KANCELARIA SEJMUBIURO STUDIÓW

I EKSPERTYZ

WYDZIAŁ ANALIZEKONOMICZNYCH I

SPOŁECZNYCHWspółpraca

państw nordyckich

Styczeń 2005 Anna Zygierewicz

����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������Informacja�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������

Nr 1115

Formalna współpraca państw nordyckich w obecnym kształ-cie została zapoczątkowana w 1952 r. przez Danię, Norwegię,Szwecję i Islandię. W 1955 r. dołączyła do nich Finlandia.Współpraca obejmuje także trzy terytoria autonomiczne: WyspyAlandzkie i Wyspy Owcze, które przyłączyły się w 1970 r. orazGrenlandię, która przyłączyła się w roku 1984.

Niniejsza informacja przedstawia państwa nordyckie i zasadyich współpracy, a także obszary współpracy państw nordyckich,oraz instytucje formalizujące tę współpracę.

1BSiE

1. Państwa nordyckieWspółpraca państw nordyckich i ich mieszkańców, a także migracje ludności między

państwami nordyckimi są częścią wspólnej historii tych państw.Formalna współpraca państw nordyckich w obecnym kształcie została zapoczątkowana

w 1952 r. przez Danię, Norwegię, Szwecję i Islandię. W 1955 r. dołączyła do nich Finlandia.Współpraca obejmuje także trzy terytoria autonomiczne: Wyspy Alandzkie (Åland, położonena Morzu Bałtyckim), Wyspy Owcze (Føroyar, położone na Morzu Norweskim), które przy-łączyły się do współpracy w 1970 r. oraz Grenlandię, która przyłączyła się w 1984 r.

Podstawą współpracy państw nordyckich są wspólne wartości oraz historia. Do wspól-nych wartości zaliczyć można m.in. poszanowanie zasad demokracji, w tym praw jednostki,silne społeczeństwa obywatelskie, ochronę środowiska, kulturę, opiekę na słabszymi.

Logo współpracy państw nordyckich to biały łabędź na niebieskim tle oraz słowo „Nor-den”.

Współpraca obejmuje ponad 24 mln mieszkańców państw nordyckich. Obszar objętywspółpracą zajmuje 3,4 mln km2. Ze względu na swoją rozległość, obszar ten położony jest wośmiu strefach czasowych. Tabela 1. prezentuje podstawowe dane na temat państw nordyc-kich.

Tabela 1. Podstawowe dane o państwach nordyckichKraj

lub terytorium auto-nomiczne

Powierz–chnia

(w km2)

Liczbamieszkań–

ców

Stolica Liczbamieszkań–ców stolicy

Język urzędowy

Dania 43 376 5 383 507 Copenhagen 1 819 163 duńskiGrenlandia 2 166 086 56 676 Nuuk 14 265 grenlandzki, duńskiFinlandia 338 145 5 206 295 Helsinki 971 785 fiński, szwedzkiIslandia 103 300 288 471 Reykjavik 179 992 islandzkiNorwegia 323 758 4 552 252 Oslo 989 900 norweski, lapońskiSzwecja 450 295 8 940 788 Stockholm 1 684 420 szwedzkiWyspy Alandzkie 1 552 26 257 Mariehamn 10 632 szwedzkiWyspy Owcze 1 399 47 704 Tórshavn 18 539 farerski, duńskiRazem 3 427 911 24 475 693Źródło: The Nordic countries in figures, 2003.

Państw nordyckie różnią się obecnie między sobą ustrojem politycznym. Dania, Norwe-gia i Szwecja są monarchiami konstytucyjnymi, zaś Islandia i Finlandia są republikami. Par-lamenty państw nordyckich są jednoizbowe. Liczba członków parlamentów wynosi od 30 wparlamencie alandzkim do 349 w parlamencie szwedzkim.

Flagi wszystkich krajów nordyckich (z wyjątkiem Grenlandii) wzorowane są na Danne-brog – sztandarze Danii – który przedstawia biały krzyż na czerwonym tle. I tak np. flagaFinlandii to niebieski krzyż na białym tle, a flaga Szwecji to żółty krzyż na niebieskim tle.

BSiE2

Pewnym ułatwieniem we wspólnych kontaktach ludności państw nordyckich jest język.Mimo iż państwa te nie mają wspólnego języka, to norweski, szwedzki i duński są do pewne-go stopnia wzajemnie zrozumiałe dla mieszkańców państw nordyckich. Z tym, że Duńczycy iNorwegowie rozumieją język szwedzki lepiej, niż Szwedzi rozumieją język duński lub języknorweski. Największe problemy są jednak ze zrozumieniem języka islandzkiego. Językszwedzki, duński, norweski, islandzki i farerski należą do grupy języków północnogermań-skich. Niezrozumiały dla pozostałych mieszkańców państw nordyckich jest język fiński, któryma inne korzenie (razem z estońskim i węgierskim) niż języki skandynawskie. Jednak 6%mieszkańców Finlandii ma pochodzenie szwedzkie, a kraj ten jest oficjalnie dwujęzyczny.Swobodną komunikację mieszkańców państw nordyckich umożliwia zaś język angielski, któ-rym posługuje się większość mieszkańców tego regionu (a szczególnie osoby, które uczęsz-czały do szkół po II wojnie światowej).

Językami roboczymi Rady Nordyckiej i Nordyckiej Rady Ministrów są: duński, norwe-ski i szwedzki. Przy czym delegaci fińscy używają języka szwedzkiego, a delegacja islandzka– języka duńskiego.

Według raportu Organizacji Narodów Zjednoczonych, państwa nordyckie mają najwyż-szy standard życia na świecie. Na opinię tę państwa nordyckie zasłużyły wysokim poziomemedukacji, demokracji, dochodów i zdrowia publicznego. W rankingu tym przoduje Norwegia,w której 99% mieszkańców potrafi czytać i pisać, 413 lekarzy przypada na 100 tys. miesz-kańców, a oczekiwana długość życia wynosi 78,4 lat. Dla porównania oczekiwana długośćmieszkańca Sierra Leone wynosi 38,3 lat, czyli połowę oczekiwanej długości życia Norwega.Jedynie 36% dorosłych mieszkańców Sierra Leone umie czytać i pisać, a ich dochód na gło-wę mieszkańca wynosi 470 USD, podczas gdy dochód Norwega wynosi 36 tys. USD. Tabela2. przedstawia produkt krajowy brutto na głowę mieszkańca w państwach nordyckich i wy-branych innych krajach OECD w 2003 r.

Tabela 2. PKB per capita w państwach nordyckich i wybranych innych krajach OECD w 2003 r.Państwa

nordyckiePKB per capita w

USD*OECD = 100 Wybrane inne kraje

OECDPKB per capita

w USD*OECD = 100

Dania 29 800 115 Stany Zjednoczone 37 600 145Finlandia 27 400 105 Kanada 31 000 119Islandia 29 800 115 Francja 27 800 107Norwegia 36 100 139 Niemcy 26 300 101Szwecja 28 100 108 Polska 11 500 44

* wg. parytetu siły nabywczejŹródło: „OECD in figures. Edition 2004”. OECD.

Według rankingu Światowego Forum Ekonomicznego państwa nordyckie są najbardziejkonkurencyjnymi gospodarkami na świecie. W pierwszej dziesiątce znalazły się wszystkiepaństwa nordyckie z następującymi lokatami: Finlandia (1. miejsce), Szwecja (3.), Dania (5.),Norwegia (6.) i Islandia (10.). Największy postęp dokonał się w Norwegii, która w ciągu jed-nego roku przeszła z pozycji dziewiątej na szóstą.

3BSiE

2. Zarys historii współpracy państw nordyckich

2.1. Współpraca do II wojny światowejZa początek współpracy i integracji państw nordyckich uważa się Unię Kalmarską za-

wartą 20 lipca 1397 r. w zamku w Kalmarze (Szwecja) przez Danię, Szwecję i Norwegię.Rezultatem Unii Kalmarskiej było zjednoczenie trzech państw pod wspólnym berłem. Domi-nującą rolę w sojuszu politycznym odgrywała Dania, ale poszczególne państwa zachowywaływewnętrzną samodzielność. Unia Kalmarska rozpadła się w 1523 r. Flaga Unii Kalmarskiejprzedstawiała czerwony krzyż na żółtym tle (kształtem odpowiadając współczesnym flagomwiększości państw nordyckich).

W latach 1871-1897 między Norwegią i Szwecją istniała strefa wolnego handlu. A w1898 r. została utworzona Skandynawska Unia Monetarna, do której przystąpiły Dania, Nor-wegia i Szwecja. Formalnie istniała ona do 1924 r. (choć 10 lat wcześniej zaczęły się kompli-kacje w jej funkcjonowaniu).

W 1869 r. Dania, Szwecja i Norwegia podpisały także porozumienia w sprawie wzajem-nych usług pocztowych, a w 1879 r. ujednoliciły one taryfy pocztowe. W 1935 r. do uniipocztowej przystąpiły Finlandia i Islandia.

W drugiej połowie XIX wieku trwały pracę nad ujednoliceniem prawa handlowego, cy-wilnego, administracyjnego, a na początku XX wieku współpracą objęta została także polity-ka społeczna.

W 1907 r., w ramach Unii Międzyparlamentarnej, powstała Północna Unia Międzypar-lamentarna.

Po I wojnie światowej współpraca i integracja państw nordyckich uległa wzmocnieniu, ajedną z przyczyn był kryzys lat 30-tych.

2.2. Współpraca po II wojnie światowejPowojenna współpraca jest naturalnym rozwinięciem dotychczasowej, wielowiekowej

współpracy państw nordyckich. Sformalizowanym jej wyrazem jest współpraca międzypar-lamentarna w ramach Rady Nordyckiej i współpraca międzyrządowa w ramach NordyckiejRady Ministrów.

Głównym celem współpracy państw nordyckich jest ich integracja, przez co rozumie sięznoszenie granic narodowych oraz – gdy to możliwe – podejmowanie wspólnych działań wmiejsce działań podejmowanych indywidualnie przez poszczególne państwa nordyckie.

Integracja państw nordyckich ma inny charakter niż np. integracja państw w ramach UniiEuropejskiej. Po pierwsze integracja państw nordyckich nie ma określonych ram czasowych iwynika z pojawiających się potrzeb, a nie z przyjętego planu realizacji procesów integracyj-nych. Po drugie państwa nordyckie nie powołały do życia żadnej instytucji, która miałabykompetencje organu ponadnarodowego. Po trzecie współpraca i integracja nie dotyczą sprawwojskowych i polityki zagranicznej, choć poza formalnymi strukturami (Radą Nordycką iNordycką Radą Ministrów obywają się spotkania konsultacyjne ministrów ds. polityki zagra-nicznej i ministrów ds. wojskowych państw nordyckich).

Obecne ramy i zasady współpracy państw nordyckich określa kilka dokumentów, z któ-rych najważniejszy jest Traktat Helsiński, podpisany dnia 23 mara 1962 r. (wszedł w życiednia 1 lipca 1962 r.). Zgodnie z artykułem 1 Traktatu Helsińskiego ramy współpracy państwnordyckich obejmują aspekty prawne, kulturalne, społeczne i ekonomiczne oraz takie dzie-dziny jak: transport, komunikację i ochronę środowiska. Traktat był kilkakrotnie modyfiko-wany, m.in. w 1971 r., gdy powołano do życia Nordycką Radę Ministrów. Inne ważne doku-

BSiE4

menty dotyczące współpracy państw nordyckich określają m.in. zasady unii paszportowejoraz wspólny rynek pracy. Oba dokumenty pochodzą z 1954 r.

Zgodnie z artykułem 40 Traktatu Helsińskiego współpraca państw nordyckich powinnaopierać się na działaniach realizowanych w ramach Rady Nordyckiej, Nordyckiej Rady Mini-strów, spotkań premierów, spotkań ministrów spraw zagranicznych oraz ministrów innychdziedzin, instytucji promujących współpracę, a także w ramach współpracy władz lokalnych.

Ze względu na to, iż formalna współpraca nie obejmuje polityki obronnej i spraw zagra-nicznych, przynależność państw nordyckich do organizacji międzynarodowych zależy odsuwerennej decyzji każdego z tych państw. Na przykład Dania, Islandia, Norwegia i WyspyOwcze należą do NATO. Islandia i Norwegia są członkami Europejskiego StowarzyszeniaWolnego Handlu (EFTA-EEA), którego członkami były także Dania, Finlandia i Szwecja. W1973 r. Dania została członkiem Wspólnot Europejskich, a od 1995 r. Finlandia (w tym Wy-spy Alandzkie) oraz Szwecja są członkami Unii Europejskiej. Jednak zarówno Dania, jak iSzwecja pozostają poza strefą euro.

3. Rada Nordycka3.1. Organizacja Rady NordyckiejRada Nordycka jest organem współpracy międzyparlamentarnej państw nordyckich. Po-

wstała w wyniku jednostronnych rezolucji parlamentów państw nordyckich, nie zaś, jak tozwykle bywa w takich przypadkach, w drodze podpisania i ratyfikacji umowy międzynaro-dowej. Rada Nordycka powołana została do życia w 1952 r., a działać zaczęła w lutym 1953.Budżet Rady Nordyckiej wynosi ok. 30 milionów koron duńskich rocznie1.

Organami Rady Nordyckiej są:– Zgromadzenie Plenarne (inne nazwy to: Zgromadzenie Nordyckie, Sesja).– Prezydium.– Komitety.– Sekretariat – organ administracyjny.Zgromadzenie Plenarne jest najważniejszym organem decyzyjnym organizacji. W skład

Zgromadzenia Plenarnego wchodzi 87 parlamentarzystów (wybieranych corocznie) z 5państw członkowskich oraz 3 terytoriów autonomicznych. Członkowie Zgromadzenia Plenar-nego są członkami parlamentów narodowych. Nominowani są oni przez poszczególne partie,a wybierani przez parlamenty. Dania, Norwegia, Finlandia i Szwecja delegują do Zgromadze-nia Plenarnego po 20 parlamentarzystów. W skład delegacji duńskiej wchodzi 2 przedstawi-cieli Wysp Owczych i 2 przedstawicieli Grenlandii. W skład delegacji fińskiej wchodzi 2przedstawicieli Wysp Alandzkich. Islandia deleguje 7 członków swojego parlamentu.

Delegaci państw nordyckich zasiadają w Radzie Nordyckiej w porządku alfabetycznym.Nie reprezentują oni interesów swoich państw, lecz głosują według własnego uznania. Każdyz delegatów ma jeden głos. Każda z delegacji krajowych wybiera swojego przewodniczącegoi jego zastępcę. W sesji Rady Nordyckiej uczestniczą także przedstawiciele rządów państwnordyckich, jednak nie posiadają oni prawa głosu.

Od 1996 r. sesje Rady Nordyckiej odbywają raz do roku (najczęściej w listopadzie). Coroku sesja odbywa się w stolicy innego państwa nordyckiego.

Prezydium składające się z Przewodniczącego i 12 członków (w tym 4 wiceprzewodni-czących, po jednym z każdego państwa nordyckiego, innego jednak niż państwo pochodzeniaprzewodniczącego), przewodniczy obradom Rady Nordyckiej. Przewodniczący wybieranyjest na okres jednego roku. Wybór dokonywany jest w sposób rotacyjny według następującej 1 1 DKK (korona duńska) = 0,5485 zł (dane NBP z dn. 27.12.2004).

5BSiE

kolejności: Finlandia (2002), Norwegia (2003), Szwecja (2004), Islandia (2005), Dania(2006). Prezydium jest organem decyzyjnym w okresie między sesjami.

W ramach Rady Nordyckiej działa 5 komitetów:– Komitet ds. Kultury, Edukacji i Szkoleń (The Culture and Education and Training

Committee), który zajmuje się także takimi zagadnieniami jak wolontariat i badania.– Komitet ds. Opieki Społecznej (The Welfare Committee), który zajmuje się wszystkimi

sprawami związanymi z bezpieczeństwem społecznym oraz takimi zagadnieniami jak budow-nictwo, mieszkalnictwo i narkotyki.

– Komitet ds. Praw Obywatelskich i Konsumenckich (The Citizens’ and Consumer Ri-ghts Committee), który zajmuje się także zagadnieniami związanymi z równością i zwalcza-niem rasizmu.

– Komitet ds. Środowiska i Zasobów Naturalnych (Environment and Natural ResourcesCommittee), którego głównym zadaniem jest dbanie o zrównoważony rozwój.

– Komitet ds. Biznesu i Przemysłu (Business and Industry Committee), do którego głów-nych obszarów działania należą: handel, działania na rzecz ułatwiania współpracy i prze-mieszczania się ludności zamieszkałej na obszarach przygranicznych, komunikacja i teleko-munikacja.

Istnieje także Komitet ds. Kontroli wydatków ze wspólnego budżetu Rady Nordyckiej iNordyckiej Rady Ministrów oraz Komitet Wyborczy.

Komitety mają prawo powoływać podkomitety i grupy robocze. Mają one jednak cha-rakter czasowy i powoływane są w celu realizacji określonego zadania.

W ramach Rady Nordyckiej działają także 4 grupy polityczne. Obecnie funkcjonuje gru-pa socjaldemokratów, grupa konserwatystów, grupa centrystów i grupa socjalistów. Każda zgrup musi liczyć co najmniej 5 członków z 3 lub więcej państw. Z powodu tego wymogu,część parlamentarzystów nie należy do żadnej z grup politycznych.

3.2. Działania Rady NordyckiejRada Nordycka stanowi forum współpracy i konsultacji parlamentów państw nordyckich.

Podejmuje ona zalecenia dla rządów (bez charakteru wiążącego) we wszystkich dziedzinach,poza polityką zagraniczną i obronną państw.

Ostatnia, 56-ta sesja Rady Nordyckiej odbyła się w dniach 1-3 listopada 2004 r., wSztokholmie, w gmachu Parlamentu Szwecji. Wybór miejsca odbywania się sesji nie byłprzypadkowy, gdyż wynikał z przewodnictwa Szwecji w Radzie Nordyckiej w 2004 r. Wczasie 56-tej sesji omawiano m.in. takie problemy, jak:

– współpraca państw nordyckich po rozszerzeniu Unii Europejskiej,– współpraca państw nordyckich z państwami basenu Morza Bałtyckiego po rozszerze-

niu Unii Europejskiej,– wzmocnienie współpracy w zakresie badań i postępu technicznego w celu utrzymania

konkurencyjności regionu w świecie,– współpraca na rzecz ochrony środowiska,– współpraca kulturalna,– pomoc dla krajów rozwijających się,– działania na rzecz pokoju na Bliskim Wschodzie.Poprzednia, 55-ta sesja odbyła się w dniach 27-29 października 2003 r. w Oslo (Norwe-

gia). 54-ta sesja odbyła się w dniach 29-31 października 2002 r. w Helsinkach (Finlandia). Wczasie 54-tej sesji obchodzono m.in. 50-tą rocznicę powołania do życia Rady Nordyckiej.

BSiE6

W czasie sesji Rady Nordyckiej wypracowywane są rekomendacje dla rządów państwnordyckich, akceptowany jest budżet współpracy nordyckiej, wybierany jest PrzewodniczącyRady, członkowie komitetów wraz z przewodniczącymi, a także pięciu członków Komitetuds. Kontroli. Członkowie tego ostatniego ciała nie mogą być powoływani do składu Prezy-dium w czasie sprawowania funkcji w Komitecie ds. Kontroli.

Jednym z uprawnień Rady Nordyckiej jest dokonywanie corocznej oceny działalnościNordyckiej Rady Ministrów. W czasie sesji prezentowany jest raport premierów. Zarezerwo-wany jest także czas na pytania do ministrów. W czasie trwania sesji odbywa się także debatadotycząca spraw zagranicznych i spraw obronnych. Obszary te nie podlegają jednak kompe-tencjom Rady Nordyckiej i Nordyckiej Rady Ministrów, lecz państwa nordyckie współpra-cują ze sobą w tych sprawach poza formalnymi strukturami współpracy nordyckiej.

Co roku Rada Nordycka przyznaje nagrody z dziedziny literatury, muzyki, natury i śro-dowiska. Z okazji 50-tej rocznicy utworzenia Rady Nordyckiej przyznano także nagrodę zdziedziny filmu. Celem przyznawanych nagród jest promowanie literatury, języka, muzyki,filmu i ochrony środowiska. Nagroda z zakresu natury i środowiska przyznawana jest osobieindywidualnej lub organizacji, która wykazała się nadzwyczajną inicjatywą w tej dziedzinie.Każda nagroda warta jest 350 tys. koron duńskich.

Rada Nordycka organizuje także corocznie (w okresie wiosennym) konferencje poświę-cone tematyce politycznej. Uczestniczą w niej przedstawiciele parlamentów i rządów państwnordyckich oraz eksperci. Konferencje nie są jednak organem decyzyjnym, a jedynie forumwymiany opinii.

Przy Radzie Nordyckiej działa Nordycka Rada Młodzieży (The Nordic Youth Council).Obrady Nordyckiej Rady Młodzieży połączone są z jesiennymi obradami Rady Nordyckiej,zarówno pod względem terminu, jak i omawianej tematyki. Również zasady działania Nor-dyckiej Rady Młodzieży zbliżone są do zasad działania Rady Nordyckiej, np. coroczny wybórprzewodniczącego. Ostatnia sesja Nordyckiej Rady Młodzieży odbywała się w dniach 19-31października 2004 r. w Sztokholmie. W skład Nordyckiej Rady Młodzieży wchodzą młodzidziałacze polityczni. Działalność Nordyckiej Rady Młodzieży jest głównie finansowana przezRadę Nordycką.

4. Nordycka Rada MinistrówNordycka Rada Ministrów została powołana do życia w 1971 r. jako forum współpracy

międzyrządowej państw nordyckich. Przewodnictwo w Nordyckiej Radzie Ministrów jestrotacyjne i następuje według określonej kolejności: Szwecja (2003), Islandia (2004), Dania(2005), Finlandia (2006), Norwegia (2007). Kolejność obejmowania przewodnictwa jest więctaka sama jak w przypadku Rady Nordyckiej, choć występuje między nimi roczne przesunię-cie, a więc gdy w 2004 r. Radzie Nordyckiej przewodniczy Szwecja, Nordyckiej Radzie Mi-nistrów przewodniczy Islandia. W 2005 r. Radzie Nordyckiej będzie przewodniczyła Islandia,a Nordyckiej Radzie Ministrów będzie przewodniczyła Dania, itd.

Budżet Nordyckiej Rady Ministrów wynosi około 800 milionów koron duńskich.Ogólna odpowiedzialność za działalność Nordyckiej Rady Ministrów spoczywa na pre-

mierze państwa, które przewodniczy w danym roku. Nordyckiej Radzie Ministrów. Jednak wpraktyce odpowiedzialność spoczywa na ministrach ds. współpracy nordyckiej oraz na Nor-dyckim Komitecie ds. Współpracy.

Nordycka Rada Ministrów składa się w rzeczywistości z kilku rad ministrów, tworzo-nych w oparciu o dziedziny, którymi się zajmują, np. rynek pracy, budownictwo i mieszkal-nictwo, energetyka, handel i przemysł, finanse i ekonomia, sprawy konsumenckie, żywność (z

7BSiE

rybołówstwem), rolnictwo i leśnictwo, technologia informacyjna, sprawiedliwość, kultura,równość, środowisko, rozwój regionalny, system zdrowia i opieki społecznej, transport orazedukacja i badania.

Rady ministrów spotykają się kilka razy do roku. Przewodniczący rady ministrów wybie-rani są na okres jednego roku, a przewodnictwo jest rotacyjne. Decyzje rad ministrów podej-mowane są jednomyślnie. Decyzje są wiążące dla państw członkowskich (z wyjątkiem tych,które wymagają aprobaty parlamentarnej). Prace rad ministrów wspierane są przez KomitetWyższych Urzędników, złożony z urzędników pochodzących z państw członkowskich.

Poza formalnymi strukturami Nordyckiej Rady Ministrów odbywają się spotkania mini-strów spraw zagranicznych i ministrów ds. obrony, gdyż współpraca w obu tych dziedzinachnie podlega formalnej współpracy.

Efektem działalności Nordyckiej Rady Ministrów są m.in. umowy międzynarodowe,wytyczne dla ustawodawstwa wewnętrznego, decyzje dotyczące finansowania wspólnychprojektów, funkcjonowanie wspólnych instytucji współpracy nordyckiej.

Sekretariat.Znajduje się w Kopenhadze (Dania). Od 1 stycznia 2003 r. na czele sekretariatu stoi Per

Unckel ze Szwecji, który pełni funkcje Sekretarza Generalnego. Personel sekretariatu liczyokoło 80 osób, rekrutowanych ze wszystkich państw nordyckich. Sekretariat obsługuje praceRady Nordyckiej oraz Nordyckiej Rady Ministrów. Wspólne departamenty w sekretariacie to:personalny, budżetowy, obsługi i informacyjny. Sekretariaty delegacji krajowych do RadyNordyckiej znajdują się także w parlamentach państw nordyckich.

Budżet.Działalność Nordyckiej Rady Ministrów finansowana jest przez pięć państw nordyckich.

Wielkość składki do budżetu poszczególnych państw zależy od udziału poszczególnychpaństw w produkcie krajowym brutto liczonym wspólnie dla państw nordyckich. DziałalnośćRady Nordyckiej finansowana jest przez parlamenty narodowe, a wysokość składki obliczanajest w taki sam sposób, jak w przypadku składki do budżetu Nordyckiej Rady Ministrów.

W 2002 r. budżet Nordyckiej Rady Ministrów wynosił 787 milionów koron duńskich. Wprzeliczeniu na jednego mieszkańca państw nordyckich roczny koszt obsługi działalnościNordyckiej Rady Ministrów i podlegających jej instytucji wynosił 30 koron duńskich. W2002 r. wspólny budżet nordycki tworzony był przez pięć państw, w następujących propor-cjach: Szwecja (34,2%), Dania (24,6%), Norwegia (21,6%), Finlandia (18,8%), Islandia(1,1%).

5. Instytucje współpracy nordyckiejW ramach współpracy nordyckiej utworzone zostało i podlega stałemu finansowaniu 30

instytucji. Celem utworzenia tych instytucji jest realizacja wspólnych polityk państw nordyc-kich, wypracowanych w ramach Rady Nordyckiej i Nordyckiej Rady Ministrów. Oto kilka ztych instytucji.

Nordycki Fundusz Rozwoju został utworzony w celu realizacji polityki państw nordyc-kich na rzecz rozwoju na świecie. Jednak jego podstawowym celem działania jest ogranicza-nie biedy na świecie. Fundusz zajmuje się również promowaniem ochrony środowiska, zrów-noważonego rozwoju, równości kobiet i mężczyzn, respektowania praw człowieka, zwalcza-nia korupcji oraz dobrych praktyk w rządzeniu. Fundusz współpracuje z krajami najbiedniej-szymi i krajami o najniższym poziomie rozwoju, szczególnie w Afryce, Azji, Ameryce Łaciń-skiej i na Karaibach. Fundusz udziela długoterminowych kredytów na realizację projektów wsektorze publicznym. Może także wspierać realizacje przedsięwzięć w sektorze prywatnym.

BSiE8

Działalność Funduszu finansowana jest z części budżetów państw nordyckich przeznaczo-nych na rozwój. Budżet Funduszu wynosi około 330 milionów euro rocznie. Siedziba Fundu-szu mieści się w Helsinkach (Finlandia).

Nordycki Bank Inwestycyjny został utworzony w celu wspierania rozwoju gospodarcze-go państw nordyckich. Bank finansuje długoterminowe projekty realizowane w sektorze pu-blicznym i prywatnym. Bank finansuje także projekty realizowane w krajach przechodzącychtransformację systemową, w krajach bałtyckich i krajach basenu Morza Barentsa. Jednym zrodzajów projektów finansowanych przez Bank jest realizacja nowych inwestycji infrastruk-turalnych, a szczególnie tych realizowanych w ramach współpracy przygranicznej.

Siedziba Nordyckiego Banku Inwestycyjnego mieści się w Helsinkach (Finlandia). Per-sonel banku liczy 147 osób. W czasie tegorocznej sesji Rady Nordyckiej podjęto decyzje, iżdo dnia 1 stycznia 2005 r. kraje bałtyckie przyłączą się do Nordyckiego Banku Inwestycyjne-go i będą w nim równymi partnerami. Ich wkład finansowy wyniesie ok. 3,5 %, co oznaczazwiększenie o 142 miliony euro obecnego kapitału banku, wynoszącego 4 miliardy euro.

Komitet ds. współpracy w zakresie badania lasów nordyckich został utworzony w celupromowania badań nad różnorodnymi funkcjami lasów w nowoczesnym i zrównoważonymleśnictwie. Komitet stanowi także ciało doradcze Rady Nordyckiej i Nordyckiej Rady Mini-strów w zakresie leśnictwa. Komitet zajmuje się lasami i obszarami zalesionymi, badającm.in. możliwości wykorzystywania drzewa i produktów leśnych oraz badając niekomercyjnąwartość lasów. Siedziba Komitetu mieści się w Oslo (Norwegia). Roczny budżet komitetuwynosi 6,5 miliona koron szwedzkich2. Większość budżetu wydatkowana jest w postacigrantów badawczych na realizację projektów oraz wspieranie sieci współpracy.

Nordycki Fundusz Kultury został założony w celu stymulowania współpracy kulturalnejpaństw nordyckich. Co roku Fundusz finansuje liczne projekty plastyczne, teatralne, muzycz-ne, taneczne, piosenkarskie, literackie oraz projekty związane z rozwojem nowych mediów.Siedziba Funduszu mieści się w Kopenhadze (Dania). Budżet Funduszu wynosi 25 milionówkoron duńskich. Z pieniędzy tych finansowane są projekty realizowane w regionie nordyckimoraz projekty artystów nordyckich realizowane poza regionem nordyckim, a promujące kultu-rę nordycką. Wybór projektów dokonywany jest przez trzynastoosobową Radę Funduszu.

Nordycki (Skandynawski) Instytut Prawa Morskiego utworzony został w 1963 r. w celupromowania badań z dziedziny prawa morskiego i transportowego, prawa naftowego i ener-getycznego oraz w innych podobnych dziedzinach. Instytut działa w ramach Wydziału PrawaUniwersytetu w Oslo (Norwegia), ale jest także związany z Nordycką Radą Ministrów. In-stytut prowadzi działalność szkoleniową i badawczą. Główne obszary zainteresowań badaw-czych Instytutu skupiają się obecnie na takich dziedzinach jak: nowe europejskie prawo mor-skie, bezpieczeństwo na morzu oraz infrastruktura i konkurencja w sektorze energetycznym.

Nordycki (Skandynawski) Instytut Materiałów Dentystycznych powstał w 1972 r., podauspicjami Nordyckiej Rady Ministrów jako organizacja non-profit. Głównym celem działal-ności Instytutu jest promowanie stosowania bezpiecznych materiałów i procedur dentystycz-nych w krajach nordyckich. Instytut współpracuje ze szkołami dentystycznymi i instytutamibadawczymi. Dwudziestoosobowy personel Instytutu składa się z dentystów, biologów, tok-sykologów, chemików (w tym chemików polimerowych), fizyków i metalurgów. Instytutprowadzi akredytację testowania materiałów dentystycznych, zgodnego ze standardami mię-dzynarodowymi. Instytut ma także swój udział w standaryzowaniu prac nad produktami den-tystycznymi, gdyż metody i wymagania dotyczące testowania produktów dentystycznych sączęsto oparte na wynikach prac badawczych prowadzonych przez Instytut. Siedziba Instytutumieści się w Haslum (Norwegia). 2 1 SEK (korona szwedzka) = 0,4516 zł (dane NBP z dn. 27.12.2004).

9BSiE

Nordycka Korporacja Finansowa ds. Środowiska jest instytucją finansującą projekty śro-dowiskowe w Europie Środkowej i Wschodniej. Celem Korporacji jest finansowanie projek-tów w krajach sąsiedzkich, których pozytywne efekty będą odczuwane w regionie nordyckim.Udział finansowy Korporacji w realizowanych projektach sięga 25-35%, jednak żaden z pro-jektów nie może uzyskać finansowania wyższego niż 3 miliony euro. Korporacja zostałautworzona w 1990 r. Posiada budżet w wysokości 113,4 miliona euro. Siedziba Korporacjiznajduje się w Helsinkach (Finlandia), koło Nordyckiego Banku Inwestycyjnego.

Nordycka Szkoła Zdrowia Publicznego jest uniwersytetem nordyckim oferującymkształcenie na poziomie studiów magisterskich, doktoranckich oraz oferującym możliwośćprowadzenia badań w zakresie zdrowia publicznego. W obu tych obszarach szkoła posiadaponad 50-letnie doświadczenie. Szkoła oferuje też szkolenia zawodowe i studia podyplomo-we dla mieszkańców państw nordyckich, zatrudnionych w instytucjach zajmujących sięzdrowiem i opieką społeczną oraz innych instytucjach ważnych dla zdrowia publicznego.Obecnie głównym kierunkiem działań szkoły (w zakresie badań i kształcenia) jest promocjazdrowia i zarządzanie zdrowiem. Siedziba Szkoły znajduje się w Goeteborgu (Szwecja).

NORDREGIO Nordycki Centrum Rozwoju Przestrzennego zostało utworzone przezNordycka Radę Ministrów w 1997 r. Celem Centrum jest działanie na rzecz planowania irozwoju regionalnego w państwach nordyckich, poprzez dostarczanie niezbędnych informacjiw tym zakresie politykom i wyższym urzędnikom. Centrum oferuje również szkolenia w za-kresie planowania i rozwoju regionalnego. Centrum zajmuje się także analizowaniem wpływutakich czynników jak: globalizacja, rozszerzenie Unii Europejskiej na Wschód, czy politykaw zakresie ochrony środowiska na rozwój przestrzenny. Siedziba Centrum znajduje się wSztokholmie (Szwecja).

Załączona do niniejszej informacji mapa państw nordyckich z podziałem na regiony zo-stała przygotowana przez Nordyckie Centrum Rozwoju Przestrzennego.

6. Wybrane obszary współpracy państw nordyckichWspółpraca w zakresie rolnictwa i leśnictwa realizowana jest obecnie w ramach planu

działania na lata 2001-2004 przygotowanego w oparciu o strategię zrównoważonego rozwojuw regionie nordyckim. Priorytet nadawany jest m.in. następującym obszarom działania:zrównoważone rolnictwo i zrównoważone leśnictwo, różnorodność biologiczna, bezpieczeń-stwo żywności oraz rozwój obszarów wiejskich. Ministrowie odpowiedzialni za rolnictwo,leśnictwo, rybołówstwo i gospodarkę żywnościową z Danii, Estonii, Finlandii, Islandii, Li-twy, Łotwy, Norwegii i Szwecji podpisali w październiku 2003 r. umowę o wzmocnieniuwspółpracy w tych obszarach.

Współpraca w zakresie transportu obejmuje infrastrukturę, bezpieczeństwo na drogach,badania oraz rozwój współpracy międzynarodowej w obszarach sąsiedzkich. Głównym celemwspółpracy z zakresu transportu jest promowanie efektywności, konkurencyjności, bezpie-czeństwa i zrównoważonego rozwoju transportu w regionie nordyckim. Jednym z celówwspółpracy jest także ułatwianie przemieszczania się ludności w ramach państw nordyckich,co obecnie jest dość utrudnione w przypadku obszarów odleglejszych, gdyż np. bilet lotniczyz Islandii na Grenlandię kosztuje więcej niż bilet lotniczy z Islandii do Chin, na co zwróciłaniedawno uwagę minister ds. transportu Islandii.

Współpraca w zakresie energetyki jest ułatwiona dzięki dobrze rozwiniętemu sektorowienergetyki w państwach nordyckich, a podobieństwa i różnice występujące w poszczególnychpaństwach umożliwiają bardziej efektywne wykorzystywanie energii. Celem współpracy jestpromowanie efektywności, konkurencyjności, bezpieczeństwa i równowagi w dostawachenergii ze szczególnym uwzględnieniem ochrony środowiska. W najbliższych latach współ-

BSiE10

praca dotyczyć będzie trzech głównych obszarów: rynku gazu i elektryczności, klimatu orazwspółpracy regionalnej z państwami basenu Morza Bałtyckiego oraz północno-zachodniąRosją. Kluczowym elementem współpracy jest także rynek energii odnawialnej. Współpracaw zakresie energetyki ma także szerszy wymiar międzynarodowy. I tak np. w dniach 10-11grudnia 2004 r. w Oslo (Norwegia) odbyła się trójstronna konferencja parlamentarna poświę-cona energetyce, w której udział wzięli przedstawiciele Rady Nordyckiej, ZgromadzeniaBałtyckiego i Międzyparlamentarnej Rady Konsultacyjnej krajów Beneluksu.

Współpraca szkół z państw nordyckich ma dwa cele. Po pierwsze – poprawę jakościsystemów kształcenia i po drugie – dostosowywanie się systemów kształcenia w celu wza-jemnego uznawanie dyplomów. Głównym celem systemów kształcenia – obok dostarczeniadzieciom i młodzieży wiedzy – jest zachęcanie ich do uczenia się przez całe życie oraz pro-mowanie wspólnych wartości nordyckich. Współpraca między szkołami umożliwia takżeorganizację staży uczniów w szkołach w innych krajach, co przyczynia się do lepszego po-znawania się ludzi z różnych krajów oraz sprzyja nawiązywaniu znajomości i przyjaźni mię-dzy młodymi mieszkańcami państw nordyckich. Długofalowym celem tych działań jest uła-twianie zacieśniania współpracy między państwami nordyckimi w przyszłości.

7. Wybrane kierunki współpracy międzynarodowejRada Nordycka i Nordycka Rada Ministrów działają w ścisłej współpracy

z kilkoma organizacjami międzynarodowymi, regionalnymi i krajowymi (z poza krajów nor-dyckich). Szczególnie duży nacisk kładzie się na współpracę z krajami sąsiedzkimi, czegowyrazem jest m.in. program obszarów sąsiedzkich oraz współpraca w basenie Morza Bałtyc-kiego.

Program obszarów sąsiedzkich (The Adjacent Areas Programme) – skierowany do kra-jów bałtyckich (Litwa, Łotwa i Estonia), północno-zachodniej Rosji i Obszaru Arktycznego –uważany jest za priorytetowy kierunek realizacji polityki zagranicznej państw nordyckich.

Początki współpracy datują się na rok 1990. W 1991 r. w stolicach państw bałtyckich zo-stały utworzone punkty informacyjne programu współpracy, które obok funkcji informacyjnejpełnią też rolę we wdrażaniu programu w państwach sąsiedzkich. Północno-zachodnia Rosjadołączyła do programu w 1994 r., a punkt informacyjny otworzono w St. Petersburgu w 1995r. Obecnie trwają prace nad utworzeniem punktu informacyjnego w Kaliningradzie.

W 1996 r. dołączył do programu obszarów sąsiedzkich Obszar Arktyczny. Ponadto Nor-dycka Rada Ministrów ma od 2000 r. statut stałego obserwatora w Radzie Arktycznej, którejczłonkami są Dania, Federacja Rosyjska, Finlandia, Islandia, Kanada, Norwegia, Szwecja iStany Zjednoczone. Obserwatorami w Radzie Arktycznej są także Francja, Holandia, Niem-cy, Polska i Wielka Brytania.

Dając wyraz szczególnemu zainteresowaniu Obszarem Arktycznym, Nordycka RadaMinistrów utworzyła w 2002 r. „Arktyczny Program Współpracy” skierowany wyłącznie dotego obszaru. Współpraca z Obszarem Arktycznym ma na celu wspieranie ludności autochto-nicznej regionu poprzez zachowanie i rozwój tradycyjnego przemysłu (przynoszącego docho-dy ludności autochtonicznej). Współpraca ukierunkowana jest również na promocję zrówno-ważonego wykorzystywania zasobów arktycznych. Utworzony został także wirtualny Uni-wersytet Arktyczny służący całej ludności regionu.

Głównym celem współpracy, w ramach programu obszarów sąsiedzkich, jest promowa-nie demokracji i bezpieczeństwa w regionie. Ważnym celem programu jest także ułatwienienawiązywania kontaktów gospodarczych między podmiotami z regionu nordyckiego i pod-miotami z obszarów sąsiedzkich. Obecnie, w związku z przystąpieniem krajów bałtyckich doUnii Europejskiej, trwają pracę nad dostosowaniem zasad współpracy do nowej sytuacji.

11BSiE

Współpraca w ramach programu obszarów sąsiedzkich obejmuje obecnie następujące ro-dzaje działań:

– tworzenie punktów informacyjnych, których celem jest ułatwianie kontaktów międzyNordycką Radą Ministrów a danym obszarem sąsiedzkim, na etapie planowania i wdrażaniaprogramów „grantowych” i projektów,

– realizacja programów „grantowych”, polegająca na tworzeniu sieci współpracy międzyosobami prywatnymi, instytucjami, organizacjami czy firmami, w ramach których organizo-wane są wymiany i staże pracowników,

– realizacja projektów, których celem jest promowanie i wspieranie rozwoju demokracji,kultury, gospodarek rynkowych i zrównoważonego wykorzystywania zasobów.

Główną rolę w finansowaniu projektów odgrywają trzy instytucje: Nordycki Bank Inwe-stycyjny, Nordycka Korporacja Finansowa ds. Środowiska i Nordycki Fundusz Projektowy(Nopef). Budżet programu obszarów sąsiedzkich wynosi ok. 86 milionów koron duńskichrocznie. Dodatkowe wsparcie na sumę ok. 60 milionów koron duńskich oferowane jest przezorganizacje „sektorowe” działające przy Nordyckiej Radzie Ministrów. Dlatego też ogólnybudżet programu szacowany jest na blisko 150 milionów koron duńskich rocznie.

Współpraca w basenie Morza Bałtyckiego prowadzona jest przez Radę Nordycką i Nor-dycką Radę Ministrów kilkukierunkowo. Po pierwsze współpraca ta obejmuje realizację opi-sanego wyżej programu obszarów sąsiedzkich. Po drugie obejmuje współpracę ze Zgroma-dzeniem Bałtyckim i Bałtycką Radą Ministrów. Po trzecie – współpracę w ramach RadyPaństw Morza Bałtyckiego i Konferencji Parlamentarnej Morza Bałtyckiego. Po czwarte,państwa nordyckie, należące do Unii Europejskiej, współpracują z krajami basenu MorzaBałtyckiego w ramach programu INTERREG.

– Zgromadzenie Bałtyckie i Bałtycka Rada Ministrów utworzone zostały przez trzy krajebałtyckie: Litwę, Łotwę i Estonię. Zgromadzenie Bałtyckie utworzone zostało w 1991 r., jakoorgan współpracy międzyparlamentarnej. W jej skład wchodzi 60 członków (po 20 z każdegopaństwa) nominowanych przez parlamenty krajowe. W Zgromadzeniu działa 6 stałych komi-sji. Bałtycka Rada Ministrów została utworzona w 1994 r. jako forum współpracy rządowejkrajów bałtyckich. Współpracuje ona ściśle ze Zgromadzeniem Bałtyckim.

– Rada Państw Morza Bałtyckiego utworzona została w 1992 r. Od 1998 r. działaw Sztokholmie jej stały sekretariat. W pracach Rady uczestniczą: Dania, Estonia, Finlandia,Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja, Szwecja i Unia Europejska (od 1992 r.) orazIslandia (od 1995 r.). Polska przewodniczy Radzie Państw Morza Bałtyckiego w okresie odczerwca 2004 r. do czerwca 2005 r. Celem RPMB jest wspieranie stabilności i bezpieczeń-stwa w regionie. Współpraca obejmuje wspieranie instytucji demokratycznych, współpracęgospodarczą, ochronę zdrowia, ochronę środowiska, energetykę, kulturę, edukację, turystykę,transport i komunikację. Konferencja Parlamentarna Morza Bałtyckiego współpracuje z RadąPaństw Morza Bałtyckiego. Konferencję Parlamentarną Morza Bałtyckiego tworzą parla-mentarzyści delegowani przez parlamenty krajowe państw członkowskich.

Rada Nordycka i Nordycka Rada Ministrów dbają także o dobre stosunki z Unią Euro-pejską (do której należą trzy z pięciu państw nordyckich). Unia Europejska realizuje zaś zeswej strony program zwany „Wymiarem północnym” (The Northern Dimension), w którymzarówno Rada Nordycka, jaki Nordycka Rada Ministrów odgrywają kluczową rolę. Program„Wymiar północny” jest wyrazem polityki Unii Europejskiej w stosunku do Europy północ-nej, obejmując swoim zasięgiem region Morza Bałtyckiego, region Morza Arktycznego i pół-nocno-zachodnią Rosję. Działania realizowane przez państwa nordyckie w ramach programusąsiedzkiego są spójne z działaniami realizowanymi przez Unię Europejską w ramach pro-gramu „Wymiar Północny”. Obszarami działania programu są m.in.: ochrona środowiska,bezpieczeństwo nuklearne, współpraca w zakresie energetyki, infrastruktura, współpraca eko-

BSiE12

nomiczna, wymiar sprawiedliwości i sprawy wewnętrzne oraz rozwój społeczny. Specjalnąuwagę przykłada się także do problemów obwodu kaliningradzkiego.

Obok wymienionych powyżej organizacji, Rada Nordycka i Nordycka Rada Ministrówwspółpracują także m.in. z Radą Zachodnionordycką, organizacjami ludności Sámi, Między-parlamentarną Konsultatywną Radą Beneluksu, Zgromadzeniem Parlamentarnym Rady Euro-py i Parlamentem Europejskim.

8. Program prezydencji duńskiejW 2005 r. Dania przewodniczyć będzie Nordyckiej Radzie Ministrów. Prezydencja Danii

będzie przebiegała pod hasłem: „Region Nordycki w nowej erze: wiedza, dynamizm i współ-praca”. Odpowiada ono nowym wyzwaniom, przed którymi staje współpraca państw nordyc-kich w dobie globalizacji. Dania chce w czasie swojej prezydencji zwrócić szczególną uwagęna współpracę nordycką w takich obszarach, jak: kształcenie przez całe życie, innowacyjnośćoraz rozwój form współpracy pomiędzy sferą badawczą i biznesem.

Ogólne tematy programu prezydencji duńskiej, wraz z zagadnieniami, na które Daniazwróci szczególna uwagę, to:

1. Wiedza i innowacja.– Państwa nordyckie jako społeczeństwa wiedzy – wzajemna zależność między nauką i

biznesem.– Promowanie innowacyjności w przedsiębiorstwach nordyckich.– Ściślejsza współpraca naukowo-badawcza państw nordyckich.– Zrównoważony rozwój.2. Region nordycki bez barier.– Wolność przemieszczania się w regionie nordyckim i bałtyckim, szczególnie dla ma-

łych i średnich przedsiębiorstw.– Współpraca z obszarem sąsiedzkim (północno-zachodnia Rosja i kraje bałtyckie).– Ukierunkowanie na region zachodnio–-ordycki i współpracę arktyczną.– Organizacje wolontariackie w rozwoju współpracy nordyckiej.3. Efektywność i współpraca nordycka.– Efektywność Nordyckiej Rady Ministrów.– Podział pracy między Nordycką Radę Ministrów, Radę Państw Morza Bałtyckiego,

Radę Barentsa, Radę Arktyczną.W czasie prezydencji duńskiej zmianie ma ulec dotychczasowa formuła współpracy w

ramach programu obszarów sąsiedzkich, w związku z członkostwem krajów bałtyckich wUnii Europejskiej oraz ich przystąpieniem do Nordyckiego Banku Inwestycyjnego. Przewi-duje się także prowadzenie prac nad rozszerzeniem współpracy, w ramach programu obsza-rów sąsiedzkich, o nowe państwa, np. o Białoruś, w której celem przewodnim byłaby promo-cja demokracji i współpracy regionów przygranicznych.

Przewiduje się także organizację konferencji poświęconej różnorodności językowej ikulturowej na świecie. Organizatorem konferencji będzie The Vigdis Finnbogadottir Institutena Uniwersytecie Islandzkim. Konferencja odbędzie się w dniach 13-15 kwietnia 2005 r. wReykiawiku (Islandia). Budżet organizacji konferencji wynosi 335 tys. koron duńskich. Pa-tronem konferencji jest Pani Vigdís Finnbogadottir, była prezydent Islandii, obecnie ambasa-dor dobrej woli UNICEF ds. języków na świecie. Celem konferencji jest pokazanie korzyści,płynących z różnorodności językowej i kulturowej na świecie oraz pokazanie roli walki ozachowanie języków na świecie, których umieranie oznacza także umieranie kultur. W trakciekonferencji nie zabraknie akcentów nordyckich. Jednym z tematów konferencji będzie uni-katowa nordycka świadomość językowa, budowana przez wieki poprzez literaturę nordycką,

13BSiE

wzajemne rozumienie języków nordyckich przez mieszkańców państw nordyckich, a szcze-gólnie poprzez długoletnią tradycję nauczania dzieci i młodzież języków obcych.

Bibliografia1. “Treaty of Cooperation between Denmark, Finland, Iceland, Norway and Sweden (the Helsinki Treaty)”,

www.norden.org2. “The Nordic countries in figures, 2003”, www.norden.org3. “Nordic Council. The Nordic Community.”, www.norden.org4. “Nordic Council of Ministers. Working for all in Norden.”, www.norden.org5. „Co-operation with the Adjacent Areas. Twelve years of productive partnership.” , Nordic Council of Mini-

sters, www.norden.org6. “Presidium of the Nordic Council. Investigator and coordinator”, www.norden.org7. Informacje zawarte na stronie internetowej Rady Nordyckiej i Nordyckiej Rady Ministrów, www.norden.org8. “The Nordic Region in a New Era: knowledge, dynamism and co-operation”, Programme for the Danish

Presidency of Nordic Council of Ministers 2005, www.Norden2005.dk9. “Human Development Report 2004”, www.undp.org10. “Happy family?”, Xan Smiley, Survey: The Nordic Countries, The Economist, 21/01/1999,

www.economist.com11. “2004 Global Competitiveness Report”, The World Economic Forum, www.scandinavia.com12. Doliwa–Klepacki Zbigniew M.: Integracja Europejska po zakończeniu negocjacji Polski z UE, Temida2,

WSBiP, Białystok 2003. 13. „Nowa encyklopedia powszechna PWN”, Wydawnictwo Naukowe PWN SA, www.pwn.pl14. „Encyklopedia Wikipedia”, http://pl.wikipedia.org15. Informacje Ministerstwa Spraw Zagranicznych, www.msz.gov.pl16. Tabela kursów nr 252/A/NBP/2004 z dnia 2004–12–27, www.nbp.pl

BSiE14

MAPA 1.

Źródło: NORDREGIO Nordyckie Centrum Rozwoju Przestrzennego.