OCENIANIE KSZTAŁTUJĄCEOCENIANIE KSZTAŁTUJĄCE

Wojciech MazurWojciech Mazur

PREKURSORZY OKPREKURSORZY OK

Wielka BrytaniaWielka Brytania Stany ZjednoczoneStany Zjednoczone

Ocenianie kształtujące wprowadza się w następujących krajach:Ocenianie kształtujące wprowadza się w następujących krajach:

- Australii- Australii - Nowej Zelandii- Nowej Zelandii- Kanadzie- Kanadzie - Stanach Zjednoczonych- Stanach Zjednoczonych- Danii- Danii - Szkocji- Szkocji- Finlandii- Finlandii - Polsce- Polsce- Włoszech- Włoszech

Co to jest „ocenianie kształtujące”?

Ocenianie jest integralną częścią procesu edukacyjnego.

Najczęściej mamy do czynienia z ocenianiem podsumowującym, które dzięki testom i egzaminom, ma potwierdzić to, czego uczniowie się nauczyli. Przy tak rozumianym ocenianiu szkoła ponosi odpowiedzialność za poziom wiedzy przyswojonej przez ucznia.

Ocenianie może mieć także charakter kształtujący, który ma pomóc uczniowi w procesie uczenia się.

Co mówią badania i raporty?Co mówią badania i raporty?

Ocenianie kształtujące skutecznie Ocenianie kształtujące skutecznie przygotowuje młodych ludzi do uczenia przygotowuje młodych ludzi do uczenia się przez całe życie oraz przynosi się przez całe życie oraz przynosi efekty w pracy z uczniami mającymi efekty w pracy z uczniami mającymi trudności w uczeniu się.trudności w uczeniu się.

Elementy oceniania kształtującegoElementy oceniania kształtującegoCo robi nauczyciel, który stosuje nauczanie kształtujęce?Co robi nauczyciel, który stosuje nauczanie kształtujęce? Określa cele i formułuje je w języku zrozumiałym dla Określa cele i formułuje je w języku zrozumiałym dla

ucznia.ucznia. Ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to co Ustala wraz z uczniami kryteria oceniania, czyli to co

będzie brał pod uwagę przy ocenianie pracy ucznia.będzie brał pod uwagę przy ocenianie pracy ucznia. Rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej.Rozróżnia funkcje oceny sumującej i kształtującej. Buduje atmosferę uczenia się.Buduje atmosferę uczenia się. Potrafi formułować pytania kluczowe.Potrafi formułować pytania kluczowe. Potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję.Potrafi zadawać pytania angażujące ucznia w lekcję. Stosuje efektywną informację zwrotną.Stosuje efektywną informację zwrotną. Wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską.Wprowadza samoocenę i ocenę koleżeńską.

Określanie celów lekcji i formułowanie ichOkreślanie celów lekcji i formułowanie ich w języku zrozumiałym dla ucznia. w języku zrozumiałym dla ucznia.

Praca nad celami ma trzy etapy:Praca nad celami ma trzy etapy:

Przed lekcją nauczyciel zastanawia się, jakie cele chce Przed lekcją nauczyciel zastanawia się, jakie cele chce osiągnąć.osiągnąć.

Nauczyciel podaje cele lekcji uczniom lub ustala je Nauczyciel podaje cele lekcji uczniom lub ustala je wspólnie z nimi. Uczniowie wiedzą, czego i po co będą się wspólnie z nimi. Uczniowie wiedzą, czego i po co będą się uczyć.uczyć.

Po lekcji uczniowie zastanawiają się, czego się nauczyli.Po lekcji uczniowie zastanawiają się, czego się nauczyli.

Ustalanie wraz z uczniami kryteriów oceniania, czyli Ustalanie wraz z uczniami kryteriów oceniania, czyli tego, co nauczyciel będzie brał pod uwagę przy tego, co nauczyciel będzie brał pod uwagę przy

ocenie pracy ucznia.ocenie pracy ucznia. Uczeń musi wiedzieć co dokładnie będzie podlegało ocenie.Uczeń musi wiedzieć co dokładnie będzie podlegało ocenie.Ustaliliśmy już wraz z uczniami cele lekcji. Wiemy więc, Ustaliliśmy już wraz z uczniami cele lekcji. Wiemy więc,

dokąd zdążamy i co chcielibyśmy wspólnie osiągnąć. dokąd zdążamy i co chcielibyśmy wspólnie osiągnąć. Teraz musimy ustalić, na co będziemy zwracać uwagę Teraz musimy ustalić, na co będziemy zwracać uwagę przy ocenianiu. Chodzi o to, by określić dowody, fakty, przy ocenianiu. Chodzi o to, by określić dowody, fakty, które pokażą zarówno nauczycielowi, jak i uczniowi, w które pokażą zarówno nauczycielowi, jak i uczniowi, w jakim stopniu cel lekcji został osiągnięty.jakim stopniu cel lekcji został osiągnięty.

Kryteria także pomagają uczniom przygotować się do Kryteria także pomagają uczniom przygotować się do sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony sprawdzianu oraz wykonać pracę tak, aby postawiony przez nauczyciela cel został zrealizowany. Nauczyciel przez nauczyciela cel został zrealizowany. Nauczyciel konsekwentnie ocenia tylko to, co zapowiedział wcześniej.konsekwentnie ocenia tylko to, co zapowiedział wcześniej.

Rozróżnianie funkcji oceny Rozróżnianie funkcji oceny sumującej i kształtującej.sumującej i kształtującej.

Ocena sumująca ma znaczenie przy Ocena sumująca ma znaczenie przy podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia podsumowaniu wiedzy nabytej przez ucznia i zwykle ogranicza się do stopnia. Ocena i zwykle ogranicza się do stopnia. Ocena kształtująca natomiast służy uczniowi do kształtująca natomiast służy uczniowi do tego, aby uświadomił sobie, co zrobił tego, aby uświadomił sobie, co zrobił dobrze, co źle i jak może poprawić swoją dobrze, co źle i jak może poprawić swoją pracę. W ocenianiu kształtującym uczeń pracę. W ocenianiu kształtującym uczeń otrzymuje mniej ocen-stopni, a częściej otrzymuje mniej ocen-stopni, a częściej informację zwrotną od nauczyciela czy informację zwrotną od nauczyciela czy kolegi.kolegi.

Budowanie atmosfery uczenia się. Budowanie atmosfery uczenia się. Wprowadzając ocenianie kształtujące, nauczyciel może Wprowadzając ocenianie kształtujące, nauczyciel może

sobie pomóc od samego początku współpracując ściśle sobie pomóc od samego początku współpracując ściśle z uczniami. Warto poświęcić czas na dyskusję z uczniami. Warto poświęcić czas na dyskusję z uczniami o tym, jak się uczą i co pomaga im się uczyć. z uczniami o tym, jak się uczą i co pomaga im się uczyć. Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się Atmosfera sprzyjająca uczeniu się przejawia się większym poczuciem własnej wartości uczniów, większym poczuciem własnej wartości uczniów, zaangażowaniem w proces uczenia się, zaangażowaniem w proces uczenia się, samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz samodzielnością, umiejętnością współpracy oraz świadomym uczeniem się. Praktyka pokazuje, że na świadomym uczeniem się. Praktyka pokazuje, że na wstępnym etapie wprowadzania OK zarówno uczniowie, wstępnym etapie wprowadzania OK zarówno uczniowie, jak i ich rodzice są zaniepokojeni mniejszą liczbą stopni. jak i ich rodzice są zaniepokojeni mniejszą liczbą stopni. Dlatego trzeba rozmawiać Dlatego trzeba rozmawiać o tym zarówno z uczniami, jak i z rodzicami. Rodzice, o tym zarówno z uczniami, jak i z rodzicami. Rodzice, którzy zrozumieją, w jaki sposób ocenianie kształtujące którzy zrozumieją, w jaki sposób ocenianie kształtujące może pomóc ich dzieciom, stają się sojusznikami swoich może pomóc ich dzieciom, stają się sojusznikami swoich dzieci i nauczyciela.dzieci i nauczyciela.

Umiejętność formułowania pytań Umiejętność formułowania pytań kluczowych. kluczowych.

Pytania kluczowe to pytania, które Pytania kluczowe to pytania, które skłaniają uczniów do myślenia. skłaniają uczniów do myślenia. Takie pytania ukazują uczniom Takie pytania ukazują uczniom szerszy kontekst omawianego szerszy kontekst omawianego zagadnienia, zachęcają do zagadnienia, zachęcają do poszukiwania odpowiedzi i silniej poszukiwania odpowiedzi i silniej angażują w naukę.angażują w naukę.

Znajomość technik zadawania pytań.Znajomość technik zadawania pytań.

Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym polega na Zadawanie pytań w ocenianiu kształtującym polega na włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad włączaniu wszystkich uczniów w myślenie nad rozwiązywaniem problemu postawionego przez rozwiązywaniem problemu postawionego przez nauczyciela. Ma temu służyć m. in.:nauczyciela. Ma temu służyć m. in.:

wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia, wydłużenie czasu oczekiwania na odpowiedź ucznia, kierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich kierowanie przez nauczyciela pytania do wszystkich uczniów, a nie tylko zgłaszających się, poszukiwanie uczniów, a nie tylko zgłaszających się, poszukiwanie w parach odpowiedzi na pytanie nauczyciela, nie karanie w parach odpowiedzi na pytanie nauczyciela, nie karanie za błędne odpowiedzi.za błędne odpowiedzi.

Stosowanie efektywnej informacji Stosowanie efektywnej informacji zwrotnej.zwrotnej.

Informacja zwrotna to kluczowy składnik oceniania Informacja zwrotna to kluczowy składnik oceniania kształtującego. Nauczyciel zamiast stawiać ocenę kształtującego. Nauczyciel zamiast stawiać ocenę sumującą przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy. sumującą przekazuje uczniowi komentarz do jego pracy. Dobra informacja zwrotna jest sztuką, ale zawsze powinna Dobra informacja zwrotna jest sztuką, ale zawsze powinna zawierać cztery elementy:zawierać cztery elementy:wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia; wyszczególnienie i docenienie dobrych elementów pracy ucznia; odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej odnotowanie tego, co wymaga poprawienia lub dodatkowej pracy ze strony ucznia; pracy ze strony ucznia; wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną wskazówki, w jaki sposób uczeń powinien poprawić tę konkretną pracę; pracę; wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.wskazówki, w jakim kierunku uczeń powinien pracować dalej.

Informacja zwrotna musi być ściśle związana z kryteriami Informacja zwrotna musi być ściśle związana z kryteriami oceniania określonymi przed wykonaniem zadania.oceniania określonymi przed wykonaniem zadania.

Wprowadzenie oceny koleżeńskiejWprowadzenie oceny koleżeńskiej i samooceny uczniowskiej. i samooceny uczniowskiej.

Uczniowie - na podstawie podanych kryteriów oceniania - wzajemnie Uczniowie - na podstawie podanych kryteriów oceniania - wzajemnie recenzują swoje prace, dają sobie wskazówki, jak je poprawić. Ma to recenzują swoje prace, dają sobie wskazówki, jak je poprawić. Ma to dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę dwojaki sens: z jednej strony dobrze rozumieją kolegę, którego pracę sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z sprawdzają, gdyż przed chwilą wykonywali to samo zadanie, a z drugiej - uczą się od swego kolegi ustalania kryteriów oceniania drugiej - uczą się od swego kolegi ustalania kryteriów oceniania umiejętności dawania informacji zwrotnej. umiejętności dawania informacji zwrotnej. Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, Jeśli uczeń sam potrafi ocenić, ile się nauczył i co jeszcze musi zrobić, aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia aby osiągnąć wyznaczony cel, to pomaga mu to w procesie uczenia się i czyni z niego aktywnego uczestnika tego procesu. Także się i czyni z niego aktywnego uczestnika tego procesu. Także samoocena pozwala uczniom znaleźć odpowiedź na pytania:samoocena pozwala uczniom znaleźć odpowiedź na pytania:

Już umiem?Już umiem?Nad czym muszę jeszcze popracować? Nad czym muszę jeszcze popracować? O co powinienem zmienić w swoim sposobie uczenia się?O co powinienem zmienić w swoim sposobie uczenia się?Jakie powinienem przyjąć postanowienie na przyszłość?Jakie powinienem przyjąć postanowienie na przyszłość?