ÇOCUK HAKLARINA İLİŞKİN ALGI GELİŞİMİNDE ÇOCUK MECLİSİ ...jasstudies.com/files/537342766_27. Arş. Gör. Erdem HAREKET.pdf · yeterli içeriğe ve donanıma sahip çocuk

The Journal of Academic Social Science Studies

International Journal of Social Science

Doi number:http://dx.doi.org/10.9761/JASSS3098

Number: 42 , p. 445-463, Winter III 2016

Yayın Süreci

Yayın Geliş Tarihi Yayınlanma Tarihi

16.09.2015 29.02.2016

ÇOCUK HAKLARINA İLİŞKİN ALGI GELİŞİMİNDE

ÇOCUK MECLİSİ UYGULAMALARI* IN PERCEPTUAL DEVELOPMENT RELATED TO CHILDREN RIGHTS

APPLICATIONS OF CHILDREN COUNCIL Arş. Gör. Erdem HAREKET

Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Prof. Dr. Kaya Tuncer ÇAĞLAYAN

Ondokuz Mayıs Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Doç. Dr. Hakan DÜNDAR

Kırıkkale Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Öz

Bu araştırma, çocuk meclisi üyesi çocukların, çocuk haklarına ilişkin algılarının

gelişimi ve değişimi ile çocuk meclisinde gerçekleştirilen uygulamalar arasındaki ilişkiyi

ortaya koyma amacı ile gerçekleştirilmiştir. Araştırmaya, 2014-2015 meclis dönemi, An-

kara Büyükşehir Belediyesi Çocuk Meclisi üyesi 68 kız, 58 erkek olmak üzere toplam 126

çocuk katılmıştır. Nicel araştırma yaklaşımına uygun olarak; betimleyici tarama dese-

ninde hazırlanan çalışmada, araştırma problemi doğrultusunda çocuk meclisi üyesi ço-

cuklardan nitel ve nicel veriler elde edilmiştir. Araştırma verileri, araştırmacı tarafından

hazırlanan ‘Çocuk Meclisi Algı Anketi’ ile elde edilmiştir. Araştırmaya katılan çocukla-

rın demografik özelliklerinin betimlenmesi amacı ile frekans ve yüzde hesaplamaları

gerçekleştirilmiştir. Nicel verilerin analizinde, anket maddelerine verilen cevaplar ile

değişkenler arasındaki anlamlılık durumlarını belirlemek amacı ile non-parametrik bir

test olan Kay-Kare testi kullanılmıştır. Bu istatistik işlemlerin gerçekleştirilmesinde ista-

tistik paket programından yararlanılmıştır. Nitel verilerin analizinde ise içerik analizi

yöntemi tercih edilmiştir. Araştırmanın nicel bulguları incelendiğinde, bazı anket mad-

delerine verilen cevapların; cinsiyet, anne eğitim durumu, baba eğitim durumu, okul tü-

rü ve sınıf düzeyi değişkenlerine göre anlamlı farklılık gösterdikleri görülmüştür. Araş-

tırmanın nitel bulguları incelendiğinde ise, çocuk meclisi uygulamalarının çocuk hakları

bağlamında; kendilik algısına ilişkin gelişimde, bazı yaşam becerilerinin gelişiminde ve

kavramsal gelişimde olumlu etkiye sahip olduğu görülmüştür.

* Bu çalışma, ‘‘Çocuk Meclisi Uygulamalarının Bazı Değişkenlere Göre Çocuk Haklarına İlişkin Algı Gelişimine Etkisi’’ başlıklı

tez çalışmasından üretilmiştir.

446

Erdem HAREKET & K. Tuncer ÇAĞLAYAN & Hakan DÜNDAR

Anahtar Kelimeler: Çocuk, Çocuk Hakları, Çocuk Hakları Eğitimi, Çocuk Mec-

lisi, Algı

Abstract

The study aims to reveal the relationship between the perceptual improvement

of children who are the members of children council about children rights and practices

conducted in children council. There are 126 child participants as council members from

the 2014-2015 period of Ankara Metropolitan Municipality Children Council in total. 68

of these children are female and 58 of them are male. In this study which was prepared

with descriptive survey model, qualitative findings and quantitative findings about this

subject were obtained from children who are member of children council in the direction

of search problem. The study findings were obtained from children council perception

survey which was prepared by researcher. Frequency and percent is figured up in order

to describe demographic characters of children who join the research. In the analysis of

quantitative data Kay-Kare test which is non-parametric test is used in order to deter-

mine the significance levels between given answers in the survey and variances statistics

packaged software is used in process of statistic. Analysis of qualitative findings is con-

ducted by content analysis method. When quantitative findings of the search is exam-

ined, it’s clear that answers given to some survey items, have showed meaningful differ-

ence in terms of gender, maternal education status, parental education status, school

type and class level variables. When qualitative findings of the study is examined it’s

clear that children council applications has effected positively to self-perception devel-

opment about children rights, development of life skills and conceptual development

through to children rights.

Keywords: Children, Children Rights, Children Rights Training, Children co-

uncil, Perseption

Giriş

Bütün bireylerin kendi haklarının

bilincinde olduğu ve diğer dünya insanla-

rının haklarına duyarlı ve saygılı davranış-

lar sergilediği bir toplumsal yapıyı amaç

edinmemize rağmen çocuklarımıza, daha

çok küçük yaşlardan itibaren bu amaca

hizmet edebilecek, yeterli niteliklere ve

donanımlara sahip yaşam şartlarını ve or-

tamlarını sunabilmekte miyiz? Bu soruya

verebileceğimiz cevap ayrıca toplumların;

çocuk bireylerine sunacakları yaşamsal

olanaklara, çocukluk dönemine atfettikleri

öneme, çocuk haklarına ilişkin tanımlama-

larına, çocuk haklarının korunması ve yay-

gınlaştırılması amacına yönelik ortaya ko-

yabilecekleri çabaları da yansıtacak bir ön

görü aynası olacaktır. Çocukluk evresi,

birçok açıdan insan yaşamının ilerleyen

dönemlerine ilişkin temellerin atıldığı, en

önemli ve kritik dönemlerden birisini işaret

etmektedir. Yukarıda bahsi geçen hedef

bağlamında baktığımızda, çocuklara verile-

cek nitelikli bir çocuk hakları eğitiminin

veya çocuk haklarına yönelik bireylerde

algı gelişiminin ve hak farkındalığının artı-

rılması süreçlerinin, neden çocukluk evre-

sinden itibaren işe koşulması gerektiği daha

net anlaşılabilecektir. Akyüz’ün (2013) be-

lirtildiği gibi; çocukluk bedensel, zihinsel,

ruhsal ve toplumsal değişikliklerin çok

yoğun ve hızlı yaşandığı bir dönemdir.

Böylesi bir tarifle, içeriğine ve önemine

dikkat çekilmiş bir dönem olarak; çocuklu-

ğu yaşayacak dünya üzerinde ki bütün

bireylerin, bu eşsiz ve özgün dönem içeri-

sinde farklı gereksinimler doğrultusunda

haklara ihtiyaç duyacakları, bu hakların

gerek uluslararası kuruluşlar, sözleşmeler

ve yasalar, gerek ulusal yönetimler ve yasa

koyucular ve gerekse de toplumsal örgütler

ve kuruluşlar tarafından gözetilmeleri ge-

rektiği durumu karşımıza; çocuk hakları

olgusunu ve bu hakların korunması, yay-

Çocuk Haklarına İlişkin Algı Gelişiminde Çocuk Meclisi Uygulamaları 447

gınlaştırılması ve geliştirilmesi gerekliliğini

getirmektedir. ‘Çocuk hakları, insan hakları

çatısı altında özel bir hak kavramsallaştır-

ması olarak ve üçüncü kuşak haklar çerçe-

vesinde doğmuştur’ (Erbay, 2012). Bu nok-

tadan hareketle, çocukların kendi hakları-

nın bilincinde ve bu hakları savunabilen,

başkalarının haklarına duyarlı, demokratik

tutumlara sahip, birçok açıdan kendi geli-

şimini hedefleyen ve bu doğrulta da gayret

ortaya koyan, sosyal yaşamın bütün kolla-

rında fiilen ya da düşünsel olarak aktif

katılım gösterebilen ve bu ortamlarda ge-

rekli beceriler açısından yeterlilik sergile-

yebilen bireylerin, bir toplumda hakim

birey profili haline gelmesinin; çocuklara,

çocuk haklarına yönelik olarak sağlanacak

yeterli içeriğe ve donanıma sahip çocuk

hakları eğitim programları ve çocuk hakları

ekseninde bir dizayna sahip ortamlarla

ancak mümkün olabileceği unutulmamalı-

dır. ‘Çocuk hakları eğitim, çocuk hakları

eğitimi, çok genel olarak çocukların hangi

haklara sahip olduklarının bilinmesini ve

bu haklara uygun davranılmasını sağlaya-

cak faaliyetlerin tümüdür’ (Peker Ünal,

2010).

Çocuk haklarının korunması, yay-

gınlaştırılması ve bu konuya ilişkin eğitim-

öğretim süreç ve ortamlarının oluşturula-

bilmesi noktasında önemli bir adım olarak

ülkemizde, çocuk meclislerinin varlığı ciddi

bir gelişme olarak nitelendirilebilir. Bulun-

dukları illerde ki yerel belediyelere bağlı

olarak kurulan ve kendi iç tüzük esasları

çerçevesinde bir karar alma organı olarak

hareket eden çocuk meclisleri, ilk olarak

1995 yılında Ankara Büyükşehir Belediye-

sine bağlı bir çocuk meclisinin kurulması ile

Türkiye gündemine gelmiştir. Takip eden

yıllarda da, diğer illerimize bağlı belediye-

lerimizde, çocuk meclislerinin açılmasına

ilişkin adımların atıldığını görmek müm-

kündür. Bu noktada bireylerin; haklarının

farkında ve diğer insanların haklarına say-

gılı bireyler olarak yetişmeleri, demokrasi

kültürünü solumaları, bu kültürü benim-

semeleri, evrensel anlamda gerekli olan

sosyal ve kişisel beceri ve donanımlara

sahip, girişimci ve katılımcı bireyler olarak

hayatta yer almalarını, ülke vizyonu haline

getirmemiz gereken bir dönemde, çocuk

meclislerinin varlığı bu konudaki arayışla-

rımızın ve ihtiyaçlarımızın giderilmesinde

ki çözüm yollarından biri olarak karşımız-

da durmaktadır.

Bu noktada, çocuk meclislerinin

önemine ve çocuk hakları eğitimine yönelik

olarak, çocuk meclisi uygulamalarının,

etkili sonuçlar doğurabileceğine ilişkin

öngörünün bazı bilimsel çalışmalarla da

doğrudan veya dolaylı olarak desteklendiği

görülmektedir. Tümkaya (2006) tarafından

gerçekleştirilen, ‘‘Çocuk Üniversitesi Proje-

sinin Çocukların Üniversite Algısına Etkisi’’

isimli araştırmada, Türkiye'de ilk kez uygu-

lanan çocuk üniversitesi projesinin çocukla-

rın üniversite algılarına etkisinin incelen-

mesi amaçlanmıştır. Proje kapsamında veri-

len eğitimin çocukların sonuçtaki üniversite

algıları üzerinde olumlu bir katkı yarattığı

da edinilen diğer önemli bulgulardan biri-

sidir. Torun ve Duran (2014) tarafından

gerçekleştirilen, ‘‘Çocuk Hakları Öğreti-

minde Oyun Yönteminin Başarıya, Kalıcılı-

ğa ve Tutuma Etkisi’’ başlıklı araştırmanın

amacı, oyunla desteklenmiş çocuk hakları

öğretiminin, öğrencilerin akademik başarı-

larına, öğrenilenlerin kalıcılığına ve çocuk

haklarına ilişkin tutumlarına etkisinin olup

olmadığını belirlemektir. Araştırma bulgu-

ları incelendiğinde Çocuk hakları öğreti-

minde oyunların uygulandığı deney gru-

bunun, yapılandırmacı öğretim uygulanan

kontrol grubundan daha başarılı olduğu

görülmüştür. Araştırmanın deney grubun-

da oyunlarla çocuk hakları öğretiminin

başarıyı olumlu yönde etkilediği görülmüş-

tür. Ayrıca araştırma bulguları, araştırma-

cının uyguladığı oyunla desteklenmiş ço-

448


cuk hakları öğretiminin, öğrencilerin çocuk

haklarına yönelik tutumlarında olumlu

manada etkili olduğunu destekler nitelikte-

dir. Karaman Kepenekçi ve Baydık (2009)

tarafından gerçekleştirilen çalışmada ise,

çocuk haklarının korunması, yaygınlaştı-

rılması ve konuya ilişkin farkındalığın

oluşmasında eğitimsel faaliyetlerin nedenli

önemli olduğu sonucunu ortaya konmuş-

tur. Araştırma bulguları değerlendirildi-

ğinde, insan hakları ya da çocuk haklarına

ilişkin ders alan katılımcıların çocuk hakla-

rına ilişkin tutumlarının, ders almayan

katılımcıların tutumlarına göre daha olum-

lu olduğu sonucuna ulaşılmıştır. Diğer

taraftan, Erbay (2012) tarafından kaleme

alınan bir makalede, yerel yönetimlerin ilk

elden çocuklara dokunabilecek yapılanma-

lar olduğu; ancak yerel yönetimlerde çocuk

hakları bilincinin çok fazla yerleşik olmadı-

ğı ve çocuk meclislerinin birçok özne tara-

fından göstermelik yapılar olarak nitelendi-

rildiği belirtmiştir. Özer (2013) tarafından

yazılan bir makalede de, çocuk meclisleri-

nin; çocukların talep ve beklentilerini karar

alma mekanizmalarına aktaracak ve karar-

lara etki edecek ana katılım mekanizmaları

olarak faaliyet göstermeleri gerektiği üze-

rinde durulmuş, ancak bu meclislerin her

şehirde kurulamadığı ve kurulanların ise

işlevsel anlamda yeterli düzeyde olmadığı-

na dikkat çekilmiştir.

Bu bağlamda verilecek hizmetlerin

kuşkusuz en önemlilerinden birisi; ülke

çocuklarına kendi haklarına ilişkin yeterli

düzeyde farkındalığa sahip olmaları ve bu

hakları yaşamlarına içselleştirmiş bir vazi-

yette aktarmalarını sağlama amacına yöne-

lik gerçekleştirilecek eğitim-öğretim faali-

yetleridir. Bu nokta da, çocukların özgürce

fikirlerini dile getirmelerine olanak tanın-

ması, demokratik değerler ile iç içe bulun-

malarına imkân sağlanması, kendi hakları

ile ilgili yeterli farkındalığa sahip ve bu

hakların gerçek yaşantılarla pekiştirilebil-

mesi, sosyal iletişim becerilerinin geliştiri-

lebilmesi ve evrensel anlamda demokratik

ve haklara saygılı iyi bir insan profilinin

oluşturulabilmesi amacı doğrultusunda,

kurulmalarına devam edilen çocuk meclis-

lerinin; yukarıda belirtilen hususlardan ve

bilimsel çalışmalardan hareketle, akademik

nitelikli bu araştırmada ele alınmasının,

konuya ilişkin olarak faydalı sonuçları ve

önerileri ortaya getirebileceği düşüncesi ile

gerekli görülmüştür.

Araştırma Amacı

Bu araştırma da, çocuk meclisi üye-

si çocukların; çocuk haklarına ilişkin algı

gelişiminin ve değişiminin, çocuk meclisin-

de gerçekleştirilen uygulamalarla ilişkisinin

bazı değişkenler açısından ortaya konması

amaçlanmıştır.

YÖNTEM

Araştırma, nicel araştırma yaklaşı-

mına uygun olarak dizayn edilmiştir. Pat-

ton (2014), nicel yaklaşımın avantajını; çok

sayıda insanın reaksiyonunu sınırlı sayıda

sorular sayesinde ölçülebilmesi ve bu saye-

de verinin karşılaştırılması ve istatistiksel

olarak toplanmasının mümkün kılınabilme-

si olarak ifade etmiştir. Bu doğrultuda araş-

tırmada, Creswell’ in (2014); bir örneklem

üzerinde yapılan araştırmanın; eğilim, tu-

tum veya görüş durumları açısından nicel

veya nümerik olarak betimlenmesine ola-

nak sağlayan bir yöntem olarak belirttiği

‘‘tarama (survey) deseni’’ benimsenmiştir.

Araştırma Örneklemi

Bu araştırma, 2014-2015 meclis dö-

neminde, Ankara Büyükşehir Belediyesi

Çocuk Meclisine seçilmiş olan, araştırmaya

katılımda gönüllü olduğunu beyan eden,

meclis çalışmaları öncesinde herhangi bir

çocuk hakları eğitimi programına katılma-

mış ve meclis çalışmalarına fiilen ve düzen-

li olarak katılım gösteren 126 meclis üyesi

çocuk ile gerçekleştirilmiştir. Bu noktada

araştırma örnekleminin belirlenmesinde,

Büyüköztürk ve diğ. (2011) belirttiği gibi,

gözlem birimlerinin belirli niteliklere sahip

kişiler, olaylar, nesneler ya da durumlardan


oluşması temeline dayanan ‘‘ölçüt örnek-

leme yöntemi’’ kullanılmıştır. Araştırmaya

katılan meclis üyesi çocukların; cinsiyet,

anne eğitim durumu, baba eğitim durumu,

okul türü ve sınıf düzeyi değişkenlerine

ilişkin bulguları, frekans ve yüzde olarak

aşağıdaki tablolarda gösterilmiştir.

Tablo 1. Meclis Üyesi Çocukların Cinsiyet Değişkenine İlişkin Dağılımları

Cinsiyet (f) (%)

Kız 68 54.0

Erkek 58 46.0

Toplam 126 100.0

Tablo 1’de görüldüğü gibi araştırma, 68’i

kız (%54.0) ve 58’i erkek (%46.0) olmak

üzere toplam 126 meclis üyesi çocuk ile

gerçekleştirilmiştir.

Tablo 2. Meclis Üyesi Çocukların Anne Eğitim Düzeyine İlişkin Dağılımları

Anne Eğitim Düzeyi (f) (%)

İlkokul 18 14.3

Ortaokul 38 30.2

Lise 30 23.8

Önlisans 4 3.2

Lisans 26 20.6

Yüksek Lisans 10 7.9

Toplam 126 100.0

Tablo 2’de, meclis üyesi çocukların;

%14.3’ünün ilkokul, %30.2’sinin ortaokul,

%23.8’ inin lise, %3.2’sinin önlisans,

%20.6’sının lisans, %7.9’unun yüksek lisans

düzeyinde anne eğitim durumuna sahip

oldukları görülmektedir.

450


Tablo 3. Meclis Üyesi Çocukların Baba Eğitim Düzeyine İlişkin Dağılımları

Baba Eğitim Düzeyi (f) (%)

İlkokul 10 7.9

Ortaokul 12 9.5

Lise 42 33.3

Ön Lisans 4 3.2

Lisans 38 30.2

Yüksek Lisans 20 15.9

Toplam 126 100.0

Tablo 3’de, meclis üyesi çocukların;

%7.9’unun ilkokul, %9.5’inin ortaokul,

%33.3’ ünün lise, %3.2’sinin önlisans,

%30.2’sinin lisans, %15.9’unun yüksek li-

sans düzeyinde baba eğitim durumuna

sahip oldukları görülmektedir.

Tablo 4. Meclis Üyesi Çocukların Okul Türüne İlişkin Dağılımları

Okul Türü (f) (%)

İlkokul 58 46.0

Ortaokul 60 47.6

İmam Hatip Ortaokulu 8 6.3

Toplam 126 100.0

Tablo 4 incelendiğinde, meclis üyesi çocuk-

ların; %46.0’sının ilkokul, %47.6’sının orta-

okul ve %6.3’ünün imam hatip ortaokulu

türünde ki okullarda eğitimlerini sürdür-

dükleri görülmektedir.

Tablo 5. Meclis Üyesi Çocukların Sınıf Düzeyine İlişkin Dağılımları

Sınıf Düzeyi (f) (%)

4. Sınıf 60 47.6

5. Sınıf 14 11.1

6. Sınıf 28 22.2

7. Sınıf 20 15.9

8. Sınıf 4 3.2

Toplam 126 100.0

Tablo 5 incelendiğinde, meclis üyesi çocuk-

ların; %47.6’sının 4. sınıf, %11.1’inin 5. sınıf,

%22.2’sinin 6. sınıf, %15.9’unun 7. sınıf ve

%3.2’sinin 8. sınıf düzeyinde eğitimlerini

sürdüren çocuklar oldukları görülmektedir.

Veri Toplama Araçları

Bu araştırmanın verileri, araştırma-

cı tarafından geliştirilen ‘Çocuk Meclisi


Algı Anketi’ ile elde edilmiştir. ‘Anket bi-

reylerin demografik özelliklerini, tercihleri-

ni, belirlemek için ya da bir konu hakkında

bilgi toplamak veya bireylerin görüşlerini

belirlemeye yönelik çeşitli soruların bir

araya getirilmesi ile oluşturulan veri top-

lama aracıdır’ (Metin, 2014). Anket madde-

leri alanyazında yer alan akademik çalışma-

ların ve dokümanların, UNICEF raporları-

nın, çocuk meclisi uygulamalarının, çocuk

haklarına ilişkin yerel ve uluslararası söz-

leşmelerin ve bildirilerin incelemesi sonu-

cunda hazırlanmıştır. Patton’ın (2014) da

belirttiği gibi; ‘nicel araştırmada ölçülmek

istenen şeyin iyi ölçülebilmesi ve bu araş-

tırma yaklaşımının geçerliği, ölçme aracının

dikkatli bir şekilde tasarlanmasına bağlı-

dır.’. Bu noktadan hareketle, anket madde-

leri konu ile ilgili doğrudan veya dolaylı

olarak çalışmalarda bulunmuş üç alan uz-

manı tarafından incelenmiştir. Anket for-

munun şekilsel ve dil yönünden de farklı

iki uzman tarafından incelemesi yapılmış,

bu doğrultuda anket formu; içerik, dil ve

biçim olarak gerekli düzeltmelerin yapıl-

ması sonrası pilot bir uygulamada kulla-

nılmıştır. Elde edilen pilot uygulama verile-

ri analiz edildiğinde, anket formunun Q-

Alfa güvenirlik değeri 0.874 bulunmuş ve

sonuç itibari ile anket formu asıl uygulama

için son haline kavuşturulmuştur.

Verilerin Toplanması ve Analizi

Araştırma verileri, çocuklar tara-

fından ‘‘Çocuk Meclisi Algı Anketi’ne’’

verilen cevaplardan elde edilmiştir. Meclis

üyesi çocukların anket maddelerine verdik-

leri nicel cevapların analizi istatistik paket

programı kullanılarak analiz edilmiştir.

Anket maddelerine verilen cevapların; cin-

siyet, anne eğitim durumu, baba eğitim

durumu, okul türü ve sınıf düzeyi değiş-

kenlerine göre farklılaşıp farklılaşmadığını

test etmek amacı ile non-parametrik bir test

olan Kay-Kare testi kullanılmıştır. ‘Katego-

rik bir değişkenin düzeylerine giren birey

ya da nesnelerin anlamlı bir farklılık göste-

rip göstermediğini test eden tek örneklem

için kay-kare testi, bir uyum iyiliği testidir’

(Büyüköztürk, 2013).

Anket formunun son bölümünde

yer alan açık uçlu sorulara verilen cevaplar

ise içerik analizi yöntemi ile analiz edilmiş-

tir. Berg (1998), içerik analizinin; görüşme-

lerin, saha notlarının, çeşitli tiplerdeki dik-

kat çekmeyen verilerin ya da sıklıkla anali-

ze uygun gözükmeyen bilgilerin, yoğunlaş-

tırılması ve sistematik olarak karşılaştırıla-

bilir hale getirilerek aktarılmasına kadar ki

süreç olduğunu belirtmiştir. İçerik analizi

sonucunda, oluşturulan temalara ilişkin

frekans ve yüzde değerleri betimsel olarak

ifade edilmiştir. Bu temaların oluşturulması

sürecinde, Miles ve Huberman’ın (1994),

‚Güvenirlik= *Görüş Birliği / (Görüş Birliği

+ Görüş Ayrılığı)+ X 100‛ görüş birliği for-

mülünden yararlanılmış, bu işlem sonu-

cunda görüş birliği oranı %89 olarak belir-

lenmiştir.

BULGULAR

Bu bölümde, araştırma alt problem-

lerinin test edilmesine yönelik olarak ger-

çekleştirilen istatistiki işlemlere, bu işlemler

sonucunda elde edilen nicel bulgulara ve

nitel bulgulara yer verilmiştir.

Nicel Verilere İlişkin Bulgular

Alt Problem 1: Çocuk haklarına

ilişkin algı gelişiminde; çocuk meclisi uygu-

lamaları, çocukların cinsiyetine göre farklı-

lık oluşturmakta mıdır?

Bu alt probleme ilişkin olarak, mec-

lis üyesi çocukların, anket maddelerine

verdikleri cevapların cinsiyet değişkeni

açısından anlamlılık değerleri (p<.05) he-

saplanmıştır. Anket maddelerinden; Madde

4 için p<.002, Madde 6 için p<.049, Madde 8

için p<.045, Madde 17 için p<.004, Madde 20

için p<.005, Madde 22 için p<.001, Madde 27

için p<.001, Madde 31 için p<.002 ve Madde

35 için p<.002 değerlerine ulaşılmıştır. Bu

452


alt probleme ilişkin bulgulara Tablo6’da yer verilmiştir.

Tablo 6. Meclis Üyesi Çocukların Anket Maddelerine Verdikleri Cevapların Cinsiyet Değiş-

kenine Göre Kay-Kare Testi Sonuçları

Anlamlı Farklılık Değerine

Sahip Maddeler

d 2X p

Haklarımın varlığını daha iyi anladım. 2 12.468 .002

Demokratik yollarla sorun çözme becerisi kazandım. 3 7.856 .049

Kendime güvenim arttı. 3 8.064 .045

Her çocuğun saygı görmeyi hak ettiğini anladım. 3 13.534 .004

Ebeveynlerin çocuklar üzerinde sınırsız karar alma

hakkına sahip olmadıklarını öğrendim.

3 12.988 .005

Devletlerin çocukları her türlü zararlı ortamlardan

korumakla sorumlu olduklarını öğrendim.

2 13.566 .001

Çocukların belirli siyasi haklara sahip olması

gerektiğini öğrendim.

3 16.652 .001

Duygu ve düşüncelerimin daha değerli olduğunu

hissediyorum.

3 9.442 .002

Aile içi konularda görüşlerimi daha rahat

dile getirebiliyorum.

3 14.376 .002

*Diğer anket maddelerinde anlamlılık (p < .05) değerine ulaşılmamıştır.



lamaları, çocukların annelerinin eğitim

düzeyine göre farklılık oluşturmakta mıdır?



verdikleri cevapların anne eğitim düzeyi

değişkeni açısından anlamlılık değerleri

(p<.05) hesaplanmıştır. İlk analiz sonucun-

da beklenen değeri 5’ ten küçük olan göze-

nek sayısının toplam gözenek sayısı içinde-

ki oranına bakıldığında %20’den fazla ol-

duğu görülmüştür. Büyüköztürk (2013)’ün

de belirttiği gibi, bu durumda anlamlılık

testine ilişkin sonuçların yorumlanması

doğru değildir. Bu nedenden dolayı yeni-

den kodlama işlemi yapılarak anne eğitim

düzeyi değişkenine ait kategorilerden

‘Yüksek Lisans ile Doktora’ kategorileri,

‘Önlisans ve Lisans’ kategorileri birleştirile-

rek verilerin yeniden analizi gerçekleştiril-

miştir. Anket maddelerinden Madde 9 için

p<.009, Madde 19 için p<.024, Madde 26 için



p<.005 ve Madde 40 için p<.000 değerlerine

ulaşılmıştır. İstatistik işlemler sonucu anne

eğitim düzeyi değişkenine göre anlamlı

farklılık gösteren maddelere ilişkin sayısal

bulgulara Tablo 7’ de yer verilmiştir.


Tablo 7. Meclis Üyesi Çocukların Anket Maddelerine Verdikleri Cevapların Anne Eğitim

Düzeyi Değişkenine Göre Kay-Kare Testi Sonuçları


Sahip Maddeler

d 2X p

Kız ve erkeklerin aynı haklara sahip

olduklarını öğrendim.

12 26.432 .009

Çocukların daha nitelikli eğlence ve oyun

ortamlarına sahip olması gerektiğini anladım.

8 17.665 .024

Çocukların zararlı maddelerden korunma hakkının

olduğunu öğrendim.

12 24.607 .045



12 28.121 .005

Çocukların sağlık hizmetlerinden yeterli derecede

faydalanabilme hakkının olduğunu öğrendim.

12 24.499 .017

Okulda ki konularda görüşlerimi daha rahat dile

getirebiliyorum.

12 35.035 .000

Haklarımı daha iyi savunabiliyorum. 12 28.042 .005

Oyun oynamanın ve eğlenmenin çocukların temel

haklarından birisi olduğunu anladım.

12 46.640 .000

* Diğer anket maddelerinde anlamlılık (p < .05) değerine ulaşılmamıştır.



lamaları, çocukların babalarının eğitim

düzeyine göre farklılık oluşturmakta mıdır?



verdikleri cevapların, baba eğitim düzeyi

değişkeni açısından anlamlılık değerleri

(p<.05) hesaplanmıştır. İlk analiz sonucun-

da beklenen değeri 5’ ten küçük olan göze-

nek sayısının toplam gözenek sayısı içinde-

ki oranına bakıldığında %20’den fazla ol-

duğu görülmüştür. Büyüköztürk (2013)’ün

de belirttiği üzere, bu durumda anlamlılık

testine ilişkin sonuçların yorumlanması

doğru değildir. Bu nedenden dolayı yeni-

den kodlama işlemi yapılarak anne eğitim

düzeyi değişkenine ait kategorilerden

‘Yüksek Lisans ile Doktora’ kategorileri,

‘Önlisans ve Lisans’ kategorileri birleştirile-

rek verilerin yeniden analizi gerçekleştiril-

miştir. Anket maddelerinden Madde 9 için




p<.002, Madde 37 için p<.001 ve Madde 40

için p<.004 değerlerine ulaşılmıştır. İstatis-

tik işlemler sonucu baba eğitim düzeyi

değişkenine göre anlamlı farklılık gösteren

maddelere ilişkin sayısal bulgulara Tablo 8’

de yer verilmiştir.

454


Tablo 8. Meclis Üyesi Çocukların Anket Maddelerine Verdikleri Cevapların Baba Eğitim

Düzeyi Değişkenine Göre Kay-Kare Testi Sonuçları


Sahip Maddeler

d 2X p

Kız ve erkeklerin aynı haklara sahip

olduklarını öğrendim.

12 27.464 .033

Çocuklara haklarını kullanabilecekleri ortamların

sunulması gerektiğini anladım.

8 21.667 .006



12 21.607 .004

Her çocuğun nitelikli bir eğitim alma

hakkına sahip olduğunu öğrendim.

12 26.452 .009

Boş zamanlarımı daha iyi değerlendiriyorum. 12 36.636 .000

Sosyal etkinliklere daha fazla katılma

fırsatı buluyorum.

12 29.396 .003

Aile içi konularda görüşlerimi daha rahat dile

getirebiliyorum.

12 23.654 .002


getirebiliyorum.

12 32.195 .001

Oyun oynamanın ve eğlenmenin çocukların temel

haklarından birisi olduğunu anladım.

12 29.270 .004




lamaları, çocukların okul düzeylerine göre

farklılık oluşturmakta mıdır?



verdikleri cevapların okul türü değişkeni


saplanmıştır. Anket maddelerinden Madde

19 için p<.024, Madde 26 için p<.009, Madde


33 için p<.003, Madde 34 için p<.034 ve

Madde 35 için p<.009 değerlerine ulaşılmış-

tır. İstatistik işlemler sonucu cinsiyete göre

anlamlı farklılık gösteren maddelere ilişkin

sayısal bulgulara Tablo 9’ da yer verilmiştir.


Tablo 9. Meclis Üyesi Çocukların Anket Maddelerine Verdikleri Cevapların Okul Türü De-

ğişkenine Göre Kay-Kare Testi Sonuçları


Sahip Maddeler

d 2X p



4 11.206 .024

Çocukların zararlı maddelerden korunma hakkının

olduğunu öğrendim.

6 17.041 .009

Çocukların sağlık hizmetlerinden yeterli derecede

faydalanabilme hakkının olduğunu öğrendim.

6 16.084 .013

Arkadaşlarımla birlikte istediğim kadar

vakit geçirebiliyorum.

6 14.244 .027

Sosyal etkinliklere daha fazla katılma

fırsatı buluyorum.

6 19.623 .003

Kendimle ilgili konularda özgürce kararlar

alabiliyorum.

6 13.673 .034


getirebiliyorum.

6 17.160 .009




lamaları, çocukların sınıf düzeyine göre

farklılık oluşturmakta mıdır?



verdikleri cevapların sınıf düzeyi değişkeni


saplanmıştır. Anket maddelerinden Madde



35 için p<.000, Madde 36 için p<.001 ve

Madde 37 için p<.035 değerlerine ulaşılmış-

tır. İstatistik işlemler sonucu cinsiyete göre

anlamlı farklılık gösteren maddelere ilişkin

sayısal bulgulara Tablo 10’ da yer verilmiş-

tir.

456


Tablo 10. Meclis Üyesi Çocukların Anket Maddelerine Verdikleri Cevapların Sınıf Düzeyi

Değişkenine Göre Kay-Kare Testi Sonuçları


Sahip Maddeler

d 2X p

Her çocuğun kendi gelişimini destekleyecek

etkinliklere katılma hakkının olduğunu öğrendim.

8 16.949 .031



8 33.925 .000

Her çocuğun nitelikli bir yaşama sahip olması

gerektiğini anladım.

8 25.138 .001

Arkadaşlarımla birlikte istediğim kadar

vakit geçirebiliyorum.

12 28.563 .049


getirebiliyorum.

12 46.155 .000

İstediğim sosyal faaliyetlere daha rahat

katılabiliyorum.

8 26.338 .001


getirebiliyorum.

12 22.275 .035


Nitel Verilere İlişkin Bulgular

Çocuk Meclisi Algı Anketinin son

bölümünde yer alan açık uçlu sorulara veri-

len cevaplara ilişkin bulgular, aşağıdaki

bölümde tablolar halinde sunulmuştur. Bu

sorulara ilişkin verilen cevaplar, ‚Çocuk

Hakları Bağlamında Kendilik Gelişimi‛,

‚Çocuk Hakları Bağlamında Kavramsal

Gelişim‛ ve ‚Çocuk Hakları Bağlamında

Yaşam Becerilerinde Gelişim‛ başlıklı kate-

goriler altında toplanmıştır. Meclis üyesi

çocuklar, ‘‘Ç5, Ç18, Ç..’’ şeklinde tasarlanan

kodlamalar ile temsil edilerek, ilgili katego-

ri başlıkları altında meclis üyesi çocukların

doğrudan ifadelerine yer verilmiştir.

Tablo 11. ‚Çocuk Hakları Bağlamında Kendilik Algısına İlişkin Gelişim‛ Temasına İlişkin

Bulgular

Kodlar (f) (%)

Kendimi daha iyi ifade ediyorum 48 21.8

Haklarımı daha iyi savunabiliyorum 36 16.4

Daha sosyal birisi oldum 32 14.5

Kendime olan güvenim arttı 26 11.8

Yeni şeyler öğrenmek istiyorum 16 7.3

Kendi özelliklerimi daha iyi tanıyorum 12 5.5

Zamanımı daha iyi kullanıyorum 10 4.5

Kendimle ilgili daha iyi hissediyorum 10 4.5

İnsanlara karşı daha saygılıyım 10 4.5

Kendimle ilgili herhangi bir değişiklik olmadı 8 3.6

Derslerimde daha başarılıyım 6 2.7

Düşüncelerimin daha değerli olduğunu anladım 4 1.8

Sorumluluklarıma daha çok dikkat ediyorum 2 0.9

Toplam 220 100.0


Tablo 11 incelendiğinde, ‘çocuk

hakları bağlamında kendilik algısına ilişkin

gelişim’ teması altında oluşturulan kodlar

ve bu kodlara ilişkin niceliksel değerler

görülmektedir. Çocuk meclisi uygulamala-

rının, kişisel gelişimi hangi yönlerde des-

teklediğine ilişkin çocukların büyük sıklık-

ta; kendimi daha iyi ifade ediyorum

(%21.8), haklarımı daha iyi savunabiliyo-

rum (16.4), daha sosyal birisi oldum

(%14.5), kendime olan güvenim arttı

(%11.8), yeni şeyler öğrenmek istiyorum

(%7.3) ve kendi özelliklerimi daha iyi tanı-

yorum (%5.5) şeklinde cevapları verdikleri

görülmüştür.

Ç26; ‘‘Çocuk meclisine katıldıktan son-

ra daha çok konuşmaya başladım.’’,

Ç11; ’’Okulda ve evde haklarımı savu-

nabiliyorum.’’, Ç71; ‘‘Çocuk meclisin-

de kendimi daha önemli hissediyorum.

Artık kendime daha çok güveniyo-

rum.’’, Ç5; ‘‘Çocuk meclisinden sonra

arkadaşlarıma daha saygılı davranıyo-

rum.’’, Ç29; ‘‘ Çocuk meclisinde ki et-

kinliklerde neleri daha çok sevdiğimi

fark ettim.’’.

Tablo 12. ‚Çocuk Haklarına İlişkin Kavramsal Gelişim‛ Temasına İlişkin Bulgular

Kodlar (f) (%)

Kendini ifade etme 30 15.6

Yaşama 28 14.6

Oyun-Eğlence 24 12.5

Beslenme 18 9.4

Eğitim 18 9.4

Şiddetten korunma 16 8.3

Karar verebilmek 14 7.3

Barınma 12 6.3

Sosyal etkinliklere katılma 12 6.3

Saygı görmek 6 3.1

Sağlık hizmetlerinden yararlanma 6 3.1

Sevme-Sevilme 4 2.1

Seçme-Seçilme 4 2.1

Toplam 192 100.0

Tablo 12’de, ‘çocuk haklarına ilişkin

kavramsal gelişim’ teması altında oluşturu-

lan kodlar ve bu kodlara ilişkin niceliksel

değerler yer almaktadır. Çocuk meclisi

uygulamalarının çocuk haklarına ilişkin

kavramsal gelişimi hangi yönlerde destek-

lediğine ilişkin çocukların sıklıkla; kendini

ifade etme (%15.6), yaşama (%14.6), oyun–

eğlence (%12.5), beslenme (%9.4), eğitim

(%9.4), şiddetten korunma (%8.3), karar

verebilme (%7.3), barınma (%6.3), sosyal

etkinliklere katılma (%6.3), saygı görmek

(%3.1), sağlık hizmetlerinden yararlanma

(%3.1), sevme-sevilme (%2.1) ve seçme-

seçilme (%2.1) cevaplarını verdikleri gö-

rülmüştür.

Ç28; ’’Çocuk meclisinde kendimi ra-

hatça ifade edebiliyorum. Bu benim

haklarımdan birisiymiş.’’, Ç89; ‘‘Çocuk

meclisinde bizi kimsenin incitme hak-

kının olmadığını öğrendim.’’, Ç36; ‘‘

458


Okula gitmenin her çocuğun hakkı ol-

duğunu artık biliyorum.’’, Ç101;

‘‘Okulda ve evde kendim karar alabile-

ceğimi artık biliyorum.’’.

Tablo 13. ‘‘Çocuk Hakları Bağlamında Yaşam Becerilerinde Gelişim’’ Temasına İlişkin Bul-

gular

Kodlar (f) (%)

Sosyal İlişkiler 40 30.8

Kendini İfade Becerisi 36 27.7

Kendine Güven 22 16.9

Sosyal Yaşam Faaliyetleri 12 9.2

Davranışların Kontrolü 8 6.2

Boş Vakitlerin Değerlendirilmesi 6 4.6

Ders ve Okul Hayatı 6 4.6

Toplam 130 100.0

Tablo 13 incelendiğinde, ‘çocuk

hakları bağlamında yaşam becerilerinde

gelişim’ teması altında oluşturulan kodlar

ve bu kodlara ilişkin niceliksel değerler

görülmektedir. Çocuk meclisi uygulamala-

rının çocuk haklarına ilişkin yaşam beceri-

lerindeki gelişimi hangi yönlerde destekle-

diğine ilişkin çocukların; Sosyal ilişkiler

(%30.8), kendini ifade becerisi (%27.7), ken-

dine güven (%16.9), sosyal yaşam faaliyet-

leri (%9.2), davranışların kontrolü (%6.2),

boş vakitlerin değerlendirilmesi (%4.6) ve

ders ve okul hayatı (%4.6) başlıklarına iliş-

kin cevapları sıklıkla verdikleri görülmüş-

tür.

Ç63; ‘‘Annem çocuk meclisine katıldı-

ğımdan beri daha doğru davranışlar

yaptığımı söylüyor.’’, Ç72; ‘‘Çocuk

meclisine seçilince zamanımı daha iyi

planlamaya başladım.’’, Ç54; ‘‘Artık

arkadaşlarımın beni daha iyi anladığını

düşünüyorum.’’, Ç116; ‘‘Çocuk mecli-

sine katıldıktan sonra, derslerime s-

daha istekli çalışıyorum.’’.

Tartışma, Sonuç ve Öneriler

Araştırmanın birinci alt problemine

ilişkin bulgular incelendiğinde; ‘‘hakları-

mın varlığını daha iyi anladım, demokratik

yollarla sorun çözme becerisi kazandım,

kendime güvenim arttı, her çocuğun saygı

görmeyi hak ettiğini anladım, ebeveynlerin

çocuklar üzerinde sınırsız karar alma hak-

kına sahip olmadıklarını anladım, devletle-

rin çocukları her türlü zararlı ortamlardan

korumakla sorumlu olduklarını öğrendim,

çocukların belirli siyasi haklara sahip olma-

sı gerektiğini öğrendim, duygu ve düşünce-

lerimin daha değerli olduğunu hissediyo-

rum ve aile içi konularda görüşlerimi daha

rahat dile getirebiliyorum’’ maddelerine

belirgin derecede olumlu cevapların veril-

diği görülmektedir. Bu noktada çocuk mec-

lisi uygulamalarının, çocukların haklarının

farkındalığına ulaşmaları, demokratik yol-

larla sorun çözme becerisine ulaşmaları, öz

güven sahibi bireylerin yetişmesi noktasın-

da, her çocuğun saygı görmeyi hak ettiğine

ilişkin farkındalığın kazandırılmasında,

çocukların zararlı ortamlardan korunmaları

konusunda devletlerin sorumluluğa sahibi

olduklarının anlaşılması hususunda, çocuk-

lara ihmal edilen bir hak alanı olarak siyasi

haklara da sahip olmalarının gerektiğine

ilişkin bilincin kazandırılmasında, çocukla-

rın duygu ve düşünceleri itibari ile öz de-

ğerliliklerinin desteklenmesi noktasında ve

aile yaşamı içerisinde bir birey olarak gö-

rüşlerini dile getirebilme ve bu görüşleri

savunabilme bağlamında çocukların geli-

şimlerini destekleyen uygulamalar oldukla-

rı görülmektedir. Bu noktadan hareketle

çocuk meclisi uygulamalarının; çocukların

gelişim hakkı çerçevesinde; özgüvenlerinin


desteklenmesi, çocukların kendi haklarının

farkındalığına ulaşmaları, çocukların katı-

lım hakkı dairesinde; kendi görüşlerini

özgürce dile getirebilme becerisinin destek-

lenmesi, çocukların kendi duygu ve düşün-

celerinin değerli olduğunu hissetmelerinin

sağlanması ve her çocuğun saygı görme

hakkına sahip olduğu bilincinin oluşturul-

ması noktasında olumlu etkiye sahip uygu-

lamalar oldukları düşünülmektedir. Göm-

leksiz ve Arkadaşları (2008) yılında gerçek-

leştirdikleri bir çalışma sonucunda; öğrenci-

lerin fiziksel ihmallerle karşı karşıya olduk-

ları, okul disiplini sağlamak amacıyla insan

onurunu zedeleyici cezaların uygulandığı,

genel olarak da çocuk haklarının öğretmen

ve yöneticiler tarafından istismar ve ihmal

edildiğini öne çıkaran bulgulara ulaşmış-

lardır. Bu bağlamda araştırma bulguların-

dan hareketle; çocuk meclisi uygulamaları-

nın çocukların kendi haklarının farkındalı-

ğa ulaşmalarının ve her ortamda kendi

hakları doğrultusunda hareket edebilmele-

rinin sağlanmasında, çocuk meclisi uygu-

lamalarının çocuk haklarına ilişkin algı

gelişiminde olumlu sonuçlara ulaşmamızı

mümkün kılacak ve çocuk haklarının ko-

runmasına ve gelişimine ilişkin mevcut

sorunların giderilmesinde önemli işleve

sahip merkezler olabilecekleri düşünülmek-

tedir.

Araştırmanın ikinci alt problemine

ilişkin bulgular incelendiğinde; ‘‘kız ve

erkeklerin aynı haklara sahip olduğunu

öğrendim, çocukların daha nitelikli eğlence

ve oyun ortamlarına sahip olması gerekti-

ğini anladım, çocukların zararlı maddeler-

den korunma hakkının olduğunu öğren-

dim, çocukların sağlık hizmetlerinden ye-

terli derecede faydalanabilme hakkının

olduğunu anladım, okuldaki konularda

görüşlerimi daha rahat dile getirebiliyo-

rum, haklarımı daha iyi savunabiliyorum,

oyun oynamanın ve eğlenmenin çocukların

temel haklarından birisi olduğunu anla-

dım’’ maddelerine belirgin derecede olum-

lu cevapların verildiği görülmektedir. Bu

noktada çocuk meclisi uygulamalarının;

cinsiyet ayrımı olmaksızın her bireyin eşit

haklara sahip olduğu bilincinin çocuklara

kazandırılmasında, çocuklar için daha nite-

likli oyun ve eğlence alanlarının oluşturul-

ması gerektiğine ilişkin, çocukların nitelikli

ve kolay ulaşılabilir sağlık hizmetlerinden

yeterince yararlanabilme hakkına sahip

olduklarına ilişkin farkındalığın kazandı-

rılmasında, okul ortamında görüşlerini dile

getirebilme ve haklarını daha etkin savuna-

bilmeleri noktasında olumlu etkiye sahip

uygulamalar oldukları düşünülmektedir.

Neslitürk ve Ersoy (2007) tarafından ger-

çekleştirilen çalışmada da, okulöncesi öğ-

retmen adaylarının çocuk haklarının öğre-

timi amacıyla geliştirdikleri uygulamalara

ilişkin görüşlerinin; çocuklardaki davranış

gelişmesine katkıda bulunma, ileride hakla-

rını bilen kişiler olma, kendilerini savuna-

bilme, empati geliştirme gibi amaçlara hiz-

met etmesi doğrultusunda olduğu görül-

müştür. Bu noktada araştırma bulguların-

dan hareketle, çocuk meclisinde gerçekleş-

tirilen uygulamaların içerik ve işlevsellik

açısından bu çalışma bulguları ile paralellik

gösterdiği söylenebilir.

Araştırmanın üçüncü alt problemi-

ne ilişkin bulgular incelendiğinde; ‘‘çocuk-

lara haklarını kullanabilecekleri ortamların

sunulması gerektiğini anladım, her çocu-

ğun nitelikli bir eğitim alma hakkına sahip

olduğunu öğrendim, boş zamanlarımı daha

verimli değerlendirebiliyorum ve sosyal

etkinliklere daha fazla katılma fırsatı bulu-

yorum’’ maddelerine belirgin oranda olum-


bağlamda çocuk meclisi uygulamalarının;

çocuklara haklarını daha etkin kullanabile-

cekleri alanların sunulması gerektiğine

ilişkin farkındalığın kazandırılmasında, her

çocuğun hiçbir ayrımsal alan gözetilmeden

nitelikli ve eşit fırsatlarda bir eğitim alma

460


hakkına sahip olduğu bilincinin oluşturul-

masında, çocuklara boş zamanlarını kendi

gelişimlerini destekler nitelikte daha etkin

ve verimli kullanabilme becerisinin kazan-

dırılması hususunda ve sosyal alanlara

daha aktif katılım gösterebilmeleri nokta-

sında olumlu etkiye sahip uygulamalar

oldukları görülmektedir. Güven, Çam ve

Sever (2013) tarafından ‘‘Demokrasi Eğitimi

ve Okul Meclisleri’’ projesinin değerlendi-

rilmesi amacıyla gerçekleştirilen çalışmada,

öğretmenlerin ve öğrencilerin, demokrasi

kültürünün yaşanması ve bu kültürün ge-

rektirdiği davranış örüntülerinin edinilmesi

açısından proje hakkında olumlu görüşler

beyan ettikleri görülmüştür. Bu çalışma

bulgularından hareketle, çocuk haklarına

ilişkin olumlu yöndeki algı gelişiminde,

çocuk meclisi uygulamalarının etkinliğinin

ve işlevselliğinin belirtilen çalışma bulgula-

rının doğrultusu ile paralellik gösterdiği

söylenebilir.

Araştırmanın dördüncü alt prob-

lemine ilişkin bulgular incelendiğinde; ‘‘ar-

kadaşlarımla birlikte istediğim kadar vakit

geçirebiliyorum, kendimle ilgili konularda

özgürce kararlar alabiliyorum ve aile içi

konularda görüşlerimi daha rahat dile geti-

rebiliyorum’’ maddelerine belirgin derece-

de olumlu cevapların verildiği görülmekte-

dir. Bu noktada, çocuk meclisi uygulamala-

rının; çocukların gelişim hakkı içerisinde

yer alan çocukların boş vakitlerini verimli

değerlendirmeleri konusunda, çocukların

katılım hakkı çerçevesinde yer alan sosyal

etkinliklere istenildiği kadar katılma konu-

sunda, çocukların sosyal yaşamda kendile-

rine güvenle fikirlerini özgürce ifade ede-

bilmeleri, kendileri ile ilgili konularda ka-

rarlar alabilmeleri ve bu kararları uygula-

ma noktasında özgüven sahibi bireyler

olabilmeleri, çocukların kendi haklarının

bilincine varmaları, bu hakları içselleştirme-

leri ve bu hakları sergileyecekleri alanları

kullanma becerilerinin desteklenmesi konu-

larında olumlu etkiye sahip uygulamalar

oldukları düşünülmektedir. Gömleksiz ve

Cüro (2011) tarafından gerçekleştirilen araş-

tırmada da, ortaöğretim kurumlarında uy-

gulanan okul öğrenci meclisi uygulamala-

rının öğrencilerde seçme-seçilmenin öne-

mini kavramalarına katkıda bulunduğu,

onların karar verme becerilerini geliştirdiği,

okul ortamında sahip oldukları hakları

öğrenme fırsatı verdiği belirlenmiştir. Bu

bağlamda araştırma bulgularından yola

çıkarak, çocuk meclisi uygulamalarının

çocuk haklarına ilişkin algı gelişiminde,

okul öğrenci meclisi uygulamalarının öğ-

rencileri destekleyeceği alanlar bakımından

benzer çerçevede olumlu etkiye sahip uy-

gulamalar oldukları düşünülmektedir.

Araştırmanın son alt problemine

ilişkin bulgular incelendiğinde; ‘‘her çocu-

ğun kendi gelişimini destekleyecek etkin-

liklere katılma hakkının olduğunu öğren-

dim, her çocuğun nitelikli bir yaşama sahip

olması gerektiğini anladım ve istediğim

sosyal faaliyetlere daha rahat katılabiliyo-

rum’’ maddelerine belirgin derecede olum-


bağlamda çocuk meclisi uygulamalarının;

hiçbir ayrım olmaksızın bütün çocukların

nitelikli bir yaşama sahip olabilmesine iliş-

kin farkındalığın kazandırılmasında, çocuk-

ların gelişim hakları çerçevesinde kişisel

gelişimlerinin çok yönlü olarak desteklen-

mesi, düşüncelerini ve haklarını rahatça

savunabilme becerilerinin geliştirilmesi,

sosyal yaşamın gerektirdiği ilişkilerde bu-

lunabilme ve bu ilişkilerde gerekli olan

yaşamsal ve sosyal becerilerin kazandırıl-

ması hususlarında olumlu etkiye sahip

uygulamalar oldukları düşünülmektedir.

Kaymak Özmen, Öcal ve Özmen (2014)

tarafından gerçekleştirilen çalışmada, öğ-

rencilerin haklarını öğrenmek ve haklarını

savunabilme noktasında çocuk haklarına

ilişkin verilecek eğitimi bir şans olarak nite-

lendirdikleri görülmüştür. Ayrıca öğrenci-

lerin genellikle eğitim, oyun ve şiddetten

korunma haklarına sahip olduklarını ifade

ettikleri ancak farklı ülkelere gitme ve yeni

kimliklere sahip olma gibi haklardan bah-


setmedikleri görülmüştür. Benzer bir şekil-

de bu çalışmadan elde edilen bulgular ince-

lendiğinde; öğrencilerin eğitim, oyun ve

şiddetten korunma hakkı konusunda far-

kındalıklarının olduğuna ilişkin bulgular

elde edilmiştir. Ayrıca çocuk meclisi uygu-

lamalarına ilişkin elde edilen bulgularla,

belirtilen çalışmada öğrencilerin kendi hak-

larını öğrenmeleri ve savunabilmeleri nok-

tasında çocuk hakları eğitimine ilişkin ge-

tirdikleri olumlu yorumların paralellik

gösterdiği görülmektedir.

Araştırmanın nitel bulguları değer-

lendirildiğinde, çocuk meclisi uygulamala-

rının; çocuk haklarına ilişkin kendilik algı-

sına ilişkin gelişim, kavramsal gelişim ve

yaşam becerileri alanında gelişimi destek-

leyen uygulamalar oldukları görülmekte-

dir. ‘Çocuk hakları bağlamında kendilik

algısına ilişkin gelişim’ teması altında top-

lanan cevaplar (Tablo11 bkz.) incelendiğin-

de; çocuk meclisi uygulamalarının, çocuk-

ların gelişim ve katılım hakları çerçevesin-

de ki becerilerini olumlu yönde etkilediği

görülmektedir. Bu olumlu etkinin büyük

çoğunlukta; çocukların kendilerini ifade

etme, haklarının bilincinde olma ve hakla-

rını daha etkili savunabilme, sosyal yaşam-

da daha aktif katılımcı olabilme ve özgüven

gelişimini ortaya koyan alanlarda kendisini

gösterdiği düşünülmektedir. ‘Çocuk hakla-

rına ilişkin kavramsal gelişim’ teması altın-

da toplanan cevaplar (Tablo12 bkz.) ince-

lendiğinde; çocuk meclisi uygulamalarının,

çocukların çocuk haklarına ilişkin kavram-

sal alandaki gelişimi olumlu yönde etkile-

yen uygulamalar oldukları görülmektedir.

Büyük çoğunlukta çocuklarda, çocuk hak-

larına ilişkin; temel çocuk haklarından birisi

kabul edilen yaşama ve oyun, katılım hakkı

çerçevesi içerisinde yer alan kendini ifade

etme, korunma hakkı dairesinde yer alan

her türlü şiddetten korunma, beslenme ve

eğitim kavramlarına ilişkin çocuklarda

kavramsal gelişimin desteklendiği görül-

mektedir. ‘Çocuk hakları bağlamında ya-

şam becerilerinde gelişim’ teması altında

toplanan cevaplar (Tablo13 bkz.) incelendi-

ğinde ise; çocuk meclisi uygulamalarının;

çocukların gelişim ve katılım hakları çerçe-

vesindeki davranışları sergileme noktasın-

daki önemli yaşamsal becerilerden olan

sosyal ilişki becerilerinin, yine çocukların

katılım becerilerinden olan kendini rahat

ifade edebilme becerisinin ve çocukların

kendilerine olan güven durumlarının olum-

lu yönde gelişmesine destek olan uygula-

malar oldukları görülmektedir.

Araştırmanın nicel bulguları en ge-

nel çerçevede değerlendirildiğinde; anket

maddelerine verilen cevaplar ile araştırma-

nın alt problemlerine dayanak oluşturan

değişkenler arasında büyük oranda anlamlı

farklılaşmanın olmadığı görülmüştür. Bu

noktada çocuk meclisi uygulamalarının

çocuk haklarına ilişkin algı gelişiminde;

cinsiyet, anne eğitim durumu, baba eğitim

durumu, okul türü ve sınıf düzeyi değiş-

kenlerine göre büyük çapta farklılık oluş-

turmadığı sonucuna ulaşılabilir. Ancak

diğer taraftan, çocuk meclisi algı anketinde

yer alan maddelere verilen cevapların nice-

liksel bulguları incelendiğinde; çocuk mec-

lisi uygulamalarının çocuk haklarına ilişkin

algı gelişiminde ve farkındalık kazanma

noktasında olumlu etki oluşturan uygula-

malar oldukları sonucuna varılabilir. Bu

bağlamda, cinsiyet ayrımı gözetmeksizin

her bireyin eşit haklara sahip olduğu ve

çocukların temel haklarından biri olarak

kabul edilen oyun ve eğlence hakkının nite-

likli olarak çocuklara sağlanması gerektiği-

ne ilişkin konularda, çocuk meclisi uygu-

lamalarının, meclis üyesi çocukların konu-

ya ilişkin algısını olumlu yönde etkilediği

görülmektedir. Çocukların tüm zararlı

madde ve ortamlardan korunmalarının

gerektiğine, halen ihmal edilen bir hak ala-

nı olarak, çocukların belirli siyasi haklarının

olması gerektiğine ve dini, dili, ırkı vs. fark-

462


lılıklar gözetilmeden her çocuğun nitelikli

bir eğitim alma hakkına sahip olduğuna

ilişkin konularda çocuk meclisinin, üye

çocukların algılarını olumlu yönde geliştir-

diği düşünülmektedir.

Çocuk meclisi uygulamalarıyla ço-

cukların; sosyalleşmelerinde önemli bir

adım olarak arkadaşları ile istenildiği kadar

vakit geçirebilmeleri, sosyal birçok faaliyete

daha rahat katılabiliyor olmaları, kendileri

ile ilgili konularda rahat ve özgürce karar-

lar alabiliyor olmaları ve okul ortamında

bir çekince duymadan düşünce ve duygu-

larını rahatça dile getirebilmeleri konula-

rında algı gelişimlerinin desteklendiği gö-

rülmektedir. Çocuk meclisinde yürütülen

faaliyetlerle; çocukların her türlü şiddetten

korunmalarının gerektiği, çocukların hakla-

rını kullanabilecekleri ortamların oluştu-

rulması gerektiği ve ebeveynlerin çocukla-

rının haklarına duyarlı ve saygılı olmaları-

nın gerektiği hususlarına ilişkin çocukların

algı gelişimlerinin desteklendiği sonucuna

varılmıştır.

Araştırmanın nitel bulgularına da-

yalı olarak yapılan değerlendirmede ise;

çocuk meclisi uygulamalarının çocuk hak-

larına ilişkin kavramsal gelişimi, bazı ya-

şamsal ve kendilik algısına ilişkin bazı alan-

lardaki gelişimi olumlu yönde destekleyen

uygulamalar oldukları söylenebilir. Bu

bağlamda çocuk meclisi uygulamalarıyla;

çocukların kendilerini daha iyi ifade ede-

bilmeleri, haklarını daha iyi savunabilmele-

ri ve daha sosyal bir birey olabilmeleri nok-

tasında çocuk hakları ile ilgili kendilik algı-

larına ilişkin bazı alanlarda gelişimlerinin

olumlu yönde etkilendiği düşünülmektedir.

Bir diğer açıdan bakıldığında, çocuk meclisi

uygulamalarıyla; çocuk haklarına ilişkin

kendini ifade hakkı, yaşama hakkı, oyun ve

eğlence hakkına ilişkin kavramsal gelişimin

olumlu yönde etkilendiği görülmektedir.

Ayrıca bu uygulamalarla; çocukların daha

iyi sosyal ilişkiler kurmaları, kendilerini

daha iyi ifade edebilmeleri ve kendilerine

güvenleri gibi bazı yaşam becerilerine yö-

nelik gelişimin desteklendiği görülmekte-

dir.

Sonuç olarak çocuk meclisi uygu-

lamalarının; üye çocuklarda, çocuk hakları-

na ilişkin birçok açıdan olumlu yönde algı

gelişimini sağlayan uygulamalar oldukları;

fakat bu uygulamaların çocuk haklarına

ilişkin algı gelişiminde belirtilen değişken-

ler açısından anlamlı farklılık yaratmadığı

söylenebilir. Bu noktada araştırma bulgula-

rından yola çıkarak; çocuk meclislerinin

bütün şehirlerde kurulmasına ve meclis

uygulamalarının yaygınlaşmasına yönelik

çalışmalarda bulunulabilir. Diğer taraftan

çocuk hakları ve çocuk meclisi faaliyetleri

hakkında öğretmenlerin, öğrencilerin ve

ebeveynlerin daha çok bilinçlenmelerini

sağlayacak faaliyetler yürütülebilir. Milli

Eğitim Bakanlığı’na bağlı okullarda çocuk

meclislerine yönelimi sağlayacak ve öğren-

cilerin bulundukları şehirdeki çocuk mecli-

sinde yürütülen faaliyetler hakkında bilgi

almalarını sağlayacak koordinasyon mer-

kezleri kurulabilir. Bu merkezlerin etki

derecelerinin artırılmasına yönelik olarak,

çocuk meclislerinde gerçekleştirilen uygu-

lamalar içerik olarak daha sistemli ve zen-

gin bir hale getirilebilir.

KAYNAKÇA

Akyüz, E. (2013). Çocuğun Bilgi Edinme ve

Zararlı Yayınlara Karşı Korunma

Hakkı. I. Türkiye Çocuk ve Medya

Kongresi, Kasım, İstanbul: Çocuk

Vakfı Yayınları, 115-132.

Berg, L. B. (1998). Qualitative research met-

hods for social sciences (Third Edi-

tion). Boston: Allyn & Bacon.

Büyüköztürk, Ş. (2013). Sosyal Bilimler İçin

Veri Analizi El Kitabı. Ankara: Pe-

gem A Yayıncılık.

Büyüköztürk, Ş., Çakmak, E., Akgün,Ö. E.,

Karadeniz, Ş. & Demirel, F. (2011).

Bilimsel Araştırma Yöntemleri. Anka-

ra: Pegem Akademi.

Creswell, J. W. (2014). Araştırma Deseni:

Nitel, Nicel ve Karma Yöntem Yakla-


şımları. Demir, S. B. (Çev. Ed.). An-

kara: Eğiten Kitap.

Erbay, E. (2012). Türkiye’de Çocuk Hakla-

rını Tanıtma, Yaygınlaştırma ve İz-

lemeye Yönelik Uygulamaların

Eleştirel Analizi ve Bir Model Öne-

risi. Toplum ve Sosyal Hizmet, 23, 2,

47-74.

Gömleksiz, M. N. & Cüro, E. (2011). De-

mokratik Yurttaşlık Eğitimi Bağla-

mında Okul Öğrenci Meclisleri. Çu-

kurova Üniversitesi Eğitim Fakültesi

Dergisi, 1, 40, 61-79.

Gömleksiz, M., Kilimci, S., Akar Vural, R.,

Demir, Ö., Koçoğlu, Ç. & Erdal, E.

(2008). Okul Bahçeleri Mercek Al-

tında: Şiddet ve Çocuk Hakları

Üzerine Nitel Bir Çalışma. İlköğre-

tim Online, 7, 2, 273-287.

Güven, M., Çam, B. & Sever, D. (2013). De-

mokrasi Eğitimi ve Okul Meclisleri

Projesi Uygulamalarının ve Kaza-

nımlarının Değerlendirilmesi. Elect-

ronic Journal of Social Sciences, 12, 46,

1-23.

Karaman Kepenekçi, Y. & Baydık, B. (2009).

Zihin Engelliler Öğretmen Adayla-

rının Çocuk Haklarına İlişkin Tu-

tumları. Ankara Üniversitesi Eğitim

Bilimleri Fak. Dergisi, 42, 1, 329-350.

Kaymak Özmen, S., Öcal, T. & Özmen, A.

(2012). The Effect of Children's

Rights Training on Primary School

Students' Utilisation and Knowled-

ge Level About Children's Rights

Education 3-13: International Journal

of Primary, Elementary and Early Ye-

ars Education, 42, 2, 138–153.

Metin, M (2014). Nicel Veri Toplama Araç-

ları. Eğitimde Bilimsel Araştırma Yön-

temleri. Metin, M. (ed.), Ankara: Pe-

gem A Yayıncılık, 161-214.

Miles, M. B. & Huberman, A. M. (1994). An

Expanded Sourcebook Qualitative Data

Analysis. United States of America:

Sage Publications.

Neslitürk, S & Ersoy, A. F. (2007). Okulön-

cesi Öğretmen Adaylarının Çocuk

Haklarının Öğretimine İlişkin Gö-

rüşleri. Eğitimde Kuram ve Uygula-

ma, 3, 2, 245-257.

Patton, M. Q. (2014). Nitel Araştırma ve De-

ğerlendirme Yöntemleri. Bütün, M &

Demir, S. B. (Çev. Ed.). Ankara: Pe-

gem Yayıncılık.

Peker Ünal, D. (2010). İlköğretim Öğret-

menlerine Yönelik Web Tabanlı Ço-

cuk Hakları Eğitimi Programı, Ya-

yınlanmamış Doktora Tezi, Ankara:

Ankara Üniversitesi Eğitim Bilimle-

ri Enstitüsü.

Torun, F. & Duran, H. (2014). Çocuk Hakla-

rı Öğretiminde Oyun Yönteminin

Başarıya, Kalıcılığa ve Tutuma Et-

kisi. Adıyaman Üniversitesi Sosyal Bi-

limler Enstitüsü Dergisi, 16, 419-448.

Tümkaya, S. (2006). Çocuk Üniversitesi

Projesinin Çocukların Üniversite

Algısına Etkisi. Çukurova Üniversite-

si Eğitim Fakültesi Dergisi, 2, 32, 106-

115.

464


Documents

ÇOCUK HAKLARINA İLİŞKİN ALGI GELİŞİMİNDE ÇOCUK MECLİSİ ...jasstudies.com/files/537342766_27. Arş. Gör. Erdem HAREKET.pdf · yeterli içeriğe ve donanıma sahip çocuk