Upload
toby
View
158
Download
10
Embed Size (px)
DESCRIPTION
NÜKLEER TIP GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ. Prof.Dr. Mustafa Demir İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı. NÜKLEER TIP. Tanı ve tedavi amacıyla radyonüklidlerden yararlanma tekniğidir. - PowerPoint PPT Presentation
Citation preview
NÜKLEER TIP NÜKLEER TIP GÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİGÖRÜNTÜLEME TEKNİKLERİ
Prof.Dr. Mustafa Demir
İÜ Cerrahpaşa Tıp Fakültesi Nükleer Tıp Anabilim Dalı
NÜKLEER TIPNÜKLEER TIP
Tanı ve tedavi amacıyla radyonüklidlerden yararlanma tekniğidir.
Deteksiyon: Organizmaya uygulanan radyonüklidlerin stabil(kararlı) duruma geçmek üzere parçalanmaları sırasında yaydığı radyasyonların dışarıdan bu amaca uygun detektörler ile izlenmesidir.
Deteksiyon verileri ileDeteksiyon verileri ile
1. Organın morfolojik görüntüleri
2. Organın fonksiyonel davranışı ile ilgili kantitatif veriler ve görüntüler elde edilir.
Tiroid sintigrafisiTiroid sintigrafisi
Tiroit sintigrafisiTiroit sintigrafisi
Dinamik Böbrek SintigrafisiDinamik Böbrek Sintigrafisi
İskemik Kalp Sintigrafisiİskemik Kalp Sintigrafisi
İskemik ve infart bulguları olan İskemik ve infart bulguları olan kalp sintigrafisikalp sintigrafisi
RADYASYONRADYASYON
Çekirdeği stabil olmayan nüklidlerin parçalanmaları sırasında etrafa saldıkları ışınımlardır.
RADYOAKTİF IŞINLARRADYOAKTİF IŞINLAR
Radyasyon çeşitleri:
1. Tanecik özellikte: Alfa, Beta2. Elektromagnetik özellikte: X ve Gama
ışınları Tanıda; Gama ışınları ve x-ışınları,Tedavide; Beta ışınları kullanılır.
ELEKTROMAGNETİK SPEKTRUMELEKTROMAGNETİK SPEKTRUM
ATOMATOM
Proton (P), Nötron (N)
n/p < 1.5 stabil
n/p = 1.5-2 doğal radyoaktf
n/p >2.5 suni radyoaktif
Alfa ışınlarıAlfa ışınları
Menzilleri kısa,
Penetrasyon kabiliyetleri düşük,
İyonizasyon yetenekleri fazla,
LET (birim mesafede bıraktıkları enerji) çok fazladır.
Beta ışınlarıBeta ışınları
Menzilleri >alfa,
Penetrasyon kabiliyetleri > alfa,
İyonizasyon kabiliyetleri <alfa,
LET < alfa.
Gama ışınlarıGama ışınlarıMenzilleri çok uzun,
Direkt iyonizasyon yapamazlar,
Penetrasyon yetenekleri çok fazla,
LET çok az,Kütle ve yükleri yoktur.
Atomların sembolik gösterimiAtomların sembolik gösterimi
AX X-A AX z
99mTc Tc-99m 99mTc 43
Atom ailesiAtom ailesi İZOTOP: Atom numaraları (P) aynı
131I 125I 127I 53 53 53
İZOMER: P, N aynı sadece enerjileri farklı
99mTc ile 99Tc birbirinin izomeridir. Radyoizotop: Aynı elementin radyoaktif olan farklı türevleri Radyonüklid: Farklı elementlerin radyoaktif türevleri Örn: 99mTc ve 131I radyonüklidleri
Radyasyonun enerjisiRadyasyonun enerjisi
Tanım: Etkileştiği maddede değişiklik yaratabilme kabiliyeti
Tc-99m enerjisi 140 keV (Tanı amaçlı sintigrafik görüntüleme)
I-131 enerjisi 364 keV (Tiroit hastalıklarının-hipertiroidi ve tiroit ca tedavisi)
F-18 FDG enerjisi 511 keV (PET görüntüleme- metabolik ve onkolojik hastalık tanısı)
Tc-99m’in fiziksel özellikleriTc-99m’in fiziksel özellikleri
Elektromagnetik özellikte gama radyasyonu yayar Enerjisi 140 KeV’tur. Fiziksel yarılanma süresi 6 saattir. Mo-99/Tc-99m jeneratöründen kolayca üretilebilir.
Fiyatı ucuzdur Kimyasal yapısı geniş spektrumlu KIT
işaretlemeye elverişlidir.
Radyonüklidin AktivitesiRadyonüklidin Aktivitesi
Aktivite: Parçalanmaya uğrayan miktardır.
Birimi: Curie (Ci) veya Becquerel (Bq)
1mCi = 3.7x107 Bq
NOT:Tanı amaçlı sintigrafik görüntülemelerde 1-30 mCi, Tedavi amaçlı olarak 8-300 mCi aktivitede radyonüklid kullanılmakta)
Yarılanma süresiYarılanma süresiFiziksel: Aktivitenin kendiliğinden azalarak
yarıya düşmesi için geçen süre 99mTc : 6 saat, 131I: 8 gün, 18F: 110 dak.
Biyolojik: Aktivitenin metabolik yollardan azalarak yarıya düşmesi için geçen süre,
Effektif: Canlıya uygulanan aktivitenin fiziksel ve biyolojik yollar ile azalarak yarılanmadır.
RADYOFARMASÖTİKLERRADYOFARMASÖTİKLER
Radyoaktif bileşen
Bulunduğu yerde radyaoaktif ışıma yaparak sintigrafi çekimini sağlar.
Biyoaktif bileşen (KİT)
Radyoaktif bileşeni istenilen organa taşır
Radyofarmasötik: Tanı ve tedavi amacıyla kullanılan radyoaktif maddeler
Radyofarmasötik
İdeal Radyofarmasötikİdeal Radyofarmasötik(Tanı Amaçlı)(Tanı Amaçlı)
Radyasyon Tipi ve Enerjisi: Gama, 100-250 KeVElde edilmesi, fiyatı: Kolay, ucuzEffektif yarılanma: Tetkik süresinin 1.5 katı
Hedef/ zemin tutulumu:Yüksek Hasta Güvenliği: Radyasyon dozu düşük, non-toksik, steril
İdeal Radyofarmasötikİdeal Radyofarmasötik(Tedavi Amaçlı)(Tedavi Amaçlı)
Radyasyon Tipi ve Enerjisi: Beta (ß-), > 1MeVElde edilmesi, fiyatı: Kolay, ucuzEffektif yarılanma: Uzun (günler)
Hedef/ zemin tutulumu: Yüksek Hasta Güvenliği: < 5mR/sa taburcu
Geiger-Müller (GM) SayıcılarıGeiger-Müller (GM) Sayıcıları
Radyasyonun deteksiyonu için en çok kullanılan sistemlerden biridir.
Tıpta genellikle radyasyonu varlığının ve şiddetinin ölçülmesi amacıyla kullanılırlar.
Herhangi bir kontaminasyon (radyoaktif bulaşma) tespiti ve dekontaminasyon (bulaşmanın temizlenmesi) işleminden sonraki güvenlik değerlendirmelerinde sıklıkla kullanılırlar.
Bir Geiger-Müller Sayıcısının Ana Bir Geiger-Müller Sayıcısının Ana ÜniteleriÜniteleri
1. Geiger-Müller tüpü
2. Elektronik devreler
3. Sayıcı ve kaydedici devreler
GAMA KAMERALARGAMA KAMERALAR
1957’de Hall Anger icad etti.
1970’lerde SPECT yapabilen kameralar,
1990’larda PET yapabilen kameralar rutin kullanıma girdi.
Kalp ve Beyin görüntüleme amaçlı Kalp ve Beyin görüntüleme amaçlı Gama KameraGama Kamera
Değişken açılı Gama KameraDeğişken açılı Gama Kamera
Ant Post
Tüm vücut kemik sint.
Gama kameralarda sistem kompanentleriGama kameralarda sistem kompanentleri
Gama kamera komponentleriGama kamera komponentleri
Kolimatör: Fotonları yönlendirir. Saçılmış fotonları durdurur.
NaI(Tl): Gama fotonlarını sintilasyona dönüştürür.
Işık yönlendirici: Sintilasyonları PMT’ye fokuslar.
PMT (Foton çoğaltıcı tüp) : Sintilasyonları elektrik enerjisine dönüştürür.
KOLİMATÖRLERKOLİMATÖRLER
Paralel hol Pin hol Koll.-Obje yakın olmalıdır. Obje fokus mesafesinde olmalı Büyük organlar görüntülenir. Tiroid ve göz sintigrafilerinde kullanılır. Objeyi büyütür, rezolüsyonu artırır.
SPECTSPECT
1917’de J.Radon tarafından teorik prensipler 1922’de x-ışını tüpü hasta etrafında döndürüldü. 1963’de Kulh ve Edward’ın emisyon tomografisi 1966’da ossiloskop kamera ile projeksiyon
görüntüleri elde edildi. 1967’de Anger detektörü hasta etrafında
döndürdü. 1980’lerde Bilgisayar teknolojisi ile yaygın
kullanım oldu.
Body Tomographic Planes
Sagittal
Frontalor Coronal
Transverseor Transaxial
Transverse,Transaxial
Sagittal
Frontal, Coronal
Görüntü matrisiGörüntü matrisi(bilgisayarda)(bilgisayarda)
SPECT prensipleriSPECT prensipleri
Şematik sunum
SPECT prensipleriSPECT prensipleri
SPECT prensipleriSPECT prensipleri
Planar AP 900 ve 2700 Lateral Projection Back-projection Back-projection Back-projection
00000 00100 00000 00100 00000 00100 00000 00100 00100 00100 + 11111 11211 00000 00100 00000 00100 00000 00100 00000 00100
Planer ve SPECT görüntülemePlaner ve SPECT görüntüleme
Planer SPECTSuperimpozisyon var yok
Kontrast iyi daha iyi
Rezolüsyon iyi daha iyi
PET/CT Cerrahpaşa’da PET/CT Cerrahpaşa’da (Kasım-2004)(Kasım-2004)
PET’te görüntü oluşmasıPET’te görüntü oluşması
1800
511 KeV
511 KeV
e-
β+ pozitron
β+ özellikleri (F-18)
Elektronun antipartikülü695 KeV beta enerjisiDokuda 2-3 mm.menziliYüksek iyonizasyon gücü
Annihilasyon radyasyonun özellikleri
Elektromagnetik radyasyon511 KeV gama enerjisi(20 cm’de 10 mCi Tc-99m den 6 kat fazla doz hızına sahip)
Hastaya uygulanan F-18 den yayılan β+ etkileştiği dokuyu oluşturan atomun elektronu ile çarpışarak yok olur. Bu sırada pozitron ve elektronun kütleleri 511 KeV enerjili anhilasyon fotonlarına dönüşür. Bunlar da karşılarına yerleştirilen detektörler tarafından algılanır.
E=mC2
PET’Foton Yayılımı PET’Foton Yayılımı
A. Annihilasyon fotonlarının yayılım doğrultusu boyunca oluşan LOR.hattıB. Saçılmış fotonların oluşturduğu, gerçek olmayan LOR hattı.C. Random (tesadüfi oluşan) fotonların oluşturduğu LOR hattı.
..
PET görüntüsüPET görüntüsü
Tüm vücut tarama
PET görüntüsüPET görüntüsü(kolon ca)(kolon ca)
SPECT/CTSPECT/CT
Fonksiyonel ve Anatomik hasta bilgisini tek bir görüntüde yakalayabilen hibrit görüntüleme teknolojisi
Yaygın olarak kullanıldığı yerler Nöroendokrin tümörlerin yerleri MIBG Ektopik tiroid dokusu Lenfosintigrafi ve SLN Kemik sintigrafisi (metastaz)
KC hemangioma tanısı Ga-67 sintigrafisi
SPECT/CTSPECT/CT
CT SPEC T FÜZYON
AVANTAJLARI1. Anatomik lokalizasyon2. Atenüasyon düzeltmesi
SPECT/CTSPECT/CT