1

NÖROPSİKOLOJİK TESTLER

Nöropsikoloji, sinir sistemi ve beynin yapı ve süreçleri ile davranışsal

(bilişsel, duygusal / güdüsel) süreçler arasındaki ilişkileri

inceleyen disiplinler-arası uzmanlık alanıdır.

Nöropsikoloji, bedendeki doğumsal, travmatik, tümoral, enfeksiyoz, ve

dejeneratif süreçler sonucu oluşan bilişsel ve davranışsal değişikliklerle

ilgilenmektedir.

Nöropsikolojik Değerlendirme: Zihinsel durum değerlendirmeleri, genellikle her bir zihinsel işlevin (dil becerisi, bellek, akıl yürütme, problem çözme,

dikkat) tek tek test edilmesi şeklinde düzenlenir.

Örneğin; bellek görsel, sözel, anlık, uzun süreli...

bilginin kodlanması, depolanması, saklanması, geri çağrılması, tanınması.

Nöropsikoloji

NPjik Test Bilişsel (ayrıca duygusal / güdüsel) özellikler konusundaki

ölçümler yoluyla beyin yapılarının işlevselliği konusunda

bilgi veren psikometrik araçlardır.

Nöropsikolojik testler: • Zihinsel süreçleri ölçer • Ölçülen sürecin temelinde yatan beyin yapısının işlevselliği

konusunda bilgi verir.

Nöropsikolojik değerlendirme, beyinsel hasarın zihinsel değişikliklerle

olan ilişkisine duyarlı nöropsikolojik testler yoluyla yapılmaktadır. Bu

testler, beyindeki işlev bozukluğuna bağlı olarak oluşan zihinsel

bozuklukları, nesnel puanlarla betimlemektedir.

1. Deneysel/Temel Nöropsikoloji

2. Klinik Nöropsikoloji

Nöropsikolojinin Alt Alanları

2

Deneysel (Temel) NP

TEMEL NÖROPSİKOLOJİ NEDİR?

Temel nöropsikolojide, bilişsel bozukluk bir bilgi işleme

bozukluğu olarak ele alınır ve patoloji bu temelde

incelenir.

• Beyin - davranış ilişkilerinin anlaşılması ve açıklanmasına yönelik bir faaliyet alanıdır.

Deneysel bakış açısı ile laboratuar koşullarında araştırmalar • Hayvanlar

• ‘Sağlıklı’ ve/veya • Çeşitli klinik örneklemler üzerinde

Deneysel/bilişsel psikoloji kapsamında elde edilmiş olan

• çeşitli bilişsel süreçlere ilişkin yoğun veri tabanı, • öne sürülmüş olan model ve kuramlar,

Bilişsel/davranışsal psikolojinin

• standart test, görev ve paradigmaları • beyin işlevselliğine duyarlı nöropsikolojik testler

• ileri istatistiksel analiz teknikleri • çeşitli ileri teknolojik beyin görüntüleme yöntemleri (EEG, ERP, MEG,

fMRI vd.)

bütünleşik bir şekilde ele alınmaktadır.

• Araştırma amaçlı yapılan nöropsikolojik çalışmalarda, beynin

organizasyonunun anlaşılmasına yönelik çeşitli araştırmalar yapılır.

Araştırmalar, yeni nöropsikolojik değerlendirme tekniklerinin

geliştirilmesini, ayrıca, sağlıklı insanlara uygulanan nöropsikolojik

testlerin, birbirleriyle olan ilişkilerinin faktör analitik çalışmalarla veya

modelleme yöntemleri ile ortaya konulmasını amaç edinir.

• Sağlıklı insanın bilişsel süreçlerinin nasıl çalıştığının anlaşılması ve

elde edilen sonuçların beyin hasarı sonucu oluşan davranış

bozukluğunun tanı, tedavi ve rehabilitasyonunda kullanılması bu alanın

en temel amacıdır. Ayrıca, yine beyin hasarı sonucu ortaya çıkan

davranış bozukluğu da, beyin organizasyonunun anlaşılmasında önemli

bilgiler sağlayabilmektedir.

Klinik NP KLİNİK NÖROPSİKOLOJİ NEDİR?

Klinik nöropsikoloji, beyinde (genelde sinir sisteminin

bütününde) tümoral, enfeksiyoz nedenlerle oluşan hasar

ve bozuklukların bilişsel (ayrıca duygusal / güdüsel)

süreçlere etkisini inceler.

• Beyin hasarlı hastaların tanı, değerlendirme ve

rehabilitasyon süreçlerine ilişkin çeşitli uygulamalar

yapmak, bir klinik nöropsikoloğun temel görevleri

arasındadır.

• Klinik nöropsikolojide, beynin işlev bozukluğu, davranışsal

düzeyde, nöropsikolojik testler aracılığıyla ortaya konur

ve nöropsikolog tarafından bir değerlendirme yapılır.

3

1.Pediatrik Nöropsikoloji: Bilişsel işlevlerin kazanılmasındaki

bozukluklar, çocukluk çağına özgü nörolojik sendromlar ve bunların davranışsal

dışavurumlarının değerlendirilmesi ile ilgilidir.

2.Yetişkin Nöropsikolojisi: Yerleşmiş davranış paternlerinde

(algılama, dikkat, bellek vd.) beyinsel bir patoloji nedeniyle ortaya çıkan

davranış değişikliklerinin değerlendirilmesi ile ilgidir.

Klinik NP

Tanı – Ayırt edici tanı

Nörolojik hastalıkların davranışsal profilinin belirlenmesi

Hastanın izlenmesi/tedavinin etkililiğinin değerlendirilmesi

Rehabilitasyonun planlanması ve yürütülmesi

Lezyon-davranış korelasyonu yaklaşımı ile araştırmalar

Nöropsikolojik Değerlendirme (Nöropsikoloğun İşlevleri, Nöropsikoloğun Görev Alanları)

(Öktem, 2004)

Tanı/Ayırt Edici Tanı

Nörolojik sendromların tanısında

Psikiyatrik sendromlarla nörolojik hastalıkların ayırt edilmesinde

Örn., Alzheimer demansının en erken döneminde olduğu gibi, henüz nörolojik muayene

bulgusu vermeyen, görüntülemeye de yansımayan hastalıklarda tek bulgu,

nöropsikolojik değerlendirmeden gelebilir.

Prediktif yorumlarda bulunma, bir nörolojik hastalığın ilerde ortaya çıkıp

çıkmayacağını öngörmede

Örn., Depresyon ile demansın ayırt edilmesinde

Örn., Ailesinde, Alzheimer Demansı gibi genetik geçişli olabilen bir hastalık olduğunda,

kişinin kendisinin de ilerde bu hastalığa tutulabileceği konusundaki ipuçları, frontal

yönetici (executive) işlevleri değerlendiren nöropsikolojik testlerden gelebilir.

Nörolojik Hastalıkların Davranışsal Profilinin Ortaya Konulması

Çeşitli nörolojik hastalık ve sendromlarda, birbirinden farklı ve kendine özgü bir nöropsikolojik

tablo ortaya çıkar.

Örn.,

Sendrom Bilişsel Profili

Posterior serebral arter tıkanmaları Çeşitli görsel agnoziler (biri veya birkaçı)

Primer tipte bir bellek bozulması

Yönetici işlev bozulmaları

Multipl Skleroz Frontal bulgular

Dikkate sekonder bellek bulguları (geri

getirmede bozukluk)

Sol hemisfer orta serebral arter olayları Çeşitli afazi sendromları

4

Hastanın İzlenmesi,

Hastalığın seyrinin izlenmesi,

Tedavinin planlanması ve

Tedavinin değerlendirilmesi

Bu değerlendirmenin belli aralıklarla tekrarlanması, hastalığın ne yönde ve

ne hızda geliştiğini, iyileşmekte mi, kötüleşmekte mi olduğunu, bunun

ne hızla gittiğini göstererek, tedavide yapılacak değişikliklere ışık tutar.

Cerrahi girişim öncesi yapılan ve girişim sonrası tekrarlanan nöropsikolojik

muayene, cerrahinin ne getirdiğini, ne götürdüğünü aydınlatır.

Nöropsikolojik Rehabilitasyon

Rehabilitasyonun planlanması

Yapılan rehabilitasyonun sonucunun değerlendirilmesi

Zaman içinde rehabilitasyon programında yapılacak

değişikliklerin kararlaştırılmasında

Lezyon-Davranış Korelasyonu Yaklaşımı ile Araştırmalar

PET, fMRI gibi ileri teknolojik beyin görüntüleme teknikleri

daha yüksek detayda bilgi vermeleri,

deneysel nöropsikolojideki ilerlemeler

(bilişsel işlevlerin ölçümünde standardize işlemlerin gelişiminde ; vb)

Nöro-görüntüleme teknikleri bilişsel işlevlerin nöral karşılıklarının detaylı

analizini sağlamaktadır.

Nöropsikoloğun Bilgi Yapısı ve Donanımı

Klinik nöropsikologdan, “Temel Psikolojiden” “Klinik Psikolojiye”,

“Gelişim Psikolojisinden” “Nöroanatomiye” pek çok alanda çeşitli

düzeylerde bilgi sahibi olması beklenmektedir.

Klinik nöropsikologun esnek, meraklı, yaratıcı olması gerekir. Bir klinik

psikolog kadar, görüşme ve danışma tekniklerini bilmesi, sosyal

kültürel değişkenleri iyi tanıyıp bunları değerlendirebilmesi,

psikometrik açıdan testleri iyi tanıması, sinir sistemini ve bunun

normal işleyişini ve patolojilerini pratisyen bir hekim kadar iyi

bilmesi gerekir.

5

Klinik Nöropsikolojinin Sorunları

• Hastaya testlerin veriliş sırası sorunu

• Yeniden test etme sorunu

• Hastanın en iyi performansını elde etme sorunu

• Testlerin “standardizasyonunun” olup olmaması sorunu*

• Zihinsel ve/veya fiziksel özürü olan olan kişiye test verilmesi sorunu

• Performansın, depresyon gibi duygusal etkenlerden etkilenmesi

sorunu

Test Standardizasyonu

1. Test malzemesinin (testin kendisi, yönergesi, kayıt formu) çevirisinin

yapılması.

2. Test malzemesinin uyarlamasının yapılması.

3. Testin güvenirlik katsayısının hesaplanması.

4. Testin geçerlik katsayısının hesaplanması.

5. Testin kullanılacağı kültür için norm değerlerin belirlenmesi.

Test Standardizasyonu Test Standardizasyonu

6

Test Standardizasyonu

Karakaş, S., Erdoğan Bakar, E., Doğutepe

Dinçer, E. (2013). BİLNOT Bataryası El Kitabı:

Nöropsikolojik Testlerin Yetişkinler için

Araştırma ve Geliştirme Çalışmaları: BİLNOT-

Yetişkin (Cilt I). Konya: Eğitim Yayınevi.

Karakaş, S., Erdoğan Bakar, E., Doğutepe

Dinçer, E. (2013). BİLNOT- Yetişkin: Ekler

(Cilt II). Konya: Eğitim Yayınevi.

Çeviri Çalışmaları

Test malzemesinin (testin kendisi, kayıt formu, uygulama yönergesi,

vb. gibi) kullanılacak dile çevrilmesi işlemleri

TANIMI:

Uyarlama Çalışmaları

Sözel testlerin standardizasyonu, basit bir çeviri işleminin çok ötesindeki

uyarlama çalışmalarını gerektirmektedir.

TANIMI:

Anna Thompson Ayşe Öztürk (kullanım sıklığı)

City Hall Station Merkez Karakolu (işlevsel benzerlik)

School Cafeteria Okul Yemekhanesi (yersel benzerlik)

Aynı koşullar altında yapılan tekrarlı ölçümlerde kişinin testten aynı

puanı alabilme derecesi: testin ilgili olduğu özelliği ne derece tutarlı

olarak ölçtüğü.

TANIMI:

Güvenirlik Çalışmaları

7

GÜVENİRLİK ÇEŞİTLERİ VE İLGİLİ İŞLEMLER: 1. Test - tekrar test güvenirliği; kararlılık katsayısı (coefficient of stability) İşlem: Testin aynı kişilere farklı zaman aralıklarında iki veya daha fazla kere uygulanması. 2. Paralel / eşdeğerli formlar güvenirliği (paralel forms); eşdeğerlik katsayısı (coefficient of equivalence) İşlem: Testin benzer tür ve zorluktaki maddelerinden paralel formların oluşturulması. 3. İki - yarım güvenirliği (split half); İç - tutarlık katsayısı (coefficient of internal consistency) İşlem: Testin tek ve çift maddeler, madde blokları veya seçkisiz olarak iki yarıya ayrılması.

BİLNOT Bataryası Testlerinin Güvenirliği, test-tekrar test tekniği ile incelenmiştir.

Testin ölçmeyi amaçladığı özelliği ölçme derecesi.

TANIMI:

Geçerlik Çalışmaları

GEÇERLİK ÇEŞİTLERİ VE İLGİLİ İŞLEMLER:

1. Sağduyusal / a priori / görünüm geçerliği (common-sense / a priori / face validity) İşlem: Uzmanlarca testin görünümüne bakılarak ön-değerlendirme yapılması.

2. Kapsam geçerliği (content validity) İşlem: Test maddelerinin içerikleri bakımından testin bütününe uygunluğunun uzmanlarca, sistematik bir biçimde değerlendirilmesi.

3. Kurultu geçerliği (construct validity) İşlem: Testin ilişkili olduğu hipotetik özellik ve treytleri ölçme durumunun deneysel veya faktör analitik çalışmalarla araştırılması. 4. Ölçüt geçerliği (criterion-related validity) a. Hemzaman geçerlik (concurrent validity) İşlem: Test puanlarının, test performansına ilişkin bir alandaki ölçümlerle ilişkilendirilmesi.

b. Yordayıcı geçerlik (predictive validity) İşlem: Test puanlarında, testin ilişkili olduğu alandaki performansın yordanması. 5. Uyuşma geçerliği (congruent validity) İşlem: Testin, aynı özelliği ölçen, geçerliği kanıtlanmış bir başka testle ilişkilendirilmesi.

8

BİLNOT Bataryası Testlerinin Geçerliği, Kurultu geçerliği (construct) tekniği ile incelenmiştir.

Kurultu geçerliği (construct validity): testin ilişkili

olduğu özellikleri ölçme durumunun; deneysel, korelatif

veya faktör analitik çalışmalarla araştırılması temeline

dayanır.

Kurultu geçerliğini belirlemeye yönelik çalışmalarda

çeşitli yaklaşımlar izlenebilir.

1. Yaşla birlikte değiştiği, yani gelişimden etkilendiği bilinen özellikleri

ölçen testlerde, test puanlarının yaşa göre değişmekte olduğunu

göstermek’tir.

2. Faktör analizi (factor analysis: FA) yoluyla testin yapısını

incelemektir.

3. Testin, söz konusu özelliğe sahip olma açısından aşırı uçlarda

bulunan bireylerde (uygun tanı gruplarında) sınanması’dır.

Normalizasyon Çalışmaları

İlgili testten elde edilmiş olan sayısal değerlerin, söz konusu kişiyi,

kullanılacağa kültürde, benzerleri arasında nasıl bir sıraya koyduğunun

belirlenmesi.

TANIMI:

9

Normalizasyon Çalışmaları Eğitim

Yaş

5-8 yıl 9-11 yıl 12 +

20 - 24 yaş K

E

25 - 34 yaş K

E

35 - 44 yaş K

E

45 - 54 yaş K

E

55 + K

E

73 test puanın, Eğitim, Yaş ve Cinsiyet değişkenlerinden etkilenme durumu.

67.12

42.46

20.55

0

10

20

30

40

50

60

70

80

Eğitim Yaş Cinsiyet

Puanlar %

-20

0

20

16-19 20-34 35-54 55-69 70+

Yaş

z-p

ua

nı

16 17 18 20-34

GİSD-B Puanlarının yetişkinlerde yaşa göre değişimi

NP.jik Değerlendirmede Hastanın Yaşını bilmek...

NP.jik Değerlendirmede Hastanın Eğitimini bilmek...

Eğitim (yıl) 5-8 9-11 12

Dikkat

Algısal kurulumu değiştirme

Bozucu etkiye karşı koyabilme

Tepki hızı

Testler: STROOP -TBAG

Görsel- mekansal algılama

Yönlenim ve görselleştirme

İrdeleme

Genel yetenek

Testler: RSPM, ÇYBT, WCST)

Öğrenme

Değişik bellek türleri

Kavramsallaştırma

Zihinsel esneklik

(Testler: WMS-R, SDÖT, WCST)

10

NP.jik Değerlendirmede Hastanın Cinsiyetini bilmek...

YAŞ

55 + 45-54 35-44 25-34 20-24

ÇY

BT

(O

RT

ALA

MA

PU

AN

)

26

25

24

23

22

21

20

CİNSİYET

KADIN

ERKEK

(Karakaş ve diğ., 2004)

Np.jik Değerlendirmede...

Genel Özellikler Sessiz ortam

En iyi performans için hastanın teşviki

Hasta yakınının ilk görüşmede bulunması

Niceliksel değerlendirme yanında niteliksel değerlendirme de yapmak

Vb...

Np.jik Değerlendirmede...

• Test uygulanan odanın yeterince aydınlatılmış, iyi havalandırılmış, sessiz

ve test uygulanan kişinin ilgisini teste yönlendirebildiği bir ortamı olmalıdır.

• Uygulama denek ve testörün karşılıklı oturduğu bir masada yapılmalı,

masanın boyu uygulama için uygun olmalı, deneğin oturduğu sandalye

rahat olmalıdır.

• Odaya hiç kimsenin girip çıkmaması sağlanmalıdır.

• Test malzemeleri kullanıma uygun olarak masanın üzerinde durmalı, gereksiz malzeme masanın üstünde bırakılmamalıdır.

• Uygulamadan önce deneğin renk körü olup olmadığı, gözlük kullanıp

kullanmadığına ve teste ilişkin görevleri yapmasına engel olabilecek

fiziksel bir engelinin olup olmadığına ilişkin gerekli bilgiler alınmalıdır.

• Teste ilişkin görevler deneğe anlatılırken, onu sıkmadan, acele etmeden göz teması kurarak anlatılmalıdır.

Np.jik Değerlendirmede...

• Yönergenin denek tarafından doğru anlaşıldığından emin olmak

gereklidir.

• Test uygulayıcı, deneğin en iyi performansını göstermesini sağlamaya çalışmalıdır.

• Test uygulama sırasında, deneğin teste olan ilgisi canlı tutulmalıdır.

• Test uygulanırken deneğin davranışları çok iyi gözlemlenmeli, deneğin

problemi nasıl çözdüğüne dikkat edilmeli, gerekli notlar alınmalıdır.

• Niceliksel değerlendirmenin yanısıra, niteliksel gözlemlerde yapılmalıdır.

• Uygulama sırasında denekler, bazen, verdikleri cevapların doğru olup

olmadığını ya da başarılı olup olmadıklarını sorabilirler. Böyle bir durumda, deneğin test performansını etkileyecek bir durumdan özellikle

kaçınılmalıdır.

• Soruların test uygulaması bittikten sonra cevaplanacağı, uygun bir şekilde

anlatılmalıdır.

11

Np.jik Değerlendirmede... • Eğer uygulanacak test deneğin çok çaba harcayacağı ve yorulacağı bir

test ise, deneğe önceden bu durumu uygun şekilde anlatmak yararlı

sonuçlar verebilmektedir.

• Arka arkaya birkaç test uygulanacaksa, testler arasında yeterli zaman

aralıkları verilmelidir.

• Testlerin birbirlerinin performansını etkilemeyecek sırada, uygulanmasına

dikkat edilmelidir.

• Nöropsikolojik testler araştırma amaçlı kullanılacaksa, araştırmada yer

alan deneklerin/hastaların yaş, eğitim ve cinsiyet açısından eşdeğerliğini

sağlamak ve grupları bu açıdan sabitlemek yöntem açısından daha doğru

bir yaklaşımdır.

Psikolojik Test Kullanımı

Psikolojik testlerin kullanım ve dağıtımını denetim altında tutmanın amacı, testlerin

yanlış olarak kullanılıp yanlış kararlara varılmasını önlemek ve testleri bu konuda

yetişmiş kişilerin kullanmasını sağlamaktır.

Psikolojik testleri kullanacak uzman kişilerin insan davranışı ile ilgili olarak

psikoloji ve psikolojinin alt alanlarına ilişkin temel bilgi ve becerileri, ölçme

tekniği ve istatistik gibi psikometrik bilgilere sahip olması gerekir. Ayrıca

uygulanacak her psikolojik testi özel olarak beceri düzeyinde öğrenmesi de

gerekmektedir.

Psikolojik Test Kullanımı Psikolojik testlerin kullanılmasını denetlemenin iki önemli nedeni vardır:

1- Testler bu konuda gerekli eğitimi almış yeterli kişiler tarafından uygulanmalı,

puanlanmalı ve yorumlanmalıdır.

2- Test uygulanan kişilere testin içeriğine ilişkin bilgi sahibi olmalarını ya da

önceden pratik yapma olasılığını önlemektir.

Psikolojik test malzemelerinin gizliliği vardır. Genel olarak test malzemeleri bu

testleri kullanacak uzman kişilerin elinde ya da denetiminde bulunmalıdır. Ayrıca

test malzemelerinin satımı da denetim altındadır. Bilimsel olarak psikolojik test

geliştiren ve bunları yayan, satan kurumlar test alacak kişilerin belirli konularda

yeterli olup olmadığını araştırdıktan ya da belgeledikten sonra dağıtma satma

işlemini yapmaktadırlar. Testlerle ilgili etik sorumluluk testi dağıtan kişi kadar

testi kullanan ve satan kişilere de düşmektedir.

Psikolojik Test Kullanımı Gizlilik

Test uygulanacak kişinin test hakkında bilgisi olmaması, daha önceleri testi

görmemiş olması, teste yakınlık ve soruları cevaplandırmada yatkınlığının

bulunmamasıdır. Bütün kişiler testleri standart bir durum içinde almalıdırlar. Test

sonuçları özellikle seçme işlemi için kullanılacaksa, gizlilik çok önemlidir.

Testlerin Basım ve Dağıtımı

Testlerin basım ve dağıtımın denetim altında tutulması gerekir. Araştırmalarda

kullanılan ölçme araçları araştırma raporunun ekinde bütünü ile verilmez. Ancak

kısa bir açıklama ve birkaç örnek soru verilebilir.

12

Psikolojik Test Kullanımı Uygulayıcıların Yetişmişlik Gereklerine Göre Psikolojik Testlerin Dereceleri

Testlerin uygun ve geçerli kullanılması teknik bilgi, dikkat ve beceri isteyen bir iştir.

APA’nın psikolojik testler için hazırladığı standartlarda testler üç grup altında

toplanmakta ve her gruptaki testleri kullanacakların nitelik ve yetişmişlik

düzeyleri şöyle saptanmaktadır:

A Derecesindeki Testler: El kitabına uyarak kolayca uygulanabilen, puanlanan ve

yorumlanan testlerdir. Genel başarı ve meslek başarısı testleri bu gruba

girmektedir. Bu gibi testler okul müdürleri, iş idarecileri gibi psikolog ve

danışman olmayan kişiler tarafından kullanılabilmektedir.

Psikolojik Test Kullanımı B Derecesindeki Testler: Testlerin hazırlanışı ve kullanılışına ait teknik bilgileri ve

bunlara dayalı istatistik yöntemler, bireysel farklar, uyum psikolojisi, kişilik

psikolojisi ve danışmanlık gibi alanlarda bilgiyi gerektiren testler bu gruba

girmektedir. Bu testleri kullanmak için bireyin psikoloji, danışma psikolojisi

alanında lisans öğrenimi görmüş ve tecrübe kazanmış olması gerekmektedir.

Genel Yetenek Testleri, Özel Yetenek Testleri, İlgi Envanterleri, Kişilik

Envanterleri vb.

C Derecesindeki Testler: Psikometri, psikolojik testler, test hazırlama tekniklerini

bilmek ve bunu destekleyici olarak yeterli psikoloji bilgisine sahip olmak ve

testlerin kullanılmasında denetimli pratik yapmış olmak, en az psikoloji ve

psikolojik danışman alanında yüksek lisans öğrenimi görmüş olmak koşullarını

yerine getirenlerin kullanabileceği testler bu gruba girmektedir. Bireysel Zeka

Testleri, Kişilik Testleri, nöropsikolojik testler vb.

Psikolojik Testlerle İlgili Temel İlkeler ve Etik Kurallar

Etik kuralların temel amacı alanda çalışan elemanların mesleklerinde

karşılaşabilecekleri özel durumlarda davranışlarına yol gösterecek ipuçları

vermektir.

1- Yeterlik

Test uygulama konusunda gerekli eğitimlerin alınmasını, tecrübe kazanılmasını, elde

bulunan bilimsel, mesleksel ve teknik kaynakların ışığında ve test alanların (ya da

hasta) iyilik ve çıkarları doğrultusunda en uygun kararların alınmasını içerir. Test

uygulayanlar (veya danışmanlar, terapistler) vb. alanlarda bilimsel ve mesleki

düzeylerini yükseltmeye, bilgilerini sürekli olarak yenilemeye ve yaşam boyunca

kendilerini uzmanlık alanında yetiştirmeye çalışırlar.

Temel Ilkeler 2-Dürüstlük

Test uygulayan kişi bilimsel ve mesleki çalışmalarında dürüstlüğü, gerçekçiliği ön

planda tutar.

Doğru olmayan açıklamalar yapmaz.

Kendini tanıtırken, eğitimlerinden, araştırmalarından ve mesleki niteliklerinden söz

ederken yanlış ve abartılı ifadeler kullanmaz.

Meslek uzmanı kendi değerleri sisteminin, gereksinimlerinin zayıf ya da eksik

yanlarının bilincine varmaya çalışır ve bunun mesleki çalışmalarına nasıl

yansıyabileceğini fark etmeye çalışır.

Duygu, düşünce söz ve davranışlarında tutarlı ve saydam olmaya çalışır.

13

Temel Ilkeler 3- Sevecen ve Saygılı Olma

Test uygulanan kişiye (ya da danışana, hastaya) özellikle sevecen ve saygılıdır.

İnsan ilişkilerinde sevginin ve sevecen olmanın, meslektaşların ve danışanların, test

uygulanan kişilerin kişilik haklarına ve onurlarına saygılı olmanın önemini

kavramışlardir.

Kişilerin sorunlarını kendilerinin çözebileceğine, kendi kararlarını kendilerinin

vermesi gerektiğine, bazen idari ve hukuki zorluklara yol açsa bile danışanların

özel ve kişisel sırlarını korumaya hakları olduğunu bilirler.

4- Kültürel ve Bireysel Farklara Duyarlılık

Test verenler insanların özelliklerinin verecekleri yardım hizmetinin yaş, cinsiyet,

din, dil, sosyoekonomik düzey, değişik etnik gruba ait olma gibi bireysel ve

kültürel özelliklerinin olumsuzluk olarak etkilememesine dikkat ederler. Empati

kurmaya çalışırlar.

Temel Ilkeler 5-Toplumsal Sorumluluk

Bireyi toplumdan soyutlamak imkansızdır. Bireye içinde yaşadığı topluma uyum

sağlaması için yardım etmek gereklidir. Danışmanlar bireye hizmet verirken

aslında topluma hizmet ettiklerinin bilincindedirler. Hizmet toplumun yararlarını

ve haklarını gözeterek verilmelidir.

6-Bilimsel ve Mesleki Sorumluluk

Meslek elemanı etik ve davranış standartlarına bağlı olmayı, görev ve rollerini iyice

kavrayıp bunlara uygun davranma sorumluluğunu üstlenmişlerdir.

Hizmet verilen kişilerin iyilikleri ve çıkarları doğrultusunda ilgili kurumlarla işbirliği

yapar, onları alandaki başka uzmanlara gönderirler.

Aynı zamanda meslektaşların etik kurallara uyup uymadıkları konusuyla da

ilgilidirler. Alandaki gelişmeleri izleyip, kendilerini sürekli olarak geliştirmeye ve

yenilemeye çalışırlar.

Etik 1-Bilgilendirme: Testör, testin uygulanmasından önce testin niteliği ve amacı ile

sonuçların kesin olarak nerede kullanılacağı hakkında testi alana bilgi vermelidir.

2-Testin Seçimi: Testin geçerlik, güvenirlik düzeyinin yeterli olmasına ve test

uygulanan için hem yasal hem de etik açıdan uygun olmasına dikkat edilir. Test

sonuçlarının çeşitli nedenlerle yayımlanmış olması testin sonuçlarını geçersiz

kılabilir.

3-Uygulama: Testler standardize edilirken belirli koşullar altında uygulanmalıdır.

Ölçme aracının standardize edildiği norm grubu içinde temsil edilmeyen

grupların üyeleri ya da diğer bireylerin performanslarını değerlendirir ve

yorumlarken son derece dikkatli olunmalıdır.

Testlerin posta aracılığıyla kullanılması yeterince kontrol edilmeyen uygulamalar test

kullanma etiğine aykırıdır. Ancak, ilgi envanterleri gibi kendi kendine uygulanıp

puanlanabilen ölçme araçları posta aracılığıyla uygulanabilir.

Etik 4- Yeterlik: Psikolojik testleri ve diğer ölçme tekniklerini uygulayan, puanlayan,

yorumlayan kişilerin kullandıkları tekniğin güvenirliği, geçerliği,

standardizasyonu ve bu araçların çeşitli amaçlar için uygun şekilde kullanımı gibi

konularda yeterli bir anlayış ve beceriye sahip olması gerekir.

Farklı testleri uygulamak puanlama ve yorumlama için farklı yetenek ve hazırlığı

gerektirir.

Psikologlar, testlerin, ilgili normların cinsiyet, yaşam süresi, ulusal köken, din, zihin

seviyesi, dil, sosyo-ekonomik düzey gibi faktörler yönünden bireye uygulanıp

uygulanmamasının uygunluğuna ve yorumlamasının özel bir durum/ayar

gerektirip gerektirmediği konusunda bilinçlidirler.

Psikolojik testleri kullananlar, bireyler hakkında yapılabilecek tanı, yargı ya da

yordamaların kesinliğinin sınırlarını bilirler.

14

Etik 5- Yeterlik ve Sorumluluk: Psikologlar testlerin puanlamasını ve yorumlamasını ister

kendileri ister başka kişilere ya da bilgisayara yaptırsınlar ölçme araçlarının

uygun bir şekilde kullanmanın sorumluluğunu taşırlar.

6- Yanlış ve Hatalı Test Kullanımı: Psikologlar, psikolojik testlerin niteliği yeterli

olmayan kişiler tarafından kullanılmasını desteklemez. Testlerden elde edilen

ham verilerin ya da sonuçların hasta ya da danışanlara uygun olmayan bir şekilde

verilmesinden kaçınırlar.

7-Test ve Test Sonuçlarının Güncelliği: Psikologlar testlerin kullanımında güncel

bilgilere yer verirler. Güncelliğini yitirmiş testleri ve test sonuçlarını

kullanmazlar.

Etik 8-Test ve Değerlendirme Sonuçlarını Yorumlama: Birey hakkında yapılan

değerlendirmeler, tavsiyeler, yazılan raporlar psikolojik tanı ya da değerlendirici

ifadelerin, toplanan bilgilere, bulgulara, sağlanan yeterli kanıtlara, bireyle yapılan

kişisel görüşme sonuçlarına dayandırılması gerekir.

9- Değerlendirme Sonuçlarını Açıklama ve Duyurma: Testi uygulayan kişi, test

verilerini birey ya da gruba açıklarken yeterli ve anlaşılır düzeyde yorum ve

açıklamalar yapar. Sonuçlar hakkında bilgi verilirken yanlış iddia, ve algılamaya

neden olabilecek bilgilerden kaçınılır. Psikologlar yasal olarak yetkili kişilere

açıklama yaparken değerlendirilen kişinin yararına olacak, makul, anlaşılabilir bir

dil kullanırlar.

10-Test Geliştirme: Psikolojik testlerin sınırlılıklarının artması halinde psikologlar

zaman zaman ölçme araçlarını gözden geçirerek güncelleştirir ve bunları amaca

uygun hale getirirler.

Bir testin çeviri ve adaptasyonu yapılırken geliştiren kişiden onay alınmalıdır.

Kafadar, PhD