OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY A PRAWO PODATKOWE … · Ireneusz Nowak, dr nauk prawnych, Katedra Materialnego Prawa Podatkowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego,

T o r u s k i R o c z n i k P o d a t k o w y 2 0 1 5 w w w . t r p . u m k . p l

O B O W I Z E K A L I M E N T A C Y J N Y A P R A W O P O D A T K O W E

W Y B R A N E A S P E K T Y

IRENEUSZ NOWAK

SPIS TRECI

1. Uwagi wprowadzajce ........................................................................................................................................ 67

2. Istota obowizku alimentacyjnego ................................................................................................................ 68

3. Obowizek alimentacyjny a podatek dochodowy od osb fizycznych ............................................ 69

4. Obowizek alimentacyjny a umowa darowizny w wietle podatku od spadkw i darowizn 72

5. Podsumowanie ....................................................................................................................................................... 78

1. UWAGI WPROWADZAJCE

Zasadniczym celem publikacji jest zbadanie, w jakim zakresie wiadczenia zwizane z

obowizkiem alimentacyjnym podlegaj opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osb fizycznych i

ewentualnie czy korzystaj ze zwolnienia podatkowego. Przedmiotem artykuu jest take prba

odpowiedzi na pytanie, kiedy wiadczenia zaliczaj si do obowizku alimentacyjnego, a kiedy stanowi

ju darowizn z koniecznoci jej opodatkowania zgodnie z regulacjami ustawy o podatku od spadkw

i darowizn. Rozwaania obejmuj rwnie skutki podatkowoprawne niezgoszenia darowizny do

opodatkowania.

Ireneusz Nowak, dr nauk prawnych, Katedra Materialnego Prawa Podatkowego Wydziau Prawa i Administracji

Uniwersytetu dzkiego, e-mail: [email protected].

http://www.trp.umk.pl/

68


2. ISTOTA OBOWIZKU ALIMENTACYJNEGO

Zgodnie z art. 128 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuczy179 obowizek

dostarczania rodkw utrzymania, a w miar potrzeby take rodkw wychowania (obowizek

alimentacyjny) obcia krewnych w linii prostej oraz rodzestwo180. Zatem art. 128 k.r.o. wskazuje,

midzy ktrymi spord krewnych istnieje potencjalnie obowizek alimentacyjny, dalsze za przepisy

okrelaj przesanki powstania skonkretyzowanego obowizku alimentacyjnego zobowizanego

wzgldem uprawnionego do wiadcze alimentacyjnych181. Jednake w pewnych sytuacjach obowizek

alimentacyjny moe zosta rozszerzony na innych czonw rodziny, czy te osoby niespokrewnione.

Innymi sowy do krgu zobowizanych do alimentacji nale rwnie inne osoby, ktre zostay

wymienione w dalszych przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuczego. Rwnie wedug M.

Andrzejewskiego obowizek alimentacyjny wynika z pokrewiestwa albo z wizw prawnych, z

ktrymi ustawodawca wie jego istnienie182. Zatem poza obowizkami alimentacyjnymi

obciajcymi krewnych w linii prostej i rodzestwo naley wymieni rwnie:

a) obowizki midzy maonkami, maonkami yjcymi w separacji lub byymi maonkami,

b) obowizki pomidzy powinowatymi, ale jedynie w relacji ojczym/macocha

pasierb/pasierbica,

c) obowizek mczyzny, ktrego ojcostwo zostao uprawdopodobnione, oenia na utrzymanie

matki dziecka w okresie porodu i poogu oraz na utrzymanie dziecka przez trzy miesice po

urodzeniu,

d) obowizek alimentacyjny midzy osobami zwizanymi relacj przysposobienia (na wzr relacji

pokrewiestwa), w tym rwnie po jego rozwizaniu183.

Obowizek alimentacyjny powstaje w razie spenienia si ustawowych przesanek alimentacji,

gdzie uprawnionemu (wierzycielowi) przysuguje roszczenie o alimenty (wierzytelno), a

zobowizany (dunik) ma obowizek speni odpowiadajce mu wiadczenie alimentacyjne (dug)184.

Co istotne, stosunek alimentacyjny jako stosunek prawnorodzinny, zbieny ze stosunkiem

179 Ustawa z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeks rodzinny i opiekuczy; tekst jednolity: Dz.U. z 2015 r., poz. 583 ze

zm.; dalej k.r.o. 180 Oba te pojcia naley rozumie szeroko K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuczy. Komentarz.

2015, Legalis/el. 181 Ibidem. 182 M. Andrzejewski, [w:] M. Andrzejewski, H. Dolecki, J. Haberko, A. Lutkiewicz-Ruciska, A. Olejniczak, T.

Sokoowski, A. Sylwestrzak, A. Zielonacki, Kodeks rodzinny i opiekuczy. Komentarz 2013, Lex/el. 183 Ibidem. 184 Uchwaa Sdu Najwyszego (dalej SN) z dnia 24 lutego 2011 r., III CZP 134/10, Lex nr 707477.


69


obligacyjnym, wskazuje jego strony, tj. uprawnionego (wierzyciela) i zobowizanego (dunika

alimentacyjnego)185.

Specyficzn cech obowizku alimentacyjnego, nalecego przecie do kategorii stosunkw

obligacyjnych, jest przedmiot jego wiadczenia, ktry moe przybra zarwno charakter majtkowy,

jak i niemajtkowy186. Wedug J. Ignaczewskiego treci obowizku alimentacyjnego jest dostarczanie

uprawnionemu rodkw utrzymania (biecych potrzeb konsumpcyjnych: wyywienie, ubranie, koszty

utrzymania mieszkania, wypoczynku, koszty leczenia, opieki, rehabilitacji), a w miar potrzeby take

rodkw wychowania (sucych rozwojowi fizycznemu i umysowemu, w tym mieci si ksztacenie,

troska o zdrowie i zapewnienie dbr kultury)187. Podobne stanowisko prezentowane jest take w

orzecznictwie, w ktrym wyraa si pogld, e obowizek alimentacyjny spenia doniose funkcje

spoeczne, m.in.; umacnia wizi rodzinne i wzajemn odpowiedzialno za czonkw rodziny, a ponadto

na paszczynie socjologicznej sprzyja realizacji funkcji ekonomicznej i opiekuczo-zabezpieczajcej

rodziny majc wymiar moralny i ekonomiczny188.

3. OBOWIZEK ALIMENTACY JNY A PODATEK DOCHODOWY OD OSB FIZYCZNYCH

3.1. Alimenty jako przychd podatkowy

Pojcie alimenty, ktrym ustawodawca posuguje si w ustawie z dnia 26 lipca 1991 r. o

podatku dochodowym od osb fizycznych189 nie posiada na gruncie prawa podatkowego definicji

legalnej190. Jednake zarwno w orzecznictwie, jak i literaturze przedmiotu, pojcie alimenty

utosamia si z obowizkiem alimentacyjnym191, ktry powstaje z mocy ustawy midzy osobami

185 G. Jdrejek, Kodeks rodzinny i opiekuczy. Pokrewiestwo i powinowactwo 2014, Lex/el. 186 J. Ignaczewski, Alimenty. Komentarz 2013, Leglis/el. 187 Ibidem. 188 T. Smyczyski, Prawo rodzinne i opiekucze 2011, Legalis/el. 189 Ustawa z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osb fizycznych; tekst jednolity: Dz.U. z 2012 r.,

poz. 361 ze zm.; dalej: u.p.d.o.f. 190 Wyrok Wojewdzkiego Sdu Administracyjnego (dalej WSA) w Szczecinie z dnia 30 stycznia 2014 r., I SA/Sz

798/13, Legalis nr 980560. 191 G. Dudar, Glosa do wyroku WSA w Warszawie z dnia 14 lipca 2004 r., III SA 1111/03, Przegld Orzecznictwa

Podatkowego 2006, nr 4, s. 311; A. Nowak, Komentarz do art. 21 u.p.d.o.f., [w:] W. Nykiel (red.), A. Mariaski

(red.), Komentarz do ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych 2014 r., ODDK, Gdask 2014, s. 324;

wyrok WSA w Krakowie z dnia 11 grudnia 2007 r., Lex nr 956906; interpretacja indywidualna Dyrektora Izby

Skarbowej (dalej DIS) w Poznaniu z dnia 8 padziernika 2014 r., ILPB2/415-798/14-2/WS,

http://interpretacje-podatkowe.org/alimenty/ilpb2-415-798-14-2-ws.

http://www.trp.umk.pl/file:///C:/Users/Agnieszka/Desktop/TRP%202015/II%20SA/Kr%20465/07,%20http:/orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/0CB526483B;%20stan%20na%20dzie%2018.01.2016%20r.;http://interpretacje-podatkowe.org/alimenty/ilpb2-415-798-14-2-ws

70


poczonymi wzem rodzinnym oraz midzy innymi osobami, okrelonymi przez Kodeks rodzinny i

opiekuczy192.

Zgodnie z zasad powszechnoci opodatkowania, wyraon w treci art. 9 ust. 1 u.p.d.o.f.,193 w

podatku dochodowym od osb fizycznych opodatkowaniu podlegaj wszelkiego rodzaju dochody, bez

wzgldu na rodzaj rda, z ktrego pochodz, oczywicie poza dochodami, ktre zostay ex lege

zwolnione lub wyczone z opodatkowania194.

Od 1 stycznia 2007 r. alimenty (take na rzecz dzieci), zgodnie z art. 20 ust. 1 u.p.d.o.f., bdcym

doprecyzowaniem art. 10 ust 1 pkt 9 (inne rda), stanowi przychd podatkowy195. Jednake zgodnie

z obowizujcymi przepisami ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych alimenty moemy

podzieli na dwie grupy:

a) podlegajce opodatkowaniu podatkiem dochodowym od osb fizycznych,

b) objte zwolnieniem z podatku.

3.2. Zwolnienie podatkowe alimentw

Zgodnie z art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. wolne od podatku s alimenty:

a) na rzecz dzieci, ktre nie ukoczyy 25 roku ycia, oraz dzieci bez wzgldu na wiek, ktre

zgodnie z odrbnymi przepisami otrzymuj zasiek (dodatek) pielgnacyjny lub rent socjaln,

b) na rzecz innych osb ni wymienione w lit. a), otrzymane na podstawie wyroku sdu lub ugody

sdowej, do wysokoci nieprzekraczajcej miesicznie 700 z.

Innymi sowy do alimentw zwolnionych z opodatkowania zaliczamy:

a) alimenty na rzecz dzieci poniej 25 roku ycia (niezalenie od tego, czy kontynuuj edukacj),

b) alimenty na rzecz dzieci, niezalenie od wieku, ktre otrzymuj zasiek pielgnacyjny bd

rent socjaln,

c) alimenty przyznane na podstawie wyroku lub ugody sdowej, ktrych warto nie przekracza

700 z miesicznie, wypacane innym osobom ni wskazane w puktach a-b).

Na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 8 u.p.d.o.f. wolne od podatku dochodowego od osb fizycznych

s rwnie wiadczenia pienine, wypacane z funduszu alimentacyjnego, otrzymane w przypadku

192 I. Nowak, Opodatkowanie alimentw, [w:] J.M. ukasiewicz (red.), I. Ramus (red.), Prawo alimentacyjne.

Zagadnienia systemowe i proceduralne, tom I, Toru 2015, s. 199 i nast. 193 Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 13 wrzenia 2012 r., I SA/Ol 363/12, Lex nr 1220742. 194 Z. Kukulski, Rodzaje podatkw, [w:] W. Nykiel (red.), M. Wilk (red.), Zagadnienia oglne prawa

podatkowego, U, d 2014, s. 84; W. Wjtowicz, Podatek dochodowy od osb fizycznych, [w:] W. Wjtowicz

(red.), Zarys finansw publicznych i prawa finansowego, Warszawa 2011, s. 235. 195 Jednake jak zauwaa A. Bartosiewicz i R. Kubacki ustawodawca nie jest cakowicie konsekwentny w

przydzielaniu przychodw do poszczeglnych rde. Na przykad alimenty zostay wskazane jako przychd z

innych rde, gdy tymczasem s one rodzajem przychodu z prawa majtkowego A. Bartosiewicz, R. Kubacki,

PIT. Komentarz 2014, Lex/el.

http://www.trp.umk.pl/http://lex.online.wolterskluwer.pl/WKPLOnline/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=Powszechny.1008538:part=a9u1&full=1http://sip.legalis.pl.sip-legalis.han3.lib.uni.lodz.pl/urlSearch.seam.sip-legalis.han3.lib.uni.lodz.pl?HitlistCaption=Odes%C5%82ania&pap_group=25002859&sortField=document-date&filterByUniqueVersionBaseId=truehttp://serwisy.gazetaprawna.pl/emerytury-i-renty/tematy/s/swiadczenia

71


bezskutecznoci egzekucji alimentw, niezalenie od tego, na rzecz kogo s one przekazywane oraz

jaka jest ich podstawa ustalenia.

Z dokonanych wyej ustale wynika, e ustawodawca majc na uwadze cel obowizku

alimentacyjnego uzasadniony, m.in. wzgldami humanitarnymi i moralnymi zapewnienia osobom,

ktre wasnymi siami i rodkami nie mog zaspokoi swych potrzeb bytowych wprowadzi

zwolnienie podatkowe dla tych kategorii przychodw196. Rwnie wedug judykatury zwolnienie

alimentw od opodatkowania podyktowane jest celem obowizku alimentacyjnego w aspekcie

moralnym, m.in. uczynienia zado obowizkowi wiadczenia pomocy tym czonkom rodziny, ktrzy

wasnymi siami i rodkami nie mog zaspokoi swych potrzeb bytowych197. Ponadto uprawnienia

alimentacyjne zwizane s z realizacj podstawowych potrzeb yciowych uprawnionego, w tym jego

egzystencj198. Analogicznie podnosi K. wich, zauwaajc, i ustawodawca respektujc funkcj

alimentw przyjmowan na gruncie prawa rodzinnego, nie przypisuje im funkcji dochodowej, poniewa

obowizek alimentacyjny to prawny nakaz pomocy osobom sabszym i niemogcym si samodzielnie

utrzyma199.

3.3. Odsetki z tytuu nieterminowej wypaty alimentw a zwolnienie podatkowe

Zwolnieniu od podatku dochodowego od osb fizycznych nie podlegaj jednak odsetki z tytuu

nieterminowej wypaty alimentw200. Odsetki otrzymane na podstawie wyroku z tytuu opnienia

dunika w spenieniu wiadczenia pieninego stanowi odszkodowanie dotyczce korzyci, ktre

podatnik mgby osign, gdyby mu szkody nie wyrzdzono i jako takie nie s wolne od podatku

dochodowego od osb fizycznych, poniewa przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) u.p.d.o.f. jednoznacznie

wycza ze zwolnienia podatkowego wskazane odszkodowania201. Innymi sowy tego rodzaju sytuacja

odpowiada expressis verbis hipotezie normy prawnej wynikajcej z art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) u.p.d.o.f.,

zgodnie z ktr: wolne od podatku dochodowego s (...) odszkodowania otrzymane na podstawie

196 K. Pietrzykowski (red.), Kodeks rodzinny i opiekuczy. Komentarz 2015, Legalis/el. 197 Uchwaa Sdu Najwyszego (dalej SN) z dnia 24 lutego 2011 r., III CZP 134/10, Lex 707477; I. Nowak,

Opodatkowanie, op. cit., s. 206. 198 W. Robaczyski, Glosa do uchway Sdu Najwyszego z dnia 24 lutego 2011 r., III CZP 134/10, Studia Prawno-

Ekonomiczne 2012, nr 85, s. 189 i nast. 199 K. wich, Pozycja rodziny w polskim prawie podatkowym 2013, Lex/el. 200 Interpretacja indywidualna DIS w Bydgoszczy z dnia 31 grudnia 2013 r., ITPB2/415-918/13/MK,

http://sip.mf.gov.pl/sip/index.php?p=1&i_smpp_s_dok_nr_sek=378871&i_smpp_s_strona=1&i_smpp_s_pozycj

a=1&i_smpp_s_stron=1. 201 Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 11 lipca 2013 r., I SA/Gl 145/13, Legalis nr 712254; wyrok WSA w Rzeszowie

z dnia 9 marca 2010 r., I SA/Rz 6/10, Lex nr 570704; wyrok Naczelnego Sdu Administracyjnego (dalej NSA) z

dnia 21 stycznia 2008 r., II FSK 1629/06, Legalis nr 103377; wyrok WSA w Warszawie z dnia 14 grudnia 2010

r., III SA/Wa 1213/10, Lex nr 757383; P. Panfil, Glosa do wyroku NSA z dnia 24 stycznia 2008 r., II FSK 1629/06,

Gdaskie Studia Prawnicze-Przegld Orzecznictwa 2010, nr 1, s. 107 i nast.

http://www.trp.umk.pl/http://sip.mf.gov.pl/sip/index.php?p=1&i_smpp_s_dok_nr_sek=378871&i_smpp_s_strona=1&i_smpp_s_pozycja=1&i_smpp_s_stron=1http://sip.mf.gov.pl/sip/index.php?p=1&i_smpp_s_dok_nr_sek=378871&i_smpp_s_strona=1&i_smpp_s_pozycja=1&i_smpp_s_stron=1http://lex.online.wolterskluwer.pl/WKPLOnline/index.rpc?#content.rpc?nro=520664400&wersja=0&http://lex.online.wolterskluwer.pl/WKPLOnline/index.rpc?#content.rpc?nro=520851079&wersja=0&

72


wyroku sdowego do wysokoci okrelonej w tym wyroku, z wyjtkiem odszkodowa dotyczcych

korzyci, ktre podatnik mgby osign, gdyby szkody mu nie wyrzdzono202. Tym samym tak

sformuowany przepis art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) u.p.d.o.f. oznacza, e odsetki nalene w razie uchybienia

przez dunika terminowi spenienia wiadczenia pieninego naley traktowa jako wynagrodzenie za

przeduone i pozbawione podstaw prawnych korzystanie z cudzego kapitau i s odszkodowaniem za

pozbawienie wierzyciela moliwoci dysponowania kapitaem203. Poniewa jednak odszkodowanie to

dotyczy korzyci, ktre wierzyciel mgby osign, gdyby szkody mu nie wyrzdzono, jest ono

wyczone ze zwolnienia od podatku na podstawie art. 21 ust. 1 pkt 3b lit. b) u.p.d.o.f.204.

Podsumowujc powysze rozwaania naley dostrzec, e rwnie analiza orzecznictwa sdw

administracyjnych prowadzi do wniosku, i w adnej jednostce redakcyjnej przepisu art. 21 u.p.d.o.f.

nie zostaa zakodowana norma podatkowoprawna zawierajca zwolnienie podatkowe obejmujce wyej

analizowane odsetki za opnienie. Tym samym odsetki, ktre nie zostay wymienione przez

ustawodawc jako zwolnione z podatku, podlegaj opodatkowaniu i jako niedopuszczalne naleaoby

uzna poszerzanie zakresu zwolnie w drodze wykadni, wbrew jednoznacznej woli ustawodawcy205.

4. OBOWIZEK ALIMENTACY JNY A UMOWA DAROWIZNY W WIETLE PODATKU OD SPADKW I DAROWIZN

4.1. Uwagi oglne

Podatek od spadkw i darowizn obcia nieodpatnie uzyskany przyrost majtkowy

(nieodpatny transfer majtku), czyli przesunicie skadnikw majtkowych pomidzy dotychczasowym

a nowym wacicielem206. Innymi sowy istota ekonomiczna tego podatku jest oparta na przyrocie

majtku podatnika, czyli wzbogaceniu si wskutek przejcia okrelonych skadnikw majtkowych

pod tytuem nieodpatnym (darmym)207.

202 Wyrok NSA z dnia 20 grudnia 2012 r., II FSK 1009/11, Legalis nr 817623. 203 Wyrok NSA z dnia 26 sierpnia 2009 r., II FSK 588/08, Lex nr 519453. 204 Wyrok WSA w Rzeszowie z dnia 9 marca 2010 r., I SA/Rz 6/10, Legalis nr 220440. 205 Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 11 lipca 2013 r., I SA/Gl 145/13, Legalis nr 712254. 206 Szerzej P. Smole, Ksztatowanie obcienia w podatku od spadkw i darowizn, KUL, Lublin 2006, passim;

Z. Ofiarski, Prawo podatkowe 2006, Lex/el. 207 I. Nowak, Podatek od spadkw i darowizn, [w:] M Sk (red.), Prawo podatkowe. Podrcznik dla

Podyplomowego Studium Prawa Podatkowego, t. 3, U, d 2014, s. 237 i nast.; wyrok NSA z dnia 15 listopada

2011 r., II FSK 970/10, Lex nr 1027125; A. Goettel (red.), M. Lemonnier (red.), A. Goettel, J. Orowski, B. Pahl,

M. Tyrakowski, K. Wardencka, J.J. Zity, Instytucje prawa cywilnego w konstrukcji prawnej podatkw 2011,

Lex/el.

http://www.trp.umk.pl/http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/4CC57BF000http://lex.online.wolterskluwer.pl/WKPLOnline/index.rpc?#content.rpc?nro=520613149&wersja=0&http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/32EA088D48http://212.191.64.11/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=NotkaAutoraPub.45158:ver=0&full=1#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=NotkaAutoraPub.45158:ver=0&full=1http://212.191.64.11/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=NotkaAutoraPub.54504:ver=0&full=1#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=NotkaAutoraPub.54504:ver=0&full=1http://212.191.64.11/lex/index.rpc#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=NotkaAutoraPub.53649:ver=0&full=1#hiperlinkText.rpc?hiperlink=type=tresc:nro=NotkaAutoraPub.53649:ver=0&full=1

73


Zgodnie z art. 888 1 kodeksu cywilnego208 przez umow darowizny darczyca zobowizuje

si do bezpatnego wiadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majtku. Dokonywane w ten

sposb wiadczenie pod tytuem darmym jest przy tym dobrowolne, nie wynika wic ani z adnego

stosunku zobowizaniowego, ani te z ustawy209. A contrario jeeli istnieje tytu nakadajcy obowizek

wiadczenia (umowny lub ustawowy), nie mona uzna dobrowolnoci wykonania wiadczenia,

poniewa wiadczenie spenione w wykonaniu obowizku umownego lub ustawowego nie moe by

uznane za wiadczenie w wykonaniu umowy darowizny210. Zasadnie przyjmuje si w orzecznictwie, e

umowa darowizny ma przyczyn w zamiarze darczycy, aby kosztem wasnego majtku nieodpatnie

wzbogaci inn osob, gdy w umowie darowizny bezpatno naley do essentialiae negotii211.

Zgodnie z art. 1 ust. 1 pkt 2 podatkowi od spadkw i darowizn podlega nabycie przez osoby

fizyczne wasnoci rzeczy znajdujcych si na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub praw

majtkowych wykonywanych na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej, m.in. tytuem darowizny212.

Obowizek podatkowy cicy na nabywcy wasnoci rzeczy i praw majtkowych przy nabyciu w

drodze darowizny powstaje z chwil zoenia przez darczyc owiadczenia w formie aktu notarialnego,

a w razie zawarcia umowy bez zachowania przewidzianej formy z chwil spenienia przyrzeczonego

wiadczenia213.

4.2. Obowizek alimentacyjny czy ju umowa darowizny problemy praktyczne

Zasadniczy spr midzy organami podatkowymi a podatnikami sprowadza si najczciej do

ustalenia, czy charakter prawny otrzymywanych wiadcze naley zakwalifikowa jako obowizek

alimentacyjny, czy ju jako darowizn. Nie ulega wtpliwoci, e obowizek alimentacyjny nie moe

obj obowizku czynienia darowizn, gdy obejmuje on dostarczenie rodkw utrzymania i w miar

potrzeby rodkw wychowania, ale nie mieci si w nim obowizek dawania darowizn214. Ponadto

bezwzgldnie obowizujce normy regulujce obowizki alimentacyjne s podstaw konstrukcji

prawnej stosunku prawnego czcego uprawnionego z osob zobowizan. Ma on charakter

zobowizaniowy, a jego elementami s strony (wierzyciel i dunik) oraz przedmiot (wiadczenie),

208 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny; tekst. jednolity: Dz.U. z 2014 r., poz. 121 ze zm.; dalej:

k.c. 209 Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 19 lutego 2014 r., I SA/Sz 878/13, Legalis nr 980469. 210 Ibidem. 211 Wyrok Sdu Apelacyjnego (dalej SA) w Krakowie z dnia 17 kwietnia 2015 r., I ACa 160/15, Lex nr 1746338. 212 A. Gomuowicz, J. Maecki, Podatki i prawo podatkowe, Warszawa 2010, s. 696; W. Nykiel (red.), W.

Chrcielewski, K. Koperkiewicz-Mordel, M. Sk, M. Wilk, Polskie prawo podatkowe. Podrcznik akademicki,

Warszawa 2015, s. 357; A. Olesiska, Polskie prawo podatkowe. Zarys systemu, Toru 2007, s. 403. 213 Jeeli ze wzgldu na przedmiot darowizny przepisy wymagaj szczeglnej formy dla owiadcze obu stron,

obowizek podatkowy powstaje z chwil zoenia takich owiadcze art. 6 ust. 1 pkt 4 u.p.s.d. 214 Wyrok WSA w Opolu z dnia 2 padziernika 2013 r., I SA/Op 175/13, Legalis nr 771264.


74


gdzie wierzycielem alimentacyjnym jest osoba, ktrej alimenty przysuguj, a dunikiem jest osoba

zobowizana do ich wiadczenia215. Natomiast darowizna jest umow polegajc na zobowizaniu si

darczycy do bezpatnego wiadczenia na rzecz obdarowanego kosztem swego majtku, a dokonywane

w ten sposb wiadczenie pod tytuem darmym jest przy tym dobrowolne, nie wynika wic ani z

adnego stosunku zobowizaniowego, ani te z ustawy216. Konstatujc naley stwierdzi, i czym innym

jest obowizek, a czym innym prawo, poniewa ten pierwszy jest niewtpliwie obowizkiem

alimentacyjnym, a to drugie tylko monoci okrelonego postpowania217.

O zakresie obowizku alimentacyjnego decyduj usprawiedliwione potrzeby uprawnionego.

Jednake pojcia usprawiedliwionych potrzeb nie mona jednoznacznie zdefiniowa, gdy brak jest

jednego i jedynego staego kryterium odniesienia. Rodzice, w zalenoci od swych moliwoci,

zobowizani s zapewni dziecku rodki do zaspokojenia zarwno jego potrzeb fizycznych (np.

wyywienia, mieszkania, odziey, higieny osobistej, leczenia w razie choroby), jak i duchowych

(kulturalnych), a take rodki wychowania (ksztacenia oglnego, zawodowego) wedug zdolnoci,

dostarczania rozrywek i wypoczynku218. Przy ocenie, ktre z potrzeb uprawnionego powinny by

uznane za potrzeby usprawiedliwione, naley z jednej strony bra pod uwag moliwoci

zobowizanego, z drugiej za zakres i rodzaj potrzeb219. Przykadowo, jeeli moliwoci rodzicw

pozwalaj na przekazanie synowi pewnej kwoty pienidzy ponad zwyke rodki suce utrzymaniu,

przeznaczone na zakup komputera, to nie mona uzna, e wiadczenie to przekraczao ramy obowizku

alimentacyjnego, a spenione w ten sposb wiadczenie nie nosi cech zawartej midzy rodzicami a

synem umowy darowizny220.

Dzieci maj prawo do rwnej z rodzicami stopy yciowej niezalenie od tego, czy yj z nimi

wsplnie, czy te oddzielnie221. Zatem skoro w obowizku alimentacyjnym mieci si obowizek

zapewnienia podstawowych potrzeb yciowych, to mona do niego zaliczy take i drobne prezenty,

przy czym zwrot drobne prezenty to pojcie nieostre, a zatem naley kadorazowo je ocenia w

kontekcie moliwoci rodzicw i ich potencjau finansowego222. Innymi sowy do obowizku

alimentacyjnego naley bez wtpienia zapewnienie podstawowych potrzeb yciowych, w tym take

drobne podarunki223. Jednak wzgldy dowiadczenia yciowego nakazuj przyj, e nie nale do nich,

215 M. Andrzejewski, op. cit., Lex/el. 216 Wyrok WSA w Gdasku z dnia 15 padziernika 2004 r., I SA/Gd 858/01, Legalis nr 654356. 217 Wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2007 r, II FSK 11/07, Lex nr 450089. 218 Uchwaa SN z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, http://prawo.legeo.pl/prawo/iii-czp-91-86/. 219 Wyrok WSA w Bydgoszczy z dnia 3 kwietnia 2013 r., I SA/Bd 115/13, Legalis nr 758942. 220 Wyrok NSA z dnia 24 czerwca 1997 r., I SA/Wr 1832/96; Lex nr 35113 z glos W. Nykiela i T. Pajora,

Orzecznictwo Sdw Polskich 1999, z. 3 poz. 55 s. 132; K. Chustecka, M. Kurasz, I. Krawczyk, Ustawa o podatku

od spadkw i darowizn. Komentarz 2007, Lex/el. 221 Uchwaa SN z dnia 16 grudnia 1987 r., III CZP 91/86, http://prawo.legeo.pl/prawo/iii-czp-91-86/. 222 Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 19 lutego 2014 r., I SA/Sz 881/13, Legalis nr 980474. 223 Wyrok WSA w Gdasku z dnia 8 grudnia 2015 r., I SA/Gd 1473/15, CBOSA.

http://www.trp.umk.pl/http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/BF48E8E39Bhttp://lex.online.wolterskluwer.pl/WKPLOnline/index.rpc?#content.rpc?nro=520543785&wersja=0&http://prawo.legeo.pl/prawo/iii-czp-91-86/http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/E181023976http://prawo.legeo.pl/prawo/iii-czp-91-86/http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/195A2D000E

75


np. znaczne kwoty pienine wiadczone jednorazowo224, drogie mieszkania i samochody, poniewa

obowizek alimentacyjny nie moe obj obowizku czynienia darowizn225. Rwnie wedug

orzecznictwa obowizek alimentacyjny obejmuje dostarczenie rodkw utrzymania i w miar potrzeby

rodkw wychowania, ale nie mieci si w nim obowizek dawania darowizn226. Niewtpliwie rodzice

maj prawo zapewni dziecku ,,start yciowy w dorose samodzielne ycie, jednake zapewnienie

rodkw na przyszo w postaci zakupu nieruchomoci nie mieci si w kategorii obowizku

alimentacyjnego i wykracza poza ramy wynikajce z art. 135 k.r.i.o.227.

Powysze problemy dostrzegalne s rwnie w orzecznictwie, w ktrym wskazuje si, m.in., e

w sytuacji gdy usprawiedliwione potrzeby osoby uprawnionej do alimentacji, okazay si duo

mniejsze ni moliwoci zarobkowe osoby zobowizanej i zarazem pozwalay jej na "zaoszczdzenie"

ok. 90 % z otrzymanej kwoty, to uprawnionym jest wyrazi ocen, e zaoszczdzone przez t osob

rodki pienine, przeznaczone przez ni w czci na sfinansowanie wydatkw na wkad pieniny do

spki cywilnej, na nabycie udziaw w spce z o.o. oraz na dopaty do kapitau zapasowego tej spki

nie mieszcz si w zakresie ustawowego obowizku alimentacyjnego. rodki te nie su bowiem

zaspokojeniu usprawiedliwionych potrzeb osoby uprawnionej w zakresie utrzymania i wychowania, a

tylko takie mog by objte obowizkiem alimentacyjnym, stosownie do brzmienia przepisu art. 128

k.r.o. rodki te przekazane uprawnionej nieodpatnie kosztem majtku darczycy naley

zakwalifikowa jako pochodzce z darowizny, w rozumieniu art. 888 1 k.c. Tylko kwoty otrzymane i

wydatkowane na zaspokojenie usprawiedliwionych potrzeb w zakresie utrzymania i wychowania mog

zosta uznane za wiadczenia alimentacyjne228. Co wicej, w judykaturze susznie wskazuje si, e

przekazywane regularnie kwoty pienine, ktre umoliwiy w efekcie sfinansowanie zakupu

mieszkania, s po prostu darowizn229. Zatem jeeli ojciec przekaza na rzecz crki rodki pienine z

przeznaczeniem na zakup mieszkania z majtku objtego wsplnoci maesk, to podnoszenie

zarzutu, e przekazanie rodkw pieninych nie nastpio w ramach umowy darowizny, a stanowio

wykonanie obowizku alimentacyjnego rodzicw wzgldem dzieci, nie zasuguje na uwzgldnienie i

ma na celu jedynie uniknicie ciaru podatkowego230.

224 Wyrok WSA w Opolu z dnia 2 padziernika 2013 r., I SA/Op 175/13, CBOSA. 225 Wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2007 r., II FSK 11/07, CBOSA. 226 Wyrok WSA w Opolu z dnia 2 padziernika 2013 r., I SA/Op 175/13, CBOSA. 227 Wyrok WSA w Gdasku z dnia 8 grudnia 2015 r., I SA/Gd 1473/15, CBOSA. 228 Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 10 wrzenia 2014 r, I SA/Sz 151/14, Lex nr 1510116; por. A. Szwed, Glosa

do wyroku WSA w Szczecinie z 10 wrzenia 2014 r. (I SA/Sz 151/14), Studia Prawnicze i Administracyjne 2015,

nr 12, s. 45 i nast. 229 Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 19 lutego 2014 r., I SA/Sz 806/13, Lex nr 1437154; wyrok WSA w Opolu z

dnia 2 padziernika 2013 r., I SA/Op 175/13, CBOSA; wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2007 r., II FSK 1751/06,

CBOSA. 230 Wyroki WSA w Bydgoszczy z dnia 3 kwietnia 2013 r., I SA/Bd 114-115/13, CBOSA.

http://www.trp.umk.pl/http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/10A85EA3B0http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/473A001825

76


4.3. Skutki podatkowoprawne niezgoszenia darowizny do opodatkowania

Obowizek podatkowy w podatku od spadkw i darowizn ciy wycznie na nabywcy

wasnoci rzeczy i praw majtkowych, czyli osobie fizycznej, zgodnie z regulacj zakresu

podmiotowego wyznaczonego artykuem 1 u.p.s.d.231.

Zgodnie z art. 15 ust. 4 u.p.s.d. nabycie wasnoci rzeczy lub praw majtkowych w drodze

darowizny podlega opodatkowaniu wedug stawki 20 %, jeeli obowizek podatkowy powsta wskutek

powoania si podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej w toku czynnoci

sprawdzajcych, postpowania podatkowego, kontroli podatkowej lub postpowania kontrolnego na

okoliczno dokonania tej darowizny, a naleny podatek od tego nabycia nie zosta zapacony. Nie ulega

zatem wtpliwoci, e jeeli darowizna miaa miejsce, a jedynie nie zostaa zgoszona do

opodatkowania i nie odprowadzono od niej nalenego podatku, jej ujawnienie (powoanie si na ni)

podlega 20 % sankcyjnej stawce podatku przewidzianej w art. 15 ust. 4 u.p.s.d. Bez znaczenia dla

rozstrzygnicia jest to, czy w chwili przekazania rodkw pieninych obdarowana bya osob

maoletni, poniewa ustalajc zakres zastosowania 20% stawki w podatku od spadkw i darowizn,

ustawodawca nie uwzgldni powyszych okolicznoci jako przesanek zwalniajcych z moliwoci jej

zastosowania232. Zatem zapata waciwej kwoty podatku od spadkw i darowizn moe by dokonana

jedynie na podstawie dorczenia podatnikowi decyzji ustalajcej zobowizanie w podatku od spadkw

i darowizn, poniewa zobowizanie podatkowe w przypadku analizowanej daniny nie powstaje z mocy

prawa, lecz w dniu dorczenia decyzji organu podatkowego ustalajcej wysoko tego zobowizania233.

Tym samym, pniejsze dokonanie wpaty podatku, nawet jeeli miao miejsce przed wydaniem decyzji

ustalajcej zobowizanie podatkowe z tytuu otrzymania darowizny, na ktr powoa si podatnik,

pozostaje bez wpywu na fakt wczeniejszego zaistnienia przesanek, o ktrych mowa w art. 15 ust. 4

u.p.s.d.234.

Artyku 15 ust. 4 u.p.s.d. jest nastpstwem unormowania zawartego w art. 6 ust. 4 u.p.s.d.,

zgodnie z ktrym jeeli nabycie niezgoszone do opodatkowania stwierdzono nastpnie pismem,

obowizek podatkowy powstaje z chwil sporzdzenia pisma; jeeli pismem takim jest orzeczenie sdu,

obowizek podatkowy powstaje z chwil uprawomocnienia si orzeczenia235. W przypadku gdy nabycie

nie zostao zgoszone do opodatkowania, obowizek podatkowy powstaje z chwil powoania si przez

podatnika przed organem podatkowym lub organem kontroli skarbowej na fakt nabycia. Take w

231 R. Mastalski, Prawo podatkowe, Warszawa 2012, s. 637. 232 Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 25 stycznia 2012 r., I SA/Ol 724/11, Legalis nr 434283. 233 A. Hanusz, [w:] A. Hanusz (red.), P. Czerski, M. Musia, A. Niezgoda, P. Szczniak, rda finansowania

samorzdu terytorialnego 2015, Lex/el. 234 Wyrok NSA z dnia 10 grudnia 2015 r., II FSK 2489/13, CBOSA. 235 Wyrok WSA w Olsztynie z dnia 6 marca 2014 r., I SA/Ol 19/14, Legalis nr 787315.


77


orzecznictwie zauwaono, e z przepisu art. 6 ust. 4 w zw. z art. 15 ust. 4 ustawy o podatku od spadkw

i darowizn w sposb jednoznaczny wynika, e w sytuacji, gdy nabycie nie zgoszone do opodatkowania

stwierdzono nastpnie pismem, obowizek podatkowy powstaje ponownie z chwil powoania si przed

organem podatkowym na okoliczno dokonania tej darowizny, a nabycie wasnoci rzeczy lub praw

majtkowych w drodze takiej darowizny podlega opodatkowaniu wedug stawki 20%236. Naley przy

tym pamita, e regulacja art. 15 ust. 4 u.p.s.d. zostaa wprowadzona jako reakcja na praktyk

powoywania si w trakcie postpowa podatkowych, w tym dotyczcych nieujawnionych rde

przychodw, na zawarte umowy darowizny, celem uprawdopodobnienia rda finansowania

poczynionych wydatkw, nieznajdujcych pokrycia w ujawnionych dochodach237.

W literaturze przedmiotu wskazuje si, e sankcyjna stawka podatku od spadkw i darowizn

moe by zastosowana jedynie w wypadku, gdy na fakt nabycia darowizny powouje si sam podatnik,

co wyklucza opodatkowanie darowizny stawk 20-procentow w przypadku powoania si na ni przez

wiadka bd inny podmiot, ktry nie jest podatnikiem238. Rwnie w sytuacji, kiedy darczyca powoa

si na dokonan darowizn, obdarowany nie bdzie obciony 20-procentow stawk sankcyjn.

Z chwil przyjcia darowizny nastpuje pierwotne powstanie obowizku podatkowego239. Tym

samym w nastpstwie powoania si na darowizn, ktrej podatnik wczeniej nie zgosi do

opodatkowania powstaje ponownie obowizek podatkowy, umoliwiajcy opodatkowanie take tych

darowizn, ktrych ujawnienie przez podatnika nastpio po upywie okresu przedawnienia ustalenia

zobowizania podatkowego w stosunku do pierwotnego obowizku podatkowego240. Innymi sowy, z

art. 15 ust. 4 u.p.s.d. wynika, e powoanie si na fakt darowizny skutkuje powstaniem obowizku

podatkowego, a take zastosowaniem przy wymiarze podatku wyszej stawki, niezalenie od formy

w jakiej to nastpio. Nie ma znaczenia, czy strona zoya owiadczenie na pimie, czy te zoyaby

ustne owiadczenie zaprotokoowane przez kontrolujcych241. Ponadto obowizek podatkowy, w

wypadku darowizny nie zgoszonej do opodatkowania istnieje nadal, nawet po upywie terminu

przedawnienia prawa do wydania decyzji wymiarowej242.

236 Wyrok WSA w Gliwicach z dnia 21 kwietnia 2009 r., I SA/Gl 1083/08, CBOSA. 237 Wyrok NSA z dnia 21 sierpnia 2014 r., II FSK 2210/12, Lex nr 1572454; wyrok WSA w Olsztynie z dnia 6

marca 2014 r., I SA/Ol 19/14, Lex nr 1443023. 238 S. Babiarz, A. Mariaski, W. Nykiel, Ustawa o podatku od spadkw i darowizn. Komentarz, Warszawa 2010,

s. 269; analogicznie P. Majka, Sankcje w prawie podatkowym 2011, Legalis/el. 239 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 9 grudnia 2009 r., III SA/Wa 1043/09, Legalis nr 213185. 240 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 7 lipca 2010 r., III SA/Wa 92/10, Legalis nr 270412; wyrok WSA w

Warszawie z dnia 9 grudnia 2009 r., III SA/Wa 1043/09, Legalis nr 213185. 241 Wyroki WSA w Olsztynie z dnia 17 grudnia 2009 r., I SA/Ol 666-669, CBOSA. 242 B. Brzeziski, Glosa do uchway SN z dnia 21 marca 1991 r., III AZP 14/90, Przegld Orzecznictwa

Podatkowego 1992, nr 4, s. 88; Z. Ofiarski, Ustawa o podatku od spadkw i darowizn. Komentarz 2002, Lex/el.


78


5. PODSUMOWANIE

Roszczenie alimentacyjne jest cile zwizane z osob uprawnionego243, wskutek zdarze, z

ktrymi dany akt prawny czy jego powstanie, np. urodzenie, maestwo, przysposobienie, cia,

pord, itp.244. Jak wskaza G. Jdrejek prawa i obowizki alimentacyjne maj charakter cile osobisty,

a co za tym idzie nie s przenoszalne ani inter vivos, ani mortis causa245 w przeciwiestwie do umowy

darowizny, ktra suy dyspozycjom za ycia (inter vivos)246.

Przysporzenie z tytuu alimentw w podatku dochodowym od osb fizycznych nie jest neutralne

podatkowo. Jednake wiadczenie to moe zosta objte zwolnieniem podatkowym w zalenoci od

statusu osoby je otrzymujcej. Jak ju bya o tym mowa, w art. 21 ust. 1 pkt 127 u.p.d.o.f. zwalnia si

od podatku alimenty:

a) na rzecz dzieci, ktre nie ukoczyy 25 roku ycia,

b) dzieci bez wzgldu na wiek, ktre zgodnie z odrbnymi przepisami otrzymuj zasiek (dodatek)

pielgnacyjny lub rent socjaln,

c) na rzecz innych osb ni wymienione w punkcie a) i b), a otrzymane na podstawie wyroku sdu

lub ugody sdowej, do wysokoci nieprzekraczajcej miesicznie 700 z.

Z powyszego wynika, m.in., i przepisy ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych

nie rnicuj skutkw podatkowoprawnych otrzymywania alimentw w zalenoci od tego, czy

obowizek alimentacyjny wobec dzieci zosta naoony w orzeczeniu sdowym, czy te alimenty

pacone s przez zobowizanego bez wyroku sdowego (ugoda pozasdowa/alimenty umowne), gdy

w kadej sytuacji alimenty podlegaj nielimitowanemu zwolnieniu z opodatkowania247. Natomiast w

przypadku alimentw na rzecz innych osb ni dzieci, zwolnienie podatkowe jest limitowane do

wysokoci nieprzekraczajcej miesicznie kwoty 700 z, a ponadto uwarunkowane od wyroku lub ugody

sdowej. Zatem kwota alimentw miesicznych ponad 700 z stanowi przychd, ktry podlega

opodatkowaniu i powinien by wykazany w zeznaniu podatkowym wraz z innymi dochodami

osignitymi w tym samym roku podatkowym248.

243 Uchwaa SN z dnia 25 listopada 1975 r., III CZP 76/75, Legalis nr 19117. 244 J. Ignaczewski, Alimenty, op. cit., Lex/el. 245 G. Jdrejek, Kodeks, op. cit., Lex/el. 246 P. Ksiak, Glosa do uchway SN z dnia 13 grudnia 2013 r., III CZP 79/13, Pastwo i Prawo 2015, nr 10, s.

123-128. 247 A. Bartosiewicz, R. Kubacki, PIT, op. cit., Lex/el. 248 Interpretacja indywidualna Dyrektora Izby Skarbowej w Katowicach z dnia 24 maja 2010 r., IBPBII/1/415-

237/10/AS,

http://sip.mf.gov.pl/sip/index.php?p=1&i_smpp_s_dok_nr_sek=365555&i_smpp_s_strona=1&i_smpp_s_pozycj

a=1&i_smpp_s_stron=1.

http://www.trp.umk.pl/http://sip.legalis.pl.sip-legalis.han3.lib.uni.lodz.pl/urlSearch.seam.sip-legalis.han3.lib.uni.lodz.pl?HitlistCaption=Odes%C5%82ania&pap_group=25002859&sortField=document-date&filterByUniqueVersionBaseId=truehttp://lex.online.wolterskluwer.pl/WKPLOnline/index.rpc?#content.rpc?nro=167897387&wersja=-1&http://sip.mf.gov.pl/sip/index.php?p=1&i_smpp_s_dok_nr_sek=365555&i_smpp_s_strona=1&i_smpp_s_pozycja=1&i_smpp_s_stron=1http://sip.mf.gov.pl/sip/index.php?p=1&i_smpp_s_dok_nr_sek=365555&i_smpp_s_strona=1&i_smpp_s_pozycja=1&i_smpp_s_stron=1

79


Zgodnie z art. 2 ust. 1 pkt 3 przepisy ustawy o podatku dochodowym od osb fizycznych nie

maj zastosowania do przychodw podlegajcych ustawie o podatku od spadkw i darowizn. W sytuacji

zatem, gdy rodzic przekazuje dziecku rodki pienine bdce darowizn w rozumieniu przepisw

Kodeksu cywilnego stanowi one bd przedmiot opodatkowania w podatku od spadkw i darowizn249.

Nie bd mie wic alimentacyjnego charakteru obowizki, ktre nie s konsekwencj relacji

rodzinnych lub innych jednoznacznie okrelonych w przepisach Kodeksu rodzinnego i opiekuczego,

lecz wynikaj ze zdarze cywilnoprawnych, takich jak na przykad umowa darowizny250. Innymi sowy

czynic darowizn, darczyca realizuje zamiar przysporzenia obdarowanemu korzyci kosztem

wasnego majtku, poniewa zasadnicz cech darowizny jest jej nieodpatno, czyli brak ekwiwalentu

ekonomicznego jako odpowiednika wiadczenia darczycy251.

Obowizek alimentacyjny nie moe obj obowizku czynienia darowizn252, m.in. dlatego, e

obowizek alimentacyjny obok realizacji celu ekonomicznego, jakim jest zapewnienie uprawnionemu

niezbdnych rodkw materialnych pozwalajcych zaspokoi jego potrzeby suy ksztatowaniu

waciwych wzorcw postpowania w rodzinie, wpywa na umocnienie wizi i ksztatuje wzajemne

relacje midzy jej czonkami. Realizacja tych celw jest moliwa jedynie w relacji midzy osobami

uprawnionymi i zobowizanymi do alimentacji, okrelonymi w kodeksie rodzinnym i opiekuczym253.

Przykadowo, kwota przekazana dziecku, ktre pozostaje na utrzymaniu rodzicw w zwizku z dalsz

nauk, nie stanowi darowizny, lecz jest jedynie wykonaniem obowizku alimentacyjnego, poniewa nie

jest spenione podstawowe kryterium charakteryzujce umow darowizny w stosunku rodzice-dzieci a

mianowicie zdolno do samodzielnoci ekonomicznej254. Tym samym, darowizna nie zmienia swojego

charakteru w zalenoci od tego, czy jest przekazywana na rzecz dziecka, co do ktrego ciy na

rodzicach obowizek alimentacyjny, czy te taki obowizek ju nie wystpuje255. W przeciwnym razie

wszelkie darowizny dokonywane na rzecz dziecka naleaoby uzna za realizacj tego obowizku, co

oczywicie staoby w sprzecznoci z obowizujcymi przepisami prawa256.

Reasumujc, podkreli naley, e pomidzy obowizkiem alimentacyjnym a darowizn

wystpuje istotna rnica, poniewa charakter alimentw polega na zaspokojeniu biecych potrzeb

osoby uprawnionej, ktra nie ma rodkw, by utrzyma si samodzielnie i o powstaniu obowizku

alimentacyjnego decyduje sytuacja osobista i ekonomiczna uprawnionego oraz zobowizanego do ich

249 Odpowied podsekretarza stanu w Ministerstwie Finansw z upowanienia ministra na interpelacj nr

23817 w sprawie opodatkowania rodkw pieninych przekazywanych z tytuu wykonywania ustawowego

obowizku alimentacyjnego, http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/549D9674. 250 M. Andrzejewski, op. cit., Lex/el. 251 Wyrok SA w Biaymstoku z dnia 18 marca 2015 r., I ACa 985/14, Lex nr 1665054. 252 Wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2007 r., II FSK 11/07, Lex nr 450089 253 Uchwaa SN z dnia 24 lutego 2011 r., III CZP 134/10, Lex nr 707477. 254 Wyrok WSA w Szczecinie z dnia 19 lutego 2014 r., I SA/Sz 879/13, Legalis nr 980470. 255 Wyrok NSA z dnia 13 grudnia 2007 r., II FSK 1751/06, Legalis nr 179221. 256 Wyrok WSA we Wrocawiu z dnia 9 sierpnia 2006 r., I SA/Wr 1558/05, Legalis nr 342195.

http://www.trp.umk.pl/http://orka2.sejm.gov.pl/IZ6.nsf/main/549D9674http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/B126D95072http://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/310C40693Dhttp://orzeczenia.nsa.gov.pl/doc/A332F0DC30

80


spenienia. Natomiast darowizna ma charakter dobrowolny i polega na przekazaniu komu jakiego

skadnika majtku w tym pienidzy257.

Przepis art. 15 ust. 4 u.p.s.d., ktry ma bez wtpienia charakter sankcyjny (represyjny)258

stawka podatku 20% nakada na organy podatkowe obowizek szczeglnie wnikliwego badania, czy

wystpiy okolicznoci uzasadniajce uwzgldnienie tego przepisu przy wymiarze podatku, przez co

przesanki zastosowania przewidzianej w nim stawki musz by pojmowane cile, tak aby nie doszo

do objcia nimi stanw faktycznych nie ujtych w treci przepisu259, np. zwizanych z obowizkiem

alimentacyjnym. Jednake w sytuacji, kiedy obdarowany nie zoy zeznania podatkowego w zwizku

z otrzymanymi darowiznami, ani te nie dokona zgoszenia o nabyciu przedmiotu darowizny w trybie

art. 4a ust. u.p.s.d. (tzw. zwolnienie zerowe dla osb najbliszych)260 podlega opodatkowaniu stawk

sankcyjn wedug art. 15 ust. 4 u.p.s.d.261.

257 Wyrok WSA w odzi z dnia 7 maja 2015 r., II SA/d 219/15, Lex nr 1792718. 258 A. Krukowski, G. Liszewski, P. Smole, Komentarz do ustawy o podatku od spadkw i darowizn, Warszawa

2011, s. 209; D. Strzelec, Sankcyjne stawki w podatkach majtkowych, Monitor Podatkowy 2011, nr 4, s. 15 i nast. 259 Wyrok WSA w Warszawie z dnia 10 grudnia 2008 r., III SA/Wa 1264/08, Legalis nr 261783. 260 Szerzej I. Nowak, Zwolnienie dla osb najbliszych na podstawie art. 4a ustawy o podatku od spadkw i

darowizn w wietle doktryny i orzecznictwa, Toruski Rocznik Podatkowy 2012/el. 261 S. Babiarz, Spadek i darowizna w prawie cywilnym i podatkowym, Warszawa 2012, s. 463; wyrok NSA z dnia

21 sierpnia 2014 r., II FSK 2211/12, Legalis nr 1068545.

http://www.trp.umk.pl/http://lex.online.wolterskluwer.pl/WKPLOnline/index.rpc?#content.rpc?nro=521886414&wersja=0&

trp2015_frontTRP_2015_Tekst

Documents

OBOWIĄZEK ALIMENTACYJNY A PRAWO PODATKOWE … · Ireneusz Nowak, dr nauk prawnych, Katedra Materialnego Prawa Podatkowego Wydziału Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego,