Fauna in de PASEffecten N-depositie op

diersoorten

Marijn NijssenStichting Bargerveen

De Programatische Aanpak Stikstof

Hoe ontstaat ontwikkelingsruimte?

• N-depositie neemt af (verwachting)

• Helft voor de natuur

• Helft als economische ontwikkelingsruimte

Informatie EL&I: ‘Hoe werkt de programmatische aanpak stikstof (PAS)?

1600

1400

1200

1000

800

2004 2010 2018 2024 2028

1860 1995

2050

NASA http://daac.ornl.gov/CLIMATE/guides/global_N_deposition_maps.html

N-depositie is niet

… beperkt tot Nederland

en de jaren ’80/’90…

PAS – de Programmatische Aanpak Stikstof

• Effecten van N-dep op een rij

• Problemen Natura2000

soorten en Habitats

• Mogelijke oplossingen door

ander / extra beheer

• Kennislacunes

KDW

N-dep

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

Verstoorde nutriëntenbalans in planten

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Afname kwantiteit voedselplanten (in tijd en/of ruimte)

Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname voedselkwaliteit vegetatie(in tijd en/of ruimte)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Afname beschikbaarheid andere diersoorten(grootte, kwaliteit en bereikbaarheid)

Verstoorde nutriënten-balans in bodem

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Beschikbaarheid mineralen

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Beschikbaarheid mineralen

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Fysiologische problemen(osmose)

WATER

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Beschikbaarheid mineralen

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Fysiologische problemen(osmose)

WATER

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

WATER

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Afname kwantiteit voedselplanten (in tijd en/of ruimte)

Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

Verstoorde nutriëntenbalans in planten

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Afname kwantiteit voedselplanten (in tijd en/of ruimte)

Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Verstoorde nutriënten-balans in bodem

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

Verstoorde nutriëntenbalans in planten

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Afname kwantiteit voedselplanten (in tijd en/of ruimte)

Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname voedselkwaliteit vegetatie(in tijd en/of ruimte)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Verstoorde nutriënten-balans in bodem

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

Verstoorde nutriëntenbalans in planten

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Afname kwantiteit voedselplanten (in tijd en/of ruimte)

Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname voedselkwaliteit vegetatie(in tijd en/of ruimte)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Afname beschikbaarheid andere diersoorten(grootte, kwaliteit en bereikbaarheid)

Verstoorde nutriënten-balans in bodem

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

Verstoorde nutriëntenbalans in planten

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Afname kwantiteit voedselplanten (in tijd en/of ruimte)

Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname voedselkwaliteit vegetatie(in tijd en/of ruimte)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Afname beschikbaarheid andere diersoorten(grootte, kwaliteit en bereikbaarheid)

Verstoorde nutriënten-balans in bodem

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

Verstoorde nutriëntenbalans in planten

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Afname kwantiteit voedselplanten (in tijd en/of ruimte)

Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname voedselkwaliteit vegetatie(in tijd en/of ruimte)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Afname beschikbaarheid andere diersoorten(grootte, kwaliteit en bereikbaarheid)

Verstoorde nutriënten-balans in bodem

Verhoogde N-depositie

Verhoging beschikbaar N

Verlaging pH in water en bodem

Verhoogde productie biomassa(inclusief strooisel en organische bodem)

Beschikbaarheid mineralen

Verstoorde nutriëntenbalans in planten

lucht

vegetatie

Bodem/water

fauna

Hogere en homogenere vegetatiestructuur

Koeler en vochtiger microklimaat (in tijd en/of ruimte)

Afname kwantiteit voedselplanten (in tijd en/of ruimte)

Afname kruiden en lage grassen & afname bloemdichtheid

Fysiologische problemen(osmose of zuurstoftekort)

Afname voedselkwaliteit vegetatie(in tijd en/of ruimte)

Afname nestgelegenheid grondbroeders

Afname beschikbaarheid andere diersoorten(grootte, kwaliteit en bereikbaarheid)

Verstoorde nutriënten-balans in bodem

Waar zitten de grote kennislacunes?

• Plantkwaliteit N-depositie én beheer

• Interactie verzuring - CO2 - klimaatverandering - gifstoffen

• Optimalisatie beheer

Frequentie - Timing - Herhaalbaarheid - Combinaties

De Programmatische Aanpak Stikstof

• PAS is ‘the best we can do…‘

• Onderzoekonderbouwing huidige stand van kennis vaak

‘hypothetisch’ - expert judgement

• MonitoringN-depositie én effecten op habitats en soorten