1

ΣΧΟΛΗ ΔΙΟΙΚΗΣΗΣ & ΟΙΚΟΝΟΜΙΑΣ

ΤΜΗΜΑ ΕΦΑΡΜΟΓΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΚΗΣ ΣΤΗ

ΔΙΟΙΚΗΣΗ & ΤΗΝ ΟΙΚΟΝΟΜΙΑ

ΠΤΥΧΙΑΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ:

ΑΣΥΡΜΑΤΕΣ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΕΣ M-COMMERCE

ΣΠΟΥΔΑΣΤΡΙΑ: ΤΣΑΒΟΥ ΒΑΣΙΛΙΚΗ ΕΠΙΒΛΕΠΩΝ ΚΑΘΗΓΗΤΗΣ: Δρ. ΣΥΡΜΑΚΕΣΗΣ ΣΠΥΡΙΔΩΝ

ΜΕΣΟΛΟΓΓΙ 2006

2

ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΑ ...................................................................................................................... 1

ΠΡΟΛΟΓΟΣ .............................................................................................................................. 7

ΕΙΣΑΓΩΓΗ................................................................................................................................ 8

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:

ΕΜΠΟΡΙΟ ΜΕΣΩ ΦΟΡΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ......................................................................... 9 1.1. Η σχέση μεταξύ επιχειρήσεων και τεχνολογίας....................................................................... 9

1.1.1. Επιχειρηματικά Μοντέλα .................................................................................................................... 9 1.2. Κινητό Εμπόριο (Mobile Commerce, M-commerce) ............................................................ 10 1.3. Κινητό Διαδίκτυο ..................................................................................................................... 12 1.4. Ποιές αλλαγές επέφερε το m-commerce................................................................................. 13 1.5. Εμπόδια στο M-commerce ...................................................................................................... 13

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:

ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑ.................................................................... 15 2.1. Η εξέλιξη των ασύρματων υπολογιστών ................................................................................ 15

2.1.1. Πρώτη γενιά ...................................................................................................................................... 15 2.1.2. Δεύτερη γενιά .................................................................................................................................... 16 2.1.3. Τρίτη γενιά ........................................................................................................................................ 16

2.2. Τηλεπικοινωνίες και Δίκτυα ................................................................................................... 17 2.3. Τύποι Μέσων Μετάδοσης σε Τηλεπικοινωνίες ..................................................................... 18

2.3.1. Οριοθετημένα μέσα μετάδοσης ......................................................................................................... 18 2.3.2. Μη οριοθετημένα μέσα μετάδοσης ................................................................................................... 18

2.4. Υποδομές Επικοινωνιών Δικτύων .......................................................................................... 20 2.5. Υλοποίηση δικτύου .................................................................................................................. 21

2.5.1. Εξυπηρετητές αρχείων (File Servers)................................................................................................ 22 2.5.2. Εξυπηρετητές τερματικών (Terminal Servers) .................................................................................. 22 2.5.3. Προσωπικοί υπολογιστές (PC) .......................................................................................................... 22 2.5.4. Σταθμοί εργασίας (Workstations)...................................................................................................... 22 2.5.5. Έξυπνες τερματικές συσκευές (X Terminals) ................................................................................... 22 2.5.6. Απλές τερματικές συσκευές (Dummy Terminals)............................................................................. 22 2.5.7. Πομποδέκτες (Transceivers).............................................................................................................. 22 2.5.8. Επαναλήπτες (Repeaters) .................................................................................................................. 22 2.5.9. Γέφυρες (Bridges).............................................................................................................................. 23 2.5.10. Κατανεμητής καλωδίων (Hub) ........................................................................................................ 23 2.5.11. Δρομολογητές (Routers).................................................................................................................. 23 2.5.12. Μεταγωγέας (Switch) ...................................................................................................................... 23 2.5.13. Πύλες (Gateways)............................................................................................................................ 23 2.5.14. Ασύρματα σημεία πρόσβασης ......................................................................................................... 23 2.5.15. Φορητά τερματικά ........................................................................................................................... 23

2.6. Τοπολογίες Δικτύων................................................................................................................. 24 2.6.1. Τοπολογία διαύλου ............................................................................................................................ 24 2.6.2. Τοπολογία δακτυλίου ........................................................................................................................ 24 2.6.3. Τοπολογία αστέρα ............................................................................................................................. 24 2.6.4. Τοπολογία δέντρου:........................................................................................................................... 24 2.6.5. Τοπολογία πλέγματος ........................................................................................................................ 24 2.6.6. Ad hoc ασύρματα δίκτυα................................................................................................................... 25 2.6.7. Piconet ............................................................................................................................................... 25

3

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ.............................................................................................. 26 3.1. Το Μοντέλο Αναφοράς του International Standard Organization ..................................... 26

3.1.1. Αρχιτεκτονική του OSI...................................................................................................................... 27 3.2. Transport Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP) ..................................................... 29 3.3. Το πρωτόκολλο WAP .............................................................................................................. 30

3.3.1. Η αρχιτεκτονική του WAP ................................................................................................................ 32 3.3.1.1. Το επίπεδο Wireless Application Environment (WAE)............................................................. 33 3.3.1.2. Το επίπεδο Wireless Session Protocol (WSP) ........................................................................... 34 3.3.1.3. Το επίπεδο Wireless Transaction Protocol (WTP) .................................................................... 34 3.3.1.4. Το επίπεδο Wireless Transport Layer Security (WTLS) ........................................................... 35 3.3.1.5. Το επίπεδο Wireless Transport Layer (WTL)............................................................................ 36 3.3.1.6. Το επίπεδο Φορέα (Network Layer) .......................................................................................... 36

3.3.2. Η λειτουργία του WAP...................................................................................................................... 37 3.4. iMode......................................................................................................................................... 38 3.5. Σύγκριση WAP και iMode ...................................................................................................... 39

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 :

ΑΣΥΡΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΦΟΡΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ ............................................................................................................................. 41

4.1. XML .......................................................................................................................................... 41 4.1.1. Εισαγωγή ........................................................................................................................................... 41 4.1.2. Τι είναι η XML.................................................................................................................................. 41 4.1.3. Διαφορές μεταξύ XML και HTML ................................................................................................... 41

4.2. Η γλώσσα xHTML................................................................................................................... 42 4.2.1. Παράδειγμα XHTML σε σύγκριση με την HTML............................................................................ 43

4.3. Η γλώσσα WML....................................................................................................................... 44 4.3.1. Κάρτες και Σύνολα καρτών ............................................................................................................... 45 4.3.2. Παράδειγμα WML............................................................................................................................. 45

4.4. Η σύγκλιση των WML και xHTML....................................................................................... 46 4.5. JAVA......................................................................................................................................... 47

4.5.1. Ιστορία............................................................................................................................................... 47 4.5.2. Από την Oak στη Java ....................................................................................................................... 47 4.5.3. Τα χαρακτηριστικά της Java.............................................................................................................. 48 4.5.4. H εικονική μηχανή της Java .............................................................................................................. 48 4.5.5. Ο συλλέκτης σκουπιδιών (Garbage Collector).................................................................................. 49 4.5.6. Επιδόσεις ........................................................................................................................................... 49 4.5.7. Λεπτομέρειες υλοποίησης ................................................................................................................. 50

4.5.7.1. Οργάνωση του κώδικα............................................................................................................... 50 4.5.7.2. Package GUI.............................................................................................................................. 50 4.5.7.3. Package UtilityFiles ................................................................................................................... 50 4.5.7.4. Package WebService.................................................................................................................. 50

4.6. Η WML Script μέσα στο περιβάλλον WAP........................................................................... 51 4.7. Απαιτήσεις λειτουργικών συστημάτων για φορητές συσκευές ........................................... 52

4.7.1. Ασύρματη δικτύωση.......................................................................................................................... 52 4.7.2. Υπολογιστές ανεξάρτητοι από τοποθεσία ......................................................................................... 52 4.7.3. Φυσικοί περιορισμοί συσκευών ........................................................................................................ 53 4.7.4. Αυξημένα επίπεδα αστάθειας στο περιβάλλον .................................................................................. 53 4.7.5. Διαφορές ως προς την ψυχολογική ανοχή στις μικρές συσκευές ...................................................... 53

4.8. Η JVM (Java Virtual Machine) .............................................................................................. 53

4

4.9. Λειτουργικά Συστήματα για φορητές συσκευές ................................................................... 54 4.9.1. Palm OS............................................................................................................................................. 55 4.9.2. Symbian OS....................................................................................................................................... 55 4.9.3. Microsoft Embedded Windows ......................................................................................................... 56

4.10. Συγκρίσεις πλατφορμών κινητής τηλεφωνίας .................................................................... 57 ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5:

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ INTERNET WAP ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ ................................................... 58 5.1. Βήμα 1 – Λήψη ενός προσομοιωτή ......................................................................................... 58 5.2. Βήμα 2 – Δημιουργία και ανάπτυξη μιας τοποθεσίας WAP ή xHTML .............................. 59 5.3. Βήμα 3 – Εγγραφή και δημοσίευση μιας WAP τοποθεσίας ................................................. 60

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6:

ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ ............................................................ 61 6.1. Η Εξέλιξη των Δικτύων Περιοχής .......................................................................................... 61

6.1.1. Προσωπικός Λειτουργικός Χώρος .................................................................................................... 61 6.1.2. Προσωπικό Δίκτυο ............................................................................................................................ 62 6.1.3. Πληροφοριακή Συσκευή.................................................................................................................... 62

6.2. Χαρακτηριστικά Περιβάλλοντος ............................................................................................ 62 6.3. Τοπικά Δίκτυα .......................................................................................................................... 63

6.3.1. Network Backbone ............................................................................................................................ 63 6.3.2. Fibre Distributed Data Interface (FDDI) ........................................................................................... 64 6.3.3. Ethernet 802.3.................................................................................................................................... 65 6.3.4. Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection (CSMA/CD) ............................................. 65

6.4. Ασύρματα Τοπικά Δίκτυα ....................................................................................................... 66 6.5. Βασικά πρότυπα ασύρματων τοπικών δικτύων .................................................................... 67

6.5.1. Ασύρματο Ethernet IEEE 802.11b .................................................................................................... 67 6.5.2. 802.11g .............................................................................................................................................. 68 6.5.3. 802.11a .............................................................................................................................................. 68 6.5.4. HiperLAN2........................................................................................................................................ 68

6.7. Τεχνολογία Bluetooth............................................................................................................... 69 6.8. Έναρξη και Διατήρηση Ασύρματων Συνδέσεων................................................................... 71

6.8.1. Ασύρματες Καταστάσεις Επικοινωνίας............................................................................................. 71 6.8.2. Δημιουργία Συνδέσεων Δικτύου ....................................................................................................... 72

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7:

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ M-COMMERCE............................................................................................ 73 7.1. Προϊόντα και υπηρεσίες του M-commerce ............................................................................ 73 7.2. Ανταλλαγή Μηνυμάτων WAP Ώθησης και Έλξης ............................................................... 74 7.3. Προφίλ Ώθησης ........................................................................................................................ 75 7.4. Cookies για Προφίλ.................................................................................................................. 75 7.5. MMS: Multimedia Messaging Service ................................................................................... 76

7.5.1. Τι είναι τα MMS................................................................................................................................ 76 7.5.2. Περιεχόμενο των MMS ..................................................................................................................... 76 7.5.3. Η Υπηρεσία Multimedia Messaging.................................................................................................. 76 7.5.4. Διαφορές MMS και SMS .................................................................................................................. 77 7.5.5. Διαφορές MMS και EMS .................................................................................................................. 77 7.5.6. Δημιουργία ενός MMS...................................................................................................................... 78

5

7.6. Υπηρεσίες που προσφέρουν οι Βασικές Πλατφόρμες ........................................................... 78 7.6.1. Υπηρεσίες ψηφιακών περιεχομένων ................................................................................................. 78 7.6.2. Προϊόντα σε ψηφιακά περιεχόμενα ................................................................................................... 79

7.7. Υπηρεσίες M-commerce για Καταναλωτές ........................................................................... 79 7.8. Ηλεκτρονικές Πληρωμές και Ηλεκτρονικό Χρήμα (e-money) ............................................ 79 7.9. M-payment................................................................................................................................ 80

7.9.1. Συμμετέχοντες σε ένα m-payment μοντέλο....................................................................................... 81 7.9.2. Χαρακτηριστικά m-payment ............................................................................................................. 81

7.9.2.1. Μέθοδος ρύθμισης συναλλαγής................................................................................................. 82 7.9.2.2. Τύπος συναλλαγής ..................................................................................................................... 82

7.10. Κινητές Ηλεκτρονικές Τραπεζικές Συναλλαγές (Mobile Banking)................................... 82 7.10.1. Το Mobile Banking στην Ελλάδα.................................................................................................... 83 7.10.2. Ασφάλεια των τραπεζικών συναλλαγών ......................................................................................... 84

7.11. Υπηρεσίες M-commerce για Επιχειρήσεις........................................................................... 84 7.11.1. Ασύρματες υπηρεσίες « από επιχείρηση σε επιχείρηση » ............................................................... 85 7.11.2. Ασύρματες υπηρεσίες «από επιχείρηση σε πελάτη» ....................................................................... 86

7.12. Κινητικότητα και Θέση ......................................................................................................... 86 7.12.1. Global Positioning System (GPS) ................................................................................................... 87

7.12.1.1. Λειτουργικά μέρη .................................................................................................................... 87 7.12.1.2. Τρόπος λειτουργίας του GPS................................................................................................... 88

7.12.2. Εντοπισμός θέσης κινητών δικτύων ................................................................................................ 88 7.12.3 Τριγωνοποίηση θέσης....................................................................................................................... 89

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8:

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΤΟ ΚΟΣΜΟ.................................................................................. 91 8.1 Γενικά Θέματα Ασφάλειας ....................................................................................................... 91

8.1.1. Τι ονομάζουμε ασφάλεια................................................................................................................... 91 8.1.2. Πολιτικές ασφάλειας ......................................................................................................................... 92

8.2. Κρυπτογράφηση ....................................................................................................................... 92 8.3. Ασύρματη ασφάλεια δικτύου .................................................................................................. 93

8.3.1. Περιβάλλοντα δικτύων ...................................................................................................................... 94 8.4 Ασφάλεια Ασύρματων Δικτύων Ευρείας Περιοχής – 3G ...................................................... 94

8.4.1. Διαδικαστική Απάτη / Τεχνική Απάτη .............................................................................................. 95 8.5. Λειτουργίες Ασφάλειας Ασύρματων Τοπικών Δικτύων ....................................................... 95

8.5.1. ΙΕΕΕ 802.11b .................................................................................................................................... 95 8.5.2. Service Set IDentifier (SSID) ............................................................................................................ 96 8.5.3. Το Πρωτόκολλο Αυθεντικοποίησης .................................................................................................. 96 8.5.4. Wired Equivalent Privacy (WEP)...................................................................................................... 96

8.6. Ασφάλεια στο Bluetooth και στα Προσωπικά Δίκτυα .......................................................... 96 8.6.1. Ευπαθή σημεία των ad hoc δικτύων .................................................................................................. 96 8.6.2. Κίνδυνοι στο Bluetooth ..................................................................................................................... 97

8.6.2.1. Η διαδικασία Bluetooth και τα ευπρόσβλητα σημεία του ......................................................... 97 8.6.2.1. Ασφάλεια Ζώνης Βάσης Bluetooth ........................................................................................... 98

8.7. Ασφάλεια Μικρών Συσκευών ................................................................................................. 99 8.7.1. Προστασία των δεδομένων................................................................................................................ 99 8.7.2. Οι ιοί των φορητών συσκευών ........................................................................................................ 100

8.8. SET (Secure Electronic Transactions) ................................................................................. 100 8.8.1. Ορισμός ........................................................................................................................................... 100 8.8.2. Προδιαγραφές.................................................................................................................................. 100 8.8.3. Συστατικά Στοιχεία του SET........................................................................................................... 101

8.9. Secure Sockets Layer (SSL) .................................................................................................. 101

6

8.10. Παροχή Ποιότητας Υπηρεσιών στα Ασύρματα................................................................. 102 ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ m-banking – ALPHA BANK ..................................................................... 104 1. Εισαγωγή στο σύστημα m-banking της Alpha Bank ............................................................ 104 2. Εξερεύνηση του βασικού μενού επιλογών............................................................................... 106

2.1. Ερωτήσεις........................................................................................................................................... 106 2.2. Μεταφορές.......................................................................................................................................... 108 2.3. Πληρωμές ........................................................................................................................................... 110 2.4. Έξοδος ................................................................................................................................................ 112

3. Πρακτικές συμβουλές ασφαλείας ............................................................................................ 113 ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ ................................................................................................................... 114

7

ΠΡΟΛΟΓΟΣ

Η εργασία με θέμα «Ασύρματες Τεχνολογίες Κινητού Εμπορίου» εκπονήθηκε στα πλαίσια των πτυχιακών εργασιών του τμήματος Εφαρμογών Πληροφορικής στη Διοίκηση και την Οικονομία του Α.Τ.Ε.Ι. Μεσολογγίου.

Σκοπός της εργασίας αυτής είναι να παρουσιάσει τι ακριβώς είναι το κινητό εμπόριο, τα πεδία

εφαρμογής του, ποια είναι τα προβλήματα που μπορούν να παρουσιαστούν από την χρήση του, ποιές είναι οι τεχνολογίες με τις οποίες υλοποιείται και πως διασφαλίζεται η αξιοπιστία του.

Το Κεφάλαιο 1 αναφέρεται στις βασικές έννοιες του κινητού εμπορίου. Το Κεφάλαιο 2 κάνει μια εισαγωγή στις βασικές έννοιες της επικοινωνίας. Το Κεφάλαιο 3 παρουσιάζει τα πρωτόκολλα επικοινωνιών διαδικτύου. Το Κεφάλαιο 4 παρουσιάζει τις γλώσσες ανάπτυξης των εφαρμογών και τα λειτουργικά

συστήματα των φορητών συσκευών. Το Κεφάλαιο 5 κάνει μια συνοπτική περιγραφή του τρόπου ανάπτυξης μιας εφαρμογής

κινητού εμπορίου. Το Κεφάλαιο 6 παρουσιάζει τα ασύρματα προσωπικά και τοπικά δίκτυα. Το Κεφάλαιο 7 παρουσιάζει τα προϊόντα και τις υπηρεσίες για καταναλωτές και επιχειρήσεις. Το Κεφάλαιο 8 αναφέρεται στην ασφάλεια των επικοινωνιών στα πλαίσια του κινητού

εμπορίου. Αυτή η πτυχιακή εργασία στηρίχτηκε σε έντυπη βιβλιογραφία και ηλεκτρονικές πηγές. Ευχαριστώ πολύ τον επιβλέποντα καθηγητή μου κ. Συρμακέση Σπυρίδων, που χάρη στην

πολύτιμη βοήθειά του κατάφερα να φέρω εις πέρας την πτυχιακή μου εργασία. Επίσης ευχαριστώ τον συνάδελφό μου κ. Μπιζιούρη Χρήστο για τις συμβουλές του και την

στήριξή του.

8

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Η τεχνολογία είναι ο πυρήνας κάθε επιχειρηματικής λειτουργίας και καθώς αυξάνονται οι ανάγκες των επιχειρήσεων να αποκτήσουν πλεονεκτήματα έναντι του ανταγωνισμού, οι ηλεκτρονικές τεχνολογίες και το Internet θεωρούνται πλέον ένα σημαντικό μέσο για την λειτουργία μιας επιχείρησης και έχουν αλλάξει κατά πολύ τον τρόπο με τον οποίο αυτή σκέφτεται. Οι αλλαγές έρχονται από κάθε κατεύθυνση και την αναγκάζουν να προσαρμόζεται στα νέα δεδομένα. Η επανάσταση που επέφεραν οι ηλεκτρονικοί υπολογιστές ήταν μονόδρομος και επέκτεινε τον όρο business σε electronic business αφού επέβαλλαν την αναγκαιότητα για κάθε επιχείρηση να είναι σε θέση να πραγματοποιεί ηλεκτρονικές συναλλαγές. Με τον ίδιο τρόπο η τρέχουσα πραγματικότητα πάει τον όρο business ένα βήμα πιο πέρα. Οι ασύρματες τεχνολογίες αποκτούν μια εξέχουσα θέση στην παραγωγική αλυσίδα, στην αυτοματοποίηση των πωλήσεων, στην διαχείριση των εγκαταστάσεων κλπ ούτως ώστε να ελαχιστοποιηθούν τα κόστη και παράλληλα να αυξηθεί τόσο η παραγωγικότητα, αλλά και η αποτελεσματικότητα των επιχειρήσεων.

Ανεξάρτητα από το αν το έμψυχο δυναμικό είναι εν κινήσει και ανεξάρτητα από τους

φυσικούς της πόρους, μια επιχείρηση αποτελείται από μια μίξη φορητών και στατικών πόρων. Τα επιχειρησιακά μοντέλα μιας εταιρείας πρέπει να αναπτυχθούν και να διατηρήσουν την υποδομή των πληροφοριών, τις συσκευές, τις εφαρμογές και τα περιεχόμενα, για να διασφαλίσουν αποτελεσματική, ενοποιημένη λειτουργία αυτών των πόρων.

Το εμπόριο υπήρξε πάντα «κινητό». Η κινητικότητά του είναι η φυσική συνέπεια των

νόμων της προσφοράς και της ζήτησης. Για να βγάλει κέρδος ένας έμπορος, πρέπει να ξέρει τι ποσό έχει σκοπό να πληρώσει ο κόσμος. Ο έμπορος επίσης, πρέπει να ξέρει από πού μπορεί να πάρει προϊόντα και υπηρεσίες σε καλή τιμή και πώς να τα μεταφέρει από τον προμηθευτή στον καταναλωτή ταχύτερα και φθηνότερα από τον ανταγωνισμό. Αυτό απαιτεί να έχει ακριβείς και ενημερωμένες πληροφορίες, (δηλαδή σωστές, στο σωστό μέρος και στην σωστή στιγμή), ώστε να είναι από μόνες τους ένα ανεκτίμητο προϊόν. Η αποτελεσματική παράδοση πληροφοριών διασφαλίζει την αποτελεσματική παράδοση υπηρεσιών και αγαθών. Ωστόσο, όταν υπάρχουν περιορισμοί στην παράδοση των πληροφοριών σημαίνει συνήθως, ότι δεν είναι δυνατόν να υπάρξει πλήρης ταύτιση του πότε και που χρειάζονται οι πληροφορίες και του πότε και που είναι διαθέσιμες. Πολλά από τα μηνύματά μας μπορούμε να τα δούμε μόνο αν είναι στο γραφείο μας. Οι ασύρματες επικοινωνιακές τεχνολογίες καταργούν αυτό τον περιορισμό από τις υποδομές επικοινωνιών, οι οποίες μπορούν να παρέχουν ενημερωμένες πληροφορίες στον πράκτορα που τις χρειάζεται, όπως και όταν τις χρειάζεται.

Οι βασικές αρχές της επικοινωνίας είναι ίδιες είτε αυτή είναι διαπροσωπική, είτε σε μικρή

ή μεγάλη απόσταση και ανεξάρτητα από το αν τα μέλη που συμμετέχουν στην επικοινωνία είναι στατικά ή εν κινήσει. Ωστόσο, καθώς αυξάνεται το μέγεθος, ο αριθμός και η συχνότητα των μηνυμάτων, ο αριθμός των συμμετεχόντων, η απόστασή τους και η κινητικότητά τους, το ίδιο αυξάνεται και η δυσκολία να διασφαλίσουμε αξιόπιστες μεταδόσεις μηνυμάτων χωρίς λάθη και χωρίς να χαθεί η σημασία τους. Αυτή τη στιγμή, αναπτύσσεται ένα μεγάλο εύρος από επιλογές για να διασφαλιστεί ότι οι λύσεις θα ανταποκρίνονται σε όλες τις ανάγκες, για οποιοδήποτε όγκο μηνυμάτων, μεταξύ οποιουδήποτε αριθμού στατικών ή και κινητών πρακτόρων, σε οποιαδήποτε απόσταση.

9

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 1:

ΕΜΠΟΡΙΟ ΜΕΣΩ ΦΟΡΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ

1.1. Η σχέση μεταξύ επιχειρήσεων και τεχνολογίας

Η ανάπτυξη της όποιας τεχνολογίας ή επιχείρησης είναι μια σχέση. Η τεχνολογία χρειάζεται οικονομικούς πόρους για να εξελιχθεί αλλά παράλληλα χρειάζεται και έναν επιχειρηματικό λόγο για επενδύσεις. Από την άλλη μια επιχείρηση βασίζεται στις νέες τεχνολογίες που απαιτούν οικονομικές επενδύσεις πάνω στην τεχνολογία.

Για αρκετά χρόνια ο επιχειρηματικός κόσμος δεν ήταν άρτια ενημερωμένος για το ποιές

επιχειρήσεις ασχολούνταν ουσιαστικά με το Internet επενδύοντας πολλές φορές σε εταιρείες που καμία σχέση δεν είχαν με τις “dot com business”. Πλέον τα πράγματα έχουν αλλάξει ριζικά και οι επενδυτές είναι πολύ προσεχτικοί στις κινήσεις τους. Έτσι ερωτήματα όπως «τι ακριβώς πουλάς», «τι παραπάνω προσφέρεις από τους άλλους» ή «τι θα κερδίσω αν επενδύσω στην εταιρεία σου», οι εταιρείες που αναζητούν επενδυτές πρέπει να είναι σε θέση να τα απαντήσουν.

1.1.1. Επιχειρηματικά Μοντέλα

Τα τρέχοντα Internet επιχειρηματικά μοντέλα μπορούν να χωριστούν σε δυο ευρείες κατηγορίες:

• ISP (Internet Service Providers) • Πρόσβαση

Αυτές οι δύο κατηγορίες εμπεριέχουν και υποκατηγορίες των μοντέλων αυτών. Παροχείς Δικτύου (Internet Service Providers)

Μια εταιρεία ISP είναι γενικά η εταιρεία που παρέχει την υπηρεσία απευθείας στον χρήστη/συνδρομητή. Κάποιες εταιρείες παρέχουν τοπικές υπηρεσίες, κάποιες υπηρεσίες εξ αποστάσεως και κάποιες και τα δυο.

Γενικά οι ISP παρέχουν τους παρακάτω τύπους υπηρεσιών και δυνατοτήτων:

E-mail Αποθήκευση αρχείων Δημιουργία ιστοσελίδων Πρόσβαση στο WWW (World Wide Web) Μηχανές αναζήτησης Chat rooms Πρόσβαση σε internet portals Υπηρεσίες VOIP (Voice Over IP)

10

Πρόσβαση

Το Internet είναι ένα πληροφοριακό μέσο που επιτρέπει στους χρήστες να έχουν πρόσβαση σε πολλές διαφορετικές βάσεις δεδομένων. Οι μηχανές αναζήτησης κάνουν πιο εύκολη την δυνατότητα αναζήτησης των χρηστών, οι οποίοι πλέον μπορούν να αγοράζουν προϊόντα μέσω internet από ιδιώτες ή από επαγγελματίες απλά με το να μπουν στην βάση δεδομένων του πωλητή. Η λήψη ή η αποστολή ηλεκτρονικής αλληλογραφίας είναι και αυτή μια μορφή πρόσβασης καθώς οι χρήστες μπορούν να έχουν πρόσβαση σε άλλους χρήστες με την υπηρεσία μηνυμάτων. Αυτή η δυνατότητα πρόσβασης είναι η καρδιά του Internet business που καθιστά το internet ένα τόσο πολύτιμο εργαλείο.

Η πιο σημαντική δραστηριότητα που επέφερε αυτή η δυνατότητα πρόσβασης σε βάσεις

δεδομένων είναι το ηλεκτρονικό εμπόριο. Οι χρήστες έχουν την δυνατότητα να αγοράζουν αγαθά και υπηρεσίες μέσω διαδικτύου. Εισέρχονται στην βάση δεδομένων του εκάστοτε πωλητή και με την βοήθεια των μηχανών αναζήτησης βρίσκουν το κατάλληλο προϊόν ή υπηρεσία που θέλουν να αποκτήσουν. Πρόκειται για μια δραστηριότητα, η οποία τράβηξε το ενδιαφέρον των εμπορικών και επενδυτικών μερών της επιχειρηματικής κοινωνίας. Επίσης το e-commerce γέννησε μια σειρά από διαφορετικές επαγγελματικές σχέσεις στο Internet. Business-to-Business (B2B)

Η σχέση B2B περιγράφει την σχέση ανάμεσα σε δύο ή περισσότερες επιχειρήσεις που περιλαμβάνει ηλεκτρονικές εμπορικές συναλλαγές μεταξύ τους. Business-to-Consumer (B2C)

Η σχέση B2C περιγράφει την σχέση ανάμεσα σε μια επιχείρηση και τον τελικό καταναλωτή/πελάτη. Business-to-Government (B2G)

Αυτή η νέα σχέση περιγράφει το πώς ο επιχειρηματικός κόσμος πλέον κάνει εμπορικές συναλλαγές με διάφορους τομείς της κυβέρνησης. Είτε πρόκειται για τοπικό, εθνικό ή διεθνή φορέα, η κυβέρνηση ήταν και θα παραμείνει ο μεγαλύτερος πελάτης όσον αφορά την πώληση προϊόντων ή υπηρεσιών. Ειδικά στον τομέα των τηλεπικοινωνιών, η κυβέρνηση είναι ο πιο σημαντικός πελάτης.

1.2. Κινητό Εμπόριο (Mobile Commerce, M-commerce)

Κινητό εμπόριο (M-commerce) ονομάζεται κάθε είδους συναλλαγή που περιλαμβάνει την αγοραπωλησία αγαθών και υπηρεσιών μέσω ασύρματων, φορητών συσκευών όπως είναι, τα κινητά τηλέφωνα, τα PDA και οι φορητοί ηλεκτρονικοί υπολογιστές. Γνωστό ως το E-commerce της επόμενης γενιάς, το M-commerce διαφέρει από το απλό ηλεκτρονικό εμπόριο όσον αφορά την χρήση, την εφαρμογή καθώς και την ενοποίηση, των ασύρματων (wireless) τηλεπικοινωνιακών τεχνολογιών και ασυρμάτων συσκευών μέσα σε επιχειρησιακά συστήματα. Περιλαμβάνει τόσο τις υποδομές, όσο και τις ηλεκτρονικές τεχνολογίες που είναι απαραίτητες για την μεταφορά ασύρματων δεδομένων και πληροφοριών. Επίσης ο τομέας του Μ-commerce περιλαμβάνει την μελέτη των διάφορων ασύρματων τεχνολογιών και των φορητών κινητών συσκευών που χρησιμοποιούνται για να στέλνουν και να λαμβάνουν πληροφορίες.

11

Η βασική διαφορά του M-commerce που επεκτείνει την φύση αλλά και το πεδίο δράσης του σε σχέση με το παραδοσιακό ηλεκτρονικό εμπόριο (E-commerce) είναι ότι παρέχει την δυνατότητα της αλλαγής θέσης (του συμμετέχοντος) αλλά και την μεταφερσιμότητα (της συσκευής) εξαιτίας της χρήσης των ασύρματων τεχνολογιών. Γι’ αυτόν τον λόγο το Μ-commerce συχνά αναφέρεται ως mobile E-commerce και θεωρείται μια ευέλικτη λύση για πολλά από τα αρνητικά του ενσύρματου στατικού ηλεκτρονικού εμπορίου. Συνεπώς, ορίζουμε σαν M-commerce την διασύνδεση φορητών υπολογιστικών τεχνολογιών και ασυρμάτων υπολογιστικών δικτύων, ούτως ώστε να παρέχεται η δυνατότητα στον χρήστη να συνδέεται με τα πληροφοριακά επιχειρησιακά συστήματα ανεξαρτήτως της θέσης του.

Αντίθετα με το ενσύρματο ηλεκτρονικό εμπόριο, το ασύρματο κινητό εμπόριο

χαρακτηρίζεται από ένα σύνολο περιορισμένων πόρων. Συγκεκριμένα αναφερόμαστε στην διαθεσιμότητα του φάσματος για τη ραδιοεκπομπή σημάτων σε κινητά ή ασύρματα δίκτυα. Υπάρχουν περιορισμένες συχνότητες στις οποίες γίνεται η εκπομπή και αυτό καθιστά αναγκαία την διαχείριση του φάσματος. Έτσι στην κινητή τηλεφωνία το φάσμα είναι ιδιοκτησία του Κράτους το οποίο με την σειρά του το παραχωρεί με συμβάσεις σε έναν μικρό αριθμό επιχειρήσεων. Για παράδειγμα στην Ελλάδα υπάρχουν τέσσερις παροχείς κινητής τηλεφωνίας (Vodafone, TIM, Cosmote, Q-Telecom). Η ύπαρξη των περιορισμών αυτών μπορεί να οφείλεται και σε άλλους παράγοντες, όπως κάποιο ειδικό δικαίωμα ή κάποια πατέντα που δίνει δυνατότητα αποκλειστικής διαχείρισης και εμπορικής αξιοποίησης στον ιδιοκτήτη. (Αυτή την στιγμή κατόπιν συμφωνίας της με την ιαπωνική NTT DoCoMo, η Cosmote είναι ο μόνος πάροχος iMode στην ελληνική αγορά). Οι παραπάνω παράγοντες επιδρούν αρνητικά στην είσοδο «νέων παιχτών» στην αγορά και οδηγούν το M-Commerce σε μονοπωλιακές ή ολιγοπωλιακές καταστάσεις.

Στις ασύρματες δικτυακές επικοινωνίες υπάρχει επίσης «ελευθερία» όσον αφορά την

χρήση των συχνοτήτων, αφού οι χρήστες έχουν την δυνατότητα χρήσης των τοπικών δικτύων χωρίς να έχουν κάνει κάποια σύμβαση με κάποιο πάροχο. Δυστυχώς όμως η υπερβάλλουσα ζήτηση του πεπερασμένου φάσματος των συχνοτήτων έχει αντίκτυπο στη ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων, η οποία μειώνεται, αλλά και η ποιότητα της παρεχόμενης υπηρεσίας πέφτει αισθητά.

Το ηλεκτρονικό εμπόριο ήταν το μέσο που έδωσε μια νέα πνοή στον τομέα των επιχειρήσεων καθώς οι τεχνολογίες διαδικτύου χρησιμοποιούνται ευρύτατα πλέον σε πολλές, αν όχι στις περισσότερες, επιχειρηματικές διαδικασίες. Οι ηλεκτρονικές συναλλαγές έχουν ανθίσει και πλέον υπάρχει η ανάγκη για ένα βήμα παραπέρα. Επειδή το κόστος των φορητών συσκευών όπως είναι τα κινητά τηλεφώνα, τα PDA κ.α είναι χαμηλό η εξάπλωση και η υιοθέτηση νέων επαγγελματικών ιδεών ενθαρρύνεται στο M-commerce. Οι συσκευές αυτές λόγω της ευρείας διαθεσιμότητάς που έχουν καθώς και οι χρήση τους από τους καταναλωτές προσφέρουν κίνητρα στις επιχειρήσεις να βρουν εμπορικές δυνατότητες, ώστε να μπορούν να συνδέονται με τον καταναλωτή ή τον πελάτη μέσω ασυρμάτων τεχνολογιών. Με αυτό τον τρόπο οι ασύρματες τεχνολογίες κάνουν την είσοδό τους στα επαγγελματικά συστήματα

Οι επιχειρήσεις με αυτό τον τρόπο αποκτούν την δυνατότητα να προωθούν τα προϊόντα τους κατευθείαν στο πελάτη, χωρίς τα μεταβατικά στάδια, μέσω του Κινητού Διαδικτύου σε ένα κινητό τηλέφωνο αλλά και την ικανότητα τους να παρέχουν πληροφορίες στον χρήστη εξαρτώμενες από την θέση στην οποία βρίσκεται. Αυτή η μορφή ασύρματου ηλεκτρονικού εμπορίου είναι γνωστή ως σχέση “μεταξύ επιχείρησης και καταναλωτή” (business to consumer – b2c) η οποία είναι ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα για τις πλούσιες δυνατότητες που παρέχει το M-commerce.

12

1.3. Κινητό Διαδίκτυο

Όταν αναφερόμαστε στο όρο κινητό διαδίκτυο (mobile internet) δεν περιγράφουμε μια νέα επινόηση ή ένα νέο δίκτυο. Περιγράφουμε όμως μια νέα δυνατότητα πρόσβασης στο Internet, μέσω ασύρματων φορητών συσκευών και τεχνολογιών. Επομένως το ενσύρματο και το ασύρματο διαδίκτυο δεν μπορούν να θεωρηθούν δύο ξεχωριστές ή διαφορετικές έννοιες. Παρόλα αυτά υπάρχουν περιπτώσεις όπου τα δύο συνδυάζονται για πολλά προϊόντα και υπηρεσίες. Για κάποιο μέρος από το περιεχόμενο και τις εφαρμογές που υπάρχουν στο Διαδίκτυο μπορεί η πρόσβαση να είναι δυνατή μόνο μέσω ενσύρματης σύνδεσης (υπολογιστής), κάποιο άλλο μπορεί να διατίθεται μόνο μέσω ασύρματης σύνδεσης (κινητό τηλέφωνο) και τέλος για κάποιο άλλο, η πρόσβαση μπορεί να γίνεται και με τους δύο τύπους σύνδεσης σαφώς με κάποιες διαφορές ως προς τον τρόπο που παρουσιάζονται τα περιεχόμενα.

Ανεξάρτητα από την σύγκλιση του ενσύρματου Internet με το ασύρματο Internet,

υπάρχουν διάφοροι παράγοντες που ξεχωρίζουν το ασύρματο φορητό Internet από την πρόσβαση στο Internet με PC.

i. Οι φορητές συσκευές μπορεί να είναι συνεχώς μαζί μας και να μεταφέρονται σε διαφορετικά μέρη, χωρίς την ανάγκη να βρούμε μια θύρα για να συνδεθούμε με καλώδιο.

ii. Η γεωγραφική θέση μιας φορητής συσκευής μπορεί να είναι σταθερή και να

παρακολουθείται μέσω του ασύρματου σήματός της, παρέχοντας έτσι υπηρεσίες και δραστηριότητες που εξαρτώνται από την θέση του χρήστη.

iii. Οι φορητές συσκευές επιτρέπουν την συνύπαρξη πιο προσωπικών εφαρμογών που

ανταποκρίνονται στο στυλ της ζωής του χρήστη (για παράδειγμα τηλεφωνία φωνής, ημερολόγιο, χρονοδιάγραμμα συναντήσεων, διευθύνσεις και άλλα προσωπικά δεδομένα). Οι ασύρματες Internet υπηρεσίες μπορούν να προσαρμοστούν από τον χρήστη.

iv. Οι ασύρματες συσκευές έχουν την ευελιξία να συνδέονται σε διάφορα δίκτυα, μέσω

τεχνολογίας Bluetooth, όπως και όποτε είναι στο εύρος ενός ενσωματωμένου δικτύου ή συσκευής (για παράδειγμα ενσωματωμένα δίκτυα δεδομένων σε αυτοκίνητα, σε σπίτια ή γραφεία).

Όπως το M-commerce είναι μια επέκταση του ηλεκτρονικού εμπορίου, έτσι και το

φορητό Internet παρέχει, όχι μόνο φορητή ευελιξία, αλλά και νέες επαγγελματικές δυνατότητες, ιδιαίτερα σε προϊόντα και υπηρεσίες που εξαρτώνται από την θέση του χρήστη. Το φορητό Internet έχει και το πλεονέκτημα του μεγαλύτερου εύρους σύνδεσης. Μια φορητή συσκευή είναι πάντα μαζί με τον χρήστη, 24 ώρες την ημέρα και 7 μέρες την εβδομάδα. Το κινητό εμπόριο μπορεί αποτελεσματικά να ενσωματωθεί στην καθημερινή ζωή ενός χρήστη, τόσο στον εργασιακό τομέα όσο στον ελεύθερο και κοινωνικό του χρόνο. Αυτές οι λειτουργίες πρώτου επιπέδου δεν είναι άμεσα διαθέσιμες στην πρόσβαση του Internet από ένα PC σε μια σταθερή θέση.

13

1.4. Ποιές αλλαγές επέφερε το m-commerce Την νέα και βελτιωμένη έκδοση του πρωτοκόλλου διαδικτύου IP (IPv6) • Επικάλυψη του IP πάνω από υπάρχοντα πρωτόκολλα δικτύου μετάδοσης όπως το SS7

(Signaling System #7) και το ATM (Asynchronous Transfer Mode). • Μεγαλύτερα και γρηγορότερα router • Ταχύτερη πρόσβαση στο internet • Δημιουργία εταιρικών συμμαχιών που επιφέρουν συγχωνεύσεις νέων τύπων

περιεχομένων στο Internet business • Βελτιωμένες μορφές internet κωδικοποιήσεων και γλωσσών script • Ασύρματες τεχνολογίες διαδικτύου • Νέους τύπους τερματικών μηχανών όπως τα κινητά τηλέφωνα, τα laptop, οι συσκευές

παλάμης κλπ

Η κινητή «αγορά» αναπτύσσεται με εκρηκτικούς ρυθμούς και ο ανταγωνισμός ολοένα και αυξάνεται. Η ασύρματη τηλεφωνία αναζητά νέους τρόπους για να αντικαταστήσει την ενσύρματη μέσω της τεχνολογίας WLL (Wireless Local Loop). Πρόκειται για την χρήση τεχνολογίας ασύρματης μετάδοσης στο δίκτυο πρόσβασης, δηλ. στο δίκτυο που συνδέει τον τελικό χρήστη με τον τηλεπικοινωνιακό οργανισμό.

Στην ουσία το m-commerce φέρνει το ενσύρματο e-commerce στον χρήστη μέσω

ασύρματων συσκευών, όμως εμπεριέχει πολλές προκλήσεις. Για τους περισσότερους χρήστες το m-commerce είναι ένας νέος και τελείως διαφορετικός τρόπος να παραγγέλνουν και να αγοράζουν προϊόντα. Η οικονομική υγεία ενός κράτους είναι βασισμένη κατά ένα μεγάλο ποσοστό στο σύνολο των προϊόντων λιανικής πώλησης. Για αυτό τον λόγο οι προκλήσεις με τις οποίες έρχεται αντιμέτωπο το m-commerce έχουν να κάνουν τόσο με την τεχνολογία όσο και με τις επιχειρήσεις.

1.5. Εμπόδια στο M-commerce Τα κύρια εμπόδια που συνεχώς αναφέρονται στην έρευνα και στην ανάπτυξη του M-

commerce είναι τα παρακάτω: 1. Οι αποτελεσματικές και γρήγορες ασύρματες τηλεπικοινωνιακές υπηρεσίες εστιάζονται

σε συγκεκριμένες περιοχές επειδή δεν είναι πάντα διαθέσιμες σε μικρές πληθυσμιακά περιοχές. Για αυτό το λόγω πολλές αναπτυσσόμενες χώρες, οι οποίες έχουν πολλές ελλείψεις στον τομέα της υποδομής των ενσύρματων επικοινωνιών, αναγκάζονται να στραφούν στις ασύρματες τηλεπικοινωνίες.

2. Υπάρχει μεγαλύτερο κόστος πρόσβασης στο ασύρματο Κινητό Διαδίκτυο μέσω

κινητών τηλεφώνων συγκριτικά με την ενσύρματη πρόσβαση μέσω ενός φορητού υπολογιστή. Εκτός αυτού, οι ταχύτητες μετάδοσης δεδομένων στις ασύρματες υποδομές δικτύων που χρησιμοποιούν ακόμα τεχνολογία δεύτερης γενιάς, είναι περιοριστικές.

3. Παρόλο που η τεχνολογία τρίτης γενιάς είναι πιο ασφαλής από την δεύτερη

εξακολουθούν να υπάρχουν θέματα σε σχέση με τη μυστικότητα και την ασφάλεια της ασύρματης μετάδοσης δεδομένων. Επειδή υπάρχει έλλειψη μυστικότητας και

14

ασφάλειας στη δεύτερη γενιά, αποθαρρύνει διάφορα άτομα από το να μεταφέρουν τις εμπορικές συναλλαγές τους στο Κινητό Διαδίκτυο.

4. Υπάρχουν πολλά άτομα και οργανισμοί που εξακολουθούν να ενδιαφέρονται για τα

προβλήματα υγείας που προκαλούνται από την ασύρματη τεχνολογία (ειδικά όσον αφορά τα επίπεδα μετάδοσης ακτινοβολίας μικροκυμάτων).

15

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 2:

ΕΜΠΟΡΙΚΕΣ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΕΣ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΑ

2.1. Η εξέλιξη των ασύρματων υπολογιστών

Οι ασύρματες επικοινωνίες έχουν σημειώσει θεαματικά άλματα στον χρόνο. Ξεκινώντας από μια απλή πρώτη γενιά (1G) που χρησιμοποιούσε αναλογικά σήματα και φτάνοντας ως την σημερινή τρίτη γενιά (3G) των ψηφιακών τεχνολογιών που υποστηρίζουν μεγάλο εύρος μετάδοσης μπορούμε πλέον να μιλάμε για κινητές συσκευές και υποδομές που παρέχουν αυτό που αναφέρεται ως πλήρες “προσωπικό σύστημα επικοινωνίας” (personal communication system – PCS) και έχουν γίνει μέρος της ζωής μας. Το μέγεθος των συσκευών μειώθηκε κατά πολύ και οι σχετικά μεγάλες συσκευές αντικαταστάθηκαν από «μινιατούρες» που χωράνε στην παλάμη του χρήστη και του επιτρέπουν να τις έχει συνέχεια μαζί του. Οι τεχνολογίες τρίτης γενιάς επιτρέπουν στους χρήστες να μεταφέρουν οποιαδήποτε μορφή πολυμέσων και πληροφοριών μεταξύ απομακρυσμένων ασύρματων θέσεων, με αποτέλεσμα να παρέχουν πλήρη συνδεσιμότητα στους χρήστες ανεξαρτήτως της θέσης τους και μετατρέποντας έτσι την τρίτη γενιά κινητών τηλεφώνων σαν κάτι παραπάνω από απλές συσκευές που υποστηρίζουν φωνητική επικοινωνία. Τα κινητά τηλέφωνα σήμερα λειτουργούν σαν προσωπικές πύλες δεδομένων και πληροφοριών.

Η ασύρματη επικοινωνία και η διαδικτυακή πρόσβαση μέσω της κινητής τηλεφωνίας γίνεται μέσω των ασύρματων τοπικών δικτύων (Wireless LAN –WLAN) καθώς και άλλων παρόμοιων τεχνολογιών. Τα ασύρματα δίκτυα ραδιοκυμάτων χωρίζονται σε «κυψέλες»

(cells) και από εκεί προέρχεται ο όρος cellural και κατ’ επέκταση cellphones (κινητό τηλέφωνο). Η διάταξη των κυψελών αυτών επιτρέπει την χρήση μιας ραδιοσυχνότητας για κάθε κόμβο, που είναι διαφορετική από αυτή που χρησιμοποιούν οι γειτονικοί του κόμβοι. Έτσι, καθώς ο χρήστης μετακινείται στον χώρο, η κλήση του μεταφέρεται από την συχνότητα μιας κυψέλης σε κάποια άλλη. Σε ένα τέτοιο δίκτυο η επικοινωνία είναι πλήρως αμφίδρομη (full-duplex).

ΕΙΚΟΝΑ 2.1: Κινητά τηλέφωνα διαφορετικών ετών

2.1.1. Πρώτη γενιά

Οι αναλογικές ασύρματες επικοινωνίες (1G) διείσδυσαν στα πληροφοριακά συστήματα το 1980, μέχρι που αντικαταστάθηκαν από την δεύτερη γενιά (2G) που αντί για αναλογικά σήματα, χρησιμοποιούσε ψηφιακά και υποστήριζε τόσο μεταδόσεις φωνής όσο και μεταφορά δεδομένων. Φυσικά μπορούμε να θεωρήσουμε και την γενιά 0G, σαν την πρώτη ασύρματη συσκευή που δεν ήταν άλλη από το γνωστό φορητό ράδιο ή τρανζίστορ αλλά και την

16

πρακτική εφαρμογή των ασύρματων τεχνολογιών που υπήρχε πριν το 1980 σε συγκεκριμένα περιβάλλοντα, τόσο στον στρατό όσο και σε κυβερνητικές υπηρεσίες. Το 1946 η ΑΤ&Τ Bell σε συνεργασία με τον στρατό παρουσίασε το πρώτο κινητό τηλέφωνο που επέτρεπε τηλεφωνικές κλήσεις μεταξύ σταθερών, ενσύρματων σταθμών και χρηστών εν κινήσει. Η ποιότητα όμως αυτής της πρώιμης τεχνολογίας ήταν κακή και για αυτό δεν χρησιμοποιήθηκε σε επαγγελματικό επίπεδο. Την δεκαετία του 1960 η ίδια εταιρεία ανέπτυξε το IMTS (Improved Mobile Telephone Service) το οποίο σήμερα αποτελεί την βάση όλων των κινητών τηλεπικοινωνιών.

2.1.2. Δεύτερη γενιά

Στα τέλη της δεκαετίας του 1980 όπου άρχισε να υπάρχει μια διαρκώς αυξανόμενη απαίτηση για μεγαλύτερη χωρητικότητα δικτύων και για λειτουργίες ασφάλειας, τα συστήματα πρώτης γενιάς φάνηκαν ανεπαρκή. Έτσι οδηγηθήκαμε στην ανάπτυξη των ασύρματων συστημάτων δεύτερης γενιάς (2G), που βασίζονταν σε ψηφιακή τεχνολογία (και όχι αναλογική). Η τεχνολογία δεύτερης γενιάς έκανε ένα επαναστατικό βήμα στις αρχές της δεκαετίας του 1990, με την εμφάνιση ενός δικτύου τηλεπικοινωνίας μεγαλύτερης χωρητικότητας, που ονομάστηκε Global System for Mobile Communication (GSM). Το δίκτυο GSM ήταν η βασική εξέλιξη που έγινε στην Ευρώπη, αλλά το πρότυπο διαδόθηκε ευρέως και σε άλλα μέρη του κόσμου και έκανε δυνατές (και λιγότερο ακριβές) τις διεθνείς εμπορικές κλήσεις roaming. Τα δίκτυα GSM ήταν μια σημαντική εξέλιξη στην ανάπτυξη του κινητού εμπορίου καθώς, όχι μόνο ενοποιούσαν διαφορετικά πρότυπα, αλλά και επίσης ήταν το πρώτο πρότυπο που καθόριζε πλήρως ολόκληρη την αρχιτεκτονική των δικτύων.

Η δεύτερη γενιά κινητών τηλεφώνων χρησιμοποιεί ψηφιακή κωδικοποίηση ενώ η

επικοινωνία μεταξύ των τηλεφώνων και του βασικού σταθμού παίρνει την μορφή μιας κρυπτογραφημένης ροής δεδομένων, που κάνει την υποκλοπή πιο δύσκολη συγκριτικά με την τεχνολογία πρώτης γενιάς. Εκτός αυτού εμφανίζεται η δυνατότητα λήψης περιορισμένης ποσότητας δεδομένων, όπως μηνύματα κειμένου, μέσω της υπηρεσίας Short Messaging Service (SMS) και περιήγηση στο Κινητό Διαδίκτυο, μέσω της υπηρεσίας WAP (Wireless Applications Protocol). Υπάρχει όμως και η εμφάνιση ιδιόκτητων πρωτοκόλλων όπως είναι το iMode.

Ωστόσο, ένα σημαντικό μειονέκτημα στα δίκτυα GSM της δεύτερης γενιάς είναι το

γεγονός ότι είναι βασικά, δίκτυα τηλεπικοινωνίας φωνής, με περιορισμένη δυνατότητα μετάδοσης δεδομένων. Αυτό οδήγησε στη δημιουργία διάφορων βελτιωμένων εκδόσεων κινητών τηλεφώνων δεύτερης γενιάς με πιο εκτεταμένες δυνατότητες δεδομένων, όπως υψηλότερους ρυθμούς μετάδοσης και συνεχούς συνδεσιμότητας μέσω του General Packet Radio Service (GPRS) . Οι υπηρεσίες αυτές εμφανίστηκαν στα τέλη της δεκαετίας 1990 και αναφέρονται ως τεχνολογίες “γενιάς 2,5” (2.5G). Πρόκειται δηλαδή για βελτιωμένες τεχνολογίες μεταξύ πρώτης και δεύτερης γενιάς. Μέσω του GPRS το WAP καθώς και άλλες εφαρμογές μπορούν να προσπελαύνονται πιο εύκολα και πιο γρήγορα από ότι μέσω του GSM.

2.1.3. Τρίτη γενιά

Η τεχνολογία τρίτης γενιάς (3G) έχει σαν στόχο να παρέχει ένα μεγάλο εύρος από υπηρεσίες και δυνατότητες, εκτός από την επικοινωνία με φωνή. Επιτρέπει την μεταφορά δεδομένων, πολυμέσων, συνεχές βίντεο, βιντεοτηλεφωνία καθώς και πλήρη πρόσβαση στο Internet, χωρίς χρήση γέφυρας. Τα κινητά τηλέφωνα τρίτης γενιάς έχουν κανονικά έγχρωμη

17

οθόνη και παρέχουν μεταφορά δεδομένων σε υψηλές ταχύτητες μέσω συνεχούς σύνδεσης. Είναι σχεδιασμένα για να υποστηρίζουν μεγάλο αριθμό χρηστών και αποδεικνύονται αποτελεσματικότερα από τα κινητά της δεύτερης γενιάς έτσι ώστε να επιτρέπουν μελλοντική επέκταση στην χωρητικότητα των χρηστών. Συνεπώς, η τεχνολογία της γενιάς 3G δίνει έμφαση στις υπηρεσίες που είναι επικεντρωμένες στα δεδομένα (όπως το Κινητό Διαδίκτυο), με βελτιωμένες δυνατότητες φωνής και πολυμέσων. Προκειμένου να υποστηριχθεί η τεχνολογία της τρίτης γενιάς αναπτύχθηκε μια νέα υπηρεσία δικτύωσης που αντικατέστησε το δίκτυο GSM και ονομάζεται Universal Mobile Telephony System (UMTS).

Οι βελτιώσεις και εξελίξεις αυτής της γενιάς σε σύγκριση με τη προηγούμενη

περιλαμβάνουν:

• μεταφορά δεδομένων σε μεγάλο εύρος μετάδοσης • βελτιωμένη ασφάλεια και λειτουργίες κρυπτογράφησης • βελτιώσεις στα ολοκληρωμένα κυκλώματα και στη ζωή της μπαταρίας • βελτιώσεις στην οθόνη και στις δυνατότητες χειρισμού των δεδομένων • συνεχή σμίκρυνση των κινητών τηλεφώνων • βελτιώσεις στην χωρητικότητα

2.2. Τηλεπικοινωνίες και Δίκτυα

Η ανάπτυξη της δημόσιας χρήσης του Internet, μέσω δημόσιων τηλεφωνικών δικτύων είχε σαν αποτέλεσμα να αρχίσει να μειώνεται η έμφαση που είχε δοθεί στην επικοινωνία με φωνή στα δίκτυα αυτά. Τα συστήματα τηλεπικοινωνιών όλων των τύπων έχουν υποστεί μεγάλες αλλαγές, τόσο τα παραδοσιακά δίκτυα φωνής, τα οποία επικεντρώνονται πολύ γύρω από τα δεδομένα, όσο και τα δίκτυα δεδομένων, τα οποία γίνονται ικανά να χειρίζονται φωνή. Αν και το κινητό εμπόριο επικεντρώνεται στις νέες εξελίξεις της ασύρματης δικτύωσης εξαρτάται σε μεγάλο βαθμό από τις εξελίξεις των παραδοσιακών δικτύων σταθερού σημείου πρόσβασης, ιδιαίτερα, σε σχέση, με την ανάπτυξή του Universal Personal Communications και των σχετικών παρεχόμενων υπηρεσιών Intelligent Network. Κάθε ασύρματο δίκτυο περιέχει μια μίξη από ενσύρματα και ασύρματα κανάλια όπου οι χρήστες του δικτύου χωρίζονται σε τρεις κύριες ομάδες: ιδιώτες, εταιρείες και κοινότητες.

Όλες οι υπηρεσίες ενός φορέα δικτύου (bearer services) είναι και υπηρεσίες μεταγωγής

πακέτων (packet switching) αλλά και εξίσου ικανές να χειρίζονται φωνή, δεδομένα και πολυμέσα. Στην παραδοσιακή θεώρηση, τα δίκτυα προσφέρουν στους συνδρομητές τους μια επιλογή μεταξύ διαφορετικών υπηρεσιών. Ο ανταγωνισμός μεταξύ των δικτύων περιοριζόταν συχνά σε ένα μόνο παροχέα που κατείχε την υποδομή στην περιοχή του συνδρομητή και η πρόσβαση σε αυτό το δίκτυο γινόταν μέσω μιας μόνο ειδικής συσκευής. Στο μέλλον υπολογίζεται ότι οι χρήστες θα έχουν διάφορες συσκευές που θα νοικιάζουν κατάλληλες υπηρεσίες μέσω ενός παροχέα υπηρεσιών δικτύου, ο οποίος θα πρέπει να λαμβάνειν και να παρέχει αυτές τις υπηρεσίες σε ένα εύρος από διαδίκτυα.

Υπάρχει μια μεγάλη ποικιλία από μέσα μετάδοσης που είναι κατάλληλα για κανάλια

επικοινωνίας, αλλά όλα μπορούν να κατηγοριοποιηθούν είτε ως οριοθετημένα (bound), όπως τα χάλκινα καλώδια και οι οπτικές ίνες είτε ως μη οριοθετημένα (unbound), όπως η ραδιοσυχνότητα ή η υπέρυθρη συχνότητα. Ενώ η ανεξαρτησία της θέση του χρήστη που πρέπει να υπάρχει στο κινητό εμπόριο μπορεί να φαίνεται ότι απαιτεί ασύρματη επικοινωνία, για την υλοποίησή της, η ασύρματη μετάδοση είναι μόνο ένας τρόπος από αυτούς που απαιτούνται για αποτελεσματική παράδοση των μηνυμάτων. Χωρίς γρήγορη, υψηλής

18

ποιότητας, οριοθετημένη υποδομή, των μέσων μετάδοσης για επικοινωνία των δεδομένων, τα ασύρματα συστήματα δεν θα είναι αποτελεσματικά και οι πάντα διαθέσιμες υπηρεσίες πυλών που απαιτούνται για να είναι αποτελεσματικό το M-commerce δεν θα μπορούν να μεταφερθούν στον χρήστη.

2.3. Τύποι Μέσων Μετάδοσης σε Τηλεπικοινωνίες

Υπάρχει μια ποικιλία από τύπους κατασκευής για οριοθετημένα μέσα μετάδοσης που είναι αποτελεσματικά στο να μεταφέρουν σήματα επικοινωνίας και για κάθε ένα υπάρχουν διάφορες μέθοδοι κωδικοποίησης και μετάδοσης σημάτων από τα μέσα μετάδοσης.

2.3.1. Οριοθετημένα μέσα μετάδοσης

Η πιο κοινή μορφή οριοθετημένου μέσου μετάδοσης (bound media) είναι το χάλκινο σήμα με κάποια μορφή ηλεκτρικού σήματος που σχηματίζει το κανάλι. Για να μπορούν να χρησιμοποιηθούν ηλεκτρικά σήματα χρειάζεται ένα κλειστό κύκλωμα μεταξύ πομπού και δέκτη, οπότε απαιτούνται δύο σύρματα. Τα ηλεκτρικά σήματα δημιουργούν ηλεκτρομαγνητικά πεδία όταν μεταφέρονται κατά μήκος των καλωδίων και αυτό μπορεί να επιφέρει την δημιουργία θορύβου στο σήμα. Τα καλώδια μπορούν να κατασκευαστούν με τέτοιον τρόπο ώστε να ελαχιστοποιηθεί το πρόβλημα αυτό. Οι τυπικές λύσεις σε αυτό το πρόβλημα είναι το ομοαξονικό καλώδιο (coaxial cable), το συστρεμμένο ζεύγος (twisted pair) και το θωρακισμένο συστρεμμένο ζεύγος (shielded twisted pair).

Τα ηλεκτρικά σήματα έχουν καλό αποτέλεσμα όταν πραγματοποιούνται σε μικρές

αποστάσεις, αλλά παραμορφώνονται καθώς ταξιδεύουν σε όλο και μεγαλύτερες αποστάσεις, καθώς η αντίσταση του καλωδίου μειώνει την ένταση του σήματος και αυξάνει τον θόρυβο. Για να αφαιρείται ο θόρυβος και για να ενισχύεται το σήμα σε κανονικά διαστήματα τα χάλκινα καλώδια πρέπει να φιλτράρονται όταν οι αποστάσεις είναι μεγάλες.

Η οπτική ίνα είναι ένα δημοφιλές, εναλλακτικό μέσο μετάδοσης που χρησιμοποιεί το φως

για να παρέχει ένα κανάλι. Μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφορες μέθοδοι διαμόρφωσης του φωτός για να δημιουργηθεί ένα σήμα. Το φως δεν είναι ευαίσθητο σε παρεμβολές όπως ο ηλεκτρισμός και μπορεί να ταξιδέψει σε μεγαλύτερες αποστάσεις, χωρίς την ανάγκη φιλτραρίσματος ή ενίσχυσης. Ωστόσο, η σύνδεση οπτικών ινών είναι πολύ πιο ακριβή καθώς τα καλώδια οπτικής ίνας είναι ευαίσθητα και πρέπει να τοποθετηθούν με πολύ προσοχή και να μην λυγίσουν. Από την άλλη πλευρά οι οπτικές ίνες μπορούν να μεταφέρουν μεγαλύτερη ποσότητα δεδομένων σε σχέση με τα χάλκινα καλώδια. Γενικά σε ένα εκτενές δίκτυο επικοινωνιών μπορούν να χρησιμοποιηθούν διάφοροι τύποι μέσων μετάδοσης που μπορούν να περιλαμβάνουν χάλκινα καλώδια, οπτικές ίνες καθώς επίσης και μικροκύματα και ραδιοδορυφόρους που είναι μορφές μη οριοθετημένων μέσων μετάδοσης.

2.3.2. Μη οριοθετημένα μέσα μετάδοσης

Τα μη οριοθετημένα μέσα μετάδοσης (unbound media) χρησιμοποιούν μια συγκεκριμένη ενότητα του ηλεκτρομαγνητικού φάσματος, όπως φως, ραδιοκύματα, υπέρυθρα κύματα και μικροκύματα. Ενώ τα ραδιοφωνικά κύματα είναι τα πιο διαδεδομένα και διαδίδονται ακόμα περισσότερο με τις εξελίξεις στην κινητή τηλεφωνία, τα άλλα μήκη κυμάτων παίζουν επίσης ένα σημαντικό ρόλο.

19

Τα υπέρυθρα κύματα χρησιμοποιούνται σε διάφορες συσκευές για να παρέχουν έλεγχο και μεταφορά δεδομένων χαμηλής ενέργειας και μικρού εύρους. Χρησιμοποιούνται ευρέως σε οικιακές συσκευές remote control, όπου οι μεταφορές δεδομένων είναι ελάχιστες και προς μια κατεύθυνση. Η πιο έντονη χρήση τους σε σχέση με την μεταφορά δεδομένων γίνεται μεταξύ PDA, laptop και κινητών τηλεφώνων ή και επιτραπέζιων υπολογιστών με PDA, όπου είναι συχνή η μεταφορά αρχείων. Η υπέρυθρη θύρα μπορεί επίσης να χρησιμοποιηθεί για την δημιουργία στατικών PAN (Personal Area Network) παρέχοντας για παράδειγμα ασύρματες συνδέσεις ποντικιού και πληκτρολογίου σε PC ή διαδραστικούς ψηφιακούς αποκωδικοποιητές τηλεόρασης. Ωστόσο, οι υπέρυθρες ακτίνες είναι αποτελεσματικές μόνο σε μικρές αποστάσεις και σε ευθεία γραμμή.

Οι ακτίνες λέιζερ μπορούν να χρησιμοποιηθούν είτε για επικοινωνία σε μεγάλες

αποστάσεις, που βρίσκονται σε ευθεία γραμμή είτε χρησιμοποιώντας καθρέφτες. Υπάρχει μια μικρή μείωση της έντασης του σήματος σε μεγάλες αποστάσεις και αυτό μπορεί να κατευθυνθεί σε ένα σημείο όμως, δεν μπορεί να αντέξει την υγρασία, την σκόνη ή τον καπνό για αυτό και η χρήση του είναι περιορισμένη σε σημεία με έντονες ατμοσφαιρικές συνθήκες. Μπορεί όμως να είναι αποτελεσματικό εκεί όπου δεν υπάρχουν τέτοιες ατμοσφαιρικές συνθήκες, όπως μεταξύ δορυφόρων στο διάστημα καθώς και σε τούνελ ή μεγάλα κτίρια. Τα μικροκύματα λειτουργούν με παρόμοιο τρόπο με το φως και παρόλο που δεν μπορούν να περάσουν από συμπαγείς δομές και οι πομποδέκτες πρέπει να βρίσκονται σε ευθεία, το σήμα δεν επηρεάζεται από σκόνη ή καπνό και μπορεί να λειτουργήσει κάτω από ατμοσφαιρικές συνθήκες. Οι τηλεπικοινωνιακές υποδομές κάνουν μεγάλη χρήση μικροκυμάτων, τα οποία όπως και το φως μπορούν να κατευθυνθούν και να έχουν στόχο ένα συγκεκριμένο προορισμό.

Τα ραδιοκύματα αντίθετα με το φως και τα μικροκύματα, εκπέμπονται σε όλες τις

κατευθύνσεις από τον πομπό τους και μπορούν να περάσουν από πολλά στερεά αντικείμενα, όπως τοίχους και πατώματα. Αν και η ραδιοσυχνότητα (radio frequency - RF) προσφέρει πολλά πλεονεκτήματα, έχει και κάποια θεωρητικά προβλήματα σε σχέση με τα δίκτυα. Δεν υπάρχουν τέτοιες συνδέσεις, ούτε κάποια οριζόμενη οριοθέτηση. Οι συσκευές μπορούν να μπαίνουν και να βγαίνουν από ένα δίκτυο οποιαδήποτε στιγμή και το σχήμα του δικτύου μπορεί να αλλάζει δυναμικά καθώς μετακινούνται οι συσκευές. Αυτό προκαλεί πρόσθετα προβλήματα ασφάλειας καθώς οποιαδήποτε κατάλληλα ενεργοποιημένη συσκευή μπορεί να συνδεθεί σε ένα δίκτυο και είναι δύσκολο να προστατευθεί από παρεμβολές. Δεν είναι απαραίτητο όλοι οι σταθμοί ενός κινητού δικτύου να είναι ικανοί να επικοινωνούν κατευθείαν με όλους τους άλλους σταθμούς. Ο κάθε σταθμός περιορίζεται στο να επικοινωνεί με τους σταθμούς με τους οποίους η ακτίνα επικοινωνίας του τέμνεται με τη δική τους. Το μέγεθος της ακτίνας και ο ρυθμός μεταφοράς των δεδομένων μπορεί να αλλάξει, καθώς αλλάζει η θέση των συσκευών και η κατάσταση του περιβάλλοντος.

Γενικά επιτυγχάνεται καλύτερα αξιόπιστη σύνδεση μεταξύ φορητών συσκευών με

συνδέσεις RF από ένα σταθερό δίκτυο με RF σημεία πρόσβασης που παρέχονται από σταθμούς βάσης που καλύπτουν μια γεωγραφική περιοχή. Ωστόσο, τα κινητά ad hoc δίκτυα προσφέρουν πολλές νέες δυνατότητες, ιδιαίτερα σε σχέση με τη σύνδεση PAN μεταξύ συσκευών όπως και όταν μπαίνει κάποιος στον λειτουργικό χώρο (Personal Operating Space - POS) ενός χρήστη. Η στρατηγική που παρέχεται από τις κινητές τηλεπικοινωνίες 3G είναι να υπάρχουν σταθμοί βάσης με σταθερή πρόσβαση RF, οι οποίοι προσφέρουν ασύρματα δίκτυα ευρείας περιοχής. Τα ασύρματα τοπικά δίκτυα, όπως τα IEEΕ 802.11 και HiperLAN2, προσφέρουν ταυτόχρονα σταθερού σημείου πρόσβασης (access point) και απευθείας (ad hoc) σύνδεση, ενώ οι τεχνολογίες PAN όπως η Bluetooth και άλλες ποικιλίες της ΙΕΕΕ 802.15

20

είναι ad hoc, αν και πιθανών, οποιοδήποτε μέλος ενός πικοδικτύου Bluetooth θα μπορεί να επικοινωνεί με οποιοδήποτε άλλο μέλος, ακόμα κι αν δεν είναι κατευθείαν συνδεδεμένο μαζί του.

2.4. Υποδομές Επικοινωνιών Δικτύων

Ένα δίκτυο είναι ένα σύνολο από κόμβους με πομποδέκτες που είναι συνδεδεμένοι σε ένα η περισσότερα κανάλια επικοινωνίας. Δυο κόμβοι είναι μέλη του ιδίου δικτύου εάν μπορούν (θεωρητικά) να στείλουν και να λάβουν σήματα ο ένας από τον άλλον. Δηλαδή, τους συνδέει ένα κοινό μέσο μετάδοσης που υποστηρίζει τουλάχιστον ένα κανάλι επικοινωνίας ή μια συνεχή αλυσίδα από τέτοια κανάλια με κατάλληλα σημεία μετάφρασης.

Μια αποτελεσματική στρατηγική του M-commerce είναι αυτή που μπορεί να

χρησιμοποιηθεί από ένα σύνολο τοπικών δικτύων, ανάλογα με τις καταστάσεις. Όσο μεγαλύτερο είναι το επίπεδο του πλεονασμού του καναλιού, τόσο πιο δυνατό είναι το σύστημα επικοινωνίας. Μια ιδανική κατάσταση είναι αυτή όπου ο μηχανισμός χρησιμοποιεί πλεονασμό τόσο στα διαθέσιμα μέσα μετάδοσης όσο και στα διαθέσιμα κανάλια μέσα σε αυτά. Τα μηνύματα μπορούν μετά να μεταδοθούν χρησιμοποιώντας το πιο αποτελεσματικό μέσο που είναι κατάλληλο για την σημαντικότητά τους. Η σημαντικότητα ενός μηνύματος μπορεί να μετρηθεί με διάφορους τρόπους:

1. Αναγκαιότητα (Πόσο σημαντική είναι η λήψη του μηνύματος) 2. Χρόνος (Πόσο γρήγορα πρέπει να παραδοθεί το μήνυμα) 3. Κόστος (Πόσο σημαντική είναι η ελαχιστοποίηση του κόστους) 4. Πιστότητα (Πόσο σημαντική είναι η μη παραμόρφωση του μηνύματος)

Ένα δίκτυο επικοινωνίας είναι μια τεχνολογία που επιτρέπει σε πολλούς χρήστες να

μιλούν μεταξύ τους ταυτόχρονα, ένας με έναν και ένας με πολλούς. Η επικοινωνία μπορεί να είναι είτε μονόδρομη είτε αμφίδρομη και αν είναι αμφίδρομη διακρίνεται σε σύγχρονη και ασύγχρονη. Υπάρχει ένας όλο και μεγαλύτερος αριθμός τεχνολογιών που υποστηρίζουν επικοινωνίες σε δίκτυα. Έχουν αναπτυχθεί συγκεκριμένες τεχνολογίες για να ανταποκριθούν σε συγκεκριμένες ανάγκες. Ωστόσο, όλες πρέπει να ξεπεράσουν το ίδιο βασικό σύνολο προβλημάτων. Καθώς αυξάνεται η γνώση και αναπτύσσονται νέες, πιο αποτελεσματικές τεχνολογίες, οι διάφορες προσεγγίσεις έχουν αρχίσει να συγκλίνουν και σε σχέση με την λειτουργικότητα που προσφέρουν, όσο και με τους υποκείμενους μηχανισμούς που χρησιμοποιούν για να προσφέρουν αυτή την λειτουργικότητα. Έτσι, η διαλογική τηλεόραση απαιτεί αμφίδρομη, σύγχρονη επικοινωνία, το τηλέφωνο υποστηρίζει κλήσεις συνεδριάσεων και τα κινητά τηλέφωνα έχουν ασύγχρονα SMS, δηλαδή μηνύματα κειμένου, και όλοι προσπαθούν να έχουν ως βασικό μηχανισμό παράδοσης, ψηφιακές τεχνολογίες με μεταγωγή πακέτων.

Αυτή η σύγκλιση, δεν είναι πιθανών να καταλήξει σε ένα μόνο «μεγάλο, ενοποιημένο

δίκτυο», αλλά μάλλον σε ένα πλέγμα από συμπληρωματικά δίκτυα, όπου το καθένα θα χρησιμοποιεί την ίδια λογική επικοινωνία αλλά με διαφορετική υλοποίηση και καθένα θα προσφέρει το ίδιο σύνολο υπηρεσιών. Μερικά θα προτιμώνται ως προς άλλα για συγκεκριμένους τύπους επικοινωνιών, αλλά όλα θα είναι επαρκή. Η συνύπαρξη των δικτύων αυτού του πλέγματος δεν θα είναι με κανένα τρόπο ομοιόμορφη. Οι διάφοροι τύποι δικτύων θα επικαλύπτονται σε διαφορετικές γεωγραφικές περιοχές, όπου οι μητροπολιτικές περιοχές θα έχουν πολύ περισσότερες εναλλακτικές λύσεις, ιδιαίτερα σε βιομηχανικές περιοχές και σε

21

περιοχές με γραφεία, και μερικά εξειδικευμένα δίκτυα θα υπάρχουν μόνο εκεί όπου τα χρειάζεται το συγκεκριμένο επαγγελματικό περιβάλλον.

Τα δίκτυα που θα αποτελούν αυτό το πλέγμα θα είναι μια μίξη ενσύρματων και

ασύρματων φορέων, αλλά όλα θα είναι ψηφιακά, και έτσι θα απλοποιείται κατά πολύ η κοινή χρήση των πληροφοριών. Τα ενσύρματα δίκτυα κατηγοριοποιούνται, ως προς τις αποστάσεις τις οποίες έχουν σχεδιαστεί να καλύπτουν, σε παγκόσμια δίκτυα, που περιλαμβάνουν τα δίκτυα ευρείας περιοχής (Wide Area Network - WAN) και τα τοπικά δίκτυα (Local Area Network - LAN). Άλλοι τύποι εξειδικευμένων ενσύρματων δικτύων περιλαμβάνουν τα PSTN (Public Switched Telephone Network) και τα PSDN (Packet Switched Data Network). Τα ασύρματα μπορούν να χαρακτηριστούν από το εύρος της τεχνολογίας του πομποδέκτη τους (transceiver) σε Wireless Wide Area Networks, συμπεριλαμβανομένων των ασύρματων τοπικών (Wireless Local Area Networks - WLAN) και των ασύρματων προσωπικών δικτύων (Wireless Personal Area Networks – WPAN).

Τα παραδοσιακά ενσύρματα δίκτυα όπως τα εθνικά και διεθνή τηλεφωνικά δίκτυα,

συνήθως περιλαμβάνουν πολλά ασύρματα κανάλια, όπως μικροκυμάτων και δορυφορικά. Παρόμοια, τα ασύρματα δίκτυα χρησιμοποιούν παραδοσιακά ενσύρματα δίκτυα για να μεταφέρουν δεδομένα μεταξύ κυψελών του δικτύου. Το κανάλι στο σημείο παράδοσης και οι συνεπαγόμενες ελευθερίες και περιορισμοί που επιβάλλονται στο χρήστη είναι που προσδιορίζουν τον χαρακτηρισμό αυτών των υπηρεσιών ως ενσύρματες ή ασύρματες. Πάντως είναι ένας πολύ σημαντικός διαχωρισμός που λέει πολλά για τις δυνατότητες και τους περιορισμούς των συσκευών και των πελατών ενός δικτύου. Ιδιαίτερα, στα ενσύρματα δίκτυα υπάρχει γενικά πολύ μικρή διαφορά στις δυνατότητες ταχύτητας μετάδοσης μεταξύ συσκευών-πελάτη και εξυπηρετητή. Αντίθετα, υπάρχει γενικά μια πολύ μεγάλη ασυμμετρία μεταξύ των δυνατοτήτων μετάδοσης των ασύρματων σταθμών και των πομποδεκτών των κινητών χρηστών, όπου οι χρήστες εξαρτώνται κατά πολύ από την περιορισμένη ενέργεια της μπαταρίας.

Αυτή η ασυμμετρία είναι γνωστή από τα παραδοσιακά δίκτυα αναμετάδοσης, όπως τα

ραδιοφωνικά και τα τηλεοπτικά, όπου ένας μικρός αριθμός πρακτόρων μετάδοσης υψηλής ενέργειας, επικοινωνεί με ένα μεγάλο αριθμό πρακτόρων λήψης χαμηλής ενέργειας. Είναι συνηθισμένο σε τέτοιες διαφορετικές ενέργειες να ξεχωρίζουμε τη ροή λήψης (downstream), όπου το μήνυμα πηγαίνει από τους πομπούς υψηλής ενέργειας στους λήπτες χαμηλής ενέργειας, από τη ροή αποστολής (upstream), όπου το μήνυμα πηγαίνει από τους πομπούς χαμηλής ενέργειας στους λήπτες υψηλής ενέργειας. Διάφορα πρότυπα, όπως το IMT 2000 γενιάς 3G για κινητά τηλέφωνα, ξεχωρίζουν τη ροή λήψης και αποστολής όταν καθορίζουν τα ελάχιστα επίπεδα ικανοτήτων. Αυτό είναι σημαντικό να λαμβάνεται υπόψιν κατά την σχεδίαση και τον προγραμματισμό μιας εφαρμογής κινητών δικτύων, επειδή συνήθως αναφέρονται μόνο οι υψηλοί ρυθμοί ροής λήψης. Για παράδειγμα ένα τυπικό καλώδιο ευρείας μετάδοσης παρέχει ροή λήψης 512 Mbps και ροή αποστολής 128 Mbps

2.5. Υλοποίηση δικτύου Η κατασκευή και η λειτουργία ενός τοπικού δικτύου βασίζεται σε ένα μεγάλο σύνολο

στοιχείων υλικού (hardware) αλλά και στοιχείων λογισμικού (software). Οι πιο συνηθισμένες συσκευές υλικού (ενεργός και παθητικός εξοπλισμός) που εμφανίζονται σε ένα τοπικό δίκτυο είναι:

22

2.5.1. Εξυπηρετητές αρχείων (File Servers) Είναι γρήγορα υπολογιστικά συστήματα, με μεγάλους αποθηκευτικούς χώρους και

βασικό σκοπό το μοίρασμα των αρχείων σε ένα σύνολο υπολογιστικών συστημάτων δικτύων. Πολλές φορές οι εξυπηρετητές αρχείων αναλαμβάνουν και τη διαχείριση των εκτυπώσεων (Print Servers).

2.5.2. Εξυπηρετητές τερματικών (Terminal Servers) Συσκευές που μας επιτρέπουν τη σύνδεση τερματικών μονάδων (ή και modem, printer

κλπ στην περίπτωση που υποστηρίζουν πολλά πρωτόκολλα) για πρόσβαση σε κεντρικά συστήματα του δικτύου μας.

2.5.3. Προσωπικοί υπολογιστές (PC) Γενικής χρήσης υπολογιστικά συστήματα για την εξυπηρέτηση αναγκών πρόσβασης

(terminal, X-Server) αλλά και σύγχρονων επικοινωνιακών εφαρμογών (τηλεδιάσκεψη, μεταφορά φωνής, μεταφορά video κλπ).

2.5.4. Σταθμοί εργασίας (Workstations) Ισχυρά υπολογιστικά συστήματα για την εξυπηρέτηση αναγκών που απαιτούν

μεγαλύτερη υπολογιστική ισχύ, αξιοπιστία και ασφάλεια.

2.5.5. Έξυπνες τερματικές συσκευές (X Terminals) Τερματικές συσκευές για πρόσβαση σε κεντρικά συστήματα με τη βοήθεια γραφικού

περιβάλλοντος. Κύριο προσόν τους είναι ο συνδυασμός χαμηλού κόστους και εργονομικού περιβάλλοντος εργασίας.

2.5.6. Απλές τερματικές συσκευές (Dummy Terminals) Συσκευές που αποτελούνται από οθόνη και πληκτρολόγιο και μας δίνουν την δυνατότητα

πρόσβασης σε υπολογιστικά συστήματα.

2.5.7. Πομποδέκτες (Transceivers) Το τμήμα της κάρτας δικτύου που είναι υπεύθυνο για τη μεταφορά και τη λήψη του

σήματος από και προς το μέσο μετάδοσης. Σε μερικές περιπτώσεις (Thick Ethernet) o tranceiver δε βρίσκεται πάνω στην κάρτα αλλά στο καλώδιο.

2.5.8. Επαναλήπτες (Repeaters) Συσκευές για την υλοποίηση δικτύων σε απόσταση μεγαλύτερη από αυτή που ορίζει το

πρότυπο ανά τμήμα δικτύου (διασυνδέουν τμήματα δικτύων στο φυσικό επίπεδο). Συνήθως διαθέτουν δύο ή περισσότερες θύρες. Το εισερχόμενο σήμα σε οποιαδήποτε θύρα του επαναλαμβάνεται και στις υπόλοιπες θύρες ως σήμα εξόδου.

23

2.5.9. Γέφυρες (Bridges) Συσκευές για τη διασύνδεση τμημάτων δικτύου ή και τοπικών δικτύων στο επίπεδο

σύνδεσης δεδομένων του μοντέλου OSI. Οι γέφυρες διακρίνονται για την ευκολία εγκατάστασης και διαχείρισης. Επίσης, επιτυγχάνουν (σε αντίθεση με τους επαναλήπτες) την ελάττωση της κίνησης σε κάθε τμήμα δικτύου αφού μεταφέρουν μόνο την απαραίτητη πληροφορία για το τμήμα και όχι όλη την κίνηση.

2.5.10. Κατανεμητής καλωδίων (Hub) Συσκευή κατανομής καλωδίωσης από ένα κεντρικό σημείο σε πολλά περιφερειακά.

2.5.11. Δρομολογητές (Routers)

Συσκευές για την διασύνδεση τοπικών δικτύων. Είναι πιο ακριβές συσκευές από τις γέφυρες, αλλά παρέχουν πιο προηγμένες τεχνικές για την οργάνωση και διαχείριση του δικτύου. Η διασύνδεση γίνεται στο επίπεδο δικτύου του μοντέλου OSI.

2.5.12. Μεταγωγέας (Switch) Μεταγωγέας είναι μια συσκευή που φιλτράρει και ξαναστέλνει τα πακέτα ανάμεσα στους

τομείς ενός LAN. Η κίνηση που προορίζεται για έναν τομέα μεταδίδεται σε κάθε μηχάνημα του δικτύου. Επακόλουθα, κάθε υπολογιστής στην πραγματικότητα βλέπει τα δεδομένα που προέρχονται από ή προορίζονται για τους γειτονικούς υπολογιστές, αλλά τα αγνοεί.

2.5.13. Πύλες (Gateways) Χρησιμοποιούνται για τη διασύνδεση τοπικών δικτύων σε επίπεδο υψηλότερο του τρίτου

επιπέδου δικτύου του μοντέλου OSI. Αυτό σημαίνει πως οι πύλες μπορούν και διασυνδέουν διαφορετικά τμήματα δικτύων (π.χ. δίκτυο οπτικών ινών με δίκτυο ομοαξονικού καλωδίου). Αντίστοιχες δυνατότητες έχουν και όλοι οι σύγχρονοι δρομολογητές.

2.5.14. Ασύρματα σημεία πρόσβασης Η πιο συνηθισμένη μορφή ασύρματου σημείου πρόσβασης (Access Point – AP) είναι

ένας πομποδέκτης που είναι συνδεδεμένος σε ένα εξάρτημα ενός ενσύρματου τοπικού δικτύου, όπως σε ένα PC ή ένα δρομολογητή. Το σημείο πρόσβασης παρέχει μια πύλη μεταξύ ενός ενσύρματου δικτύου, όπως μιας καλωδιακής internet υπηρεσίας ευρείας ζώνης και ασύρματων συσκευών. Οποιαδήποτε συσκευή έχει ένα συμβατό πομποδέκτη μπορεί να επικοινωνήσει με το σημείο πρόσβασης αν είναι στο εύρος του – γενικά 30 μέτρα σε ένα κανονικό κτίριο ή περισσότερα αν είναι σε οπτική ευθεία. Τα ασύρματα σημεία πρόσβασης ενεργούν σαν εξυπηρετητές (ή σταθερές υπηρεσίες δικτύων) στα mobile terminals (MT).

2.5.15. Φορητά τερματικά Ένα φορητό τερματικό mobile terminal είναι οποιαδήποτε φορητή ή κινητή συσκευή που

έχει έναν ασύρματο πομποδέκτη. Οι φορητές συσκευές είναι αυτές που μπορούν να μετακινούνται εύκολα από ένα μέρος σε ένα άλλο μέρος αλλά γενικά χρησιμοποιούνται ενώ

24

είναι στατικές, όπως ένας φορητός υπολογιστής. Οι κινητές συσκευές χρησιμοποιούνται ενώ μετακινούμαστε όπως για παράδειγμα, τα PDA. Ανάλογα με το πρότυπο στο οποίο βασίζεται ο πομποδέκτης, τα φορητά τερματικά μπορούν να συνδέονται σε σημεία πρόσβασης ή σε άλλα τερματικά ή και στα δύο, όπως και όποτε μπαίνουν μέσα στο εύρος μετάδοσης.

2.6. Τοπολογίες Δικτύων

2.6.1. Τοπολογία διαύλου Στην τοπολογία διαύλου (bus) όλες οι συσκευές συνδέονται με ένα κεντρικό καλώδιο, το

οποίο αποκαλείται bus ή σπονδυλική στήλη. Τα δίκτυα διαύλου είναι σχετικά ανέξοδα και εύκολο να εγκατασταθούν για τα μικρά δίκτυα. Τα συστήματα Ethernet χρησιμοποιούν μια τοπολογία bus.

2.6.2. Τοπολογία δακτυλίου Στην τοπολογία δακτυλίου (ring) όλες οι συσκευές συνδέονται με μια άλλη με μορφή

ενός κλειστού βρόχου, έτσι ώστε κάθε συσκευή να συνδέεται άμεσα με δύο άλλες συσκευές, μια από κάθε πλευρά . Οι τοπολογίες δακτυλίων είναι σχετικά ακριβές και δύσκολο να εγκατασταθούν, αλλά προσφέρουν το υψηλό εύρος ζώνης και μπορούν να εκταθούν σε μεγάλες αποστάσεις. Παραδείγματα τέτοιων τοπολογιών αποτελούν το token ring και το FDDI.

2.6.3. Τοπολογία αστέρα Στην τοπολογία αστέρα (star) όλες οι συσκευές συνδέονται με μια κεντρική πλήμνη

(hub). Τα δίκτυα αστεριών είναι σχετικά εύκολο να εγκατασταθούν και να διαχειριστούν, αλλά οι δυσχέρειες μπορούν να εμφανιστούν επειδή όλα τα στοιχεία πρέπει να περάσουν μέσω του hub.

2.6.4. Τοπολογία δέντρου: Μια τοπολογία δέντρου συνδυάζει τα χαρακτηριστικά των γραμμικών τοπολογιών bus

και αστέρα. Αποτελείται από ομάδες διαμορφωμένων τερματικών σταθμών που συνδέονται με ένα γραμμικό βασικό καλώδιο bus.

Αυτές οι τοπολογίες μπορούν επίσης να αναμιχθούν. Παραδείγματος χάριν, ένα δίκτυο

bus-αστέρα αποτελείται από ένα bus υψηλής-εύρους ζώνης, αποκαλούμενο σπονδυλική στήλη, η οποία συνδέει τις συλλογές των τμημάτων αστεριών αργές-εύρους ζώνης.

2.6.5. Τοπολογία πλέγματος Σε μια πλήρη τοπολογία πλέγματος (mesh), κάθε κόμβος συνδέεται κατευθείαν με όλους

τους άλλους κόμβους. Σε μια τέτοια διάταξη, κάθε κόμβος μπορεί να συνδέεται πάντα κατευθείαν σε οποιοδήποτε άλλο κόμβο.

25

2.6.6. Ad hoc ασύρματα δίκτυα Σκοπός των ad hoc δικτύων είναι να υποστηρίξουν μια εύρωστη και αποδοτική

λειτουργία των ασύρματων δικτύων κινητών επικοινωνιών ενσωματώνοντας δυνατότητες δρομολόγησης στα κινητά τερματικά. Αυτά τα δίκτυα υποστηρίζουν δυναμικές τοπολογίες, που μερικές φορές αλλάζουν γρήγορα.

Οι ασύρματες τοπολογίες δεν ακολουθούν τις ίδιες εύκολα αναγνωρίσιμες, γεωμετρικές

θέσεις των καλωδίων. Οι πομποδέκτες ραδιοφωνικής συχνότητας μεταδίδουν σήματα σε όλες τις κατευθύνσεις γύρω από την αντένα τους. Το σήμα μπορεί να ληφθεί από οποιοδήποτε συμβατό πομποδέκτη, του οποίου η αντένα είναι σε αυτό το εύρος. Το εύρος αυτό είναι 30 μέτρα για ένα ασύρματο τοπικό δίκτυο, όπως τα IEEE 802.11 και HiperLan2, τα οποία υποστηρίζουν την τοπολογία ad hoc. Στην ad hoc τοπολογία δεν υπάρχει προώθηση των μηνυμάτων από έναν πομποδέκτη σε άλλο. Μόνο οι συσκευές που είναι μέσα στο εύρος μετάδοσης μπορούν να επικοινωνούν μεταξύ τους. Έτσι δύο συσκευές μπορεί να αποτελούν μέρος του ίδιου δικτύου, αλλά να μην μπορούν να ανταλλάξουν μηνύματα. Η ad hoc τοπολογίες έχουν σχεδιαστεί να είναι πολύ δυναμικές με τις συσκευές που συνδέονται και αποσυνδέονται συνεχώς από το δίκτυο, για αυτό έχουν κάποιο συγκεκριμένο σχήμα ή όριο. Είναι πολύ παρόμοιες με τα ομότιμα (peer-to-peer) δίκτυα.

2.6.7. Piconet

Το Bluetooth έχει σχεδιαστεί για να χρησιμοποιεί ένα συγκεκριμένο τύπο τοπολογίας ad hoc που ονομάζεται piconet. Ενώ γενικά τα ad hoc δίκτυα είναι ομότιμα και η τοπολογία της υποδομής είναι βασικά τοπολογία πελάτη-εξυπηρετητή, μια συσκευή που ενσωματώνει την ασύρματη τεχνολογία Bluetooth αναλαμβάνει τον «επιτελικό» ρόλο (master) και μπορεί να συνδεθεί με 7 συμβατές «υποτελείς» (slave) συσκευές. Μέσα σε αυτό το υποτυπώδες δίκτυο των 8 συσκευών (1 επιτελής και 7 υποτελείς) μπορούν σε οποιαδήποτε χρονική στιγμή, δεδομένα να μεταφερθούν ανάμεσα στην επιτελή συσκευή και σε μια εκ των υποτελών. Ωστόσο, η επιτελής συσκευή μπορεί να «εναλλάσσει» κυκλικά τις συνδέσεις τις με τις υποτελείς, δίνοντας την εντύπωση της ταυτόχρονης μεταφοράς δεδομένων από περισσότερες από μια συσκευές. Στην πράξη είναι εφικτή και η παράλληλη μεταφορά δεδομένων, ωστόσο δεν είναι πρακτική η εφαρμογή της στις παλαιότερες (1.x) εκδόσεις του Bluetooth.

Εξ' ορισμού, κάθε Bluetooth συσκευή εκπέμπει κατά απαίτηση το όνομά της, την κλάση

της, τη λίστα των υπηρεσιών (προφίλ) που υποστηρίζει και διάφορες τεχνικές πληροφορίες όπως τον κατασκευαστή της, την έκδοση των προδιαγραφών του Bluetooth που υποστηρίζει κ.α. Κάθε συσκευή διαθέτει μια μοναδική 48-bit διεύθυνση, η οποία όμως δεν αποκαλύπτεται σε περίπτωση αναζήτησης. Αντίθετα, εμφανίζεται το όνομά της, το οποίο μπορεί να καθοριστεί από τον χρήστη της. Οι περισσότερες Bluetooth συσκευές εμφανίζουν ένα «φιλικό» όνομα, το οποίο είναι εύκολα αναγνωρίσιμο. Εκτός από τη προαναφερόμενη διεύθυνση, κάθε Bluetooth συσκευή διαθέτει ένα 24-bit αναγνωριστικό, το οποίο καθορίζει τον τύπο της (υπολογιστής, κινητό, hands-free κ.α.). H πληροφορία αυτή εμφανίζεται συνήθως με τη μορφή εικονιδίου στις οθόνες των κινητών και των Η/Υ. Επιπρόσθετα οι Bluetooth συσκευές εμφανίζουν κατ' απαίτηση όλα τα «προφίλ» που υποστηρίζουν.

Εφόσον μια συσκευή «εντοπίσει», μετά από αίτημα του χρήστη, στην εμβέλειά της

οποιαδήποτε άλλη συμβατή συσκευή, τότε είναι εφικτή η σύνδεσή τους. Ωστόσο, για τη μεταφορά δεδομένων και την χρήση οποιασδήποτε άλλης υπηρεσίας, απαιτείται συνήθως το «ζευγάρωμα» (pairing) των δύο συσκευών.

26

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 3:

ΠΡΩΤΟΚΟΛΛΑ ΔΙΑΔΙΚΤΥΟΥ

3.1. Το Μοντέλο Αναφοράς του International Standard Organization

Στις αρχές της δεκαετίας του 70 ο ISO (International Standarization Organisation) διαβλέποντας την ανάγκη ενός πρότυπου μοντέλου στη σύνδεση μεταξύ υπολογιστών, δημιούργησε το μοντέλο OSI (Open Systems Interconnection). Το OSI αποτελείται από 7 επίπεδα, και περιγράφει όλη την επικοινωνία μέσα σε ένα δίκτυο, αλλά και μεταξύ περισσότερων δικτύων. Με αυτό ορίζονται ο έλεγχος ροής των δεδομένων, ο έλεγχος των λαθών, το user-interface, καθώς και κάποιες προδιαγραφές software και hardware που ρυθμίζουν την ανταλλαγή δεδομένων στο δίκτυο.

Χρησιμοποιείται για διασύνδεση ανοιχτών συστημάτων και η αρχική απαίτηση ήταν ότι

όλες οι υλοποιήσεις δικτύων θα έπρεπε να αντικατοπτρίζουν το μοντέλο με σαφή διαχωρισμό κάθε επιπέδου. Αυτό δεν ισχύει πρακτικά, εν μέρει επειδή οι διαφορές μεταξύ μερικών επιπέδων είναι περισσότερο θεωρητικές παρά πραγματικές. Αυτό ισχύει ιδιαίτερα στα υψηλότερα επίπεδα που υλοποιούνται σε λογισμικό είτε ως υπηρεσίες του λειτουργικού συστήματος, είτε ως αυτόνομες εφαρμογές. Στα χαμηλότερα επίπεδα, όπου η υλοποίηση γίνεται όλο και πιο πολύ εξαρτώμενη από το υλικό, τα επίπεδα έχουν πρόσθετους ορισμούς και το επίπεδο σύνδεσης δεδομένων συνήθως χωρίζεται σε ξεχωριστά υποεπίπεδα. Ανεξάρτητα από αυτούς τους περιορισμούς, το μοντέλο έχει παραμείνει επειδή είναι μια πολύ χρήσιμη παιδαγωγική «συσκευή», που διευκολύνει την συζήτηση σημαντικών θεμάτων ακόμα και μεταξύ έμπειρων μηχανικών δικτύου.

ΕΙΚΟΝΑ 3.1: Το μοντέλο αναφοράς OSI

Στο επίπεδο Σύνδεσης Δεδομένων καθώς και στο Φυσικό επίπεδο συναντάμε τις

περισσότερες από τις διαφοροποιήσεις οι οποίες επιτρέπουν σε διάφορους τύπους δικτύων να λειτουργούν με διαφορετικά μέσα μετάδοσης. Ωστόσο, πολλά κινητά δίκτυα 2G και 2.5G έχουν ιδιαιτερότητες που απαιτούν ειδικό χειρισμό σε υψηλότερα επίπεδα και το Πρωτόκολλο Ασύρματων Εφαρμογών (Wireless Application Protocol – WAP) έχει σχεδιαστεί ειδικά για να συνεργάζεται με αυτές τις ιδιαιτερότητες.

Κάθε επίπεδο του μοντέλου OSI μπορεί να θεωρηθεί ότι είναι μια συνδυασμένη μονάδα

μετάδοσης και λήψης στο τυπικό μοντέλο επικοινωνιών, με το από πάνω επίπεδο να ανταποκρίνεται στο ρόλο της προέλευσης και του προορισμού και το από κάτω επίπεδο να παίζει το ρόλο του καναλιού. Δύο χρήστες που επικοινωνούν χρησιμοποιώντας μια στοίβα πρωτοκόλλων συμβατή με το OSI μπορούν να θεωρηθούν λογικά ότι επικοινωνούν με ένα εικονικό κανάλι σε ένα οποιοδήποτε επίπεδο της στοίβας.

27

3.1.1. Αρχιτεκτονική του OSI Υλικό στρώμα

Το υλικό στρώμα (physical layer), όπως υπονοεί το όνομά του αφορά τη δημιουργία κωδικών στο φυσικό μέσο μετάδοσης. Είναι το χαμηλότερο επίπεδο του OSI μοντέλου και καθορίζει τα φυσικά ηλεκτρονικά χαρακτηριστικά των συνδέσεων που σχηματίζουν το δίκτυο. Έχει να κάνει δηλαδή με το πραγματικό υλικό που απαιτείται για να δημιουργηθεί η επικοινωνία μεταξύ των δύο συσκευών. Οι περισσότερες από τις διαφορές μεταξύ οριοθετημένων και μη οριοθετημένων μέσων μετάδοσης ενός δικτύου βρίσκονται στο φυσικό επίπεδο. Τα πρότυπα που μπορούμε να συναντήσουμε σε αυτό το στρώμα για client-server εφαρμογές είναι το Ethernet IEEE 802.3 και το Token Ring ΙΕΕΕ 802.5 που καθορίζουν τις απαιτήσεις για την NIC (Network Interface Card) και τις απαιτήσεις για το λογισμικό για το στρώμα MAC (Media Access Control).

Στρώμα Διασύνδεσης Πληροφοριών

Το στρώμα διασύνδεσης πληροφοριών (data link layer) αποτελεί ένα ορισμένο πλαίσιο για την μεταφορά των δεδομένων. Το επίπεδο διασύνδεσης δεδομένων εξασφαλίζει την αλάνθαστη μεταφορά των δεδομένων μέσα στο δίκτυο και καθορίζει το βασικό τμήμα των πληροφοριών που θα εισέλθουν ή θα αποχωρήσουν από το φυσικό δίκτυο. Σε αυτό το επίπεδο γίνεται ο έλεγχος και η διόρθωση των σφαλμάτων, και η αναμετάδοση των τμημάτων των πληροφοριών ή των μηνυμάτων. Αυτό το στρώμα ουσιαστικά διαιρείται σε δυο υποστρώματα, το ΜΑC (Media Access Control) και το LLC (Logical Link Control). Το υπόστρωμα ΜΑC έχει ευθύνες για τον καθορισμό των δεδομένων που θα σταλούν ή θα ληφθούν και για την πρόληψη συγκρούσεων. Το υπόστρωμα LLC λειτουργεί πάνω από το στρώμα MAC και στέλνει ή λαμβάνει πακέτα δεδομένων και μηνύματα.

Στρώμα Δικτύου

Το στρώμα του δικτύου (network layer) αποτελεί τον σύνδεσμο μεταξύ του hardware και του software και ρυθμίζει την παραλαβή και παράδοση των δεδομένων από το hardware. Πιο αναλυτικά, οι λειτουργίες που υποστηρίζει είναι η δημιουργία και διακοπή σύνδεσης, έναρξη και διακοπή μετάδοσης, αναγνώριση λαθών και διαφανής μεταφορά δεδομένων μεταξύ των σταθμών του δικτύου. Σε αυτό το επίπεδο λαμβάνεται η απόφαση για τον πιο φυσικό δρόμο θα ακολουθήσει κάποιο πακέτο δεδομένων στο δίκτυο. Είναι υπεύθυνο για να επιλέγει και να καθοδηγεί τα μηνύματα στους κατάλληλους προορισμούς, Συντονίζει τα μέσα για την αποστολή και την παραλαβή των μηνυμάτων. Παρέχει σε κάθε σύστημα μια μοναδική διεύθυνση στο δίκτυο, καθορίζει μια διαδρομή για να μεταφέρει μια πληροφορία στον προορισμό της, χωρίζει μεγάλες ποσότητες πληροφοριών σε μικρότερες ποσότητες και πραγματοποιεί ολοκληρωμένο έλεγχο στη διάρκεια της διαδικασίας.

Στρώμα Μεταφοράς

Το στρώμα μεταφοράς (transport layer) χρησιμοποιεί πρωτόκολλα για να διαμορφώσει, να αποστείλει και να κατευθύνει την πληροφορία μέσω των κόμβων του δικτύου. Σε αυτό το στρώμα γίνεται ο συντονισμός της μεταφοράς των δεδομένων σε ολόκληρο το δίκτυο. Αν για παράδειγμα παρουσιαστεί βλάβη σε κάποια γραμμή του δικτύου, τότε θα αναζητηθεί εναλλακτικός δρόμος, ή στην ανάγκη θα αποθηκευτούν τα δεδομένα μέχρι να αποκατασταθεί αυτή.

28

Στρώμα Επικοινωνίας

Το στρώμα επικοινωνίας (session layer) είναι υπεύθυνο για την επιβεβαίωση σωστών μεταφορών των δεδομένων. Προσφέρει τα μέσα επικοινωνίας για ολόκληρο το δίκτυο. Στα καθήκοντα αυτού του επιπέδου περιλαμβάνεται ο έλεγχος του password, η επικοινωνία με τον χρήστη, καθώς και ο συγχρονισμός και η αποκατάσταση κάποιων sessions μετά από κάποιο λάθος στα χαμηλότερα επίπεδα. Επιτρέπει σε δύο επεξεργαστές να εγκαταστήσουν και να ελέγξουν ένα δίαυλο επικοινωνίας, να πραγματοποιούν ουσιαστικά μια ανταλλαγή μηνυμάτων, ένα διάλογο μεταξύ τους. Όταν ένα μήνυμα περιέχει περισσότερα από ένα πακέτα, αυτό το στρώμα τοποθετεί στη σειρά τα πακέτα και ρυθμίζει τη ροή της κυκλοφορίας.

Στρώμα Παρουσίασης

Το στρώμα παρουσίασης (presentation layer) είναι υπεύθυνο για την ερμηνεία των πληροφοριών που λαμβάνει ο ένας επεξεργαστής από τον άλλον, σε μορφή τέτοια που θα του είναι οικεία. Ουσιαστικά εδώ γίνεται η "μετάφραση" των δεδομένων για το ακόλουθο έβδομο επίπεδο, το επίπεδο εφαρμογής. Εδώ γίνεται επίσης ο έλεγχος των εισερχόμενων και εξερχόμενων δεδομένων, μεταφράζονται οι κωδικοί μετάδοσης και προσαρμόζονται τα formats της οθόνης και του εκτυπωτή.

Στρώμα Εφαρμογής

Τέλος στην πιο υψηλή θέση του μοντέλου του OSI βρίσκεται το επίπεδο εφαρμογής (application layer). Αυτό αποτελεί το πραγματικό interface του δικτύου με τον χρήστη. Ασχολείται επίσης με την διαχείριση του συστήματος και των εφαρμογών στο δίκτυο. Για αυτό το λόγο τα περισσότερα προγράμματα βασίζονται στο επίπεδο εφαρμογής και δεν ασχολούνται με τα χαμηλότερα επίπεδα. Εδώ ορίζεται ο κώδικας του προγράμματος. Τα μηνύματα μπαίνουν στη σειρά σε αυτό το επίπεδο του OSI μοντέλου, περνούν μέσω των στρωμάτων στο φυσικό στρώμα, μετά μέσω του δικτύου στο φυσικό στρώμα του άλλου επεξεργαστή και προχωράνε προς στο στρώμα εφαρμογής του άλλου επεξεργαστή για να τρέξουν.

Οι διαφοροποιήσεις μεταξύ των επιπέδων του μοντέλου OSI είναι θεωρητικές και μπορεί να μην μπορούν πάντα να δικαιολογηθούν σε πρακτικές υλοποιήσεις, ιδιαίτερα στα υψηλότερα επίπεδα του μοντέλου, δηλαδή τα επίπεδα Συνόδου, Παρουσίασης και Εφαρμογής. Ωστόσο, οι περισσότερες διαφορές που υπάρχουν μεταξύ των πραγματικών δικτύων και των μοντέλων οφείλονται στο ότι το πρωτόκολλο είναι παλιότερο από το μοντέλο OSI. Με κάθε επίπεδο συσχετίζεται ένας αριθμός πρωτοκόλλων που παρέχουν υπηρεσίες που σχετίζονται με αυτό το επίπεδο, που μπορούν να κληθούν από το επίπεδο που είναι πάνω από αυτό. Κάθε συσκευή ενός επιπέδου συνδέεται λογικά με το ίδιο επίπεδο της συσκευής με την οποία είναι σε επικοινωνία και αντιπροσωπεύει ένα σύνολο από σημαντικές εργασίες, που το επίπεδο πάνω από αυτό μπορεί να του ζητήσει να εκτελέσει.

Παρόλο που έχουν περάσει πολλά χρόνια από την πρώτη πρόταση, το OSI δεν έχει

καταφέρει ακόμη να επικρατήσει εμπορικά σαν πρότυπο. Παρόλο που όλα τα πρωτόκολλα αναφέρονται σ'αυτό, κανένα δεν είναι απόλυτα συμβατό. Αυτό οφείλεται στην άμεση ανάγκη που υπήρχε, και που δεν μπορούσε να περιμένει τον χρόνο που χρειαζόταν η τυποποίηση του OSI.

29

3.2. Transport Control Protocol/Internet Protocol (TCP/IP) Το Transport Control Protocol (TCP) και το Internet Protocol (IP) είναι απλώς δύο από τα

πολλά πρωτόκολλα που χρησιμοποιούνται στο Internet, αλλά δίνουν τα ονόματά τους σε πολλά άλλα πρωτόκολλα. To TCP/IP έχει δύο σημαντικές συνεισφορές:

1. Είναι ανεξάρτητο από το φυσικό δίκτυο. 2. Εκχωρεί μια μοναδική καθολική διεύθυνση σε κάθε συσκευή που συνδέεται σε αυτό.

Το TCP/IP ορίζει τόσο τους συνδεσιστρεφείς, αξιόπιστους, όσο και τους

ασυνδεσιστρεφείς αναξιόπιστους μηχανισμούς μεταγωγής πακέτων μεταξύ αυτών των διευθύνσεων. Αν και πολλά από αυτά τα πρωτόκολλα σχετίζονται με μεταφορά δεδομένων και είναι επικεντρωμένα στα επίπεδα δικτύου και μεταφοράς του μοντέλου OSI, υπάρχουν

επίσης διάφορα πρωτόκολλα στο επίπεδο εφαρμογής και σύνδεσης δεδομένων. Το TCP/IP είναι μια οικογένεια πρωτοκόλλων που χρησιμοποιούνται στο Internet και έχει γίνει de facto πρότυπο της βιομηχανίας, που χρησιμοποιείται ευρέως σε πολλά δίκτυα. Αυτή η κυριαρχία έχει βοηθηθεί από το γεγονός ότι τα πρωτόκολλα είναι ελαφριά, εύκολα κλιμακούμενα και είναι δημόσια.

ΕΙΚΟΝΑ 3.2: Αντιστοιχία OSI και TCP/IP

Κανείς δεν διαχειρίζεται την οικογένεια TCP/IP και δεν την έχει αναπτύξει κάποιος από τους παραδοσιακούς οργανισμούς προτύπων, όπως είναι ο ΙΕΕΕ ή ο ISO, αλλά αναπτύχθηκε δημόσια και δημοκρατικά μέσω του Internet και όποιος μπορεί και θέλει να συμμετάσχει μπορεί να το κάνει μέσω του φορέα Internet Engineering Task Force (IETF).

Η σύγκριση μεταξύ των δύο στοιβών γίνεται μόνο κατά προσέγγιση. Το TCP/IP δεν

ορίζει λειτουργικότητα επιπέδου σύνδεσης σε τοπικά δίκτυα, όπου ο προσαρμογέας χειρίζεται αυτές τις λειτουργίες, αλλά παρέχει ένα πρωτόκολλο Address Resolution Protocol (ARP) για επίλυση IP διευθύνσεων σε διευθύνσεις MAC. Επίσης παρέχει τα δύο πιο κοινά πρωτόκολλα για συνδέσεις μόντεμ και άλλες άμεσες συνδέσεις, το Point-to-Point Protocol (PPP) και το Serial Line Internet Protocol (SLIP). Το IP βρίσκεται στο επίπεδο Internet και παρέχει απλή ασυνδεσιστρεφή, αναξιόπιστη μεταφορά πακέτων δεδομένων. Το επίπεδο Internet επίσης περιέχει ένα πρωτόκολλο διάγνωσης του συστήματος και αναφοράς, το Internet Control Message Protocol (ICMP).

Τα TCP και UDP λειτουργούν και τα δύο στο επίπεδο μεταφοράς. Το TCP είναι

συνδεσιστρεφές και αξιόπιστο, ενώ το UDP είναι ασυνδεσιστρεφές και αναξιόπιστο. Μια εφαρμογή επιλέγει το ένα ή το άλλο ανάλογα με τις απαιτήσεις της και τις υπηρεσίες που παρέχονται από τα άλλα πρωτόκολλα που είναι υψηλότερα στη στοίβα. Το επίπεδο μεταφοράς του TCP/IP περιέχει επίσης ένα μέρος, αλλά όχι όλη, από τη λειτουργικότητα που βρίσκεται στο επίπεδο συνόδου του μοντέλου OSI. Στο επίπεδο εφαρμογής, πολλά από τα πρωτόκολλα, όπως το File Transfer Protocol (FTP), είναι αυτόνομες εφαρμογές, ενώ άλλα είναι απλοί μηχανισμοί που χρησιμοποιούνται από άλλες εφαρμογές για να εκτελέσουν μια

30

συγκεκριμένη υπηρεσία, όπως το DNS (Domain Name Service) και το Simple Mail Transfer Protocol (SMTP).

Μια βασική λειτουργία του IP είναι ότι δίνει μια μοναδική διεύθυνση σε κάθε σωστά

διαμορφωμένο υπολογιστή που είναι συνδεδεμένος στο δίκτυο. Αυτή η διεύθυνση είναι ανεξάρτητη από το υλικό και είναι σίγουρο ότι είναι μοναδική, επειδή έχει δοθεί από μια μόνο αρχή. Ενώ τα PC με κάρτες δικτύου έχουν μοναδικές διευθύνσεις Ethernet Token Ring, πολλοί άλλοι υπολογιστές παίρνουν ονόματα με ένα ad hoc τρόπο και δεν υπάρχει τρόπος να διασφαλιστεί ότι οι διευθύνσεις θα είναι μοναδικές, επειδή απλώς βασίζονται σε μηχανισμούς υλικού ή τοπικής διαμόρφωσης.

Ο αρχικός σκοπός των Internet πρωτοκόλλων (inter network) ήταν να υποστηρίζουν τις τηλεπικοινωνιακές ανάγκες μεταξύ της Κυβέρνησης και του στρατού. Η πρώιμη ιδέα του διαδικτύου είχε βάση ειδικά την περίοδο του κρύου πολέμου. Υπάρχει μια σειρά από αδυναμίες και άλλα θέματα που αφορούν την δυνατότητα του IPv4 να υποστηρίζει εφαρμογές που είναι χρονικά ευαίσθητες, όπως οι εφαρμογές που υποστηρίζουν φωνή. Παρόλα αυτά οι περιορισμοί αυτοί δεν μειώνουν την δύναμη του πρωτοκόλλου με κανένα τρόπο. Το IPv4 είναι ευλύγιστο στην δυνατότητά του να υποστηρίζει ενδοεπικοινωνίες .

3.3. Το πρωτόκολλο WAP

Το πρωτόκολλο ασύρματων εφαρμογών WAP (Wireless Applications Protocol) αποτελεί το βασικό πρωτόκολλο επικοινωνίας σε περιβάλλοντα που χρησιμοποιούν τεχνολογίες κινητών επικοινωνιών. Το WAP είναι το δημιούργημα των εργασιών μιας κοινοπραξίας των εταιρειών Ericsson, Nokia, Motorola και Phonecom που ιδρύθηκε το 1997 και ονομάστηκε WAP forum. Το WAP είναι ένα κοινά αποδεκτό πρώτο πρότυπο σε θέματα πρόσβασης στο Διαδίκτυο. Είναι ξεκάθαρο πως η αποτελεσματικότητα του κινητού εμπορίου εξαρτάται από το πόσο αξιόπιστες και δυνατές είναι οι ασύρματες συνδέσεις στις υποδομές των υπολογιστικών συστημάτων. Ο τρόπος ενσύρματης σύνδεσης διαφέρει από τον τρόπο ασύρματης σύνδεσης. Το χαρακτηριστικό της μεταφερσιμότητας των συσκευών στον ασύρματο τομέα επιβάλλει κάποια συγκεκριμένα πρότυπα. Για παράδειγμα οι οθόνες είναι μικρές και τα πληκτρολόγια σπανίζουν. Η μνήμη και το εύρος είναι περιορισμένα και διαφέρουν ανάλογα με τον τομέα των κινητών επικοινωνιών. Για αυτό και πρέπει οι εφαρμογές να είναι προσαρμοσμένες σε κάθε συσκευή.

Είναι δύσκολο να επιτευχθούν τυποποιημένες και ολοκληρωμένες αρχιτεκτονικές

φορητών συσκευών στο περιβάλλον των πληροφοριακών συστημάτων. Όσον αφορά την δημιουργία τυποποιημένων και ολοκληρωμένων αρχιτεκτονικών κινητών συστημάτων μπορούν να χρησιμοποιηθούν ανοικτά πρότυπα, αντί για ιδιόκτητα. Τα ιδιόκτητα πρότυπα δημιουργούνται, αναπτύσσονται και παίρνουν πατέντα από μεμονωμένα άτομα ή επιχειρήσεις. Το μειονέκτημα αυτών των προτύπων είναι το γεγονός ότι απαιτείται άδεια από τους κατόχους ή τους προγραμματιστές τέτοιων προτύπων (ή εφαρμογών) και η ευρεία χρήση τους είναι περιορισμένη. Επομένως η καλύτερη προσέγγιση για μία ολοκληρωμένη, προσπελάσιμη και εύκολη στη συντήρηση αρχιτεκτονική κινητών συστημάτων είναι να δημιουργηθούν πληροφοριακά συστήματα χρησιμοποιώντας ανοιχτά πρότυπα στο λογισμικό και στις τηλεπικοινωνίες, για παράδειγμα, χρήση ανοιχτών προτύπων στο λογισμικό, όπως Java και XML, σε συνδυασμό με το ανοικτό πρότυπο WAP για ασύρματες τηλεπικοινωνίες.

31

Η ενοποίηση των διαθέσιμων προτύπων είναι απαραίτητη για την σχεδίαση αλλά και την εξέλιξη των αρχιτεκτονικών πληροφοριακών συστημάτων που είναι βασισμένα στην ασύρματη τεχνολογία. Με αυτό τον τρόπο παρέχεται ευελιξία αλλά και λιγότερη εξάρτηση από εξειδικευμένες γλώσσες. Αυτό ισχύει τόσο στο επίπεδο των εφαρμογών και των συσκευών αλλά κυρίως στα ασύρματα δίκτυα εξαιτίας του εύρους τόσο των διαθέσιμων φορητών συσκευών όσο και των λειτουργικών συστημάτων που αυτές χρησιμοποιούν.

Υπάρχουν δύο κύριες σχέσεις επικοινωνίας στο ασύρματο περιβάλλον. Η πρώτη σχέση

είναι μεταξύ ενός σταθερού εξυπηρετητή και μιας φορητής συσκευής, όπως ενός κινητού τηλεφώνου, PDA ή φορητού υπολογιστή με ένα ολοκληρωμένο ασύρματο μόντεμ. Η δεύτερη σχέση είναι αυτή μεταξύ δύο φορητών συσκευών, όπως μεταξύ δύο κινητών τηλεφώνων, ή ενός PDA με ένα κινητό τηλέφωνο. Αυτές τις σχέσεις μπορούμε να τις δούμε σαν μία αρθρωτή σύνδεση. Οι συνδεδεμένες μονάδες είναι φυσικές, ως προς τις τεχνολογίες και τις συσκευές και λογικές, ως προς τα πρωτόκολλα και τις εφαρμογές. Μια τέτοια αντικειμενοστραφής προσέγγιση για την ανάπτυξη δικτυωμένων ασύρματων αρχιτεκτονικών πληροφοριακών συστημάτων ταιριάζει απόλυτα με την αρθρωτή δομή του προτύπου WAP.

Η λειτουργία του πρωτοκόλλου WAP βασίζεται στην αρχιτεκτονική που ακολουθείται

κατά την μεταφορά των δεδομένων στο Διαδίκτυο. Η επικοινωνία ενός υπολογιστή με τον Web server μιας εφαρμογής, γίνεται μέσω του πρωτοκόλλου HTTP. Για να ελαχιστοποιείται όμως το μέγεθος και ο αριθμός των πακέτων που ανταλλάσσονται μέσω του δικτύου και για να υπάρχει μεγαλύτερη σταθερότητα στα δίκτυα κινητών επικοινωνιών το WAP χρησιμοποιεί Πύλες (Gateways) κωδικοποίησης και αποκωδικοποίησης των περιεχομένων που μεταφέρονται.

Συγκεκριμένα το WAP επιβάλλει μια συγκεκριμένη διαδικασία κατά την αίτηση μιας

κινητής συσκευής να προσπελάσει μια διαδικτυακή WAP εφαρμογή. Όταν γίνει η αίτηση αυτή μεταφέρεται στο WAP Gateway μέσω του πρωτόκολλου WSP (Wireless Session Protocol) για να ξεκινήσει μια σύνοδος (session). Όταν ξεκινήσει η σύνοδος το πρωτόκολλο WTP (Wireless Transactions Protocol) μεταφέρει τα δεδομένα από και προς την συσκευή. Το πρωτόκολλο WTP αντιστοιχεί στο HTTP, το οποίο HTTP χρησιμοποιείται από την WAP Gateway ούτως ώστε να γίνει αποκωδικοποίηση της αίτησης και να αποσταλεί στο περιβάλλον του Διαδικτύου. Από κει και μετά η αίτηση εξυπηρετείται με παραδοσιακές διαδικασίες και πρωτόκολλά Διαδικτύου. Όταν ο εξυπηρετητής λάβει την αίτηση, τότε θα δημιουργήσει την κατάλληλη, για την εκάστοτε συσκευή, απάντηση με βάση τα ανάλογα πρότυπα και θα την στείλει πίσω στο WAP Gateway. Για να παρουσιαστεί το περιεχόμενο σε περιβάλλον WAP χρησιμοποιείται η γλώσσα WML (Wireless Markup Language), η οποία βασίζεται στην XML γλώσσα που είναι η αντίστοιχη της HTML στο παραδοσιακό Διαδίκτυο. Αυτή είναι μια γλώσσα κωδικοποίησης παρόμοια με την HTML που χρησιμοποιείται στις παραδοσιακές ιστοσελίδες που διαβάζονται από PC. Η WML Script αναφέρεται σε αρχεία script που είναι γραμμένα με την WML και η WML Bitmap αναφέρεται σε γραφικά αρχεία γραμμένα σε μορφή WML, η οποία είναι μία γλώσσα προγραμματισμού που έχει γίνει αποδεκτή εδώ και αρκετό καιρό και χρησιμοποιείται για την δημιουργία Web περιεχομένων που προβάλλονται σε φορητές συσκευές, αλλά και σε άλλες εφαρμογές. Κατόπιν ακολουθείται η ακριβώς αντίστροφη διαδικασία για να μεταφραστεί η HTTP απόκριση σε WSP απόκριση, ούτως ώστε να μπορεί να την λάβει η κινητή συσκευή και να μπορεί να μεταφέρει δεδομένα μέσω του πρωτοκόλλου WTP.

32

Το WAP αποτελείται από μία σουίτα από συστατικά που περιλαμβάνουν πρωτόκολλα δικτύων, μια εφαρμογή browser σε γλώσσα σήμανσης script και συστατικά τηλεφωνίας και ασφάλειας. Η αρθρωτή δομή του προτύπου WAP ευθυγραμμίζεται ωραία με τις αρθρωτές αρχιτεκτονικές των δικτύων. Επίσης, ανταποκρίνεται πολύ καλά στην θεωρία και πρακτική της ανάπτυξης συστημάτων υπολογιστών (που βασίζονται σε αντικείμενα) μέσα στις επιχειρήσεις. Ο στόχος του κινητού εμπορίου είναι να επιτρέψει στο παραδοσιακό ηλεκτρονικό εμπόριο, που βασίζεται στην ενσύρματη σύνδεση, να ευθυγραμμιστεί με τις αρχιτεκτονικές του Μ-commerce.

Το WAP πρωτόκολλο έχει βασικά, στόχο να επιτρέπει σε φορητές συσκευές να έχουν

πρόσβαση στο Internet. Προσπελαύνει Web τοποθεσίες που είναι ειδικά σχεδιασμένες και κατασκευασμένες για φορητές ασύρματες συσκευές που όμως έχουν περιορισμούς στον χειρισμό και την παρουσίαση δεδομένων, εξαιτίας της πολύ μικρής οθόνης και του στενού εύρους μετάδοσης της τεχνολογίας 2G. Η εμπειρία του χρήστη βελτιώνεται στις τεχνολογίες 2.5G και 3G κάτι που κάνει πιο εύκολο τον χειρισμό τους. Εξαιτίας του σταθερού εύρους μετάδοσης, της μικρής μνήμης και της μικρής οθόνης των φορητών συσκευών, δεν μπορούν να προβληθούν οι κανονικές ιστοσελίδες, με γραφικά και εικονίδια, τόσο αποτελεσματικά όσο οι κανονικές ιστοσελίδες που βλέπουμε σε έναν προσωπικό υπολογιστή. Ωστόσο, η WML χειρίζεται αυτούς τους περιορισμούς καταργώντας τα μη απαραίτητα γραφικά και εικόνες από τα περιεχόμενα των ιστοσελίδων. Τα περιεχόμενα μπορούν να προβληθούν από φορητές συσκευές με ενσωματωμένους μικρούς browser, ικανούς να διαβάσουν WML σελίδες.

3.3.1. Η αρχιτεκτονική του WAP

Αποτελούμενη από έξι επίπεδα η αρχιτεκτονική του WAP παρέχει μια ποικιλία υπηρεσιών που υποστηρίζουν την ασύρματη εκπομπή κειμένου. Η ΕΙΚΟΝΑ 3.3 προβάλλει την δομή του πρωτοκόλλου WAP και του πως αυτά τα διαφορετικά στρώματα σχετίζονται μεταξύ τους. Επειδή το WAP βασίζεται σε στρώματα, η διαδικασία εκπομπής ενός μηνύματος από μια ασύρματη συσκευή προς τον WAP server και πίσω απαιτεί την διαβίβαση του μηνύματος αυτού μέσα από όλα τα στρώματα, κατά μήκος του φυσικού κύματος (carrier) και μετά ξανά στην στοίβα του WAP ούτως ώστε να μεταβιβαστεί στο Internet μέσω του WAP server. Το αντίστροφο συμβαίνει όταν ένα μήνυμα στέλνεται από τον WAP server σε μια ασύρματη συσκευή.

ΕΙΚΟΝΑ 3.3: Η στοίβα του WAP

WAE

WSP

WTP

WTLS

WTL

Network/Bearer Layer

33

Επίπεδα Περιγραφή

Application Layer (Εφαρμογής) Wireless Application Environment (WAE)

Περιβάλλον ανάπτυξης κινητών υπηρεσιών. Η WML και η WML script βρίσκονται σε αυτό το επίπεδο.

Session Layer (Συνόδου) Wireless Session Protocol (WSP)

Παρέχει μεθόδους ανταλλαγής περιεχομένων μεταξύ των server ασύρματων συσκευών και εφαρμογών και η σχέση των ασύρματων συσκευών με το δίκτυο είναι σχέση πελάτη/εξυπηρετητή

Transaction Layer (Συναλλαγών) Wireless Transaction Protocol (WTP)

Παρέχει υποστήριξη για πολλούς τύπους συναλλαγών. Η αξιοπιστία εξαρτάται από τον τύπο της συναλλαγής.

Security Layer (Ασφάλειας) Wireless Transport Layer Security (WTLS)

Διασφαλίζει τα επίπεδα μυστικότητας και πιστοποίησης του χρήστη αλλά και την ασφάλεια της σύνδεσης μέσω του ελέγχου ακεραιότητας των δεδομένων.

Transport Layer (Μεταφοράς) Wireless Transport Layer (WTL)

Είναι το περιβάλλον διεπαφής μεταξύ των ανώτερων στρωμάτων και του στρώματος δικτύου. Είναι υπεύθυνο για τον εντοπισμό και την διόρθωση λαθών κατά την επικοινωνία χρησιμοποιώντας το WDP (Wireless Datagram Protocol)

Network Layer Αναφέρεται στην φυσική διασύνδεση μεταξύ του δικτύου και των ασύρματων συσκευών.

ΠΙΝΑΚΑΣ 3.4: Η αρχιτεκτονική του WAP

3.3.1.1. Το επίπεδο Wireless Application Environment (WAE)

Το επίπεδο WAE είναι το κορυφαίο επίπεδο του πρωτοκόλλου WAP, όπου βρίσκονται οι εφαρμογές προβολής και εκτέλεσης script (όπως τα WML και WML Script). Αυτό το επίπεδο αλληλεπιδρά κατευθείαν με τον τελικό χρήστη ούτως ώστε αυτός να μπορεί να προσπελάσει τα Internet URL και να χρησιμοποιήσει μικρούς browser σε μίνι οθόνες φορητών συσκευών. Η κύρια λειτουργία του WAE είναι να παρέχει ένα περιβάλλον που επιτρέπει σε διάφορες εταιρείες παροχής υπηρεσιών και σε πολλαπλές εταιρείες δικτύων να αναπτύσσουν εφαρμογές και υπηρεσίες που μπορούν να εμφανιστούν σε μια ποικιλία φορητών συσκευών και φορητών τεχνολογιών, με δυνατότητα WAP.

Αυτό το επίπεδο ορίζει την μορφή των περιεχομένων (για παράδειγμα, μορφές

δεδομένων, εικόνες, τηλεφωνικές ατζέντες κλπ), επίσης περιλαμβάνει διάφορες εφαρμογές, όπως την WML, που είναι παρόμοια με την HTML αλλά βελτιστοποιημένη για να χρησιμοποιείται σε φορητές συσκευές αλλά και την WML Script, που είναι μια γλώσσα script παρόμοια με την Java. Περιλαμβάνονται επίσης σε αυτό το επίπεδο και άλλες διασυνδέσεις προγραμματισμού και τηλεφωνικές υπηρεσίες, όπως η Wireless Telephony Application (WTA), με κύριο σκοπό να υπάρχει πρόσβαση στις ενσωματωμένες λειτουργίες φωνής και τηλεπικοινωνιών πολλών φορητών συσκευών.

34

3.3.1.2. Το επίπεδο Wireless Session Protocol (WSP)

Αυτό το επίπεδο ελέγχει τις συνδέσεις εξυπηρετητή-πελάτη και πελάτη-εξυπηρετητή. Το WSP υποστηρίζει τη διασύνδεση μεταξύ του επιπέδου WAE και WTP, που είναι πιο κάτω στη στοίβα του πρωτοκόλλου WAP. Παρέχει επίσης τα βασικά πρωτόκολλα δικτύωσης που χρησιμοποιούνται για να υποστηριχθεί η περιήγηση στο Internet. Αυτό το επίπεδο αφορά την προσωρινή παύση και συνέχιση των συνόδων για πληροφορίες που στέλνονται και λαμβάνονται μέσω ενός δικτύου (όπως ανάκληση από πελάτη ή προώθηση από εξυπηρετητή). Μια σύνοδος (session) ορίζεται ως η σύνδεση δύο κόμβων ενός δικτύου, με σκοπό την ανταλλαγή δεδομένων ή οποιαδήποτε ζωντανή σύνδεση μεταξύ οποιωνδήποτε δύο συσκευών δεδομένων. Οι λειτουργίες περιήγησης που υποστηρίζονται στο επίπεδο WSP είναι:

1. Λειτουργικότητα HTTP/1.1 (και ασύρματη κωδικοποίηση). 2. Διαπραγμάτευση λειτουργιών πρωτοκόλλου. 3. Λειτουργία ώθησης των δεδομένων (ή ώθηση από τον εξυπηρετητή) από τον WAP

εξυπηρετητή στη συσκευή πελάτη. 4. Λειτουργία για μακρόχρονες συνόδους. 5. Λειτουργία για προσωρινή παύση και συνέχιση των συνόδων.

Πέρα από την περιήγηση, το WSP είναι ικανό να υποστηρίξει το υπερκείμενο WAE με

τους ακόλουθους τρόπους.

1. Ξεκινά την σύνοδο μεταξύ του WAP εξυπηρετητή και του WAP πελάτη . 2. Τερματίζει την σύνοδο μεταξύ του WAP εξυπηρετητή και του WAP πελάτη. 3. Κάνει την διαπραγμάτευση μεταξύ του WAP εξυπηρετητή και του WAP πελάτη. 4. Υποστηρίζει συμπιεσμένη κωδικοποίηση πληροφοριών. 5. Υποστηρίζει ταυτόχρονες ασύγχρονες συναλλαγές. 6. Υποστηρίζει χαμηλό εύρος μετάδοσης (bandwidth).

3.3.1.3. Το επίπεδο Wireless Transaction Protocol (WTP)

Το πρωτόκολλο WTP υποστηρίζει τον μηχανισμό συναλλαγών για τους λεγόμενους “ελαφριούς πελάτες” (thin clients), δηλαδή για αυτές τις συσκευές με χαμηλό εύρος μετάδοσης (low-bandwidth) και μικρή ενέργεια επεξεργασίας στο ασύρματο δίκτυο (π.χ κινητά τηλέφωνα και PDA). Ο όρος “συναλλαγή” χρησιμοποιείται για την ανταλλαγή πληροφοριών μεταξύ οντοτήτων ή εφαρμογών, όπως είναι για παράδειγμα η διαδραστική περιήγηση. Το επίπεδο WTP χειρίζεται τα θέματα αίτησης και απόκρισης του πρωτοκόλλου WAP και υποστηρίζει τα εξής:

• Βελτιστοποιεί την αξιοπιστία της μεταφοράς δεδομένων εξασφαλίζοντας ότι ο

αριθμός των “handshakes” (χειραψιών επικοινωνίας) μειώνεται στο ελάχιστο. • Υποστηρίζει επίσης την αναμετάδοση των χαμένων πακέτων καθώς και την

επιλεκτική αναμετάδοση αλλά και τον έλεγχο ροής. • Βελτιστοποιεί την αποτελεσματικότητα των υπηρεσιών που βασίζονται στις

συνδέσεις. • Υποστηρίζει επίσης τις υπηρεσίες που βασίζονται σε μηνύματα, εξαιρώντας

υπηρεσίες streaming.

35

• Υποστηρίζει τρεις κλάσεις από υπηρεσίες συναλλαγών:

Κλάση 0: Μη αξιόπιστες μονόδρομες αιτήσεις. Αυτή η κλάση υπηρεσιών σκοπεύει να υποστηρίξει ένα δεδομενόγραμμα (datagram) που εκπέμπεται μέσα στο ίδιο περιεχόμενο μιας υπάρχουσας συνόδου. Αυτή η μέθοδος δεν λειτουργεί σαν πρωταρχική μέθοδος συναλλαγής δεδομενογραμμάτων.

Κλάση 1: Αξιόπιστες μονόδρομες αιτήσεις. Αυτή η κλάση υποστηρίζει μια αξιόπιστη υπηρεσία “push”. To WAP push είναι βασικά ένα μήνυμα που περιέχει το link της WAP διεύθυνσης ούτως ώστε το WAP περιεχόμενο να μεταδοθεί στην ασύρματη συσκευή με την ελάχιστη εμπλοκή του χρήστη.

Κλάση 2: Αξιόπιστες, αμφίδρομες συναλλαγές αίτησης-απόκρισης. Η υπηρεσία αυτή υποστηρίζει την κανονική συναλλαγή μηνυμάτων όπου μια invocation η μια αίτηση έχει σαν αποτέλεσμα μια ανταπόκριση ή μια απάντηση.

• Υποστηρίζει την επιλεκτική user-to-use αξιοπιστία • Υποστηρίζει τις ασύγχρονες συναλλαγές. • Αποβάλλει τις εκκρεμείς συναλλαγές και βρίσκεται στην κορυφή της υπηρεσίας

δεδομενογράμματος.

3.3.1.4. Το επίπεδο Wireless Transport Layer Security (WTLS)

Αυτό το επίπεδο παρέχει τα πρωτόκολλα ασφαλείας του WAP. Διασφαλίζει επίπεδα μυστικότητας και πιστοποίησης του χρήστη. Το WTLS βασίζεται στο πρότυπο που είναι γνωστό ως το πρωτόκολλο Transport Layer Security (TLS) και συμβαδίζει με το πρότυπο Internet Protocol Standard Transport Layer Security. Το πρωτόκολλο WTLS υποστηρίζει το WAP πάνω από χαμηλά (ή στενά) κανάλια εύρους μετάδοσης και έχει βελτιστοποιηθεί για χαμηλό εύρος μετάδοσης και υψηλό ρυθμό μετάδοσης.

Το πρωτόκολλο WTLS παρέχει τα παρακάτω:

1. Ακεραιότητα των δεδομένων, διασφαλίζοντας ότι τα μεταδιδόμενα δεδομένα δεν

αλλάζουν και δεν χαλάνε. 2. Μυστικότητα, διασφαλίζοντας ότι τα μεταδιδόμενα δεδομένα κρυπτογραφούνται

και δεν μπορούν να κατανοηθούν από ενδιάμεσα άτομα, που μπορεί να υποκλέψουν τη σειρά των δεδομένων.

3. Έλεγχο ταυτότητας, ορίζοντας την αυθεντικότητα της τερματικής συσκευής ή της συσκευής του χρήστης και του εξυπηρετητή εφαρμογών.

4. Προστασία άρνησης παροχής υπηρεσιών, εντοπίζοντας και απορρίπτοντας τα δεδομένα που δεν επαληθεύονται με επιτυχία.

Το WTLS προστατεύει τα ανώτερα επίπεδα του πρωτοκόλλου WAP. Προστατεύει

επίσης από επιθέσεις άρνησης υπηρεσιών (denial-of-service), που δεν είναι ασυνήθιστες στο Internet. Είναι επίσης σημαντικό για την διασφάλιση της εμπιστοσύνης μεταξύ των χρηστών φορητών συσκευών WAP και στόχος του είναι να παρέχει ασφαλή επικοινωνία μεταξύ συσκευών και υπολογιστών. Είναι απαραίτητο να υπάρχουν υψηλά επίπεδα ασφάλειας για να υποστηρίζονται διάφορες εφαρμογές του M-commerce, όπως η μεταφορά οικονομικών δεδομένων, για παράδειγμα μέσω συναλλαγών πιστωτικών καρτών .

36

3.3.1.5. Το επίπεδο Wireless Transport Layer (WTL)

Το Wireless Datagram Protocol (WDP) που χρησιμοποιείται σε αυτό το επίπεδο παρέχει ένα περιβάλλον διεπαφής ανάμεσα στα ανώτερα στρώματα της στοίβας του πρωτοκόλλου WAP και του Network Layer. Το WDP είναι ένα πρωτόκολλο επιπέδου μεταφοράς, που προσφέρει συνεπείς υπηρεσίες στα υπόλοιπα επίπεδα WAP, ανεξαρτήτως φορέα δικτύου. Αυτό το επίπεδο χειρίζεται την κίνηση του δικτύου Internet Protocol (IP) και υποστηρίζει επικοινωνία μεταξύ υπηρεσιών κάτω από το επίπεδο WDP και πάνω από αυτό. Λειτουργεί με ένα τρόπο παρόμοιο με αυτόν των μη-διαδικτυακών υπηρεσιών επικοινωνίας που επιβάλλει το μοντέλο OSI.

Το μοντέλο OSI, που χρησιμοποιείται για την υποστήριξη εργασιών δικτύων και την

δημιουργία υπηρεσιών στον μη-διαδικτυακό κόσμο, υποστηρίζει αυτή την δομή στοίβας πρωτοκόλλων. Το WDP χειρίζεται κυρίως τις διευθύνσεις προέλευσης και προορισμού και είναι ικανό να διασυνδέεται με τα κορυφαία επίπεδα με διάφορους τρόπους, ούτως ώστε να εκτελεί μια εφαρμογή. Αν ο φορέας του δικτύου είναι ένα IP δίκτυο τότε χρησιμοποιείται το τυπικό User Datagram Protocol (UDP). Αν όχι, τότε εκτελείται κάποια πρόσθετη μορφή προσαρμογής στο επίπεδο WDP.

Όπως και τα άλλα επίπεδα έτσι και αυτό έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίζει εφαρμογές στενότερου εύρους, οι οποίες με την σειρά τους υποστηρίζονται από μια ποικιλία ραδιο-τεχνολογιών. Στην ουσία λοιπόν το WAP είναι σχεδιασμένο έτσι, ούτως ώστε να υποστηρίζει ραδιο-τεχνολογίες όπως η GSM (Group Special Mobile/Global System for Mobile Communications), TDMA και CDMA.

Το WAP είναι ικανό να τοποθετείται με τέτοιο τρόπο στις υπηρεσίες φορέων δικτύου, ώστε τα χαρακτηριστικά αυτών των υπηρεσιών να μπορούν να πάρουν διεύθυνση. Αυτό σημαίνει επίσης ότι αυτό το επίπεδο είναι υπεύθυνο για την αποτελεσματική επικοινωνία φυσικών συσκευών ή τερματικών. Ένας από τους στόχους και τα χαρακτηριστικά αυτού του επιπέδου είναι η «προσαρμογή του φορέα», που σημαίνει ότι το πρωτόκολλο κρύβει τις διαφορές μεταξύ των διαφόρων σημάτων και των πρωτοκόλλων των καναλιών επικοινωνίας, που χρησιμοποιούνται παγκοσμίως στα ασύρματα δίκτυα.

Το επίπεδο WDP είναι ένα εξαιρετικά ευλύγιστο και εύκολο στην υιοθέτηση επίπεδο πρωτοκόλλου, ώστε είναι ικανό να υποστηρίζει υπηρεσίες φορέων δικτύου όπως η CDPD (Cellural Digital Packet Data), η οποία είναι μια υπάρχουσα υπηρεσία που παρέχεται από τα κυψελωτά carriers πάνω από ξεχωριστά κυψελωτά δίκτυα δεδομένων. Το WDP επιτρέπει στις κυψελωτές υπηρεσίες να συνεχίζουν να παρέχουν υπηρεσίες στα WAP δίκτυα. Ακόμα πιο σημαντικό είναι το γεγονός πως το WAP έχει σχεδιαστεί για να υποστηρίζει όλες τις ραδιο-τεχνολογίες της αγοράς. Αυτή η ευελιξία είναι που προσφέρει ένα οικονομικό δέλεαρ όσον αφορά την χρησιμοποίηση της WAP τεχνολογίας.

3.3.1.6. Το επίπεδο Φορέα (Network Layer)

Γνωστό σαν το επίπεδο Φορέα, το φυσικό στρώμα δικτύου υποστηρίζει το κινητό δίκτυο. Σε αυτό το στρώμα υποστηρίζονται διάφορα δίκτυα καθώς και τεχνολογίες φορέων που εξυπηρετούνται από ασύρματους παροχείς υπηρεσιών. Το εύρος των υπηρεσιών φορέων που υποστηρίζεται από το WAP είναι ευρύ. Η λίστα των υπηρεσιών που παρέχει το WAP περιλαμβάνει υπηρεσίες μηνυμάτων (Short Messaging Services – SMS), υπηρεσίες δεδομένων με μεταγωγή κυκλωμάτων καθώς και υπηρεσίες πακέτων δεδομένων. Έχει

37

σχεδιαστεί για να υποστηρίζει τα ποικίλα επίπεδα performance λειτουργικών απαιτήσεων όλων των υπηρεσιών φορέα.

3.3.2. Η λειτουργία του WAP Το περιβάλλον του WAP είναι παρόμοιο με αυτό του World Wide Web. Το γεγονός αυτό

προσφέρει αρκετά πλεονεκτήματα στους developers εφαρμογών WAP, αφού χρησιμοποιείται ένα σχετικά γνώριμο «προγραμματιστικό μοντέλο», δοκιμασμένη αρχιτεκτονική, καθώς και η δυνατότητα επέκτασης και εκμετάλλευσης των υπαρχόντων εργαλείων, όπως οι Web Servers ή γλώσσα XHTML/XML κ.α. Όπου είναι δυνατό το WAP εκμεταλλεύεται τα ήδη γνώριμα πρότυπα.

Ο τύπος των δεδομένων και των εφαρμογών του WAP προσδιορίζεται μέσα σε ένα

σύνολο γνωστών μορφότυπων που βασίζεται στα γνωστά πρότυπα του παγκόσμιου ιστού. Τα δεδομένα μεταφέρονται με τη χρήση ενός γνωστού συνόλου επικοινωνιακών πρωτοκόλλων που βασίζονται στα WWW πρωτόκολλα. Ο micro-browser στο κινητό τηλέφωνο συντονίζει τη διεπαφή συσκευής-χρήστη και είναι ανάλογος των γνωστών browsers για το World Wide Web.

Το WAP καθορίζει ένα σύνολο μηχανισμών, βάση των οποίων πραγματοποιείται η

επικοινωνία μεταξύ των κινητών τηλεφώνων και των εξυπηρετητών (servers) του δικτύου. Μέσα σ’ αυτούς περιλαμβάνονται και οι παρακάτω:

• Βασικό μοντέλο διευθυνσιοδότησης: Χρησιμοποιείται ο μηχανισμός των URLs για να αναγνωριστεί το WAP περιεχόμενο στους servers.

• Τύποι δεδομένων: Ο τύπος όλων των δεδομένων που μεταδίδονται μέσω του WAP είναι συμβατός με τους αντίστοιχους τύπους του παγκόσμιου ιστού.

• Βασικά μορφότυπα: Τα μορφότυπα του WAP είναι βασισμένα στην τεχνολογία του παγκόσμιου ιστού και περιλαμβάνουν σήμανση οθόνης, πληροφορίες ημερολογίου, αντικείμενα καρτών ηλεκτρονικού εμπορίου (electronic business card objects), εικόνες και γλώσσα script.

• Βασικά επικοινωνιακά πρωτόκολλα: Με τα επικοινωνιακά πρωτόκολλα του WAP επιτυγχάνεται η μεταφορά των αιτήσεων του browser της κινητής συσκευής στον web server.

Όλα τα παραπάνω έχουν βελτιστοποιηθεί για χρήση σε ασύρματες συσκευές χειρός, όπως τα κινητά τηλέφωνα.

Στο WAP χρησιμοποιείται η τεχνολογία «proxy» για να διασφαλιστεί η σωστή μεταφορά

των πληροφοριών από το Web Server προς τη ψηφιακή συσκευή και αντίστροφα. Το WAP Proxy εμπεριέχει το δρομολογητή πρωτοκόλλου, ο οποίος μεταφράζει τις αιτήσεις που δίνονται από το WAP (WSP, WTP, WTLS και WDP) σε αιτήσεις πρωτοκόλλου WWW (HTTP και TCP/IP). Παράλληλα διαθέτει κωδικοποιητές και αποκωδικοποιητές περιεχομένου, που μετατρέπουν τις πληροφορίες με τέτοιον τρόπο, ώστε να μπορούν να απεικονιστούν σωστά στην οθόνη της ψηφιακής συσκευής.

38

3.4. iMode

Υπάρχουν πολλοί που υποστηρίζουν πως το iMode μοιάζει πολύ στο WAP, κάτι το οποίο βρίσκει βάση από μια marketing πλευρά. Το iMode υποστηρίζει την προσπέλαση δεδομένων και την πρόσβαση στο διαδίκτυο όπως συμβαίνει και με το WAP. Από τον Ιούνιο του 2005, το iMode έχει 45 χιλιάδες πελάτες στην Ιαπωνία και πάνω από 5 χιλιάδες πελάτες στον υπόλοιπο κόσμο. Στην Ελλάδα η υπηρεσία iMode παρέχεται από την εταιρεία Cosmote. Τι στην ουσία είναι όμως ένα iMode τηλέφωνο; Πολύ απλά μπορούμε να πούμε πως ένα iMode είναι ένα κινητό τηλέφωνο με μια μεγαλύτερη οθόνη από τις συνηθισμένες, που λειτουργεί παρέχοντας τις παραδοσιακές υπηρεσίες ενός απλού κινητού και διαθέτει τα καθορισμένα χαρακτηριστικά (χρόνο ζωής της μπαταρίας, ποιότητα φωνής, βάρος και διαστάσεις) αλλά συνδυάζει επίσης τις iMode υπηρεσίες, που δεν είναι άλλες από έναν internet browser για περιήγηση σε διαδικτυακούς τόπους αλλά και έναν e-mail client. Ο browser επιτρέπει στον χρήστη να εισέλθει σε πάνω από πενήντα χιλιάδες τοποθεσίες που έχουν σχεδιαστεί για μικρό

Το πρωτόκολλο iMode δημιουργήθηκε από την ιαπωνική εταιρεία NTT DoCoMo, μια πολύ μεγάλη ασύρματη (κυψελωτή) εταιρεία επικοινωνιών (WISP -Wireless Internet Service Provider). Ενώ το WAP είναι το de facto πρότυπο για την Ευρώπη, σε μεγάλο μέρος της Αμερικής αλλά και σε πολλά μέρη της Αφρικής, της Ασίας καθώς και του Ειρηνικού, όπως η Αυστραλία και η Νέα Ζηλανδία, υιοθετήθηκε το πρότυπο iMode. Το γεγονός όμως πως το iMode είναι ένα ιδιόκτητο πρότυπο, καθιστά περιορισμένο το εύρος των διαθέσιμων πληροφοριών αλλά και της χρήσης τους συγκριτικά με το ανοιχτό πρότυπο WAP. Επίσης δεν μπορεί κανείς να βρει πολλές πληροφορίες όσον αφορά την δομή του και τα επίπεδα λειτουργίας, όμως από το κοινό και την αγορά μπορεί κανείς να καταλάβει τον τρόπο λειτουργίας του.

Επειδή η υπηρεσία iMode δεν βασίζεται στο WAP, δεν απαιτεί WML για να παράγει εφαρμογές για οθόνες κινητών τηλεφώνων. Στην ουσία βασίζεται σε μια συμπαγή μορφή της HTML γλώσσας, που ονομάζεται cHTML (compact HTML) και δημιουργήθηκε από την Access Co.Ltd, μια ιαπωνική εταιρεία λογισμικού browser. Το iMode υποστηρίζει έγχρωμα περιεχόμενα υψηλής ανάλυσης, που είναι ένα από τα πιο επιτυχημένα χαρακτηριστικά του για να προσελκύσει συνδρομητές στο κινητό διαδίκτυο, σε σύγκριση με την πρόσβαση μέσω WAP. Μεγάλο πλεονέκτημα όμως για το iMode αποτελεί το γεγονός, πως η υπηρεσία δεν αποτελεί “περίφραξη για τους πελάτες”, όπως πολλές άλλες ασύρματες πύλες. Εταιρείες αλλά και άτομα έχουν την δυνατότητα να δημιουργήσουν τις προσωπικές τους τοποθεσίες στο Internet, οι οποίες μπορούν να προσπελαστούν μέσω του iMode.

Ενώ μεγάλη πλειοψηφία των τοποθεσιών αυτών εξακολουθούν να είναι μόνο σε

Γιαπωνέζικο σύνολο χαρακτήρων, οι τελευταίες υπηρεσίες iMode στην Ευρώπη έχουν επεκτείνει θεαματικά τον αριθμό των Αγγλικών τοποθεσιών. Συνεπώς, το iMode προσφέρει ένα επίπεδο εμπλοκής και δωρεάν συμμετοχής στο Κινητό Διαδίκτυο, παρόμοιο με αυτόν του ενσύρματου Internet. Η μεγάλη πλειοψηφία των άλλων ασύρματων παροχέων WISP δεν προσφέρει αυτήν την δυνατότητα ακολουθώντας την λογική “περίφραξης των πελατών”, ούτως ώστε αυτή να έχουν πρόσβαση μόνο στις επίσημες τοποθεσίες του διαδικτύου που προβάλλουν.

39

3.5. Σύγκριση WAP και iMode

Το iMode είναι μια πλήρης ασύρματη υπηρεσία Internet, ενώ το WAP είναι μια στοίβα πρωτοκόλλων και συνεπώς δεν μπορεί να γίνει μια άμεση σύγκριση μεταξύ τους. Έχουν γίνει όμως πολλές σχετικές συγκρίσεις μεταξύ της υποδομής WAP και των υπηρεσιών iMode από την πλευρά του M-commerce. Η πρώτη διαφορά είναι ότι το iMode είναι μια κλειστή, ιδιόκτητη υπηρεσία (και πρωτόκολλο), που αναπτύχθηκε από έναν εμπορικό οργανισμό, ενώ το WAP είναι ένα ανοικτό, μη ιδιόκτητο πρωτόκολλο. Ενώ η διάθεση του iMode στην Ιαπωνία από την NTT DoCoMo άρχισε σε παρεμφερές χρονικό διάστημα με το WAP από ανεξάρτητους παρόχους στην Ευρώπη, το iMode κατόρθωσε σε πολύ σύντομο διάστημα να αναπτυχθεί και να γίνει ιδιαίτερα δημοφιλές. Αντίθετα το WAP, εξαιτίας των μειονεκτημάτων του, δεν εξελίχθηκε σε προσφιλή υπηρεσία των κατόχων των κινητών τηλεφώνων.

Καταρχήν ιδιαίτερα αρνητικό στοιχείο του WAP ήταν η απουσία περιεχομένου. Η

έλλειψη αξιόλογων WAP sites, είχε σαν αποτέλεσμα να μην υπάρχει η κατάλληλη ώθηση προς τους χρήστες για να χρησιμοποιήσουν τη συγκεκριμένη τεχνολογία. Το Internet μέσω ηλεκτρονικού υπολογιστή δεν θα είχε γίνει σήμερα τόσο δημοφιλές αν δεν υπήρχαν τόσες χιλιάδες sites και έτσι η απουσία WAP sites ήταν καθοριστικός παράγοντας για την αποτυχία του. Και οι ελάχιστες σελίδες του WAP που υπάρχουν, είναι κατά κανόνα πολύ φτωχές σε περιεχόμενο και ιδιαίτερα δύσχρηστες, εκτός ελάχιστων εξαιρέσεων. Το κόστος του WAP είναι ο αμέσως επόμενος παράγοντας που συνέβαλε στην αποθάρρυνση των χρηστών του. Το πρωτόκολλο WAP στην Ευρώπη επικεντρώνεται κυρίως στην επαγγελματική αγορά, ενώ η υπηρεσία iMode έχει στόχο βασικά να προσελκύσει όσο γίνεται περισσότερα άτομα-συνδρομητές. Η υπηρεσία iMode βασίζεται στην χρέωση και μόνο για την μετάδοση πακέτων δεδομένων. Στην Αγγλία και στην Ευρώπη, ιδιαίτερα, οι υλοποιήσεις του WAP βασίζονται σε τεχνολογίες μεταγωγής κυκλωμάτων (κλήσεις από το τηλέφωνο). Συνεπώς οι συνδρομητές του Κινητού Διαδικτύου θα πρέπει να καλέσουν ένα αριθμό για να συνδεθούν σε μια τοποθεσία. Αντίθετα, η υπηρεσία iMode βασίζεται στην μεταγωγή πακέτων, πράγμα που επιτρέπει την συνεχή σύνδεση στο Κινητό Διαδίκτυο εφόσον το κινητό τηλέφωνο είναι στο εύρος του ραδιοσήματος iMode.

Το iMode έλυσε όλα αυτά τα προβλήματα και ταυτόχρονα να προσέφερε πολύ

πλουσιότερο περιεχόμενο σε σχέση με το WAP. Η κυριότερη και πιο οφθαλμοφανής διαφορά του iMode σε σχέση με το WAP αφορά το περιεχόμενο. Σελίδες πλούσιες σε χρώμα, με υψηλή ευχρηστία και δυνατότητες που δεν έχουν σε τίποτα σχεδόν να ζηλέψουν τις αντίστοιχες σελίδες των ηλεκτρονικών υπολογιστών, είναι το κυριότερο στοιχείο που έχει χαρίσει στο iMode εκατομμύρια συνδρομητές σε ολόκληρο τον κόσμο. Όσον αφορά όμως τις διαφορές στην εμφάνιση των περιεχομένων του Internet στα κινητά τηλέφωνα, αυτές δεν είναι τόσο αποτέλεσμα των διαφορών μεταξύ του WAP και του iMode, αλλά πιο πολύ μιας διαφοράς στην αντιμετώπιση αφού οι συνδρομητές του iMode περιμένουν να έχουν έγχρωμα γραφικά και κινούμενες εικόνες, ενώ στην Ευρώπη και στην Αμερική οι οθόνες για περιεχόμενα που δημιουργούνται για το WAP συνήθως περιορίζονται σε τέσσερις ή πέντε γραμμές κειμένου και σε πολύ λίγα περιεχόμενα πολυμέσων. Η γλώσσα προγραμματισμού με την οποία δημιουργούνται οι σελίδες iMode ανήκει στην «οικογένεια» των γλωσσών xHTML. Συγκεκριμένα πρόκειται για την iHTML η οποία αποτελεί μια μικρή παραλλαγή της cHTML (Compact HTML). Η cHTML με τη σειρά της, έχει τις ρίζες της στην HTML. Στη γλώσσα δηλαδή που χρησιμοποιείται από τα sites που επισκέπτεται κάποιος από τον ηλεκτρονικό του υπολογιστή, είτε μέσω στατικών σελίδων (html), είτε μέσω δυναμικού περιεχομένου από βάσεις δεδομένων και γλώσσες όπως η PHP, η ASP κ.ά. Στην προέλευσή

40

τους από τη γλώσσα HTML, οφείλουν οι σελίδες iMode το υψηλής ποιότητας περιεχόμενό τους.

Η πρόσβαση στο περιεχόμενο των σελίδων iMode πραγματοποιείται χωρίς τη μεσολάβηση WAP gateway, όπως ίσχυε για την τεχνολογία WAP. Τα WAP gateways έκδοσης 1.0, 1.1 και 1.2.1, ειδικά κατά το πρώτο διάστημα της λειτουργίας τους, αντιμετώπιζαν μεγάλο αριθμό προβλημάτων. Καθυστερήσεις στην πλοήγηση, προβλήματα με το αποθηκευμένο περιεχόμενο (cache) στο gateway, ασυμβατότητες με σελίδες και υπηρεσίες, αδυναμία download κάποιων ήχων και εικόνων είναι οι πιο συνηθισμένες δυσλειτουργίες που συναντούσε ένας χρήστης WAP. Ιδιαίτερη αναφορά αξίζει στην νεότερη έκδοση 2.0 του WAP, καθώς μοιάζει αρκετά με το iMode. Το WAP 2.0 επιτρέπει την πρόσβαση σε σελίδες xHTML με γραφικά και εικόνες, κάτι που ισχύει και για το iMode. Παράλληλα, ένας WAP browser 2.0 μπορεί να απεικονίσει σελίδες που έχουν δημιουργηθεί με όλες τις εκδόσεις της γλώσσας HTML, επομένως και σελίδες iMode. Συνεπώς ποιές είναι οι διαφορές και γιατί το iMode θεωρείται τόσο ξεχωριστό; Ο λόγος είναι ότι ένας WAP 2.0 browser δεν μπορεί να εκμεταλλευτεί κάποιες αποκλειστικές δυνατότητες της γλώσσας iHTML με την οποία έχουν δημιουργηθεί οι σελίδες iMode. Ενδεικτικά αναφέρουμε ότι δεν είναι εφικτή η εγγραφή σε σελίδες που παρέχουν συνδρομητικές υπηρεσίες και δεν απεικονίζονται τα ειδικά εικονίδια του iMode που ονομάζονται emoji icons. Επίσης σε κάποιες συσκευές ενδέχεται να μην είναι εφικτή η επιλογή των links μέσω access keys, αλλά μόνο μέσω του joystick. Τα access keys στις σελίδες iMode επιτρέπουν την άμεση επιλογή των συνδέσμων της σελίδας, με την πίεση των πλήκτρων 0-9 στιγμιαία ή για 1 δευτερόλεπτο, ανάλογα με τη συσκευή.

Τη δυνατότητα αξιοποίησης των access keys την υποστηρίζουν κάποιοι WAP 2.0

browsers όχι όμως όλοι. Επίσης η δυνατότητα άμεσης κλήσης αριθμών μέσα από μια σελίδα, χάρη στο attribute “tel” στο tag <a> είναι μια δυνατότητα της γλώσσας iHTML που δεν υποστηρίζεται από κανέναν σχεδόν WAP 2.0 browser. Επομένως, αν παραδείγματος χάριν κάποια σελίδα on-line κρατήσεων αεροπορικών εισιτηρίων, διαθέτει ένα link άμεσης κλήσης του αριθμού τηλεφώνου της, ο κάτοχος ενός WAP 2.0 browser δεν θα μπορεί να πραγματοποιήσει την κλήση.

41

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 4 :

ΑΣΥΡΜΑΤΟΣ ΠΡΟΓΡΑΜΜΑΤΙΣΜΟΣ ΚΑΙ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΑ ΣΥΣΤΗΜΑΤΑ ΦΟΡΗΤΩΝ ΣΥΣΚΕΥΩΝ

4.1. XML

4.1.1. Εισαγωγή Σε ένα κόσμο όπου οι πληροφορίες παρέχονται μέσω του παγκόσμιου διαδικτύου, τα

έγγραφα πρέπει να είναι εύκολα προσβάσιμα, μεταφέρσιμα και ευέλικτα. Πρέπει επίσης να είναι ανεξάρτητα οποιουδήποτε συστήματος και περιεχομένου. Οι γενικευμένες γλώσσες έχουν τέτοια χαρακτηριστικά, παρέχοντας στα έγγραφα αυτά μια δυνατότητα η οποία δεν υπάρχει σε άλλες γλώσσες περιγραφής εγγράφων. Η HTML είναι προβληματική και περιοριστική γλώσσα. Η XML έλυσε πολλά από τα προβλήματα που αντιμετώπισαν οι σχεδιαστές του web και είναι υπεύθυνη για την xHTML, μια ανασχεδιασμένη HTML, και θα χρησιμοποιείται για πολλά χρόνια επειδή προσφέρει αποτελεσματικές και δυναμικές πολυμεσικές λύσεις.

Η XML σχεδιάστηκε για να ικανοποιήσει πολλές ανάγκες δίνοντας στα έγγραφα ένα

μεγαλύτερο επίπεδο προσαρμοστικότητας στο στυλ και τη δομή από αυτό που υπήρχε παλαιότερα στην HTML. Η XML προσφέρει στους σχεδιαστές της HTML τη δυνατότητα να προσθέτουν περισσότερα στοιχεία στη γλώσσα. Δεν αναφέρεται μονάχα στους σχεδιαστές του web αλλά και σε οποιονδήποτε ασχολείται με εκδόσεις. Στην πραγματικότητα, η XML είναι markup γλώσσα για έγγραφα που περιέχουν δομημένες πληροφορίες. Markup γλώσσα είναι ένας μηχανισμός που καθορίζει τις δομές σε ένα έγγραφο. Οι δομημένες πληροφορίες περιλαμβάνουν περιεχόμενο και κάποιες διευκρινίσεις για το ρόλο που παίζει το περιεχόμενο. Σχεδόν όλα τα έγγραφα έχουν την ίδια δομή.

4.1.2. Τι είναι η XML • Η XML είναι συντομογραφία για το EXtensible Markup Language • Η XML είναι markup γλώσσα, η οποία μοιάζει πολύ με την HTML • Η XML σχεδιάστηκε για να περιγράφει δεδομένα • Τα XML tags δεν είναι προκαθορισμένα. Πρέπει να ορίσουμε τα δικά μας tags • Η XML χρησιμοποιεί το Document Type Definition (DTD) ή το XML Schema για να περιγράψει τα δεδομένα

• Ένα XML κείμενο με ένα DTD ή ένα XML Schema σχεδιάστηκε για να περιγράφει επαρκώς τον εαυτό του

4.1.3. Διαφορές μεταξύ XML και HTML • Η XML σχεδιάστηκε για τη μεταφορά δεδομένων. • Η XML δεν είναι ένα υποκατάστατο της HTML. • Η XML σχεδιάστηκε για να περιγράφει τα δεδομένα και εστιάζει στο τι είναι τα δεδομένα.

42

• Η HTML σχεδιάστηκε για να παρουσιάζει τα δεδομένα και εστιάζει στο πώς φαίνονται τα δεδομένα. • Η HTML έχει να κάνει με την παρουσίαση των δεδομένων ενώ η XML έχει να κάνει με την περιγραφή των δεδομένων.

4.2. Η γλώσσα xHTML

Το xHTML είναι η ακρωνυμία για τη φράση EXtensible HyperText Markup Language. Σκοπός του είναι να αντικαταστήσει σταδιακά το HTML ως μία γλώσσα νέας γενιάς. Μοιάζει εξαιρετικά με την HTML, με τη διαφορά ότι είναι πιο αυστηρή και “καθαρότερη” ως γλώσσα. Υποστηρίζεται ότι η xHTML είναι ένας συνδυασμός των δυνατοτήτων HTML και XML, με στόχο μία καλύτερης ποιότητας γλώσσα προγραμματισμού για τις ιστοσελίδες. Από τις 26 Ιανουαρίου 2000, αυτή η γλώσσα προτείνεται για χρησιμοποίηση από το W3C. Αυτό σημαίνει ότι πρόκειται για μία σταθερή ρύθμιση, ελεγμένη από τα μέλη της W3C, όπου της προσδίδεται ο χαρακτηρισμός του Web Standard.

Όλοι οι καινούριοι browsers υποστηρίζουν τη γλώσσα xHTML. Υπάρχουν δύο εκδοχές της γλώσσας, η Transitional που εμπεριέχει περισσότερα κωδικά χαρακτηριστικά, και η Strict, που περιορίζεται στις απολύτως απαραίτητες μεταβλητές. Τη δουλειά των πρώην μεταβλητών του HTML που καταργήθηκαν στο xHTML ανέλαβε το CSS. Το Cascading Style Sheets (CSS) είναι μία γλώσσα που χρησιμοποιείται από την HTML και την xHTML για να ορίσει την εμφάνιση των ιστοσελίδων στο Διαδίκτυο. Εφαρμόζεται σε κάθε στοιχείο της σελίδας ξεχωριστά (χρώματα, γραμματοσειρές, τοποθέτηση εικόνων και άλλων στοιχείων κλπ).

Το CSS σχεδιάστηκε με σκοπό να προωθήσει το διαχωρισμό της πληροφορίας και της εμφάνισης για να μπορούν όλο και περισσότεροι χρήστες να έχουν πρόσβαση στη πληροφορία των ιστοσελίδων. Μειώνει κατά πολύ τον κώδικα των ιστοσελίδων, αφού εξαλείφει τον επαναλαμβανόμενο κώδικα, με αποτέλεσμα να βοηθάει στη δημιουργία πιο γρήγορων ιστοσελίδων, οι οποίες μάλιστα είναι και προσβάσιμες σε μεγαλύτερο βαθμό από τις μηχανές αναζήτησης. Ουσιαστικά διαχώρισε το γραφικό περιεχόμενο από το γραπτό, ώστε να εξυπηρετηθούν καλύτερα όλοι οι χρήστες. Η μεγάλη απόφαση για καθαρότερο κώδικα πάρθηκε με την έκδοση 3.2 της HTML, η οποία επέτρεπε στον επίδοξο web σχεδιαστή να παραγεμίσει τον κώδικα με στοιχεία που δεν έπρεπε να βρίσκονται εκεί: χρώμα σε φόντο, στυλ σε γραμματοσειρές, ατέλειωτοι πίνακες κτλ.

Το κύριο πλεονέκτημα της xHTML είναι το γεγονός ότι οι σελίδες που αναπτύσσονται στην xHTML μπορούν να προβληθούν μέσω κανονικών Web browser σε PC και επίσης από συσκευές με WAP. Το περιβάλλον xHTML προσπαθεί πολύ για να επιτύχει σύγκλιση μεταξύ ενσύρματων και ασύρματων γλωσσών του Web.

43

4.2.1. Παράδειγμα XHTML σε σύγκριση με την HTML

ΕΙΚΟΝΑ 4.1: Κώδικας σε HTML και xHTML αντίστοιχα

<HTML> <HEAD> <TITLE>Εισαγωγή στην XTML</TITLE> </HEAD> <BODY> <STRONG>Μάθημα: </STRONG>Εισαγωγή στην XHTML<BR> <STRONG>Κωδικός: </STRONG>ΕΠΛ 0081 <BR> <STRONG>Διδάσκων: </STRONG>Β. Αγγελόπουλος<BR> <STRONG>Ώρες: </STRONG>Τρίτη 15:00-17:00<BR> <P> <STRONG>Περιγραφή </STRONG> Βασική περιγραφή κειμένων XHTML <STRONG>Προαπαιτούμενα </STRONG> <UL> <LI>Εισαγωγή στην επιστήμη υπολογιστών <LI>Εισαγωγή στην HTML </UL> </BODY> </HTML>

<?xml version=“1.0”?> <!DOCTYPE html public “-//W3C//DTD XHMTL 1.0 Strict//GR” http://www.w3c.org/TR/xhtml1/DTD/xhtml1-strict.dtd> <html xmlns=“http://www.w3.org/1999/xhtml”> <head> <title>Εισαγωγή στην XTML</TITLE> </head> <body> <strong>Μάθημα: </strong>Εισαγωγή XHTML <br /> <strong>Κωδικός: </strong>ΕΠΛ 0081 <br /> <strong>Διδάσκων: </strong>Β. Αγγελόπουλος <br /> <strong>Ώρες: </strong>Τρίτη 15:00-17:00<br /> <p /> <strong>Περιγραφή </strong> Βασική περιγραφή κειμένων XHTML <strong>Προαπαιτούμενα </strong> <ul> <li>Εισαγωγή στην επιστήμη υπολογιστών <li>Εισαγωγή στην HTML </ul>

44

4.3. Η γλώσσα WML Η WML είναι μια γλώσσα, η οποία αναπτύχθηκε και εξελίχθηκε από τον οργανισμό Open

Mobile Alliance (OMA), και επιτρέπει σε ασύρματες συσκευές WAP (ιδιαίτερα, κινητά τηλέφωνα και μερικά ασύρματα PDA) να βλέπουν Internet σελίδες. Οι Web τοποθεσίες είναι σχεδιασμένες με ένα τρόπο ούτως ώστε να μπορούν να διαβάζονται από κινητά τηλέφωνα που χρησιμοποιούν τεχνολογία WAP. Οι υπηρεσίες iMode στην Ιαπωνία και σε άλλα μέρη της Ασίας, χρησιμοποιούν cHTML και άλλες υπηρεσίες χρησιμοποιούν xHTML. Ωστόσο, η WML είναι πολύ παρόμοια με την HTML, γιατί και οι δύο γλώσσες χρησιμοποιούν ετικέτες (tags) ως βάση για την δημιουργία ιστοσελίδων. Η WML είναι ισοδύναμη της HTML για μικρές οθόνες ασύρματων φορητών συσκευών και προσφέρει στο χρήστη περιορισμένη δυνατότητα πρόσβασης στο Internet. Ο βασικός στόχος της WML είναι να εξυπηρετεί τις φορητές συσκευές που έχουν μικρή οθόνη και λίγη μνήμη και συνεπώς οι σελίδες WML πρέπει να είναι μικρές για να χωρούν στο μικρό μέγεθος οθόνης και στην αργή, σχετικά, ταχύτητα μεταφοράς δεδομένων των κινητών τηλεφώνων (αν και οι δυνατότητες μετάδοσης ευρείας ζώνης 3G έχουν αποδυναμώσει, κατά πολύ, τον τελευταίο περιορισμό).

Παρόλο που το WAP και η WML δεσπόζουν σε σχέση με την τεχνολογία κινητών

τηλεφώνων, πολλά μοντέλα PDA δεν χρησιμοποιούν WAP, αλλά αντίθετα επιτρέπουν πρόσβαση με ένα μίνι browser στο Web, που μοιάζει με τους browser ενός προσωπικού υπολογιστή με μεγάλη οθόνη. Η WML χρησιμοποιεί μια περιορισμένη ποικιλία ετικετών σήμανσης για να ορίσει το περιβάλλον της γλώσσας. Επίσης, ορίζεται χρησιμοποιώντας τους κανόνες και τις αρχές της XML και συνεπώς είναι πολύ συγγενική μαζί της. Ο κύριος σκοπός της WML είναι να επιτρέψει στον χρήστη ενός κινητού τηλεφώνου με WAP να περιοδεύει στο περιβάλλον εφαρμογών WAP και να βλέπει Internet περιεχόμενα.

Για παράδειγμα, η WML υποστηρίζει τη χρήση ενσωματωμένων συνδέσεων που

βρίσκονται συνήθως σε κανονικές ιστοσελίδες. Η WML σελίδες μπορούν να προβληθούν μέσω μικρών Web browser, που είναι ενσωματωμένοι σε κινητά τηλέφωνα WAP. Με παρόμοιο τρόπο με την HTML, η οποία χρησιμοποιείται για να μορφοποιεί κείμενα σε Web browser, όπως είναι ο Internet Explorer ή ο Netscape Navigator, έτσι και η WML έχει σχεδιαστεί και αναπτυχθεί για χρήση σε μικρές φορητές συσκευές, όπως κινητά τηλέφωνα που έχουν τα παρακάτω χαρακτηριστικά και περιορισμούς:

• Περιορισμένο εύρος μετάδοσης • Μικρές οθόνες και μικρή ανάλυση στις οθόνες • Περιορισμένες παροχές ενέργειας και μικρή χωρητικότητα μνήμης • Περιορισμένες δυνατότητες εισόδου, λόγω απουσίας πληκτρολογίου ή ποντικιού

Πρόκειται για μια ελαφριά «γλώσσα σήμανσης» (mark-up language) παρόμοια με την HTML που χρησιμοποιείται ευρέως στον παγκόσμιο ιστό. Ωστόσο η WML ή Wireless Mark-Up Language είναι βελτιστοποιημένη για χρήση σε φορητές ψηφιακές συσκευές. Με την WML μπορεί να παρουσιαστεί πληροφορία στην οθόνη του κινητού τηλεφώνου, να δοθούν στον χρήστη δυνατότητες εισαγωγής δεδομένων και να καθοριστεί το πώς η WAP συσκευή θα πρέπει να αντιδράσει όταν ο χρήστης ενεργοποιήσει μια λειτουργία διεπαφής ή πατήσει ένα πλήκτρο. Η γλώσσα WML είναι συμβατή με όλες τις εκδόσεις του WAP, ωστόσο χρησιμοποιείται κυρίως στα WAP 1.x.x. Στο WAP 2.x συνίσταται η χρήση της ιδιαίτερα πιο ευέλικτης xHTML.

45

4.3.1. Κάρτες και Σύνολα καρτών

Η βασική μονάδα της WML είναι η «κάρτα» (card), η οποία προσδιορίζει μια μόνο διεπαφή μεταξύ της συσκευής και του χρήστη της. Οι κάρτες ομαδοποιούνται μαζί σε «σύνολα καρτών». Ένα σύνολο καρτών είναι το στοιχείο του υψηλότερου επιπέδου ενός WML εγγράφου. Όταν η WAP-συσκευή λάβει ένα σύνολο καρτών, συνήθως ενεργοποιεί την πρώτη κάρτα του συνόλου εκτός και αν προσδιορίζεται να κατευθυνθεί σε διαφορετική κάρτα από το αιτούμενο URL στην ενότητα αναφορών του συνόλου.

4.3.2. Παράδειγμα WML

ΕΙΚΟΝΑ 4.2: Κώδικας WML

• Στην 1η γραμμή βρίσκεται μια βασική XML εντολή που απαιτείται από όλα τα XML έγγραφα.

• Στην 2η γραμμή βρίσκεται η δήλωση του XML τύπου εγγράφου, που επίσης απαιτείται από όλα τα XML έγγραφα που χρησιμοποιούν εξωτερικούς τύπους εγγράφων, όπως κάνει η WML.

• Στην 3η γραμμή βρίσκεται η ρίζα του XML εγγράφου, η οποία πρέπει να είναι μόνο μία και πρέπει να έχει το ίδιο όνομα με το όνομα της ρίζας που καθορίζεται στην πρώτη παράμετρο του τύπου εγγράφου.

• Όλα τα WML έγγραφα πρέπει να αρχίζουν με την ετικέτα και να τελειώνουν με την ετικέτα .

• Οι ακόλουθες γραμμές περιγράφουν μία κάρτα και περιέχουν τις ετικέτες αρχής, τέλους και τα κείμενο που θα παρουσιαστεί στον χρήστη.

Αξίζει να σημειωθεί ότι αν θέλετε να παρέχετε περιεχόμενο στα ελληνικά θα πρέπει πιθανόν να ορίσετε και τον τύπο της κωδικοποίησης, ώστε να απεικονίζονται σωστά οι πληροφορίες στη συσκευή του αποδέκτη. Σε αυτήν τη περίπτωση η γραμμή 1 θα πρέπει να διαμορφωθεί σε:

Κώδικας HTML: <?xml version="1.0" encoding="ISO-8859-7"?>

46

Τα WML αρχεία προέλευσης βρίσκονται σε ένα Web εξυπηρετητή, κωδικοποιούνται, αποκωδικοποιούνται και μεταφέρονται χρησιμοποιώντας το HyperText Transfer Protocol (HTTP) προς την WAP πύλη. Η πύλη WAP μεταγλωττίζει τον WML κώδικα και μεταδίδει τον μεταγλωττισμένο κώδικα σε μια φορητή συσκευή μέσω του WAP. Μια WAP εφαρμογή αποτελείται κανονικά, από διάφορα αρχεία κώδικα που βρίσκονται σε έναν Web εξυπηρετητή. Αυτά τα αρχεία είναι γραμμένα σε WML γλώσσα, με την χρήση ενός προσομοιωτή WAP, και συνήθως αποτελούνται από αρχεία WML Script και γραφικά αρχεία σε WML Bitmap. Με την χρήση της WML, σε συνδυασμό με το WAP, επιτυγχάνεται η πρόσβαση σε πληροφορίες του Internet από ένα κινητό τηλέφωνο (ή άλλες μικρές ασύρματες συσκευές) οποιαδήποτε στιγμή και από οποιαδήποτε θέση, πράγμα που αποτελεί τεράστιο πλεονέκτημα για τους χρήστες του κινητού εμπορίου. Συνήθως, οι WML σελίδες είναι μικρές εκδόσεις HTML σελίδων, που προσφέρουν μόνο τις πληροφορίες κειμένου της Web τοποθεσίας. Αλλά οι μεγαλύτερες εκδόσεις της WML επιτρέπουν την χρήση έγχρωμων γραφικών και περιορισμένων δυναμικών κινήσεων. Ωστόσο, ακόμα και οι μικρότερες εκδόσεις της WML εξακολουθούν να παρέχουν πληροφορίες κειμένου με συνδέσεις, όπως επίσης και το σημαντικό πλεονέκτημα ότι δεν εξαρτώνται από την παραδοσιακή Internet σύνδεση του PC.

4.4. Η σύγκλιση των WML και xHTML

Καθώς εξελίσσεται η τεχνολογία του ασύρματου τομέα, εμφανίζονται επίπεδα σύγκλισης τόσο στο υλικό, όσο και στο λογισμικό των ασύρματων κινητών υπολογιστών. Ιδιαίτερα, τα πρότυπα που αναπτύχθηκαν από τον OMA και προηγουμένως από το WAP Forum όπως τα πρωτόκολλα WAP, η WML και WML Script, συγκλίνουν με τις τυπικές μορφές του Internet και του W3C. Αυτό είναι καλό τόσο για τους χρήστες, όσο και για τους προγραμματιστές ασύρματων συστημάτων, επειδή μειώνεται ο αριθμός των διαφορετικών πρωτοκόλλων και γλωσσών προγραμματισμού που πρέπει να κατανοηθούν με την τάση για σύγκλιση. Μια από τις πιο σπουδαίες περιοχές σύγκλισης είναι το ασύρματο λογισμικό που έρχεται με την WML και την xHTML. Η τελευταία γλώσσα έχει το πλεονέκτημα ότι είναι παρόμοια με την HTML, που χρησιμοποιείται για ανάπτυξη περιεχομένων στο ενσύρματο Web. Το πρότυπο WAP χρησιμοποιεί WML και xHTML. Η τάση προς σύγκλιση θα συνεχίσει για αρκετά χρόνια μέχρι το τέλος της πρώτης δεκαετίας του 21ου αιώνα. Η κυρίαρχη σύγκλιση είναι μεταξύ των συστημάτων του ενσύρματου Internet και των συστημάτων ασύρματου Internet.

Η γλώσσα HTML (και συνεπώς και η xHTML) βασίζεται στην SGML (Standard

Generalized Mark-up Language) που είχε σαν στόχο, τους Web browser. Ωστόσο, η HTML για το ενσύρματο Web είναι πραγματικά μια στατική γλώσσα προβολής. Συνεπώς, η XML αναπτύχθηκε για να χειρίζεται δυναμικά δεδομένα. Η χρήση της XML επιτρέπει την εξειδικευμένη ανάπτυξη εμπορικών εφαρμογών για το ηλεκτρονικό εμπόριο και το ίδιο κάνει τώρα στο M-commerce, όπου οι εμπορικές εφαρμογές εξαρτώνται από την σύλληψη, αποθήκευση και χειρισμό δεδομένων και υπάρχει η ανάγκη για πιο εξειδικευμένες διαδικασίες και προγραμματισμό από την πλευρά του εξυπηρετητή. Το περιβάλλον xHTML είναι μια εξέλιξη της HTML, καθώς χρησιμοποιεί πολλούς από τους κανόνες που είναι κοινοί με την XML.

Η χρήση της xHTML έχει επιπλέον πλεονέκτημα ως προς την WML, ότι οι

προγραμματιστές εμπορικού λογισμικού που είναι εξοικειωμένοι με την HTML, δεν χρειάζεται να μάθουν μια νέα γλώσσα. Αυτό είναι πλεονέκτημα για τους προγραμματιστές και για τους συμβούλους, όπου ο χρόνος είναι πολύτιμος στον τομέα ανάπτυξης λογισμικού. Επιπλέον, το περιβάλλον WML έχει περιορισμένες δυνατότητες ελέγχου των περιεχομένων

47

και της διάταξης των οθόνων. Για παράδειγμα, η εμφάνιση περιεχομένων θα διαφέρει ανάλογα με την φορητή συσκευή που χρησιμοποιείται και τον συγκεκριμένο κατασκευαστή. Η xHTML βελτιώνει την WML με τον τρόπο με τον οποίο μπορεί να χειρίζεται την διαλειτουργικότητα, όπως την συνέπεια της διάταξης της οθόνης και η σύνταξή της είναι πολύ παρόμοια με αυτήν της HTML. Ο στόχος του W3C είναι να ενθαρρύνει την χρήση της xHTML, ώστε να μπορούν να αναπτυχθούν συγκλινόμενα πρότυπα μεταξύ των ενσύρματων Web λειτουργικών συστημάτων και τεχνολογιών και των ασυρμάτων Web λειτουργικών συστημάτων και τεχνολογιών. Συνεπώς, οι προγραμματιστές περιεχομένων Web δεν χρειάζεται να κάνουν διαχωρισμό μεταξύ της δημοσίευσης στο ενσύρματο ή στο ασύρματο Web. Επίσης, πολλά Software Development Kits (SDK) που παρέχονται δωρεάν από κατασκευαστές κινητών τηλεφώνων μπορούν να χειρίζονται ασύρματα περιεχόμενα στην WML και xHTML.

Ο τρόπος με τον οποίον η WML και η xHTML μεταδίδονται μεταξύ του πελάτη (ή χρήστη) και του εξυπηρετητή (ή κύριου υπολογιστή) διαφέρει σε κάποια θέματα. Η WML απαιτεί μια πύλη WAP για να κωδικοποιήσει (να μεταφράσει) την WML και τα περιεχόμενα WML Script πριν τη μετάδοση στην συσκευή του πελάτη, τα οποία περιεχόμενα κανονικά κωδικοποιούνται σε δυαδική μορφή, που ονομάζεται Wireless Binary eXtensible Mark-up Language (WBXML). Από την άλλη τα περιεχόμενα της xHTML δεν κωδικοποιούνται από την πύλη, αλλά αντίθετα προωθούνται στην φορητή συσκευή αναλλοίωτα, ως περιεχόμενα xHTML, με έναν παρόμοιο τρόπο με τα κανονικά περιεχόμενα του ενσύρματου Web, που περνούν μέσω ενός Web εξυπηρετητή.

4.5. JAVA

4.5.1. Ιστορία

Στις αρχές του 1991, στη Sun αναζητούσαν το κατάλληλο εργαλείο για να αποτελέσει την πλατφόρμα ανάπτυξης λογισμικού σε μικρο-συσκευές (έξυπνες οικιακές συσκευές έως πολύπλοκα συστήματα παραγωγής γραφικών). Τα εργαλεία της εποχής ήταν γλώσσες όπως η C++ και η C. Μετά από διάφορους πειραματισμούς αποφάνθηκαν ότι οι υπάρχουσες γλώσσες δεν μπορούσαν να καλύψουν τις ανάγκες τους. Ο "πατέρας" της Java, James Gosling, που εργαζόταν εκείνη την εποχή για την Sun, έκανε ήδη πειραματισμούς πάνω στη C++ και είχε παρουσιάσει κατά καιρούς κάποιες πειραματικές γλώσσες (C++ ++) ως πρότυπα για το νέο εργαλείο που αναζητούσαν στην Sun. Τελικά μετά από λίγο καιρό κατέληξαν με μια πρόταση για το επιτελείο της εταιρείας, η οποία ήταν η γλώσσα Oak. Το όνομά της το πήρε από το ομώνυμο δένδρο (βελανιδιά) το οποίο ο Gosling είχε έξω από το γραφείο του και έβλεπε κάθε μέρα.

4.5.2. Από την Oak στη Java H Oak ήταν μία γλώσσα που διατηρούσε μεγάλη συγγένεια με την C++. Παρόλα αυτά

είχε πολύ πιο έντονο αντικειμενοστραφή (object oriented) χαρακτήρα σε σχέση με την C++ και χαρακτηριζόταν για την απλότητα της. Σύντομα οι υπεύθυνοι ανάπτυξης της νέας γλώσσας ανακάλυψαν ότι το όνομα Oak ήταν ήδη κατοχυρωμένο οπότε κατά την διάρκεια μίας εκ των πολλών συναντήσεων σε κάποιο τοπικό καφενείο αποφάσισαν να μετονομάσουν το νέο τους δημιούργημα σε Java που εκτός των άλλων ήταν το όνομα αγαπητού καφέ για τους δημιουργούς της (Java στην αγγλική γλώσσα είναι το φυτό που βγάζει τον καφέ). Η επίσημη εμφάνιση της Java αλλά και του HotJava (πλοηγός με υποστήριξη Java) στη βιομηχανία της πληροφορικής έγινε το Μάρτιο του 1995 όταν η Sun την ανακοίνωσε στο

48

συνέδριο Sun World 1995. O πρώτος αποδελτιωτής (compiler) της ήταν γραμμένος στη γλώσσα C από τον James Gosling. Το 1994, ο A.Van Hoff ξαναγράφει τον αποδελτιωτή της γλώσσας σε Java (από τα πλέον δύσκολα επιτεύγματα στο χώρο της πληροφορικής είναι να γράψεις έναν αποδελτιωτή μίας γλώσσας στην ίδια τη γλώσσα), ενώ το Δεκέμβριο του 1995 πρώτες οι IBM, Borland, Mitsubishi Electronics, Sybase και Symantec ανακοινώνουνε σχέδια να χρησιμοποιήσουνε τη Java για την δημιουργία λογισμικού. Από εκεί και πέρα η Java ακολουθεί μία ανοδική πορεία και είναι πλέον μία από τις πιο δημοφιλείς γλώσσες στον χώρο της πληροφορικής. Στις 13 Νοεμβρίου του 2006 η Java έγινε πλέον μια γλώσσα ανοιχτού κώδικα (GPL) στον compiler (javac) και στο developement εργαλείο (jdk).

4.5.3. Τα χαρακτηριστικά της Java

Ένα από τα βασικά πλεονεκτήματα της Java έναντι των περισσότερων άλλων γλωσσών είναι η ανεξαρτησία του λειτουργικού συστήματος και πλατφόρμας. Τα προγράμματα που είναι γραμμένα σε Java τρέχουνε ακριβώς το ίδιο σε Windows, Linux, Unix και Macintosh (σύντομα θα τρέχουν και σε Playstation καθώς και σε άλλες παιχνιδομηχανές) χωρίς να χρειαστεί να ξαναγίνει διάταξη αποδελτίωσης (compiling) ή να αλλάξει ο πηγαίος κώδικας για κάθε διαφορετικό λειτουργικό σύστημα. Για να επιτευχθεί όμως αυτό χρειαζόταν κάποιος τρόπος έτσι ώστε τα προγράμματα γραμμένα σε Java να μπορούν να είναι «κατανοητά» από κάθε υπολογιστή ανεξάρτητα του είδους επεξεργαστή (Intel x86, IBM, Sun SPARC, Motorola) αλλά και λειτουργικού συστήματος (Windows, Unix, Linux, Unix, MacOS). Ο λόγος είναι ότι κάθε κεντρική μονάδα επεξεργασίας μπορεί και «καταλαβαίνει» διαφορετικό assembly κώδικα. Ο συναρμολογούμενος (assembly) κώδικας που τρέχει σε Windows είναι διαφορετικός από αυτόν που τρέχει σε ένα Macintosh. Η λύση δόθηκε με την ανάπτυξη της Εικονικής Μηχανής (Virtual Machine ή VM ή ΕΜ στα ελληνικά).

Χαρακτηρίζεται από τα εξής : απλή (simple), αντικειμενοστραφής (object-oriented),

κατανεμημένη (distributed), εύρωστη (robust), μεταφέρσιμη (portable), υψηλής απόδοσης (high performance), πολυνηματώδης (multithreaded), ασφαλής (secure) κ.ά.

4.5.4. H εικονική μηχανή της Java

Αφού γραφτεί κάποιο πρόγραμμα σε Java τότε γίνεται compile μέσω του Java compiler (javac), εκείνος με την σειρά του δίνει ένα αριθμό από .class αρχεία (=bytecode). Το bytecode είναι η μορφή που παίρνει ο πηγαίος κώδικας της Java όταν έρθει σε μία διάταξη αποδελτίωσης αναλόγως με το πόσες κλάσεις έχουνε γραφτεί για την εφαρμογή. Όταν προσπαθήσουμε λοιπόν να εκτελέσουμε την εφαρμογή μας το Java Virtual Machine που πρέπει να είναι εγκατεστημένο στο μηχάνημά μας, θα αναλάβει να διαβάσει τα .class αρχεία και να τα μεταφράσει σε γλώσσα και εντολές μηχανής (assembly) που υποστηρίζει το λειτουργικό μας και ο επεξεργαστής μας, έτσι ώστε να εκτελεστεί ( αυτό συμβαίνει με την παραδοσιακή Εικονική Μηχανή – Virtual Machine) . Πιο σύγχρονες εφαρμογές της εικονικής Μηχανής μπορούν και αποδελτιώνουν τα πολύχρηστα τμήματα bytecode απ' ευθείας σε ιθαγενή κώδικα (native code) με αποτέλεσμα να βελτιώνεται η ταχύτητα). Χωρίς αυτό δε θα ήταν δυνατή η εκτέλεση λογισμικού γραμμένου σε Java. Το Virtual Machine είναι λογισμικό platform specific δηλαδή για κάθε είδος λειτουργικού και ανάλογης τεχνολογίας επεξεργαστή, υπάρχει διαφορετική έκδοση. Έτσι υπάρχουν διαθέσιμες εκδόσεις του για Windows, Linux, Unix, Macintosh, κινητά τηλέφωνα, παιχνιδομηχανές κλπ!

49

Οτιδήποτε θέλει να κάνει ο προγραμματιστής (ή ο χρήστης) γίνεται μέσω της εικονικής μηχανής. Αυτό βοηθάει στο να υπάρχει μεγαλύτερη ασφάλεια στο σύστημα γιατί η εικονική μηχανή είναι υπεύθυνη για την επικοινωνία χρήστη – υπολογιστή. Ο προγραμματιστής δεν μπορεί να γράψει κώδικα ο οποίος θα έχει καταστροφικά αποτελέσματα για τον υπολογιστή γιατί η εικονική μηχανή θα τον ανιχνεύσει και δε θα επιτρέψει να εκτελεστεί. Από την άλλη μεριά ούτε ο χρήστης μπορεί να κατεβάσει «κακό» κώδικα από το δίκτυο και να τον εκτελέσει. Αυτό είναι ιδιαίτερα χρήσιμο για μεγάλα κατανεμημένα συστήματα όπου πολλοί χρήστες χρησιμοποιούν το ίδιο πρόγραμμα συγχρόνως.

Με την Java γράφονται δύο ειδών προγράμματα :

1. Ανεξάρτητες εφαρμογές (applications) που τρέχουν σε οποιαδήποτε πλατφόρμα που

περιέχει την JVM (Java Virtual Machine). 2. Εφαρμογές που τρέχουν στους Web browsers και ονομάζονται applets. Καθώς ένας

browser μεταφράζει μία HTML σελίδα, μόλις συναντήσει το tag της HTML <applet> ανακτά από τον server ένα πρόγραμμα Java (ήδη μεταφρασμένο) και μέσω του interpreter του browser το μετατρέπει σε bytecodes και κατόπιν το εκτελεί. Έτσι οι HTML σελίδες παύουν να είναι πλέον στατικές και αποκτούν δυναμικότητα στον υπολογιστή του browser, εκτελώντας σ’ αυτόν πλήθος χρήσιμων λειτουργιών που θα ήταν αδύνατο να επιτευχθούν διαφορετικά.

Με τον compiler της Java το πρόγραμμα μετατρέπεται σε μια ενδιάμεση μορφή κώδικα

που ονομάζεται Java bytecode. Έπειτα με τον interpreter της Java κάθε εντολή του προγράμματος σε Java bytecode μεταφράζεται σε γλώσσα μηχανής και κατόπιν τρέχει σε υπολογιστή οποιασδήποτε πλατφόρμας. Ο interpreter αυτός της Java ονομάζεται Java Virtual Machine.

4.5.5. Ο συλλέκτης σκουπιδιών (Garbage Collector)

Ακόμα μία ιδέα που βρίσκεται πίσω από τη Java είναι η ύπαρξη του συλλέκτη σκουπιδιών (Garbage Collector). Συλλογή σκουπιδιών είναι μία κοινή ονομασία που χρησιμοποιείται στον τομέα της πληροφορικής για να δηλώσει την ελευθέρωση τμημάτων μνήμης από δεδομένα που δε χρειάζονται και δε χρησιμοποιούνται άλλο. Αυτή η απελευθέρωση μνήμης στη Java είναι αυτόματη και γίνεται μέσω του συλλέκτη απορριμμάτων. Υπεύθυνη για αυτό είναι και πάλι η εικονική μηχανή η οποία μόλις «καταλάβει» ότι ο σωρός (heap) της μνήμης (στη Java η συντριπτική πλειοψηφία των αντικειμένων αποθηκεύονται στο σωρό σε αντίθεση με τη C++ όπου αποθηκεύονται κυρίως στη στοίβα – stack) κοντεύει να γεμίσει ενεργοποιεί το συλλέκτη απορριμμάτων. Έτσι ο προγραμματιστής δε χρειάζεται να ανησυχεί για το πότε και αν θα ελευθερώσει ένα συγκεκριμένο τμήμα της μνήμης, ούτε και για δείκτες (pointers) που αναφέρονται σε άδειο χώρο μνήμης. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό αν σκεφτούμε ότι ένα μεγάλο ποσοστό κατάρρευσης των προγραμμάτων οφείλονται σε λανθασμένο χειρισμό της μνήμης.

4.5.6. Επιδόσεις

Παρόλο που η εικονική μηχανή προσφέρει όλα αυτά (και όχι μόνο) τα πλεονεκτήματα, η Java είναι πιο αργή σε σχέση με άλλες προγραμματιστικές γλώσσες υψηλού επιπέδου (high-level) όπως η C και η C++. Έχει αποδειχτεί ότι η C++ μπορεί να είναι αρκετές φορές γρηγορότερη από τη Java. Ευτυχώς γίνονται φιλότιμες προσπάθειες από τη Sun για τη βελτιστοποίηση της εικονικής μηχανής, ενώ και διάφορες άλλες πραγματοποιήσεις της

50

εικονικής μηχανής υπάρχουν από διάφορες άλλες εταιρείες (όπως IBM) οι οποίες μπορεί σε κάποια σημεία να προσφέρουν καλύτερα και σε κάποια άλλα χειρότερα αποτελέσματα. Επιπλέον με τον ερχομό των JIT (Just In Time) compilers, οι οποίοι μετατρέπουν το bytecode απ' ευθείας σε γλώσσα μηχανής, η διαφορά ταχύτητας από τη C++ έχει μικρύνει κατά πολύ. Οι τελευταίες εκδόσεις του Java Compiler με την χρήση της τεχνολογίας Hot Spot καταφέρνει να παρέχει αξιόλογες επιδόσεις που πλησιάζουν ή και ξεπερνούν σε μερικές περιπτώσεις native κώδικα.

4.5.7. Λεπτομέρειες υλοποίησης

4.5.7.1. Οργάνωση του κώδικα

Ο κώδικας της εφαρμογής είναι οργανωμένος σε 3 packages, τα οποία περιέχουν κλάσεις που σχετίζονται μεταξύ τους. Τα packages αυτά περιέχονται σε ένα κύριο package το WebServiceDesigner, που περιέχει όλα τα άλλα packages.

4.5.7.2. Package GUI

Περιέχει τις κλάσεις για την ανάπτυξη και διαχείριση του GUI (Graphical User Interface) και έχει την ευθύνη της επικοινωνίας με το χρήστη.

4.5.7.3. Package UtilityFiles

Περιέχει βοηθητικές κλάσεις. Συγκεκριμένα περιέχει: • Μια κλάση, η οποία περιγράφει τη βάση στην οποία συνδέθηκε ο χρήστης, δηλαδή

όλους τους πίνακες που περιέχει η βάση αυτή καθώς και όλα τα πεδία και τους αντίστοιχους τύπους των πινάκων αυτών.

• Μια κλάση, η οποία παράγει ένα Configuration File, το οποίο περιγράφει πλήρως το WebService αφότου ο χρήστης έχει δώσει όλα τα δεδομένα που του ζητάει η εφαρμογή.

• Μια κλάση, η οποία παράγει τις απαραίτητες java classes καθώς και κάποια property files, τα οποία χρησιμοποιεί το JWSDP για να κάνει deploy το WebService.

4.5.7.4. Package WebService

Περιέχει τις κλάσεις που πραγματοποιούν όλη τη λειτουργία του προγράμματος και χρησιμοποιούν τις κλάσεις από τα παραπάνω packages.

Αν θελήσουμε τώρα να δούμε αναλυτικά τα περιεχόμενα των packages έχουμε την

ΕΙΚΟΝΑ 4.3. Τα packages έχουν σημειωθεί ως κουτιά που περιέχουν τις κλάσεις, ενώ οι βασικές διαχειριστικές κλάσεις έχουν τονισμένα γράμματα. φαίνεται επίσης ότι οι βασικές διαχειριστικές κλάσεις βρίσκονται στο package WebService, το οποίο συνεργάζεται άμεσα τόσο με το package GUI όσο και με το package UtilityFiles.

51

ΕΙΚΟΝΑ 4.3: Τα περιεχόμενα των java packages

4.6. Η WML Script μέσα στο περιβάλλον WAP

Η WML είναι ένας στατικός τομέας προγραμματισμού. Συνεπώς δεν παρέχει άμεσες δυνατότητες ενεργειών στα περιεχόμενα. Ωστόσο, η χρήση της WML Script επεκτείνει αποτελεσματικά την WML, παρέχοντας δυναμικά αντί για στατικά προγράμματα. Η WML Script χρησιμοποιείται συνήθως, για να χρησιμοποιεί και να διαμορφώνει φορητές συσκευές από την πλευρά του πελάτη όπως τα κινητά τηλέφωνα. Για παράδειγμα, η WML Script που βρίσκεται σε ένα κινητό τηλέφωνο (από την μεριά του πελάτη) μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να πηγαίνει και να συλλέγει την είσοδο του χρήστη, χωρίς να αναφέρεται συνεχώς στον Web εξυπηρετητή (από την πλευρά του επεξεργαστή).

Η WML Script είναι ένα υποσύνολο της JavaScript. Βασίζεται στην European Computer

Manufacturers Association (ECMA) Script, αλλά είναι προσαρμοσμένη να υποστηρίζει φορητές συσκευές με περιορισμένες δυνατότητες (για παράδειγμα, περιορισμένου εύρος μετάδοσης και μνήμης). Η WML Script θεωρείται μια διαδικαστική (procedural) γλώσσα, παρόμοια με την C. Συνεπώς η κατανόηση των γλωσσών προγραμματισμού, όπως της C, C++,και Java, θα βοηθάει στην κατανόηση της σύνταξης της WML Script. Ένα από τα πλεονεκτήματα του περιβάλλοντος της WML Script είναι ότι έρχεται με διάφορες τυπικές βιβλιοθήκες κώδικα με συναρτήσεις. Συνεπώς, τα προγράμματα WML Script μπορούν να αναπτυχθούν σε μπλοκ και μπορούν να προστεθούν διάφορες συναρτήσεις και να συνδεθούν μεταξύ τους. Στον ασύρματο κόσμο, κάποιες βιβλιοθήκες κώδικα μπορούν να προεγκατασταθούν σε μια φορητή συσκευή για να περιοριστεί ο κώδικας που πρέπει να μεταφερθεί από ένα Web εξυπηρετητή. Τα αρχεία WML Script έχουν την επέκταση WMLS (filename.wmls).

Η γλώσσα WML Script είναι ευαίσθητη σε κεφαλαία – πεζά και κάθε πλήρης εντολή ονομάζεται πρόταση (statement). Οι προτάσεις της WML Script τερματίζονται (όπως και στη γλώσσα Java) με ένα ερωτηματικό (;). Αλλά τα ονόματα των μεταβλητών, τα ονόματα των συναρτήσεων και των άλλων αναγνωριστικών πρέπει να χρησιμοποιούν σωστά κεφαλαία - πεζά.

Η WML Script ορίζεται από τρία στοιχεία:

Μεταβλητές (variables), που περιέχουν τιμές, Συναρτήσεις (factions), που συνδυάζουν τιμές με διαφορετικούς τρόπους, Οδηγίες μεταγλώττισης (pragmas), που προετοιμάζουν την μεταγλώττιση.

52

Ο σκοπός της WML Script είναι να επιτρέπει, γενικά, τον χειρισμό δεδομένων με το script που είναι μέσα στην τοπική συσκευή. Η WML Script έχει συναρτήσεις για έλεγχο του μίνι browser και του χειρισμού των μεταβλητών, όπως και βασικές συναρτήσεις αλληλεπίδρασης με τον χρήστη. Γενικά, η WML Script παρέχει δυναμική λειτουργικότητα, όπως πλοήγηση εισόδου, επικύρωση εισόδου, μηνύματα, μαθηματικές πράξεις και χειρισμό συμβολοσειρών.

4.7. Απαιτήσεις λειτουργικών συστημάτων για φορητές συσκευές

Τα λειτουργικά συστήματα για φορητές συσκευές, πρέπει να προσφέρουν τις ίδιες βασικές δυνατότητες με τα λειτουργικά συστήματα άλλων υπολογιστών αλλά θα πρέπει επίσης να παρέχουν εκτενή υποστήριξη στις εξής περιοχές:

- Ασύρματη δικτύωση - Ανεξαρτησία θέσης - Φυσικά εμπόδια - Αβέβαιο περιβάλλον - Ψυχολογική ανοχή

4.7.1. Ασύρματη δικτύωση

Οι φορητές συσκευές μπορεί να είναι εξοπλισμένες με πολλές διαφορετικές δυνατότητες ασύρματης δικτύωσης, όπως τα πρωτόκολλα Bluetooth και άλλα 802.15, το πολύ γνωστό πρότυπο InfraRed, τα 802.11x ασύρματα τοπικά δίκτυα (LAN), HiperLAN2 και τηλεφωνία όπως GPRS ή 3G ασύρματα δίκτυα ευρείας περιοχής (WAN). Τα λειτουργικά συστήματα πρέπει να υποστηρίζουν τόσο παραδοσιακή τηλεφωνία όσο και Internet τηλεφωνία, όπως επίσης και ανταλλαγή δεδομένων χρησιμοποιώντας πρωτόκολλα Internet TCP και IP και άλλα ιδιόκτητα συστήματα. Οι πραγματικές φορητές συσκευές μπορεί να απαιτούν όλες αυτές τις δυνατότητες κάποια στιγμή, ενώ οι πιο περιορισμένες συσκευές, όπως οι κάμερες και τα παρκόμετρα θα πρέπει να χρησιμοποιούν μόνο μια δυνατότητα.

4.7.2. Υπολογιστές ανεξάρτητοι από τοποθεσία

Απαιτούνται βοηθητικά προγράμματα εντοπισμού της θέσης και του χρόνου που να υποστηρίζουν την λειτουργία συσκευών που λειτουργούν σε διαφορετικά μέρη και χρόνους, για να ξέρουν πότε και που βρίσκεται μια συσκευή και για να διαπραγματεύονται υπηρεσίες από δίκτυα και άλλα συστήματα και συσκευές, όπως υποστήριξη για παγκόσμια δορυφορικά συστήματα εντοπισμού θέσης (Global Satellite Position Systems – GPS) και τα διάφορα επίγεια συστήματα εντοπισμού θέσης που είναι αυτή την στιγμή υπό εξέλιξη. Για να είναι οι συσκευές ανεξάρτητες από θέσεις θα πρέπει να ξέρουν ποια είναι η θέση τους. Είναι επίσης σημαντική η εκτενής υποστήριξη ώρας και ημερολογίου, τόσο για προγραμματισμό και υποστήριξη της ροής εργασιών, όσο και για την υποστήριξη του προφίλ του χρήστη. Οι εφαρμογές που προσπελαύνουν υπηρεσίες ανάλογα με την ώρα της ημέρας και την ημέρα της εβδομάδας, σύμφωνα με τον τρόπο εργασίας του χρήστη, χρειάζονται δυνατές υπηρεσίες χρόνου και ημερομηνίας. Ένα από τα πολλά σχετικά παραδείγματα είναι τα συστήματα αυτοκινήτων που ξέρουν πού βρίσκονται και πού πηγαίνουν και μπορούν να επιλέξουν διαδρομές ανάλογα με τις συνθήκες κίνησης σε πραγματικό χρόνο.

53

4.7.3. Φυσικοί περιορισμοί συσκευών

Οι συσκευές με χαμηλή ενέργεια μπαταριών, πρέπει να ελαχιστοποιούν την κατανάλωση ενέργειας και να συνεργάζονται ομαλά με ξαφνική απώλεια της ενέργειας. Οι βελτιώσεις στη ζωή της μπαταρίας δεν έχουν επιτευχθεί με δραματικούς ρυθμούς. Πρέπει εξίσου να υποστηρίζονται και οι μικρές οθόνες με διάφορα σχήματα, μεγέθη και αναλύσεις και μια ποικιλία από νέες συσκευές εισόδου. Η μνήμη είναι επίσης ένα πολύ πιο περιορισμένο αγαθό. Οι συσκευές παλάμης έχουν γενικά, δέκα φορές λιγότερη μνήμη από έναν φορητό υπολογιστή και κάποιες συσκευές, όπως οι κάμερες μπορεί να έχουν μόνο μερικά kilobyte. Ο χώρος αποθήκευσης είναι περιορισμένος. Αν και οι σκληροί δίσκοι έχουν γίνει πολύ μικρότεροι, γρηγορότεροι, πιο αποτελεσματικοί και πιο αξιόπιστοι με τα χρόνια, εξακολουθούν να είναι βαριοί, ογκώδεις και απαιτούν πολύ ενέργεια και συνεπώς δεν είναι κατάλληλοι για μικρές συσκευές παλάμης. Έχει δημιουργηθεί μια μεγάλη ποικιλία από εναλλακτικές συσκευές αποθήκευσης, αλλά δεν προσεγγίζουν ακόμα τους όγκους ή την ταχύτητα της ανάγνωσης και εγγραφής που παρέχουν οι σκληροί δίσκοι στους φορητούς υπολογιστές.

4.7.4. Αυξημένα επίπεδα αστάθειας στο περιβάλλον

Τα δίκτυα μπορεί να εμφανίζονται και να εξαφανίζονται, όπως και οι αντίστοιχες συσκευές. Διάφορες συσκευές μπορεί να εμφανιστούν και να εξαφανιστούν από τον προσωπικό λειτουργικό χώρο ενός χρήστη. Οποιαδήποτε στιγμή, το περιβάλλον μπορεί να περιέχει πολλές διαφορετικές συσκευές που αλληλεπιδρούν ομότιμα, όπως επίσης και μια ποικιλία από δίκτυα, με τα οποία μπορεί να διαπραγματευτούν παροχή υπηρεσιών από απόσταση. Τα λειτουργικά συστήματα θα πρέπει να παρέχουν δυνατές μεθόδους αυτών των συνδέσεων και θα πρέπει να μπορούν να συνεργάζονται ομαλά με την διακοπή μιας υπηρεσίας και με τις ad hoc προσπάθειες επικοινωνίας. Το μεγαλύτερο μέρος αυτής της δραστηριότητας θα πρέπει να μένει κρυφό από τον χρήστη, αλλά τα πρωτόκολλα που χρησιμοποιούνται και το ιστορικό των εφαρμογών τους θα πρέπει να είναι προσπελάσιμα για λόγους διαχείρισης των συστημάτων.

4.7.5. Διαφορές ως προς την ψυχολογική ανοχή στις μικρές συσκευές

Η σχέση που έχουν οι άνθρωποι με τις μικρές συσκευές είναι διαφορετική από αυτή που έχουν με τις μεγάλες. Οι μικρές συσκευές, όπως τα κινητά τηλέφωνα, είναι πιθανότερο να παραμεληθούν, να ξεχαστούν και να χαθούν. Μια μικρή, διακριτική συσκευή εύκολα την αφήνουμε και την ξεχνάμε σε σημαντικές στιγμές, όπως όταν βγαίνουμε από ταξί και από τρένα. Καθώς αυτές οι συσκευές χρησιμοποιούνται όλο και περισσότερο για πληρωμές, για έξοδο στις βάσεις δεδομένων των εργοδοτών επιχειρήσεων και ακόμα, σε στοιχεία ταυτότητας ατόμων, η αξία τους αναμένεται να γίνει δυσανάλογη με το μέγεθος και το κόστος τους. Δεν είναι δουλειά του λειτουργικού συστήματος να παρέχει ένα πλήρες σύνολο από προγράμματα ασφαλείας, αλλά υπάρχουν διάφορα βοηθητικά προγράμματα και υπηρεσίες που μπορούν να κάνουν ευκολότερη την διαχείριση των εφαρμογών ασφάλειας.

4.8. Η JVM (Java Virtual Machine)

Υπάρχει ένας μεγάλος αριθμός εξειδικευμένων λειτουργικών συστημάτων, που συνήθως συσχετίζονται με τσιπ που έχουν σχεδιαστεί για πολύ συγκεκριμένες λειτουργίες καταναλωτικών και εμπορικών συσκευών. Η Java έχει στόχο να παρέχει μια ομοιόμορφη

54

πλατφόρμα για ανάπτυξη εφαρμογών σε όλα τα λειτουργικά συστήματα για τα οποία έχει οριστεί το JVM. Αυτή η προσέγγιση είναι κατάλληλη για κάμερες ασφαλείας και παρκόμετρα, και μπορεί επίσης να είναι καλή για ψηφιακά ραδιόφωνά και ηλεκτρονικά σημειωματάρια. Ωστόσο, είναι πολύ αναποτελεσματική (πάρα πολύ ψηλά στην ιεραρχία της αφαιρετικότητας) στο να παρέχει μεγάλο εύρος από λειτουργίες, σε επίπεδο απόδοσης που πραγματικά απαιτείται από τις φορητές προσωπικές συσκευές.

ΕΙΚΟΝΑ 4.7: Package WebService

H JVM παρέχει στα προγράμματα Java το πολύτιμο χαρακτηριστικό “write once, run anywhere”. Αυτό είναι κι ένα από τα σημαντικότερα πλεονεκτήματα της Java έναντι των άλλων γλωσσών προγραμματισμού. Ο προγραμματιστής γράφει το πρόγραμμα και το μεταφράζει (compile) σε Java bytecodes σε οποιονδήποτε υπολογιστή που περιέχει Java compiler. Έπειτα οι Java bytecodes εκτελούνται σε οποιονδήποτε υπολογιστή που περιέχει την JVM (Java interpreter).

Επιπλέον η Java περιέχει τα λεγόμενα Java APIs (Application Programming Interface).

Ένα Java API είναι μια συλλογή από έτοιμα προγράμματα. Το κάθε API παρέχει μια ολόκληρη βιβλιοθήκη με κλάσεις που καλύπτουν τις προγραμματιστικές ανάγκες για ένα συγκεκριμένο πεδίο εφαρμογών. Για παράδειγμα υπάρχουν τα παρακάτω APIs : AWT API (Abstract Window Toolkit, για graphical User Interfaces), JDBC API (Java DataBase Connectivity) για σύνδεση με βάσεις δεδομένων, Commerce API, Security API, Management API, RMI ΑPI (Remote Method Invocation), JavaBeans API, Servlet API (για κατασκευή εφαρμογών που τρέχουν αντί στον browser, όπως κάνουν τα applets, στον Web Server) και πολλά άλλα.

4.9. Λειτουργικά Συστήματα για φορητές συσκευές

Τόσο οι μεγαλύτερες μπαταρίες, όσο και η σύντομη ζωή των μπαταριών περιορίζουν τη χρησιμότητα των φορητών συσκευών και έτσι η κατανάλωση ενέργειας είναι η λύσης της Microsoft που μπορεί να την κάνει μια μη αποδεκτή εναλλακτική εφαρμογή για πολλά σενάρια M-commerce. Φυσικά, αν αυτό θα γίνει σημαντικό πρόβλημα, η Microsoft έχει να αποδείξει ότι είναι πολύ ικανή να μαθαίνει από τα λάθη της. Με εξαίρεση τους επιγονάτιους υπολογιστές όπου το λογισμικό, ανέκαθεν, ήταν κοινό με αυτό που χρησιμοποιείται στους

55

επιτραπέζιους και επομένως δεν υπάρχει κάτι καινούργιο να αναφέρουμε, τα κινητά τηλέφωνα και οι υπολογιστές χειρός και παλάμης χρησιμοποιούν διαφορετικό λογισμικό. Τα πιο διαδεδομένα λειτουργικά συστήματα είναι το Palm, το Windows Mobile και το Symbian. Το Palm είναι το παλαιότερο, έχει γνωρίσει αρκετές εκδόσεις και χρησιμοποιείται τόσο σε υπολογιστές παλάμης όσο και σε smartphones. Το Windows Mobile αποτελεί την πρόταση της Microsoft και διατίθεται σε διαφορετικές εκδόσεις για τηλεφωνικές συσκευές και υπολογιστές παλάμης (Pocket PC). Το Symbian, τέλος, χρησιμοποιείται αποκλειστικά σε smartphones και κατέχει το μεγαλύτερο μερίδιο στην αγορά. Τα λειτουργικά αυτά συστήματα πλαισιώνουν άλλες εφαρμογές, όπως επεξεργαστή κειμένου, λογιστικά φύλλα και φυσικά φυλλομετρητή ιστοσελίδων (browser).

4.9.1. Palm OS

Το Palm OS (Πάλμ-Ο-Ες) είναι το λειτουργικό σύστημα για τους υπολογιστές παλάμης της σειράς Palm καθώς και για Smartphones. Αρχικά, οι συσκευές κατασκευάζονταν μόνο από την εταιρεία Palm, η οποία επινόησε και το λειτουργικό σύστημα. Αργότερα, η εταιρεία Palm διαχωρίστηκε στις δυο θυγατρικές εταιρείες PalmSource (λογισμικό) και PalmOne (υλικό). Το 2005, η εταιρεία PalmOne επανάκτησε τα δικαιώματα στο παλιό όνομα και μετονομάστηκε πάλι σε Palm. Οι Sony, Handspring, Garmin, Symbol και άλλοι κατασκευαστές χρησιμοποιούσαν το Palm OS στις συσκευές τους. Η Sony έχει όμως αποσυρθεί από την αντίστοιχη ευρωπαϊκή αγορά και η Handspring εξαγοράστηκε από την Palm, έτσι ώστε οι συσκευές με Palm OS να κατασκευάζονται σχεδόν αποκλειστικά από την εταιρεία Palm. Το 2005, η PalmSource εξαγοράστηκε από την ιαπωνική εταιρεία Access Co. Ltd..

Η επιλογή της πλατφόρμας είναι σε μεγάλο βαθμό συνδεδεμένη με τις εφαρμογές για τις οποίες κάποιος προορίζει τις palmtops συσκευές. Η λογική του Personal Digital Assistant (PDA) παραπέμπει σε εξελιγμένη ηλεκτρονική ατζέντα, στην οποία κάποιος αποθηκεύει τα ραντεβού του, τις επαφές του, τη λίστα των εργασιών του κ.λπ. Επίσης, μπορεί να εκτελέσει και ορισμένες εφαρμογές, να δει αρχεία που μεταφέρει από τον υπολογιστή του και γενικά να έχει στην παλάμη του πληροφορίες και στοιχεία που υπάρχουν σε άλλους υπολογιστές. Σε μια τέτοια προσέγγιση, το λειτουργικό σύστημα της φορητής συσκευής δεν ενδιαφέρει σημαντικά το χρήστη, με την έννοια ότι αυτό που αρκεί στον τελευταίο είναι να εκτελεί το palmtop τις παραπάνω λειτουργίες. Αυτό θεωρείται και το βασικό χαρακτηριστικό πλεονέκτημα του Palm OS, ενός λειτουργικού συστήματος που δημιουργήθηκε για να καλύψει τις συγκεκριμένες ανάγκες ενός PDA. Απλό στη λειτουργία του, λιτό σε απαιτήσεις hardware, κατάλληλο για συσκευές που λειτουργούν γρήγορα, χωρίς προβλήματα, με ικανοποιητική αυτονομία όσον αφορά την ενέργεια. Επίσης, καθώς πρόκειται για μια πλατφόρμα που βρίσκεται πολλά χρόνια στην αγορά και έχει κατακτήσει το μεγαλύτερο μερίδιο σε αυτή, έχει αναπτυχθεί μια πληθώρα εφαρμογών, οι οποίες καλύπτουν τους χρήστες του σε πολλές ανάγκες τους. Τέλος, σημαντικό στοιχείο για τη διάδοση του Palm OS είναι και το ότι έχει υιοθετηθεί από πολλές κατασκευάστριες εταιρείες, εκτός της Palm, οι οποίες κατασκευάζουν palmtops βασισμένα στο Palm OS.

4.9.2. Symbian OS Το Symbian OS είναι ένα προηγμένο λειτουργικό σύστημα. Σχεδιάστηκε για τις

συγκεκριμένες απαιτήσεις προηγμένων 2G, 2.5G και 3G κινητών τηλεφώνων. Το Symbian OS συνδυάζει την ισχύ ενός ενσωματωμένου περιβάλλοντος εφαρμογών με την κινητή

56

τηλεφωνία, που φέρνει τις προηγμένες υπηρεσίες στην αγορά. Επίσης υποστηρίζει την καινοτομία και την προσαρμογή από τους κατόχους άδειας. Αρκετά συμπαγές για να εγκατασταθεί μέσα σε ένα κινητό τηλέφωνο. Περιλαμβάνει την μνήμη ενός ισχυρού πολλαπλών καθηκόντων πυρήνα, μια ενσωματωμένη υποστήριξη τηλεφωνίας, τα πρωτόκολλα επικοινωνιών, την προηγμένη υποστήριξη γραφικής παράστασης, ένα εύχρηστο περιβάλλον διεπαφής και ποικίλες εφαρμογές.

Πριν από μερικά χρόνια κάθε κατασκευαστής χρησιμοποιούσε το δικό του λογισμικό για

να επιτρέψει στους χρήστες των κινητών του να έχουν πρόσβαση στις συνήθεις λειτουργίες. Ωστόσο, οι multimedia δυνατότητες, οι έγχρωμες οθόνες, οι ψηφιακές φωτογραφικές μηχανές και άλλα προηγμένα στοιχεία κατέστησαν πλέον σχεδόν αδύνατη την ανάπτυξη ξεχωριστού λογισμικού για την καθεμία από τις δεκάδες συσκευές που παρουσιάζονται κάθε χρόνο. Τη λύση σε αυτήν την περίπτωση έδωσε η ανάπτυξη ενός ειδικού λειτουργικού συστήματος, στην προκειμένη περίπτωση του Symbian OS, καθώς και της πλατφόρμας που επιτρέπει την εύκολη πρόσβαση σε αυτό. Το Series 60 αναπτύχθηκε από τη Nokia και αρχικά ενσωματώθηκε σε κάποια από τα δικά της «έξυπνα» κινητά. Αργότερα, πολλοί κατασκευαστές το επέλεξαν για να δημιουργήσουν τις δικές τους προηγμένες προτάσεις.

Η Symbian είναι η πρώτη και σημαντικότερη παρουσία αυτή τη στιγμή στην αγορά

κινητών. Στηρίζεται από τα μεγαλύτερα ονόματα κατασκευαστών, οι οποίοι συμμετέχουν με διαφορετικά μερίδια μετοχικού κεφαλαίου. Η μέχρι τώρα πορεία της Symbian είναι εντυπωσιακή.

Η τελευταία έκδοση του λειτουργικού Symbian OS 9 είναι η πλέον εξελιγμένη σε σχέση

με τους ανταγωνιστές, με τις τελευταίες δυνατότητες multimedia, πλήρη αρχιτεκτονική ασφαλείας και υποστήριξη real-time εφαρμογών, όπως το voice-over-IP. Η ιδιομορφία της Symbian έγκειται στο ότι, ενώ η ίδια πουλάει άδειες για το λειτουργικό της σύστημα, ο κατασκευαστής χρειάζεται να αγοράσει το γραφικό περιβάλλον (user interface) από τρίτους. Μέχρι στιγμής, υπάρχουν τρεις πλατφόρμες user interface: το Series 60/80/90 της Nokia, το UIQ της UIQ Technologies (θυγατρική εταιρεία της Symbian) και το νέο περιβάλλον που ανέπτυξε η ιαπωνική DoCoMo, σε συνεργασία με τη Sharp και τη Fujitsu.

Η στρατηγική της Nokia είναι πότε να υποβοηθά τη Symbian (με τις πωλήσεις) και πότε

να την υποσκελίζει (αντικαθιστώντας κύριες εφαρμογές και τμήματα του λειτουργικού συστήματος με δικά της). Εδώ έγκειται και η αδυναμία της Symbian, η οποία, σε αντίθεση με τη Microsoft, δεν ελέγχει την τελική σύσταση του software που κυκλοφορεί στα κινητά της. Δε θα ήταν έκπληξη κάποια στιγμή αν η Nokia παρουσίαζε και κινητά βασισμένα σε Linux, οδηγώντας στην πλήρη απεξάρτησή της από τη Symbian.

4.9.3. Microsoft Embedded Windows

Η Microsoft έχει κάνει πραγματικά εντυπωσιακή είσοδο στην αγορά των κινητών. Το πρώτο δημόσιό της βήμα έγινε με το SPV, που λανσάρισε το 2002, σε συνεργασία με την εταιρεία δικτύου Orange. Η στρατηγική της είναι διαμετρικά αντίθετη απ’ αυτή της Nokia, δηλαδή χρησιμοποιεί σχετικά άγνωστους Ασιάτες κατασκευαστές (π.χ. HTC, Chi Mei, Mitac Mio) και επαφίεται στις εταιρείες δικτύου για τη διανομή και το brand. Οι Ασιάτες κατασκευαστές είναι ήδη πίσω από πολλά κινητά της Nokia, Motorola και άλλων κατασκευαστών. Ταυτόχρονα, η Microsoft κρατάει τον έλεγχο πάνω στο τελικό προϊόν, από το hardware (όπου συνεργάζεται με την Texas Instruments και την Intel), έως το user interface και την εξωτερική εμφάνιση του κινητού. Το μυστικό της Microsoft είναι η

57

διασφάλιση της end-to-end λειτουργικότητας των κινητών της, με άψογη συνεργασία με το Outlook, τα Windows και τα εργαλεία ανάπτυξης εφαρμογών Visual Studio.

Η Microsoft ακολουθεί μια προσέγγιση που βασίζεται σε εργαλεία, με στόχο να

προσφέρει εκτενή υποστήριξη στους προγραμματιστές εφαρμογών, για χρήση της Microsoft σε ένα μεγάλο εύρος συσκευών. Η υποστήριξη εργαλείων στα XP Embedded περιλαμβάνει: ένα εργαλείο Target Designer για ανάπτυξη προσαρμοσμένων λειτουργικών συστημάτων, ένα Target Analyzer για προσδιορισμό μιας βασικής διαμόρφωσης λειτουργικού συστήματος για συγκεκριμένο υλικό και ένα Component Designer, για να μετατρέπονται προγράμματα οδήγησης σε συστατικά που μπορούν να ενσωματωθούν στο λειτουργικό σύστημα.

4.10. Συγκρίσεις πλατφορμών κινητής τηλεφωνίας Το Palm OS και το Symbian, σαφώς επικεντρώνουν όλες τις προσπάθειες τους σε μικρές,

ασύρματες συσκευές παλάμης με μπαταρία, ενώ οι στρατηγικές της Java και του Embedded της Microsoft, έχουν στόχο να καλύψουν ένα πολύ μεγαλύτερο εύρος, όπως οικιακές συσκευές και ένα μεγάλο εύρος από καταναλωτικά και εμπορικά προϊόντα. Η Microsoft και το Palm OS είναι ιδιόκτητες προσεγγίσεις, που έχουν στόχο να βασιστούν στην δική τους υπάρχουσα αγορά και να συνδέσουν τους πελάτες τους με λύσεις, από άκρη σε άκρη. Η Microsoft σίγουρα έχει ένα τεράστιο πλεονέκτημα σε σχέση με το εύρος και τη λειτουργικότητα που μπορεί να προσφέρει, αλλά περισσότερο αλληλεπιδρά μόνο με πλατφόρμες Microsoft Windows και η περιορισμένη φύση του λογισμικού, συνήθως σημαίνει ότι δεν είναι ούτε η γρηγορότερη λύση, ούτε η πιο αποτελεσματική σε μνήμη.

Το Palm έχει το πλεονέκτημα ότι είναι ειδικά σχεδιασμένο για την μικρή συσκευή, αλλά

περιορίζεται από την ανάγκη να παραμένει συμβατό και στηρίζεται στην υπόθεση ότι η τρέχουσα διασύνδεση θα αποδειχθεί ικανοποιητικά προσαρμόσιμη. Το Microsoft Embedded και το Palm 0S βασίζονται σε πρόσθετο λογισμικό, που παρέχει επεκτασιμότητα αλλά μπορεί να μην είναι αποτελεσματικό σε σχέση με τη μνήμη. Η Java και το Symbian ακολουθούν μια προσέγγιση ανοικτού συστήματος και μοιάζουν πιο επικεντρωμένα στις γενικές απαιτήσεις για τις οποίες έχουν αναπτυχθεί. Και όχι μόνο έχουν δυνατή βάση πελατών (η Java σε μεγάλο αριθμό εφαρμογών βασισμένων στο Web και σε εφαρμογές ηλεκτρονικού εμπορίου και το Symbian μέσω της αγοράς τηλεφώνων στην οποία είναι χορηγός) αλλά και έχουν σχεδιαστεί να δουλεύουν με το μεγαλύτερο δυνατό εύρος από πλατφόρμες και διασυνδέσεις. Κάθε ένα έχει την σιγουριά ότι θα διασφαλίσει πολλά έσοδα, αλλά κάθε ένα ανταγωνίζεται με τα άλλα για το μεγαλύτερο μέρος της αγοράς. Αυτό δηλώνει ότι υπάρχει μεγάλη πιθανότητα να γίνει υγιής ανταγωνισμός, χωρίς ένας προμηθευτής να κυριαρχήσει στην αγορά

58

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 5:

ΔΗΜΙΟΥΡΓΙΑ ΜΙΑΣ INTERNET WAP ΤΟΠΟΘΕΣΙΑΣ

Με τον ίδιο τρόπο που μπορούμε να δημοσιεύσουμε HTML σελίδες σε μια κανονική Web τοποθεσία για PC, έχουμε την δυνατότητα να παράγουμε και να δημοσιεύσουμε Internet περιεχόμενα που μπορούν να εμφανιστούν σε κινητά WAP τηλέφωνα. Τα βήματα που πρέπει να ακολουθήσουμε είναι τα παρακάτω.

a. Να κατεβάσουμε στο PC μας ένα εργαλείο ανάπτυξης λογισμικού με WML ή xHTML που ονομάζεται προσομοιωτής WAP.

b. Να δημιουργήσουμε ένα σύνολο από σελίδες WML ή xHTML στον προσομοιωτή μας.

c. Να δημοσιεύσουμε την WML ή xHTML τοποθεσία που δημιουργήσαμε στον υπολογιστή – εξυπηρετητή μιας υπηρεσίας που φιλοξενεί WAP περιεχόμενα.

5.1. Βήμα 1 – Λήψη ενός προσομοιωτή

Για να μπορέσουμε να δημιουργήσουμε και να ελέγξουμε μια WAP τοποθεσία είναι απαραίτητη η δυνατότητα πρόσβασης σε ένα εργαλείο λογισμικού WML ή xHTML, με έναν προσομοιωτή τηλεφώνου WAP, ούτως ώστε να είναι δυνατή η «προσομοίωση» του αποτελέσματος του κώδικα σε μια μικρή οθόνη. Ο προσομοιωτής WAP επιτρέπει στον προγραμματιστή να βλέπει τις προσπάθειές του μέσω του Web. Αυτός είναι ο απλούστερος τρόπος δημιουργίας μιας Web τοποθεσίας που προβάλλεται μέσω WAP. Παρόλα αυτά υπάρχουν διάφοροι άλλοι τρόποι για την ανάπτυξη WAP σελίδων όπως είναι για παράδειγμα η συγγραφή κώδικα WML με το Microsoft Windows Notepad. Αυτός ο τρόπος είναι δυσκολότερος και απαιτεί την αποστολή των σελίδων στο Web. Πρέπει λοιπόν να έχετε μια σύνδεση μέσω τηλεφώνου σε ένα τηλέφωνο WAP για να μπορείτε να εμφανίζεται τις αλλαγές κάθε φορά που τροποποιείτε μια σελίδα. Επομένως η λύση του προσομοιωτή WAP

θεωρείτε απλούστερη για τον προγραμματιστή WML ή xHTML καθώς του επιτρέπει να βλέπει τις WAP σελίδες άμεσα, χωρίς την ανάγκη σύνδεσης μέσω τηλεφώνου.

Υπάρχουν διάφορα δωρεάν εργαλεία στο

Web τα οποία αναφέρονται γενικά ως SDK (Software Development Kit). Τα περισσότερα από αυτά παρέχουν ένα εργαλείο για τον προγραμματιστή και έναν προσομοιωτή μέσα στην εφαρμογή. Μερικές από τις κύριες πηγές αυτών των δωρεάν πακέτων είναι οι web τοποθεσίες των μεγάλων εταιρειών κινητών τηλεφώνων.

Το πακέτο Openwave είναι ένα από τα πιο χρήσιμα καθώς είναι δωρεάν και δεν βασίζεται

σε κάποια ειδικά χαρακτηριστικά κινητών τηλεφώνων. Παρέχει ένα περιβάλλον ανάπτυξης και προσομοιωτή κώδικα για τις γλώσσες WML και xHTML.

59

Οι λειτουργίες του περιβάλλοντος WAP προσπελαύνονται κανονικά μέσω των κουμπιών ενός κινητού τηλεφώνου. Κανονικά η κύλιση στις WAP επιλογές σελίδων ή η προβολή των περιεχομένων των συνδέσεων επιτυγχάνεται με τα βέλη. Αυτές οι λειτουργίες του πληκτρολογίου επιτρέπουν στον χρήστη να περιηγείται στις WAP σελίδες και περιεχόμενα και διαφέρουν μεταξύ τηλεφώνων. Τα πλήκτρα χρησιμοποιούνται για να επιλεχθεί ένα στοιχείο μενού από μια λίστα με επιλογές στην οθόνη. Το βέλος ή το πλήκτρο κύλισης χρησιμοποιείται κανονικά για να εντοπίζεται το μενού και το βέλος για τις διάφορες επιλογές τους πριν την επιλογή τους. Ωστόσο πολλά κινητά τηλέφωνα συνδυάζουν τόσο λειτουργίες κύλισης όσο και επιλογής σε ένα πλήκτρο.

5.2. Βήμα 2 – Δημιουργία και ανάπτυξη μιας τοποθεσίας WAP ή xHTML

Το παράθυρο επεξεργασίας του προσομοιωτή WAP επιτρέπει την ανάπτυξη και τον χειρισμό του κώδικα. Οι browser που βρίσκονται σε προσομοιωτές WAP διαφέρουν σε οπτική σχεδίαση, ώστε να αντικατοπτρίζουν τις διαφορετικές διασυνδέσεις των πραγματικών κατασκευαστών κινητών τηλεφώνων. Ο προσομοιωτής δουλεύει μεταγλωττίζοντας τον κώδικα σε κώδικα byte που μπορεί να προβληθεί στην προσομοιωμένη οθόνη του τηλεφώνου. Η διαδικασία αυτή ονομάζεται συντακτική ανάλυση (parsing). Είναι σημαντικό όμως η τελική έκδοση της WAP σελίδας να ελεγχθεί σε πραγματικά κινητά τηλέφωνα, σε πραγματικές συνθήκες. Κάθε έγγραφο WML αποτελείται από μια «τράπουλα» (deck) που περιέχει δεδομένα που είναι ομαδοποιημένα σε διάφορα μπλοκ κώδικα, που ονομάζονται «κάρτες» (card). Μια τράπουλα μπορεί να περιέχει πολλές κάρτες, αλλά κάθε κάρτα θα εμφανίζεται κανονικά ως μια σελίδα στον προσομοιωτή του κινητού τηλεφώνου.

ΕΙΚΟΝΑ 5.1: Το περιβάλλον του Openwave SDK

60

Ένας χρήστης ενός κινητού τηλεφώνου μπορεί να βλέπει τις κάρτες κυλώντας (scrolling) και επιλέγοντας. Στα περισσότερα εργαλεία, για να μπορέσετε να επιλέξετε και να δημιουργήσετε μια νέα τράπουλα, επιλέγετε file και μετά new από τη γραμμή μενού στην κορυφή του παραθύρου του εργαλείου. Κάθε νέα τράπουλα που επιλέγετε εμφανίζεται με βοηθητικές επικεφαλίδες και άλλες ετικέτες. Συνήθως οι ετικέτες είναι έγχρωμες για να διαφοροποιήσουν την ετικέτα από το κανονικό κείμενο. Τα κανονικά WML αρχεία έχουν επέκταση filename.wml, ενώ τα αρχεία σε WML Script έχουν την επέκταση filename.wmls. Αφού δημιουργηθεί μια WAP σελίδα το πρόγραμμα – εφόσον αυτό δεν έχει σφάλματα – θα πρέπει να ενεργοποιήσει και να προσομοιάσει την τράπουλα στον προσομοιωτή.

5.3. Βήμα 3 – Εγγραφή και δημοσίευση μιας WAP τοποθεσίας

Έχοντας δημιουργήσει την WAP τοποθεσία μας, το τελικό βήμα είναι να την δημοσιεύσουμε. Μερικές κανονικές εταιρείες παροχής υπηρεσιών internet προσφέρουν επίσης την πρόσθετη υπηρεσία φιλοξενίας WAP σελίδων, όπως και κανονικών Internet σελίδων. Ωστόσο υπάρχουν διάφορες συγκεκριμένες υπηρεσίες φιλοξενίας WAP, μερικές εκ των οποίων είναι δωρεάν, ενώ άλλες χρεώνουν ένα ποσό για φιλοξενία WAP περιεχομένων στους εξυπηρετητές τους.

61

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 6:

ΑΣΥΡΜΑΤΑ ΠΡΟΣΩΠΙΚΑ ΚΑΙ ΤΟΠΙΚΑ ΔΙΚΤΥΑ

6.1. Η Εξέλιξη των Δικτύων Περιοχής Η ασύρματη επικοινωνία είναι τόσο μια τεχνολογική όσο και μια επιχειρηματική

επανάσταση. Τα κινητά τηλέφωνα έχουν γίνει μέρος της καθημερινής ζωής σε κάθε πόλη του ανεπτυγμένου κόσμου. Τα ασύρματα προσωπικά και τοπικά δίκτυα παρέχουν ψηφιακή επικοινωνία μέσω κινητών υπολογιστικών συσκευών, συμπεριλαμβανομένων των laptop και των personal digital assistants (PDA).

Ο λόγος ανάπτυξης των τοπικών δικτύων είχε να κάνει με τα οικονομικά οφέλη από την κοινή χρήση πόρων (εκτυπωτών, δίσκων κλπ) μεταξύ χρηστών, παρά με την κοινή χρήση πληροφοριών. Η κοινή αυτή χρήση των πληροφοριών όμως συνέχιζε να υπάρχει σε βάσεις δεδομένων μεγάλων υπολογιστών που μπορούσαν να προσπελαστούν από άλλους χρήστες μέσω τερματικών. Στην τοπική δικτύωση η σύνδεση μεταξύ ατόμων γινόταν μέσω ανταλλαγών ανά άτομα στο ίδιο γραφείο ή τμήμα ή πάτωμα ενός κτιρίου χωρίς όμως να προσφέρει κάποια πρόσθετη σύνδεση. Επομένως όταν μιλάμε για τοπικά δίκτυα, μιλάμε για διαπροσωπικές σχέσεις. Στην ουσία αν σκεφτούμε τον «Κυβερνοχώρο» σαν θάλασσα, τα τοπικά δίκτυα είναι νησάκια τα οποία ενώνονται και σχηματίζουν μεγαλύτερες ομάδες (δικτύων ευρείας περιοχής). Υπάρχουν τρεις βασικές ιδέες που ξεχωρίζουν όσον αφορά την ασύρματη δικτύωση:

α) Προσωπικός Λειτουργικός Χώρος (Personal Operating Space – POS) β) Προσωπικό Δίκτυο (Personal Area Network – PAN) γ) Πληροφοριακή Συσκευή (Information Appliance – IA)

6.1.1. Προσωπικός Λειτουργικός Χώρος

Ο όρος Προσωπικός Λειτουργικός Χώρος (Personal Operating Space – POS) χρησιμοποιείται για τον χώρο εκείνο που είναι γύρω από ένα άτομο και μπορεί να περιλαμβάνει τις ασύρματες συσκευές τις οποίες χρησιμοποιεί. Αυτές μπορούν να επικοινωνήσουν μεταξύ τους μέσω Bluetooth. Το Bluetooth είναι μια τεχνολογία που έχει σχεδιαστεί για να παρέχει έναν ασύρματο λειτουργικό χώρο γύρω από μια ασύρματη συσκευή με Bluetooth. Οι συσκευές αυτές και οι εφαρμογές που τρέχουν σε αυτές πολλές φορές επικοινωνούν σχεδόν με τον ίδιο τρόπο που γίνονται και οι ανθρώπινες επικοινωνίες.

Η τεχνολογία Bluetooth έχει σχεδιαστεί για να παρέχει ασύρματο λειτουργικό χώρο γύρω

από οποιαδήποτε Bluetooth συσκευή. Η συσκευή Bluetooth μπορεί να αισθανθεί και να επικοινωνήσει με μια άλλη παρόμοια συσκευή. Η επικοινωνία είναι αμφίδρομη και μπορεί να γίνει οποιαδήποτε στιγμή. Αυτό παρέχει στις συσκευές αυτές και τις εφαρμογές τους, πολλές δυνατότητες και προκλήσεις επικοινωνίας παρόμοιες με αυτές που αντιμετωπίζουν οι άνθρωποί. Με το πέρασμα των χρόνων έχουν αναπτυχθεί διάφορες τεχνικές ώστε να διαχειριζόμαστε αυτή την κατάσταση της επικοινωνίας.

62

6.1.2. Προσωπικό Δίκτυο

Προσωπικό Δίκτυο (Personal Area Networking – PAN) ονομάζουμε ένα δίκτυο το οποίο υποστηρίζει την διαλειτουργικότητα συσκευών σε έναν προσωπικό χώρο. Πρόκειται στην ουσία για μικρά δίκτυα από συσκευές με ασύρματη αλληλεπίδραση μικρού εύρους, χαμηλής ενέργειας και χαμηλού κόστους. Προσωπικό Δίκτυο δεν είναι απλώς ένα δίκτυο με φορητές συσκευές αλλά μπορεί να είναι και ένα δίκτυο που μετακινείται και συνδέει τόσο το πλήθος των συσκευών που υπάρχουν γύρω από το άτομο αλλά και άλλες πληροφοριακές συσκευές που βρίσκει στον δρόμο του. Έτσι καθώς το δίκτυο μετακινείται κάποιες συσκευές μπαίνουν και κάποιες φεύγουν από το εύρος μετάδοσης. Τέτοιες συσκευές μπορεί να είναι στατικές οικιακές συσκευές, μικρές φορητές συσκευές καθώς και άλλα Προσωπικά Δίκτυα, αλλά και στατικά ασύρματα δίκτυα και εξειδικευμένα περιβάλλοντα.

6.1.3. Πληροφοριακή Συσκευή

Οι φορητές πληροφοριακές συσκευές που αλληλεπιδρούν μέσα στον χώρο του προσωπικού δικτύου είναι τα κινητά τηλέφωνα, τα PDA και άλλες μικρές συσκευές τέτοιου τύπου που τις κρατάει ένα άτομο. Αποτελούν ιδιωτικές συσκευές κάτι το οποίο δίνει την δυνατότητα στους παροχείς υπηρεσιών Κινητού εμπορίου να γνωρίζουν ένα σύνολο από σημαντικά προσωπικά και ευαίσθητα δεδομένα όπως είναι τα δημογραφικά στοιχεία ή οι προτιμήσεις του χρήστη. Έτσι έχουν την δυνατότητα να προσαρμόζουν τις υπηρεσίες τους κατάλληλα για τον κάθε χρήστη. Αυτές οι πληροφορίες θα μπορούσαν να αξιοποιηθούν για την εξατομίκευση του περιεχομένου αλλά και του τρόπου με τον οποίο παρουσιάζονται οι υπηρεσίες αυτές.

Τέτοιου είδους συσκευές έχουν σχεδιαστεί για να εξυπηρετούν μόνο ένα σκοπό και έχουν

ένα προκαθορισμένο χώρο αποθήκευσης που εξυπηρετεί τον σκοπό αυτό. Ο χώρος αποθήκευσης μπορεί να είναι μια δισκέτα, ένας σκληρός δίσκος ή κάποια μεγάλη μνήμη, που χρησιμοποιεί μεγάλα ποσά ενέργειας και το μέγεθός της μπορεί να κυριαρχήσει στον γενικότερο συντελεστή μορφής της συσκευής. Μια πληροφοριακή συσκευή με Bluetooth εναλλάσσει την λειτουργία της (σε τηλέφωνο), όταν γίνεται μια κλήση ή όταν απαντάμε σε μια κλήση και σε μια συσκευή αναπαραγωγής μουσικής ή ακόμα φωτογραφική μηχανή. Αυτού του είδους η ευελιξία είναι ένα από τα μεγάλα πλεονεκτήματα που προσφέρουν τα Προσωπικά Δίκτυα.

6.2. Χαρακτηριστικά Περιβάλλοντος

Ανάλογα με τους τύπους των συσκευών που επικοινωνούν σε ένα Προσωπικό Λειτουργικό Χώρο πρέπει να υπάρχει και ένας συγκεκριμένος τύπος περιβάλλοντος, ο οποίος θα υποστηρίζει την χρησιμοποίηση των συσκευών αυτών. Τα περιβάλλοντα μπορούν να υπό-διαιρεθούν σε τέσσερις τύπους ανάλογα με το αν είναι κινητά ή στατικά και αν είναι έξυπνα ή παθητικά σε σχέση με τον αριθμό συσκευών που περιέχουν. Κινητά ασύρματα περιβάλλοντα: Τα κινητά ασύρματα περιβάλλοντα μπορεί να είναι προσωπικά, όπως τα Προσωπικά Δίκτυα ή ένα περιβάλλον αυτοκινήτου ή εμπορικά όπως τα οχήματα για δημόσια μεταφορά. Τέτοιου είδους οχήματα περιέχουν αυξημένη ενέργεια γεγονός που δίνει την δυνατότητα στην επιχείρηση να παρέχει προσαρμοσμένους συνδυασμούς Προσωπικών Δικτύων αλλά και δικτύωσης στο όχημα. Έτσι υπάρχει σωστή διαχείριση της εργασίας αλλά και της γνώσης και

63

η επιχείρηση είναι σε θέση να μεγιστοποιήσει τις υπηρεσίες της προκειμένου να ικανοποιήσει τον πελάτη. Στατικά ασύρματα περιβάλλοντα: Τα στατικά ασύρματα περιβάλλοντα παρέχουν ασύρματη πρόσβαση σε δίκτυα από αυτόνομα συστήματα, σε μία προκαθορισμένη περιοχή ή θέση. Το σπίτι και το γραφείο είναι τα πιο κοινά περιβάλλοντα που περιέχουν τέτοιες δυνατότητες πρόσβασης.

Έξυπνοι χώροι: Γενικά οι έξυπνοι χώροι μπορούν να είναι ασύρματοι ή ενσύρματοι. Στην πιο απλή μορφή του ένας τέτοιος χώρος μπορεί να παρέχει αυτόματο έλεγχο θέρμανσης και φωτισμού ανάλογα με την παρουσία ανθρώπων μέσα σε αυτόν. Η λειτουργία τους είναι να παρακολουθούν ότι γίνεται μέσα σε αυτούς και να αποκρίνονται κατάλληλα για να υποστηρίξουν και να βελτιώσουν αυτό που συμβαίνει.. Παθητικοί χώροι: Οι παθητικοί χώροι απλώς αντιδρούν σε αυτά που συμβαίνουν. Έχουν την δυνατότητα να καταλάβουν και να παρακολουθήσουν τη συμπεριφορά μέσα σε αυτούς αλλά δεν είναι σε θέση να κάνουν κάποια ενέργεια παρά μόνο εάν λάβουν μια αίτηση.

Στατικό Κινητό

Παθητικό Αποκρίνεται σε

συσκευές που μπαίνουν μέσα σε

αυτό.

Αποκρίνεται σε συσκευές που

μπαίνουν σε αυτό ή που το συναντούν.

Έξυπνο Ελέγχει μια περιοχή

ανάλογα με την δραστηριότητα που

συμβαίνει.

Ελέγχει μια περιοχή ανάλογα με την

δραστηριότητα αλλά και την θέση.

ΠΙΝΑΚΑΣ 6.1: Τύποι ασύρματου περιβάλλοντος

6.3. Τοπικά Δίκτυα Τα ασύρματα ή τα ενσύρματα τοπικά δίκτυα γίνονται όλο και πιο συνηθισμένα και είναι

τα πιο πιθανά περιβάλλοντα που θα συναντήσει μια φορητή συσκευή. Ενώ αυτά τα περιβάλλοντα βασίζονται στις ήδη υπάρχουσες υποδομές των τοπικών δικτύων, μπορούν όποτε αυτό είναι δυνατόν να τις βελτιώνουν με μεγαλύτερες χωρητικότητες και αυξημένη αξιοπιστία. Αν κριθεί απαραίτητο μπορούν να επεκτείνουν τις υποδομές σε ασύρματες.

6.3.1. Network Backbone Υψηλής ταχύτητας κόμβοι επικοινωνίας σε ένα δίκτυο μέσω των οποίων γίνεται εικονικά

όλη η διακίνηση δεδομένων. Ο δικτυακός κορμός (network backbone) είναι ο πυρήνας των πληροφοριών που παρέχει αξιόπιστη μεταφορά δεδομένων υψηλής ταχύτητας μεταξύ

64

διαφορετικών τοπικών δικτύων και διαφορετικών θέσεων μιας επιχείρησης καθώς και μιας επιχείρησης και της υποδομής Internet.

6.3.2. Fibre Distributed Data Interface (FDDI)

Το FDDI ήταν το βασικό πρωτόκολλο δικτυακών κορμών αλλά τώρα έχει αντικατασταθεί από το fast Ethernet (γρήγορο Ethernet) και είναι ένα υψηλής απόδοσης δίκτυο δακτυλίου με token, υλοποιημένο με οπτική ίνα, το οποίο λειτουργεί με ταχύτητα 100Mbps. Υποστηρίζει μέχρι 1000 σταθμούς που μπορούν να απέχουν μέχρι 2,5km ο ένας από τον άλλο, σε συνολικό μήκος 200km. Τα χαρακτηριστικά του το κάνουν ιδανικό για δίκτυα πόλεων (MAN, Metropolitan Area Networks) αφού είναι ανθεκτικό και παρέχει το απαραίτητο εύρος φάσματος. Οι υψηλές τιμές όμως των οπτικών ινών αναγκάζουν το FDDI να χρησιμοποιείται κατά κύριο λόγο σαν δίκτυο backbone, και δίνεται η ευκαιρία για την ανάπτυξη και άλλων τεχνολογιών που αντιπροσωπεύονται κυρίως σήμερα από το ISDN.

Για την υλοποίηση του FDDI χρησιμοποιούνται πολύτροπες οπτικές ίνες, οι οποίες δεν

χρειάζονται διόδους Laser, αλλά τις πιο φθηνές LED. Αυτή η επιλογή έγινε και χάριν ασφαλείας, αφού πολλές φορές η οπτική ίνα φθάνει μέχρι τους σταθμούς εργασίας και υπήρχε ο κίνδυνος ατυχημάτων λόγω περιέργειας. Κάποιος χρήστης θα μπορούσε να βγάλει τον συνδετήρα της ίνας και να κοιτάξει τα bits της πληροφορίας που μεταδίδονται μέσα από αυτή. Κάτι τέτοιο με διόδους Laser θα μπορούσε να οδηγήσει σε τραυματισμό του αμφιβληστροειδή.

Η αρχιτεκτονική του FDDI προβλέπει δύο δακτυλίους οπτικών ινών, τον πρωτεύοντα και

τον δευτερεύοντα. Ο ένας μεταδίδει κατά την φορά των δεικτών του ρολογιού ενώ ο άλλος αντίθετα. Οι σταθμοί, λοιπόν, του δικτύου μπορούν είτε να συνδεθούν μόνο με τον πρωτεύοντα οπότε μιλάμε για σταθμό τύπου Β, είτε και με τους δύο οι οποίοι ονομάζονται σταθμοί τύπου Α. Ανάλογα με το πόση είναι η ανοχή βλαβών, μία εγκατάσταση μπορεί να επιλέξει μεταξύ σταθμών τύπου Α, Β ή και των δύο μαζί.

Τα πρωτόκολλα του FDDI είναι βασισμένα σε αυτά του Token Ring, με μια μικρή διαφορά. Ενώ στο Token Ring υπάρχει πάντα μόνο ένας σταθμός που εκπέμπει, ο οποίος ελευθερώνει το κανάλι όταν επανέρθει το πακέτο του πίσω σ'αυτόν, κάτι τέτοιο στο FDDI θα δημιουργούσε απαράδεκτες καθυστερήσεις. Ας μην ξεχνούμε ότι το FDDI μπορεί να εκτείνεται μέχρι και σε 200km. Για αυτό το λόγο ένας σταθμός όταν τοποθετήσει τα πακέτα του στο μέσο, εκπέμπει και ένα καινούργιο, ελεύθερο, token. Έτσι στο FDDI μπορούν να υπάρχουν ταυτόχρονα πολλά token και πολλά frames πάνω στο δίκτυο.

Το FDDI επιτρέπει πλαίσια παρόμοια με αυτά του Token Ring. Επίσης επιτρέπει ειδικά

σύγχρονα πλαίσια για δεδομένα, που προέρχονται από κωδικοποίηση PCM δειγμάτων φωνής και μετάγονται με κυκλώματα (circuit switched) ή για δεδομένα ISDN. Τα σύγχρονα πλαίσια δημιουργούνται κάθε 125μsec από ένα κύριο σταθμό, για να παρέχουν τα 8000 samples/sec που απαιτούν τα συστήματα PCM. Κάθε ένα από αυτά τα πλαίσια έχει μια επικεφαλίδα, δεδομένα των 16 bytes που δεν μετάγονται με κυκλώματα, και μέχρι 96 bytes που μετάγονται με κυκλώματα, δηλαδή μέχρι 96 κανάλια PCM.

Το συνολικό εύρος ζώνης που δεν χρησιμοποιείται από τα σύγχρονα πλαίσια κατανέμεται

σύμφωνα με τη ζήτηση. Η μη σύγχρονη επικοινωνία διαιρείται σε κατηγορίες προτεραιοτήτων, με την μεγαλύτερη προτεραιότητα να έχει το πρώτο λόγο στο εύρος ζώνης που απομένει.

65

6.3.3. Ethernet 802.3

Το πρότυπο Institute of Electrical and Electronic Engineers (IEEE), IEEE 802.3 Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection (CSMA/CD) Access Method and Physical Layer Specification είναι ίδιο, με μία ή δύο εξαιρέσεις, με την προδιαγραφή. Συγκεκριμένα, ο κόμβος που θέλει να μεταδώσει, ανιχνεύει το κανάλι και αν αυτό είναι κατειλημμένο, συνεχίζει την ανίχνευση μέχρι να διαπιστώσει ότι είναι ελεύθερο. Αμέσως μόλις ελευθερωθεί το κανάλι, αρχίζει την μετάδοση των δεδομένων. Αν διαπιστώσει σύγκρουση (που οφείλεται σε ταυτόχρονη έναρξη μετάδοσης με άλλο κόμβο) σταματάει την μετάδοση και περιμένει κάποιο χρονικό διάστημα για την επανάληψη της διαδικασίας.

Η δημιουργία του προτύπου αυτού στηρίχθηκε στο ALOHA και στο CSMA τα οποία

αρχικά εφαρμόστηκαν στην ραδιοεπικοινωνία. Αργότερα η εταιρεία XEROX Park κατασκεύασε ένα σύστημα με ταχύτητα 2.94 Mbps το οποίο στηρίχθηκε στο CSMA/CD. Με το σύστημα αυτό ένωσε 100 υπολογιστές με καλωδίωση 1 χιλιομέτρου. Το σύστημα αυτό ονομάστηκε Ethernet και αποτέλεσε τη βάση πάνω στην οποία εταιρείες όπως η DEC και η Intel κατασκεύασαν το δίκτυο 10 Mbps Ethernet (IEEE-802.3) . Τα IEEE έγγραφα ποτέ δεν αναφέρουν την λέξη Ethernet και παρόλο που η λέξη Ethernet χρησιμοποιείται σχεδόν παγκόσμια για να περιγράφει δίκτυα CSMA/CD, αυτά θα πρέπει να περιγράφονται ως IEEE 802.3, επειδή αυτό είναι το πρότυπο που ακολουθούν.

6.3.4. Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection (CSMA/CD)

Το πρωτόκολλο CSMA/CD (Carrier Sense Multiple Access with Collision Detection) λειτουργεί ακριβώς όπως και το CSMA, αλλά είναι πιο βελτιωμένο όσον αφορά τη διαχείριση των συγκρούσεων. Πιο συγκεκριμένα όταν δύο σταθμοί στείλουν δεδομένα ταυτόχρονα στο κανάλι, τότε αυτά θα συγκρουστούν. Όταν οι δύο σταθμοί ανιχνεύσουν αυτή τη σύγκρουση, δεν ολοκληρώνουν τη μετάδοση των πακέτων (που ούτως ή άλλως έχουν καταστραφεί και πρόκειται να μεταδοθούν εκ νέου) αλλά τη διακόπτουν αμέσως. Αυτή η διακοπή της μετάδοσης των κατεστραμμένων πακέτων βελτιώνει την απόδοση του δικτύου όσον αφορά το ρυθμό διέλευσης και την καθυστέρηση της μετάδοσης. Κάθε κόμβος που διαπιστώνει σύγκρουση, αναβάλλει τη μετάδοση του πακέτου του, περιμένοντας για κάποιο χρονικό διάστημα, και επιχειρεί αργότερα, υποθέτοντας πως στο διάστημα αυτό, κανείς άλλος κόμβος δεν άρχισε να μεταδίδει. Το πρωτόκολλο CSMA/CD χρησιμοποιεί το μοντέλο του διακριτού χρόνου (slotted time) που σημαίνει πως ο κάθε σταθμός μπορεί να στείλει δεδομένα, μόνο στην αρχή κάποιας χρονοθυρίδας.

• Κατάσταση αργίας • Κατάσταση μετάδοσης • Κατάσταση ανταγωνισμού

Επομένως, στο πρωτόκολλο CSMA/CD, ο άξονας του χρόνου χαρακτηρίζεται από την

ύπαρξη περιόδων αργίας του καναλιού, οι οποίες εναλλάσσονται με περιόδους ανταγωνισμού και περιόδους μετάδοσης πακέτων. Η αναγνώριση των συγκρούσεων στο πρωτόκολλο CSMA/CD γίνεται δια της σύγκρισης του σήματος που έστειλε ο σταθμός με εκείνο που διαβάζει στην έξοδο του καναλιού επικοινωνίας. Εάν αυτά τα δύο σήματα είναι διαφορετικά αυτό σημαίνει πως έλαβε χώρα κάποια σύγκρουση. Για να είναι δυνατή η διαδικασία ανίχνευσης των συγκρούσεων, θα πρέπει η χρονική διάρκεια της κάθε χρονοθυρίδας να είναι ίση με 2t, όπου t είναι ο χρόνος που απαιτείται για τη μετάδοση του πακέτου δεδομένων μεταξύ των δύο πιο απομακρυσμένων σταθμών του δικτύου.

66

6.4. Ασύρματα Τοπικά Δίκτυα

Τα Ασύρματα Τοπικά Δίκτυα (Wireless Local Area Networks – WLAN) ενώ δεν αποτελούν μια νέα τεχνολογία έχουν γνωρίσει ιδιαίτερη εξάπλωση και επιτυχία τα τελευταία χρόνια λόγω της διάδοσης του κινητού εμπορίου. Τα δίκτυα αυτά όπως και τα ενσύρματα LAN, παρέχουν σύνδεση Ethernet, αλλά χωρίς καλώδια, επιτρέποντας έτσι στους χρήστες να έχουν πρόσβαση υψηλής ταχύτητας σε δίκτυα δεδομένων, όπως το διαδίκτυο ή το εσωτερικό δίκτυο μια εταιρείας με χρήση ραδιοσυχνοτήτων. Αυτό παρέχει ένα σημαντικό πλεονέκτημα σε σχέση με τα δίκτυα GPRS και UMTS, καθώς δεν απαιτείται η συνδρομή από κάποιον παροχέα δικτύου.

Η δομημένη καλωδίωση ενός χώρου εκτός από αυτά καθ' αυτά τα καλώδια συνεπάγεται

και ένα σωρό ακόμα έξοδα όπως σκάψιμο στους τοίχους, πρίζες, μετακινήσεις κ. α. Αντί αυτού τα ασύρματα δίκτυα με την χρήση των ραδιοσυχνοτήτων δεν χρειάζονται τίποτα άλλο από μια καλή θέση για την βάση του δικτύου και τις κάρτες πάνω στα μηχανήματα. Όσο αφορά τα ασύρματα δίκτυα υπάρχουν ουσιαστικά τέσσερις διαφορετικές τεχνολογίες που προσπαθούν να δώσουν ικανοποιητικές λύσεις. Η Bluetooth, οι υπέρυθρες (irDA), η ΗomeRF και τα Wi Fi. Η τελευταία αν και πιο ακριβή απ' όλες είναι και η πιο επαγγελματική μια και προσφέρει ικανοποιητικές ταχύτητες και ταυτόχρονα αξιόπιστη μεταφορά δεδομένων.

Τα Ασύρματα Τοπικά Δίκτυα (WLAN) ακολουθούν το πρότυπο IEEE 802.11, το πρώτο

πρότυπο για ασύρματη δικτύωση το οποίο αναπτύχθηκε. Τα ασύρματα τοπικά δίκτυα τα οποία είναι συμβατά με το πρότυπο ΙΕΕΕ 802.11 ονομάζονται και δίκτυα Wi-Fi.

Τα ασύρματα δίκτυα 802.11 αποτελούνται από τις κάτωθι τέσσερις βασικές μονάδες: • Σημείο πρόσβασης (Access Point - AP):

Το AP είναι η μονάδα που παίζει το ρόλο γέφυρας μεταξύ του ενσύρματου και του ασύρματου δικτύου, μετατρέποντας κατάλληλα τα πλαίσια που ανταλλάσσονται μεταξύ αυτών.

• Σύστημα διανομής (Distribution System): Το σύστημα διανομής ενώνει τα διάφορα AP του ίδιου δικτύου, επιτρέποντάς τους να ανταλλάσσουν πλαίσια. Το 802.11 δεν προσδιορίζει τον τρόπο που θα γίνεται αυτό.

• Ασύρματο μέσο μετάδοσης (Wireless Medium): Έχουν οριστεί διάφορα φυσικά στρώματα που χρησιμοποιούν είτε ραδιοσυχνότητες είτε υπέρυθρες ακτίνες για τη μετάδοση των πλαισίων μεταξύ των σταθμών του ασύρματου δικτύου.

• Σταθμοί (Stations): Οι σταθμοί που ανταλλάσσουν πληροφορία μέσω του ασυρμάτου δικτύου συνήθως είναι φορητές συσκευές (για παράδειγμα laptops ή PDAs) χωρίς όμως αυτό να είναι απαραίτητο.

Η βασική δομική μονάδα κάθε 802.11 δικτύου αποκαλείται Basic Service Set (BSS) και

αποτελείται από μία ομάδα σταθμών που επικοινωνούν μεταξύ τους. Τα όρια του BSS καθορίζονται από την περιοχή ραδιοκάλυψης, που ονομάζεται Basic Service Area (BSA). Ένας σταθμός σε ένα BSS μπορεί να επικοινωνεί με οποιονδήποτε άλλο σταθμό στο ίδιο BSS. Όσον αφορά στην αρχιτεκτονική - τοπολογία τους τα δίκτυα αυτά εμφανίζονται με δύο

67

μορφές. Τη δομημένη (Infrastructure) και την τυχαία (Ad-hoc). Τα πιο κοινά WLAN λειτουργούν στη μη αδειοδοτημένη περιοχή συχνοτήτων ISM (Industrial, Scientific and Medical) των 2,4 GHz και στην UNII (Unlicensed National Information Infrastructure) μπάντα των 5 GHz.

Πρακτικά τα ασύρματα δίκτυα Wi Fi αποτελούνται από μια βάση η οποία συνήθως

τοποθετείται κοντά στο router, στον υπολογιστή δηλαδή, ή στην συσκευή, που μας συνδέει με το εξωτερικό δίκτυο. Η βάση αυτή πρέπει να διαθέτει καλή επαφή με τον χώρο τον οποίο θέλουμε να δικτυώσουμε. Στους υπολογιστές που θέλουμε να τους τοποθετήσουμε στο ασύρματο δίκτυο πρέπει να τοποθετήσουμε μια Wi Fi κάρτα δικτύου που συνήθως είναι PCI. Στην συνέχεια κάνουμε τις απαραίτητες ρυθμίσεις για την επικοινωνία της βάσης με το PC εκτός από τα καθιερωμένα για τις ρυθμίσεις του πρωτοκόλλου TCP/IP. Τα Wi Fi υποστηρίζουν και κρυπτογράφηση και άλλα συστήματα ασφαλείας για να εξασφαλιστεί η σωστή επικοινωνία του δικτύου. Αυτά όμως απαιτούν ιδιαίτερη προσοχή των διαχειριστών δικτύου που πολλές φορές δεν δίνεται με αποτέλεσμα να εμφανίζονται τα φαινόμενα hacking των ασύρματων δικτύων από επιτήδειους που με τα κατάλληλα εργαλεία παρεμβάλλονται στο ασύρματο δίκτυο.

Όσον αφορά την ενέργεια, το εύρος και το ρυθμό μετάδοσης των δεδομένων θα πρέπει να

ληφθεί υπόψιν πως η χωρητικότητα μετάδοσης των πληροφοριών σε ένα ασύρματο κανάλι εξαρτάται από τη δύναμη του πομπού και το εύρος της μετάδοσης. Στα κινητά δίκτυα τηλεφώνων, οπού υπάρχει υψηλό επίπεδο ασυμμετρίας μεταξύ εξυπηρετητή και πελάτη είναι δύσκολο να αυξηθεί η ενέργεια του πελάτη εξαιτίας των μπαταριών. Πρέπει να δημιουργηθούν νέοι σταθμοί που θα υποστηρίζουν υπηρεσίες 3G. Η κατανάλωση ενέργειας στα ασύρματα τοπικά δίκτυα είναι πολύ μεγάλη για πολύ μικρές συσκευές όπως τα PDA.

6.5. Βασικά πρότυπα ασύρματων τοπικών δικτύων

Το 1997 παρουσιάστηκε το πρότυπο ΙΕΕΕ 802.11 το οποίο παρουσίαζε ρυθμό μετάδοση 2Μbits/sec συντελώντας στην δημιουργία των πρώτων WLAN. Σήμερα βελτιωμένες εκδόσεις του προτύπου είναι τα ΙΕΕΕ 802.11.a και IEEE 802.11.g με ρυθμούς μετάδοσης 54Mbits/sec που επιτρέπουν την εξάπλωση των WLAN σε μια ευρεία περιοχή εφαρμογών. Όμως η εξέλιξη των ασύρματων τηλεπικοινωνιών δεν σταματά εκεί. Πρότυπα όπως το Bluetooth, ή όπως λέγεται πλέον 802.15.1, τα IEEE 802.15.3 και ΙΕΕΕ 802.15.4 επιτρέπουν την δικτύωση και επικοινωνία ακόμα και στο επίπεδο του καθένα μας ξεχωριστά, κάνοντας εφικτή την ανάπτυξη Ασύρματων Προσωπικών Δικτύων (Wireless Personal Area Network – WPAN), τα οποία ορίζονται ως δίκτυα χωρίς προκαθορισμένη δικτυακή υποδομή, ικανά να επικοινωνούν σε ακτίνα τουλάχιστον 10 μέτρων γύρω από το άτομο που τα φέρει.

Τα βασικά πρότυπα, που χρησιμοποιούνται σήμερα για τα Ασύρματα Τοπικά Δίκτυα και τα οποία έχουν εγκριθεί από τον οργανισμό ΙΕΕΕ (Institute of Electrical and Electronics Engineers) είναι τα παρακάτω:

6.5.1. Ασύρματο Ethernet IEEE 802.11b

Δημιουργήθηκε τον Σεπτέμβριο του 1999 και είναι σήμερα το γνωστότερο και πιο ευρέως χρησιμοποιούμενο πρότυπο ασύρματης τοπικής δικτύωσης, γνωστό και με την ονομασία Wi-Fi. Το wireless Ethernet είναι μια ασύρματη έκδοση του Ethernet βασισμένου σε δίαυλο και λειτουργεί σε δύο διαφορετικές καταστάσεις. Χρησιμοποιεί ένα σύστημα που ονομάζεται Carrier Sense Multiple Access with Collision Avoidance (CSMA/CΑ). Μπορεί να έχει

68

πρόσβαση σε ένα δίκτυο με 70 συνδέσεις ταυτόχρονα γεγονός που το κάνει μια φθηνή επιλογή για τις επιχειρήσεις. Το πρωτόκολλο αυτό παρέχει μετάδοση 11 Mbps στη ζώνη 2.4 GHz και δεν είναι δυνατό να χρησιμοποιηθεί με το 802.11a. Προσφέρει πρόσβαση σε δεδομένα σε απόσταση μέχρι 100 μέτρα από το σταθμό βάσης.

6.5.2. 802.11g

Το πρότυπο ΙΕΕΕ 802.11g παρέχει μια μετάδοση μέχρι 54 Mbps (τυπικά 22 Mbps) στη ζώνη 2.4 GHz. Θεωρείται ότι είναι ο διάδοχος του 802.11b και συμβατός με αυτό. Προσφέρει πρόσβαση υψηλής ταχύτητας σε δεδομένα σε απόσταση μέχρι 100 μέτρα από το σταθμό βάσης.

6.5.3. 802.11a

Το ΙΕΕΕ 802.11a είναι το ίδιο με το IEEE 802.11b, αλλά λειτουργεί στα 5GHz αντί στα 2,4GHz και καθορίζει μια υψηλή ταχύτητα της τάξεως των 54Μbps για αποτελεσματική διανομή πακέτων. Χρησιμοποιεί το ίδιο ασύρματο Ethernet και την προσέγγιση πρόσβασης στο μέσο μετάδοσης όπως και το 802.11b.

6.5.4. HiperLAN2

Το HiperLAN είναι ακρώνυμο των High Performance Lan Type 2. Παρουσιάστηκε από το Ευρωπαϊκό Ινστιτούτο Τυποποίησης των Τηλεπικοινωνιών (European Telecommunications Standard Institute – ETSI), το οποίο μπορεί να ανταπεξέλθει σε ένα μεγάλο εύρος ασύρματων προτύπων που είναι γνωστά με το όνομα Broadband Radio Access Network (BRAN) αλλά και με Προσωπικά Δίκτυα. Όπως το 802.11a λειτουργεί και αυτό στα 5GHz, ορίζοντας μια διασύνδεση μέσω αέρα με ταχύτητες έως 54Mbps και αυξημένα επίπεδα ασφάλειας. Το HiperLAN2 παρέχει ασύρματη πρόσβαση μικρού εύρους σε ενσύρματες υποδομές δικτύων, παρέχοντας έτσι σε κινητά τερματικά πρόσβαση σε δίκτυα Internet Protocol (IP), ATM και Universal Mobile Telephone System (UMTS). Σε αντίθεση με τις ασύρματες Ethernet προσεγγίσεις, το HiperLAN παρέχει συνδεσιστρεφείς υπηρεσίες με μια ποικιλία ποιότητας υπηρεσιών (Quality of Services-QoS) και ασφάλειας.

Έχει σχεδιαστεί να υποστηρίζει μεταφορές μεταξύ σημείων πρόσβασης και μεταξύ

τοπικών δικτύων και δικτύων ευρείας ζώνης, καθώς και μεταφορά μεταξύ εταιρικού και δημοσίου περιβάλλοντος. Έχει στόχο να παρέχει υψηλού επιπέδου ασφάλεια που να είναι επεκτάσιμη και να υποστηρίζει μεγάλο εύρος επιλογών και ποιότητα υπηρεσιών, για κτίρια με δίκτυα πολλών υπηρεσιών. Η ποιότητα υπηρεσιών είναι η ποικιλία στους πόρους που έχουν δεσμευτεί σε μια φορητή συσκευή, για να διασφαλιστεί το ελάχιστο επίπεδο που είναι απαραίτητο για να υποστηριχθεί η συγκεκριμένη υπηρεσία.

Το HiperLAN είναι ένα δίκτυο υψηλής ταχύτητας που χρησιμοποιεί Orthogonal

Frequency Digital Multiplexing (OFDM) για να μεταδώσει ένα λογικό σήμα στο φυσικό επίπεδο. Πάνω από αυτό το πρωτόκολλο Media Access Control (MAC) του HiperLAN2 χρησιμοποιεί Dynamic Time-Division Duplex για δημιουργία λογικών καναλιών. Το HiperLAN2 είναι συνδεσιστρεφές (connection-orientated).

Διάφορες φορητές συσκευές, που ονομάζονται Mobile Terminals και Access Points,

αρχίζουν τις συνδέσεις πριν μεταδώσουν δεδομένα χρησιμοποιώντας πολύπλεξη διαίρεσης χρόνου, που είναι συνδέσεις που ορίζονται λογικά σε συγκεκριμένες χρονικές στιγμές του

69

καναλιού. Αυτό υποστηρίζει QoS, επιτρέποντας σε πολλά λογικά κανάλια να αντιστοιχούνται σε κάθε φορητό τερματικό ώστε να ανταποκρίνεται στο απαραίτητο επίπεδο υποστήριξης. Ένα άλλο θέμα των συνδεσιστρεφών συνδέσεων είναι το μοντέλο ασφαλείας. Υποστηρίζει το σημείο πρόσβασης ώστε να συνδεθεί στο δίκτυο όσο και το φορητό τερματικό κάνει έλεγχο ταυτότητας ότι είναι ο νόμιμος παροχέας υπηρεσιών.

Πρότυπο Οργανισμός

Προτυποποίησης Μέγιστη Ταχύτητα Διαμεταγωγής

Συχνότητα Λειτουργίας

802.11b IEEE 11 Mbps 2.4 GHz Αποτελεί το πιο δημοφιλές πρότυπο ασύρματου τοπικού δικτύου με πάνω από 1500 πιστοποιημένα προϊόντα 200 τουλάχιστον κατασκευαστών. Βασικό μειονέκτημα αποτελεί η λειτουργία του στην ήδη κορεσμένη συχνότητα των 2.4 GHz. 802.11a IEEE 54 Mbps 5 GHz Προσφέρει μεγαλύτερη ταχύτητα και λειτουργία σε μη κορεσμένη συχνότητα. Ως εκ τούτου, παρουσιάζει προβλήματα συμβατότητας με το πρότυπο 802.11b, ενώ δεν προσφέρει σημαντική βελτίωση σε θέματα ασφάλειας. 802.11g IEEE 54 Mbps 2.4 GHz Προσφέρει μεγαλύτερη ταχύτητα, ενώ είναι συμβατό με το πρότυπο 802.11b. Βασικό μειονέκτημα αποτελεί η λειτουργία του στην ήδη κορεσμένη συχνότητα των 2.4 GHz. HiperLan2 IEEE 54 Mbps 5 GHz Προσφέρει πιο αξιόπιστες πολιτικές ασφάλειας και περιαγωγής, καθώς και μεγαλύτερες ταχύτητες διαμεταγωγής. Παρόλα αυτά, δεν είναι συμβατό με το πρότυπο 802.11b.

ΠΙΝΑΚΑΣ 6.2: Χαρακτηριστικά βασικών προτύπων WLAN

6.7. Τεχνολογία Bluetooth

Το Bluetooth αρχικά αναπτύχθηκε από την Ericsson με την προοπτική να επιτρέπει σε φορητούς υπολογιστές να κάνουν τηλεφωνικές κλήσεις μέσω ενός κινητού τηλεφώνου. Η ανάγκη υπήρχε για ένα σύστημα ασύρματης δικτύωσης με εμβέλεια μόλις λίγων μέτρων που θα είναι φθηνό και ταυτόχρονα αξιόπιστο Έτσι η SIG (Ericsson, Nokia, Intel, κ.α.) που ανέπτυξε και αναπτύσσει ακόμη το σύστημα εξέδωσε τις προδιαγραφές του (1.0). Έπειτα η ΙΕΕΕ συμμετείχε στο όλο έργο προτυποποιώντας το σαν 802.15.1 ως το πρώτο Ασύρματο Δίκτυο Προσωπικής Περιοχής. Και οι δυο ομάδες συνεχίζουν να το εξελίσσουν με κάποιες διαφορές. Έχει σχεδιαστεί ειδικά για να υποστηρίζει την ιδέα ενός κινητού, Προσωπικού Δικτύου. Αποτελείται από υλικό, με την μορφή ραδιο-αντένας και έναν πομποδέκτη Radio Frequency σε ένα τσιπ και ένα σύνολο από πρωτόκολλα, με τα οποία μπορεί να διασυνδέεται μια συσκευή με την μονάδα Bluetooth.

Η τεχνολογία Bluetooth έχει αναπτυχθεί για να κάνει ad hoc αλληλεπίδραση μεταξύ

τελείως ετερογενών συσκευών όσο γίνεται πιο απλή. Το Bluetooth βασίζεται στο πρότυπο 802.11 ad hoc των δικτύων και έχει πολλά κοινά με το πρότυπο της υπέρυθρης μεταφοράς δεδομένων IrDA. Το Bluetooth είναι ιδανικό για να συνδέει συσκευές σε ένα δωμάτιο, όπως τα PDA και κινητά τηλέφωνα. Το πλεονέκτημα που προσφέρει είναι ότι συνδέει συσκευές χωρίς καλώδια και κάνει ευκολότερη την εγκατάσταση και την αναδιάταξη του εξοπλισμού. Οι συσκευές Bluetooth μπορούν να ανακαλύψουν η μια την άλλη καθώς μπαίνουν στο εύρος και διαπραγματεύονται το μοίρασμα υπηρεσιών.

70

Η βασική μονάδα ενός τέτοιου συστήματος είναι το piconet (μικροσκοπικό δίκτυο), το οποίο αποτελείται από ένα κόμβο κυρίου (master) και μέχρι επτά ενεργούς κόμβους υπηρέτη (slave) μέσα σε μια απόσταση 10 μέτρων. Πολλαπλά μικροσκοπικά δίκτυα μπορούν να συνυπάρχουν σε ένα δωμάτιο, ενώ μπορούν να είναι και συνδεδεμένα μέσω ενός κόμβου γέφυρας. Στην τελευταία περίπτωση ένα τέτοιο δίκτυο ονομάζεται διάσπαρτο (scatternet). Εκτός από τους επτά ενεργούς κόμβους ένα piconet μπορεί να έχει μέχρι και 255 σταθμευμένους υπηρέτες τους οποίους την ενεργοποίηση ή μη ελέγχει ο master. Ουσιαστικά το μικροσκοπικό δίκτυο είναι ένα συγκεντρωτικό σύστημα TDM, με τον κύριο να ελέγχει το ρολόι και να καθορίζει ποια συσκευή θα επικοινωνήσει σε ποια χρονική υποδοχή. Ο λόγος αυτού του σχεδιασμού (piconet/scatternet) είναι η εύκολη και φθηνή υλοποίηση. Επίσης επιτρέπει πολλές συσκευές να διαμοιράζονται τον ίδιο φυσικό χώρο κάνοντας αποδοτικότερη χρήση του εύρους συχνοτήτων. Ο ραδιοπομποδέκτης λειτουργεί σε εύρος 2.4 GHz. Ο πομποδέκτης και η αντένα του μπορεί να είναι και τα δύο πολύ μικρά, ώστε να μπορούν εύκολα να μπουν σε μία συσκευή. Η κύρια λειτουργικότητα της συσκευής προσπελαύνεται χρησιμοποιώντας τρία βασικά πρωτόκολλα: το Logical Link Control and Adaptation Protocol (L2CAP), το Service Discover Protocol (SDP), και το Radio Frequency COMMunication Protocol (RFCOMM).

Το L2CAP παρέχει την κύρια διασύνδεση σε πρωτόκολλα υψηλού επιπέδου. Είναι το

κάτω μισό του επιπέδου διασύνδεσης δεδομένων του μοντέλου ISO OSI. Το L2CAP μετατρέπει τα ψηφιακά ηλεκτρικά σήματα σε σήματα ζώνης, βάσης.

Το SDP υποστηρίζει λειτουργίες που αφορούν την εύρεση και την λήψη πληροφοριών

σχετικά με την ταυτότητα και τα χαρακτηριστικά των υπηρεσιών που προσφέρονται από άλλες συσκευές και τις πληροφορεί για τα χαρακτηριστικά της δικής του συσκευής.

Το RFCOMM είναι η τεχνολογία που αντικαθιστά τα καλώδια. Παρέχει δυνατότητα

μεταφοράς για όλες τις υπηρεσίες υψηλού επιπέδου που χρησιμοποιούν σειριακή γραμμή για μηχανισμό μεταφοράς. Η μετάβαση και η λήψη επιτυγχάνεται μέσω της αντένας που σχηματίζει τη διεπαφή με τον αέρα. Η μετάδοση γίνεται μέσω ενός εύρους συχνότητας στα 2.4GHz. Κάθε συσκευή χρησιμοποιεί ολόκληρο το εύρος σε κάθε μετάδοση, χρησιμοποιώντας μια τεχνική μεταπήδησης συχνότητας που ξεπερνά τον θόρυβο του περιβάλλοντος. Μεταπηδώντας συνεχώς η συσκευή μεταξύ συχνοτήτων, βελτιστοποιεί τις πιθανότητες να κάνει τη μετάδοση της σε ένα μέρος του εύρους με μικρό θόρυβο.

Το Bluetooth μπορεί να χρησιμοποιηθεί για μεγάλο πλήθος εφαρμογών. Μπορεί να

μεταφέρει πολύ εύκολα και επιτόπου, ήχο και δεδομένα παρέχοντας ασύρματη σύνδεση σε διαφορετικές συσκευές. Επίσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για τη διασύνδεση χωρίς καλώδια, και για την δημιουργία ad-hoc δικτύων. Οι προδιαγραφές του Bluetooth περιλαμβάνουν δύο κατηγορίες. Τον πυρήνα και τα προφίλ. Οι προδιαγραφές του πυρήνα περιγράφουν τις λεπτομέρειες των διαφόρων επιπέδων της αρχιτεκτονικής του. Οι προδιαγραφές των προφίλ περιγράφουν τη χρήση του Bluetooth ώστε να υποστηρίζει διάφορες εφαρμογές και πως αυτές συνδυάζονται με τα επίπεδα της στοίβας των πρωτοκόλλων που βρίσκονται στον πυρήνα. Κάποια από αυτά τα προφίλ είναι: μεταφορά αρχείων, γέφυρα με το internet, πρόσβαση σε τοπικό δίκτυο, ακουστικά, κ.α . Τα προφίλ είναι συνολικά 13.Το Bluetooth για την ασφάλειά του χρησιμοποιεί authentication, κρυπτογράφηση και διαχείριση κλειδιού.

71

6.8. Έναρξη και Διατήρηση Ασύρματων Συνδέσεων

Πριν μια συσκευή Bluetooth συνδεθεί με μία άλλη συσκευή πρέπει να γνωρίζει αν υπάρχει άλλη συσκευή και ότι βρίσκεται στο εύρος μετάδοσης. Υπάρχουν διάφορα περιβάλλοντα με τα οποία θα πρέπει να συνεργαστεί οποιαδήποτε τεχνολογία ενός Προσωπικού Δικτύου.

i. Ένα περιβάλλον όπου οι συσκευές αλλάζουν σπάνια. ii. Ένα περιβάλλον με διάφορες στατικές συσκευές επικοινωνίας με μεγάλη κίνηση από

φορητές συσκευές. iii. Ένα περιβάλλον όπου η περισσότερη αλληλεπίδραση γίνεται μεταξύ των προσωπικών

φορητών συσκευών. iv. Ένα περιβάλλον όπου μια προσωπική φορητή συσκευή συνδέεται τακτικά με άλλες

στατικές και φορητές συσκευές.

6.8.1. Ασύρματες Καταστάσεις Επικοινωνίας

Μία συσκευή Bluetooth μπορεί να βρίσκεται σε μία από τις τέσσερις βασικές καταστάσεις:

a) Χωρίς σύνδεση. b) Συνδεόμενη. c) Ενεργή. d) Χαμηλή ενέργεια. Μια συσκευή μπορεί να λειτουργεί διαφορετικά, ανάλογα με την κατάσταση της. Υπάρχει

μια μόνο λειτουργία στη μη συνδεδεμένη κατάσταση, η STANDBY. Στη λειτουργία STANDBY, η συσκευή μπορεί να αποκρίνεται σε αιτήσεις INQUIRY και PAGE άλλων μονάδων εκτελώντας σε διαστήματα INQUIRY SCAN και PAGE SCAN. Υπάρχει ένα τυπικό σύνολο από 321 συχνότητες μεταπήδησης τις οποίες παρακολουθεί η συσκευή. Αν λάβει ένα μήνυμα INQUIRY ή ένα μήνυμα PAGE σε μια από τις συχνότητες ενώ εκτελεί ένα INQUIRY SCAN ή ένα PAGE SCAN θα αποκριθεί.

Μια συσκευή θα στείλει ένα μήνυμα INQUIRY όταν θέλει να ανακαλύψει ποιες

συσκευές είναι στο εύρος της. Όταν στέλνεται ένα μήνυμα INQUIRY, περιλαμβάνει πληροφορίες, όπως το ID και πληροφορίες του τύπου της συσκευής. Το Bluetooth χρησιμοποιεί ένα σύστημα τύπου συσκευών, έτσι ώστε οι κατασκευαστές να μπορούν να καθορίσουν τον τύπο των συσκευών που είναι ο κατάλληλος να επικοινωνούν οι διάφορες οικιακές συσκευές. Αυτό έχει στόχο να εμποδίσει μια συσκευή να σχετίζεται με αποκρίσεις συσκευών που δεν έχουν σημασία για αυτήν. Αυτοί οι περιορισμοί μπορεί να είναι απαραίτητοι για να διασφαλιστεί η ασφάλεια αλλά και να περιορίσουν την χρησιμότητα των συσκευών σε πολλές περιπτώσεις. Η Bluetooth προσέγγιση πρέπει να ορίζει διάφορα προφίλ που να ανταποκρίνονται σε συγκεκριμένα σενάρια χρήσης.

Για παράδειγμα το Generic Access Profile, έχει τρεις λειτουργίες ανακάλυψης. Στη

λειτουργία «μη αποκαλυπτόμενης συσκευής» η συσκευή δεν μπαίνει σε κατάσταση INQUIRY RESPONSE. Στην «περιορισμένη λειτουργία ανακάλυψης» οι συσκευές μπαίνουν σε λειτουργία INQUIRY RESPONSE. Στη «γενική λειτουργία ανακάλυψης» οι συσκευές κάνουν σάρωση σε τακτά διαστήματα και αποκρίνονται συνεχώς σε αιτήσεις. Τα ασύρματα

72

δίκτυα αποτελούν έναν πολύ έντονο τομέα έρευνας τον τελευταίο καιρό μια και υπάρχει η περίπτωση να απειλήσουν και τα κινητά τρίτης γενιάς εφόσον βελτιωθούν οι τρόποι επικοινωνίας των PC ή PDA με τις βάσεις των παροχέων δικτύου. Ο οργανισμός WECA (Wireless Ethernet Compatibility Alliance) ασχολείται με την δημιουργία standard των Wi Fi για να υπάρχει συμφωνία μεταξύ των κατασκευαστών Wi Fi συσκευών.

6.8.2. Δημιουργία Συνδέσεων Δικτύου

Για να δημιουργήσει μια συσκευή μια σύνδεση στέλνει ένα μήνυμα PAGE στην συγκεκριμένη συσκευή με την οποία θέλει να συνδεθεί. Έτσι αρχικά η συσκευή μεταδίδει ένα μήνυμα που περιλαμβάνει τη διεύθυνση της συσκευής με την οποία θέλει να συνδεθεί. Αφού γίνει η σύνδεση ένα νέο piconet είναι σε ενεργή κατάσταση. Υπάρχουν δύο λειτουργίες στην ενεργή κατάσταση, η αποστολή και λήψη και η σύνδεση. Στην αποστολή και λήψη τα δεδομένα περνούν μεταξύ κύριας και εξαρτώμενης συσκευής. Στη λειτουργία σύνδεσης, ανταλλάσσονται μόνο σήματα ελέγχου και συγχρονισμού, αλλά η συσκευή παρακολουθεί ενεργά συνεχώς τα δεδομένα.

Σε ένα δυναμικό περιβάλλον οι συσκευές θα στέλνουν συχνά μηνύματα INQUIRY για να

διατηρούνται ενημερωμένες για το περιβάλλον τους. Συνήθως δεν ξεκινούν μια σύνδεση εκτός αν κάνει ενέργεια ο χρήστης ή μια εφαρμογή ζητήσει να σταλούν δεδομένα σε μια συγκεκριμένη συσκευή. Σε αυτό του είδους περιβάλλον, τα piconet θα είναι ομότιμα , θα ξεκινούν θα κάνουν αλλαγές και θα αποσυνδέονται. Αντίθετα σε στατικό περιβάλλον τα μέλη είναι πιθανόν να είναι σχετικά σταθερά, τα δίκτυα να διαμορφώνονται και να παραμένουν έτσι για εκτεταμένες περιόδους, ακόμα και αν δεν γίνεται επικοινωνία.

Στην λειτουργία Sniff, μια συσκευή παρακολουθεί την κύρια συσκευή όπως γίνεται

κανονικά, αλλά σε περιορισμένο ρυθμό. Σε συνδεδεμένη λειτουργία, μια συσκευή πρέπει να παρακολουθεί για δεδομένα και να ελέγχει τα μηνύματα σε συγκεκριμένους χρονικούς περιόδους σε κάθε κύκλο.

Μια εξαρτώμενη συσκευή διαλέγει αν θα μπει ή όχι σε λειτουργία Sniff. Μια κύρια

συσκευή μπορεί να αποφασίσει να βάλει μια συσκευή σε λειτουργία Hold, αν ξέρει ότι δεν υπάρχουν δεδομένα για να ανταλλάξουν. Αλλά μπορεί να απαιτήσει να μπει σε λειτουργία Hold σε ένα piconet, ώστε να μπορεί να δημιουργήσει ένα άλλο piconet για να κάνει χρήση μιας υπηρεσίας και να επιστρέψει βγαίνοντας από την λειτουργία αυτή. Ο μηχανισμός μεταφοράς δεδομένων μεταξύ δύο piconet αρχίσει όταν η συσκευή παύει την λειτουργία Hold.

Στις λειτουργίες Sniff και Hold, μια συσκευή εξακολουθεί να είναι ένα πλήρες μέλος του

piconet και μπορεί εύκολα να επιστρέψει σε πλήρη συμμετοχή στο δίκτυο. Στη λειτουργία Park, μια συσκευή θα παραμείνει συγχρονισμένη με το piconet αλλά θα δεν θα συμμετέχει καθόλου και παραιτείται από την διεύθυνση MAC. Η λειτουργία Park παρέχει έναν τρόπο να χειρίζεται μια κύρια συσκευή περισσότερες από επτά άλλες συσκευές ταυτόχρονα σε ένα piconet.

73

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 7:

ΕΦΑΡΜΟΓΕΣ M-COMMERCE

7.1. Προϊόντα και υπηρεσίες του M-commerce

Υπάρχουν πάρα πολλές εφαρμογές, υπηρεσίες και προϊόντα διαθέσιμα στον επιχειρηματικό, ασύρματο κόσμο του M-commerce. Με τον όρο προϊόν αναφερόμαστε σε μια εμπορική εφαρμογή της ασύρματης τεχνολογίας και όχι απλά σε μια συγκεκριμένη τεχνολογία ή συσκευή. Ακόμα και ένα SMS, που ουσιαστικά δεν είναι τίποτε άλλο από ένα μήνυμα κειμένου, έχει και αυτό μια εμπορική αξία, η οποία το καθιστά προϊόν του ασύρματου κόσμου.

Οι πέντε κύριες περιοχές του M-commerce αφορούν: α) υπηρεσίες ασύρματης πλατφόρμας βάσης (όπως είναι οι υπηρεσίες φωνής, τα SMS και η πρόσβαση στο Διαδίκτυο) β) υπηρεσίες M-commerce για καταναλωτές (όπως είναι το mobile banking) γ) υπηρεσίες M-commerce για επιχειρήσεις (όπως είναι οι κινητοί πράκτορες) δ) οικονομικά μοντέλα για ασύρματα δεδομένα και πληροφορίες (όπως για παράδειγμα το κόστος των ασύρματων μεταδόσεων) ε) εμπορικές εφαρμογές του ασύρματου Κινητού Διαδικτύου

Τα προϊόντα και οι υπηρεσίες M-commerce του ασύρματου κόσμου μπορούν να ομαδοποιηθούν σε δυο κατηγορίες:

α) Προϊόντα, υπηρεσίες και τεχνολογίες “ώθησης” β) Προϊόντα, υπηρεσίες και τεχνολογίες “έλξης”

Όταν μιλάμε για έλξη (pulling) και ώθηση (push) αναφερόμαστε στο αν ο χρήστης που

λαμβάνει στην φορητή του συσκευή κάποια προϊόντα και υπηρεσίες τα έχει ζητήσει (για παράδειγμα ένα χρήστης κινητού τηλεφώνου που ζητά δεδομένα) ή εάν προωθούνται από τον Web εξυπηρετητή στην συσκευή του χωρίς ο ίδιος να τα ζητήσει (για παράδειγμα ενημερωτικά μηνύματα για κάποιο προϊόν). Αυτή η διαδικασία δεν έχει να κάνει με το κλασσικό μοντέλο αίτησης-απόκρισης.

Στο μοντέλο έλξης, ο χρήστης ζητά πληροφορίες καλώντας ένα συγκεκριμένο URL όταν

μιλάμε για ένα WAP κινητό ή μέσω ενός μίνι browser όταν μιλάμε για ένα PDA. Ο Web εξυπηρετητής επιστρέφει τα δεδομένα που ζητήθηκαν από τον χρήστη. Στο μοντέλο ώθησης από την άλλη, τα δεδομένα στέλνονται στον χρήστη με βάση το γνωστό του προσωπικό προφίλ. Τέτοιες πληροφορίες μπορεί να είναι οι τιμές μετοχών τις οποίες ο χρήστης δείχνει ενδιαφέρον να αγοράσει ή να πουλήσει, πληροφορίες για νέα προϊόντα, όπως για παράδειγμα ο νέος δίσκος ενός καλλιτέχνη σε ένα ηλεκτρονικό δισκοπωλείο για τον οποίο ο χρήστης έχει δείξει ενδιαφέρον με αγορές προηγουμένων δίσκων ή αγορές δίσκων παρεμφερών καλλιτεχνών. Τέτοια προφίλ βασίζονται στα λεγόμενα cookies, τα οποία είναι υπεύθυνα για την τήρηση πληροφοριών σχετικά με την συχνότητα των επισκέψεων του χρήστη σε Web

74

τοποθεσίες αλλά και τις σελίδες εκείνες στις οποίες εκδήλωσε μεγαλύτερο ενδιαφέρον (κάτι που φαίνεται από τον χρόνο παραμονής του στην συγκεκριμένη σελίδα). Με βάση λοιπόν το ιστορικό του χρήστη, μπορεί ένας Web εξυπηρετητής να βγάλει συμπεράσματα για τα ενδιαφέροντα του χρήστη σχηματίζοντας ένα προφίλ και στέλνοντας του πληροφορίες.

7.2. Ανταλλαγή Μηνυμάτων WAP Ώθησης και Έλξης

Στο μοντέλο ώθησης των ασύρματων τηλεπικοινωνιών, τα δεδομένα στέλνονται σε μία συσκευή χωρίς να το ζητήσει προηγουμένως ο χρήστης. Τέτοια παραδείγματα περιλαμβάνουν μηνύματα κειμένου που στέλνονται σε κινητά τηλέφωνα για να ειδοποιήσουν τους πελάτες για διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες καθώς και μηνύματα μέσου pager. Στη διεργασία αυτή ένα μήνυμα στέλνεται στο pager ενός χρήστη, που τον πληροφορεί ότι κάποιος προσπαθεί να επικοινωνήσει μαζί του. Τα μηνύματα κειμένου μέσω SMS είναι παρόμοια με το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, γιατί είναι μια υπηρεσία αμφίδρομη. Δηλαδή μπορούν να σταλούν και να απαντηθούν μηνύματα από την ίδια υπηρεσία. Με περιεχόμενο μηνυμάτων ώθησης που περιλαμβάνει: τίτλους νέων, αποτελεσμάτων αγώνων, μετοχές κ.α.

Ένα από τα κύρια πλεονεκτήματα της τεχνολογίας WAP είναι ότι υποστηρίζει τα SMS

και τα κάνει διαθέσιμα μέσω των τυπικών πρωτοκόλλων του Internet. Πολλοί κατασκευαστές κινητών τηλεφώνων, προφέρουν πρόσθετες υπηρεσίες, όπως κανονικές Web τοποθεσίες που υποστηρίζουν ένα χρήστη κινητού τηλεφώνου.

Το WAP έχει δημιουργήσει ένα πρωτόκολλο τηλεπικοινωνιών που υποστηρίζει

παράδοση περιεχομένων που ξεκινούν από δίκτυα. Στο μοντέλο αρχιτεκτονικής WAP, η ώθηση αποτελείται από τρία πράγματα. Πρώτον, δημιουργείται ένα μήνυμα πρωτοκόλλου. Δεύτερον, το μήνυμα σχετίζεται για τον ασύρματο τομέα με την WAP πύλη. Τρίτον, ένας συγκεκριμένος πελάτης ή χρήστης κινητού τηλεφώνου λαμβάνει το μήνυμα.

Η έναρξη της ώθησης και η WAP πύλη επικοινωνούν μεταξύ τους χρησιμοποιώντας Push

Access Protocol που βασίζεται σε XML. Εν συντομία, η βασική λειτουργία PAP και η σειρά των διεργασιών είναι η εξής:

a) Αυτός που εκκινεί την ώθηση επικοινωνεί με την πύλη WAP. Το PAP έγγραφο περιέχει τη λειτουργία και τις ιδιότητες PAP.

b) Το μήνυμα ώθησης έχει στόχο μια συγκεκριμένη WAP συσκευή πελάτη ανάλογα με τον τύπο πληροφοριών.

c) Το μήνυμα ώθησης προσαρμόζεται με πληροφορίες προτίμησης, όπως ο υποστηριζόμενος τύπος συσκευών και χαρακτηριστικά συσκευών. Η συσκευή του πελάτη λαμβάνει το μήνυμα και τα περιεχόμενα του.

Τα μηνύματα κειμένου αποτελούν μέρος των περισσοτέρων φορητών συσκευών μαζί με

την τηλεφωνία φωνής, το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και την ασύρματη πρόσβαση. Η ενοποίηση αυτών των διαφορετικών υπηρεσιών σε μια συσκευή προσωπικής επικοινωνίας και δικτύωσης, που μπορεί να εντοπίσει αυτόματα και να έχει πρόσβαση σε δίκτυα υπολογιστών.

75

7.3. Προφίλ Ώθησης

Η Τεχνολογία ώθησης σαν έννοια υπήρχε στο ενσύρματο Internet για πολύ χρόνο πριν την εμφάνιση της ασύρματης τεχνολογίας. Οι Web browser σε κανονικά PC μπορούν να διαμορφωθούν να λαμβάνουν πληροφορίες ώθησης και διάφοροι προμηθευτές λογισμικού προσφέρουν εφαρμογές ώθησης που μπορούν να μεταφερθούν και να εγκατασταθούν σε PC με Web browser. Το προφίλ του χρήστη περιλαμβάνει πληροφορίες για αυτόν, όπως ενδιαφέροντα και προτιμήσεις. Ο χρήστης συμπληρώνει ένα προφίλ καθορίζοντας τη φύση και τον τύπο πληροφοριών που αιτούνται από το Internet.

Το προφίλ λειτουργεί σαν φίλτρο, φιλτράροντας τις άσχετες με τις σχετικές πληροφορίες

και βρίσκεται στο PC του πελάτη ή να φιλοξενείται σε έναν εξυπηρετητή. Το επίπεδο των σχετικών πληροφοριών που φιλτράρονται θα εξαρτάται από την ποιότητα των πληροφοριών που αποθηκεύονται στο προφίλ. Οι πληροφορίες του προφίλ ενεργούν γενικά ως Internet φίλτρα αναζήτησης. Το φίλτρο του προφίλ ψάχνει στο Internet για περιεχόμενα που ταιριάζουν στο προφίλ του χρήστη. Το φίλτρο μετά ανακαλεί τις σχετικές πληροφορίες και τις δημοσιεύει στο PC του χρήστη ή σε μια ασύρματη συσκευή. Στον επαγγελματικό τομέα το προφίλ χρησιμοποιείται σε τακτική βάση. Στον ασύρματο επιχειρηματικό κόσμο, η τεχνολογία ώθησης χρησιμοποιείται από εταιρείες που έχουν μεγάλες και διαφορετικές ομάδες πωλητών που τους ειδοποιούνε για τυχόν αλλαγές στα προϊόντα.

Η χρήση πρακτόρων είναι μια ενδιαφέρουσα και πολύπλοκη περιοχή έρευνας σε σχέση με

τους υπολογιστές και αφορά την ανάπτυξη αλγορίθμων αναζήτησης που παραδίδουν με ακρίβεια τις πληροφορίες που ζητούνται από τον χρήστη.

7.4. Cookies για Προφίλ

Τα προφίλ χρηστών χωρίζονται σε δυο κατηγορίες. Μπορούν να σχηματιστούν από τους ίδιους τους χρήστες και τότε ονομάζονται προφίλ διαμορφωμένα από τον χρήστη ή μπορούν να σχηματιστούν από ένα Web εξυπηρετητή που παρατηρεί την συμπεριφορά του χρήστη στο Internet και τότε ονομάζονται προφίλ που δεν είναι διαμορφωμένα από τον χρήστη. Στα προφίλ που δεν είναι διαμορφωμένα από τον χρήστη, χρησιμοποιούνται μικρά προγράμματα που ονομάζονται cookies. Τα cookies ενεργοποιούνται σε έναν υπολογιστή και συλλέγουν πληροφορίες για τις ιστοσελίδες που επισκέφτηκε ο χρήστης και κρατούν εγγραφές για τις πληροφορίες που αναζητεί ο χρήστης. Επίσης μπορούν να εντοπίζονται σε έναν κεντρικό υπολογιστή ή στο PC του πελάτη ή σε μια ασύρματη συσκευή. Πολλές Web τοποθεσίες χρησιμοποιούν cookies για να μαζεύουν προσωπικές πληροφορίες του χρήστη ή να καταγράφουν το ιστορικό των τοποθεσιών που επισκέπτονται. Μία άλλη χρήση των cookies είναι να αποθηκεύουν κωδικούς πρόσβασης και προφίλ προσδιορισμού ώστε ο χρήστης που επισκέπτεται μια ασφαλή τοποθεσία να μην χρειάζεται να ξαναδίνει τον κωδικό πρόσβασης. Πολλές φορές όμως τα cookies χρησιμοποιούνται για να καταστρέψουν λογισμικό και να διαβάσουν δεδομένα από τον σκληρό δίσκο. Αλλά μπορεί αυτό να αποφευχθεί χρησιμοποιώντας ένα cookie που ειδοποιεί τον χρήστη.

Στον ασύρματο κόσμο διάφοροι προμηθευτές προσφέρουν εφαρμογές και πόρους για να

υποστηρίξουν την τεχνολογία και τις υπηρεσίες ώθησης σε φορητές συσκευές. Παραδείγματος χάριν η εταιρεία Openwave προσφέρει μια δωρεάν τοποθεσία web ώθησης βιβλιοθήκης που χρησιμοποιείται σε κινητές εφαρμογές που υποστηρίζουν MMS. Αυτές οι φορητές εφαρμογές είναι ιδιαίτερα χρήσιμες για την δημιουργία εφαρμογών ώθησης για υπηρεσίες που βασίζονται στη θέση του χρήστη.

76

7.5. MMS: Multimedia Messaging Service

Το SMS είναι γνωστό και ως «μήνυμα κειμένου». Το SMS επιτρέπει να στέλνονται μηνύματα κειμένου μεταξύ κινητών τηλεφώνων και άλλων συσκευών. Οι δυνατότητες του SMS επεκτάθηκαν στα τέλη της δεκαετίας του 1990, με την εμφάνιση της Υπηρεσίας Εκτεταμένου Μηνύματος και της Υπηρεσίας Πολυμεσικού Μηνύματος που επιτρέπονται σε μηνύματα να περιέχουν περισσότερα πράγματα από απλά περιεχόμενα κειμένου.

Τα MMS αποτελούν το επόμενο λογικό βήμα της εξέλιξης των SMS, της υπηρεσίας των

δικτύων κινητής τηλεφωνίας που επιτρέπει τη μεταφορά σύντομων γραπτών μηνυμάτων. Τα κινητά που υποστηρίζουν τα MMS, παρέχουν τη δυνατότητα στους χρήστες τους να στείλουν και να λάβουν μηνύματα με ένα ή περισσότερα multimedia «στοιχεία» (ψηφιακές φωτογραφίες, ήχους, video). Τα περισσότερα κινητά τηλέφωνα που διατίθενται στην αγορά, καθώς και όλα όσα διαθέτουν ενσωματωμένη ψηφιακή κάμερα, υποστηρίζουν τη συγκεκριμένη υπηρεσία, καθιστώντας την ανταλλαγή φωτογραφιών ανάμεσα στους συνδρομητές των δικτύων μια ιδιαίτερα εύκολη και απλή διαδικασία.

7.5.1. Τι είναι τα MMS Τα MMS, όπως «χαϊδευτικά» αποκαλείται ο τρόπος επικοινωνίας με χρήση της υπηρεσίας

Multimedia Messaging, εκμεταλλεύονται στο έπακρο την υποδομή των δικτύων 2,5G και 3G, του GPRS και του WAP, αλλά και τα πλεονεκτήματα των νέων κινητών τηλεφώνων με έγχρωμες οθόνες, αρκετά μεγάλη επεξεργαστική ισχύ και επαρκείς μνήμη, επιτρέποντας την ταχύτατη μεταφορά δεδομένων από τηλέφωνο σε τηλέφωνο.

Το Multimedia Messaging, όπως προσδιορίζεται από το 3GPP και το WAP Forum, είναι

η υπηρεσία ανταλλαγής μηνυμάτων των δικτύων κινητής τηλεφωνίας «νέας γενιάς». Τα MMS επιτρέπουν στους χρήστες των δικτύων κινητής τηλεφωνίας την ανταλλαγή μηνυμάτων με πλούσιο multimedia περιεχόμενο, όπως εικόνες, φωτογραφίες, video, ήχους, μουσική και φυσικά κείμενο.

7.5.2. Περιεχόμενο των MMS

Το περιεχόμενο των MMS εξαρτάται ουσιαστικά από τη διάθεση και τη φαντασία του εκάστοτε χρήστη, καθώς και από τον τρόπο που επιθυμεί να εκφράσει τα συναισθήματα, τις απόψεις, την εμπειρία ή την προσωπικότητά του. Εκτός από κείμενο, τα MMS μπορούν να περιέχουν εικόνες και φωτογραφίες, ηχογραφημένους ήχους σύντομα video-clips, καθώς φυσικά και κείμενο. Φυσικά, με κάθε MMS μεταφέρονται και οι απαραίτητοι headers, δηλαδή οι «κρυφές» πληροφορίες, που καθορίζουν τη σειρά εμφάνισης των multimedia στοιχείων, το θέμα του μηνύματος κ.α. Τα περισσότερα κινητά επιτρέπουν τη σύναψη φωτογραφίας ή video και ενός ηχητικού κλιπ, ωστόσο ορισμένα επιτρέπουν τη δημιουργία «κινητών παρουσιάσεων», σχεδόν ανάλογες σε μορφή με αυτές του γνωστού PowerPoint της Microsoft.

7.5.3. Η Υπηρεσία Multimedia Messaging

Το 3rd Generation Partnership Program (3GPP) περίγραψε την αρχιτεκτονική, τη δομή και τις λειτουργίες των υπηρεσιών MMS. Παράλληλα, το WAP MMDC (Multimedia Drafting Committee) όρισε τα πρωτόκολλα, που επιτρέπουν την μεταφορά των multimedia

77

στοιχείων μεταξύ του κινητού τερματικού και του δικτύου, καθώς και τον τρόπο προβολής τους στην οθόνη των συσκευών. Πρακτικά, οι υπηρεσίες Multimedia Messaging λειτουργούν σε οποιοδήποτε είδος δικτύου (GSM, GPRS, WCDMA), καθώς χρησιμοποιούνται οι μηχανισμοί του WAP για την μεταφορά του περιεχομένου. Φυσικά, το μέγεθος των MMS θα είναι μεγαλύτερο από τα κοινά SMS, οπότε όσο το δυνατόν ευρύτερο είναι το διαθέσιμο bandwidth, τόσο ταχύτερα θα γίνεται και η μεταφορά στον παραλήπτη του. Ένα ακόμη από τα στοιχεία του WAP, που υιοθετείται από τα MMS είναι η «τεχνολογία ώθησης» (push technology), η οποία χρησιμοποιείται για να μεταφέρει το μήνυμα από τον server (MMS C) στον τελικό αποδέκτη.

Για την μεταφορά τους χρησιμοποιούνται τα πρωτόκολλα επικοινωνίας του WAP, τα

οποία διασφαλίζουν την ταχύτατη μετάδοση των δεδομένων, ανάλογα με την τεχνολογία, που χρησιμοποιεί το δίκτυο. Ο χρόνος που απαιτείται για την μεταφορά 60 kilobytes μέσω ενός δικτύου GPRS μπορεί να είναι και μικρότερος από 10 δευτερόλεπτα. Οι προδιαγραφές των MMS εγγυώνται ότι το μήνυμα θα φθάσει στον παραλήπτη του, ανεξάρτητα από τον τύπο της συσκευής, που χρησιμοποιεί. Μπορεί να είναι οποιοδήποτε «τυπικό» τηλέφωνο, μια συμβατή συσκευή ή κάποιος e-mail client. Το κέντρο της υπηρεσίας (MMS C) είναι αυτό, που θα αναγνωρίσει την συσκευή του παραλήπτη, προσαρμόζοντας αυτόματα το περιεχόμενο και τον τρόπο εμφάνισής του.

7.5.4. Διαφορές MMS και SMS

Για τον τελικό χρήστη, το MMS δεν διαφέρει ουσιαστικά από τα γνώριμα SMS: Παρέχει τη δυνατότητα άμεσης και ταχύτατης αποστολής και λήψης περιεχομένου, από τηλέφωνο σε τηλέφωνο. Αν και φαινομενικά υπάρχουν αρκετές ομοιότητες μεταξύ των γνωστών SMS και των επερχόμενων multimedia μηνυμάτων, η αλήθεια είναι ότι το μόνο κοινό τους στοιχείο είναι η άμεση και εύκολη επικοινωνία. Οι περιορισμοί των SMS είναι λίγο ή πολύ γνωστοί σε όλους τους κατόχους κινητών τηλεφώνων. Τα μηνύματα περιορίζονται στους 160 χαρακτήρες κειμένου, ενώ δεν μπορούν να περιέχουν τίποτα περισσότερο πέρα από αλφαριθμητικούς χαρακτήρες. Για την μεταφορά τους στο κέντρο της υπηρεσίας και από εκεί στον παραλήπτη, χρησιμοποιείται το κανάλι «σηματοδοσίας» (signaling channel) των δικτύων κινητής τηλεφωνίας, το οποίο είναι πάντα διαθέσιμο, ωστόσο δεν προσφέρει το απαιτούμενο bandwidth για την γρήγορη μεταφορά των μηνυμάτων, ενώ πολλές φορές δεν μπορεί να εξυπηρετήσει ταυτόχρονα όλους τους χρήστες κινητών τηλεφώνων.

7.5.5. Διαφορές MMS και EMS

Μια «ενισχυμένη» έκδοση των SMS παρουσιάστηκε πριν από λίγο καιρό και υιοθετήθηκε από πολλούς κατασκευαστές κινητών τηλεφώνων. Τα EMS επέτρεψαν τη σύναψη εικόνων και ήχων στα γραπτά μηνύματα, αξιοποιώντας την τεχνολογία της «αλυσιδωτής σύνδεσης» πολλών σύντομων μηνυμάτων. Ωστόσο, αν κάποιος θελήσει να μεταφέρει μια εικόνα των 60kb μέσω της συγκεκριμένης υπηρεσίας, θα χρησιμοποιηθούν περισσότερα από 100 μηνύματα, ενώ ο χρόνος για την μεταφορά τους, μπορεί να ξεπεράσει τα τριάντα λεπτά. Σε αντίθεση με τα EMS, που ουσιαστικά είναι μια εμπλουτισμένη έκδοση των σύντομων γραπτών μηνυμάτων και τα e-mails, τα οποία αποτελούνται από κείμενο με συνημμένα αρχεία, τα MMS είναι πλήρεις παρουσιάσεις, μεταβλητού μεγέθους.

78

7.5.6. Δημιουργία ενός MMS

Για την δημιουργία των multimedia μηνυμάτων μπορεί να χρησιμοποιηθεί κάποια έτοιμη φόρμα, που περιέχεται στη συσκευή ή βρίσκεται σε κάποιον απομακρυσμένο server. Το μήνυμα αποστέλλεται με την τεχνολογία «προώθησης» περιεχομένου, ενώ ο παραλήπτης ενημερώνεται για τη λήψη του μηνύματος, μόνο εφόσον ολοκληρωθεί η μεταφορά του. Η προβολή του μηνύματος θα ξεκινήσει μόνο εφόσον το επιλέξει ο χρήστης. Χρησιμοποιώντας έγχρωμες εικόνες, αλλά και φωτογραφίες, που ο χρήστης μπορεί να δημιουργήσει με απλά προγράμματα επεξεργασίας εικόνων ή ακόμη και με τη λήψη φωτογραφιών, θα μπορέσει να μεταφέρει τις «εμπειρίες» και τα συναισθήματά του, εύκολα στον επιθυμητό αποδέκτη.

7.6. Υπηρεσίες που προσφέρουν οι Βασικές Πλατφόρμες

Υπάρχουν δύο κύριες πλατφόρμες που υποστηρίζουν κινητές και ασύρματες εφαρμογές. Η πρώτη πλατφόρμα είναι το ίδιο το κινητό τηλέφωνο και η δεύτερη είναι τα PDA. Η πλατφόρμα PDA μπορεί να λαμβάνει ασύρματες πληροφορίες σε πραγματικό χρόνο ή μπορεί να χρησιμοποιηθεί έκτος σύνδεσης για προβολή Web περιεχομένων που έχουν αποθηκευτεί για μελλοντική προβολή. Οι δύο πλατφόρμες, τα PDA και τα κινητά τηλέφωνα, έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά.

Τα PDA έχουν κανονικά ένα λειτουργικό σύστημα που χρησιμοποιείται με το λειτουργικό

σύστημα Symbian ή με το λειτουργικό σύστημα Windows Pocket PC. Το πλεονέκτημα των φορητών pocket PC είναι ότι ενεργούν σαν μια μινιατούρα ενός PC, με κανονικές εφαρμογές PC, όπως δυνατότητα ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και μικρές εκδόσεις word, excel, προβολή βίντεο κλπ, αναπαραγωγές διάφορων τύπων. Τα περισσότερα PDA είναι επεκτάσιμα και μπορούν να μεταφέρουν από το Internet διάφορες εφαρμογές μέσω μιας θύρας επέκτασης για να αποθηκεύσουν αρχεία Αυτές είναι γνωστές ως flash επεκτάσιμες και μπορούν να αποθηκεύσουν διάφορες εφαρμογές. Οι συσκευές εισόδου που χρησιμοποιούνται στα PDA περιλαμβάνουν στυλό που τρέχουν ένα λογισμικό γκράφιτι, για να επιτρέπουν στους χρήστες να γράφουν κείμενο κατευθείαν στην οθόνη ενός PDA που μετά το αποθηκεύει ως κανονικό κείμενο. Άλλα PDA χρησιμοποιούν αριθμητικά πληκτρολόγια για την εισαγωγή δεδομένων.

7.6.1. Υπηρεσίες ψηφιακών περιεχομένων

Οι υπηρεσίες που προσφέρονται από τις βασικές πλατφόρμες είναι βασικές εφαρμογές μιας φορητής συσκευής. Οι υπηρεσίες για κινητά τηλέφωνα είναι οι εξής:

∗ Τηλεφωνία φωνής. ∗ WAP ή iMode ασύρματη πρόσβαση στο Web. ∗ SMS/ MMS. Διάφορες πρόσθετες υπηρεσίες, ανάλογα με τον κατασκευαστή και το μοντέλο ενός

τηλεφώνου και μιας κινητής εταιρείας δικτύου, περιλαμβάνουν τη ληψη και αποστολή φωτογραφιών και εικόνων, περιορισμένο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και κλασικές εφαρμογές προσωπικής διαχείρισης. Οι υπηρεσίες για τα PDA περιλαμβάνουν τις παρακάτω:

a) Κινητή τηλεφωνία φωνής. b) Ασύρματη περιήγηση στο Web μέσω ενός Windows μίνι-browser. c) Τυπική επικοινωνία ηλεκτρονικού ταχυδρομείου μέσω POP3.

79

d) Εργαλεία προσωπικής διαχείρισης. e) Μικρές εφαρμογές γραφείου (π.χ. word, excel, access, power point). Η διαμόρφωση ενός PDA και των περιεχομένων του εξαρτώνται από το άτομο και τις

ανάγκες δουλείας και διασκέδασης του. Τα PDA διαμορφώνονται ανάλογα με τις ανάγκες των χρηστών και είναι ευέλικτα. Ένα πλεονέκτημα του PDA είναι πως επεξεργάζεται παρόμοιες εφαρμογές λογισμικού σε περιορισμένη μορφή. Η παροχή διάφορων υπηρεσιών από τις βασικές πλατφόρμες προσφέρει μεγάλο πεδίο δράσης σε προμηθευτές που πουλούν προϊόντα και υπηρεσίες M-commerce.Ένα δύσκολο πρόβλημα είναι η διαφορά στις προδιαγραφές κάθε πλατφόρμας από διαφορετικές εταιρείες δικτύων και κατασκευαστών κινητής τηλεφωνίας PDA.

7.6.2. Προϊόντα σε ψηφιακά περιεχόμενα

Τα προϊόντα με ψηφιακά περιεχόμενα είναι οι εφαρμογές και οι υπηρεσίες χρηστών που φορτώνονται και αποθηκεύονται σε κινητά τηλέφωνα και ιδιαίτερα σε PDA. Τα ηλεκτρονικά βιβλία είναι μια ενδιαφέρουσα εξέλιξη για τα PDA που έχουν μεγαλύτερες οθόνες από τα κινητά τηλέφωνα. Τα ηλεκτρονικά βιβλία είναι ένα μεταφερτό μέσο και μπορούν να αποθηκευτούν αρκετά στη μνήμη ενός PDA. Επίσης έχουν την δυνατότητα αποθήκευσης μουσικών αρχείων και άλλων πολυμέσων. Άρα τα PDA δεν είναι μόνα για αγορά αλλά και για να φιλοξενηθούν και να αποθηκεύουν διάφορα προϊόντα και υπηρεσίες.

7.7. Υπηρεσίες M-commerce για Καταναλωτές

Οι χρήστες κινητών τηλεφώνων και ασύρματων PDA, εκτός από την κατανάλωση ψηφιακών προϊόντων, καταναλώνουν επίσης και εμπορικές ψηφιακές υπηρεσίες.

Παραδείγματα τέτοια περιλαμβάνουν τα παρακάτω:

Ταξίδια (π.χ έλεγχο διαθεσιμότητας θέσεων) Εισιτήρια και χρεώσεις (π.χ κράτηση και πληρωμή) Τραπεζικές συναλλαγές (π.χ μεταφορές ποσών, έλεγχο υπολοίπων κλπ) Ενημέρωση (π.χ νέα και αθλητικά γεγονότα) Τυχερά παιχνίδια (π.χ έλεγχο τιμών στοιχημάτων) Αγορά αγαθών και υπηρεσιών Επαγγελματικές υπηρεσίες (π.χ έλεγχος τιμών μετοχών και άλλων εταιρικών αναφορών)

Μια από τις πιο επιτυχημένες on-line εφαρμογές και υπηρεσίες είναι η δυνατότητα να

ελέγχεται η διαθεσιμότητα θέσεων σε διάφορα μέσα. Αυτό ισχύει τόσο στο ενσύρματο ηλεκτρονικό εμπόριο, όσο και στο ασύρματο M-commerce.

7.8. Ηλεκτρονικές Πληρωμές και Ηλεκτρονικό Χρήμα (e-money)

Η ηλεκτρονική πληρωμή είναι η χρηματική εκκαθάριση των συναλλαγών με ηλεκτρονικά μέσα. Τα είδη της ηλεκτρονικής πληρωμής είναι η ηλεκτρονική καταβολή μέσω ηλεκτρονικής μεταφοράς κεφαλαίων (Electronic Funds Transfer – EFT), η χρήση πιστωτικών καρτών για συναλλαγές που γίνονται στο διαδίκτυο και το ηλεκτρονικό χρήμα. Αυτή η πληρωμή είναι μία τριπλή λειτουργία. Η τράπεζα πιστώνει τον πωλητή, αφού εξακριβώσει

80

τους κρυφούς κώδικες του ηλεκτρονικού χρήματος, με το ποσό που πληρώθηκε από τον καταναλωτή, του οποίου χρεώθηκε ο τρέχον λογαριασμός. Η τράπεζα επιβεβαιώνει την επιτυχή σύναψη της συναλλαγής και η πληρωμή δεν μπορεί να αμφισβητηθεί από τον πελάτη λόγω δέσμευσής της τράπεζας του να διαφυλάσσει τους μυστικούς του κώδικες.

Το ηλεκτρονικό χρήμα είναι ένα σύγχρονό μέσο πληρωμής στο διαδίκτυο. Βασίζεται

στην ανταλλαγή πραγματικού χρήματος σε μια τράπεζα με ηλεκτρονικό τρόπο. Στο ενσύρματο και ασύρματο Internet, τα ηλεκτρονικά μετρητά είναι η ψηφιακή αντιστοίχηση των παραδοσιακών χρημάτων και νομισμάτων. Οι online λογαριασμοί διαμορφώνονται σε διάφορους παροχείς υπηρεσιών και προϊόντων, που επιτρέπουν στο χρήστη να μεταφέρει χρήματα από και προς τον τραπεζικό λογαριασμό τους. Ένας χρήστης μπορεί να μεταφέρει και να μετατρέψει χρήματα από τον κανονικό τραπεζικό του λογαριασμό σε ένα λογαριασμό ηλεκτρονικών μετρητών μιας εταιρείας που παρέχει υπηρεσίες και προϊόντα.

Για την ύπαρξη ηλεκτρονικού χρήματος είναι απαραίτητα τρία στοιχεία. Πρώτον η

νομισματική αξία να είναι αντιπροσωπευόμενη από απαίτηση έναντι του εκδότη να είναι αποθηκευμένη σε ηλεκτρονικό υπόθεμα. Δεύτερον να έχει εκδοθεί κατόπιν παραλαβής χρηματικού ποσού τουλάχιστον ίσου με την εκδοθείσα νομισματική αξία και τρίτον να γίνεται δεκτή ως μέσο πληρωμής από άλλες επιχειρήσεις πέραν της εκδότριας. Σε μια συναλλαγή ηλεκτρονικών μετρητών, η αξία ενός αγαθού ή υπηρεσίας μεταφέρεται κατευθείαν από την έξυπνη κάρτα του πελάτη στη συσκευή πώλησης. Αυτή η διαδικασία κυρίως χρησιμοποιείται για αγορές σε συγκεκριμένες θέσεις και μηχανές πώλησης ή σε σημεία που δεν υπάρχει πωλητής ή σε οποιοδήποτε σημείο πώλησης. Τα ηλεκτρονικά μετρητά πολλές φορές αναφέρονται ως «ηλεκτρονικό πορτοφόλι.

Τα PDA και τα κινητά τηλέφωνα ενεργούν ως ψηφιακά πορτοφόλια, επιτρέποντας να

γίνονται συναλλαγές πραγματικού χρόνου με την μορφή ηλεκτρονικών μετρητών. Αντίθετα με τα PC, οι φορητές συσκευές είναι τόσο φορητές και κινητές όσο και τα παραδοσιακά μετρητά, επιτρέποντας στον χρήστη να αγοράζει αγαθά και υπηρεσίες μακριά από ένα PC. Χρησιμοποιούν κάρτες για να αποθηκεύουν μετρητά. Μια εφαρμογή μπορεί να διαμορφωθεί για να περιλαμβάνει λεπτομέρειες χρεωστικών και πιστωτικών καρτών ενός χρήστη. Τα χρήματα μπορούν να φορτωθούν σε ένα ηλεκτρονικό πορτοφόλι πιστώνοντας την κάρτα. Το ηλεκτρονικό πορτοφόλι μπορεί μετά να χρησιμοποιηθεί για online αγορές. Αυτός ο τύπος πορτοφολιού, όπως και παρόμοιοι τύποι «ηλεκτρονικού πορτοφολιού» χρησιμοποιούνται από εταιρείες για να επιτρέπουν στους πελάτες τους να κάνουν online χρεώσεις με την εταιρεία τους.

7.9. M-payment

Η πληρωμή μέσω κινητής συσκευής, γνωστή με τον όρο “m-payment” θεωρείται από πολλούς ως η νέα εφαρμογή που θα δώσει νέα ώθηση στις m-commerce. Ένας ακριβής ορισμός του m-payment έχει δοθεί από το Mobile Payment Forum (2002): “Ως m-payment ορίζεται η μεταφορά με ηλεκτρονικά μέσα μιας πληρωμής από τον πληρωτή στον αποδέκτη της πληρωμής μέσω της χρήσης μιας συσκευής ηλεκτρονικής πληρωμής, την οποία αποτελεί μια κινητή συσκευή (που βρίσκεται στην κατοχή ενός τουλάχιστον από τους συμμετέχοντες), μέσω της οποίας στέλνονται και λαμβάνονται πληροφορίες δια μέσου μιας ασύρματης ζεύξης”.

81

7.9.1. Συμμετέχοντες σε ένα m-payment μοντέλο

Οι διακριτοί ρόλοι που υπάρχουν και πρέπει να διαχειριστούν στην τεχνολογία του m-payment είναι οι παρακάτω:

• Ο χρήστης ή καταναλωτής (consumer): Είναι ο κάτοχος της κινητής συσκευής και

αυτός που αγοράζει περιεχόμενο (content) ή υπηρεσίες από τον πάροχο περιεχομένου (content provider). Στους ρόλους του περιλαμβάνονται αρχικοποίηση της αγοράς, εγγραφή στον PSP και η έγκριση της πληρωμής.

• Ο πάροχος περιεχομένου (content provider) ή έμπορος (merchant): Είναι ένα άτομο ή ένας οργανισμός που πουλάει ηλεκτρονικές υπηρεσίες/περιεχόμενο ή φυσικά προϊόντα στους πελάτες. Ο ρόλος του μπορεί να συμπεριλαμβάνει την προώθηση αιτήσεων αγοράς προς τον PSP, την αποστολή αιτήσεων επικύρωσης (authorization) πίσω στον πελάτη, καθώς και την παράδοση του περιεχομένου που ζητήθηκε.

• Ο Trusted Third Party (TTP): Είναι μια εταιρεία που εκτελεί την επικύρωση (authentication) και την εξουσιοδότηση (authorization) των μερών που συναλλάσσονται και τον διακανονισμό (settlement) της πληρωμής. Ο TTP μπορεί να είναι operators δικτύου, τράπεζες ή εταιρείες πιστωτικών καρτών. Είναι φανερό πως ένας πάροχος δικτύου ή μια τράπεζα μπορεί να έχει ταυτόχρονα τον ρόλο του PSP, του TTP και του παρόχου περιεχομένου (content provider).

• Ο πάροχος υπηρεσίας πληρωμής (Payment Service Provider - PSP): Είναι η κεντρική οντότητα, υπεύθυνη για την διαδικασία της πληρωμής. Δίνει τη δυνατότητα στο μήνυμα πληρωμής που αρχικοποιείται από την κινητή συσκευή να δρομολογηθεί προς το TTP. Αυτή η υπηρεσία συμπεριλαμβάνει, συνήθως, μια “e-wallet” εφαρμογή που επιτρέπει στους πληρωτές να αποθηκεύουν τις προσωπικές πληροφορίες πληρωμής, όπως τους αριθμούς λογαριασμών της πιστωτικής κάρτας, σε έναν ασφαλή server του παροχέα ώστε να μην χρειάζεται να πληκτρολογούν όλες τις πληροφορίες που απαιτούνται σε κάθε αγορά.. Ο PSP μπορεί να είναι ένας network operator, μια τράπεζα μια εταιρεία πιστωτικής κάρτας ή ένας ανεξάρτητος φορέας.

7.9.2. Χαρακτηριστικά m-payment

Το m-payment μπορεί να προσεγγιστεί μέσα από διάφορα χαρακτηριστικά. Αρχικά, το περιβάλλον συναλλαγής σχετίζεται με την εφαρμοζόμενη τηλεπικοινωνιακή τεχνολογία. Έτσι, η Nokia, εκ μέρους του Mobey Forum, όρισε τις 3 επόμενες κατηγορίες:

Απομακρυσμένο περιβάλλον (Remote environment) Τοπικό περιβάλλον (Local environment) Προσωπικό περιβάλλον (Personal environment)

Ένα δεύτερο χαρακτηριστικό είναι ο χρόνος κατά τον οποίο θα λάβει χώρα η πληρωμή,

γεγονός που έχει αντίκτυπο στο μέσο που θα χρησιμοποιηθεί για την συναλλαγή. Και σε αυτή την περίπτωση υπάρχουν 3 κατηγορίες μέσων πληρωμής:

Pay-before Pay-now Pay-later

82

Ένα παράδειγμα pay-before είναι η δυνατότητα που έχει ένας χρήστης να κάνει τηλεφωνήματα όσο υπάρχουν χρήματα στην SIM κάρτα του κινητού του τηλεφώνου. Ως περίπτωση pay-now, μπορεί να χαρακτηριστεί μια κάρτα χρέωσης (debit card) που επιτρέπει αγορές σε ένα Point Of Sale (POS) όπως ένας σταθμός καυσίμων. Μετά την επιβεβαίωση από την εισαγωγή του PIN, το ποσό χρεώνεται στον λογαριασμό του πελάτη. Οι πιστωτικές κάρτες και τα check αντιπροσωπεύουν τα pay-later μέσα.

7.9.2.1. Μέθοδος ρύθμισης συναλλαγής

Η έννοια του χρόνου διαχωρίζει τις διάφορες μεθόδους διακανονισμού της πληρωμής:

Pre-paid (debit): Ο καταναλωτής πληρώνει προκαταβολικά το περιεχόμενο που επιθυμούν. Οι voice pre-paid κάρτες και τα electronic “wallets” αποτελούν παραδείγματα τέτοιου είδους μεθόδου πληρωμής.

Post-paid (credit): Ο καταναλωτής λαμβάνει το περιεχόμενο και το καταναλώνει προτού το πληρώσει. Για παράδειγμα, ένας χρήστης κάνει λήψη ενός ringtone και το πληρώνει μέσω ενός λογαριασμού που εκδίδεται από τον TTP.

7.9.2.2. Τύπος συναλλαγής

Οι συνήθεις τύποι μιας συναλλαγής m-payment είναι οι εξής: 1. Pay Per View (PPV): Ο καταναλωτής πληρώνει μια φορά για κάθε εικόνα ή αύξηση

του επιθυμητού περιεχομένου. Ένα παράδειγμα τέτοιας πληρωμής είναι ο χρήστης να πληρώσει μια φορά για την λήψη ενός MP3 αρχείου από ένα m-commerce site. Αυτό το μοντέλο συναλλαγής αποτελεί, ίσως, το λιγότερο περίπλοκο όσον αφορά την τεχνική υποδομή που απαιτείται.

2. Pay Per Unit (PPU): Ο καταναλωτής πληρώνει μια φορά για κάθε μονάδα που

ολοκληρώνεται με επιτυχία σύμφωνα με τον πάροχο περιεχομένου. Ένας συγκεκριμένος αριθμός μονάδων (που μπορεί να αντιπροσωπεύεται από ποσότητα ή διάρκεια μονάδων) μπορούν να ξοδευτούν σε κάθε συναλλαγή και να χρεωθούν στον καταναλωτή. Ένα παράδειγμα τέτοιας συναλλαγής είναι η χρέωση (από έναν πάροχο παιχνιδιού) 50 cent για κάθε μονάδα που ξοδεύεται από έναν χρήστη σε ένα διαδικτυακό παιχνίδι.

3. Recurrent Subscription: Ο καταναλωτής πληρώνει ένα περιοδικό ποσό για να έχει

πρόσβαση στο περιεχόμενο σε απεριόριστη βάση κατά τη διάρκεια μιας συγκεκριμένης χρονικής περιόδου. Για παράδειγμα, ένας χρήστης μπορεί να χρεώνεται ένα σταθερό τέλος κάθε μήνα για να έχει απεριόριστη πρόσβαση σε ένα περιοδικό.

7.10. Κινητές Ηλεκτρονικές Τραπεζικές Συναλλαγές (Mobile Banking)

E-banking ή αλλιώς Ηλεκτρονική Τραπεζική είναι υπηρεσίες που παρέχονται από τράπεζες μέσω του Διαδικτύου, δηλαδή online χωρίς την φυσική παρουσία του πελάτη στο κατάστημα μιας τράπεζας. Οι υπηρεσίες που προσφέρονται online είναι κυρίως πληροφορίες σχετικά με λογαριασμούς, υπόλοιπα λογαριασμών, κίνηση λογαριασμών, δυνατότητες εκτύπωσης, διαχείριση λογαριασμών, μεταφορά χρημάτων μεταξύ λογαριασμών του ίδιου συνδρομητή και μεταξύ λογαριασμών άλλων πελατών της τράπεζας και πληρωμή πιστωτικής

83

κάρτας. Επίσης σε μικρότερο ποσοστό προσφέρονται οι υπηρεσίες αλλαγής κωδικών πρόσβασης, αλλαγής στοιχείων, πληρωμής δανείου, πληρωμής ΦΠΑ/ΙΚΑ, αγοραπωλησίας μετοχών, έκδοσης μπλοκ επιταγών και πληροφορίες για συνάλλαγμα. Υπάρχουν σημαντικές διαφορές μεταξύ των τραπεζικών συναλλαγών που γίνονται μέσω PC ή PDA, μέσα από ένα περιβάλλον web browser, από τις τραπεζικές συναλλαγές με κινητά τηλέφωνα. Όμως οι τραπεζικές υπηρεσίες που προσφέρονται είναι ίδιες ανεξαρτήτως του τρόπου πρόσβασης. Η μόνη διαφορά βρίσκεται στη σχεδίαση του περιβάλλοντος και στα χαρακτηριστικά του μέσου πρόσβασης (οθόνη κινητού τηλεφώνου ή PDA).

Τα πλεονεκτήματα των κινητών ηλεκτρονικών τραπεζικών συναλλαγών είναι η κίνηση

και η μεταφερσιμότητα. Οι πελάτες δεν είναι συνδεδεμένοι με ένα υποκατάστημα ή ακόμη και με το PC τους. Έχουν την ελευθερία να λαμβάνουν τραπεζικές υπηρεσίες από οποιαδήποτε θέση και στιγμή. Αυτή η δυνατότητα και η επιλογή του χρόνου είναι πολύ σημαντικές κατά την αγορά ή πώληση μετοχών ή ομολόγων. Η δυνατότητα πρόσβασης στις τιμές εταιρειών και της εκτέλεσης μιας άμεσης αγοράς ή πώλησης αποτελεί σημαντικό μέρος των συναλλαγών των μετοχών και των ομολόγων. Τα κινητά τηλέφωνα και τα PDA είναι σε θέση να επιτρέπουν αυτή την ευελιξία και την άμεση ενέργεια, από οποιαδήποτε θέση και στιγμή, όταν υπάρχει ευκαιρία. Αυτή η περιοχή συνδέεται με τα SMS. Ένας πελάτης μπορεί να πληρώσει ένα πάγιο για να λαμβάνει ειδοποιήσεις με οικονομικά νέα για συγκεκριμένες εταιρείες ή δείκτες της αγοράς μέσω του κινητού τηλεφώνου. Πολλοί χρηματομεσίτες προσφέρουν προσαρμοσμένες online μετοχές και συναλλαγές μέσω PDA, που έχουν το επιπλέον πλεονέκτημα να επιτρέπουν στο χρήστη να ψάχνει το ασύρματο web για άλλες σχετικές οικονομικές πληροφορίες.

7.10.1. Το Mobile Banking στην Ελλάδα Οι υπηρεσίες στις οποίες έχουν πρόσβαση οι πελάτες των ελληνικών τραπεζών μέσω κινητού τηλεφώνου είναι:

Κατάσταση λογαριασμού Υπόλοιπα και μεταφορές χρημάτων μεταξύ λογαριασμών της ίδιας τράπεζας Παραγγελία για πλήρη statements Αναφορά για απώλεια κάρτας Αγορά και πώληση μετοχών Ενημέρωση εντός ολίγων λεπτών για εκτέλεση εντολής Ενημέρωση σε πραγματικό χρόνο (real time) για την τιμή της μετοχής προς αγορά ή πώληση

Παρακολούθηση και αποτίμηση χαρτοφυλακίου Αναλυτική πληροφόρηση για παρελθούσες κινήσεις στο χαρτοφυλάκιο Πληροφορίες και διαφημιστικά μηνύματα για υπηρεσίες, προϊόντα και προσφορές της τράπεζας

Αλλαγή του απόρρητου κωδικού PIN Προσωπικά μηνύματα

Παρά τα πλεονεκτήματα, τις ευκολίες και την ευχρηστία του, το m-banking δεν έχει καταφέρει ακόμη να πείσει το ελληνικό καταναλωτικό κοινό. Αυτό οφείλεται ενδεχομένως στη χρήση του κινητού ως κατεξοχήν μέσου επικοινωνίας, συνεπώς η αποδοχή της αξιοπιστίας του ως μέσου διεξαγωγής χρηματοοικονομικών συναλλαγών δεν είναι εύκολη. Οι Έλληνες χρήστες και οι επιχειρήσεις δείχνουν να εμπιστεύονται περισσότερο το Internet, γεγονός που εξηγεί τα μεγαλύτερα ποσοστά διείσδυσης του e-banking έναντι του m-banking.

84

7.10.2. Ασφάλεια των τραπεζικών συναλλαγών

Οι περισσότερες τράπεζες ακολουθούν το πρωτόκολλο SET (Secure Electronic Transaction), που υποστηρίζεται από τους δύο σημαντικότερους χρηματοπιστωτικούς οργανισμούς, τη MasterCard και τη Visa, καθώς και από εταιρείες όπως η IBM, η Microsoft και η Netscape. Το πρωτόκολλο SET βασίζεται στην κρυπτογραφία. Δύο είναι οι κύριες μέθοδοι κρυπτογράφησης: η συμμετρική και η ασύμμετρη. Στη συμμετρική, η κρυπτογράφηση υλοποιείται με τη χρήση του ίδιου "κλειδιού", τόσο στην κωδικοποίηση όσο και στην αποκωδικοποίηση. Πράγμα το οποίο σημαίνει ότι ο αποστολέας και ο παραλήπτης του μηνύματος μοιράζονται το ίδιο κλειδί. Το κλειδί αυτό θα πρέπει να είναι γνωστό μόνο στα εξουσιοδοτημένα μέρη και, κατά συνέπεια, απαιτείται κάποιο ασφαλές μέσο για τη μετάδοσή του, όπως μια προσωπική συνάντηση, κατά την οποία θα συμφωνηθεί το κλειδί που θα χρησιμοποιείται. Ένας από τους πιο γνωστούς αλγόριθμους που χρησιμοποιούν αυτή τη μέθοδο είναι το DES (Data Description Standard), που χρησιμοποιείται από τραπεζικούς οργανισμούς για τη δημιουργία των αριθμών PIN. Η ασύμμετρη κρυπτογράφηση χρησιμοποιεί δύο κλειδιά: το ένα (κοινό κλειδί) για να κωδικοποιήσει το μήνυμα και ένα άλλο (ιδιωτικό κλειδί) για να το αποκωδικοποιήσει. Ένα μήνυμα που θα κωδικοποιηθεί με το ένα κλειδί θα μπορέσει να αποκωδικοποιηθεί μόνο με το άλλο. Η τράπεζα μπορεί να διανείμει το κοινό κλειδί, κρατώντας το ιδιωτικό κλειδί για την αποκωδικοποίηση.

Όσον αφορά στις τραπεζικές συναλλαγές, κάθε τράπεζα ακολουθεί τη δική της λύση,

όπως είναι οι αριθμοί PIN, τα ψηφιακά πιστοποιητικά και οι αριθμοί ΤΑΝ, που ακολουθούν κάθε συναλλαγή. Υπάρχουν αρκετές εταιρείες που μπορεί να χρησιμοποιήσει ένας οργανισμός για να πετύχει ασφαλή πρόσβαση. Μία από αυτές είναι η VeriSign, το λογισμικό της οποίας χρησιμοποιείται στις τραπεζικές όσο και σε άλλου τύπου διαδικτυακές συναλλαγές.

Η πιστοποίηση της ταυτότητας του χρήστη και κάθε συναλλαγή του εξασφαλίζονται με

τη βοήθεια ενός μοναδικού ψηφιακού πιστοποιητικού (digital certificate). Αυτό το πιστοποιητικό αναγνωρίζει τον υπολογιστή του χρήστη και επιτρέπει τις συναλλαγές και τις μεταφορές χρημάτων μεταξύ λογαριασμών μόνο από το συγκεκριμένο υπολογιστή. Τα πιστοποιητικά αυτά εξασφαλίζονται εγκαθιστώντας ένα πρόγραμμα από την αντίστοιχη εταιρεία πιστοποίησης.

7.11. Υπηρεσίες M-commerce για Επιχειρήσεις

Η ασύρματη πρόσβαση σε εταιρικές εφαρμογές θεωρείται σημαντική από πολλά στελέχη επιχειρήσεων. Οι εταιρικές εφαρμογές που θεωρούνται ότι επωφελούνται από την ασύρματη πρόσβαση είναι πολλές. Κυριότερες είναι οι εξής:

Το εταιρικό e-mail (αποστολή και λήψη e-mail στο κινητό) H πρόσβαση σε αρχεία και φακέλους. Πρόσβαση ουσιαστικά σε εταιρικά δεδομένα, βάσεις δεδομένων. Όλες αυτές οι εφαρμογές ανήκουν σε μια γενικότερη οικογένεια εφαρμογών «Mobile Office»

Η πρόσβαση στο Internet με ό,τι αυτό συνεπάγεται από άποψη ενημέρωσης, πληροφόρησης, διασκέδασης.

Εφαρμογές τηλεσυσκέψεων με βίντεο κλήσεις Η ασύρματη πρόσβαση σε ειδικές εταιρικές εφαρμογές (ERP-Enterprise Resource

Planning), SFA (Sales Force Automation κα.) σε μικρότερα ποσοστά ζήτησης. Με

85

δεδομένη όμως την χαμηλή διείσδυση των τεχνολογιών πληροφορικής και επικοινωνιών των εταιρειών στην Ελλάδα τα ποσοστά ζήτησης τέτοιων εφαρμογών είναι ως ένα βαθμό δικαιολογημένα προς το παρόν αλλά αναμένεται να αυξηθούν μελλοντικά.

Εφαρμογές εκπαίδευσης και σεμιναρίων από απόσταση Εφαρμογές πλοήγησης στόλου οχημάτων Τέλος, εξειδικευμένες εφαρμογές επιτήρησης χώρων (Remote surveillance) και Τηλεματικής (Telematics)

Οι εταιρικές εφαρμογές που θα επιλεχθούν θα πρέπει να προκύψουν μελετώντας τις

ανάγκες της εκάστοτε επιχείρησης. Κάθε εταιρεία έχει διαφορετικό προφίλ, πελάτες και υπαλλήλους. Το είδος και η φύση των εφαρμογών που επιλέγει έχουν διαφορετικά χαρακτηριστικά και απαιτήσεις. Η συνεννόηση με τον πάροχο του δικτύου πρέπει να προηγηθεί έτσι ώστε να αναλυθούν οι ανάγκες, και να εκτιμηθεί τι είναι εφικτό ή αν υπάρχουν «έτοιμες λύσεις». Η ενημέρωση των επιχειρήσεων για τις νέες δυνατότητες από πλευράς δικτύου και των διαθέσιμων συσκευών είναι απαραίτητη.

Τα κινητά τηλέφωνα όπως φάνηκε δε χρησιμοποιούνται πλέον για φωνή και SMS αλλά η

νέα τεχνολογία 3G δίνει πολύ περισσότερες δυνατότητες. Οι υπηρεσίες 3G είναι επίσης διαθέσιμες σε laptops με PCMCIA κάρτες ή PDAs. Αν η χρήση των κινητών τηλεφώνων ή των συσκευών συνδυαστεί με ενεργοποίηση κατάλληλων εφαρμογών προσαρμοσμένων στις ιδιαιτερότητες της κάθε επιχείρησης το αποτέλεσμα θα είναι ευελιξία, ταχύτητα, αποδοτικότητα.

Οι ασύρματες κινητές υποδομές μπορούν να χωριστούν σε δύο κύριες περιοχές:

a) Ασύρματες υπηρεσίες « από επιχείρηση σε επιχείρηση ». b) Ασύρματες υπηρεσίες « από επιχείρηση σε καταναλωτή ».

7.11.1. Ασύρματες υπηρεσίες « από επιχείρηση σε επιχείρηση »

Ο ασύρματος τομέας «από επιχείρηση σε επιχείρηση» δεν είναι τόσο μεγάλος ή εμπορικά επικερδής όσο ο ασύρματος τομέας «από επιχείρηση σε πελάτη». Οι ασύρματες υπηρεσίες «από επιχείρηση σε επιχείρηση» επιτρέπουν σε εταιρείες να κάνουν εξοικονόμηση σε προμήθειες, σε ενδοεπιχειρησιακές συναλλαγές, σε ανταλλαγή δεδομένων και σε διάφορα συνεργατικά επιχειρηματικά συμβάντα. Η επιχείρηση είναι σε θέση να συντονίσει το έμψυχο δυναμικό των πωλήσεων και να τους παρέχει ενημερωμένα δεδομένα. Με αυτόν τον τρόπο έχουμε αποτελεσματικότερες και αποδοτικότερες εργασίες.

Κάποιες εταιρείες χρησιμοποιούν ασύρματες συσκευές για να μπορεί ο πελάτης να

υπογράφει ηλεκτρονικά για τα αγαθά που παραλαμβάνει. Οι ειδικές αυτές ασύρματες συσκευές περιέχουν συνήθως μια ταμπλέτα και ένα στυλό, για να μπορεί να υπογράφει ψηφιακά ο πελάτης για τα αγαθά. Αυτές οι πληροφορίες παίρνουν μια ημερομηνία και στέλνονται με ασύρματη επικοινωνία στον κεντρικό υπολογιστή, ο οποίος συλλέγει δεδομένα προόδου και κατάστασης των παραδόσεων.

Μια άλλη σημαντική τάση του M-commerce «από επιχείρηση σε επιχείρηση», είναι η

«κινητή συνεργασία». Αυτός ο όρος χρησιμοποιείται για να περιγράψει τη σχέση διάφορων κινητών επιχειρηματικών πρακτόρων, που χρησιμοποιούν ασύρματες φορητές συσκευές για να συντονίσουν και να διαχειριστούν επαγγελματικά έργα από διάσπαρτες και

86

απομακρυσμένες θέσεις. Για παράδειγμα για την κατασκευή ενός κτιρίου με γραφεία πρέπει να είναι σε αλληλεπίδρασή λογιστές, αρχιτέκτονες, μηχανικοί, εσωτερικοί σχεδιαστές, δικηγόροι, διευθυντές έργων και τοπικοί παράγοντες.

Υπάρχουν βασικά πλεονεκτήματα όσον αφορά την χρήση των ασύρματων υπηρεσιών

«από επιχείρηση σε επιχείρηση». Πρώτον, είναι διαθέσιμες σχετικές και επίκαιρες πληροφορίες στους εργαζομένους εκτός εταιρείας. Δεύτερον, οι εργαζόμενοι συνήθως γίνονται πιο δυνατοί πράκτορες μιας επιχείρησης, αφού απαιτείται να παίρνουν αυτόνομες αποφάσεις ανάλογα με τα δεδομένα και τις πληροφορίες που είναι διαθέσιμες σε αυτούς οποιαδήποτε στιγμή. Παράδειγμα είναι οι ασφαλιστικές που κάνουν τις αρχικές εκτιμήσεις με στοιχεία που συλλέγονται επιτόπου και από δεδομένα που είναι διαθέσιμα σε ένα κεντρικό εξυπηρετητή μέσω ασύρματης συσκευής. Είναι επίσης μια χρήσιμη υπηρεσία και σε μη εμπορικούς οργανισμούς, όπως στην Αστυνομία, που συλλέγει στοιχεία με εικόνες από μια απομακρυσμένη σκηνή εγκλήματος. Αυτή είναι μια δυνατότητα της ασύρματης φορητής τεχνολογίας. Τα κινητά θα πρέπει να δίνουν ένα σήμα για την κατάσταση του χρήστη.

7.11.2. Ασύρματες υπηρεσίες «από επιχείρηση σε πελάτη»

Οι αγορές είναι το πρώτο πράγμα που σκεφτόμαστε όταν ακούμε τον όρο E-commerce ή M-commerce. Το κύριο στοιχείο των ασύρματων υπηρεσιών «από επιχείρηση σε επιχείρηση», είναι οι online αγορές και πωλήσεις. Οι ασύρματες υπηρεσίες προσφέρουν τη δυνατότητα αγοράς αγαθών και υπηρεσιών μέσω κινητού τηλεφώνου ή ασύρματου PDA. Οι online αγορές βασίζονται σε συστάσεις ή σε αυθόρμητες αγορές.

Εκτός από την αμεσότητα και την κινητικότητα, ένα επιπλέον πλεονέκτημα των online

αγορών είναι η δυνατότητα σύγκρισης σε προϊόντα και τιμές πριν την αγορά. Μια εταιρεία λιανικής πώλησης πρέπει να προτείνει την αγορά διάφορων προϊόντων, να παρέχει την δυνατότητα αυθόρμητων αγορών προϊόντων και να παρέχει σύγκριση τιμών. Οι τεχνολογικές πλατφόρμες που ανταποκρίνονται καλύτερα στις αγορές του M-commerce είναι τα PDA. Η περιήγηση και η ευκολία των αγορών είναι δύο σημαντικοί παράγοντες για ένα επιτυχημένο ασύρματο M-commerce. Γενικά οι φορητές συσκευές μπορούν να χρησιμοποιηθούν ως παραγωγικά εργαλεία εργασίας ή ως προσωπικές συσκευές τρόπου ζωής, έξω από το επαγγελματικό περιβάλλον. Μια από τις πιο κοινές εφαρμογές, που έχει αξία τόσο στην εργασία, όσο και εκτός εργασίας, είναι το ασύρματο κινητό Internet.

7.12. Κινητικότητα και Θέση

Η θέση και η κίνηση είναι τα δύο μεγαλύτερα πλεονεκτήματα του ασύρματου κινητού Internet. Υπάρχουν δύο κύριοι τρόποι προσδιορισμού της θέσης μιας φορητής συσκευής. Ο πρώτος τρόπος χρησιμοποιεί τις δορυφορικές συντεταγμένες και ο δεύτερος χρησιμοποιεί επίγεια ασύρματα τηλεπικοινωνιακά δίκτυα και κυψέλες μετάδοσης σήματος που εντοπίζουν την θέση ενός χρήστη. Και οι δύο μέθοδοι χρησιμοποιούν μια διαδικασία που ονομάζεται τριγωνοποίηση. Αν ληφθεί ένα σήμα κινητού τηλεφώνου από τρεις γεωγραφικά διάσπαρτους πομπούς, το τηλεφωνικό σήμα του χρήστη μπορεί μετά να εντοπιστεί σε μια ακριβή θέση στην επιφάνεια της γης. Η πρώτη μέθοδος εντοπισμού θέσης μέσω δορυφόρου χρησιμοποιείται κυρίως από άτομα και συσκευές που δεν είναι μέσα στο εύρος μετάδοσης ενός κινητού τηλεφώνου (σε πλοία ή σε καράβια στη θάλασσα).

87

7.12.1. Global Positioning System (GPS)

Το Global Positioning System (GPS) είναι ένα παγκόσμιο σύστημα εντοπισμού θέσης, το οποίο βασίζεται σε ένα "πλέγμα" 24 δορυφόρων γύρω από τη Γη, στους οποίους συνδέονται ειδικές συσκευές που ονομάζονται δέκτες GPS. Οι δέκτες αυτές παρέχουν στον χρήστη ακριβείς πληροφορίες για τη θέση του, το υψόμετρό του, την ταχύτητα ή την κατεύθυνση της κίνησης του. Επίσης, σε συνδυασμό με ειδικό software χαρτογράφησης, απεικονίζουν και πληροφορίες για κοντινά σημεία ενδιαφέροντος.

7.12.1.1. Λειτουργικά μέρη

Το σύστημα εντοπισμού θέσης GPS σχηματίζει ένα παγκόσμιο δίκτυο, με εμβέλεια που καλύπτει στεριά, θάλασσα και ουρανό. Εξαιτίας αυτής της έκτασής του, είναι απαραίτητος ο διαχωρισμός του σε επιμέρους τμήματα όπου πραγματοποιούνται όλες οι λειτουργίες του αλλά και ο συντονισμός του.

Διαστημικό τμήμα: Αποτελείται από το δίκτυο 24 δορυφόρων που ήδη αναφέραμε. Οι

δορυφόροι αυτοί «σκεπάζουν» ομοιόμορφα με το σήμα τους ολόκληρο τον πλανήτη, γεγονός που αποδεικνύει τη φιλοσοφία που κρύβεται πίσω από τη λειτουργία του συστήματος GPS. Δηλαδή τη διαθεσιμότητά του σε κάθε γωνιά της Γης, ώστε να μην υπάρχει περίπτωση να αποπροσανατολιστεί κανείς ποτέ και πουθενά. Όλοι οι δορυφόροι βρίσκονται σε ύψος περίπου 12.700 μιλίων πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και εκτελούν δύο περιστροφές γύρω από τη Γη κάθε 24ωρο. Ένας δορυφόρος GPS ζυγίζει 900 κιλά, έχει διάμετρο 17 πόδια και μεταδίδει δύο ραδιοσήματα χαμηλής ενέργειας που ονομάζονται «L1» και «L2».

Το κανονικό GPS σήμα περιέχει τρεις πληροφορίες: α) έναν ψευδοτυχαίο κώδικα β) εφήμερα δεδομένα γ) δεδομένα ημερολογίου Επίγειο τμήμα ελέγχου: Οι δορυφόροι, όπως είναι αναμενόμενο άλλωστε, είναι πολύ

πιθανό να αντιμετωπίσουν ανά πάσα στιγμή προβλήματα στη σωστή λειτουργία τους. Οι έλεγχοι που πραγματοποιούνται σε αυτούς αφορούν τη σωστή τους ταχύτητα και υψόμετρο και την κατάσταση της επάρκειάς τους σε ηλεκτρική ενέργεια. Παράλληλα εφαρμόζονται όλες οι διορθωτικές ενέργειες που αφορούν το σύστημα χρονομέτρησης των δορυφόρων, ώστε να αποτρέπεται η παροχή λανθασμένων πληροφοριών στους χρήστες του συστήματος.

Το τμήμα τελικού χρήστη: Απαρτίζεται από τους χιλιάδες χρήστες των δεκτών GPS ανά την υφήλιο. Οι δέκτες αυτοί μπορούν να χρησιμοποιηθούν τόσο κατά τη διάρκεια μιας πεζοπορίας, όσο και σε οχήματα ή θαλάσσια σκάφη και κατά κανόνα διαθέτουν αρκετά μικρές διαστάσεις. Για να προσφέρουν όσο το δυνατόν περισσότερες πληροφορίες, οι δέκτες συνδυάζονται και με ειδικό software που προβάλλει έναν χάρτη στην οθόνη του. Πρόκειται δηλαδή για λογισμικό που λαμβάνει από τους δορυφόρους τις πληροφορίες για το στίγμα του χρήστη και τις μετατρέπει σε κατανοητή «ανθρώπινη» μορφή, πληροφορώντας τον για την ακριβή γεωγραφική του θέση.

88

7.12.1.2. Τρόπος λειτουργίας του GPS

Η βασική φιλοσοφία που βρίσκεται πίσω από τον τρόπο λειτουργίας του συστήματος GPS είναι η μέτρηση της απόστασης μεταξύ δέκτη και δορυφόρου. Θα πρέπει όμως να σημειωθεί ότι ποτέ δεν είναι αρκετό το σήμα ενός δορυφόρου για να εντοπιστεί η θέση του χρήστη. Αντίθετα, το σήμα ενός δορυφόρου, σχηματίζει πάνω στη Γη μόνο έναν νοητό κύκλο, διαμέτρου πολλών δεκάδων χιλιομέτρων. Ο χρήστης ενός δέκτη GPS μπορεί να βρίσκεται οπουδήποτε πάνω στη διάμετρο αυτού του κύκλου, κάτι φυσικά που δεν διασαφηνίζει με καμία απολύτως ακρίβεια το στίγμα του. Με τη λήψη του σήματος από έναν δεύτερο δορυφόρο, δημιουργείται ένας ακόμα κύκλος, ο οποίος σε κάποια τμήματά του τέμνεται με τον πρώτο κύκλο. Η θέση του χρήστη πάνω στη Γη βρίσκεται σε κάποιο από τα σημεία όπου ενώνονται οι δύο νοητοί κύκλοι, ωστόσο πρόκειται και πάλι για μια αόριστη προσέγγιση. Θα χρειαστεί και το σήμα ενός τρίτου δορυφόρου, για να δημιουργηθεί ένας ακόμα κύκλος, ο οποίος θα τέμνεται με τους άλλους δύο, ώστε να εντοπιστεί με υψηλή ακρίβεια η θέση. Το σημείο όπου τέμνονται και οι τρεις κύκλοι έχει τώρα πολύ μικρή έκταση και εκεί ακριβώς βρίσκεται ο χρήστης. Όπως διαπιστώνει κανείς, αρκεί η σύνδεση ενός δέκτη με τρεις δορυφόρους προκειμένου να ληφθούν οι αναγκαίες ακριβείς πληροφορίες. Ωστόσο στην πραγματικότητα, για την αποφυγή τυχών σφαλμάτων και αποκλίσεων, ένας δέκτης GPS συνδέεται με 5 δορυφόρους, δημιουργώντας ισάριθμους νοητούς κύκλους. Έτσι, η πιθανότητα λανθασμένου εντοπισμού στίγματος κυριολεκτικά εκμηδενίζεται.

Ένα PDA ή ένα κινητό τηλέφωνο μπορεί να φέρει έναν ενσωματωμένο δέκτη GPS ή να

συνδεθεί με Bluetooth με εξωτερικό δέκτη. Το σήμα μεταξύ δέκτη GPS και δορυφόρου είναι ουσιαστικά ένα ηλεκτρομαγνητικό κύμα, διαδίδεται δηλαδή με την ταχύτητα του φωτός, στα 300.000 χιλιόμετρα ανά δευτερόλεπτο. Ως εκ τούτου, το σήμα χρειάζεται περίπου 7 μέχρι 10 εκατοστά του δευτερολέπτου για να φθάσει από τον δέκτη στον δορυφόρο και αντίστροφα. Όπως προαναφέρθηκε, απαιτούνται 5 δορυφόροι για να εντοπιστεί με απόλυτη ακρίβεια η θέση του χρήστη. Ανάλογα με τον χρόνο που χρειάζεται για την αποστολή του σήματος από τον δέκτη προς καθέναν από τους δορυφόρους αυτούς και για την επιστροφή του, εκτιμάται η απόσταση από αυτούς και δημιουργούνται οι 5 νοητοί κύκλοι θέσης. Η τομή των 5 κύκλων είναι η ακριβής θέση, η οποία παριστάνεται στον δέκτη GPS με τη μορφή γεωγραφικού μήκους, πλάτους και υψομέτρου.

Αξίζει να τονιστεί ιδιαίτερα ο σημαντικός ρόλος που διαδραματίζει η σωστή λειτουργία των χρονομέτρων που διαθέτουν τόσο οι δέκτες GPS, όσο και οι δορυφόροι. Σφάλμα ακόμα και ενός δέκατου του δευτερολέπτου κατά τη μέτρηση του χρόνου που απαιτείται για την επικοινωνία μεταξύ δέκτη και δορυφόρου, θα δώσει εξαιρετικά ανακριβείς πληροφορίες. Για τον λόγο αυτό, στα χρονόμετρα χρησιμοποιείται η τελευταία λέξη της τεχνολογίας, ενώ παράλληλα χρησιμοποιούνται όλες οι απαραίτητες μέθοδοι για τον έλεγχο της σωστής λειτουργίας τους. Αν ποτέ παρατηρηθεί ότι το χρονόμετρο κάποιου δορυφόρου παρεκκλίνει, αυτός θα τεθεί άμεσα εκτός λειτουργίας και θα αντικατασταθεί με έναν από τους εφεδρικούς.

7.12.2. Εντοπισμός θέσης κινητών δικτύων

Μια δεύτερη προσέγγιση προσδιορισμού της θέσης ενός χρήστη φορητής συσκευής βασίζεται σε πομπούς που βρίσκονται στη γη. Αυτό ονομάζεται «βασισμένος σε δίκτυα εντοπισμού κινητής θέσης». Ένας χρήστης ασύρματης φορητής συσκευής μπορεί να εντοπιστεί παίρνοντας το σήμα του από έναν πομπό κυψέλης του δικτύου. Το σήμα τριγωνοποιείται για να προσδιοριστεί η ακριβής θέσης της συσκευής. Χρησιμοποιούνται διάφορες τεχνικές. Η απλούστερη ονομάζεται Cell-Of-Origin (COO), όπου ένα ασύρματο

89

κυψελωτό δίκτυο πρέπει να παρακολουθεί τη θέση της κυψέλης κάθε ενεργής συσκευής του δικτύου της. Μία άλλη τεχνική είναι η Time-Of-Arrival που περιλαμβάνει την παρακολούθηση της σχετικής ώρας άφιξης κάθε ασύρματου σήματος από τους σταθμούς βάσης ενός δικτύου. Η «γωνία άφιξης του σήματος» είναι μια άλλη τεχνική μεταξύ ενός κινητού τηλεφώνου και της αντένας μετάδοσης ενός σταθμού βάσης και η «ράδιο-διάδοση»,που περιέχει χαρακτηριστικά της ράδιο-συχνότητας.

Ωστόσο η κύρια τεχνική που χρησιμοποιείται συνήθως βασίζεται στη θέση του κινητού,

όπου το ίδιο το κινητό τηλέφωνο είναι το βασικό μέσο εντοπισμού του χρήστη για να προσδιορίσει το COO του κινητού τηλεφώνου. Και το σήμα μετάδοσης μπορεί να χρησιμοποιηθεί για εντοπισμό θέσης.

7.12.3 Τριγωνοποίηση θέσης Η τριγωνοποίηση είναι η διαδικασία με την οποία μπορεί να προσδιοριστεί η θέση ενός

κινητού τηλεφώνου, μετρώντας είτε την ακτινωτή απόσταση είτε την κατεύθυνση που λαμβάνεται από δύο ή τρία διαφορετικά σημεία. Στην τριγωνοποίηση κατεύθυνσης σήματος, χρησιμοποιούνται δύο αντένες κατεύθυνσης για να προσδιορίσουν την κατεύθυνση του σήματος από το κινητό τηλέφωνο. Η κανονική διαδικασία είναι να γίνει μια σειρά από διαβάσματα, για να υπάρξει ένας πιο ακριβής εντοπισμός του σήματος του χρήστη του κινητού τηλεφώνου.

Οι τεχνικές τριγωνοποίησης για εντοπισμό σημάτων κινητών τηλεφώνων γίνονται όλο και

πιο σημαντικές, καθώς οι κυβερνήσεις τώρα απαιτούν από τους κατασκευαστές να δημιουργούν ισχυρές εφαρμογές παρακολούθησης στα νέα τηλέφωνα. Αυτό βοηθάει τις υπηρεσίες για τον εντοπισμό θέσης ατόμων που έχουν κάποια έκτακτη ανάγκη.

Υπάρχουν τέσσερις κύριες κατηγορίες υπηρεσιών που βασίζονται στη θέση του χρήστη

και είναι οι παρακάτω:

Υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης. Παρακολούθηση και τηλεματική τροφοδοσία. Πληροφορίες και δεδομένα που βασίζονται στη θέση του χρήστη. Χρέωση ανάλογα με την θέση του χρήστη.

Η χρέωση ανάλογα με την θέση του χρήστη, είναι μια συνέπεια των ασύρματων φορητών

συσκευών, όπως των PDA που χρησιμοποιούνται για δουλειά και προσωπική χρήση. Πολλές εταιρείες κινητών δικτύων παρέχουν διαφορετικές χρεώσεις ανάλογα με τη θέση του χρήστη, τη σύνδεση ή τη χρήση της εφαρμογής. Οι χρεώσεις στον ασύρματο χώρο, είναι ένας γενικός όρος που χρησιμοποιείται για να καλύψει τις δύο δραστηριότητες της καταγραφής του κόστους και της εμφάνισης του λογαριασμού αυτού του κόστους. Ο λογαριασμός είναι σε έντυπη μορφή. Ωστόσο, οι περισσότερες ασύρματες εταιρείες δικτύων προσφέρουν online χρεώσεις που είναι κατάλληλες για την κινητή τεχνολογία και τις ανάγκες των χρηστών.

Οι ασύρματες εταιρείες δικτύων και οι ασύρματοι παροχείς Internet έχουν λειτουργικά

κόστη που βασικά εστιάζονται στις παρακάτω περιοχές:

Διαχείριση υπηρεσιών πελάτη Διαχείριση υπηρεσιών δικτύου Φροντίδα του πελάτη και χρέωση

90

Αυτές οι λειτουργίες κανονικά ενοποιούνται για να προσφέρουν ένα ολιστικό σύστημα σύνδεσης ενός πελάτη με μια ασύρματη εταιρεία δικτύων. Ο πελάτης μπορεί να αλλάξει εταιρεία παροχής ασύρματων δικτύων η οποία είναι ανταγωνιστική προς τους παροχείς ενσύρματων δικτύων.

91

ΚΕΦΑΛΑΙΟ 8:

ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΣΤΟΝ ΚΙΝΗΤΟ ΚΟΣΜΟ

8.1 Γενικά Θέματα Ασφάλειας Η διαδικασία που εξασφαλίζει την ασφάλεια των επιχειρήσεων περιλαμβάνει τον

προσδιορισμό και την εκτίμηση των κινδύνων καθώς και την λήψη των πιο φθηνών μέτρων για να ελαχιστοποιηθούν αυτοί οι κίνδυνοι. Λόγω της φύσης της, η ενσύρματη τεχνολογία παρουσιάζει νέους δρόμους μέσω των οποίων μπορεί να κινδυνεύσει η ασφάλεια. Στα ασύρματα δίκτυα τα προβλήματα ασφαλείας είναι ακόμα μεγαλύτερα, αφού τα δίκτυα αυτά είναι από την φύση τους δίκτυα εκπομπής και κατά συνέπεια καθένας που βρίσκεται εντός της ακτίνας εκπομπής ενός πομπού μπορεί να «ακούσει» τα μεταδιδόμενα δεδομένα.

Το πρόβλημα είναι ακόμα μεγαλύτερο στα ad hoc δίκτυα όπου τα δεδομένα δρομολογούνται στον προορισμό τους πιθανόν μέσω άλλων κόμβων. Επιπρόσθετα, σε ένα ασύρματο δίκτυο είναι πρακτικά πολύ δύσκολο να ανιχνευθεί η υποκλοπή δεδομένων από έναν ωτακουστή, αφού η υποκλοπή αυτή δεν επηρεάζει σε τίποτα την μετάδοση των δεδομένων μεταξύ των κόμβων (ή του κόμβου και ενός σταθμού βάσης) και επιπλέον, είναι σχεδόν αδύνατο να εντοπιστεί ο ίδιος ο ωτακουστής. Το γεγονός αυτό, σε συνδυασμό με την ευρεία εξάπλωση των ασύρματων δικτύων, κάνει τα ασύρματα δίκτυα ελκυστικούς στόχους για τους hackers και τους crackers. Έτσι, για κάθε είδος ασυρμάτων δικτύων και κυριότερα για τα δίκτυα 802.11 έχουν αναπτυχθεί ένα σύνολο εργαλείων και τεχνικών που καθιστούν την διατήρηση της ασφαλείας αυτών των δικτύων έναν εφιάλτη ακόμα και για τους πιο έμπειρους διαχειριστές.

Όσον αφορά το m-commerce και στο πιο γενικό επίπεδο ασφάλειας μιας επιχείρησης

υπάρχουν δύο περιοχές, οι Πόροι και οι Συμμετέχοντες. Ο ρόλος της ασφάλειας είναι να προστατεύει τους πόρους της επιχείρησης, τις ιδιοκτησίες και τους οικονομικούς της πόρους, από κλοπή και απάτη, είτε από τους συμμετέχοντες είτε από τρίτους. Επίσης να προστατεύει τους μη απτούς πόρους της εταιρείας, όπως τα δεδομένα και τις πληροφορίες και τα κοινωνικά και πνευματικά κεφάλαια αλλά και τα δικαιώματα των εργαζομένων και άλλων συμμετεχόντων και να διασφαλίσει τη συμμόρφωση με το νόμο. Τέλος πρέπει να προστατεύει τα κοινά και τρίτους από τυχαία και σκόπιμη κακή χρήση των πληροφοριών της επιχείρησης που θα μπορούσε να βλάψει την φήμη της.

8.1.1. Τι ονομάζουμε ασφάλεια

Με τον όρο "ασφάλεια" εννοούμε την προστασία των δεδομένων, συστημάτων, εφαρμογών και υπηρεσιών από φυσικές καταστροφές, ανθρώπινα σφάλματα και κακόβουλες ενέργειες, έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος, και ταυτόχρονα η επίδραση που θα έχει μια πιθανή διαρροή ή απώλεια δεδομένων να είναι σε αποδεκτό επίπεδο, τέτοιο που να εξασφαλίζει την απρόσκοπτη λειτουργία μιας εταιρείας. Σημαντικό είναι λοιπόν να προσδιοριστεί το τι πρέπει να προστατεύεται, από ποιους και με ποιον τρόπο.

92

Οι πολιτικές ασφάλειας των επιχειρήσεων οφείλουν να εξασφαλίζουν τα ακόλουθα:

Confidentiality (Εμπιστευτικότητα): Αυτό που δεν πρέπει να γνωρίζει κανείς εκτός της επιχείρησης.

Integrity (Ακεραιότητα): Αυτό που δεν πρέπει να μεταβάλει κανείς εκτός της επιχείρησης.

Availability (Διαθεσιμότητα): Διαθεσιμότητα των συστημάτων και της πληροφορίας, έτσι ώστε η επιχείρηση να συνεχίσει να λειτουργεί έπειτα από οποιαδήποτε "επίθεση".

8.1.2. Πολιτικές ασφάλειας

Οι πολιτικές ασφάλειας περιγράφουν τις ανάγκες προστασίας ενός συστήματος καθώς και το ποια μέτρα έχουν ληφθεί ή πρόκειται να ληφθούν για να εκπληρωθούν αυτές οι ανάγκες. Ταυτόχρονα καθορίζουν τις υπευθυνότητες και τις αποδεκτές ενέργειες όλων των χρηστών που έχουν πρόσβαση στο σύστημα. Με άλλα λόγια, διαμορφώνουν το πλαίσιο μέσα στο οποίο γίνεται χρήση των συστημάτων, έτσι ώστε να ελαχιστοποιείται ο κίνδυνος μη εξουσιοδοτημένης πρόσβασης σε διαβαθμισμένες πληροφορίες (confidentiality) και να αυξάνεται στο έπακρο η διαθεσιμότητα (availability) και ακεραιότητα (integrity) αυτών.

Οι απαιτήσεις προστασίας ενός συστήματος καθορίζονται από τους εξής όρους: Assurance: Εξασφάλιση ότι το σύστημα λειτουργεί όπως οφείλει να λειτουργεί, σύμφωνα με τις καθορισμένες προδιαγραφές.

Identification/Authentication: Όταν οι χρήστες ή οι εφαρμογές επικοινωνούν μεταξύ τους θα πρέπει να αναγνωρίζονται/πιστοποιούνται ώστε να βεβαιώνεται η ταυτότητά τους.

Accountability/Audit Trail: Υπευθυνότητα, καταγραφή των όσων συμβαίνουν: ποιος έκανε τι, πότε και πού. Οι χρήστες είναι υπεύθυνοι για τις ενέργειές τους. Παρακολούθηση και ανάλυση των καταγραφών, έτσι ώστε να εντοπίζονται πιθανές ενέργειες παράκαμψης των μηχανισμών ασφαλείας.

Access Control: Έλεγχος πρόσβασης στα συστήματα. Πρόσβαση δίνεται μόνο σε όσους δικαιούνται να έχουν ή δικαιολογείται από το ρόλο τους στον οργανισμό.

Secure data exchange: Ασφαλής μεταφορά δεδομένων με γνώμονα την εμπιστευτικότητα κατά τη μεταφορά τους (confidentiality) και τη διασφάλιση ότι τα δεδομένα θα μεταδοθούν ακέραια και ακριβή/ολοκληρωμένα (integrity). Σε μερικές περιπτώσεις, π.χ. στη χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου, θα πρέπει να είμαστε σε θέση να αποδείξουμε την πηγή της πληροφορίας ή να παραλαμβάνουμε απόδειξη ότι η πληροφορία που στείλαμε έχει παραληφθεί από τον αρμόδιο αποδέκτη.

Reliability of systems/services: Τα δεδομένα, τα συστήματα και οι υπηρεσίες είναι διαθέσιμα πάντοτε όταν χρειάζονται.

8.2. Κρυπτογράφηση Η κρυπτογράφηση έρχεται να εξασφαλίσει το απόρρητο των προσωπικών πληροφοριών.

Πρόκειται για μια επιστήμη που βασίζεται στα μαθηματικά για την κωδικοποίηση και αποκωδικοποίηση των δεδομένων. Οι μέθοδοι κρυπτογράφησης καθιστούν τα ευαίσθητα προσωπικά δεδομένα προσβάσιμα μόνο από όσους είναι κατάλληλα εξουσιοδοτημένοι. Εξασφαλίζουν έτσι το απόρρητο στις ψηφιακές επικοινωνίες αλλά και στην αποθήκευση ευαίσθητων πληροφοριών. Το αρχικό μήνυμα ονομάζεται απλό κείμενο (plaintext), ενώ το ακατάληπτο μήνυμα που προκύπτει από την κρυπτογράφηση του απλού κειμένου ονομάζεται

93

κρυπτογράφημα (ciphertext). Η κρυπτογραφημένη επικοινωνία είναι αποτελεσματική, όταν μόνο τα άτομα που συμμετέχουν σε αυτήν μπορούν να ανακτήσουν το περιεχόμενο του αρχικού μηνύματος. Αποκρυπτογράφηση είναι η ανάκτηση του απλού κειμένου από το κρυπτογράφημα με την εφαρμογή αντίστροφου αλγορίθμου..

Η κρυπτογράφηση και αποκρυπτογράφηση ενός μηνύματος γίνεται με τη βοήθεια ενός

αλγόριθμου κρυπτογράφησης και ενός κλειδιού κρυπτογράφησης. Κρυπτογραφικός αλγόριθμος είναι η μέθοδος (συνήθως μια μαθηματική συνάρτηση) μετασχηματισμού δεδομένων σε μια μορφή που να μην επιτρέπει σε μη εξουσιοδοτημένα μέρη την αποκάλυψη του περιεχομένου τους. Αλλά, η δυνατότητα διατήρησης της μυστικότητας των πληροφοριών βασίζεται περισσότερο σε έναν αριθμό που ονομάζεται κλειδί (key) και χρησιμοποιείται μαζί με τον αλγόριθμο κρυπτογράφησης/αποκρυπτογράφησης, παρά στον αλγόριθμο μόνο του. Επομένως, η ανθεκτικότητα μιας κρυπτογράφησης εξαρτάται περισσότερο από το μέγεθος των κλειδιών που χρησιμοποιούνται παρά από τους αλγόριθμους. Γενικά, κλειδιά μεγάλου μεγέθους παρέχουν ανθεκτικότερη κρυπτογράφηση. Για παράδειγμα, η κρυπτογράφηση 128-bit RC4 είναι 3078 φορές ανθεκτικότερη από την 40-bit RC4. Διαφορετικοί αλγόριθμοι απαιτούν διαφορετικά μήκη κλειδιών για να πετύχουν το ίδιο επίπεδο ανθεκτικότητας κρυπτογράφησης. Για αυτό πρέπει να χρησιμοποιείται κλειδί μεγέθους τουλάχιστον 512 bits προκειμένου η κρυπτογράφηση RSA να θεωρείται ανθεκτική, ενώ οι συμμετρικοί αλγόριθμοι πετυχαίνουν περίπου το ίδιο επίπεδο ανθεκτικότητας με κλειδί μεγέθους 64 bits. Όμως ακόμη και αυτά τα επίπεδα ανθεκτικότητας έχουν αποδειχθεί ευπαθή σε επιθέσεις σήμερα.

8.3. Ασύρματη ασφάλεια δικτύου

Η ασφάλεια δικτύων προέκυψε μέσα από την ανάγκη για επικοινωνία ανάμεσα στον πομπό (transmitter) και στον δέκτη (receiver) ενός δικτύου, χωρίς παρεμβολές από ξένα στοιχεία. Ασχολείται με την προστασία των συστημάτων και καλύπτει τους ελέγχους ασφάλειας στα λειτουργικά συστήματα και τις τεχνικές ασφάλειας για το δίκτυο. Ο ορισμός της ασφαλούς επικοινωνίας, έχει εστιάσει πρώτιστα στην προστασία των πόρων επικοινωνίας. Στην πρακτική, η ασφάλεια δικτύων περιλαμβάνει όχι μόνο την προστασία από παραβιάσεις αλλά ασχολείται και με την ανίχνευση τους. Κάθε τύπος ασύρματου δικτύου, όπως προσδιορίζεται από την περιοχή που καλύπτει αντιμετωπίζει διαφορετικά θέματα ασφάλειας που σχετίζονται με τον τρόπο χρήσης του, τους τύπους του περιβάλλοντος και τις τεχνικές λεπτομέρειες της υλοποίησής του. Οι ρυθμοί μεταφοράς δεδομένων περιορίζονται πολύ με την χρήση της κρυπτογράφησης και έτσι περιορίζεται και ο αριθμός των χρηστών που μπορεί να υποστηρίξει ένα σημείο πρόσβασης.

Τα ασύρματα τοπικά δίκτυα ανήκουν και χρησιμοποιούνται από μόνο μια επιχείρηση για

να παρέχουν δωρεάν υπηρεσίες στην περίπτωση ενός σημείου σύνδεσης ενός ασύρματου τοπικού δικτύου. Το HiperLAN2 σχηματίζει την τελευταία σύνδεση που συνδέει τον χρήστη σε μια αλυσίδα από δίκτυα, είτε σε ένα ενσύρματο τοπικό δίκτυο χρησιμοποιώντας Fast Ethernet είτε σε προχωρημένα τηλεφωνικά δίκτυα, όπως τα 3G, που είναι επεκτάσεις παραδοσιακών συνδεσιστρεφών υπηρεσιών. Αυτοί που αναπτύσσουν τα πρότυπα 3G συνειδητοποιούν ότι οι εταιρείες δικτύων πρέπει να μπορούν να προσφέρουν τα υψηλότερα επίπεδα ασφάλειας στους χρήστες τους και ότι οι απαιτήσεις των δικτύων roaming σημαίνει ότι αυτές οι μέθοδοι πρέπει να είναι πολύ συμβατές. Το μικρό εύρος του Bluetooth και των άλλων συσκευών Προσωπικών Δικτύων μπορεί να φαίνεται ότι δεν προσφέρει ούτε την δυνατότητα ούτε τα κίνητρα για εισβολή ώστε να παρέχεται περισσότερη ασφάλεια.

94

8.3.1. Περιβάλλοντα δικτύων Τα ασύρματα τοπικά δίκτυα εμφανίζονται σε τρία διαφορετικά περιβάλλοντα:

• Σε γενικά επιχειρηματικά περιβάλλοντα ως μια ασύρματη επέκταση του intranet της

εταιρείας.

• Σε δημόσια περιβάλλοντα, γενικά σε τερματικούς σταθμούς μεταφορικών μέσων, σε περιοχές με καταστήματα και σε ξενοδοχεία για να παρέχουν σύνδεση με το Internet και το ηλεκτρονικό ταχυδρομείο.

• Σε περιβάλλοντα σπιτιών για να υπάρχει πρόσβαση στο Internet μέσω γραμμών

ευρείας ζώνης για κοινή χρήση αρχείων και πόρων.

• Σε προσωπικά περιβάλλοντα. Τα προσωπικά ασύρματα δίκτυα υπάρχουν στον λειτουργικό χώρο ενός ατόμου. Είναι πιθανόν να διαμορφωθούν ad hoc δίκτυα σε επιχειρήσεις και σε άλλους τύπους συναντήσεων και μεταξύ ατόμων που συναντώνται σε δημόσια και ιδιωτικά μέρη για ανταλλαγή πληροφοριών.

8.4 Ασφάλεια Ασύρματων Δικτύων Ευρείας Περιοχής – 3G Το GSM (Global System for Mobile communication) είναι ένα σύστημα το οποίο

χρησιμοποιείται για την ψηφιακή κυψελοειδή επικοινωνία. Δημιουργήθηκε το 1982 σε μια προσπάθεια να δημιουργηθούν κοινά ευρωπαϊκά πρότυπα κινητών τηλεφώνων που θα διατύπωναν τις προδιαγραφές για ένα πανευρωπαϊκό κινητό κυψελοειδές ραδιοσύστημα που θα λειτουργούσε σε συχνότητα 900 MHz. Σήμερα πάνω από 400 εκατομμύρια ανθρώπων παγκόσμια χρησιμοποιούν κινητά τηλέφωνα για να επικοινωνήσει ο ένας με τον άλλον, μέσω του κειμένου φωνής και των επονομαζόμενων SMS. Τα GSM κινητά δίκτυα είναι τα πρώτα που χρησιμοποίησαν την κρυπτογράφηση ως μια ολοκληρωμένη λειτουργία στις δημόσιες τηλεφωνικές υπηρεσίες. Η ασφάλεια 3G έχει στόχο να συνεχίσει πάνω στις λειτουργίες ασφάλειας 2G του GSM. Σκοπός του είναι η αποφυγή σημαντικών απωλειών που αφορούν τον χειριστή όπως οι οικονομικές απώλειες.

Ο συνδρομητής έχει ένα ή περισσότερα φορητά τερματικά, που περιέχουν ένα

ολοκληρωμένο κύκλωμα που ονομάζεται Universal Mobile Telecommunication System (UMTS) και μια κάρτα UMTS Integrated Circuit Card που συμπεριλαμβάνεται σ’ ένα User Services Identity Module και έτσι ο χρήστης μπορεί να επιτρέψει σε διάφορους χρήστες να χρησιμοποιούν το φορητό τερματικό του για πρόσβαση. Το περιβάλλον του σπιτιού θα χρεώσει τον συνδρομητή για την παροχή των υπηρεσιών και για τη χρήση τους μ’ ένα συνδυασμό από σταθερές χρεώσεις ανάλογα με τη χρήση. Ένας συνδρομητής είναι συχνά ο μοναδικός χρήστης ενός φορητού τερματικού κι ένα οικιακό περιβάλλον συνήθως παρέχεται από τον ίδιο τον οργανισμό που παρέχει ένα δίκτυο εξυπηρέτησης.

Οι υπηρεσίες ασφάλειας που παρέχονται από το GSM είναι:

• ανωνυμία (anonymity) έτσι ώστε να μην είναι εύκολο να προσδιοριστεί ο χρήστης του συστήματος,

• η επικύρωση (authentication) έτσι ώστε ο χειριστής να ξέρει ποιος χρησιμοποιεί το σύστημα για λόγους τιμολόγησης,

95

• προστασία σηματοδότησης (Signaling Protection) έτσι ώστε οι πληροφορίες για το σηματοδοτούμενο κανάλι (signaling channel), όπως οι αριθμοί τηλεφώνου, να προστατεύονται πέρα από τη ραδιοπορεία.

Οι μηχανισμοί ασφάλειας του GSM εφαρμόζονται σε τρία διαφορετικά στοιχεία

συστημάτων: • η ενότητα ταυτότητας συνδρομητών (SIM), • το μικροτηλέφωνο GSM (GSM handset), • το δίκτυο GSM.

Τα υπάρχοντα κυψελοειδή συστήματα έχουν διάφορες πιθανές αδυναμίες όπου

εξετάστηκαν στις απαιτήσεις ασφάλειας για το GSM. Η ασφάλεια του GSM πρέπει να είναι κατάλληλη για το χειριστή και τον πελάτη συστημάτων έτσι ώστε οι χειριστές του συστήματος να μπορούν να εξασφαλίσουν ότι θα διανείμουν τους λογαριασμούς τους στους σωστούς ανθρώπους κι οι πελάτες ότι υπάρχει κάποια μυστικότητα ενάντια στην πληροφορία που κρυφακούγεται.

8.4.1. Διαδικαστική Απάτη / Τεχνική Απάτη

Η τεχνική απάτη παρουσιάζεται όταν μια αδυναμία του συστήματος αξιοποιείται για να γίνονται χωρίς κόστος κλήσεις. Η διαδικαστική απάτη προκύπτει από την εκμετάλλευση των επιχειρησιακών διαδικασιών, όπου μια ρωγμή ή μια αδυναμία μπορεί να χρησιμοποιηθεί για να κερδισθούν χρήματα. Τα υπάρχοντα κυψελοειδή συστήματα έχουν διάφορες πιθανές αδυναμίες. Τα δίκτυα όπως το GSM, με τις αλληλεπιδράσεις με άλλους χειριστές (μεταφορείς), προκαλούν κι άλλες ευκαιρίες για την εκμετάλλευση. Το GSM έχει σχεδιαστεί για να προσφέρει τις διάφορες τεχνικές λύσεις και για να αποτρέψει την κακή χρήση.

8.5. Λειτουργίες Ασφάλειας Ασύρματων Τοπικών Δικτύων

8.5.1. ΙΕΕΕ 802.11b Το ΙΕΕΕ 802.11b ή ασύρματο Ethernet, έχει βασικές λειτουργίες ασφάλειας που έχουν

στόχο να κάνουν την επικοινωνία ασφαλής. Σε ένα ενσύρματο Ethernet δίκτυο όλοι οι υπολογιστές που είναι συνδεδεμένοι στο δίκτυο λαμβάνουν αυτόματα όλα τα μηνύματα που στέλνονται. Απλώς τα αγνοούν όλα, εκτός από αυτά που έχουν τη δική τους διεύθυνση κάρτας δικτύου στην επικεφαλίδα. Είναι σχετικά απλό ένας εισβολέας να διαμορφώσει μια κάρτα για να καταγράφει όλη την κίνηση, ονομάτων χρηστών και κωδικών πρόσβασης. Η δυσκολία βρίσκεται στο να βρεθεί ένας σταθμός εργασίας συνδεδεμένος στο δίκτυο. Συνεπώς για να αποκτήσει πρόσβαση σ’ ένα ενσύρματο δίκτυο, ένας χρήστης θα πρέπει πρώτα να αποκτήσει πρόσβαση σε ένα τερματικό από μακριά και για την αποφυγή επίθεσης υπάρχουν τα firewalls.

Στα ασύρματα δίκτυα, τα πράγματα είναι πιο περίπλοκα. Τα σήματα μεταδίδονται προς όλες τις κατευθύνσεις από φορητά τερματικά και σημεία πρόσβασης. Για να προστατευθούν τα δίκτυα ΙΕΕΕ 802.11b από κάθε μορφή εισβολής το πρότυπο καθορίζει ένα μηχανισμό κρυπτογράφησης που ονομάζεται Wired Equivalent Privacy (WEP) που χρησιμοποιεί τον αλγόριθμο κρυπτογράφησης Rivest Cipher #4 (RC4) το οποίο χρησιμοποιείται από το Secure Sockets Layer (SSL) σε web browser.

96

8.5.2. Service Set IDentifier (SSID) Τα σημεία πρόσβασης σε ασύρματα δίκτυα ανακοινώνουν την παρουσία τους

μεταδίδοντας πλαίσια με αναγνωριστικό σήμα, έτσι ώστε τα φορητά τερματικά να μπορούν να τα εντοπίσουν. Τα πλαίσια με αναγνωριστικό σήμα περιέχουν Service Set IDentifier που είναι μια συμβολοσειρά προσαρμόσιμη από τον χρήστη. Αν δεν αλλάξει το SSID τότε το δίκτυο θα είναι πολύ εύκολο να εντοπιστεί από μια δραστηριότητα που είναι γνωστή ως «war driving». Το «war dialing» είναι μια τεχνική των hacker που περιλαμβάνει αυτόματη κλήση χιλιάδων αριθμών τηλεφώνων ψάχνοντας για ανοιχτές αφύλακτες θύρες συστημάτων. Το «war driving» περιλαμβάνει την οδήγηση γύρω από μια περιοχή με ευαίσθητη αντένα πάνω από το αυτοκίνητο και καταγράφει όλη την κίνηση του δικτύου. Το «war flying» είναι παρόμοιο με το «war driving» αλλά χρησιμοποιεί ένα ελαφρύ αεροσκάφος αντί για αυτοκίνητο και δεν παρουσιάζει απειλή της ασφάλειας.

8.5.3. Το Πρωτόκολλο Αυθεντικοποίησης Το πρότυπο ΙΕΕΕ 802.11b απαιτεί να αρχίσουν οι συσκευές μια διαδικασία

αυθεντικοποίησης αμέσως μετά τη συσχέτιση. Υπάρχουν δύο καταστάσεις αυθεντικοποίησης: η ανοικτή αυθεντικοποίηση και η αυθεντικοποίηση κοινόχρηστου κλειδιού. Η ανοικτή αυθεντικοποίηση επιτρέπει σε οποιαδήποτε συσκευή είναι ικανή να επικοινωνεί με το σημείο πρόσβασης να το κάνει. Στην κατάσταση του κοινόχρηστου κλειδιού το σημείο πρόσβασης αποκρίνεται στην αίτηση συσχέτισης μιας συσκευής στέλνοντας μια συμβολοσειρά που ονομάζεται δοκιμαστικό κείμενο κι ο πελάτης χρησιμοποιεί το WEP κλειδί του για την κρυπτογράφηση. Το σημείο πρόσβασης ελέγχει αν η συμβολοσειρά έχει κρυπτογραφηθεί σωστά, την αφήνει να επικοινωνεί. Το πρόβλημα σ’ αυτή τη μέθοδο είναι ότι ο εισβολέας μπορεί να πάρει το δοκιμαστικό κείμενο εφόσον ξέρει τον αλγόριθμο RC4 να παράγει το κοινόχρηστο κλειδί.

8.5.4. Wired Equivalent Privacy (WEP) Η ενσύρματη ισοδύναμη μυστικότητα είχε στόχο να κάνει το ενσύρματο κανάλι τόσο

ασφαλές, όσο το ισοδύναμο ενσύρματο κανάλι ενός τοπικού δικτύου. Χρησιμοποιεί έναν αλγόριθμο κρυπτογράφησης που ονομάζεται RC4 που περνά κάθε πακέτο που θέλει να μεταδώσει κι ένα κλειδί με τη μορφή μυστικού αριθμού. Υπάρχουν αδυναμίες στον τρόπο που υλοποιείται αυτή η διαδικασία που την κάνουν λιγότερο ασφαλή. Το πρώτο πρόβλημα είναι με τη διαχείριση του κλειδιού. Όσο περισσότερα άτομα ξέρουν ένα μυστικό, τόσο δυσκολότερο είναι να διατηρηθεί, για να διατηρηθεί θα πρέπει να εισαχθεί στο δίκτυο από δισκέτα ή να πληκτρολογηθεί.

8.6. Ασφάλεια στο Bluetooth και στα Προσωπικά Δίκτυα

8.6.1. Ευπαθή σημεία των ad hoc δικτύων Τα ad hoc δίκτυα σχηματίζονται όταν δύο ή περισσότερες φορητές συσκευές ή

Προσωπικά Δίκτυα μπαίνουν στο ίδιο εύρος και συμφωνούν να επικοινωνήσουν. Οι συσκευές μπορεί να αποτελούν μέρος του ίδιου δικτύου. Ένα ad hoc δίκτυο που χρησιμοποιεί δρομολόγηση θα πρέπει να έχει διάφορα τρωτά σημεία. Είναι δυνατόν μια συσκευή εισβολέα να προσποιηθεί ότι είναι μια υπηρεσία και μπορεί να συλλέξει πληροφορίες για την συσκευή του πελάτη και να έχει πρόσβαση σε εμπιστευτικές πληροφορίες.

97

Τα δίκτυα ad hoc είναι πιθανόν να πληγούν από παρεμβολές και είναι ευπαθή σε επιθέσεις άρνησης παροχής υπηρεσιών μέσω μπλοκαρίσματος ή εξάντλησης της μπαταρίας που συμβαίνουν σε κινητά δίκτυα ad hoc απ’ ότι σε σταθερά δίκτυα. Συγκεκριμένες συσκευές Bluetooth είναι πολύ καλά προστατευμένες και από τα δύο αυτά είδη επίθεσης. Ωστόσο τα κινητά ad hoc δίκτυα δεν είναι ιδιαίτερα ευπαθή στο είδος των κακόβουλων επιθέσεων που είναι συνηθισμένες στο Internet.

Η φύση των μικρών συσκευών που αποτελούν ένα τυπικό προσωπικό δίκτυο σημαίνει ότι η φυσική ασφάλεια αποτελεί μεγαλύτερο πρόβλημα. Οι συσκευές Bluetooth και τα προσωπικά δίκτυα έχουν πολύ μεγάλο εύρος εφαρμογών και δεν είναι λογικό να προσπαθήσουμε να ορίσουμε μια μόνο πολιτική ασφάλειας. Το Bluetooth παρέχει διάφορες επιλογές ασφάλειας που μπορεί να χρησιμοποιήσει μια εφαρμογή ως μέρος της ασφάλειας της, η οποία υλοποιείται από τον διαχειριστή σύνδεσης.

8.6.2. Κίνδυνοι στο Bluetooth Η ασύρματη τεχνολογία Bluetooth ενσωματώνεται σε πολλά κινητά τηλέφωνα και

υπολογιστές χειρός (PDA). Σχεδιάστηκε αρχικά για να επιτρέπει την ανταλλαγή αρχείων μεταξύ διαφόρων συσκευών Bluetooth χωρίς τη χρήση ενοχλητικών καλωδίων σύνδεσης, αλλά από τότε έως σήμερα η χρήση του έχει επεκταθεί στην παροχή υπηρεσιών όπως, για παράδειγμα, η συνδεσιμότητα στο Web και το παίξιμο διαδικτυακών παιχνιδιών. Ωστόσο, κατά την διάρκεια μετάδοσης πληροφοριών μέσω Διαδικτύου, υπάρχει ο κίνδυνος έκθεσης σε μια διαδικτυακή επίθεση. Επιπλέον, καθώς η διάδοση του Bluetooth αυξάνεται συνεχώς, αυξάνεται επίσης και το ενδιαφέρον των εγκληματιών του κυβερνοχώρου για αυτό.

8.6.2.1. Η διαδικασία Bluetooth και τα ευπρόσβλητα σημεία του

Όταν έχει οριστεί στη λειτουργία "discoverable" (διαθέσιμο για εντοπισμό), το κινητό τηλέφωνο Bluetooth ή ο υπολογιστής χειρός (PDA) στέλνει ένα σήμα που υποδεικνύει ότι είναι διαθέσιμο για να επικοινωνήσει με μια άλλη μικροσυσκευή που χρησιμοποιεί Bluetooth και να μεταβιβάσει και να λάβει δεδομένα από και προς την άλλη συσκευή Bluetooth. Ωστόσο, εάν κάποιο πρόσωπο που θέλει να κάνει επίθεση εντοπίσει το σήμα αυτό, μπορεί να προσπαθήσει επίσης να επικοινωνήσει με τη συσκευή με σκοπό να παραβιάσει την ασφάλειά της και να κλέψει τον προσωπικό αριθμό αναγνώρισης του χρήστη (PIN). Όταν ένα άτομο που κάνει επίθεση στην συσκευή γνωρίζει τον αριθμό αναγνώρισης (PIN), είναι πιθανά τα παρακάτω:

• Η κλοπή πληροφοριών που είναι αποθηκευμένες στη συσκευή, συμπεριλαμβανομένων καταλόγων επαφών, μηνυμάτων ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και μηνυμάτων κειμένου.

• Η αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων κειμένου ή εικόνες σε άλλες μικροσυσκευές που διαθέτουν Bluetooth.

• Η απόκτηση πρόσβασης στις εντολές του κινητού τηλεφώνου, γεγονός που θα επιτρέψει στον εισβολέα να χρησιμοποιήσει το τηλέφωνό για να πραγματοποιήσει κλήσεις, να στείλει μηνύματα κειμένου, να διαβάσει και να προσθέσει επαφές στον κατάλογο επαφών, να υποκλέψει συνομιλίες και να συνδεθεί στο Διαδίκτυο.

• Η εγκατάσταση ενός ιού στη συσκευή που θα μπορούσε να προξενήσει το ίδιο χάος που θα προκαλούσε και ένας ιός σε έναν προσωπικό υπολογιστή, για παράδειγμα, επιβράδυνση ή απενεργοποίηση της υπηρεσίας, καταστροφή ή κλοπή στοιχείων.

98

Έχουν γίνει επίσης γνωστές οι περιπτώσεις εγκληματιών που οδηγούν στους δρόμους με ανιχνευτές Bluetooth, αναζητώντας κινητά τηλέφωνα και υπολογιστές χειρός (PDA) για να προσβάλλουν. Ενδέχεται να έχουν εξοπλίσει φορητούς υπολογιστές με ισχυρές κεραίες με σκοπό να μπορούν να ανιχνεύσουν σήματα Bluetooth ακόμη και από μισό μίλι μακριά. Οι τελευταίες μορφές επιθέσεων με χρήση υψηλής τεχνολογίας περιλαμβάνουν ακόμη και τον εξαναγκασμό των συσκευών Bluetooth να συνδεθούν με τη συσκευή του εισβολέα όταν δεν βρίσκονται σε κατάσταση "διαθέσιμο για εντοπισμό". (Αυτή η διαδικασία είναι μια εργασία εξαιρετικά χρονοβόρα και επίπονη, και για το λόγο αυτό, οι στόχοι των επιθέσεων αυτών τείνουν να είναι άτομα που είναι γνωστό ότι έχουν πολύ μεγάλους τραπεζικούς λογαριασμούς ή γνωρίζουν πολύτιμα μυστικά.

Ο όρος "Bluejacking" είναι ένας από τους πολλούς όρους αργκό για την επίθεση στις συσκευές με Bluetooth:

• Bluejacking: αποστολή ανεπιθύμητων μηνυμάτων κειμένου • Bluesnarfing: κλοπή στοιχείων • Bluebugging: κλοπή εντολών κινητών τηλεφώνων • War-nibbling: οδήγηση τριγύρω με σκοπό τον εντοπισμό των σημάτων Bluetooth στα

οποία θα γίνει επίθεση • Bluesniping: χρήση ενός φορητού υπολογιστή και μιας ισχυρής κεραίας για επίθεση

από απόσταση

8.6.2.1. Ασφάλεια Ζώνης Βάσης Bluetooth

Όλες οι συσκευές Bluetooth έχουν μια γεννήτρια τυχαίων αριθμών 128bit. Το πρότυπο δεν καθορίζει πως θα υλοποιηθεί αυτό και η υλοποίηση θα διαφέρει από συσκευή σε συσκευή. Μια συγκεκριμένη τιμή που παράγεται από τη γεννήτρια τυχαίων αριθμών και χρησιμοποιείται σε κρυπτογράφηση αναφέρεται ως RAND. Όλες οι συσκευές Bluetooth έχουν μια μοναδική διεύθυνση 48bit IEEE η οποία τους δίνεται κατά την κατασκευή τους που είναι γνωστή ως BD ADDR. Οι συσκευές Bluetooth χρησιμοποιούν δύο τύπους ιδιωτικών κλειδιών. Το κλειδί αυθεντικοποίησης είναι πάντα 128bit και παράγεται κατά την αρχικοποίηση της συσκευής. Το κλειδί κρυπτογράφησης παράγεται ως μέρος μιας διαδικασίας αυθεντικοποίησης και το μέγεθος διαφέρει από 8-128bit. Το κλειδί αυθεντικοποίησης χρησιμοποιείται στην δημιουργία του κλειδιού κρυπτογράφησης.

Η χρονική περίοδος για την οποία μια συγκεκριμένη συσκευή είναι μέλος ενός piconet ονομάζεται σύνοδος και τερματίζεται όποτε αποσυνδέεται αυτή η συσκευή. Οι συσκευές που συνδέονται συχνά μπορεί να χρησιμοποιούν ένα ημι-μόνιμο κλειδί σύνδεσης που αποθηκεύεται σε μόνιμη μνήμη της συσκευής και ξαναχρησιμοποιείται όταν ξεκινάει μια σύνοδος. Τα ημι-μόνιμα κλειδιά επειδή υπάρχουν πρωτόκολλα τα οποία τους επιτρέπουν ν’ αλλάζουν περιοδικά.

Υπάρχουν τέσσερις τύποι κλειδιών που υποστηρίζουν διαφορετικές απαιτήσεις. Ένα κλειδί μονάδος ΚΑ αφορά μια μόνο συσκευή και δημιουργείται χρησιμοποιώντας πληροφορίες αυτής της συσκευής μόνο.

Ένα κλειδί συνδυασμού ΚΑΒ δημιουργείται χρησιμοποιώντας πληροφορίες από δύο συσκευές και συνεπώς είναι μοναδικό για ένα ζευγάρι από συσκευές.

99

Ένα κύριο κλειδί Κmaster χρησιμοποιείται σε μια σύνοδο για να αντικαταστήσει προσωρινά το τρέχον κλειδί, ώστε μια κύρια συσκευή να κάνει πολλές μεταδόσεις ταυτόχρονα χρησιμοποιώντας το ίδιο κλειδί.

Ένα κλειδί αρχικοποίησης Κinit χρησιμοποιείται ως κλειδί σύνδεσης πριν γίνει ανταλλαγή των κλειδιών συνδυασμού για να προστατέψει την μεταφορά των παραμέτρων αρχικοποίησης.

8.7. Ασφάλεια Μικρών Συσκευών Κάποιες προσεγγίσεις διασφάλισης που λένε ότι οι συσκευές θα χρησιμοποιούνται από

τους νόμιμους κατόχους τους, περιλαμβάνουν τη χρήση βιομετρίας που απαιτεί μια υπογραφή, ένα δάχτυλο ή την παλάμη για αναγνώριση. Αυτού του είδους η προστασία είναι πιθανόν να αποτρέψει περιστασιακές κλοπές. Ίσως ο μεγαλύτερος κίνδυνος να προέρχεται από συσκευές που χάνονται και ενώ η κρυπτογράφηση μπορεί να σταματήσει την κακή χρήση, το κόστος αντικατάστασης του υλικού, του λογισμικού και των δεδομένων και οι δυσκολίες που προκαλούνται από την απώλειά τους θα αποτελούν μια μεγάλη απώλεια για την αποτελεσματικότητα της επιχείρησης. Όποια βήματα κι αν γίνουν για να αποτραπούν οι κλοπές και οι κατά λάθος απώλεια των συσκευών πάντα θα χάνονται και θα κλέβονται συσκευές. Πλέον είναι απίστευτα εύκολο να χάσει κάποιος τεράστιες ποσότητες πληροφοριών. Πριν από είκοσι χρόνια, κάποιος θα μπορούσε να παραβιάσει το γραφείο σας και να αντιγράψει τα αρχεία των πελατών σας, την αλληλογραφία σας κλπ. Σήμερα, το μόνο που έχει να κάνει είναι να κλέψει τον υπολογιστή ή τη φορητή συσκευή σας. Συνεπώς είναι σημαντικό για ένα σύστημα ασφάλειας να έχει μηχανισμούς που να κάνουν αντίγραφα των περιεχομένων και των ρυθμίσεων όλων των συσκευών, ώστε η αντικατάσταση να μπορεί να γίνει γρήγορα και με ελάχιστη απώλεια αποτελεσματικότητας.

8.7.1. Προστασία των δεδομένων

Τα προγράμματα κρυπτογράφησης σκληρού δίσκου, όπως το PGP Disk, σας επιτρέπουν την κρυπτογράφηση μεμονωμένων αρχείων, φακέλων ή ολόκληρων τμημάτων δίσκου. Αρκετοί κατασκευαστές πωλούν μνήμες USB με ενσωματωμένη κρυπτογράφηση. Ορισμένοι κατασκευαστές φορητών συσκευών παλάμης (PDA) έχουν αρχίσει να προσθέτουν προστασία με κωδικό πρόσβασης στις συσκευές τους, που είναι λιγότερο αποτελεσματική μέθοδος από την κρυπτογράφηση, κι επίσης, υπάρχουν ορισμένα πρόσθετα προγράμματα κρυπτογράφησης για PDA.

Η δεύτερη λύση είναι να διαγραφούν τα δεδομένα από απόσταση σε περίπτωση που χαθεί

η συσκευή. Κάτι τέτοιο θα μπορούσε να γίνει μέσω μιας Blackberry συσκευής. Αυτή είναι μια τεχνολογία που έχει αναπτυχθεί από την εταιρεία RIM (Research In Motion) και προσφέρει έναν εξελιγμένο τρόπο ανταλλαγής e-mail σε επαγγελματίες. Οι συσκευές που υποστηρίζουν την τεχνολογία Blackberry έκαναν πρόσφατα την εμφάνισή τους και στη χώρα μας, αποτελώντας ένα πολύ χρήσιμο εργαλείο για τον επαγγελματία που επιθυμεί να βλέπει άμεσα στην οθόνη του κινητού του τηλεφώνου τα e-mail του, αμέσως μόλις αυτά του αποστέλλονται. Σύμφωνα με τα σημερινά πρωτόκολλα ηλεκτρονικής αλληλογραφίας POP3 και IMAP4, ο χρήστης θα πρέπει να συνδέεται σε τακτά διαστήματα στον διακομιστή για να “κατεβάσει” τα μηνύματά του. Αυτή η μέθοδος ονομάζεται pull, εξαιτίας του γεγονότος ότι ο χρήστης “τραβάει” (όπως είναι η ελληνική μετάφραση της λέξης pull) τα e-mail από τον server. Μάλιστα οι συσκευές Blackberry επιτρέπουν και την προβολή πολλών μορφών συνημμένων αρχείων, όπως κείμενα Word, Word Perfect, PDF, Excel και εικόνες.

100

Παράλληλα, χάρη στις ειδικές τεχνικές συμπίεσης των δεδομένων, οι χρήστες των συσκευών Blackberry εξοικονομούν σημαντικό όγκο δεδομένων και συνεπώς χρεώνονται με μικρότερο κόστος για τη σύνδεσή τους μέσω GPRS. Αν κάποιος λοιπόν έχανε αυτή την συσκευή θα μπορούσε εύκολα να σβήσει την μνήμη της ούτως ώστε τα δεδομένα του να μην πέσουν σε χέρια τρίτων. Από τη στιγμή που η συσκευή είναι συνδεδεμένη με το Διαδίκτυο συνέχεια, είναι εύκολο να προστεθεί ένα τέτοιο χαρακτηριστικό.

Οι φορητές συσκευές παρά την ευελιξία που μας παρέχουν, είναι πολύ πιθανό να χαθούν.

Δεν υπάρχει τρόπος να εμποδίζουμε τις κλοπές και είναι πολύ πιθανό, λόγω του μεγέθους τους, να τις ξεχάσουμε και εμείς οι ίδιοι. Το πρόβλημα είναι ανθρώπινο κι όχι τεχνολογικό. Ωστόσο, μπορούμε να εξασφαλίσουμε ότι η απώλεια απλά θα κοστίσει σε χρήμα κι όχι στην ιδιωτική μας ζωή.

8.7.2. Οι ιοί των φορητών συσκευών

Αν και πρόσφατες αναφορές μιλούν για επιθέσεις και ιούς εναντίον υπολογιστών χειρός, το πρόβλημα δεν είναι διαδεδομένο. Πάντοτε υπάρχει πιθανότητα προσβολής από ιό φορητών συσκευών, αλλά μέχρι στιγμής αυτή είναι μικρή.

Κάποιοι ιοί φορητών συσκευών μεταδίδονται με τον ίδιο τρόπο με τους κοινούς ιούς

υπολογιστών: κατά τη λήψη μολυσμένων προγραμμάτων ή αρχείων. Στην περίπτωση των κινητών τηλεφώνων, τέτοια αρχεία είναι οι φωτογραφίες, τα βίντεο κλιπ, οι ήχοι κλήσεις, τα θέματα εμφάνισης ή άλλα προγράμματα. Άλλοι ιοί φορητών συσκευών μεταδίδονται όπως και οι ιοί του ανθρώπου, με τη στενή επαφή, παρουσία του κατάλληλου ξενιστή. Πολλά κινητά τηλέφωνα διαθέτουν Bluetooth, και αυτή η κατά τα άλλα χρήσιμη τεχνολογία συνεπάγεται κάποιους κινδύνους, εάν δεν χρησιμοποιηθεί σωστά. Εάν μια φορητή συσκευή που έχει ενεργοποιημένο Bluetooth και είναι "ορατή", πλησιάσει σε απόσταση 10 μέτρων από μολυσμένη συσκευή με επίσης ενεργοποιημένο Bluetooth, που χρησιμοποιεί το ίδιο λειτουργικό σύστημα, είναι πολύ πιθανό να μολυνθεί.

8.8. SET (Secure Electronic Transactions)

8.8.1. Ορισμός

Το SET (Secure Electronic Transaction) είναι ένα πρωτόκολλο εμπορικών συναλλαγών με τη χρήση καρτών σε ανοικτά δίκτυα, το οποίο αναπτύχθηκε από την MasterCard και την Visa σαν μια μέθοδος εξασφάλισης των συναλλαγών με τη χρήση καρτών διαμέσου του Ιnternet. Η διαδικασία περιλαμβάνει έναν αριθμό ελέγχων ασφαλείας που πραγματοποιείται με τη χρήση ψηφιακών πιστοποιητικών που χορηγούνται στους εμπλεκόμενους αγοραστές, εμπόρους και τράπεζες. Το SET σαν πρωτόκολλο έχει ήδη υιοθετηθεί από τράπεζες και οικονομικούς οργανισμούς παγκοσμίως.

8.8.2. Προδιαγραφές

Το SET έχει δημιουργηθεί βάση συγκεκριμένων προδιαγραφών που προήλθαν από τις απαιτήσεις των επιχειρήσεων και αφορούσαν τις συναλλαγές τους. Αυτές οι προδιαγραφές είναι:

• Παροχή προστασίας των οικονομικών δεδομένων ή και άλλων που διακινούνται μαζί

τους από υποκλοπή.

101

• Διασφάλιση της ακεραιότητας των δεδομένων. • Παροχή διαδικασιών πιστοποίησης ταυτότητας του κατόχου κάρτας. • Παροχή υπηρεσιών πιστοποίησης των εμπόρων που μπορούν να δεχθούν την

πληρωμή με τη χρήση τέτοιας μεθόδου, που προκύπτει από τη σχέση τους με κάποιο οικονομικό ίδρυμα παροχής καρτών.

• Διασφάλιση της χρήσης των καλύτερων τεχνικών ασφάλειας και σχεδίασης συστημάτων για την προστασία όλων των νόμιμα εμπλεκομένων πλευρών.

• Η δημιουργία ενός πρωτοκόλλου το οποίο να είναι ανεξάρτητο από τους μηχανισμούς ασφάλειας του επιπέδου μεταφοράς χωρίς όμως και να αποτρέπει τη χρήση τους.

• Να είναι διαλειτουργικό (όλοι οι κύριοι browsers δουλεύουν με όλους τους κύριους servers και οι τελευταίοι με τη σειρά τους δεν θα έχουν πρόβλημα συμβατότητας με τους Payment Gateway Servers).

8.8.3. Συστατικά Στοιχεία του SET Τα συστατικά στοιχεία του συστήματος SET είναι τέσσερα και είναι τα παρακάτω:

• Cardholder Wallet (Πορτοφόλι Χρήστη Κάρτας) Είναι ένα προϊόν που χρησιμοποιεί ο καταναλωτής που βρίσκεται on-line και που επιτρέπει την πραγματοποίηση ασφαλών συναλλαγών σε ένα δίκτυο. Το Wallet πρέπει να δημιουργεί μηνύματα που τα αντιλαμβάνονται τα άλλα τρία προϊόντα που απαρτίζουν το SET (Merchant, Payment Gateway, Certificate Authority). • Merchant Server (Server - Έμπορος) Είναι ένα προϊόν το οποίο τρέχει κάποιος on-line έμπορος για την επεξεργασία των στοιχείων των συναλλαγών και τη διεκπεραίωσή τους. Επικοινωνεί και αυτό με τα άλλα τρία μέρη του SET. • Payment Gateway (Πύλη Πληρωμών) Είναι το προϊόν που τρέχει κάποιος τρίτος, ο οποίος και επεξεργάζεται την πιστοποίηση των εμπόρων και των συναλλαγών (συμπεριλαμβανομένων οδηγιών πληρωμών από κατόχους καρτών). Επιπλέον αλληλεπιδρά και με ιδιωτικά εμπορικά δίκτυα. • Certificate Authority (Υπηρεσία Πιστοποιητικών) Είναι το τελευταίο από τα συστατικά στοιχεία του SET το οποίο τρέχει μια αρμόδια υπηρεσία έκδοσης και πιστοποίησης ψηφιακών πιστοποιητικών για το σκοπό αυτό και όποτε ζητείται από τα Wallet, Merchant και Payment Gateway πάνω από δημόσια ή ιδιωτικά δίκτυα.

8.9. Secure Sockets Layer (SSL)

Το SSL είναι ένα Internet socket-layer communication interface που επιτρέπει την ασφαλή επικοινωνία αγοραστή και πωλητή. Η τεχνολογία αυτή έχει αναπτυχθεί από την Netscape Communications Corporation και λειτουργεί ως εξής:

o 1ο Βήμα: Οι πληροφορίες κρυπτογραφούνται για να αποτραπεί η ανάγνωσή τους από τρίτους.

o 2ο Βήμα: Οι πληροφορίες αποκτούν authentication έτσι ώστε να μπορούν να σταλούν και να ληφθούν μόνο από τους υπολογιστές που πρέπει.

102

o 3ο Βήμα: Με ειδικό τρόπο εξασφαλίζεται η ακεραιότητα του μεταφερόμενου μηνύματος, έτσι ώστε κάποιος τρίτος να μην μπορεί να το αλλοιώσει.

Με το SSL, ο αγοραστής υποβάλει μια "αίτηση" αγοράς μέσω του Internet. Ο πωλητής,

του αποστέλλει τότε ένα δημόσιο κλειδί, που ο υπολογιστής του αγοραστή το χρησιμοποιεί για να κρυπτογραφήσει απόρρητες πληροφορίες (συνήθως τον αριθμό της πιστωτικής του κάρτας). Στη συνέχεια οι πληροφορίες αυτές αποστέλλονται στον πωλητή που χρησιμοποιεί το ιδιωτικό του κλειδί για να τις αποκρυπτογραφήσει. Η όλη διαδικασία γίνεται αυτόματα χωρίς μεσολάβηση του αγοραστή και έτσι είναι πιο γρήγορη και ταυτόχρονα πιο εύκολη αφού ο αγοραστής δεν χρειάζεται να έχει ειδικές γνώσεις.

Μια άλλη εφαρμογή του SSL είναι ο Secure Courier που έχει και αυτός αναπτυχθεί από

την Netscape Communications Corp. Ο Secure Courier χρησιμοποιείται για να μεταφέρονται "ευαίσθητες" πληροφορίες μεταξύ επιχειρήσεων ή άλλων οργανισμών και προβλέπεται να χρησιμοποιηθεί για την μεταφορά πληροφοριών μεταξύ των επιχειρήσεων και των Τραπεζών που εξοφλούν τις πιστωτικές κάρτες. Η συλλογιστική είναι πως χάρη στο SC, (που δημιουργήθηκε με βάση τις προδιαγραφές που έχουν ορίσει οι εταιρείες Mastercard και Visa για τις ηλεκτρονικές συναλλαγές) μια εταιρεία δεν θα μπορεί να έχει πρόσβαση στα οικονομικά στοιχεία του πελάτη της (αριθμός της πιστωτικής κάρτας του, ημερομηνία λήξης, όνομα κτλ.). Έτσι δεν θα έχει και την ευκαιρία να τα χρησιμοποιήσει για παράνομους σκοπούς. Οι πληροφορίες αυτές θα μεταφέρονται απ’ ευθείας από τον πελάτη στην Τράπεζα χωρίς μεσολάβηση κανενός τρίτου.

Αυτή η τεχνική προβλέπεται να δώσει πολύ μεγάλη ώθηση στις συναλλαγές μέσω

Internet. Σήμερα πολλοί είναι οι υποψήφιοι πελάτες που δεν κάνουν αγορές μέσω Internet επειδή δεν εμπιστεύονται τις συναλλαγές μέσω του δικτύου. Υπάρχουν παραδείγματα εταιρειών με υψηλές πωλήσεις στα στατικά καταστήματά τους, οι οποίες όμως σημείωσαν τραγικά αποτελέσματα πωλήσεων μέσω Web. Αυτός είναι και ο λόγος που προβλέπεται πως η υποστήριξη που παρέχουν στο Secure Sockets Layer (SSL) δύο εταιρείες με το μέγεθος και την προϊστορία των Mastercard και Visa, θα αυξήσει την εμπιστοσύνη των χρηστών του Internet στις συναλλαγές μέσω αυτού και θα αυξήσει δραματικά τις συναλλαγές.

8.10. Παροχή Ποιότητας Υπηρεσιών στα Ασύρματα

Η παροχή ποιότητας υπηρεσιών (Quality of Service – QoS) είναι ιδιαίτερα σημαντική σε όλα τα δίκτυα μεταγωγής πακέτων. Η μετάδοση διαφόρων ειδών πολυμέσων μέσω δικτύου έχει αποκτήσει πολύ μεγάλη σημασία και κατά συνέπεια τα ασύρματα δίκτυα θα πρέπει να την λαμβάνουν σοβαρά υπόψη. Ιδιαίτερα τα ασύρματα μητροπολιτικά δίκτυα (π.χ. 802.16), όπου καλούνται να παίξουν τον ρόλο Wireless Local Loop (WLL), αλλά και τα δίκτυα κινητής τηλεφωνίας θα πρέπει να παρέχουν ιδιαίτερα καλή συμπεριφορά σε μετάδοση ήχου και κινούμενης εικόνας. Στην περίπτωση των ασύρματων δικτύων η παροχή QoS είναι πιο δύσκολη από την περίπτωση των ενσύρματων δικτύων. Η αυξημένη δυσκολία οφείλεται κυρίως στην συνεχή μεταβολή της τοπολογίας των δικτύων, σε συνδυασμό με το γεγονός πως οι απαραίτητες για την δρομολόγηση πληροφορίες που αφορούν στην κατάσταση του δικτύου είναι συχνά ανακριβείς. Επιπλέον, τα γνωστότερα πρωτόκολλα δρομολόγησης δεν παρέχουν την δυνατότητα δρομολόγησης με ποιότητα υπηρεσίας, αλλά βασίζονται σε μια best effort λογική. Η όλη κατάσταση περιπλέκεται περαιτέρω εξαιτίας της φύσης των ασύρματων δικτύων, τα οποία είναι από την φύση τους δίκτυα εκπομπής. Ιδιαίτερα δε στα ad hoc δίκτυα, οι πιθανότητα συγκρούσεων δεν επιτρέπει υποθέσεις παροχής ενός εγγυημένου εύρους ζώνης.

103

Συνήθως, ο σύγχρονος τρόπος παροχής QoS σε ασύρματα δίκτυα είναι με χρήση ποιότητας υπηρεσιών χωρίς εγγυήσεις (soft QoS) και με τον περιορισμό πως τα δίκτυα θα ικανοποιούν κάποιες πρόσθετες απαιτήσεις. Στο soft QoS δεν παρέχονται εγγυήσεις, αλλά θεωρείται πως είναι ανεκτή η ύπαρξη μεταβατικών περιόδων, κατά τις οποίες δεν θα παρέχεται η ζητούμενη ποιότητα υπηρεσίας. Έτσι, η κλασική ιδέα της χρήσης κρατήσεων μπορεί να υλοποιηθεί και σε ασύρματα δίκτυα με την προσθήκη ενός τρόπου για γρήγορη πραγματοποίηση των κρατήσεων, αφού διαφορετικά υπάρχει κίνδυνος ο αλγόριθμος να μην προλαβαίνει τις γρήγορες μεταβολές του δικτύου. Ένας ακόμα τρόπος παροχής soft QoS σε ασύρματα δίκτυα είναι η χρήση αλγορίθμων δρομολόγησης που βασίζονται στην πρόβλεψη της θέσης των κόμβων και συνεπώς της τοπολογίας του δικτύου. Με αυτόν τον τρόπο δεν δημιουργούνται καθυστερήσεις λόγω της αναμονής για τον υπολογισμό μονοπατιών από το πρωτόκολλο.

104

ΠΑΡΑΡΤΗΜΑ:

ΠΑΡΑΔΕΙΓΜΑ m-banking – ALPHA BANK

1. Εισαγωγή στο σύστημα m-banking της Alpha Bank

1. Στο αρχικό μενού της εφαρμογής επιλέγουμε την γλώσσα που θα

χρησιμοποιήσουμε. Επιλέγουμε ελληνικά.

3. Συμπληρώνουμε τον κωδικό συνδρομητή μας. (π.χ test) και πατάμε OK

για καταχώρηση.

2. Το σύστημα μας ζητάει να

συμπληρώσουμε τον κώδικα συνδρομητή και τον μυστικό κωδικό PIN.

4. Ο κωδικός συνδρομητή έχει καταχωρηθεί και τώρα πρέπει να βάλουμε το PIN για να γίνει η

πιστοποίηση μας από το σύστημα.

105

5. Για λόγους ασφάλειας ο μυστικός

κωδικός που πληκτρολογούμε, εμφανίζεται με αστερίσκους.

7. Η εισαγωγή μας στο σύστημα ήταν επιτυχημένη. Μπορούμε να μπούμε στο κεντρικό μενού επιλογών ή να επιλέξουμε

την έξοδό μας από το σύστημα.

6. Αν είμαστε σίγουροι για τα στοιχεία που έχουμε πληκτρολογήσει επιλέγουμε ΝΑΙ για να γίνει η εισαγωγή στο σύστημα.

106

2. Εξερεύνηση του βασικού μενού επιλογών

Το μενού αποτελείται από τέσσερις επιλογές: 1. Ερωτήσεις 2. Μεταφορές 3. Πληρωμές 4. Έξοδος από το σύστημα

Αυτές οι επιλογές αναλύονται παρακάτω.

2.1. Ερωτήσεις

1. Επιλέγουμε τον λογαριασμό ή την κάρτα. (π.χ Ενοίκιο)

2. Στην οθόνη μας εμφανίζεται το διαθέσιμο υπόλοιπο του λογαριασμού μας

καθώς και το μενού επιλογής: • Τελευταίες κινήσεις • Ανάλυση υπολοίπου • Επιταγές (εάν διαθέτει ο

λογαριασμός)

107

3. Επιλέγοντας Τελευταίες Κινήσεις εμφανίζονται οι 5 τελευταίες κινήσεις του λογαριασμού ξεκινώντας από την πιο

πρόσφατη.

5. Αναλυτικό Υπόλοιπο είναι το Διαθέσιμο Ποσό και το Μικτό Υπόλοιπο όπως

εμφανίζονται στην οθόνη.

4. Μπορούμε επίσης να επιλέξουμε την Ανάλυση Υπολοίπου.

6. Σε συνέχεια του Αναλυτικού Υπολοίπου βλέπουμε επίσης τις Δεσμεύσεις του λογαριασμού μας καθώς και το Ποσό

Unclear.

108

7. Αν ο λογαριασμός μας διαθέτει επιταγές, έχουμε την δυνατότητα να δούμε την κατάσταση στην οποία βρίσκονται.

8. Εδώ εμφανίζεται η κατάσταση των επιταγών. (π.χ Κλεμμένη ή Μη

Εξοφλημένη).

2.2. Μεταφορές

1. Μπαίνοντας στην επιλογή Μεταφορές πρέπει να επιλέξουμε τον λογαριασμό που

θα χρεωθεί.

2. Κατόπιν επιλέγουμε τον λογαριασμό που θα πιστώσουμε.

109

3. Έχοντας επιλέξει τους λογαριασμούς καλούμαστε να συμπληρώσουμε το ποσό που θα μεταφέρουμε. Η αιτιολογία είναι

προαιρετική.

5. Το ποσό έχει καταχωρηθεί και τώρα μπορούμε να συμπληρώσουμε την

αιτιολογία..

4. Συμπληρώνουμε το ποσό της μεταφοράς.

6. Η εισαγωγή της αιτιολογίας είναι προαιρετική παρόλα αυτά για λόγους ασφάλειας είναι καλό να εισάγεται (π.χ

test).

110

7. Το ποσό και η αιτιολογία έχουν καταχωρηθεί και μπορούμε να

προχωρήσουμε στην εκτέλεση της μεταφοράς πατώντας ΝΑΙ.

8. Η μεταφορά μας είναι επιτυχής.

2.3. Πληρωμές

1. Επιλέγουμε τον λογαριασμό προς εξόφληση (π.χ ΟΤΕ).

2. Επιλέγουμε τον λογαριασμό που θα χρεωθεί για την εξόφληση.

111

3. Εδώ πρέπει να συμπληρώσουμε το ποσό πληρωμής.

5. Το ποσό έχει καταχωρηθεί.

4. Συμπληρώνουμε το ποσό πληρωμής.

6. Η εισαγωγή του ποσού είναι επιτυχημένη και μπορούμε να

προχωρήσουμε στην εκτέλεση της πληρωμής πατώντας ΝΑΙ.

112

7. Η εντολή πληρωμής ήταν επιτυχής.

2.4. Έξοδος

Η αποσύνδεση από το σύστημα ήταν επιτυχής.

113

3. Πρακτικές συμβουλές ασφαλείας • Η Alpha Bank δεν θα σας ζητήσει ποτέ και με κανένα τρόπο (τηλεφωνικώς ή μέσω e-

mail) τους κωδικούς σας. Είναι προσωπικοί και δεν πρέπει να τους αποκαλύπτετε σε κανέναν.

• Επιλέγετε και φυλάσσετε τους μυστικούς σας κωδικούς με τρόπο που να μην είναι δυνατή

η υποκλοπή τους. • Χρησιμοποιείτε το Alpha Web Banking μόνο μέσω της ιστοσελίδας της Alpha Bank

(www.alpha.gr) και όχι μέσω συνδέσμων (links) σε άλλα sites, μηχανές αναζητήσεως ή e-mail.

• Ελέγχετε τακτικά τον υπολογιστή σας για πιθανούς ιούς χρησιμοποιώντας τις πιο

πρόσφατες εκδόσεις/ενημερώσεις των προγραμμάτων προστασίας (antivirus και antispyware).

• Αγνοήστε και διαγράψτε αμέσως «ύποπτα» e-mail που σας προτρέπουν να δώσετε

προσωπικά σας στοιχεία, περιέχουν συνδέσμους (links) ή συνημμένα αρχεία.

http://www.alpha.gr/

114

ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. GEOFFREY ELLIOT AND NIGEL PHILLIPS, MOBILE COMMERCE AND

WIRELESS COMPUTING SYSTEMS, PEARSON HIGHER EDUCATION 2003 2. LOUIS P.J, M-COMMERCE CRASH COURSE, MCGRAW HILL 2001 3. BRIAN E. MENNECKE AND TROY J.STRADER, MOBILE COMMERCE

TECHNOLOGY, THEORY AND APPLICATIONS, IDEA GROUP PUBLISHING 2003

4. LEI-DA CHEN AND GORDON W. SKELTON, MOBILE COMMERCE APPLICATION DEVELOPMENT, CYBERTECH PUBLISHING 2005

5. DOUGLAS CORNER, COMPUTER NETWORKS AND INTERNETS WITH INTERNET APPLICATIONS, PEARSON EDUCATION 2001

6. ΓΙΑΓΛΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ, ΚΙΝΗΤΟ ΚΑΙ ΑΣΥΡΜΑΤΟ ΕΠΙΧΕΙΡΕΙΝ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΣΙΔΕΡΗΣ 2004

7. ΑΝΔΡΕΑΣ ΠΟΜΠΟΡΤΣΗΣ ΚΑΙ ΑΝΕΣΤΗΣ ΤΣΟΥΛΦΑΣ, ΕΙΣΑΓΩΓΗ ΣΤΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΟ ΕΜΠΟΡΙΟ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΤΖΙΟΛΑ 2002

8. Γ.ΠΑΓΚΑΛΟΣ ΚΑΙ Ι. ΜΑΥΡΙΔΗΣ, ΑΣΦΑΛΕΙΑ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΚΩΝ ΣΥΣΤΗΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΔΙΚΤΥΩΝ, ΕΚΔΟΣΕΙΣ ΑΝΙΚΟΥΛΑ 2002

ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΕΣ ΔΙΕΥΘΥΝΣΕΙΣ:

1. http://www.openwave.com/ 2. http://www.forum.nokia.com/ 3. http://www.openmobilealliance.org/ 4. http://nemis.cti.gr/ 5. http://www.sciencenews.gr 6. http://en.wikipedia.org 7. http://www.ebusinessforum.gr 8. http://www.go-online.gr 9. http://www.patraswireless.net/ 10. http://www.techteam.gr/ 11. http://www.myphone.gr/ 12. http://www.e-pcmag.gr/ 13. http://mkyvos.wordpress.com/ 14. http://uranus.ee.auth.gr/ipl/ 15. http://ru6.cti.gr 16. http://www.mlab.ntua.gr/ 17. http://www.uth.gr/main/index/ 18. http://www.aegean.gr/ 19. http://www.ceid.upatras.gr/ 20. http://www.teiser.gr/ 21. http://dide.fth.sch.gr