Οδηγίες Εγκατάστασης και Χρήσης του

Πακέτου Συγγραφής Βυζαντινής Μουσικής EZ

1) Εισαγωγή.....................................................................................................................................12) Οδηγίες Εγκατάστασης.............................................................................................................23) Προτάσεις Σχετικά με τη Συγγραφή.......................................................................................2 α) Διάταξη χαρακτήρων στο πληκτρολόγιο...........................................................................2 β) Πώς να ξεκινήσετε να γράφετε μουσική............................................................................3 γ) Συνηθισμένα Λάθη...............................................................................................................64) Τρόπος Χρήσης των Μακροεντολών.......................................................................................65) Συντομεύσεις Πληκτρολογίου (Keyboard Shortcuts)..........................................................126) Το EZ Psaltica Editor..............................................................................................................127) Σειρά Εκτέλεσης Λειτουργιών...............................................................................................138) Επίλογος....................................................................................................................................14

1) Εισαγωγή

Το πακέτο συγγραφής Βυζαντινής Μουσικής EZ δημιουργήθηκε στο ελληνικό μοναστήρι

του Αγίου Αντωνίου στην Αριζόνα το 2005. Αποτελεί βελτίωση της γραμματοσειράς Psaltica,

που δημιουργήθηκε από την Elie Daoun και είναι διαθέσιμη στο www.cmkon.org. Περιλαμβάνει

μια σειρά μακροεντολών που το καθιστούν ιδιαίτερα εύχρηστο και προσδίδουν επαγγελματική

ποιότητα στο αποτέλεσμα. Οι μακροεντολές αυτές επανατοποθετούν με ακρίβεια τους

χαρακτήρες για άψογη εμφάνιση και αλλάζουν τα χρώματα κάποιων συμβόλων.

Οι οδηγίες που ακολουθούν καταλαμβάνουν αρκετές σελίδες όχι επειδή το πακέτο EZ είναι

πολύπλοκο, αλλά επειδή εξηγούν τη λειτουργία του με κάθε λεπτομέρεια. Ίσως θεωρήσετε τις

εξηγήσεις μου προφανείς.

Όπως κάθε νέο πρόγραμμα, στο ξεκίνημα απαιτεί προσπάθεια για να εξοικειωθείτε. Όμως,

μετά από τη συγγραφή μερικών ύμνων, θα προσαρμοστείτε και θα καταφέρετε να

πληκτρολογείτε τα μουσικά κείμενα σχεδόν με την ίδια ταχύτητα που πληκτρολογείτε κείμενο.

Τότε θα γράφετε μουσική γρήγορα και με ιδιαίτερη κομψότητα, που, εκτός από την προσωπική

σας ικανοποίηση, θα προσελκύσει και άλλους να χρησιμοποιήσουν τις μελωδίες σας.

Τελευταία ενημέρωση:14 Δεμεκβρίου, 2006

2) Οδηγίες Εγκατάστασης

Για να εγκαταστήσετε τις γραμματοσειρές του πακέτου, ανοίξτε το φάκελο Fonts

(Γραμματοσειρές) στο Control Panel (Πίνακας Ελέγχου) και επιλέξτε «Install New Font...»

(Εγκατάσταση Νέας Γραμματοσειράς) στο μενού File (Αρχείο). Στη συνέχεια, επιλέξτε τις πέντε

γραμματοσειρές που περιλαμβάνονται σε αυτό το πακέτο.

Κανονικά, δεν χρειάζεται τίποτε άλλο για να εγκαταστήσετε το πακέτο. Στην περίπτωση

όμως που δεν λειτουργούν οι μακροεντολές, να κάνετε ως εξής: Ανοίξτε το αρχείο «ΕΖ

template.dot». Στο μενού Tools (Εργαλεία) του Microsoft Word, επιλέξτε Templates and Add-

Ins (Πρότυπα και Πρόσθετα), πατήστε το κουμπί Organizer κάτω αριστερά και πηγαίνετε στην

καρτέλα Toolbars (Γραμμές εργαλείων). Στην πτυσσόμενη λίστα κάτω αριστερά επιλέξτε

«toolbar.dot», ενώ στην κάτω δεξιά επιλέξτε «Normal.dot». Στο αριστερό παράθυρο επιλέξτε τη

γραμμή εργαλείων EZ_Psaltica και πατήστε το κουμπί Copy στα δεξιά (το κουμπί αυτό θα έχει

δυο βέλη προς τα δεξιά που δείχνουν ότι μεταφέρει τη γραμμή εργαλείων από το αριστερό

template στο δεξιό, δηλαδή από το EZ template.dot στο Normal). Πατήστε Close (Κλείσιμο) και

θα εμφανιστεί η γραμμή εργαλείων που φαίνεται παρακάτω. Αν η γραμμή δεν εμφανιστεί

αμέσως, πατήστε δεξί κλικ πάνω σε μια οποιαδήποτε γραμμή εργαλείων του Word και επιλέξτε

τη γραμμή εργαλείων EZ_Psaltica από τη λίστα.

Αν λάβεις μήνυμα απενεργοποίησης μακροεντολών κατά την εκτέλεση μιας μακροεντολής,

να ακολουθήσετε τις οδηγίες στο http://support.microsoft.com/kb/290949/el

(Επιστροφή στην κορυφή)

3) Προτάσεις Σχετικά με τη Συγγραφή

α) Διάταξη χαρακτήρων στο πληκτρολόγιο

Κάθε γραμματοσειρά από τις πέντε που περιλαμβάνει το πακέτο περιέχει περίπου 100

χαρακτήρες. Η απομνημόνευση των θέσεων όλων αυτών των χαρακτήρων στο πληκτρολόγιο

είναι σχεδόν αδύνατη. Για αυτό, καλό θα είναι να τυπώσετε το αρχείο «EZ-CharacterTables.pdf»

για να ανατρέχετε σε αυτό.* Παρόλα αυτά, αν έχετε σκοπό να γράψετε αρκετές σελίδες

μουσικής, θα κερδίσετε χρόνο αν πρώτα εξοικειωθείτε με την αντιστοίχηση των πιο συχνών

συμβόλων στο πληκτρολόγιο.

* Αν για κάποιο λόγο δε μπορείτε να τυπώσετε αυτό το αρχείο, κατεβάστε το αρχείο: http :// www . stanthonysmonastery . org / music / EZ - CharacterTables . doc (200 Kb)

2

Η επόμενη παράγραφος περιλαμβάνει μερικές παρατηρήσεις σχετικά με την αντιστοίχηση

των συμβόλων. (Αν θεωρείτε τις παρατηρήσεις προφανείς, αγνοήστε τις και προχωρήστε στην

επόμενη παράγραφο.

Στη γραμματοσειρά EZ Psaltica (που περιέχει τα πιο συχνά σύμβολα) η ανάβαση από μία ως

εννιά φωνές έχει αντιστοιχιστεί στα πλήκτρα των αριθμών 1-9. Οι αντίστοιχες καταβάσεις (μίας

έως εννιά φωνών) δίνονται από τα ίδια πλήκτρα με κρατημένο το SHIFT. Με άλλα λόγια, το «!»

αντιστοιχεί στην απόστροφο (κατάβαση μιας φωνής), το «@» στο ελαφρόν (κατάβαση δύο

φωνών), κλπ. Οι αναβάσεις και καταβάσεις από μία ως οκτώ φωνές με πεταστή εμφανίζεται στα

πλήκτρα που είναι ακριβώς κάτω από τα πλήκτρα 1–8: q, w, e, r, t, y, u, i. Οι μαρτυρίες Νη, Πα,

Βου, …, Ζω είναι όλες στην ίδια γραμμή, στα πλήκτρα c, v, b, n, m, κλπ. Το κάτω σύμβολο της

μαρτυρίας παράγεται συνήθως από το ίδιο πλήκτρο με το πάνω, αλλά με κρατημένο το SHIFT.

Δηλαδή, οι διατονικές μαρτυρίες για τους φθόγγους Νη, Πα, Βου, Γα κλπ. γράφονται με τις

ακολουθίες πλήκτρων cC, vV, bB, nN, κλπ. Στις γραμματοσειρές EZ Fthora και EZ Special-II, η

ίδια ομάδα πλήκτρων (c, v, b, n, m, κλπ) αντιστοιχεί στους φθόγγους Νη, Πα, Βου, Γα κλπ. που

τώρα χρησιμοποιούνται για ενδείκτες και ισοκράτημα αντίστοιχα. Προσέξτε ότι όταν ένα πλήκτρο

για ισοκράτημα πατηθεί με SHIFT, το ισοκράτημα μετακινείται ελαφρά προς τα αριστερά. Στη

γραμματοσειρά EZ Fthora, υπάρχουν περισσότερα από ένα σύμβολα για κάθε φθορά. Η κεφαλαία

μορφή κάθε γράμματος εμφανίζει μια φθορά ελαφρώς μετατοπισμένη προς τα δεξιά. Θα

παρατηρήσετε επίσης ότι τα πλήκτρα κάτω από τους αριθμούς 1, 2, 3 κλπ. γράφουν τις φθορές

κάτω από τον τελευταίο φθόγγο αντί για πάνω από αυτόν. Έτσι, για παράδειγμα, το πλήκτρο «2»

γράφει μια φθορά του δευτέρου ήχου πάνω από τη νότα, ενώ το «w» (που είναι κάτω από το «2»)

γράφει την ίδια φθορά κάτω από τη νότα. Οι διατονικές φθορές Νη-Ζω βρίσκονται στα πλήκτρα:

d, f, g, h, j, k, l.

β) Πώς να ξεκινήσετε να γράφετε μουσική

Το μέγεθος για τις γραμματοσειρές EZ θα πρέπει να είναι περίπου 20 και σίγουρα όχι κάτω

από 18. ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΒΕΛΤΙΩΣΗ: Παλιότερα, για να λειτουργήσουν σωστά οι μακροεντολές,

χρειαζόταν να αφήνετε ένα κενό μετά από κάθε συνδυασμό συμβόλων, χωρίς να αφήνετε κενό

ανάμεσα σε σύμβολα που γράφονται στον ίδιο συνδυασμό π.χ. ανάμεσα σε ολίγον και στο γοργό

που είναι πάνω ή κάτω από αυτό. Αν αφήνατε κενό ανάμεσα σε σύμβολα του ίδιου συνδυασμού,

τότε το προγραμμα θα θεωρούσε αυτά ανεξάρτητα κατά τη λειτουργία των μακροεντολών και

ήταν πολύ πιθανό να χωριστούν σε δυο διαδοχικές γραμμές. Έτσι, για παράδειγμα, για να

γράψετε τις πρώτες γραμμές του μουσικού δείγματος που ακολουθεί, χρειαζόταν να

πληκτρολογήσετε:

3

0 ΚΕΝΟ J ΚΕΝΟ 3 ' z ΚΕΝΟ \ ΚΕΝΟ 0 ΚΕΝΟ ! S : ΚΕΝΟ ! A……

Τώρα, όμως, με την έκδοση των μακροεντολών που υπάρχει σ΄ αυτό το πακέτο που έχετε,

αυτά τα απαραίτητα κενά μπαίνουν αυτόματα. Όσοι έχουν συνηθίσει να γράφουν αυτά τα κενά

μπορούν να συνεχίσουν να τα γράφουν, διότι οι μακροεντολές είναι αρκετά έξυπνες να μήν

βάλουν δύο κενά. Οπότε τώρα, για να γράψετε το ακόλουθο παράδειγμα, χρειάζεται να

πληκτρολογήσετε μόνο τους εξής χαρακτήρες:

0J3'z\0!S:!A ......

ΣΗΜΑΝΤΙΚΗ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΗ: Η επιλογή “smart quotes” που αντικαθιστά τα απλά εισαγωγικά

(') με καλλιγραφικά (’) θα πρέπει να είναι απενεργοποιημένη. Για να την απενεργοποιήσετε,

πηγαίνετε στο Tools(Εργαλεία)AutoCorrect Options...(Αυτόματη Διόρθωση…), στην καρτέλα

«AutoFormat As You Type» (Αυτόματη Διόρθωση Κατά την Πληκτρολόγηση) και αφαιρέστε το

τικ από το πρώτο κουτάκι, που λέει: "Straight quotes" with “smart quotes” (Έξυπνα εισαγωγικά).

Ο ευκολότερος τρόπος για να συνδυάσετε το ποιητικό κείμενο με τη μουσική στο Word είναι

να δημιουργήσετε ένα διάφανο textbox (Πλαίσιο Κειμένου) για το ποιητικό κείμενο. Αυτό

μπορεί να γίνει από το μενού Insert (Εισαγωγή) ή με το κουμπί . Το ακόλουθο παράδειγμα

μουσικής με κείμενο θα φανεί κανονικά μόνο αφού έχετε εγκαταστήσει τις μουσικές

γραμματοσειρές:

4

A - rise, O____ God, judge__________ the____________

earth;_____

for____ Thou shalt_ have an_____ in - her - it - - - - ance

a -mong_____ all___________ the____ na - - - - - tions.___

Το παραπάνω κείμενο γράφτηκε με τη γραμματοσειρά CG Omega. Κατά τη γνώμη μου, αυτή

είναι η ιδανική γραμματοσειρά για κείμενο βυζαντινής μουσικής, καθώς εμφανίζει τα γράμματα

μαζεμένα χωρίς να φαίνονται πιεσμένα. Η χρήση στενής γραμματοσειράς είναι σημαντική όταν

συλλαβές με πολλά γράμματα χρειάζεται να χωρέσουν κάτω από ένα μόνο φθόγγο. Επιπλέον, η

γραμματοσειρά CG Omega ανήκει στην οικογένεια Sans Serif, που είναι ευκρινής και εύκολη

στην ανάγνωση. Αν θέλετε να χρησιμοποιήσετε τη γραμματοσειρά αυτή, συστήνω να

χρησιμοποιήσετε τη δική μας έκδοση που ονομάζεται ΕΖ Omega η οποία έχει δύο σημαντικά

πλεονεκτήματα.*

Για να κάνετε διάφανο το Πλαίσιο Κειμένου, κάνετε διπλό κλικ στο περίγραμμα του

πλαισίου και στην καρτέλα «Color and Lines» (Χρώματα και Γραμμές) επιλέξτε «No Fill»

(χωρίς γέμισμα) και «No Line» (χωρίς γραμμή). Επίσης, στην καρτέλα layout (διάταξη),

επιλέξτε «In front of text» (Μπροστά από το κείμενο).

Για να καταλαμβάνουν οι γραμμές του κειμένου τον ίδιο χώρο με τις γραμμές της μουσικής,

ακολουθήστε τα εξής βήματα:

1. Τοποθετήστε τον κέρσορα στο πλαίσιο κειμένου και επιλέξτε Paragraph

(Παράγραφος) στο μενού Format (Μορφή). Στην αναδιπλούμενη λίστα «Line

Spacing» (Διάκενο), επιλέξτε Exactly (Ακριβώς) και στη λίστα At (σε) ακριβώς δίπλα,

βάλτε τον αριθμό 60.

2. Τοποθετήστε τον κέρσορα κάπου στη μουσική και με την ίδια διαδικασία κάνετε το

διάκενο ακριβώς 60

Αντί να κάνετε όλα τα παραπάνω βήματα κάθε φορά, μπορείτε απλώς να πατήσετε το

κουμπί .

* Συγκεκριμένα, η δική μας έκδοση της γραμματοσειράς CG Omega (που ονομάζεται EZ Omega) έχει τα εξής πλεονεκτήματα: 1) Στη δική μας έκδοση, μπορείτε να γράψετε ένα χαρακτήρα «κενού ενός τρίτου» (δηλ. ένα κενό με πλάτος ίσο με το 1/3 του πλάτους του κανονικού κενού) με το συνδυασμό πλήκτρων CTRL-ALT-/. Κανονικά, αυτός ο συνδυασμός θα δημιουργούσε ένα πλάγιο f. Η χρήση αυτού του μικρού κενού είναι ιδιαίτερα χρήσιμη αν είστε τελειομανής και θέλετε το κείμενο στοιχισμένο με ακρίβεια κάτω από τα σύμβολα. 2) Η δική μας έκδοση περιλαμβάνει επιπλέον μια «κάτω παύλα ενός τρίτου» (χαρακτήρας με πλάτος ίσο με το 1/3 της κάτω παύλας «_»). Η κάτω παύλα χρησιμοποιείται στο κείμενο για επεκτάσεις λέξεων (δηλ. δείχνει ότι η τελευταία συλλαβή της λέξης διαρκεί για περισσότερες νότες). Για να πληκτρολογήσετε την «κάτω παύλα ενός τρίτου», πατήστε το συνδυασμό CTRL-ALT-. (control-alt-τελεία). Κανονικά, αυτός ο συνδυασμός θα εμφάνιζε ένα κεφαλαίο I με τόνο.

5

Για να τοποθετήσετε τον κέρσορα στη μουσική πίσω από το πλαίσιο κειμένου, κάντε

αριστερό κλικ με το ποντίκι στο περιθώριο της σελίδας έξω από τα όρια του πλαισίου. Από εκεί,

μετακινηθείτε στη μουσική με τα βελάκια. Άλλος τρόπος είναι να μεταφέρετε το πλαίσιο πίσω

από τη μουσική. Για να γίνει αυτό, κάνετε διπλό κλικ στο περίγραμμα του πλαισίου και στην

καρτέλα layout (διάταξη), επιλέξτε «Behind text» (Πίσω από το κείμενο).

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Κάποιες εκδόσεις του Microsoft Word παρουσιάζουν ελαττώματα

κατά τη δημιουργία πλαισίου κειμένου. Για να ξεπεράσετε αυτό το πρόβλημα, επιλέξτε το

κείμενο που θέλετε να μπει μέσα στο πλαίσιο και μετά (με το κείμενο επιλεγμένο) δημιουργήστε

το πλαίσιο κειμένου.

γ) Συνηθισμένα Λάθη

Το πιό συνηθισμένο λάθος που κάνουν οι άνθρωποι με αυτό το πακέτο είναι να

προσπαθήσουν να δημιουργήσουν ένα σύνθετο σημάδι από δύο χαρακτήρες όταν ήδη υπάρχει

ειδικός χαρακτήρας για εκείνο το σύνθετο σημάδι. Π.χ., αντί να πατήσουν το - για την υπορροή

με γοργόν, πατούν το ) για υπορροή και το S για γοργόν. Ή αν αγνοούν ότι το μικρό L

δημιουργεί το σύμπλεγμα ολίγον-κετήματα-γοργον, προσπαθούν να δημιουργήσουν αυτό το

σύμπλεγμα με δύο ή τρείς χαρακτήρες. Για να μήν κάνετε αυτό το λάθος, να κοιτάξετε καλά στο

EZ-CharacterTables.pdf για να ξέρετε ποιά συμπλέγματα γράφονται με ένα χαρακτήρα.

Το άλλο συνηθισμένο λάθος που κάνουν είναι να αγνοήσουν ότι για ένα σημάδι, μερικές

φορές υπάρχουν παραπάνω από ένας χαρακτήρας στο πληκτρολόγιο. Π.χ. υπάρχουν 4

χαρακτήρες στο πληκτρολόγιο για το κλάσμα: A, a, z, και Z. Το «Α» ταιριάζει καλά με την

απόστροφο, το «a» ταιριάζει με το ολίγον, το ίσον και τα περισσότερα σημάδια, το «z» είναι για

να γράψετε το κλάσμα κάτω από το ολίγον, και το «Ζ» είναι για το κλάσμα που γράφεται δίπλα

στην υψηλή σε ανάβαση 4 φωνών. Οι περισσότεροι έχουν καταλάβει ότι υπάρχουν 4

χαρακτήρες για το κλάσμα. Πολλοί όμως αγνοούν ότι υπάρχουν 2 χαρακτήρες για το σύνδεσμο,

το ομαλόν, και το αντικένωμα. Το αντικένωμα μπορεί να είναι «}» ή «"», το ομαλόν μπορεί να

είναι «{» ή «[», και ο σύνδεσμος μπορεί να είναι «]» ή το «\» της γραμματοσειράς EZ Special-II

(Επιστροφή στην κορυφή)

4) Τρόπος Χρήσης των Μακροεντολών

6

Υπάρχουν δεκατρείς μακροεντολές που βελτιώνουν την εμφάνιση των μουσικών κειμένων

που έχουν γραφεί με τη γραμματοσειρά ΕΖ:

Κουμπί στη γραμμή

εργαλείων

Όνομα τηςμακροεντολης

Εκτέλεση με τοπληκτρολόγιο

Ενέργεια

MoveUp CTRL-ALT-u Μετακινεί τα επιλεγόμενα σύμβολα πάνω

MoveDown CTRL-ALT-m Μετακινεί τα επιλεγόμενα σύμβολα κάτω

MoveLeft CTRL-ALT-h Μετακινεί το επιλεγόμενο σύμβολο αριστερά

MoveRight CTRL-ALT-k Μετακινεί το επιλεγόμενο σύμβολο δεξιά

Justify CTRL-SHIFT-5 Ρυμθίζει τη σελίδα και τα διάκενα των γραμμών

PolishNotes CTRL-SHIFT-1 Βελτιώνει την εμφάνιση του κειμένου (μετακινώντας τα σύμβολα στη σωστή θέση)

MakeNotesRed CTRL-SHIFT-2 Χρωματίζει κάποια σύμβολα κόκκινα (γοργά, ισοκρατήματα, φθορές, μαρτυρίες, κ.α.)

ExpandLine CTRL-SHIFT-6 Τεντώνει τα κενά στη γραμμή που βρίσκεται ο κέρσορας

CompressLine CTRL-SHIFT-7 Συμπυκνώνει τα κενά στη γραμμή που βρίσκεται ο κέρσορας

MakeIsonBlue CTRL-SHIFT-3 Χρωματίζει τα ισοκρατήματα μπλε

MakeIsonGreen CTRL-SHIFT-4 Χρωματίζει τα ισοκρατήματα πράσινα

Insert Text Box Δημιουργεί ένα πλαίσιο κειμένου για το ποιητικό κείμενο

Format Text Box Ρυθμίζει το μέγεθος, τη θέση και τα διάκενα του πλαισίου για το ποιητικό κείμενο

Οι μακροεντολές "MoveLeft", "MoveRight", "MoveUp", και "MoveDown" μετακινούν τα

επιλεγμένα σύμβολα προς την αντίστοιχη κατεύθυνση, χωρίς να αλλάζουν τη θέση των γύρω

συμβόλων. Για παράδειγμα, η MoveLeft μειώνει το πλάτος του προηγούμενου συμβόλου και

επεκτείνει εξίσου το πλάτος του επιλεγμένου συμβόλου. Έτσι, τα σύμβολα πριν και μετά το

7

επιλεγμένο παραμένουν στη θέση τους, ενώ το επιλεγμένο μετακινείται αριστερά. Όμοια, η

MoveRight επεκτείνει το πλάτος του προηγούμενου συμβόλου και μειώνει το πλάτος του

επιλεγμένου.

ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: Οι μακροεντολές MoveLeft, MoveRight, MoveUp και MoveDown δε

θα πρέπει να χρησιμοποιηθούν πριν τελειώσει η πληκτρολόγηση ολόκληρου του μουσικού

κειμένου ή πριν χρήση της εντολής PolishNotes, καθώς η τελευταία ενδέχεται να επαναφέρει

όλες τις αλλαγές που έχουν γίνει με τις τέσσερις αυτές εντολές. Επομένως, αν κατά την

πληκτρολόγηση θεωρείτε ότι κάποια σύμβολα δε θα τοποθετηθούν σωστά με τη μακροεντολή

PolishNotes, απλά σημαδέψτε τα με το μαρκαδόρο (highlight). Μετά την πληκτρολόγηση όλου

του εγγράφου και την εκτέλεση της PolishNotes, επιστρέψτε να δείτε ποια από τα σημαδεμένα

σύμβολα χρειάζονται ακόμη διόρθωση με τις MoveLeft, MoveRight, MoveUp και MoveDown.

Τα σύμβολα που γράφονται πάνω ή κάτω από συνδυασμούς (π.χ. γοργά, κλάσματα, κλπ)

έχουν μηδενικό ή περίπου μηδενικό πλάτος. Επομένως είναι σχεδόν αδύνατο να επιλέξετε ένα

τέτοιο σύμβολο μόνο με τη χρήση του ποντικιού. Αν θέλετε να επιλέξετε ένα τέτοιο σύμβολο για

να διορθώσετε τη θέση του, ο καλύτερος τρόπος είναι χρησιμοποιώντας τα βελάκια του

πληκτρολογίου με κρατημένο το SHIFT.

Προσέξτε ότι οι μακροεντολές MoveLeft, MoveRight, MoveUp και MoveDown

διαμορφώνουν τις ιδιότητες του επιλεγμένου κειμένου. Άρα, αν γράψετε μουσικό κείμενο

αμέσως μετά από κάποιο σύμβολο που έχει μετακινηθεί π.χ. προς τα κάτω κατά 2 σημεία, όλα

τα σύμβολα που θα γράψετε θα είναι μετακινημένα προς τα κάτω κατά 2 σημεία. Όμοια, η

μακροεντολή PolishNotes μετακινεί ή συμπιέζει κάποια σύμβολα για να τα στοιχίσει καλύτερα.

Το ίδιο πρόβλημα επομένως θα εμφανιστεί αν συνεχίσετε να γράφετε αφού έχετε

χρησιμοποιήσει την εντολή PolishNotes. Για αυτό, είναι καλύτερα να χρησιμοποιείτε τις

μακροεντολές μόνο αφού έχετε τελειώσει την πληκτρολόγηση του μουσικού κειμένου.

Δυστυχώς, η μακροεντολή MoveRight δε λειτουργεί καλά με σύμβολα που γράφονται πάνω

ή κάτω από συνδυασμούς (π.χ. γοργά, κλάσματα, κλπ) και έχουν μηδενικό ή περίπου μηδενικό

πλάτος, καθώς δε μπορούν να συμπιεστούν περαιτέρω. Για τον ίδιο λόγο, η MoveLeft δε

λειτουργεί καλά σε σύμβολα που ακολουθούν τέτοια σύμβολα. Αυτό σημαίνει ότι αν έχετε τα

επόμενα σύμβολα:

με τη σειρά: Ολίγον, Κλάσμα, Ισοκράτημα

8

δε θα μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη MoveLeft για να μετακινήσετε το ισοκράτημα

αριστερά, καθώς προηγείται κλάσμα, δηλ. χαρακτήρας μηδενικού μήκους. Αν όμως έχετε την

ακολουθία:

με τη σειρά: Ολίγον, Ισοκράτημα, Κλάσμα

μπορείτε να χρησιμοποιήσετε τη MoveLeft για να μετακινήσετε το ισοκράτημα αριστερά,

καθώς προηγείται χαρακτήρας μη μηδενικού μήκους.

Η μακροεντολή Justify αντικαθιστά όλα τα κενά που έχετε εισάγει ανάμεσα σε δυο νότες

(γραμμένα με τη γραμματοσειρά EZ Psaltica) με ένα κενό της γραμματοσειράς Tahoma

μεγέθους 1. Αυτό βοηθάει το Word να αναγνωρίσει τους χαρακτήρες κενού και να στοιχίσει

σωστά το κείμενο, καθώς τα κενά των γραμματοσειρών που αποτελούνται από σύμβολα, όπως η

EZ Psaltica, θεωρούνται και αυτά σύμβολα. Προσέξτε ότι αν δε βάλετε κενά ανάμεσα στις

νότες, η μακροεντολή αυτή δε θα κάνει απολύτως τίποτα. Σημαντικό: επειδή η μακροεντολή

μετατοπίζει τους χαρακτήρες οριζόντια, θα χρειαστεί να στοιχίσετε ξανά το ποιητικό κείμενο

κάτω από το μουσικό, αν έχετε ήδη γράψει το ποιητικό κείμενο. Για αυτό το λόγο, προτείνουμε

να γράψετε το ποιητικό κείμενο ΜΕΤΑ από την κλήση της μακροεντολής Justify. Καμία

μεταβολή δε θα παρουσιαστεί αν τρέξετε τη μακροεντολή αυτή περισσότερες φορές στο ίδιο

έγγραφο.

H μακροεντολή PolishNotes βελτιστοποιεί τις σχετικές θέσεις των συμβόλων για καλύτερο

αποτέλεσμα. Αυτή η μακροεντολή τρέχει τις «αθέατες» μακροεντολές PolishNotes1,

PolishNotes1b, PolishNotes2, και PolishNotes2b. Ο λόγος για τον οποίο δεν έχουν

συμπεριληφθεί σε μια μακροεντολή είναι η αδυναμία του Word να επεξεργαστεί μεγάλο αριθμό

γραμμών κώδικα. H μακροεντολή PolishNotes χαμηλώνει τις μαρτυρίες, μετακινεί το κλάσμα

κάτω από πεταστή στη βέλτιστη θέση (λίγο δεξιά και κάτω), μετακινεί τα κεντήματα δεξιά όταν

βρίσκονται ανάμεσα σε ολίγον με ψηφιστό κλπ. Αν τρέξετε αυτην τη μακροεντολή χωρίς να

επιλέξετε κάποιο τμήμα του κειμένου, θα βελτιστοποιήσει ολόκληρο το έγγραφο. Αν όμως

επιλέξετε ένα τμήμα του κειμένου, η μακροεντολή θα επηρεάσει μόνο αυτό το τμήμα. (όταν το

9

κάνετε αυτό, θα σας ζητηθεί να απαντήσετε αν θέλετε να σώσετε τις αλλαγές σε κενό έγγραφο.

Απαντήστε Όχι). ΠΡΟΕΙΔΟΠΟΙΗΣΗ: συνιστούμε να μην τρέχετε την PolishNotes

περισσότερες από μια φορές καθώς ενδέχεται να χαλάσει το κείμενο σας, π.χ. μετακινώντας

κάποιους χαρακτήρες που έχουν μετακινηθεί ξανά. Άρα, αν έχετε προσθέσει κείμενο μετά τη

χρήση της, επιλέξτε μόνο αυτό το κείμενο και μετά τρέξτε την ξανά. Έτσι, δε θα επηρεάσετε το

υπάρχον κείμενο, αλλά μόνο το νέο.

Για να δείτε μια λίστα των αλλαγών που γίνονται από την PolishNotes, ανοίξτε το PDF

αρχείο http :// www . stanthonysmonastery . org / music / ByzMusicMacros . pdf (30 Kb). Είναι

σημαντικό να δείτε αυτή τη λίστα πριν αρχίσετε να γράφετε μουσική, καθώς αν δε γνωρίζετε τις

αλλαγές που επιτελούνται αυτόματα, κινδυνεύετε να χάσετε χρόνο προσπαθώντας να

διορθώσετε τις ίδιες λεπτομέρειες με το χέρι.

Ένα μικρό ψεγάδι της PolishNotes είναι ότι αν μεταξύ δυο χαρακτήρων που ψάχνει για να

βελτιώσει παρεμβληθεί ένας χαρακτήρας μηδενικού μήκους, δε θα αναγνωρίσει τους

χαρακτήρες που πρέπει να βελτιωθούν. Για παράδειγμα, αν γράψετε τους παρακάτω

χαρακτήρες:

με τη σειρά: Πεταστή, Ισοκράτημα, Κλάσμα

η μακροεντολή δε θα αναγνωρίσει ότι η πεταστή ακολουθείται από κλάσμα και δε θα

μετακινήσει το κλάσμα δεξιά. Αντίθετα, ο συνδυασμός:

με τη σειρά: Πεταστή, Κλάσμα, Ισοκράτημα

θα αναγνωριστεί από τη μακροεντολή και το κλάσμα θα μετακινηθεί στη βέλτιστη θέση,

όπως φαίνεται εδώ:

Δυστυχώς, η μακροεντολή PolishNotes χρειάζεται περίπου 30 δεπτερόλεπτα (ανάλογα με

την ταχύτητα του υπολογιστή) για να βελτιώσει τρεις σελίδες μουσικής, κάτι που θεωρείται

αργό για πρόγραμμα υπολογιστή. Αν σκεφτείτε όμως ότι η ίδια δουλειά με το χέρι απαιτεί 30

λεπτά, ελπίζω να παραμείνετε υπομονετικοί όσο διαρκεί η εκτέλεση της.

10

Η μακροεντολή MakeNotesRed είναι προαιρετική και μετατρέπει σε κόκκινα ορισμένα

σύμβολα. Συγκεκριμένα, αλλάζει το χρώμα του γοργού, του δίγοργου, του τρίγοργου, των

φθορών, των έλξεων, της χρονικής αγωγής, των μαρτυριών, του ισοκρατήματος και όλων των

παλιών συμβόλων της βυζαντινής μουσικής (όπως το ισάκι, το τρομικό, το λύγισμα κλπ). Καμιά

μεταβολή δε θα εμφανιστεί αν τρέξετε αυτή τη μακροεντολή περισσότερες από μία φορές στο

ίδιο έγγραφο. Όμως μην την τρέξετε πριν τρέξετε την PolishNotes, καθώς ενδέχεται να αποτύχει

να κάνει κάποια σύμβολα κόκκινα.

Οι δυο μακροεντολές ExpandLine και CompressLine αυξάνουν ή μειώνουν τα κενά ανάμεσα

στα σύμβολα μιας γραμμής. Όταν τρέξετε τη μακροεντολή Justify, θα μεγαλώσουν τα κενά σε

όλες τις γραμμές εκτός από την τελευταία. Έτσι, μπορεί να παρατηρηθεί ανομοιομορφία στα

κενά της προτελευταίας και της τελευταίας γραμμής. Τρέχοντας λίγες φορές την ExpandLine

αφού τοποθετήστε τον κέρσορα στην τελευταία γραμμή, μπορείτε να τεντώσετε την τελευταία

γραμμή ώστε να ταιριάζει με τις υπόλοιπες γραμμές. Και αν την τεντώσετε πολύ και θέλετε να

τη συμπιέσετε πάλι, χρησιμοποιήστε την μακροεντολή CompressLine. Αυτές οι μακροεντολές

είναι χρήσιμες και στην περίπτωση που το ποιητικό κείμενο δε χωράει κάτω από τις αντίστοιχες

νότες, σύνηθες κυρίως στα ειρμολογικά μέλη. Ένα άλλο κόλπο που μπορεί να εφαρμοστεί σε

αυτή την περίπτωση είναι να προσθέσετε μια εξαναγκασμένη αλλαγή γραμμής (SHIFT-

ENTER), πριν την προτελευταία νότα της γραμμής. Καθώς η μουσική είναι στοιχισμένη, το

Word θα τεντώσει τα υπόλοιπα σύμβολα της γραμμής ώστε να γεμίσουν ολόκληρη τη γραμμή.

Έτσι, δημιουργείται περισσότερο κενό ανάμεσα στις νότες.

Οι τελευταίες μακροεντολές MakeIsonBlue και MakeIsonGreen είναι προαιρετικές και

κάνουν το χρώμα του ισοκρατήματος μπλε και πράσινο αντίστοιχα. Το παραδοσιακό χρώμα για

το ισοκράτημα είναι το κόκκινο (αυτό γίνεται με τη μακροεντολή MakeNotesRed). Κατά τη

γνώμη μου, το κόκκινο ισοκράτημα δεν ξεχωρίζει όταν και άλλα σύμβολα είναι κόκκινα. Άρα,

αν θέλετε ένα άλλο χρώμα στο ισοκράτημα, μπορείτε να χρησιμοποιήσετε αυτές τις

μακροεντολές. Αν και το μπλε ισοκράτημα φαίνεται καλύτερα στην οθόνη, το πράσινο ξεχωρίζει

καλύτερα σε έγχρωμη εκτύπωση. (Επιστροφή στην κορυφή)

11

5) Συντομεύσεις Πληκτρολογίου (Keyboard Shortcuts)

Μπορείτε να κερδίσετε ακόμα περισσότερο χρόνο με τις συντομεύσεις πληκτρολογίου αντί

να πατήσετε τα κουμπιά τους. Σημειώνονται αυτές οι συντομεύσεις στον πίνακα στη σελίδα 6.

Οι συντομεύσεις για τις μακροεντολές MoveDown, MoveLeft, κλπ. είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για

να τοποθετήσετε τον κάθε χαρακτήρα ακριβώς που τον θέλετε.

Υπάρχουν επίσης συντομεύσεις πληκτρολογίου που δεν αναφέρονται στον προηγούμενο

πίνακα με τις οποίες επιλέγετε τη γραμματοσειρά που θέλετε. Είναι ως εξής:

Κουμπί Όνομα τηςΓραμματοσειράς

ΣυντόμευσηΠληκτρολογίου

EZ Psaltica CTRL-SHIFT-q

EZ Fthora CTRL-SHIFT-w

EZ Special-I CTRL-SHIFT-e

EZ Special-II CTRL-SHIFT-r

EZ Oxeia CTRL-SHIFT-t

EZ Omega CTRL-SHIFT-y

Σας υπόσχομαι ότι θα βρήτε αυτές τις συντομεύσεις χρησιμότατες όταν γράφετε κάποιο

μουσικό κείμενο.

(Επιστροφή στην κορυφή)

6) Το EZ Psaltica Editor

Με τη βοήθεια του Nicolae από Ρουμανία, τώρα στο ΕΖ πακέτο περιλαμβάνεται ένα

ξεχωριστό πρόγραμμα (το EZ Psalitca Editor) με το οποίο μπορείτε να γράψετε σημάδια με το

ποντίκι, πατώντας σε πίνακα στην οθόνη, αντί με το πληκτρολόγιο. Το πλεονέκτημα του Editor

είναι ότι μπορεί κανείς να γράψη μουσικά κείμενα αμέσως, χωρίς να μάθη προηγουμένως απ΄

έξω το πληκτρολόγιο. Το μειωνέκτημα, όμως, είναι ότι παίρνει περισσότερη ώρα να γράψει

κανείς πολλές σελίδες κατ΄ αυτόν τον τρόπο εν συγκρίσει με το να τις γράψει με το

πληκτρολόγιο, διότι σύν τώ χρόνω συνηθίζει κανείς στο πληκτρολόγιο, και τότε μπορεί να

γράψει μουσικά κείμενα με την ίδια ταχύτητα που μπορεί να δακτυλογραφήσει. Διότι ενέργειες

που γίνονται με το ποντίκι εκ φύσεως αργούν περισσότερο από τις ενέργειες που γίνονται από το

πληκτρολόγιο. (Επιστροφή στην κορυφή)

12

7) Σειρά Εκτέλεσης Λειτουργιών

Η εμπειρία μου έχει δείξει ότι αν ακολουθείτε την επόμενη σειρά θα κερδίσετε πολύ χρόνο:

1. Γράψτε όλη τη μουσική χωρίς το κείμενο και σημειώστε τις νότες που νομίζετε ότι δε θα

βελτιστοποιηθούν από τις μακροεντολές.

2. Προσθέστε το ίσον (προαιρετικά)

3. Προσθέστε τις διαστολές του χρόνου και τα μέτρα "3", "4", "5" (προαιρετικά)

4. Τρέξτε τη μακροεντολή PolishNotes"

5. Τρέξτε τη μακροεντολή MakeNotesRed (προαιρετικά)

6. Τρέξτε τη μακροεντολή MakeIsonBlue (προαιρετικά)

7. Τρέξτε τη μακροεντολή Justify

8. Εισάγετε την αρχική μαρτυρία του Ήχου, αντιγράφοντας την κατάλληλη από το αρχείο

martyrias.doc (που είναι μέρος αυτού του πακέτου).

9. Εισάγετε το αρχίγραμμα* και προσαρμόστε το περιθώριο της πρώτης γραμμής ώστε να

μην είναι ούτε πολύ κοντά ούτε πολύ μακριά από αυτό. Αν το αρχίγραμμα δεν είναι εικόνα, θα

πρέπει να μπει σε διάφανο πλαίσιο κειμένου μπροστά από οτιδήποτε άλλο. (προαιρετικά)

10. Αν κάποια από τα σύμβολα που έχετε σημαδέψει στο βήμα 1 χρειάζονται ρύθμιση,

βελτιστοποιήστε τη θέση τους με τις μακροεντολές MoveUp, MoveDown, MoveLeft και

MoveRight.

11. Αν είστε τελειομανής, μπορείτε να τοποθετήστε τον κέρσορα στην τελευταία γραμμή και

να τρέξετε τη μακροεντολή ExpandLine λίγες φορές για να τεντώσετε τη γραμμή. Αν την

τεντώσετε πολύ, χρησιμοποιήστε τη μακροεντολή CompressLine.

12. Φτιάξτε ένα διάφανο πλαίσιο κειμένου μπροστά από τη μουσική και γράψτε το κείμενο.

13. Αν χρειαστεί να αλλάξετε το μουσικό κείμενο αργότερα, ρυθμίστε το πλαίσιο κειμένου

να πάει πίσω από το κείμενο.

(Επιστροφή στην κορυφή)

* Μια συλλογή χρωματιστών και ασπρόμαυρων αρχιγραμμάτων που μοιάζει με αυτά που εμφανίζονται σε χειρόγραφα βυζαντινής μουσικής μπορεί να βρεθεί στο: http :// www . stanthonysmonastery . org / music /Byz DropCaps . zip (1.4 megabytes)

13

8) Επίλογος

Τα τελευταία χρόνια, πολλοί έχουν σκεφτεί ιδέες για να βελτιωθούν οι μακροεντολές και οι

γραμματοσειρές. Αν έχετε προτάσεις να καταθέσετε ή αντιμετωπίσετε προβλήματα στη χρήση

τους, επικοινωνήστε μαζί μου στο byzmusic @ yahoo . com και θα κάνω ότι μπορώ να σας

βοηθήσω. Για να δείτε αν το πακέτο έχει ανανεωθεί από όταν το κατεβάσατε, ελέγξτε τις

ημερομηνίες στον πάτο της σελίδας:

http://www.stanthonysmonastery.org/music/ByzMusicFonts.html

ο ελάχιστος εν ιερομονάχοις

+π. Εφραίμ

5 Ιαν 2005 – 14 Δεκεμβίου 2006

Υ.Γ. Στο http :// www . stanthonysmonastery . org / music /ByzOrthography.pdf (550 Kb)

μπορείτε να βρείτε 106 κανόνες ορθογραφίας. Σας συνιστώ να διαβάσετε αυτό το αρχείο

προσεκτικά πριν ξεκινήσετε να γράφετε βυζαντινή μουσική, καθώς υπάρχουν κανόνες

ορθογραφίας που ούτε έμπειροι ψάλτες δε γνωρίζουν.

Έχω επιπλέον καταγράψει μερικές χιλιάδες φόρμουλες βυζαντινής μουσικής, τις οποίες

μπορείτε να βρείτε στο http :// www . stanthonysmonastery . org / music / Formula . html . Αν συνθέτετε

νέες μελωδίες, θα βρείτε τις φόρμουλες αυτές πολύ χρήσιμες, καθώς σε αυτές μπορείτε να βρείτε

τις μελωδικές γραμμές που ταιριάζουν στο ποιητικό κείμενο (σε κάθε γλώσσα), χωρίς να

παραβιάζετε τους κανόνες της βυζαντινής μουσικής.

(Επιστροφή στην κορυφή)

Μετάφραση από τα Αγγλικά:

Στέφανος Σουλδάτος

14