Nowotwory jajnika

Nowotwory jajnika. Anita Chudecka - Głaz

Nowotwory jajnikaNowotwory jajnika..

Ovarian neoplasms. Anita Chudecka - Głaz

Nowotwory jajnika ( zwłaszcza Nowotwory jajnika ( zwłaszcza nowotwory nabłonkowe) stanowią nowotwory nabłonkowe) stanowią duże wyzwanie dla badań duże wyzwanie dla badań onkologicznych ponieważ:onkologicznych ponieważ: a/ są późno diagnozowanea/ są późno diagnozowane b/ mają złe rokowanie b/ mają złe rokowanie c/ krótki czas przeżycia mimo remisji c/ krótki czas przeżycia mimo remisji

uzyskiwanych dzięki nowoczesnej uzyskiwanych dzięki nowoczesnej chemioterapiichemioterapii


Nabłonkowe złośliwe nowotwory jajnika (raki jajnika) zajmują czwarte miejsce spośród nowotworów złośliwych będących przyczyną śmierci u kobiet.

Są jednocześnie obarczone największą śmiertelnością ze wszystkich nowotworówginekologicznych.


Najważniejszym czynnikiem Najważniejszym czynnikiem prognostycznym jest wczesna prognostycznym jest wczesna diagnoza !!!diagnoza !!!

Niestety niskozaawansowany rak Niestety niskozaawansowany rak jajnika w większości przypadków jajnika w większości przypadków nie daje objawów klinicznych!!!nie daje objawów klinicznych!!!


Częstość występowania raka jajnika Częstość występowania raka jajnika jest jest wysoka w Skandynawiiwysoka w Skandynawii (15/100000), mniejsza w Europie (15/100000), mniejsza w Europie Zachodniej i Ameryce Północnej Zachodniej i Ameryce Północnej (10/100000) i (10/100000) i niska w Japoniiniska w Japonii (3/100000).(3/100000).


ETIOLOGIAETIOLOGIA

Istnieją dwie zasadnicze hipotezy Istnieją dwie zasadnicze hipotezy starające się wyjaśnić przyczynę starające się wyjaśnić przyczynę powstawania raka jajnikapowstawania raka jajnika

genetycznagenetyczna

gonagonadotropowadotropowa


ETIOLOGETIOLOGIAIA

Ocena wpływu gonadotropin na Ocena wpływu gonadotropin na powstawanie raka jajnika oparta jest powstawanie raka jajnika oparta jest na wielu epidemiologicznych, na wielu epidemiologicznych, klinicznych i eksperymentalnych klinicznych i eksperymentalnych badań:badań:

wzrost częstości występowania raka wzrost częstości występowania raka jajnika w czasie wzmożonej jajnika w czasie wzmożonej ekspozycji na gonadotropiny ( ???)ekspozycji na gonadotropiny ( ???)


ETIOLOGETIOLOGIAIA

mniejsza częstość występowania mniejsza częstość występowania raka jajnika związana ze raka jajnika związana ze stosowaniem antykoncepcji stosowaniem antykoncepcji hormonalnej, karmieniem piersią hormonalnej, karmieniem piersią oraz wielokrotnymi ciążamioraz wielokrotnymi ciążami

receptory dla LH i hCG występują w receptory dla LH i hCG występują w 40% komórek EOC40% komórek EOC

receptory dla LHRH znajdują się w receptory dla LHRH znajdują się w 80% komórek EOC80% komórek EOC


ETIOLOGETIOLOGIAIA mniejsza częstość występowania raka mniejsza częstość występowania raka

jajnika u kobiet alkoholiczekjajnika u kobiet alkoholiczek

rak jajnika u zwierząt doświadczalnych rak jajnika u zwierząt doświadczalnych może być wyindukowany poprzez może być wyindukowany poprzez napromieniowanie lub za pomocą napromieniowanie lub za pomocą toksyn co prowadzi do obumarcia toksyn co prowadzi do obumarcia oocytów i wzrostu wartości oocytów i wzrostu wartości gonadotropin w surowicy ……..gonadotropin w surowicy ……..


ETIOLOGETIOLOGIAIA

Inne czynniki ryzykaInne czynniki ryzyka

dietadieta talktalk napromieniowanie miednicy małejnapromieniowanie miednicy małej wirusywirusy wiekwiek


ETIOLOGETIOLOGIAIA

Inne czynniki ryzykaInne czynniki ryzyka::

PIDPID endometriozaendometrioza grupa krwigrupa krwi stan cywilnystan cywilny wykształceniewykształcenie


OBJAWYOBJAWY

EOC oftenest are asymptomatic until EOC oftenest are asymptomatic until advanced stage , when the prognosis advanced stage , when the prognosis is poor and 5 year survival less then is poor and 5 year survival less then 40%.40%.

Nabłonkowe nowotwory jajnika są bezobjawowe do momentu osiągnięcia wysokiego stadium

zaawansowania klinicznego kiedy rokowanie jestjuż bardzo złe i 5-letnie przeżycie osiąga

mniej niż 40% pacjentek


OBJAWYOBJAWY

Niezależnie od wyniku badania Niezależnie od wyniku badania histopatologicznego nowotwory histopatologicznego nowotwory jajnika jajnika w większości przypadków w większości przypadków dają dają dolegliwości kiedy osiągają dolegliwości kiedy osiągają duże duże rozmiary i wiąże się to z rozmiary i wiąże się to z uciskiem i uciskiem i naciekaniem narządów naciekaniem narządów sąsiednich- a sąsiednich- a objawy nie są objawy nie są charakterystyczne !!!!charakterystyczne !!!!


OBJAWYOBJAWY

Najczęściej spotykamy się zNajczęściej spotykamy się z::

objawami wodobrzuszaobjawami wodobrzusza zmęczeniemzmęczeniem nie charakterystycznymi bólami nie charakterystycznymi bólami

podbrzuszapodbrzusza


OBJAWYOBJAWY

Nudności, wymioty , znaczna utrata Nudności, wymioty , znaczna utrata masy ciała to objawy schyłkowej masy ciała to objawy schyłkowej postaci raka jajnika kiedy istnieją postaci raka jajnika kiedy istnieją liczne przerzutyliczne przerzuty

Ostre dolegliwości bólowe podbrzusza , Ostre dolegliwości bólowe podbrzusza , krwotok wewnętrzny może być krwotok wewnętrzny może być spowodowany pęknięciem torebki spowodowany pęknięciem torebki guza w następstwie jego szybkiego guza w następstwie jego szybkiego wzrostu lub urazu.wzrostu lub urazu.


OBJAWYOBJAWY

Wiele spośród nowotworów jajnika Wiele spośród nowotworów jajnika zwłaszcza gonadalne i germinalne zwłaszcza gonadalne i germinalne mają zdolności produkowania mają zdolności produkowania hormonów, które mogą dawać jedne hormonów, które mogą dawać jedne z pierwszych objawów choroby z pierwszych objawów choroby nowotworowej.nowotworowej.


DIAGNOSTYKADIAGNOSTYKA

1. Oburęczne badanie ginekologiczne oraz 1. Oburęczne badanie ginekologiczne oraz badanie rektalne.badanie rektalne.

2. 2. Ultrasonografia.Ultrasonografia.

3. 3. Markery nowotworowe.Markery nowotworowe.

4. 4. Nakłucie jamy brzusznej.Nakłucie jamy brzusznej.

5. 5. Biopsja guza.Biopsja guza.

6. 6. Laparoscopia.Laparoscopia.

7. 7. Tomografia komputerowa.Tomografia komputerowa.

8. NMR 8. NMR

9. 9. RTG klatki piersiowej.RTG klatki piersiowej.


ULTRASONOGRAPHYULTRASONOGRAPHY

przezbrzusznaprzezbrzuszna przezpochowowaprzezpochowowa

colour Doppler CDcolour Doppler CD

ULTRASONOGRAFIA


MARKERY NOWOTWOROWEMARKERY NOWOTWOROWE

nabłonkowe nowotwory jajnikanabłonkowe nowotwory jajnika

CA 125CA 125 CA 19-9 CEA

Nowotwory jajnika.. Anita Chudecka - Głaz


guz pęcherzyka żółtkowegoguz pęcherzyka żółtkowego

rak zarodkowyrak zarodkowy

mieszane guzy germinalnemieszane guzy germinalnerzadziej niedojrzały potworniak lub polyembyomarzadziej niedojrzały potworniak lub polyembyoma

AFPAFP



kosmówczakkosmówczakrak zarodkowyrak zarodkowy

mieszane guzy germinalnemieszane guzy germinalne polyembryomapolyembryoma

hCGhCG



ziarniszczakziarniszczak

otoczkowiakotoczkowiak

ESTRADIOLESTRADIOL



ziarniszczakziarniszczak

niektóre nabłonkowe nowotwory niektóre nabłonkowe nowotwory jajnikajajnika

INHIBININHIBIN

OKRES PRZEDMENOPAUZALNY

WYKLUCZAMY NIEGINEKOLOGICZNE PRZYCZYNY

Leczenie operacyjne

Lity lub złożonyw usg

lub > 6 cm

lubpodwyższone

AFP/hCG/LDHlub

podwyższone CA 125

PROSTY W USGi

< 6 CMi

Ca 125 W NORMIE

Obserwacja przez 6-8 tygodnii

Blokowanie gonadotropin

Przetrwały obraz usg

OKRES POMENOPAUZALNY

WYKLUCZAMY NIEGINEKOLOGICZNE PRZYCZYNY

Leczenie operacyjne!!!

objawy klinicznelub

złożony obraz usglub

>3cmlub

podwyższony CA 125

BEZOBJAWOWYi

PROSTY W USGi

< 3CMi

Ca 125 W NORMIE

ŚCISŁA OBSERWACJA

USG


DIAGNOSTYKA RÓŻNICOWADIAGNOSTYKA RÓŻNICOWA

ginekologiczneginekologiczne

Ropień jajowodowo-jajnikowyRopień jajowodowo-jajnikowy Ciąża pozamacicznaCiąża pozamaciczna MięśniakMięśniak Rak jajowoduRak jajowodu Torbiele pęcherzykoweTorbiele pęcherzykowe



ginekologiczneginekologiczne

HHyperthecosisyperthecosis Torbiel krwotoczna ciałka żółtegoTorbiel krwotoczna ciałka żółtego Torbiele theca-luteinoweTorbiele theca-luteinowe Torbiele endometrioidalneTorbiele endometrioidalne Torbiele prosteTorbiele proste



nieginekologicznenieginekologiczne

Uchyłkowatość jelita grubegoUchyłkowatość jelita grubego Ropień okołowyrostkowyRopień okołowyrostkowy Choroba CrohnaChoroba Crohna Pierwotne nieginekologiczne Pierwotne nieginekologiczne

nowotworynowotwory Nerka miedniczaNerka miednicza

Nowotwory jajnika.. Anita Chudecka - Głaz

KLASYFIKACJAKLASYFIKACJA

1. 1. Nabłonkowe nowotwory jajnika 55%Nabłonkowe nowotwory jajnika 55%2. 2. Germinalne (gGerminalne (germ cellerm cell)) 25-3025-30%%3. 3. Gonadalne (sex cord stromal)Gonadalne (sex cord stromal) 5-10% 5-10%4. Mieszane z komórek rozrodczych i 4. Mieszane z komórek rozrodczych i gonadalnychgonadalnych5. Guzy nieswoiste dla gonady5. Guzy nieswoiste dla gonady66. . PrzerzutowePrzerzutowe 1010 % %77. . InneInne


NABŁONKOWE NOWOTWORY JAJNIKANABŁONKOWE NOWOTWORY JAJNIKAMOGĄ BYĆ:MOGĄ BYĆ:

ŁAGODNEZŁOŚLIWE

GRANICZNE


surowiczysurowiczy

śluzowyśluzowy

endometrioidalnyendometrioidalny

jasnokoórkowyjasnokoórkowy

guz Brenneraguz Brennera

mieszanymieszany

niezróżnicowanyniezróżnicowany

niesklasyfikowanyniesklasyfikowany

Nabłonkowy nowotwór jajnikaNabłonkowy nowotwór jajnika(złośliwy, graniczny lub łagodny)(złośliwy, graniczny lub łagodny)


FIGO IFIGO I

Guz ograniczony do jajnikówGuz ograniczony do jajników


FIGO IIFIGO II

Guz jednego lub obu jajników z Guz jednego lub obu jajników z zajęciem narządów miednicy zajęciem narządów miednicy

mniejszejmniejszej


FIGO IIIFIGO III

Guz obejmujący jeden lub oba jajniki z Guz obejmujący jeden lub oba jajniki z przerzutami wewnątrzotrzewnowymi przerzutami wewnątrzotrzewnowymi poza miednicę mniejszą i/lub poza miednicę mniejszą i/lub przerzutami do węzłow chłonnych przerzutami do węzłow chłonnych pozaotrzewnowych lub pachwinowych; pozaotrzewnowych lub pachwinowych; przerzuty na powierzchni wątroby ; przerzuty na powierzchni wątroby ; makroskopowo ograniczony do miednicy makroskopowo ograniczony do miednicy mniejszej ale histopatologiczne mniejszej ale histopatologiczne przerzuty w jelicie cienkim lub sieciprzerzuty w jelicie cienkim lub sieci


FIGO IVFIGO IV

Przerzuty odległe ; nowotworowy Przerzuty odległe ; nowotworowy charakter wysięku w opłucnej musi charakter wysięku w opłucnej musi być potwierdzony badaniem być potwierdzony badaniem cytologicznym ; przerzuty do miąższu cytologicznym ; przerzuty do miąższu wątrobywątroby


5- LETNIE PRZEŻYCIA5- LETNIE PRZEŻYCIA

FIGOFIGO

IAIA 82,3%82,3%

IBIB 74,9%74,9%

ICIC 67,7%67,7%

IIA IIA 60,6%60,6%

IIB&IICIIB&IIC 53,8%53,8%

IIIIII 22,7%22,7%

IVIV 8 % 8 %


CZYNNIKI PROGNOSTYCZNECZYNNIKI PROGNOSTYCZNE

stopień klinicznego zaawansowaniastopień klinicznego zaawansowania stopień zróżnicowaniastopień zróżnicowania wiekwiek choroba resztkowachoroba resztkowa histopatologiahistopatologia inne ( białko p53, CA 125, EGF-R)inne ( białko p53, CA 125, EGF-R)


LECZENIELECZENIE

operacyjneoperacyjne chemioterapiachemioterapia radioterapiaradioterapia leczenie hormonalneleczenie hormonalne

postępowanie

pooperacyjne


LECZENIE OPERACYJNELECZENIE OPERACYJNE

radykalna operacja polega na radykalna operacja polega na usunięciu:usunięciu:

macicymacicy obustronnie przydatkówobustronnie przydatków sieci większejsieci większej wyrostka wyrostka limfadenektomiilimfadenektomii ?? ??


CHEMIOTERAPIACHEMIOTERAPIA CTCT PCPC PACPAC

schematy z Vepesidem lub schematy z Vepesidem lub

Ifosfamidem jako Ifosfamidem jako II RZUTII RZUT

schematy z topotekanem lub schematy z topotekanem lub

gemcytabiną jako gemcytabiną jako III RZUTIII RZUT

CHEMIOTERAPIA I RZUTU


MONITOROWANIEMONITOROWANIE

„ „second-look” laparoskopiasecond-look” laparoskopia CA 125CA 125 usg vaginalneusg vaginalne dokładny wywiad lekarskidokładny wywiad lekarski badanie ginekologicznebadanie ginekologiczne badanie rektalnebadanie rektalne

RADIOTERAPIARADIOTERAPIA

Aktualnie przeznaczona dla Aktualnie przeznaczona dla pacjentek z pozytywną operacją pacjentek z pozytywną operacją sprawdzającą ( laparokopia lub sprawdzającą ( laparokopia lub laparotmomia) ale jeżeli choroba laparotmomia) ale jeżeli choroba resztkowa nie jest większa niż 2 cm.resztkowa nie jest większa niż 2 cm.


SCREENINGSCREENING

Zarezerwowany jest tylko dla kobiet z Zarezerwowany jest tylko dla kobiet z obciążeniami genetycznymi :obciążeniami genetycznymi :

HBOC lub HOC SyndromHBOC lub HOC Syndrom

badanie rektovaginalnebadanie rektovaginalne CA 125 CA 125 TVSTVS operacja profilaktycznaoperacja profilaktyczna


NOWOTWORY GERMINALNENOWOTWORY GERMINALNE

1. 1. DysgerminomaDysgerminoma

2. Endodermal sinus tumour2. Endodermal sinus tumour

3. 3. Carcinoma embrionaleCarcinoma embrionale

4. Polyembryoma4. Polyembryoma

5. Chorioncarcinoma5. Chorioncarcinoma

6. Teratoma6. Teratoma (dojrzałe, niedojrzałe, dojrzałe z (dojrzałe, niedojrzałe, dojrzałe z elementami złośliwej transformacji i elementami złośliwej transformacji i wyspecjalizowane)wyspecjalizowane)

7. 7. Formy mieszaneFormy mieszane


DYSGERMINOMADYSGERMINOMA

najczęstszy złośliwy nowotwór germinalnynajczęstszy złośliwy nowotwór germinalny ¾ przypadków 10-30 rż¾ przypadków 10-30 rż często współistnieje z guzem typu gonadoblastoma często współistnieje z guzem typu gonadoblastoma

w dysgenezji gonadw dysgenezji gonad może produkować gonadotropinę kosmówkowąmoże produkować gonadotropinę kosmówkową jednostronnyjednostronny nawroty głównie w ciągu pierwszych 2 latnawroty głównie w ciągu pierwszych 2 lat tylko młody wiek pacjentki i niski stopień tylko młody wiek pacjentki i niski stopień

zaawansowania klinicznego jest wskazaniem do zaawansowania klinicznego jest wskazaniem do leczenia oszczędzającegoleczenia oszczędzającego

CHT i RTG jako leczenie uzupełniająceCHT i RTG jako leczenie uzupełniające


RAK ZARODKOWYRAK ZARODKOWY

słabo zróżnicowany słabo zróżnicowany u dziewczynek i młodych kobietu dziewczynek i młodych kobiet osiąga duże rozmiaryosiąga duże rozmiary może powodować silne dolegliwości bólowemoże powodować silne dolegliwości bólowe aktywny hormonalnieaktywny hormonalnie markery : AFP, HCH, CEAmarkery : AFP, HCH, CEA rokowanie złerokowanie złe CHT jako leczenie uzupełniająceCHT jako leczenie uzupełniające radioterapia nieskutecznaradioterapia nieskuteczna


ENDODERMAL SINUS TUMORENDODERMAL SINUS TUMOR

drugi co do częstości złośliwy guz germinalnydrugi co do częstości złośliwy guz germinalny u dziewczynek i młodych kobietu dziewczynek i młodych kobiet burzliwie rozwijające się objawy kliniczneburzliwie rozwijające się objawy kliniczne nieaktywny hormonalnienieaktywny hormonalnie markery: AFPmarkery: AFP rokowanie złerokowanie złe CHT jako leczenie uzupełniająceCHT jako leczenie uzupełniające radioterapia nieskutecznaradioterapia nieskuteczna


CHORIONCARCINOMACHORIONCARCINOMA

dwa rodzaje nowotworu:dwa rodzaje nowotworu:

rozwijający się na podłożu ciążyrozwijający się na podłożu ciąży pierwotny rak kosmówki , niezwykle pierwotny rak kosmówki , niezwykle

rzadki i gorzej rokujący rzadki i gorzej rokujący


TERATOMATERATOMA

MATURUM – najczęstszy łagodny nowotwór MATURUM – najczęstszy łagodny nowotwór germinalny, głównie u kobiet młodych , posiada germinalny, głównie u kobiet młodych , posiada utkania 3 listków zarodkowych , może mieć postać utkania 3 listków zarodkowych , może mieć postać litą lub cystytycznąlitą lub cystytyczną

IMMATURUMIMMATURUM złośliwyzłośliwy rokowanie uzależnione od stopnia zróżnicowania i rokowanie uzależnione od stopnia zróżnicowania i

zaawansowaniazaawansowania ¼ guzów germinalnych u dzieci poniżej 10 rż¼ guzów germinalnych u dzieci poniżej 10 rż markero ujemnymarkero ujemny nieaktywny hormonalnienieaktywny hormonalnie CHT jako leczenia uzupełniająceCHT jako leczenia uzupełniające radioterapia nieskutecznaradioterapia nieskuteczna


NOWOTWORY GONADALNENOWOTWORY GONADALNE

1.1. FolliculomaFolliculoma2.2. ThecomaThecoma3.3. FibromaFibroma4.4. Sclerosing stromal tumorSclerosing stromal tumor5.5. Sertoli-Leydig cell tumorsSertoli-Leydig cell tumors6.6. GynandroblastomaGynandroblastoma7.7. SCTATSCTAT


ZIARNISZCZAKZIARNISZCZAK

Postać dojrzała Postać dojrzała 5 dekada życia5 dekada życia estrogenowo czynnyestrogenowo czynny 24-80 % pacjentek ma zmiany w edndometrium 24-80 % pacjentek ma zmiany w edndometrium jednostronny jednostronny stopień złośliwości podobny do guzów granicznych stopień złośliwości podobny do guzów granicznych

nabłonkowychnabłonkowych radykalne leczenia operacyjne radykalne leczenia operacyjne oszczędzające tylko u młodych kobiet połączone zawsze z oszczędzające tylko u młodych kobiet połączone zawsze z

wyłyżeczkowaniem jamy macicy i diagnostyką sutkawyłyżeczkowaniem jamy macicy i diagnostyką sutka w wysokich stopniach zaawansowania i nawrotach RTG –terapiaw wysokich stopniach zaawansowania i nawrotach RTG –terapia rokowanie dość dobre , może dawać wznowy po wielu latachrokowanie dość dobre , może dawać wznowy po wielu latach

Postać młodzieńczaPostać młodzieńcza


OTOCZKOWIAKOTOCZKOWIAK

nowotwór łagodnynowotwór łagodny w okresie pomenopauzalnymw okresie pomenopauzalnym wytwarza estrogenywytwarza estrogeny może zezłośliwieć proliferując w kierunku może zezłośliwieć proliferując w kierunku

mięsakamięsaka leczenie radykalne polegające na usunięciu leczenie radykalne polegające na usunięciu

macicy z przydatkamimacicy z przydatkami w przypadku leczenia oszczędzającego w przypadku leczenia oszczędzającego

diagnostyka endometriumdiagnostyka endometrium kontrola sutków ( usg , mammgrafia)kontrola sutków ( usg , mammgrafia)

GONADOBLASTOMAGONADOBLASTOMA

odtwarza struktury niezróżnicowanej gonady odtwarza struktury niezróżnicowanej gonady prawie wyłącznie współistnieje z dysgenezją prawie wyłącznie współistnieje z dysgenezją

gonad i w 90% obecny jest chromosom Ygonad i w 90% obecny jest chromosom Y hormonalnie czynny , powoduje androgenizację hormonalnie czynny , powoduje androgenizację bardzo rzadko u kobiet z prawidłowym bardzo rzadko u kobiet z prawidłowym

kariotypem 46 XX kariotypem 46 XX w 50% współistnieje z innymi guzami w 50% współistnieje z innymi guzami

germinalnymi co znacznie wpływa na rokowaniegerminalnymi co znacznie wpływa na rokowanie leczenie operacyjne czasami uzupełniające jeżeli leczenie operacyjne czasami uzupełniające jeżeli

jest domieszka komponenty złośliwejjest domieszka komponenty złośliwej

Documents

Nowotwory jajnika