Notendagjöld af umferð

Hreinn HaraldssonFramkvæmdastjóri þróunarsviðs

Yfirlit

• Núverandi staða• Hugmyndir og áherslur erlendis• Stefnumörkun á Íslandi• Íslenskt þróunarverkefni varðandi notendagjöld• Starf nefndar samgönguráðherra 2004-2005• Tillögur nefndarinnar

Heildargjaldtaka af bílum og umferð

0

5

10

15

20

25

30

35

1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002 2003 2004

0

0,5

1

1,5

2

2,5

3

3,5

4

4,5

5

Tekjur, ma.kr. vinstri ás Tekjur, hlutfall af VLF, Hægri ás

Markaðar tekjur VegagerðarinnarFast verðlag (2002)

Bensín

Þsk. km

Þsk. árgj.

Alls

0

2

4

6

8

10

12

1998 1999 2000 2001 2002Ár

milljarðar kr.

Eldsneytisnotkun bifreiðaí millj. lítra

Bensín

Dísel

0

50

100

150

200

250

1998 1999 2000 2001 2002Ár

Heildarakstur á landinu1989-2002

0

500

1.000

1.500

2.000

2.500

3.000

1989 1990 1991 1992 1993 1994 1995 1996 1997 1998 1999 2000 2001 2002Ár

milljón eknir km.

Eldsneytisnotkunlítrar (bensín+ dísel) per ekinn km

0,000

0,020

0,040

0,060

0,080

0,100

0,120

0,140

1998 1999 2000 2001 2002Ár

Markaðar tekjur per akstur

0

1

2

3

4

5

6

1998 1999 2000 2001 2002Ár

kr/km

Ástæður fyrir breytingum - erlendis

• Eldsneytisgjald endurspeglar ekki kostnað þjóðfélagsins af ákveðinni þjónustu og tekur ekki tillit til ytri kostnaðar.

• Eldsneytisgjald getur mismunað bílaeigendum eftir bílgerð, búsetu o.fl.

• Eldsneytisgjald hentar illa við innleiðingu breytinga á samgönguháttum.

• Eldsneytisgjald verður ótryggur gjaldstofn í framtíðinni með tilkomu betri bílvéla og nýrra eldsneytisgerða.

Hvað eru notendagjöld af umferð ?

• Gjald sem vegfarandi greiðir til endurgjalds fyrir kostnað samfélagsins við að byggja og reka vegakerfið.

• Notendagjald er greiðsla fyrir akstur á vegum og götum mælt í eknum km og getur verið misjafnt eftir gerð ökutækis, tíma og stað aksturs.

Stefna ESB

• Gjaldtaka af umferð miðist við jaðarkostnað (ytri og innri kostnað sem ein bifreið í viðbót veldur)

• Gjaldtakan miðist við stað og stund notkunar á samgöngumannvirkjum.

Líklegustu notendagjöld

• Gjald fyrir aðgang að vegakerfinu (bifreiðagjald)• Gjald fyrir ákveðna, afmarkaða notkun á

vegakerfinu.

Samsetning notendagjalds

• Vegkostnaðargjald, byggt á þyngd ökutækis, öxulþunga, fjöðrunarbúnaði og ekinni vegalengd.

• Umhverfisgjald, byggt á gerð vélar (t.d. mengunarflokkar) og eldsneytis og etv. umferðarálagi.

• Umferðaróhappagjald, byggt á ytri kostnaði þjóðfélagsins af óhöppum og slysum.

Notkun tekna

• Mikilvægt að tekjur af gjöldum tengist kostnaði við vegi, t.d. að umferðaróhappagjaldið fari til endurbóta á slysastöðum.

• Notendagjöld eiga að koma í stað núverandi gjalda, svo sem eldsneytisgjalds, en ekki vera hrein viðbót.

Kostnaður samfélagsins – Upphæð veggjalds

Dæmi – ekki nákvæmt eða sannreynt:

Flutningabifreið í dreifbýli utan annatíma (Evrópa)• Loftmengun 2,1-13,5 kr/km• Loftslagsbreytingar 0,2-1,4 II

• Mannvirki 1,9-3,0 II

• Hávaði 0,6-3,6 II

• Slys 0,2-2,4 II

• Umferðartafir 2,3-8,4 II

Alls 7,3-32,3 kr/km

Breytileg veggjöld

• Mismunandi gjaldsvæði• Mismunandi gjöld innan vikunnar og

sólarhringsins• Mismunandi gjöld eftir gerð bifreiðar og

orkugjafa• Mismunandi gjöld kalla á ítarlegar upplýsingar til

vegfarenda

Ný tækni

• Þróun í upplýsingatækni gerir möguleika á nýjum gjaldtökukerfum auðveldari og fljótlegri.

• Tollstöðvar verða ónauðsynlegar – greiðsla gegnum netið eða með útsendum innheimtuseðlum.

• Stefnt að notkun GPS (Galileo í Evrópu) fyrir staðsetningar og vegalengdarmælingar.

• Stefnt að notkun símkerfis (GSM) við aflestur um notkun (hvaða ökutæki – hvaða vegalengd ekin og etv. hvar og hvenær)

• Persónuvernd mikilvæg.

Íslenskt þróunarverkefni – áfangi 1

• Samningur Vegagerðarinnar við ND á Íslandi árið 2000 – forverkefni.

• Byggt á SAGA ökusírita ND.• Markmiðið að þróa og smíða þráðlausan og sjálfvirkan

skráningarbúnað.• Skrá ekna vegalengd með mikilli nákvæmni eftir GPS

hnitum og geyma í minni.• Gagnaflutningur til innheimtuaðila um GSM-dreifikerfið

og hugbúnaður til að halda utan um akstursveglengdir allra bifreiða í kerfinu.

• Niðurstöðurnar jákvæðar, skekkja vegalengdarmælinga t.d. < 1%

Áfangi 2, 2003 - 2004

• Nýr, stór samningur í febrúar 2003.• Lokaþróun ökuritans – fiktvarnir, öryggi og drægni

búnaðar, stærra minni o.fl.• Lokaþróun miðlægs stjórnbúnaðar til að ná sjálfvirkt í

gögn um eknar vegalengdir úr farartækjum gegnum GSM – kerfið.

• Þróun gagnagrunns sem er aðgengilegur af netinu fyrir stjórnendur og skilgreinda aðila.

• Einfaldar breytingar ef óskað verður eftir skráningu miðað við stund og stað aksturs.

• Tilraunabúnaður settur í 20 flutningabíla frá Eimskip og Samskip og kerfið prófað í 1 ár.

• Nú haustið 2004 er verkefninu lokið og lokaskýrsla á næsta leiti

Kostnaður vegna stjórnstöðvar

Vélbúnaður

• Netþjónar & osleyfi 12 1.800 þús.• GSM mótöld 36 1.100 “• GSM miðeining 2 400 “• DB þjónn & osleyfi 1 800 “• Afritunarstöð & spólur 1 1.000 “• Afritunarhugbúnaður 1 150 “• SQL leyfi 1 350 “

SAMTALS 5.600 þús.

Kostnaður vegna stjórnstöðvar

Rekstrarkostnaður (mánaðarlegur)

• Rekstrarleiga vélbúnaðar 160 þús.• GSM kostnaður ? (samningar)

• Hýsing 120 “• Rekstur – netkerfi 320 “• Rekstur – EFC kerfi 1.500 “ (1 stöðugildi)

• Rekstur – backup af kerfinu 50 “

SAMTALS 2.150 þús. pr. Mán. + GSM kostnaður

Kostnaður vegna stjórnstöðvar

Ýmsar tölur

• Fjöldi mínútna í GSM-kerfi á mánuði 277.500• Stærð gagnagrunns fyrir 1 ár 283

Gbyte

Stefnumótun á Íslandi

• Samgönguáætlun 2003-2014: Stefnt að sanngjarni og skilvirkri gjaldtöku fyrir afnot af samgöngukerfinu.

• Samgönguráðherra hefur ákveðið að unnið skuli að stefnumótun varðandi gjaldtöku af umferð og þátttöku einkaaðila við fjármögnun, uppbyggingu og rekstur vegakerfisins.

• Þessi tvö atriði þurfa ekki að vera samtengd.

Nefnd skipuð 21. júní 2004

• Ingimundur Sigurpálsson, formaður• Birgir Ármannsson, alþingismaður• Hreinn Haraldsson, Vegagerðinni• Magnús Stefánsson, alþingismaður• Stefán Jón Friðriksson, fjármálaráðuneyti

Nefndinni var ætlað að leggja grunn að stefnumótun um gjaldtöku og einkafjármögnun umferðarmannvirkja.

Nefndin skilaði af sér skýrslu í febrúar 2005

Efni skýrslu• Inngangur• Staða mála

– Kostnaður við uppbyggingu umferðarmannvirkja– Tekjuöflun– Framtíðarhorfur

• Þróun í Evrópu og ný tækni– Viðhorf í Evrópu– Tæknilegir þættir

• Stefnumótun til framtíðar– Veggjöld – gjaldtaka af sérstökum mannvirkjum– Notendagjöld – almenn gjaldtaka til lengri tíma

• Innleiðing stefnumótunar– Tímasetning innleiðingar– Persónuvernd

• Einkaframkvæmd og fjármögnun umferðarmannvirkja• Lokaorð

Veggjöld - Notendagjöld

• Veggjöld eru gjöld sem greidd eru fyrir afnot af einstökum og sérstaklega skilgreindum mannvirkjum (t.d. Hvalfjarðargöng).

• Notendagjöld eru gjöld sem greidd eru fyrir afnot af vegakerfinu, mæld eftir eknum kílómetrum (sbr. heitt vatn frá hitaveitukerfinu mælt í rúmmetrum eða rafmagn frá rafveitukerfinu mælt í kílóvattstundum).

Tillögur nefndar

• Notendagjöld– Nefndin leggur til að gerð verði kerfisbreyting á innheimtu

markaðra tekna til vegamála. Í stað bensíngjalds og olíugjalds, sem nú er lagt á orkugjafa, verði á næstu árum tekin upp notendagjöld sem lögð verði á ekna kílómetra og skal fjárhæð kílómetragjalds taka mið af gerð og þyngd farartækis. Nýtt gjaldheimtukerfi þarf einnig að geta ráðið við gjaldtöku eftir stund og stað aksturs. Tekjur af notendagjöldum þurfa að tryggja að lágmarki sama fjármagn til vegagerðar og núverandi tekjustofnar gera. Mikilvægt er, að gætt sé persónuverndar varðandi þau gögn sem safnað er til innheimtu gjalda fyrir afnot af vegakerfinu.

– Nefndin leggur til að nýtt innheimtukerfi byggi á GPS staðsetningartækni til skráningar á eknum kílómetrum í vegakerfinu. Tæknilega er mögulegt að taka slíkt kerfi upp með tiltölulega skömmum fyrirvara og fyrir liggur að í náinni framtíð mun þessi tækni verða tekin upp í Evrópu.

Tillögur nefndar

• Veggjöld– Nefndin leggur til að gerð verði úttekt á því hvar unnt

er að hraða framkvæmdum í vegamálum með innheimtu sérstakra veggjalda. Nefndin telur þó að því aðeins eigi að taka veggjöld af sérstökum nýjum framkvæmdum að notendum standi til boða val, þ.e. um nýtt samgöngumannvirki gegn gjaldi eða eldri akstursleið án gjaldtöku.

Tillögur - frh.

• Einkaframkvæmd – auknar tekjur– Ef unnt á að vera að uppfylla markmið

samgönguáætlunar þurfa framlög til vegamála að aukast um ca. 20% á ári frá því sem nú er. Nefndin telur að fjármuna sé unnt að afla annars vegar með einkaframkvæmd sem greidd yrði niður með sérstökum veggjöldum eða samblandi þeirra og beinna framlaga úr ríkissjóði, og hins vegar með auknum tekjum til vegamála í núverandi kerfi eða með notendagjöldum í nýju kerfi, sem nefndin telur að skapi betri möguleika á tekjuöflun á skilvirkan og sveigjanlegan hátt.

Innleiðing notendagjalda í Evrópu

Allar þjóðir verða að hafa virk innheimtukerfi starfhæf:

• 1. jan. 2009 fyrir bíla >3,5 tonn• 1. jan. 2011 fyrir alla bíla

Hugmyndarammi um innleiðingu á Íslandi

• 2005 Mat á kostnaði við innleiðingu og undirbúningur lagasetningar.

• 2006 Notkun GPS/GSM – mæla heimiluð í lögum.• 2007 Allir bílar >5 tonn verði með GPS/GSM mæla.• 2009 Allir díselbílar með GPS/GSM – mæli.

Olíugjald aflagt og km-gjald taki við.Allir aðrir nýskráðir bílar hafi mæla.

• 2011 Allir bílar verði með GPS/GSM – mæli 1. janúar og greiði notendagjöld miðað við ekna kílómetra. Bensíngjald aflagt.