Yaratıcılık Ünite 11

1

ÇOCUKTA SANAT VE YARATICILIKÇocuk Gelişimi Önlisans Programı

Öğr. Gör. Halil İbrahim ERTUĞ

2

Ünite 11

İçİndekİler11.1. YARATICILIK NEDİR? ............................................................................................................... 311.2. YARATICILIK NE DEĞİLDİR? ................................................................................................... 311.3. YARATICILIĞA AİT SÜREÇLER ............................................................................................... 411.3.1. Algı............................................................................................................................................................................ 411.3.2. Duygu...................................................................................................................................................................... 511.3.3. İmge.ve.İmgeleme............................................................................................................................................. 511.3.4. Simge....................................................................................................................................................................... 511.3.5. Mecaz....................................................................................................................................................................... 5

11.4. YARATICILIK KAVRAMINI AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR ..................................................... 611.4.1. Mistik.Yaklaşım..................................................................................................................................................... 611.4.2. Pragmatik.Yaklaşım............................................................................................................................................ 611.4.3. Psikometrik.Yaklaşım......................................................................................................................................... 611.4.4. Bilişsel.Yaklaşım................................................................................................................................................... 711.4.5. Sosyal-Bireysel.Yaklaşım................................................................................................................................... 711.4.6. Bütünleştirici.Yaklaşım...................................................................................................................................... 7

11.5. YARATICILIĞIN BOYUTLARI .................................................................................................. 811.5.1. Guilford’.a.Göre.Yaratıcılık.Boyutları............................................................................................................ 811.5.2. Taylor’.a.Göre.Yaratıcılık.Boyutları................................................................................................................ 811.5.3. Fisher’a.Göre.Yaratıcılık.Boyutları................................................................................................................. 9

11.6. KAYNAKÇA .............................................................................................................................10

YARATICILIKÖğr. Gör. Halil İbrahim ERTUĞ

Yaratıcılık Ünite 11

3

11.1. YARATICILIK NEDİR?Genel.olarak. tek.bir. tanımla. ifade.edilmesi.zor.olan.bir.kavram.olan.yaratıcılık,. tarih.boyunca.çeşitli.bilim.adamlarınca.farklı.yönleriyle.ele.alınmış.ve.farklı.tanımlamalarla.ifade.edilmeye.ça-lışılmıştır..

Bunlardan bazıları;Torrence’e.göre.yaratıcılık;.problemlere,.bilgi.eksikliğine.ve.mevcut.olmayan.durumlara.karşı.duyarlı.olup.güçlüklere.orijinal.çözümler.bulmaya.dönük.sezgisel.bir.süreçtir.

Barlet.ise.yaratıcılığı,.kalıbın.dışına.taşma,.herkesin.gittiği.yoldan.ayrılıp.deney.ve.deneyimlere.açık.olmak.olarak.tanımlamaktadır.

Mumford,.yaratıcılığı.felsefeden.müziğe.çeşitli.alanlarda.yeni.ve.özgün.fikirler.üretme.yeteneği.olarak.görmektedir.

Weis’e.göre.yaratıcılık,.yeni.bir.ürün.ortaya.koymak.için.zihne.yeni.bir.şekil.verme.ve.yeni.bir.şeyin.oluşmasını.sağlamadır.

Isabell.ve.Raines.yaratıcılığı,.ön.bilgi.ve.deneyimlerin.yeni.çözümler.üretmesi,.Mayesk.ise.özgün.davranma.biçimi.şeklinde.tanımlamıştır.

Sonuç.olarak;.yaratıcılık,.maksatlı.bir.şekilde,.çözümlemeli.düşünme.yöntemlerini.kullanarak.or-taya.çıkarılan.özgün.ürün,.tutum.ve.davranış.biçimidir..İnsanın.yaşamının.her.evresinde.ortaya.çıkabilecek.bir.yeti.ve.düşüncelerin.en.özgür.halidir.

11.2. YARATICILIK NE DEĞİLDİR?Yaratıcılık.asla. farklı.olma.adına.aykırılaşma,.komikleşme.ya.da.tuhaf.olma.değildir..Yaratıcılık.kişiye.özel.bir.problem.çözme.şeklidir.ve.beraberinde.düşüncede.esneklik.ve.maddeye.uyum.sağlama.yetisi.gerektirir.

Çok.zeki.bir.çocuk.yüksek.düzeyde.bir.yaratıcılığa.sahip.olmayabilir..Yetenek.ise.belirli.bir.konu-da.sahip.olunan.teknik.bilgidir..Aynı.şekilde.muhteşem.bir.tekniğe.sahip.bir.sanatçı.da.yaratıcı.olmayabilir..Ayrıca.yaratıcılığın.sadece.müzik,.sanat.ya.da.edebiyatta.olmadığı,.fen.bilimlerinde,.sosyal.çalışmalarda.ve.eğitimde.de.uygulanabileceği.akılda.tutulmalıdır..Yaratıcılık;.çalışmakla.gelişen,.deneyimle.pekiştirilen,.gözlem.ile.çeşitlenebilen,.algı.ile.yaratılan.sezgisel.bir.işleyiştir.Yaratıcılık,. doğuştan. keşfedilmeyi. bekleyen. statik. bir. yapı. değildir.. Var. olan. potansiyelin. üst.düşünme.becerilerini.destekleyici.şekilde.değerlendirilmesidir.

Yaşla.alakalı.bir.süreçte.değildir..Her.yaşta.geliştirilecek.bir.döngünün.eseridir..Küçük.bir.çocuk.ya.da.bir.yetişkinin.kat.edeceği.yol.kendi.yaratıcı.iradesi.ile.sınırlıdır..Bu.nedenle.her.dönemin.sağlıklı.bir. şekilde.değerlendirilmesi,. kararlı,.mutlu.ve.yaratıcı.bireyler.yetiştirilmesi.açısından.önem.taşımaktadır.(Sungur,.1992,.Üstündağ,.2002).

Çocukta Sanat Ve Yaratıcılık

4

Yaratıcılık,.bizleri.sadece.farklı.kılar.anlayışı.da.doğru.değildir..Çünkü.çağımız.her.işte.yaratıcılığı.gerektiren.bir.yöne.doğru.yol.almaktadır..Çağımızın.en.önemli.özelliği.ise.her.açıdan.donanımlı.bireylere.duyulan.ihtiyaçtır.

Yaratıcılık.sadece.kestirilemeyen.ürünler.ortaya.koyma.değildir..Yaratıcılık,.geçmişten.gelen.bi-rikimin.yeniden.sentezlenip.özgün.yapıtlara.dönüştürülmesidir..Yani.her.seferinden.yerinden.yaratmadır..Sentezdeki.orjinalliktir..Gerçekliğe.yenilik.katmadır.

Sanatçılara,.modacılara,.tasarımcılara.özgü.bir.kavram.da.değildir.yaratıcılık..Yaratıcılık,.yaşamla.gelişen,.araştırmaya.dayanan.her.bireyin.orijinal.çıkarımıdır..Yaratıcı.düşünür;.yeni.alanlara,.yeni.gözlemlere.ve.kes-.tirimlere.ulaşan.kimsedir..Yaratıcılık,.okuma.becerisi.gibi.geliştirilebilen.bir.beceridir.

Yaratıcılık.sonuç.değil,.bir.süreçtir..İhmal.edilen.bir.süreç..Teorik.zekanın.geliştirilmesinde.etken-dir..Eğitim.sistemimizde.toplumun.en.çok.ihtiyaç.duyduğu.orijinal.fikirlerin.uyaranıdır..Dinamik.olmak.ve.durmadan.dönüşen.bir.çağa.ayak.uydurmak.için.insanlığın.verdiği.en.uygun.tepkidir.

Bilgiyi.biriktirmek.değildir..Sayısız.bilgilerin.üstesinden.gelmek. için.çeşitli.bilgiler.arası. ilişkiyi.görebilmektir..Kalıpları.geçici.görmek.ve.kendine.özgü.olabilmektir..Yalnızca.bakmak.ya.da.gör-mek.değil,. işitmek,.dokunmak,.hissetmek.ve.duyumsamaktır. (De.Bono,.1993).Mutlak.değildir..Analitiktir..Duruma.eleştirel.bakmak,.yeni.önermeler.sunmak,.problemi.özgün.olarak.yorumla-mak,.çok.yönlü.olmak,.bilgiye.ulaşma.yollarını.öğrenmektir..Değişime.direnmemektir.

11.3. YARATICILIĞA AİT SÜREÇLER

11.3.1. AlgıAlgı,.duyumların.beyinde.zihinsel.işlemlere.tabi.tutulmasıyla.ortaya.çıkar..Algı,.duyumların.bi-zim.motivasyonumuza,.beklentilerimize.ve.geçmiş.deneyimlerimize.göre.zihnimizde.yeniden.canlandırılmasıdır..Çünkü.varlıklar.aslında.göründüğü.gibi.değildir..Beş.duyumuz.ile.algılandığı.gibidir..Yani.bizim.algıladığımız.mevcuttan.farklıdır..Yaratıcılığın.kişiye.özgü.farklı.bir.ürün.ola-rak.ortaya.çıkmasının.temelinde.aslında.maddenin.nasıl.algılandığı.yatmaktadır.

Bu.anlamda.algı;.belli.bir.anda.duyularımızı.doğrudan.doğruya.uyaran.nesne.ya.da.olaylar.hak-kında. özgün. bilgi. edinilmesi. anlamına. gelmektedir.. Algılar. bilgiyi. gerektirir.. Çünkü. algı. sıra-sında.nesne,.geçmişte.edinilmiş. ilgili.deneyimin.ışığında.görülüp,.yorumlanır.Çevreden.gelen.uyarıcılar,.doğrudan.algı.alanımıza.girmemekte,.belli.bir.seçime.uğramaktadırlar.. .

Bu.seçimlik.algılama,.hem.zaman.hem.de.harcanan.enerji.bakımından.kişinin.kavrama.kapa-sitesine.yardımcı.olmaktadır..Yani.herhangi.bir.uyaranın.ne.tür.bir.algılama.gerektirdiği.kritik.noktasının.tespiti,.hem.algılama.hızına.hem.de.anlaşılma.niteliğine.etki.edecektir..Bu.da.kişi-yi.algılama.stratejisi.geliştirmeye. iter..Böyle.bir. stratejinin.gelişiminde.veriyi.algılamanın.hızı,.doğruluk.derecesi.ve.miktarı.büyük.ölçüde.bireyin.genetik.donanımı.ile.ilgili.olabilir..Bunlar.iyi.organize.edilmiş.uyarıcılar.ve.nitelikli.bilgilerle.gelişir..Yaratıcılığın.algı. ile.başladığı.varsayımı.ise.buna.dayanır.

Yaratıcılık Ünite 11

5

11.3.2. DuyguDuygu,. bireyin. ruh. halinde. biyokimyasal. (içsel). ve. çevresel. tesirlerle. etkileşiminden. doğan.kompleks.bir.değişimdir..Daniel.Goleman’a.göre.duygu;.bir.his.ve.bu.hisse.özgü.belirli.düşün-celer,.psikolojik.ve.biyolojik.haller.ve.bir.dizi.hareket.eğilimidir.

Yaratıcılıkta.duygular.serbest.bırakılır..Ancak.yaratıcılık.tanımlarında.aklın.duygu.ile.daha.doğ-rusu.analitik.düşünme.süreçlerindeki.en.üst.noktaya.dikkat.çekilir..Bu.bağlamda.akıl.ile.duygu-nun.birbirini.sürekli.takip.ettiği.ve.farklı.biçimlerde.aslında.aynı.şeyi.yaptıkları.söylenebilir..Bir.başka.ifade.ile.yaratıcılık,.bir.duygumuzun.orijinal.bir.şekilde.hayat.bulmasıdır.

11.3.3. İmge ve İmgelemeİmge,. herhangi. bir. uyaran. olmamasına. rağmen. zihinde. kendiğinden. canlanan. duyumlardır..Büyük.ölçüde.önceden.edinilen.görsel.algının.farklı.biçimlerde.hayat.bulmasıdır..İmgelem.ise,.geçmiş.yaşantıları.yeni.bir.biçime.sokma.ve.orijinal.tasarımlar.oluşturma.gücü.yani.hayal.zen-ginliğidir.

Yaratıcılık.sürecinde.kullanılan.imgeleme,.zihinsel.bir.betimleme.ve.onaylamanın.gerçekleştiği.ruhsal.kabuldür..Meditasyon.gibi.bir.trans.hali,.yani.madde.ile.özün.birbiri.ile.yakın.temasıdır..Bireylerin.imgeler.yaşamaları.özellikle.bilinçaltında.korunan.görsel.algılarının.uzamsal.bir.şekle.bürünmesidir..Yaratıcılıkta.bu.etkileşimin.bir.ürünüdür.

11.3.4. SimgeSimge,.bir.olay,.düşünce.veya.nesneyi.şekil,.sembol.ya.da.kısaltmalarla.anlatan.geçici.temsiller-dir..Kültürden.kültüre,.gelişim.döneminden.gelişim.ödevlerine,.yaştan.yaşa,.deneyimden.dene-yime.farklılık.gösteren.simgeler.ve.simgeleme.bilişsel.etkinlikler.düşünen.bireyin.ana.çağrışım.alanlarıdır..Yaratıcılıkta.belli.simgelerin.farklı.anlamlarla.karşımıza.çıktığını.görürüz..Örneğin.bir.soyut.resmi.anlayabilmemiz.için.o.eserdeki.imgeleri.yorumlamamız.gerekmektedir.(Robinson,.2003,.San,.2003).

Görsel.algılarımıza.yansıyan.imge.görsel.bir.imgedir..Bu.imgeye.baktığımız.sürece.beynimiz.bu.yansımayı.kaydeder..Bellek.imgesi.haline.geldiğinde.ise.bu.imgeyi.daha.açık.seçik.algılamaya.başlarız..Yaratıcılığın.orijinal.ve.farklı.olmasının.nedeni.bellek.imgelerinin.yarattığı.çağrışım.sa-yısının.çok.olması,.baktığında.çok.şeyleri.görebilme.yeteneğidir..İmgelerle.ne.kadar.etkileşirse.beynin.imgeler.arası.bağlantı.kurma.yeteneğini.de.o.denli.gelişir.

11.3.5. MecazMecaz,.anlam.aktarımı.veya.benzetme.yoluyla.elde.edilen.yeni.formlara,.kavramlara.ve.düzen-lemelere.denir..Mecaz;.farklılık,.özgünlük.ve.esnekliği.bir.araya.getirir..Mecazi.anlatımlar,.hayal.gücünü.destekleyici,.mizahi.düşüncenin.alışkanlık.haline.geldiği.bir.aktarımdır.

Çocuğun.mecazları.kullanması,.herhangi.bir.olayı,.durumu.ya.da.nesneyi.başka.bir.fenomene.dayalı.olarak.anlamak.ve.deneyimlemek.içindir..Mecazlar.iki.yapıdan.oluşmaktadır..Bunlar.konu.ve.araçtır..Yani.mecazın.aracı.kastedilenin.betimlenmesi,.konusu.ise.o.alanla.ilgili.sahip.olunan.bilgisidir.(Kıldan.vd,.2012).

Çocukta Sanat Ve Yaratıcılık

6

Öğretmenin.çocuğun.kullandığı.mecazları,.metaforları,.analojileri.anlamlandırması.ona.yapaca-ğı.yönlendirmeler.açısından.önemlidir..Çünkü.çocuk.paylaştığı.anlamlarla.bir.şeyleri.anlatmaya.yani. kendini. ifade. etmeye. çalışmaktadır.. Bu. ifadeler. ona. katılan. öğelerin. farklılığı,. çeşitliliği,.orjinalliği.düşünüldüğünde.yaratıcı.eylemler.olarak.nitelendirilebilir.

11.4. YARATICILIK KAVRAMINI AÇIKLAYAN YAKLAŞIMLAR

11.4.1. Mistik Yaklaşımİlk.ortaya.çıkışı.yüzyıllar.öncesine.dayanan.mistik.yaklaşım,.eski.çağ. filozoflarınca.geliştirilmiş.olup.bugün.dahi.en.eski.yaratıcılık.kuramı.olarak.anılmaktadır..Bu.yaklaşım.günümüz.bilimcili-ğinden.biraz.daha.uzak.olup,.spiritüalizm.akımının.gölgesinde.ortaya.çıktığından.dolayı,.yaratı-cılık.kavramının.varlığını.ilahi.varlıkların.bahşettiği.ilahi.güçlere.bağlamaktadır.

Öyle.ki;.bu.bakış.açısı.kişiyi.ilham.perilerinin.bahşettiği.kutsal.güçle.doldurulacak.bir.kapmış.gibi.görür..Çünkü.bu.bakışa.göre.yeni.bir.ürün.ortaya.çıkarma.süreci.ruhani.bir.süreç.olup,.ortaya.çıkması.beklenen.yeni.ve.eşsiz.fikir.ya.da.düşünce.ancak.ve.ancak.kişiye.bahşedilen.ilham.sonu-cunda.ortaya.çıkabilir.(Antonites,.2003).

Günümüzde.pozitif.bilimlerin.sayıtlılarını.göz.önünde.bulundurduğumuzda,.bir.kavram.ya.da.çalışmanın.bilimsel.geçerliliğinin.kabul.edilebilmesi.için.gözlenebilme,.test.edilebilme,.ölçüle-bilme.ve.tekrarlanabilme.gibi.bazı.kıstasların.yerine.getirilmesi.beklenmektedir..

Mistik.yaklaşımda.ise.ortaya.atılan.görüşlerin.tamamına.yakınının.bilimsel.bir.zemine.dayanma-ması.ve.bu.kavramların.gözlemden.ve.test.edilmekten.uzak.olması,.günümüzde.bu.yaklaşımın.geçerliliğini.kaybetmesine.sebep.olmuştur.

11.4.2. Pragmatik Yaklaşım20.. yüzyılın. ilk. çeyreğinde.oldukça. etkili. olan.pragmatik. yaklaşımın. temel.prensibi. yaratıcılık.kavramının.geliştirilmesi.olmuştur..Kavrama.yöne¬lik. tanımlama.ve.kavramın.açıklanması. ise.diğer.yaklaşımların.tersine.ikinci.planda.yer.almaktadır..Bugün.dahi.güncelliğini.yitirmemiş.ve.kavramsal.olarak.geçerliliğini.koruyan.beyin.fırtınası,.yanal.düşünme.ve.sinektik.düşünme.gibi.kavramların.yaratıcıları.olan,.Osborn,.De.Bono.ve.Gordon.gibi.isimler,.pragmatik.yaklaşımın.ön-cüleri.arasında.yer.almaktadır.(Antonites,.2003)..

Temelde.yaratıcılık.olgusunu.kavramsal.olarak.ele.alıp.bu.kavramın.geliştirilebilmesi.ve.yaratı-cılığın.gelişimi.üzerine.çalışan.pragmatik.yaklaşımın.bilimcileri,.toplumsal.olarak.yaratıcılık.kav-ramının.nasıl.algılanıp.değerlendirildiğini.de.göz.arda.etmemişlerdir.

11.4.3. Psikometrik YaklaşımYaratıcılık.kavramı.üzerine.yapılan.bilimsel.çalışmalar.içinde,.bu.yetinin.ölçülmesi.aşamasında.geliştirilen.kuram.ve.yaklaşımların.tamamının.toplandığı.çatıyı.psikometrik.yaklaşım.olarak.de-ğerlendirebiliriz..

Yaratıcılık Ünite 11

7

Aslında.bireylerin. yaratıcı. yapılarına. yönelik. sergiledikleri. ipuçları,. direkt.olarak.her.hangi.bir.ölçek.ile.değerlendirilemese.de.ortaya.çıkarılan.ürünün.yapısı,.analizi.ve. incelen-mesi.yoluyla.bu.yetiye.dair.ipuçları.elde.etmek.mümkündür.(Antonites,.2003).

.Öyle.ki.Torrence’in.(1983).“yaratıcı.düşünme.testi”.bu.anlamda.verilebilecek.önemli.örnekler-den.biridir.. Bu. testte.bireylere. verilen.daire,. üçgen. ve.benzeri. basit. geometrik. şekiller. ya.da.yarım.bırakılmış.resimlerin,.bireyin.hayal.gücü.vasıtasıyla.tamamlanması.beklenir..Verilen.kâğıt.ve.kalemle.kendi.ürünlerini.yaratması.beklenen.birey,.yönergelere.göre.çeşitli.ürünler.ortaya.çıkarır..

Elde. edilen. veriler. üzerinde. yapılan. inceleme. sonucu. ise.ortaya. çıkan.ürün;. akıcılık,. esneklik,.özgünlük.ve.ayrıntılama.gibi.yaratıcılığın.ipucu.olarak.belirlenen.çeşitli.özellikler.açısından.pu-anlanarak.değerlendirilir.

11.4.4. Bilişsel YaklaşımYirminci.yüzyıl.ortalarında.yaratıcılık.kavramına.odaklanmaya.başlayan.bir.diğer.bakış.açısı.ise.bilişsel.bakış.açısıdır..Genelde.zihin.ve.düşünme.konularına.değinen.bilişsel.yaklaşım.ağırlıklı.olarak. yaratıcılık. kavramını. anlamaya. odaklanmış,. temelde. yaratıcılık. bilincinin. altında. yatan.zihinsel.süreçleri.analiz.etmekle.meşgul.olmuştur.(Antonites,.2003)..

Kavramın.analizi,.yaratıcılık.bilincinin.hangi.ortamlarda.yoğun.olarak.ortaya.çıktığı.ve.beynin.hangi.senaryolarda.yaratıcı.bir.yönelimle.reaksiyon.verdiği.gibi.konulara.odaklanan.bilişsel.yak-laşım,. bireyin. yaratıcı. bir. eylemde. bulunurken. beyninde. oluşan. farklılıkları. kaydetmek. adına.çeşitli.beyin.görüntüleme.tekniklerini.de.kullanmaktadır.(Dietrich.&.Kanso,.2010).

11.4.5. Sosyal-Bireysel YaklaşımBu.yaklaşıma.göre.yaratıcılık.kavramı.büyük.ölçüde.kişisel.ve.çevresel.faktörlerden.etkilenmek-tedir..Genel.anlamda.yaratıcılık.ve.gelişimini,.sosyokültürel.değişkenler,.bireysel.değişkenler.ve.kişilik. yapısına.bağlayan.bu.bakış. açısı,. yaratıcılık. kavramı.üzerindeki. temel. etkinin. çevreden.kaynaklandığını.savunuyor.olsa.da.kişisel.etkenler.ve.mizaç.özelliklerini.göz.önüne.alarak.biyo-lojik.etkenleri.de.yok.saymamaktadır.

11.4.6. Bütünleştirici YaklaşımGünümüzde. artık. geliştirilebilir. bir. yetenek. olarak. kabul. gören. yaratıcılık. kavramını. ele. alan.yaklaşımlar.arasında.en.fazla.kabul.görenlerden.bir.diğeri.de.bütünleştirici.yaklaşımdır..Bütün-leştirici.yaklaşım.bu.güne.kadar.yaratıcılık.kavramını.ele.alan.tüm.bakış.açılarının.ön.gördük-lerini. adeta.bir. araya.getiren,. farklı. yaklaşımların. yaratıcılık. kavramının. varoluş. ve.gelişimiyle.ilgili.kişilik.yapısı,.çevre,.süreç.gibi.bileşenlerini. tek.bir.çatı.altında.toplayıp.değerlendiren.bir.yaklaşımdır..

Diğer.bir.deyişle.bütünleştirici.yaklaşıma.göre.yaratıcılığın.geliştirilmesi.sürecinde,.çevresel.et-kenler,.kişilik.özellikleri,.kişiye.ait.spritüel.inanışlar,.düşünce.tipi.ve.devamlılığı.gibi.her.akımca.savunulan.birçok.özellik.hemen.hemen.eşit.miktarda.etkilidir.

Çocukta Sanat Ve Yaratıcılık

8

11.5. YARATICILIĞIN BOYUTLARIBilindiği.üzere.yaratıcılık.becerileri.de.zeka.gibi.entelektüel.beceriler.altında.değerlendirilir.ve.gözlemleme.yoluyla.bu.beceriye.ilişkin.net.ipuçları.elde.etmek.mümkün.değildir..Literatüre.ba-kıldığında,.yaratıcılık.becerilerinin.değerlendirilebilmesi.adına.birçok.çalışma.yapıldığı.ve.birçok.araştırmacının.da.yaratıcılığı.belli.eden.boyutlar.ile.yaratıcılığın.değerlendirilebileceği.ipuçları.üzerine. çalıştığını. görüyoruz.. Bu. çalışmalar. arasında.Guilford,. Taylor. ve. Fisher’ın. yaratıcılığın.boyutlarını.tanımladığı.araştırmaları.en.çok.dikkat.çekenler.arasında.yerlerini.almıştır.

11.5.1. Guilford’ a Göre Yaratıcılık BoyutlarıGuilford.(1968).yaratıcı.düşünceyi.alışılmışın.dışında.gelişen.düşünceler.bütünü.olarak.tanım-larken,.bu.kavramı.daha.çok.zekâ.yeteneği.açısından.ele.almıştır..Guilford.yaratıcılığı.bir.zihin.etkinliği.olarak.değerlendirmiş. ve.her. zihin.etkinliğinin. temelde.üç.boyutu.olduğunu. savun-muştur..Bu.boyutlar.İşlem,.İçerik.ve.Ürün’dür.

Guilford,.bu.boyutlardan.her.hangi.birinin.olmaması.durumunda.zihin.etkinliğinin.gerçekleşe-meyeceğinden,.içerik.olmadan.zihinsel.işlem.yapılamayacağından,.zihinsel.işlem.yapmadan.ise.ürün.oluşturamayacağından.bahsetmektedir..Guilford’un.yaratıcılığı.değerlendirdiği.bu.boyut-ları.ele.aldığımızda.ise.öncelikli.olarak.işlemler.dönemine.ağırlık.verdiğini.görmekteyiz..İşlemler.basamağında.ağırlıklı.olarak.bireyin.algı,.bellek,.zihinsel.süreçler.ve.dikkat.becerilerine.odakla-nan.Guilford,.bu.evreyi.zihin.etkinliğinin.temeli.olarak.değerlendirmiştir.. İçerik.boyutunda.ise.zihinsel.işlemlerin.yürütülme.aşamasında.kullanılan.materyallere.odaklanmıştır.

Son.aşama.olan.ürünün.or¬taya.çıkış.aşaması. ise.kişinin.bilgiyi.nasıl.kavradığı.ve.bu.kavrama.sonucunda.ortaya.nasıl.ürünler.çıkardığı.ile.ilgilidir.

11.5.2. Taylor’ a Göre Yaratıcılık Boyutları20..yüzyıl.ortalarında.yaratıcılık.ve.boyutları.üzerine.çalışan.bir.diğer.isim.ise.Taylor’dur..Her.bir.araştırmacının.kendi.çalışmalarına.göre.değerlendirdiği.yaratıcılık.boyutlarını.bir.araya.toplayıp.tümden.ele.almayı.hedefleyen.Taylor,.temelde.yaratıcılığın.anlam.yönünden.yaratıcılık,.üretici.yaratıcılık,.buluşa.yönelik.yaratıcılık,.yenilikçi.yaratıcılık.ve.ani.yaratıcılık.olmak.üzere.beş.boyut-tan.oluştuğunu.öne.sürmüştür.

Anlam.Yönünden.Yaratıcılık. kavramını. açıklarken.daha. çok. kişinin. kendi. özgün. fikirlerini. ifa-de.edebilme.becerisi¬ne.değinen.Taylor,.doğuştan.gelen.bir.beceriye.sahip.olma.durumu.ile.yaratıcı.beceriler.vasıtasıyla.ortaya.konan.ürünün.özelliklerine.çok.önem.vermemiş,.daha.çok.bireyin.kendi.özgünlüğü.ve.anlam.yönünden.yaratıcı.olmasına.değinmiştir.

Taylor.(1959).yaratıcılığı.ele.alırken.beklenmedik.anlarda,.birden.bire.ortaya.çıkan.düşünce.ve.fikirler.topluluğunun.bir.ürün.ortaya.çıkarma.sürecini.“Ani.Yaratıcılık”.olarak.ele.almıştır..Diğer.yandan.yaratıcı.ürünlerin.zaman.zaman.uzun.sürelerde.ve.büyük.oluşum.safhalarından.geçerek.ortaya.çıktığını.belirten.Taylor,.bu.becerilerin.zaman.zaman.birden.bire.ortaya.çıkabilen.beceri-ler.olabileceğini.de.belirtmiştir.

Yaratıcılık Ünite 11

9

Diğer.bir.boyut.olan.“Buluşa.Yönelik.Yaratıcılık”.ise.bireyin.zihnindeki.farklı.ipuçlarının.ve.şimdi-nin.ihtiyaçlarının.harmanlanması.sonucu.ortaya.yepyeni.bir.icat.çıkarılması.şeklinde.değerlen-dirilebilir..Burada.bireyin.icat.ettiği.şeyin.yeni.ve.özgün.olması.önemlidir.

Yenilikçi.yaratıcılık.boyutunda.genel.anlamda.var.olan.becerilerin.değişikliğe.uğraması.söz.ko-nusudur,. yeni.bir.bakış. ya.da.yöntem.geliştirmek.bu.başlık. altında.değerlendirilebilir..Üretici.Yaratıcılık..boyutunda.bireyin.akıcı.üreticiliğinden.söz.eden.Taylor.(1959),.bu.evrede.daha.önce-den.üretim.dönemi.tamamlanmış.ürünlerin.bile.yeniden.şekillendirilerek.yeni.ürünler.meydana.getirilebileceğini.savunmuştur.

11.5.3. Fisher’a Göre Yaratıcılık BoyutlarıFisher.yaratıcılık.kavramını.dört.boyutta.ele.alırken,.ortaya.atılan.fikirde.bu.boyutların.her.biri-nin.belirli.özelliklerinin.bulunmasının.öneminden.bahseder..Genel.olarak.yaratıcılığın.akıcılık,.esneklik,.özgünlük.ve.ayrıntılama.boyutlarından.oluştuğunu.dile.getiren.Fisher(1995),.bu.bo-yutların.yaratılan.ürünün.ortaya.çıkış.sürecinde.var.olmasının,.yaratıcı.ürünün.kabulünü.arttıra-cağını.da.eklemiştir.

Yaratıcılık. boyutlarından. ilki. ve. beklide. en. önemlisi. olan. “akıcılık”. yüksek.miktarda. düşünce,.sonuç.veya.olasılığı.üretebilme.yeteneğine.karşılık.gelmektedir..Burada.ifade.edilmek.istenen.ise.bireyin.ortaya.çıkardığı.ürün,.fikir.ve.icat.açısından.akıcı.bir.sürekliliğe.sahip.olmasının.ge-rekliliğidir.

Örneğin,.hayatı.boyunca.tek.bir.yaratıcı.fikir.üretmiş.ve.daha.sonra.her.hangi.bir.ürün,.fikir.ya.da.icat.deneyimi.gerçekleşmemiş.olan.bir.bireye.yaratıcı.diyebilmek.çok.da.mümkün.değildir..Çünkü.o.bireyin.yaptığı.ya.da.ortaya.çıkardığı.o.yaratıcı.faaliyet.her.neyse,.hayatı.boyunca.tek.bir.kere.gerçekleşmiş.ve.her.hangi.bir.sürekliliği.yoktur.

Yaratıcılık.boyutları.arasında.en.önemlisi.olan.“Esneklik”.boyutu.ise.belki.de.dört.boyut.arasında.tanımlaması.en.zor.olanıdır..Fisher.bu.kavramı.“Olası.duruma.göre.değişim.ve.uyum.sağlaya-bilme.yeteneği”.şeklinde.tanımlamıştır..Fisher.esneklik.kavramını.ağırlıklı.olarak.uyum.sağlama.arzusuna.bağlı.yenilenme.ve.şekillenme.şeklinde.ele.almıştır..Yaratıcılığın.üçüncü.boyutu.olan.ve.bu.kavramın.varlığından.söz.edebilmek.için.belki.de.ilk.temel.şart.olan.“Özgünlük”.boyutu.yaratılan.ürünün.biricik.ve.yenilikçi.olmasıyla.ilgilidir..Fisher’a.göre.(1959).bu.boyut.kişinin.or-taya.sürdüğü.fikir,.ürün.ya.da.icadının.kendi.fikirlerine.özgün.olması,.başka.bir.yerden.esinlenil-memiş.olması,.yeni.ve.yenilikçi.çizgiler.taşımasıyla.ilişkilidir..Yaratıcılığın.özgünlük.boyutunun.temel.hedefi.çocukları.uygulanan.faaliyetler.sırasında.özgün.düşünmeye.sevk.etmektir.

Fisher.(1959).yaratıcılığın.son.boyutu.olan.“Ayrıntılama”.boyutuna.yönelik.olarak.“Olayların.ay-rıntılarına.inerek.her.ayrıntıyı.görebilme”.tanımını.kullanmıştır..Temel.de.ayrıntılama.boyutunun.gerekliliği.olan.“her.ayrıntıyı.görebilme”.beklentisini.incelediğimizde,.yaratıcılık.boyutları.içinde.zihinsel.beceri.ve.yeteneklerle.en.ilgili.olan.boyutun.bu.boyut.olduğunu.söylemek.mümkündür..

Genel.olarak.ayrıntılama.boyutunun.gereklilikleri.arasında. temel.dikkat.becerilerinin.gelişmiş.olması.ve.küçük. farklılıkları. fark.edebilme.becerilerinin.gelişmiş.olması.bu.boyuta.dair.bekle-nenlerin.karşılanması.aşamasında.önemli.bir.görev.üstlenmektedir.

Çocukta Sanat Ve Yaratıcılık

10

11.6. KAYNAKÇA

•. Okul.Öncesi.Eğitimde.Yaratıcılık.ve.Geliştirilmesi,.Z.Deniz.AKTAN,.Eğiten.Kitap.Yayınevi•. Çocuklarda.Yaratıcılık.ve.Geliştirilmesi,.Nida.BAYINDIR,.Eğiten.Kitap.Yayınevi•. Yaratıcılık.Gelişimi.ve.Geliştirilmesi,.Uğur.SAK,.Vize.Yayıncılık

Yaratıcılık Ünite 11

11

Çocukta Sanat Ve Yaratıcılık

12