei spela det 33 gonger på fire månader. Eit spellag fór ikring med det til Stavanger og Trond-heim og andre norske byar. «Dju-paste grunnen var nett den, at det var på norsk mål; difor fekk dei tak i alt norsk folk», sa Halvdan Koht.

Sigurd Eldegard heldt fram med forfattarskapen sin, og Det Norske Teatret hadde stykket hans «Gamle-landet» med på repertoa-ret sitt. Fleire nynorskstykke frå hans hand vart det ikkje på Natio-naltheatret. Dei ville setja opp «Ei heimkome» i 1906, men skodespe-larane nekta på grunn av at styk-ket var på landsmål. Fossegrimen kom opp att i 1909. Dei hadde nok bruk for inntektene.

teatersjeF Som kunstnarleg styrar i åra 1918–20 gjekk han til det vande arbeidet med rik røynsle. I 1918 vart stykket hans ̧«Hemngir» sett opp, eit spanande og hendingsrikt stykke om polske

revolusjonære i ei lita fjordbygd. Stykket var eit nytt prov på at teatret kunne gå ut over ramma av bondeskildringar, og synte eit anna miljø med meir særmerkte teaterverkemiddel.

At Eldegard gjekk frå National-theateret til Bøndernes Hus vart sett på som ei trygging for teatret og ein sensasjon for byen. Tenk at ein skodespelar ville gå frå Natio-naltheatret til teatret i Bøndernes Hus. Sigurd Eldegard omsette det svenske stykket Brøderne Øster-mans huskors som vart ein stor pu-blikumssuksess med 157 framsy-ningar fyrste bolken det vart spela. Med 716 framsyningar i alt gav dette så mykje pengar i kassa som aldri før noko stykke hadde gjort.

Elles skaffa Eldegard teatret ein stor kassasuksess med å leg-gja til rettes Ljugar-Lars. Utanom dei kunstnarlege resultata han kunne peika på, hadde han greidd å syta for at teatret kom på rett kjøl økonomisk, sjølv om det nok likevel stod vanskeleg til då han gjekk attende til Nationaltheatret.

I 1926 sette Nationaltheatret opp Fossegrimen på nytt med Al-fred Maurstad i hovudrolla, og det trekte så mykje folk at det gjekk ut

over besøket på Det Norske Teatret. Også i 1931 vart Fossegrimen sett opp på nytt med forfattaren sjølv som kaksen.

Saman med komponisten fekk forfattaren stormande hylling på premieren, og Stilloff gav uttrykk for å sjå Eldegard i ei så stor rolle med orda «Man henfaller uvilkår-lig til refleksjonen over den urett som er begått mot denne skue-spiller, som i hele sin firtiårige teatertid ikke fikk prøve krefter på en eneste stor rolle». Truleg gjorde dette han bitter og var år-saka til at han tok på seg verv på Det Norske Teatret under krigen. Alderdommeleg nasjonalroman-tikar var karakteristikken han fekk frå Bjarte Birkeland for dette.

Han var ein av 16 forfattarar som vart ekskluderte frå forfat-tarforeininga etter krigen.

Steinar lægreid

Kjelder:Sogebøkene frå Det Norske Teatret si historieAftenposten.noNationaltheatret si historieStore Norske Leksikon Norsk AllkunnebokBygda gav diktarsynFilmweb.no

Per Tang frå Hafslo var på urpre-mieren. Han gjekk på krigsskulen på Fredriksvern i 1905, og han skreiv dagbok. Det står:

«Søndag 29. jan. Premiere paa El-degards skuespil ‘Fossegrimen’. Før-ste gang et skuespil paa Landsmaal opføres paa Nationalteatret. Huset udsolgt til sidste plads. Øredøvende bifald fra tag til gulv. Nydelige deko-

rationer. National musikk. Skuespil-lerne greier landsmaalet godt – naar undtages Garmann da!

I alt 15 fremkaldelser. Efter sidste akt vilde bifaldet ikke ophøre. Be-gyndte igjen gang på gang. Efterpaa havdes en enklere sammenkomst paa ‘kaffistova’. Ca 100 af bondeung-domslagets medlemmer tilstede. Eldegard med frue deltog.

Mandag 30. jan. (...) Overstrøm-mende rosende kritik af Eldegards skuespil i aviserne.»

«til lukka ..!» Fossegrimen vart ein braksuksess. Det gjekk 140 gon-ger i åra 1905–1909.

Mållaget i Vik sende helsingstele-gram og takka. «Det gjev store voner for vaar norske sak, at me vann fram

[i hovudstaden] paa ein so vyrdeleg og hugtakande maate», skreiv mål-laget til Sogns Tidende.

Ein «venekrins i Sogn» sende også helsingstelegram. Det stod:

«Hr. skodespelar Eldegard. Til lukka med sigeren! Hald fram som du stemner! Høgvyrd helsing.»

(Frå digitalt fortalt Fylkesarkivet i Sogn. og Fjordane.)

Per Tang frå Hafslo på premieren

LBøker og FilMarHan skreiv desse bøkene:

Ravn frå Island Kulissestøv Fossegrimen, 1903 Kong Saul, 1904 Ei heimkome, 1906 Gamlelandet, 1914 Hemngir, 1914 Knivarne, 1918 Sladrepollen, 1918 Når det kjem so kjem det , 1923 Lisle vedunder, 1924 Bård Alsvik, 1925 Byfantane, 1926 Kong Trasteskjegg, 1928 Ungdom, 1940 Hvem er jeg, 1942 Kunstnere, 1943

Omsetjingar:

Wennersten: Brødrene Øster-manns huskors og brudlaupet på Soløy Lindholm: Ljugar-Lars Lagerløf: Stormyrgjenta Røssner: Karl III og Anna av Austerrike Naderer: Den sundrivne Venus

Dei fleste er skodespel, men ikkje alle er førte opp på scena.

Han skreiv også fleire barne-komediar.

Eldegard sin dramatikk spelte over eit spekter frå bibelske tema til norske eventyr og seg-ner. Hemngir handla om vald i det gode si teneste, og Olav Dalgard meinte at dette måtte reknast som det fyrste mo-derne nynorske stykket.

Han hadde tillitsverv i skode-spelarforbundet, der han var styremedlem, var med i Norsk Bokmannslag og i skodespela-rane sin stipendkomité.

Eldegard på film:

Sigurd Eldegard skreiv 19 bø-ker, artiklar i magasin og aviser, var lærar for fleire skodespela-rar og filmskodespelar. Vi veit minst om han som filmsko-despelar, men han var med i desse filmane:

Kaksen på Øverland 1920

Viddenes folk 1928

Kristine Valdresdatter 1930

Liv 1934 ogGullfjellet i 1941.

Paul Ottar Haga som Fossegrimen frå nyoppsetjinga på Det Norske Teateret våren 2013. Foto: Erik Aavatsmark

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

23

Kva sKal ein gjera når ein har eit vinnarlag? Ifylgje engelskmenn skal ein aldri endra på det. Ifylgje nord-menn med mykje skulegang skal ein så snøgt som råd snu opp ned på alt. Etter mitt hovud er begge delar like toskute. T-Forden ville nok ikkje vera nokon storseljar i dag, medan NRK sine endringar av program, programleiing og sendeskjema har fått meg sur og grinete.

20 Spørsmål var storveges underhaldning. I utgangspunktet eit program med tanketom moro, men med meir enn eit hint av formuleringskunst og underfundig humor frå ein alltid strålande opplagd Knut Borge. Det var Borge sine ordkunstar som gjorde at eg lytta på, meir enn spaningi om det vart premie på innsendaren.

I den andre enden av skalaen var Her og Nå, eit program som tok seg tid til å sjå på nyhenda og lata meiningsdannarar og anna folk få koma til orde for å informera og klargjera i ei stendig meir forvirra verd. Leia av programleiarar som vanlegvis var godt inne i sakene og i stand til å stilla relevante spørsmål, fekk ein utvida sitt vesle vit.

Brått var det einkvan i NRK som hadde vore på ein konferanse og no innsåg det opplagte, sendeflata måtte byggjast om, og ein måtte røska opp i etablerte program. Det skulle verta dynamisk, nyskapande og andre fyndord som tyder lite anna enn at dei ikkje anar kva dei driv på med!

ingen hadde Klaga på Knut Borge som programleiar, ikkje ynskte han å slutta og ikkje var ly-dartali dårlege. Med andre ord, han måtte bort! Inn kom Trond Viggo

Torgersen. Han er både morosam og har ein eigen stil. Men han var ikkje, og er ikkje, 20 Spørsmål-program-leiar. Han er ikkje den som gjer det til noko eige i stimen av tullepro-gram. Så takk for meg.

same gauKen hadde tydelegvis også noko han skulle ha sagt om sendeflata på heile P1. No skulle det verta store flater med lett under-haldning og musikk frå den tortur-menyen dei kallar A-lista. Musikk nøye utplukka av Gamle-Eirik sjølv for best mogleg å plaga folk. No var det lette tema, handsama av tøysete programleiarar med lettbeinte gjestar dei ikkje hadde førebudd seg til å intervjua, avbrote av musikken sitt svar på glidemiddel kvart tredje minutt. Nitimen, Lunsj, Norgesglas-set, Kveldsåpent, sama lettgløymde maset. Einaste måten å skilja det på er dialekten til programleiaren!

I denne moderne radioen høvde naturlegvis ikkje Her og Nå inn. Korleis skulle ein kunna vera ein dårleg kopi av P4 om ein hadde intelligente program midt inne i denne suppa av vas? På den andre sida, dei hadde jo nokre lydarar som ikkje var mentalt i småskulen, kva med dei?

Her er det at einkvan tenkjer at kompromiss er det som gjer alle glade. Dei kunne halda fram med Her og Nå, men avbryta programmet med så mykje musikk at det nesten ikkje var råd å skilja frå dei andre programmi. Når så programmet vart flytt til klokka 17.00 og vart ein halvtime lenger grunna all denne musikalske fanteskapen kolliderte det til alt overmål med eit av dei beste programmi på P2, Dagsnytt 18. Dermed var det slutt mellom meg og Her og Nå også.

Kva er eigentleg problemet? Dei fleste ynskjer seg sikkert ei li-sensfinansiert utgåve av P4. Lett og ledig, ingen motstand. Musikk berre særlingar mislikar. Tema ingen får høgare blodtrykk av. Og ein slepp i det minste reklamepausar som kan få ein til å undrast på om er tilfelle at det eksisterer liv utan hjerne.

Men når ein kan få det same i alle kanalane, kvifor skal ein då ha alle desse kanalane? Og vil folk verkeleg ikkje sakna program som baud dei noko anna? Eg gjer det i alle fall. Så mykje at sjølv ein forstokka fyr som meg har lagt all skam på hylla og har teke til å lasta ned og kosa meg med podkastar. Nokre frå dei NRK-kanalane eg elles ikkje får høyra, det skal eg vedgå. Men det meste frå det overflødigheitshornet av gode, sære, spanande, provoserande, informerande og underhaldande program ein finn der ute, særleg frå Storbritannia. Så no kan NRK-folk rasera kanalane sine så mykje dei vil, eg har sett ljoset. Og det skin ikkje berre over Marienlyst.

LNK jubilererlandssamanslutninga av ny-norskkommunar (LNK) fyller 20 år i år, og føyer seg dermed inn i rekkja av jubilantar i språkåret.

Feiringa skjer under lands-tinget på Voss 23.–25. april. Programmet er rikhaldig, med nynorsk som temaord. Det blir mellom anna foredrag og innlegg om nynorsk som språk i framtida, på Internett, i musikken, på tea-terscena, i næringslivet, i littera-turen og i norskfaget i skulen. Det blir også delt ut pris for offentleg målbruk.

– At jubileet vårt fell saman med språkåret, passar oss veldig fint, då får vi ekstra merksemd kring språkspørsmåla, seier sty-releiar astrid myran Årvik.

LNK vart stifta sommaren 1993 på Bryne etter initiativ frå dåverande kultursjef i Bergen, Sigve Gramstad. Organisasjonen skulle bli eit nettverk og eit talerør for nynorskkommunane. LNK tel i dag 123 medlemer, og medle-mene er kommunar, fylkeskom-munar og interkommunale sel-skap og samanslutningar. (NPK)

Vegvesenet fekk Klarspråkprisenstatens vegvesen blei torsdag heidra med Klarspråkprisen. Gjen-

nom klart språk har etaten opp-

nådd økono-miske resultat, dei sparer tid og

har meir nøgde brukarar.

Det er fjerde gongen Klar-språkprisen blir delt ut som eit tiltak for å fremja språkarbeidet i staten. Juryen viser til at Statens vegvesen ved å endra skrivestil har spart både tid og pengar.

– Brukarane får betre svar på spørsmåla sine. Dermed får dei også i større grad gjort det dei skal. Altså sparer også brukarane tid, og dei blir meir nøgde, heiter det i grunngjevinga til juryen.

Prisen blei delt ut av statsråd Rigmor Aasrud (Ap).

Nettstaden til Statens vegve-sen får ros for å ha tydelege faner og innhald som er systematisert etter behovet til brukarane. Nett-staden har 13,5 millionar besøk i året. (NPK)

Sjølv om LNK har jobba i 20 år med å skape positive haldningar til språk og kultur, så er det fram-leis bruk for oss, seier styreleiar Astrid Myran Årvik. Foto: Lene Kristin Mo / LNK

Alt endrar seg (berre ikkje toskeskap)

L TYLEPRAT

KNUT P. BØYUM storeknut@online.no

At dette året er gjort til «Språkåret», kjem sjølvsagt av at det er 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd. I norsk historie er han er den viktigaste språkmannen, og han kom på fleire måtar til å prega den kulturelle utviklinga i landet. Ivar Aasen vert då hovudperson under feiringa, og målfolket vil hylla han i talane sine.

Alle vil gjerne taka Ivar Aasen til inntekt for «sin nynorsk». Men eg vil eg rå til at dei set seg inn i kva han meinte og stod for, elles kan det verta pinlege opplevingar for både talarane og tilhøyrarane.

Grunnen til at eg kjem med ei åtva-ring nett no, er det som stod i ein artik-kel om forlaget Pondus i Norsk Tidend nummer 4/2012. Der vart det fortalt at Forlaget hadde lagt om språket i teik-neseriane sine – til ulike dialektar. Og dette, meiner dei, «har fått Ivar Aasen til å spinne i grava av glede».

Fakta om Ivar Aasen tyder på det motsette – at han no heller

’spinn i grava’ av harme og sorg. For ifylgje det professor Kjell Venås skreiv i eit hefte til Aasenåret 1996, var det dette Ivar Aasen meinte:

«Ivar Aasen var lite glad for det avvikarane stod for. Han var alltid fulltrygg på at norma han hadde sett opp, var den beste. Ho ville også stå sterkt og ha von om å slå igjennom om berre alle fylgde henne. Men når målfolket delte opp både seg sjølve og målet i fraksjonar, gav dei motstandarane av heile tiltaket gode våpen i hende. I 1871 kom revisjonistane med det nye bladet «Andvake». Aasen tinga det, men fekk snart slik mothug til målforma der at han skreiv oppseiingsbrev med ord som var uvanleg sterke til han å vera. Han tykte det var eit «ulæseligt Herkemaal» dei skreiv.

Ut frå arbeidet med språkhistorie i åttiåra tenkte Aasen på å skriva ei eiga avhandling om korleis dei ik-kje skulle fara med det norske målet i framtida . Målet åt somme av dei som skreiv landsmål, kalla han «Fus-kemaal» og skrivarane sjølve for «Fuskere».[…]

Når det fanst så lite av klassiske mønsterskrifter på landsmål, ottast han at dei berre kom til å hanga fast i «den gamle Røre av forskjellige bygdemaal». For Aasen var det eit normalmål bygt på målføra som var vegen til ei ny språkstode i landet.»

Dette er klår tale frå han som skal feirast og ærast, og det reiser spørsmålet om kor nøgd Ivar Aasen måtte vera med korleis arven etter han er vorten stelt med. Tok til dø-mes Riise-nemnda, som i 2012 gav nynorsken ein ny normal, omsyn til kva Ivar Aasen stod for? – Ro-terer han no av glede i grava si? HALLvARd HEgNA

Ivar Aasen i Språkåret – kva meinte han?LYTRiNg

LoRdsKifTE

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

24

AUST-AGDER MÅLLAGBirgit AttestogGrunde AustadJackob BakkenTorfinn BrokkeTelleif EngenesHalvor FlottorpKristine FossRolf FredriksenPaul Magnus GamlemshaugKåre HaganeGunnar HageliaJohannes HavstadGunnar HeldalJohnny HermansenKnut K. HommeBernt Olav JensenRagnar KaasaTorbjørg KateråsIngrid KostveitGunnar E. LandeGunvor LandeJorunn LandeHans-Olav LauvstadTorleiv K. LøylandMålfrid Mejlænder-LarsenKåre MogstadPål NomelandRune NylundSigrid Bjørg RamseOlav RepstadOlav RiislandSigrid Rike RysstadÅnund O. RysstadTorkjel SegbergKåre SelandJohannes G. TorstveitHelge Ove TveitenOlav VehusJens VelleneScott Aanby

AUSTMANNALAGETMagnus AmdalSteinar BakkenKnut N. BekkelienOle BjerkeOddbjørg BlakarLiv Jorun BraastadEldrid BrandvolJon Steinar BredeveienPer BrumillomJostein BudalBjørn DalenInger Johanne DæhlenElisabeth EbbingGunnar EideTor Johannes EinbuIngvild Marie EknesThor Ola EngenFrode ErstadInger Lise FiskvikKari Ruud FlemHarald Ove FossAnders G. FretheimKjell GulbrandsenPaul Henrik HageErik HanssveenOlav HaraldseidMagnhild HarsheimBjarte HoleOla HolenPer HvamstadOla JonsmoenEgil KarsrudGunvor KjendlieTurid KleivaHåvard KleivenSondre KleivenTerje KleivenOla KleppNils Kristian Lie

Asgeir LilleåsMildrid J. LunderAsbjørn MyrvangTrygve NessetØyvind NordliJogrim NordslettenArne NustadAnders NyhuusOlaf NøklebyEllen PreststulenTor RogneBrede RognstadOddvar RomundsetTone RuiMagne RydlandFrøydis SchjølbergJakup SkjedsvollOla SkrindeEgil SkullerudErling SkurdalArne SkuterudArne I. SkåleNils Steinar SlapgårdAnton SlettemarkPetter Embret SlettenRagnhild Utgård SmetteTor StallvikIvar SundMagny SæbøGunnar SørbottenSverre SørbøGudmund TeigenMagne TeppenOlav TeppenOlaf ThesenOla TronsmoenKnut TveteLars UllgrenMagne VelureBjørn Liavaag VisøÅse Grønlien ØstmoeSvein ØyeRolv Kristen ØygardRune ØygardBjarne ØygardenBrynjulv Aartun

BUSKERUD MÅLLAGOline ArnegårdOliv BakkeplassNiri BaklidMaria Høgetveit BergTor O. BergumEgil BorlaugEinar Sverre BreieHerbjørn BrennhovdIdar FlatenLars Erik JacobsenOddbjørn JordeThomas LauvrudPaul Oddvar LisethKari MagnetunIngunn Asperheim NestegardOdd OleivsgardHalle PerstølenIngebjørg RivedalKnut V. SeimDagny Irene SkareTorill Thorson SkredeKjell SnerteGrethe SollienRolf Harald SætherEinride TinjarAnne Grete Lühr TonnaNils TorsrudSigrun TorsteinsrudSigurd TveitoGerda UlsakerMargit Halbjørhus Wøllo

FYLKESMÅLLAGET VIKVÆRINGENLaila AkslenOlil AmbleRuth AmdahlGurid Aga AskelandNorunn AskelandAnne Krøgli Auen Olav BefringAnne-Marie BergeOla BergsakerSigmund BirkelandGerd BjørkeAndreas BjørkumHalvard BjørkvikHarald BrandalBerit BrandsethHerfinn BrekkeMagnhild BrekkeSvein Erik BrodalHæge Marie Roholdt BrunvatneKaren BøKjell BøTormod BønesErlend Lunde ColleuilleAlv Reidar DaleSigne Marie de la NuezHans Olav EggestadTove Karina EidhammerTrygve EspetvedtTurid FarbregdIngrid FiskaaMass FlatråkerEgil Alf FossOddvar FrøholmKim S. FureliOtto GjerpeArvid GjæringenKåre GletteMargareth GravdalAsbjørn HaugEva Birgit HeideBotolv HellelandRoald HemAstrid HernesAudun HeskestadAnne Grethe HoffHalldor HoftunValborg HoltenGro HornesJoar T. HovdaKarl-Anders HovdenMarit HovdenakMarit HusevaagOlav HøgetveitKolbjørn HøgåsenTormod Hallstein HøgåsenHalvor HøibøOlav Bakken JensenLaurits KillingbergtrøTurid Louise Quamme KittilsenBård KolltveitIngunn KrokannJohannes KvammenTove Harriet Eeg LarsenEdvard LauenJohn Petter LindelandAaslaug LodeTrond Øivindsson LundeMartinus LøvikJon LåteLars MelingHarald Martin MjømenNorvald MoArnold MundalIngrid MuriMagne MyhrenJohanna MyklebustDag NamtvedtMette Elisabeth NergårdØystein Njål NordangSigurd NordlieHelga Holte OlsenOle Bernt OlsenDag OmholtKari Rysst PaulsenGeir PollenAlain Egil Adrian RamdalHallstein RanumYngve RekdalTonje RekstenHildegun RiiseAsbjørn RoaldsetMagnus RobberstadKjell RyggAsbjørg Engebø RystadOlav Røvang

Åsbjørg Vågslid RåenLiv SemErik SimensenToril Kristin SjoOlav R. SkageTrond Sæbø SkarpeteigGunnvor Fykse SkirbekkSigurd SkirbekkInger SkjelmerudArne O. SkjelvågGeir SkorpenHarald Frode SkramArve SkutlabergNils SlettaSølvi SlørdahlNils StandalMona Grete StorliRolf SundeLeif SundheimÅsfrid SvensenSissel L SæbøIngeborg SætreJostein SønnesynJan TaubøllTordis ThorsenSvein Olav ThrondsenOlav Nils ThueJostein TjoreØystein TormodsgardStein TveiteKjell VenåsGuri VesaasKjetil VistadJørgen VogtTorgils VågslidDag WergelandArne WågeHåkon ØrjasæterJohannes Georg ØstbøHerlov ØverlandOlav Helge ØwreKristen ØyenBergfinn AabøSolveig Fiskvik AamodtSvein ÅnestadKåre ÅrsvollHelge ÅrøenBerit ÅsIvar Aasen

HORDALAND MÅLLAGHarald AgaLivar AksnesAudhild AldalAnn-Britt AlmenningenSolveig AlmåsArne AlsakerLiv Ingrid AlvheimTorgeir AlvsåkerArne AndersenRandi AndersenIngvard AndreassenArnfinn Jørgen AnsokErik ArnesonMadli ArnestadAnders AskelandEdel AugestadAnders AustefjordErlend BakkeDaniel BergeHåkon M. BergeMarit BergeOddbjørn BergeOlav BergeEli BergsvikSigne BergvollDagrun BerntsenSiri Solvik BertelsenLeif Olaf BirkelandHjalmar BjerkengMimi BjerkestrandNarve BjørgoBjørn BjørlykkeAudun BjørnbergReidun BjørnbergDag BjørnevollAsbjørn BjørnsetSolveig BjørsvikGunvald Magne BlomOlaug BogeBrita BolstadJarle BondevikArne BrattabøBerge BrattabøEli BrattabøJostein Brattabø

Tor BrattebøReidar BremerthunEndre Otto BrunstadBjarne BueneJostein BueneInger Berit BøyumSiv Anne BøyumKnut O. DaleReidar DaleKristian DjuvslandInge DraugsvollRandi Engelsen EideNils EidhammerTora D. EikelandJakob H. EitrheimReidun EmhjellenBrynhild EnerhaugNils M. EngelsenMagne EngevikØystein ErstadGjertrud EspelandOlav FagerbakkeGjertrud FanebustHermund FenneNormann FjeldstadSverre FjellHarald ForlandJon FosseHarald FrønsdalTorill FøyenHarald GammelsæterBerly Mjøs GiljarhusAsbjørn GjerdePaul Kåre GjuvslandEndre GrutleSolveig GrønlienJakob GullbergEigel GundersenEldbjørg GunnarsonGunnar HagebergDag Oddvar HallaråkerOlav L. HannisdalMagna HatlebakkStanley HaugeLiv Else HauglandAnna Sylvia HaukåsAnne HaustveitArnfinn HellevangAslak L. HelleveAslak T. HelleveJan Kåre HenriksbøKjell HenriksbøKåre HerdleværKjartan HernesTorolv HesthamarNorvald HestholmMarit HesvikEli HillersøyL. O. HimleAsle HindenesMarit HjartåkerMorten HolmefjordErling HolmåsKarl Johan HolmåsKarl HopeSverre HopeArny-Sissel Myking HorsåsMarit HovdenIngvild HovlandAndi HydleGeir HydleMildrid Bønes HøgåsGreta HåheimHåvard ImsElse JerdalSniolvur JoanesarsonOle-Jørgen JohannessenAslaug Garnes JohnsenGeirmund JohnsenLeif JohnsenIngerid Margreta JordalIngvild JøsendalRandi JåstadFolke KjellebergJohn Kristian KleppeLeif KnutsenStåle KolbeinsonKjetil KoldalHelga KolstadTrygve KråkevikMagne KvævenÅsta KårevikRolv LandøyTorfinn LangelidØystein LangåkerKristin Laupsa

LMålgåver

Gåver til Noregs MållagDette er namnelista over dei som har gjeve gåver til Noregs Mållag frå 2. november 2012 til 11. mars 2013. Samla gåvesum vart 497 640 kroner. Det er heilt utruleg, og me er svært takksame for desse gåvene.

Ved ein feil mangla alle namna frå Sunnmøre Mållag og halvparten av namna frå Sogn og Fjordane på gåvelista i Norsk Tidend nr. 5 2012. Desse namna er med på lista no. Vi ber om orsaking for feilen.

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

25

Signe LianHaldor K. LidÅsmund LienHeidi Rosendahl LindebottenAnstein LohndalJon LundTjerand LundeTorolf LundeKjellaug LundestadKåre LutroBerit LygreEinar LygreBård LyssandRuth Henny LølandTorstein LøningInger MarkhusArne MatthiessenAnne Marie MidtbøAsgeir MjøsKristi Yttredal MoeTorgunn MoltuOla MykkeltveitJostein MykletunEinar MysterKarl R. MælandArnljot MøsterOdlaug MågeOlav Steinar NamtvedtMarit NedreliNils N. NesheimLorense NesseArne NilsenRandi NordjordHelge Martin NygårdAslaug NyhaugGerd Dårflot OlsenÅse OpheimAud OppedalOddlaug OppedalAnfinn OtteråInga RasdalAstrid ReigstadRannveig ReigstadSjur ReinsnosJens ReisæterLars RiiseSissel RongInger-Johanne RossebøKaare RundhovdeAudhild RypdalElsbeth RønhovdeAnnlaug RøstumArvid SakseideInger Marie SaltnesLars K. SandvenSolbjørg Åmdal SandvikTorstein SausjordGunnar Andreas ScheiHåvard SeimTorbjørn SeimHalldor J. SekseLiv Asgjerd SheerTorbjørg SjøbergJohannes SkareOlav Johannes SkeieGunvald SkeiseidGunnar SkirbekkJørgen SkjerveBjarne SkjoldArnlaug SkjævelandPer SkjævelandØystein SkjævelandHarald SkorpenRandi SkurtveitHermund SlaattelidKari SmithJostein SmåbrekkeAsbjørn SolbergHarry SolbergErling SolvangHermann StarheimsæterIdar SteganeMagnhild SteineKari SteinsbøGerhard Inge StorebøNelly StorebøEdith StusdalGunnar Reidar StusdalRolf Sigmund SundeAnne SælandMarit SæleKjell Gudmund SøholtKjersti SøvikLeif TauleErling ThuDagfinn TjoreErling ToftErling ToftArne TokheimJohan TorekovenKjell TorpMargit TorpeTorgeir TorvikHelga TragetonHaldor Trengereid

Harry TunestveitKjell Thore TungesvikKnut TveitnesOdd TøndelOlav UlvesetOddbjørg UlvesethBrynhild UtneHelga T. UtneTorvald E. UtneAnna K. ValleEldbjørg ValleGerhard VangsnesRigmor Nesheim VaularRandi VengenGerd VestrheimLeiv VetåsAudun VevatneØyvind VevleBerit Vatne VikLiv VikeÅslaug VikørInger B. VikørenLiv Bente VinjeSidsel VinsandIngebjørg VisteMarit VågsnesKarl Helge WatnedalNils Ivar ØsterbøIvar Bård AadlandMagnus Malvin ÅdnanesOlav ÅnnelandMagne ÅrhusSolveig ÅsvangHaakon Aase

KARMSUND MÅLLAGTorunn AlnesAsbjørn DjuvElise DørheimKnut Erik EbneNils Erik EideAnne-Ma EidhammerLars EikehaugenJonn EikelandJørund FleslandLars Kjetil FleslandSynneva FleslandSigny FludalIvar Arvid GismarkvikAud GrimstveitMagne HaugsgjerdGrete J. HjelmervikSivert Ole HoltenTorill Borge HornelandLars Inge JacobsenOdd Henning JohannessenOlav Torfinn JondahlØystein KalstveitSvend KjetlandAnne Brit KlunglandArne LangåkerInger Karin LarssenSolveig LundeAud Magni MolnesHarald OrvedalIngebret PaulsenBorghild Sævereide PrestegårdGeir RagnhildstveitHelga ReinertsenAskild RullestadGunvor RøgelstadOlav Magne SkigelstrandMagne SkjervheimSvein A. StrømmeErnst Arne SælevikLars SævereideJon Olav TesdalMarie TjelmelandHans Olav TungesvikKjell TveitJon Olav VeldeArne VevatneIngolv VevatneSivert ØrevikAnny F. ØverlandOla ØverlandYngve ØvstedalEinride AakraSteinar Aalvik

NAUMDØLA MÅLLAGHåvard AvelsgaardOdd EidshaugToralf EngesnesEgil Andreas HelstadKjell NylandPål Vannebo

NORDLAND MÅLLAGJohan Åge AsphjellJan Gaute BuvikTerje JuvoddenTore MoenJohn MyrlandInger Straume

Kjell Åge Vannes

NORDMØRE MÅLLAGJon Kristian AuneInga BergheimOlav BergheimAnne Grete Witzøe BottenOla BræinStyrkår BrørsEva Susanne BårdsethArild DrøivoldsmoBrita FladvadWenke GreveLars GåsvatnOdin HalsKristian HeggsetMarit HoelKari Roset HoltenJon Ingvald HåbrekkeAsbjørn KlaksvikJorunn M. KvendbøNils Tore LeivdalAlbert LervikØyvind LyngåsIngrid LysbergFinn Gunnar OldervikHenry OplandOttar RoaldsetIngrid RødSteinar SolemHenning SommerroEirik S. TodalKjellmod VadaKirsti Orheim Ås

ROGALAND MÅLLAGLeiv AlvsakerSigmund AndersenIngegerd AustbøJohannes BakkaLars BakkaWenche BergBjarte BirkelandTorvald R. BoreArne BrautGeir Sverre BrautAslaug Kvilekval BreivikKonrad BråtveitAlf Jan BysheimOlaug DrarvikOlav Bernhard EkerhovdKnut Olaf EldhusetSvein EldøyIngrid EnoksenAnders B. ErgaKjell Steinar ErvikElse FagerheimEirik Daniel FatnesJohannes FaugstadAlma FigvedJan FinjordAnne Marie FisketjønSolveig Moe FisketjønErik FjellheimRune FolkvordJon FossåIngrid GjesdalRune GramstadRanveig GudmestadOskar GusevikMålfrid Skadsheim HansenKari Ingfrid HattelandInge HauglandHåkon HausMarit HeglandHalvard HelsethArna HerabakkeRasmus HetlandTom HetlandRasmus HidleMagne O. HopeTerje HålandJorunn HåvarsteinSvend HåvikMagne JakobsenOle JohannessenOdd JørstadSigrid KjetilstadSteinar KjosavikInge KjødeArne KleppaMagnhild Meltveit KleppaNils Ingvar KorsvollHerborg KvernelandJon LalandSteinar LimaGeorg LøvbrekkeEli MarvikSofie MelingMikal MikkelsonIngeborg MjørLars MoGunnar MorkSigrid MyhreReidar Nesheim

Ingjerd S. NicolaysenKnut Georg NilsenNils NjåKjellaug Sølvberg OftedalIngvar OlimstadInger Skretting OpstadÅshild OsalandMarit OslandSvein RamsnesGunvor RisaSvein RisaTorleiv RobberstadOle Bjørn RongenAudun RoslandMagne A. RothAtle RøeThorhild L. RørheimHalldis RørvikJørgen SagevikRolf SalteMagne SandeGerd SandsmarkLaura SeltveitBergljot SelvågJostein SelvågTone Astrid SkahjemJon Magne SkjerpeKåre SkårMålfrid SnørtelandEldrid SolheimTom SomaTorgeir SpanneTrond SpanneIvar StangelandJon StangelandMarit Rommetveit StavelandMargoth SundsbøOdd Sigmund SunnanåBrit Harstad SværenEinar SælandMarta SætrenesSvein Kåreson SøylandTora Liv Eikeland ThorsenOve ThuRagnar TimeOddrun TjeltveitKristoffer TjessemKåre TorvangerKåre TorvangerGunnar TotlandKurt TunheimOddbjørn TunheimBjarne A. UndheimJone VadlaOttar VandvikReidar VikLeiv VoldenAskill VollAudun Ytre-ArneJørund ØygardenKjell AambakkGunvor Aardal

ROMSDAL MÅLLAGDagrun Gjelsvik AustigardHenning AustigardMarit BergheimTorbjørn BruasetAnne Grete og Gunnar BøOlav Peder DahlKristine EidhamarJohn EkrollGunnar ErvikEinar GridsetOlav HaugeEinar HeldeJon HovdeArnhild Digernes KrøvelTor KvadsheimEinar M LangsetAsbjørn LillevikSølvi H. LundinTorstein MoAud Åshild MoenGunnhild Austlid OppigardInge RypdalLars StaursetOddmund SvartebergSusan SylteBjørn SæbøSynnøve ValleKåre VoldØystein ØyeIngar Aas

SOGN OG FJORDANE MÅLLAGRagnhild AndersonEmma BaleUnni Kristin BergeArne BerteigOlaug Marie BjeldeReidulf BjørloJan Asle BolsetMagnar BolstadEivind Brekke

Oddbjørn BukveBjarne BøAudun BøyumJakob DevikNils DistadSteinar DvergsdalAnnbjørg EikenesGjertrud EikevikArne EldegardArnfinn Jørgen EldegardEldbjørg Stegane EngebøDag-Erik EriksmoenAstrid ErvikStåle FitjeMarta E. FjærestadJohannes FlatenSverre N. FolkestadKjellrun FossdalIngemår FosshagenEldbjørg Hunshamar FossøyJan Martin FrislidGjertrud FursetOttar FærøyvikEinar GautefallAsbjørn GeithusOddvar GjelsvikArne GjerakerKari GravdalMagnus GrimsetLeif GrindeHilde Yndestad HallandAudun HammerOddlaug HammerConnie HamreMargit Hovland HamreMona HamreSissel Norunn HatløySigmund HaugstadJon HeggheimHelga HjetlandJohan Torgeir HolvikRagnar HoveBjørg G. HovlandAsle Helge HundeideElse Kristine HusabøLiv HusabøNils HusabøMålfrid HusnesMarta Systad IdenSverre IndrehusBjarne KaarstadBorghild KarstensenOddvin KlakeggTorhild Solheim KlævoldRagnhild-Lise Furnes KorsvollPer Albert KristiansenBjørg Utne KvamLiv Janne KvåleJohan KyrkjebøMagny KårstadGunnhild LarsenØystein LavikJon Ove LomheimHenrik Arne LosnegaardEinar LosnegårdLars LotsbergRune LotsbergJens LundeSigrunn Lundestad Luster SparebankSteinar Dahl LægreidKolbjørn LøkenReidar MardalTerje MoeKnut MoenRagnhild Skogen MoldeOdd MortensbakkeKnut Ole MyrenOlav MyrholMerete MyromslienSunneva MyrvollSiri Merete NedlandJulie Kristine NessAnna NjøsKolbjørn NordHarald NornesBrynhild Kåra Lund NotøyStein NæssPer Scott OlsenSandra OpheimKari Melheim OttesenJon A. RamstadOddbjørn RamstadKristen A. RavnestadHenning Leiv RivedalAsbjørn RutledalSigne Marie RønnekleivBjørn RørtveitSteinar RøyrvikKaroline RådMagnhild SagosenMargot SandeJorunn SandvikMarta Kari SchawlannBjarte Sindre

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

26

Olav L. SjøthunAnna Sofia SkaarLeif Alfred SkaarInghild Reksten SolheimMarita SolheimSynneva Kolle SolheimGunnar SortlandRandi SortlandKirsti Solheim SteganeHarald SteiroHenrik StokkenesMarta StokkenesIrene StokkerOla Magne StrandLiv StøversteinKarsten F. SundeSigrid SvartefossHans Mark SvedalGunnhild SystadHarald SystadLeiv SølvbergBjørn SørheimIngrid SøylandKristian TalleSiri Garborg TalleBjørg Eikum TangJakob ThingnesTore ThingvoldHelge ThueIngrid ThyIvar Jostein TjugumGyri TolaasLars T. TorpeKari Malmanger TorstadTorbjørn TuftenKari og Helge TveitReidar TveitBorgny UlltangMagne UrheimJohan VarlidEinar VereideJens VestrheimArne VevleLars Øyvind VikeslandØystein VikeslandAnne Slogvik VollJarl YndestadLiv ØstremKåre ØvregardKarstein AabergeIvar ÅkreTone Sognnæs AamotVemund Aartun

SUNNMØRE MÅLLAGHåkon AlmestadKristian AlmåsÅsmund ArneOddfrid Nora BellErik BergmannLiv BersåsDagfinn BjørkedalIngval BortneOddhild BrandalSigurd Olav BrautasetBente Johanne Iversen BreivikLiv BrekkeKaren Longva BusetOle Arild BøMarit DevoldJostein DrabløsOddrun EidemLiv EikremStåle EikremPer FauskeMård Torgeir FauskevågJostein FetEinar FlemAnders Jan FolkestadLars Håkon FursetTore GjæreArne G. GrimstadInge GrimstadØystein GrønmyrPer HalseAashild Haugland HaramJohs. G. HareideOttar Arne HareideAsbjørn HatleholSeverin HaugenIngunn HausBodil HavågThor Sivert HeggedalJorunn H. HenriksenArja HietanenInger HjorthaugPetter Magne HjørungdalSigrunn Heggheim HovdeAstri HunnesIngrid Runde HuusAlf IgesundKnut-Johann JørgensenJørund KileEnok KippersundJakob O. Kjersem

Erlend KjødeGunnar KjødeTerje KjødeBerit KleppJakob KoppenJostein KorsnesGunvor KrogsæterRolf KrokenLiv Kari KrøvelJostein KursetgjerdeMargrete KvalsvikMarit KvammenElias KvangardsnesSolveig Reite KvienEinar LandmarkAnne-Lise Aure LécotSvein LingeJostein O. MoHelge H. MoeRoger NedrekleppSteinar NordangLars OmenåsKåre Sigmund OpsahlEldrid OseJohn OsnesBritt OterholmEinar PettersenPetra PilskogAnders RebbestadOddbjørg RemøyAnne Inger RendalGudveig RogneTorleiv RogneGreg RotevatnGunder RundeOlga Støylen RundeMagnar RønstadAsbjørg RørstadSolfrid RøynelandRandi SandnesMay Britt SmådalJarle SolheimKjell Roger Straume Harald SundeLinbjørg Bjørkavåg SundeHedvig SynnesMagne Ivar SætreGudrid TandstadPer Svein TandstadÅsbjørg TeigeneEllen Hellebostad ToftCecilie TorbjørnsenBern TorsetOlaug TrovågAnna TunheimRolv UkkelbergRandi Flem UlvestadTorbjørn UrkeSteinar Linge ValdalAnne-Britt VartdalAnne Elisabet Ose VelleÅse Irene VestreEldrid VikKjell Einar VikSveinung WalsethFredmøy Solny WollenKnut YtterdalTrude Antonie ØvrebøeBernt G. ØyeOddvar ØyehaugIngrid AamdalInger AarflotKjell Arne ÅrsethOttar Aashamar

TELEMARK MÅLLAGRobert AndersonEva BergøLars BjaadalKari BjåenÅse BratlandHalgeir BrekkeSigrid BøAslaug Storåsen DjuveTjøstov Gunne DjuvePer EngeneOlav FellandAnne Karin FunnerJon FunnerAsbjørn GardsjordHans Magne GautefallBjarne GrimsrudLavrans GrimstveitKnut T. HaugenSvanhild HaugenJarle HelleJohnny HofstenLars HolmåsRagnhild HovdaHallgrim HøydalJon IngebretsenHalvard JansenOlav K. JørgedalJosef KiliKjetil Langåsdalen

Jørund LieSigrun Garvik MoenOlav MosdølJakob OlimstadTorleif Olav OmtveitBirger RisnesSigmund RomtveitTorun Raftevold RueHege Tveit RundkåsHelge RykkjaTore SkaugPer SkaugsetGunvor SolbergMargit Ryen SteenOlav StrannaSondre SvalastogSigne SølystOlav TeigenOlav ThoAlf Torbjørn TveitKari TveitJon TvitekkjaIngebjørg Helkås VaaJohan VaaTor ValleEinar VerstoKjell VistadHans ØdegårdHalvor ØygardenSverre ÅsenOlav Åsheim

TROMS OG FINNMARK MÅLLAGLeif Jørgen AkseJarle BakkePer K. BjørklundTerje ChristoffersenTerje B. DahlVidkunn EidnesSveinung EikelandKarl Ragnar EngstadTorgeir EngstadKnut FølstadKarl Øystein GjellandEldbjørg GjelsvikEdgar GjølstadLiv GrønvikAud HauanLillian Bernes HayOlaug HusabøLeonora Torkelsdottir JohansenBjørg Berge KristiansenSigrun LundeMay Johanne MolundOle Edgar NilssenHerolv OlsenGuro ReisæterArne RognmoIngrid RussøyMorten RuudRønnaug RyssdalSigrid SkarsteinGuri SkeieSigrid SkålnesSunniva SkålnesGrete Lien StenvoldMagnhild SvenheimInger Margrethe TronstadGunn UtkvitneBjørnar Østgård

TRØNDERLAGETReidar AlmåsEgil Ingvar AuneHallgerd AuneKjell BardalEinar H BartnesIvar BergOddrun BjørgumKarl Ove BjørnstadGrete Oddveig Holen BuhaugAstrid DalslåenOlaug DenstadliAnne EldevikOla Stuggu FagerhaugTore FagerhaugAasta FikseHelge FiskaaAsbjørn Folkvord, RøstadliaArne A. FrisvollStørker GarbergMikal GorsetseterGunhild GrueJan Ragnar HaglandOddvin HerstadSivert HestveitØyvind HoelInger Sandvik JarsteinÅke JungeJon B. JystadOlav KuvåsEirik Aksel LarsenAline Magdalena LeeKirsti Årøen LeinHåkon Lasse Leira

Jens LoddgardGeir LorentzenAlf Helge LøhrenRunhild Bakken MagnussenJorunn MehlumLars Kolbjørn MoaKristine Kaasa MoeSverre Mikal MyklestadMagne MågeHelge Normann NilsenRagnar NordvikLars NygårdJenny NyvikSolveig OtloHelge RaftevoldJostein RekstadAnna Dorthea RemhaugKristian RisanNarve RognebakkeHelge RypdalEinar RædergårdJørgen RøfloHelge RøysengEva SalvesenRagnhild SaurAnne Kristine Bolme SelnesBjørn SkagenAlv Helge SkeieJarle SkjeiIngebjørg SoggeJan SolbergArnljot SolstadArvid Henry StaupeOdd Sigmund StaverløkkEiliv StørdalEldrid SundanErling SyrstadSvein Bertil SætherIngebrigt L. SødalJan SøråsArnkjell TingstadTorbjørn TranmælBodvar TømmeråsInge Torfinn VadaPer Inge VenåsRandi VikJarle VingsandTor WitsøAnne-Berit ØstbøAa. Bjørgum ØwreSvein Aarnes

VALDRES MÅLLAGToralf BaldersheimEli BelsheimGunnar BelsheimAud Annie Bergene Kristian BerglundGunnar BreivikOlav Gullik BøInger Solveig BøeRandi EltunJan EspeliødegårdMargit FuglehaugRandi FørIngunn HommedalSigfred HovdaFrank Tommy JacobsenAsbjørn KvitrudNils H. LeineBjørg LerholKjellaug Volden Lie Per LykkjaAase Lunde RobøleIngrid Solveig SpjøtvollAnders SæterenAud SøylandPer Gunnar VeltunMagnor Wigdel

VEST-AGDER MÅLLAGRoald AndersenLeiv Hartly AndreassenMagne AttestogAnne AustadValdemar BirkelandHelga DåsvatnJoar EgelandAnne-Berit ErfjordÅse-Berit FidjelandGunnhild FjermedalRandi Lohndal FrestadVigleik FrigstadHalvdan FurholtAnna GravelsæterØyvind GrovKarin HaalandTorgeir HagestadSiri HangelandBerit Fiskaa HaugjordMagne HeieEivind HelleBjarne HerstølBjørg Åsta HidleOlav Hoftuft

Knut HommeTheodor HovdaOlav HårtveitGudrun Haugen HåvorsenOddvar JakobsenRagna KallhovdSvein KjørvikJohn LauvdalKlara LilletveitSolveig Stallemo LimaMålfrid LindelandTom Arnt LindelandBirgit LundGudlaug NedrelidSolveig RobstadLiv Kjørsvik ScheiKari SelandBjørg Helene SlapgardAsbjørn StallemoNils Harald StallemoHilde StaveKaspar StordrangePer Sveinung StordrangeEva Haugen SørgaardGunnar Vollen

ØSTFOLD MÅLLAGGunnar AnmarkrudOle Johan BjørnøyPer Sjøgreen FossEldbjørg Johanne GiskeAslaug HauganEiliv HerikstadKjelrun HersundArnstein HjeldeKåre KjelkenesArne KvernhusvikAlfred LieArild LøvestadInge MonefeldtGunnar OttneKjeld QvortrupVegard Skoglund

YRKESMÅLLAGAnne BjørkvikIngvild BrynKjellfrid BøthunOlav BøyumBjørgulf ClaussenElin DahlhaugBjarne DåeAnne-Marie Botnen EggerudLinda EideArne EkebergLeiv EllingsenKnut GjellandSissel HoleEirik HoltenKari HuusGunnar JordalRønnaug KattemHallgeir LangelandEgil Henrik LehmannKjell Harald LundePål Morten Mellemstrand-PaulsenViking MestadOlav NorheimBorge OtterleiLinda PlahteHugfrid RaaheimFrode RingheimBjørgulv RygnestadHaldor SlettebøMagnar SlettebøClaus Ola SolbergHerbjørg SolbergArve SæbøLars Helge SørheimTurid J. ThuneSverre TusvikSigrid TyssenBirger ValenOlav VesaasVidar Ystad

DIREKTEMEDLEMERAnfinn BondhusBjørgulv Johan EikRandi EinremKristian HalseKnut Johannes HelvikJohannes HjønnevågElsbet HundålaKnut LangesæterJørgen MarkhusErling NordheimVilly NordmoAgnar OmvikKarl H. StefansenÅse Floa SteinrudAudun SydnesLars Børge SæbergBorgny SærstenLeif Helge Særsten

LMålgåver

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

27

«Dialektfesten Pre-kæs» i Fredrikstad vart ein stor suksess. I mars skipa det nye litteraturhu-set i Fredrikstad til «Dialektfesten Prekæs», og Fredrikstad Mållag og Østfold Mållag var djupt involverte. Det var tilskipingar over heile byen, og dialektutgåva av Fredrikstad blad fekk stor merksemd. Magne Aas-brenn innrømmer at festivalen har teke på, og at tanken på å gjere det same neste år, er ganske fjern.

– Sjølv har eg full stilling i sko-leverket, og ein kjem kanskje til eit punkt då ein ikkje vil utsette seg for slike 14-dagarsbolkar med hyper-press meir, seier Aasbrenn.

– Opp klokka 05.30 og i seng klokka 01.00 døgn etter døgn ... Hy-permultitasking er moro ei stund, men slitsamt i vekevis. Dessutan er det noko med at no har vi fått ein skikkeleg suksess å kose oss med, så da skal vi ikkje straks begynne å strekke oss etter meir. Tida er inne for å vere ille fornøgd og kule’n!

Overnaturleg Han fortel at det var nesten overnaturlege grunnar til at det gjekk så bra. Litteraturhu-set ville gjerne ha ein dialektfestival,

og Fredrikstad Blad ville vere med på å lage ei utgåve av avisa uteluk-kande på dialekt. Om lag samstun-des ringde NRK og ville gje festen stor merksemd i Dialektriket, ein serie om norske dialektar som skal sendast til hausten.

– Det førte til at mens Wenche Mortensen, Bjørn Ivar Hansen og eg

frå Østfold Mållag sat og omsette, så hadde vi eit par–tre TV-kanalar, radio og presse svermande rundt oss. Utruleg mållags-PR, tenkte vi, og manøvrerte oss igjennom spal-tene, spesielt med bruk av Magne Rommetveits Med andre ord, fortel Aasbrenn.

Han var redd for at det skulle bli bråk då avisa kom ut. Men det vart berre positivt bråk. Heile ekstraopp-laget på 1500 vart rive bort og no har Fredrikstad Blad laga ei luksus-utgåve på glansa papir.

– Takk til redaktørane Erling Omvik og Rene Svendsen som hadde mot til å gjennomføre dette, seier Aasbrenn.

Burde Betalt vinje – Og jam-men greidde ikkje Finn-Erik Vinje å kome på bana med sin vanlege kritikk?

– Det er klart at den kritikken var såpass usakleg at både pressa og lokalbefolkninga var på vår side med ein gong. Vi har fleipa mykje med at vi eigentleg burde betalt han litt for å vere så negativ.

– Korleis gjekk det med tilskipin-gane på Litteraturhuset?

– Dei gjekk veldig bra. Folk kjøpte billettar til arrangementa for 100 000 kroner. Det var eleve små og store arrangement. Nokre

blei råka av sjukdom, men vi fekk sett inn vikar. Spennet var stort – frå presentasjon av «Essbærliv» frå bygdekvinnelaget i Eidsberg til dialekt-rap og teiknetime med Østfoldmålpris-vinnar Øistein Kristiansen. Mest folk var det på «Jugærkvelden» som gjekk etter Rorbua-modell. Der var det over 300 i salen. Mest spent var eg på seansen på Torget, der folk blei in-viterte til å komme og skrive og vise fram favorittdialektordet sitt for NRK. Vi var avhengige av å få inn ei folkemengd på ein bælsur dag. Og så kom det 200!

Fint OverskOt – Og dykkar eiga tilskiping?

– Bodil Cappelen og Knut Hamre hadde eit program av høg kvalitet for rundt 70 tilhøyrarar. Stefan Andreas Sture heldt ei god innlei-ing. Heile rekneskapen for festen er ikkje gjord opp ennå, men det kan godt hende at Østfold Mållag kjem ut av dette med eit fint økonomisk overskott. Kanskje å arrangere dia-lektfestar kan bli ein leveveg? Aller best er det at festen ser ut til å med-verke til at vi får eit «Østfold dia-lekt- og målungdomslag» på føtene. DET er verkeleg storveges!

Kjartan Hellevekjartan.helleve@nm.no

Østfolddialekten leverLdialeKt

Godt oppmøte: Trass i surt marsvêr hadde to hundre personar møtt opp for syne fram sine favorittord. Foto: Magne Aasbrenn

Nøgd: –Vi har fått ein skikkeleg suk-sess å kose oss med, seier Magne Aasbrenn. Foto: Kjartan Helleve

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

28

L nmu

Ka då ittepå?

LærepLanhøyringa er over, og snart vedtek Kristin Halvorsen korleis norskfaget skal vera. Medan me ventar på resultatet, kan det vera klokt å planleggja neste runde. Tre Ting TykkjesT kLåre. Det eine er at stortingsvalet til hausten går den vegen høna sparkar. Dei blågule leier på meiningsmålingane og verkar sikre på siger. Dei raudgrøne stolar igjen på Northug-taktikken – å spurta forbi mot slutten. Utfallet veit ingen. Me anar ikkje kven me har med å gjera til hausten. Nær sagt kven som helst kan hamna bak spakane. DeT anDre er at me bør ha lært at me ikkje kan stola på nokon. Regjeringspartia, med SV i front, gjekk til val på å styrkja sidemålsopplæringa i 2009. Kanskje har det vore ei kvilepute. Dragkampen for å hindra SV-minister Halvorsen i å gjera det stikk motsette av kva SV lova, tyder på at eit løfte ikkje er meir enn lettvint retorisk pynt. Sjølv ikkje for det ein gong så språkpolitisk pålitelege SV. DeT TreDje er at læreplanen ikkje varar evig. Kunnskapsløftet kom rundt eit tiår etter R94 og L97, som igjen avløyste mønsterplanen frå -87. Same kva som skjer i denne omgangen, vil ei ny omvelting vera på trappene om ikkje så frykteleg mange år. LaT oss skru klokka litt tilbake: I forkant av 2008 var somme siddisar skeptiske til at Stavanger skulle vera «europeisk kulturhovudstad». Prosjektet verka pompøst og kortsiktig, og lokale kunstnarar svara med den veldøypte kampanjen «Ka då ittepå?». Kva skulle skje når festen var over? DeT same spørsmåLeT bør stillast om norskfagsrevisjonen. Lærarar som trur at éin karakter i norsk løyser alle problem, vil få ein real blåmåndag når elevane deira oppdagar at norskfaget berre vert ein tredjedel så viktig for karaktersnittet som før. For vår eigen DeL, dersom me får gjennomslag denne gongen – kva gjer me i fall ein panserpragmatikar frå Ap eller ein valfridomsdemagog frå Høgre vert kunnskapsminister etter valet? Og kva gjer me på lengre sikt for å stå best rusta til neste norskfagsrevisjon? Kva gjer me ITTEPÅ? eg Trur me må byggja alliansar, og byggja dei i fleire miljø enn me har gjort før. Med all respekt for SV, Sp, KrF og Venstre – me kan ikkje leggja alle egga i ei korg som balanserer på sperregrensa. Det langsiktige målet må vera å få også dei store partia over på vår side. Då må både du og eg gjera eit langsiktig arbeid.

Vebjørn StureLeiar i norsk målungdom

Kunnskapsminister Kristin Halvorsen må gjere som ho lova i valkampen.Det krev landsmøtet i Norsk Mål-ungdom (NMU).

– I 2009 gjekk Kristin Halvor-sen til val på å styrke nynorsken både som hovudmål og sidemål. Så blei ho kunnskapsminister. Men alle lovnadene om betre sidemålsundervisning har berre resultert i eit læreplanutkast som legg opp til ei brutal svekking av sidemålet, seier Vebjørn Sture, som blei attvalt til leiar av Norsk Målungdom under landsmøtet i Fredrikstad i helga.

Landsmøtet vedtok samrøys-tes ei fråsegn som rettar seg til kunnskapsminister Kristin Halv-orsen, og ber ho innfri valløfta ho og SV gjekk til val på i 2009. Målungdomen meiner at side-målsundervisinga må begynne tidlegare om ein skal få til heva kompetanse og jamstilling mel-lom dei to norske skriftspråka.

Tidlegare sidemålssTarT – Det er særleg viktig at bokmåls-elevane får møte sidemålet sitt tidleg, seier Sture. – Då vil dei få eit mykje betre forhold til nynorsken enn det ein får når ein begynner så seint som i 9. klasse. For at elev-ane skal kunne båe språka godt, må dei også ha god undervisning. Ein viktig del av dette er tidlegare sidemålsstart, legg han til.

Målungdomen leverte høy-ringssvar til læreplanen i februar, og er svært skeptiske til fleire av

punkta Utdanningsdirektoratet har foreslått. – Det er oftast at nynorskbrukaren må bøye seg når ein til dømes samarbeider på ei oppgåve på universitetet, seier Sture. – Om ein vil at ny-norskbrukarar skal kunne bruke språket sitt, kan ein ikkje senke

krava til bokmålsbrukarane. Det er heilt tydeleg at ordninga i dag ikkje fungerer skikkeleg. Halv-orsen lova å gjere noko med det, og Norsk Målungdom forventar at ho justerer læreplanen i tråd med lovnadene ho gav i 2009, avsluttar Sture.

Krev nynorsk-løft

Krev handling: – Norsk Målungdom forventar at Kristin Halvorsen justerer læreplanen i tråd med lovnadene ho gav i 2009,seier attvald leiar i Norsk Målungdom, Vebjørn Sture. Foto:Odin Omdal Hørthe / NMU

dialekTpris: – Vinnaren av Dialektprisen i år har på ein framifrå måte synt at totendia-lekta er brukande i kunstnarisk samanheng, også for å nå fram til eit moderne publikum og kritika-rar langt utanfor Totens grenser, heitte det i grunngjevinga då Austmannalaget delte ut Aust-mannalagets Dialektpris i språkå-ret 2013 til trioen Narum frå Eina – syskena Benedikte Narum (vokal og gitar), Jon Anders Narum (gitarar) og Lars Christian Narum (orgel og piano).

Austmannalagets Dialektpris er ei påskjøning til personar eller institusjonar som har gjort frami-frå arbeid for dialektane. Tidle-gare har heideren gått til skiløpar og NRK-kommentator Håkon Brusveen, forfattar og teiknar Kjell Aukrust, finansminister Sigbjørn Johnsen og Vazelina Bil-opphøggers.

målarbeid på ToTen Prisen vart delt ut ein dialektkveld som Toten dialekt- og mållag skipa til i samband med at Nynorsksta-fetten køyrde innom. At Narum spelte og song på reinspikka dialekt, var eit populært innslag denne kvelden. Lektor Tore Lauvdal fortalde om totenmålet i historisk og nåtidig perspektiv,

mens pensjonert rektor Olaf Nøkleby tok føre seg Ivar Aasen sine reiser i Oppland, m.a. til Var-dal og Toten. Skolemålsskrivaren i Noregs Mållag, Ingar Arnøy, snakka om Språkåret, etter at han tidlegare på dagen hadde møtt elevar og lærarar ved Skreia ungdomsskole.Kjell GulbrandSen

Heider til Narum

heider: Aust-mannalagets Dialektpris i språkåret2013 gjekk til gruppa Narum. Foto: Austman-

nalaget

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

29

Llø

ySin

G

Kryss NT nr 2-2013

KOSTSTILLING

KRUMKROPPSDEL

PRYD

SERVITØR

MAKE

NORSKFORF.

MINERAL

FLITTIGSKAPNING

BYGGJE LITENBIT

HOVUD-STAD

BYEGRAS

ROT

BLADKON-KUR-

RENTAR

62,75 CM

LAGER-ROM

TRÅD-RULL

KALKYLE

IHUGEDRIKK

KURER

FASE

JARNVEGS-TRALLE

FRÅEI ØY

ASIA

ARBEID

ARVE-ANLEGG

OPP-MODING

AV-RØYS-

TING

SINNAROP

KONKUR-RANSE

UTVEKS-LING

SPORTEDLE

BLOKKAR

FØRE

GODSET

BYRGESÅR-

MERKEUNDER-

SKRIVNERØYKJAR

BOK-STAVANE

AVGJORT

RØYK

PARTI

VEKT

IHUGA

SJEFPÅ MOTEN

FOLKI ASIA

FERSK

GRANNE-LAND

I FALL

STATS-RÅD

FLYKUNST-STYKKE

KØYRDE

PAR

AMFIBIUM

HUNDREKVADRAT-

METER

HAUG

BÆRSTORKE-

FUGL

HARSELAS

SVÆRTSNILL

MJUKE

I TELE-MARK

FISK

SLAG-PLASS1177

IDRETTS-ANLEGG

VÅTVOREN

LABB

KLOKFUGL

TILFREDSMÅRDYR

KVINNE-NAMN

HALVØY

JOBBA

BELEGG

MYNT MINK-ANDE

STRAUK

STOFFFISK

TRIVE

BLIMOT-VILJE ENTRÉ VERKE

LÆKJARHOS

EGNERSTUND

Kryss NT nr 1-2013

HEIDERUTDELT

2. MARSS

LOVANDE

I ØSTER-DALEN

GKOSELEG

UTFART

ÅSM KRØTER

TEVLING FRUSSISK

ELV

VATNO B HUSDYR

HAUG SGJEREVONDT

FRISYRE

SNITTA

PYNTA S RUNDT80 CM

S P R Å K Å R E TSLITEN OG

FALMA

FØLGJEU T V A S K A

2013

DYRA R E V A N EKATO-

LIKKAR

SOMMEJ E S U I T T A R

M Å N E M E N N E S K E KANAL

KORT T A R MROM-

VESEN

KJERALDK A R

PUSTAHØGT

LÅNES N O R K A

GRESKGUDINNE

BRYGGJEE O S OLD-

TIDS-BY

LO G FOTKVELV

VÅR I L KKVIT FUGL

TENKJESEG

K N O P P S V A N EPLUSS

TENARAR L A K E I A R SIKRE RFRYSE

GRØNTBELEGG

I S EPÅ MOTEN

GUDS-NEKTARAR

I NP E P

MOTMIDTEN

VRANGI N N E T T E R PLASS

PÅSTIGEN

R A N GENERGI

SLEPE D R A G S EFØLGJE

VAKSENALDER

R E ITIDL.

PERIODE

ÅTEI S T I D

B E I T E TLUKTE-STOFF

KV.-NAMNM Y R R A

NETT

TRAFI-KANTAR

V E V SNODIG

GRASET

HA FORVANE

P L ASKIPLE

KLEDE-STOFF

U L A G E KAN

SLIT G R E I E RÅ R

UTKROPENTYPE

LÅTTL U R I N G TJUE

RAD S N E I S ARMOD ATIDSROM

TELE I S ROMMÅL

PREP. LDREIS

BØYERKNE

S N E R T FEITT I S T E RULIKSKAP

SANSAR S K I L N A D MALM E R T S DET HEILE

MINUS A L TS E R DRIKK

VEKSTNORSK

TEIKNAR E GREIE

STEINANE O R K E FISK

FOTSOLE A U R E DJUP-VASS-

FISK

METALL N A T R I U M FELE-STRENG K V I N T TRAU

NEODYM N UDOM-

KYRKJEFØRE-STEL-

LINGART R U E R GJENGS G J E L D A N D E

K A T E D R A L LEVER E R SYMJE-FUGLAR E N D E R

1. Asbjørn Garsjømoen, Hurdal

2. Norunn Stendal Aksnes, Tjørvåg

3. Arne Vevle, Vik i Sogn

Send løysinga til: Noregs MållagLilletorget 10184 Oslo

Frist: 27. mai 2013Merk konvolutten «Kryssord». Rett løysing kjem i neste utgåve. Tre vinnarar vert trekte ut og får fin premie.

Namn:

Adresse:

Postnummer/-stad:

Kryssordvinnarar i nr. 1 – 2013

ved Laurits killingbergtrøLKrySSord

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

30

Ja takk, eg tingar: ❏ T-skjorte Nynorskstafetten,

med logo i nakken.

For damer: Fargar: rosa, svart, raud og blåStorleikar: s, m, l og xl

For menn: Fargar: svart, marine, raud og gråStorleikar: m, l og xl

Kr 150,–Hugs å melde ifrå om farge og storleik!

❏ NotatbokLinjert notatbok med slagordet «Gjennom ord blir verda stor!» Hardt omslag med stofftrekk.

Kr 125,–

❏ Jakkemerke «Slepp nynorsken til!»

Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏ Jakkemerke «Takk, Ivar Aasen!»

Kr 10,– (Kr 50,– for 20 stk.)

❏ MatboksI plast, 16 x 11 cm.

Kr 50,–

❏ Krus Med trykket Det endaa koma kann den Dag, daa Retten fram kann sleppa. Ivar Aasen, 1875

Kr 100,–

❏ Krus Med trykket Skogen stend, men han skiftar sine tre Olav H. Hauge, 1965

Kr 100,–

❏ FrukostasjettMed trykketNokon må elske ordet og reinske bort ugras der det gror. Nokon må bruke ordet. Berre ved bruk blir det vakkert. Marie Takvam, 1987

Kr 100,–

Krambua

Sjå innom heimesida for andre tilbod. Hugs at vi kan gå tom for somme artiklar. Det er såleis ikkje sikkert at du får alt du tingar.

Kryss av, klipp ut eller kopier og send tinginga til: Noregs Mållag, Lilletorget 1, 0184 Oslo

Eller send e-post til: nm@nm.no, ringje 23 00 29 30, fakse til 23 00 29 31 eller ved å gå inn på www.nm.no Porto kjem i tillegg.

Namn:

Adresse;

Postnr. og -stad:

Storleik på t-skjorte:

No

rsk

Tid

eNd

2–2

013

31

Framhald av Fedraheimen og Den 17de Mai

Prent: Nr1Trykk asOpplag: 13 500Abonnement: kr. 250,– per år

Annonsar: Annonseprisar: kr 9,00,–/mmTillegg for tekstside: kr 0,50,–/mmSpaltebreidd: 45 mmKvartside: kr 4 000,–Halvside: kr 7 000,–Heilside: kr 12 000,–Ilegg til avisa: kr 1,00 pr. stk.

Alle prisar er eks. mva. Ved lysing i fleire nummer kan vi diskutere særskilde avtalar.

Stoffrist nr. 3 – 2013: 27. mai 2013

NOREGS MÅLLAGwww.nm.no

Tilskrift: Lilletorget 1, 0184 OSLOTelefon: 23 00 29 30Telefaks: 23 00 29 31E-post: nm@nm.no

Kontoradresse: Lilletorget 1, 0184 OSLO

Bankgiro: 3450.19.80058

Leiar: Håvard B. Øvregård Mobil: 917 73 157E-post: havard@nm.no

Tilsette:

Gro Morken Endresen, dagleg leiar, tlf. 23 00 29 37, 957 85 560, gro.morken@nm.no

Tuva Østvedt, organisasjonskonsulent, tlf. 23 00 29 34, tuva.ostvedt@nm.no

Berit Krogh, økonomikonsulent, tlf. 23 00 29 35, berit.krogh@nm.no

Ingar Arnøy, skulemålsskrivar, tlf. 23 00 29 36, 975 29 700, ingar.arnoy@nm.no

Marit Aakre Tennø, norskfagskonsulent, tlf. 454 71 716 marit.tenno@nm.no

Hege Lothe, informasjonskonsulent, tlf. 57 86 53 60, 926 48 348, hege.lothe@nm.no

Kjartan Helleve, redaktør Norsk Tidend, tlf. 23 00 29 32, 943 97 998, kjartan.helleve@nm.no

NORSK MÅLUNGDOMwww.nynorsk.no/nmu

Tilskrift: Postboks 285 Sentrum, 0103 OsloTelefon: 23 00 29 40Telefaks: 23 00 29 31E-post: nmu@nynorsk.noBankgiro: 3450 65 48707

Leiar: Vebjørn Sture, Telefon: 924 16 527, 23 00 29 40, E-post: vebjorn@nynorsk.no

Skrivar: Anne Svanaug Straume, Telefon: 23 00 29 40, E-post: skriv@nynorsk.no

NORSKTIDEND

I den eine augneblinken er vi rundt i heile landet med stafetten, i den neste vender vi nasen heim-over. I 2013 er det 200 år sidan Ivar Aasen vart fødd, og kvar elles skulle vi ha landsmøte enn i heimkommunen hans?

– Vi gler oss skikkeleg til å ta mot landsmøte-utsendingane på nynorsk grunn helga 19.–21. april, seier Tuva Østvedt. Ho legg til at det sjølvsagt er utfordrande reint praktisk å ha landsmøte på ein liten stad med lite overnattingskapasitet, men ho er positivt overraska over den gode responsen frå utsendingane til dømes når det gjeld å dela rom.

Solid programVigdis Finnbogadóttir er hovudtalar på landsmø-tet, og emnet hennar er «Utfordringar for språk-leg og kulturelt mangfald i verda». Finnbogadóttir er mest kjend som tidlegare president på Island. Sidan 1998 har ho også vore Goodwill Ambas-

sador for Languages i Unesco, og ho er sterkt engasjert i språkmangfaldet og vilkåra for dei mindre språka.

Ottar Grepstad held det andre føredraget, og han vil sjå nærare på det han kallar den språkpo-litiske vendinga. I det legg han at samtalen om språk og språkmangfald har endra seg mykje i Europa dei siste åra. Påverkar dette tenkinga om språk og språkpolitikk i Noreg, og i tilfelle korleis?

Dei populære seminara er attendeI år er parallelle seminar endeleg på plass på pro-grammet att. Dei har av ulike grunnar vore borte frå landsmøta ei stund, og mange har etterlyst dei.

- No kan deltakarane få velja mellom fire ulike emne til meir fordjuping og «verkstad» både laurdag og sundag, og vi vonar vi har treft plan-ken slik at alle finn noko som interesserer dei, seier Håvard B. Øvregård.

Vår eiga storstoveIvar Aasen-tunet er eitt av dei flotte bygga arkitekt Sverre Fehn lét etter seg. For dei som ikkje har vore i tunet tidlegare, er dette huset med alt det inneheld, grunn god nok i seg sjølv til å ta turen til landsmøtet. Fredagskvelden opnar dei dørene for landsmøtelyden og byr på omvising, mat og

god gamaldags kulturkveld med lokale krefter av beste slaget.Gro Morken Endresengro.morken@nm.no

Jubileumslandsmøte i ØrstaLNoregs mållag

Noregs MållaglaNdsMøte 2013ørsta 19. – 21. april

LlaNdsmøTeT 2013I Ørsta 19.–21. april

Blir det 97. landsmøtet sidan 1906, og det tredje i Ørsta.

Til landsmøtet i fjor var det 137 utsendingar attåt styret.

Foto: Vigdis Finnbo-gadóttir kjem. Foto: Sjóðir

og styrkir Háskóla Íslands

Frå landsmøtet i Ørsta i 1985. Foto: Mållaget Arkiv

– Nynorsken held lengst igjen. Hadde vi ikkje hatt nynorsk, hadde vi truleg mista heile kulturen vår.

Dag Solstadn

r. 2

• a

pr

il 2

013

lill

eto

rget

1 • 0

184

oSl

o

LPå tamPen

Eg har i mangE år sEtt fram til å bli betre kjent med setesdalsmålet, som eg heilt frå den gongen eg las Gamalt or Sætesdal som ung heime i Holt har hatt eit kjærleiksforhold til – dette målet som fanst i mitt eige heimfylke, og som på ein gong var heimsleg fordi eg alltid hadde visst om det og av og til møtt folk som snakka det, men som samtidig på svært mange måtar var veldig ulikt det målet eg hadde rundt meg til dagleg. I 1959 var eg på 4H-leir i Byg-land, og etterpå var eg gjest hjå kjensfolk på Austad ei vekes tid, og då fekk eg den største dosa med setes-dalsmål eg hadde fått til då, og etter den gongen har eg i alle år lengta etter å få meir av dette. Og i haust – over eit halvt hundreår seinare – gjekk endeleg draumen min i oppfylling då eg vart beden om å kome og tale på tiårsmarkeringa for dei fyrste ti tusen orda som talemålsgruppa i Valle Mållag har samla inn. Sjeldan har eg vore meir viss på at eg ville ta mot ei innbyding, for eg venta at dette ville verte ei stor oppleving, og det vart det. Sjeldan har eg vorte teken så godt mot som i samband med denne tilstellinga, og aldri har eg fått høyre så mykje rein-spikka setesdalsmål som på den stunda eg var i lag med desse folka. Mange meiner at det tradisjonelle målet i dalen står for fall i dag, og det kan vel vere at mangt tyder på det. Men eg fekk likevel prov for at det framleis finst folk som er ein god del yngre enn mine sytti år som talar meir tradisjonelt setesdalsk enn eg hadde drøymt om å få høyre før eg la ut på denne turen. i samband mEd dEnnE rEisa måtte eg sjølvsagt gjere meg meir kjend med vallemålet, og der fann eg ei gullgruve på nettet, som eg rett nok visste om, men ikkje hadde studert så mykje før: www.vallemal.no. Denne nettstaden er resultatet av eit dugnadsarbeid som vart påbegynt i 2002, og som har vore tilgjen-geleg på nettet frå 2005. Med dette arbeidet har ta-lemålsgruppa i Valle Mållag gjort det mogleg for alle interesserte å sjå og høyre korleis det tradisjonelle målet framleis lever hjå ein del menneske i Valle og Hylestad. Det er eit kulturelt og språkleg storverk som gruppa her har utført, og som dei framleis er i full gang med, og som er ein uvurderleg dokumenta-sjon av den norske dialekten som utan tvil har endra seg minst frå gamalnorsk. For folk som er interes-serte i språkhistorie og gamal bygdekultur, trur eg knapt det finst maken til denne nettstaden i heile Norden – i alle fall kjenner ikkje eg til andre som har laga ein så god og pedagogisk presentasjon av ein særprega nordisk dialekt. Eg vil dErfor ynskjE talEmålsgruppa hjarteleg til lukke med dei fyrste ti tusen orda og vonar at dei vil halde fram med dette uvurderlege kulturarbeidet i åra som kjem. Dette er ei kjelde til kunnskap som både lek og lærd vil kunne ha nytte og glede av i all framtid.arne torP

L aftEnpostEn, 11. juni 1975: – Valfri-dom vil skape større goodwill for nynorsk, sa lektor Torkel Magnusdal då han saman med elevar frå Oddernes gymnas troppa opp hjå stortingspresident Guttorm Han-sen (t. h.). Dei ville levere om lag 25 000 underskrifter frå gymnas- og ungdoms-skuleelevar som oppmoda Stortinget om å ta sidemålsstilen opp til revisjon. Elevane ynskte nynorsk som munnleg eller valfritt fag. Elevane frå Oddernes kom inn til Oslo med morgontoget frå Kristiansand i eins ærend. Det er Harald Smith som gjev frå seg underskriftene. I midten står Anne-Karin Knausen, og til høgre står lektoren sjølv.

L Trettiåtte år seinare går det største partiet i Noreg til val med om lag same kampsak. Rett nok med ein viss motstand heilt inn i programkomiteen, der mindre-talet tok dissens på om Høgre skulle ar-

beide for valfritt sidemål. Saka har lenge vore drive av ungdomspartiet, men om ein vitjar heimesida deira, skal ein leite lenge for å finne argument for valfritt sidemål. Og endå rarare er å vitje nettbutikken deira. Der er alt tilfanget merkt med anten bokmål eller nynorsk, til dømes «Start-pakke (bokmål)». Kan hende dei faktisk har fått litt respekt for nynorskbrukarane? Men nei. Vel du å berre søkje på nynorsk-tilfang, så finst det ikkje. «Produkter kom-mer nærmere valgkampen», er meldinga ein får opp. Jaja.

L Me får ta til takke med moderpartiet. Produktet denne veka er eit hefte som ynskjer nye medlemmer velkomne. Heftet inneheld tekstar både på nynorsk og på bokmål. Lat oss håpe at forfattarane fekk ei nokolunde god sidemålsopplæring. KH

Seig kampFoto: Erik Berglund / Aftenposten