Περιεχόμενα - GOTSISgotsis.net.gr/content/4faa46f773645.pdfO δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και ... 1997˙ Sattler, 2001a,b˙ L.T. Singer & Zeskind,

Περιεχόμενα

Ι. ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ

1. Η πρακτική της Nευροψυχολογικής εκτίμησης ....................................................................................................................................................... 13Η ΕΓΚΥΡΟΤΗΤΑ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΩΝ ΕΚΤΙΜΗΣΕΩΝ ......................................................................................................................... 22

ΤΙ ΜΠΟΡΟΥΜΕ ΝΑ ΠΡΟΣΔΟΚΟΥΜΕ ΑΠΟ ΤΗ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ΣΤΟ ΞΕΚΙΝΗΜΑ ΑΥΤΟΥ ΤΟΥ ΝΕΟΥ ΑΙΩΝΑ ................................................................................................................................................................. 23

2. Βασικές έννοιες .................................................................................................................................................................................................................................... 26ΕΞΕΤΑΖΟΝΤΑΣ ΤΟΝ ΕΓΚΕΦΑΛΟ .......................................................................................................................................................................................... 26

«ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΒΛΑΒΗ» ΚΑΙ «ΟΡΓΑΝΙΚΟΤΗΤΑ» ..................................................................................................................................................... 28

ΣΧΕΤΙΚΑ ΜΕ ΤΗΝ ΟΡΟΛΟΓΙΑ ................................................................................................................................................................................................... 29

ΔΙΑΣΤΑΣΕΙΣ ΤΗΣ ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑΣ ....................................................................................................................................................................................... 30

ΓΝΩΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ............................................................................................................................................................................................................ 31

Νευροψυχολογία και η έννοια της νοημοσύνης: η εγκεφαλική λειτουργία είναι πολύ σύνθετη για να αντικατοπτρίζεται σε μια μοναδική βαθμολογία ................................................................................................................. 32

ΚΑΤΗΓΟΡΙΕΣ ΓΝΩΣΤΙΚΩΝ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΩΝ ....................................................................................................................................................................... 35

Προσληπτικές λειτουργίες ............................................................................................................................................................................................. 35

Μνήμη ................................................................................................................................................................................................................................................ 37

Σκέψη ................................................................................................................................................................................................................................................. 43

Παράμετροι Νοητικής Δραστηριότητας ......................................................................................................................................................... 46

ΕΚΤΕΛΕΣΤΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ................................................................................................................................................................................................. 49

ΠΑΡΑΜΕΤΡΟΙ ΤΗΣ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟΤΗΤΑΣ/ΣΥΝΑΙΣΘΗΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ ........................................................................................................ 51

3. Η γεωγραφία της συμπεριφοράς στον εγκέφαλο .................................................................................................................................................. 54ΠΑΘΟΛΟΓΙΑ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ΚΑΙ ΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΕΣ ...................................................................................................... 55

ΤΟ ΚΥΤΤΑΡΙΚΟ ΥΠΟΣΤΡΩΜΑ .................................................................................................................................................................................................. 56

Η ΔΟΜΗ ΤΟΥ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ........................................................................................................................................................................................................ 57

Ο ρομβοειδής εγκέφαλος ............................................................................................................................................................................................... 59

Ο μέσος εγκέφαλος ............................................................................................................................................................................................................... 61

Ο πρόσθιος εγκέφαλος ...................................................................................................................................................................................................... 61

Ο πρόσθιος εγκέφαλος: τα εγκεφαλικά ημισφαίρια ........................................................................................................................... 63

Το μεταιχμιακό σύστημα ................................................................................................................................................................................................. 65

Ο ΕΓΚΕΦΑΛΙΚΟΣ ΦΛΟΙΟΣ ΚΑΙ Η ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ................................................................................................................................................... 69

Πλευρική Οργάνωση .......................................................................................................................................................................................................... 69

Ασυμμετρία μεταξύ των ημισφαιρίων ................................................................................................................................................................ 71

Επιμήκης οργάνωση ............................................................................................................................................................................................................ 82

Οι ινιακοί λοβοί και οι διαταραχές τους .......................................................................................................................................................... 83

Τύφλωση και σχετικά προβλήματα ....................................................................................................................................................................... 83

Ο οπίσθιος συνειρμικός φλοιός και οι διαταραχές του ..................................................................................................................... 86

Οι κροταφικοί λοβοί και οι διαταραχές τους .............................................................................................................................................. 93

ΠΡΟΚΕΝΤΡΙΚΟΣ (ΠΡΟΣΘΙΟΣ) ΦΛΟΙΟΣ: ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΜΕΤΩΠΙΑΙΟΥ ΛΟΒΟΥ ...................................................................... 95

Προκεντρική μοίρα ............................................................................................................................................................................................................... 96

Προκινητική μοίρα ................................................................................................................................................................................................................ 96

Προμετωπιαία μοίρα ........................................................................................................................................................................................................... 97

ΚΛΙΝΙΚΟΙ ΠΕΡΙΟΡΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΗΣ ΕΝΤΟΠΙΣΗΣ ......................................................................................................................... 105

4. Η λογική της μέτρησης του ελλείμματος ..................................................................................................................................................................... 107ΣΤΑΘΕΡΕΣ ΣΥΓΚΡΙΣΗΣ ΓΙΑ ΤΗ ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ ............................................................................................................... 109

Κανονιστικές Σταθερές Σύγκρισης ................................................................................................................................................................... 109

Ατομικές σταθερές σύγκρισης ................................................................................................................................................................................ 112

Η ΜΕΤΡΗΣΗ ΤΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ ...................................................................................................................................................................................... 112

Άμεση μέτρηση του ελλείμματος .......................................................................................................................................................................... 112

Έμμεση μέτρηση του ελλείμματος ...................................................................................................................................................................... 113

Η ΜΕΘΟΔΟΣ ΤΗΣ ΒΕΛΤΙΣΤΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ .................................................................................................................................................................... 120

Ο ΤΡΟΠΟΣ ΜΕΤΡΗΣΗΣ ΤΟΥ ΕΛΛΕΙΜΜΑΤΟΣ ............................................................................................................................................................ 122

5. Η Nευροψυχολογική Εξέταση: Διαδικαστικά .......................................................................................................................................................... 124ΒΑΣΙΚΗ ΔΟΜΗ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ............................................................................................................................................................................................ 124

Σκοπός της εξέτασης ........................................................................................................................................................................................................ 124

Ερωτήματα που αφορούν την εξέταση .......................................................................................................................................................... 124

Η ΔΙΕΞΑΓΩΓΗ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ .............................................................................................................................................................................................. 126

Τα Θεμελιώδη Στοιχεία ................................................................................................................................................................................................. 126

Διαδικαστικά ............................................................................................................................................................................................................................ 128

ΔΙΑΔΙΚΑΣΤΙΚΑ ΖΗΤΗΜΑΤΑ ΣΤΗ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗ ΕΚΤΙΜΗΣΗ ................................................................................................... 139

Ζητήματα Δοκιμασιών ................................................................................................................................................................................................... 139

Αξιολόγηση Ειδικών Πληθυσμών ....................................................................................................................................................................... 142

Συνήθη Προβλήματα στην Εκτίμηση των Εγκεφαλικών Βλαβών ..................................................................................... 148

Η ΜΕΓΙΣΤΟΠΟΙΗΣΗ ΤΗΣ ΕΠΙΔΟΣΗΣ ΤΟΥ ΑΣΘΕΝΟΥΣ ...................................................................................................................................... 155

Ιδανικές Έναντι Συνήθεις Συνθήκες ............................................................................................................................................................... 155

Πότε οι ιδανικές δεν είναι οι καλύτερες συνθήκες ............................................................................................................................. 157

Η Επικοινωνία με τους Ασθενείς ......................................................................................................................................................................... 157

ΕΠΟΙΚΟΔΟΜΗΤΙΚΗ ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ................................................................................................................................................................................... 158

6. Η νευροψυχολογική εξέταση: Ερμηνεία ...................................................................................................................................................................... 159Η ΦΥΣΗ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ .................................................................................................... 159

Διαφορετικά είδη δεδομένων εξέτασης ......................................................................................................................................................... 159

Ποσοτικά και Ποιοτικά δεδομένα ...................................................................................................................................................................... 160

Κοινά λάθη ερμηνείας ..................................................................................................................................................................................................... 166

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΤΩΝ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ............................................................................................... 167

Ποιοτικές πλευρές της συμπεριφοράς κατά την εξέταση ............................................................................................................ 167

Οι βαθμολογίες / Αποτελέσματα της δοκιμασίας ................................................................................................................................ 169

Η αναφορά των βαθμολογιών ................................................................................................................................................................................ 173

Η ΕΡΜΗΝΕΙΑ ΤΩΝ ΔΕΔΟΜΕΝΩΝ ΤΗΣ ΕΞΕΤΑΣΗΣ ................................................................................................................................................. 175

Ζητήματα που σχετίζονται με την αξιολόγηση ...................................................................................................................................... 175

Κριτήρια εξασθένησης ................................................................................................................................................................................................... 176

Τεχνικές σύντομης εξέτασης/ανίχνευσης/ταχέως ελέγχου .......................................................................................................... 179

Η ανάλυση προτύπου ...................................................................................................................................................................................................... 183

Η ΣΥΝΘΕΤΙΚΗ ΕΡΜΗΝΕΙΑ ........................................................................................................................................................................................................ 186

7. Nευροπαθολογία για νευροψυχολόγους .................................................................................................................................................................... 187ΚΡΑΝΙΟΕΓΚΕΦΑΛΙΚΗ ΚΑΚΩΣΗ .......................................................................................................................................................................................... 188

Ταξινομήσεις Βαρύτητας και Πρόβλεψη Έκβασης .......................................................................................................................... 190

Διατιτραίνουσες Κρανιακές Κακώσεις .......................................................................................................................................................... 193

Κλειστές Κρανιοεγκεφαλικές Κακώσεις ...................................................................................................................................................... 196

Κλειστή Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση: Φύση, Πορεία και Έκβαση ................................................................................... 202

Νευροψυχολογική Εκτίμηση των Ασθενών με Κρανιοεγκεφαλική Κάκωση .......................................................... 219

Ρυθμιστικές Μεταβλητές που Επηρεάζουν τη Βαρύτητα της Κρανιοεγκεφαλικής Κάκωσης ............... 221

Ασυνήθιστες Πηγές Κρανιοεγκεφαλικής Κάκωσης ......................................................................................................................... 225

ΑΓΓΕΙΑΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ....................................................................................................................................................................................................... 230

Εγκεφαλικό Επεισόδιο και Σχετιζόμενες Διαταραχές ................................................................................................................... 230

Αγγειακή άνοια ..................................................................................................................................................................................................................... 237

ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ............................................................................................................................................................................................... 244

ΦΛΟΙΙΚΕΣ ΑΝΟΙΕΣ .......................................................................................................................................................................................................................... 245

Νόσος Alzheimer ..................................................................................................................................................................................................................... 245

Άνοιες μετωπιαίων λοβών ............................................................................................................................................................................................ 259

Άνοια με σωμάτια Lewy (AΣL) ................................................................................................................................................................................. 261

Άλλες φλοιικές ατροφίες .............................................................................................................................................................................................. 263

ΥΠΟΦΛΟΙΙΚΕΣ ΑΝΟΙΕΣ .............................................................................................................................................................................................................. 263

Κινητικές διαταραχές ...................................................................................................................................................................................................... 264

Νόσος του Parkinson/Παρκινσονισμός (ΝΠ) ............................................................................................................................................ 265

Νόσος του Huntington (HD) ........................................................................................................................................................................................ 275

Προϊούσα Υπερπυρηνική Παράλυση (ΠΥΠ) .......................................................................................................................................... 282

ΑΛΛΕΣ ΠΡΟΟΔΕΥΤΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΤΟΥ ΚΕΝΤΡΙΚΟΥ ΝΕΥΡΙΚΟΥ ΣΥΣΤΗΜΑΤΟΣ ΣΤΙΣ ΟΠΟΙΕΣ ΟΙ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΜΠΟΡΕΙ ΝΑ ΕΙΝΑΙ ΠΡΟΕΞΕΧΟΥΣΕΣ ......................................... 286

Πολλαπλή σκλήρυνση (ΠΣ) ...................................................................................................................................................................................... 286

Υδροκέφαλος Φυσιολογικής Πίεσης (ΥΦΠ) ............................................................................................................................................ 299

ΤΟΞΙΚΕΣ ΚΑΤΑΣΤΑΣΕΙΣ ............................................................................................................................................................................................................. 300

Διαταραχές που σχετίζονται με το αλκοόλ ................................................................................................................................................ 301

Ναρκωτικές ουσίες ............................................................................................................................................................................................................. 308

Κοινωνικές ουσίες ............................................................................................................................................................................................................... 312

Περιβαλλοντικές και βιομηχανικές νευροτοξίνες ............................................................................................................................... 312

ΛΟΙΜΩΔΕΙΣ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΕΣ ........................................................................................................................................................................................................ 318

Μόλυνση με τον HIV και AIDS ................................................................................................................................................................................. 318

Εγκεφαλίτιδα από τον ιό του απλού έρπη .................................................................................................................................................. 320

Νόσος του Lyme ..................................................................................................................................................................................................................... 321

Σύνδρομο Χρόνιας Κόπωσης (ΣΧΚ) ............................................................................................................................................................... 321

ΟΓΚΟΙ ΕΓΚΕΦΑΛΟΥ ...................................................................................................................................................................................................................... 322

Πρωτοπαθείς εγκεφαλικοί όγκοι ......................................................................................................................................................................... 322

Δευτεροπαθείς (μεταστατικοί) εγκεφαλικοί όγκοι ............................................................................................................................. 324

Συμπτώματα του ΚΝΣ που οφείλονται σε εγκεφαλικούς όγκους ...................................................................................... 324

Συμπτώματα του ΚΝΣ που προκύπτουν από τη θεραπεία του καρκίνου ................................................................... 325

ΣΤΕΡΗΣΗ ΟΞΥΓΟΝΟΥ ................................................................................................................................................................................................................... 326

Οξεία στέρηση οξυγόνου ............................................................................................................................................................................................. 327

Δηλητηρίαση από μονοξείδιο του άνθρακα .............................................................................................................................................. 328

ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΕΣ ΚΑΙ ΕΝΔΟΚΡΙΝΙΚΕΣ ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ............................................................................................................................................ 329

Σακχαρώδης Διαβήτης (ΣΔ) ..................................................................................................................................................................................... 326

Υποθυρεοειδισμός (Μυξοίδημα) .......................................................................................................................................................................... 330

Ηπατική νόσος ........................................................................................................................................................................................................................ 330

Ουραιμία ...................................................................................................................................................................................................................................... 330

ΔΙΑΤΡΟΦΙΚΕΣ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΕΣ .............................................................................................................................................................................................. 330

8. Νευροσυμπεριφορικές Μεταβλητές και Διαγνωστικά Ζητήματα .......................................................................................................... 333ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΒΛΑΒΗΣ .................................................................................................................................................................................................... 333

Διάχυτες και εστιακές επιδράσεις ........................................................................................................................................................................ 333

Θέση και μέγεθος εστιακών βλαβών ................................................................................................................................................................ 334

Βάθος βλάβης .......................................................................................................................................................................................................................... 335

Αποτελέσματα απόστασης .......................................................................................................................................................................................... 335

Φύση της βλάβης .................................................................................................................................................................................................................. 336

ΧΡΟΝΟΣ .................................................................................................................................................................................................................................................... 337

Μη προοδευτικές Εγκεφαλικές Διαταραχές ............................................................................................................................................ 337

Προοδευτικά εγκεφαλικά νοσήματα ............................................................................................................................................................... 342

ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ΣΧΕΤΙΖΟΜΕΝΕΣ ΜΕ ΤΟ ΥΠΟΚΕΙΜΕΝΟ ................................................................................................................................... 342

Ηλικία .............................................................................................................................................................................................................................................. 342

Διαφορές που σχετίζονται με το φύλο ............................................................................................................................................................ 350

Πλευρική ασυμμετρία ..................................................................................................................................................................................................... 354

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ: ΦΥΛΗ, ΚΟΥΛΤΟΥΡΑ, ΚΑΙ ΕΘΝΙΚΟΤΗΤΑ ......................................................................................... 360

Η Χρήση των όρων Φυλή/Εθνικότητα/Κουλτούρα .......................................................................................................................... 362

Η γλώσσα που χρησιμοποιείται για την εκτίμηση ............................................................................................................................... 363

ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΑΣΘΕΝΩΝ: ΨΥΧΟΚΟΙΝΩΝΙΚΕΣ ΜΕΤΑΒΛΗΤΕΣ ....................................................................................................... 365

Προνοσηρή νοητική ικανότητα ............................................................................................................................................................................. 365

Εκπαίδευση ................................................................................................................................................................................................................................ 365

Προνοσηρή προσωπικότητα και κοινωνική προσαρμογή ........................................................................................................... 367

Φάρμακα ...................................................................................................................................................................................................................................... 368

Επιληψία ....................................................................................................................................................................................................................................... 370

ΠΡΟΒΛΗΜΑΤΑ ΔΙΑΦΟΡΙΚΗΣ ΔΙΑΓΝΩΣΗΣ .................................................................................................................................................................. 376

Συναισθηματικές διαταραχές και διαταραχές προσωπικότητας .......................................................................................... 376

Ψυχωτικές διαταραχές ................................................................................................................................................................................................... 379

Κατάθλιψη ................................................................................................................................................................................................................................. 381

Προσποίηση νόσου ............................................................................................................................................................................................................ 385

Ευρετήριο όρων ......................................................................................................................................................................................................................................... 389

Βιβλιογραφικές αναφορές ................................................................................................................................................................................................................ 389

Η πρακτική της Nευροψυχολογικής εκτίμησης

1

χολογία συνεισέφερε τους δύο άλλους τομείς γνώσης καιδεξιότητας που είναι αναπόσπαστοι του επιστημονικούκλάδου και της κλινικής πρακτικής της νευροψυχολογίαςσήμερα. Εκπαιδευτικοί ψυχολόγοι, ξεκινώντας από τονBinet (με τον Simon, 1908) και τον Spearman (1904), ανέ-πτυξαν αρχικά δοκιμασίες για να συλλάβουν αυτή τηναφηρημένη έννοια «νοημοσύνη». Ακολουθώντας αυτούςτους πρωτοπόρους, ειδικοί στη μέτρηση της διανοητικήςικανότητας παρήγαγαν ένα μεγάλο αριθμό εξεταστικώντεχνικών για τη σύντομη εξέταση νεοσυλλέκτων στοστρατό και για να επιβοηθήσουν εκπαιδευτικές αξιολο-γήσεις˙ μερικές από αυτές τις τεχνικές όπως οι Προ-οδευτικές Μήτρες του Raven, οι Κλίμακες Νοημοσύνηςτου Wechsler, και οι Δοκιμασίες Επίτευξης Ευρέως Φά-σματος έχουν ενσωματωθεί στο ευρέως αποδεκτό «ρε-περτόριο» νευροψυχολογικών δοκιμασιών (Boake, 2002).H κοινωνική αποδοχή των εκπαιδευτικών εκτιμήσεωνοδήγησε σε μια αύξηση μεγάλης κλίμακας, στατιστικάεξαρτώμενων προγραμμάτων δοκιμασιών που παρείχανστη νευροψυχολογία μια κατανόηση της φύσης και τηςποικιλίας των νοητικών ικανοτήτων από μια κανονιστικήοπτική. Η εκπαιδευτική εκτίμηση υπήρξε επίσης η πηγήόλο και πιο αξιόπιστων τεχνικών μέτρησης και στατιστι-κών εργαλείων για τη στάθμιση δοκιμασιών και τηνανάπτυξη κανονιστικών δεδομένων, ανάλυσης των ευ-ρημάτων της έρευνας και μελετών εγκυρότητας (Anastasi& Urbina, 1997˙ Mayrhauser, 1992˙ McFall & Townsend,1998). Κλινικοί ψυχολόγοι και ψυχολόγοι που ειδικεύον-ται στην έρευνα της προσωπικότητας και της κοινωνικήςσυμπεριφοράς δανείστηκαν και επεξεργά στηκαν περαι-τέρω αρχές και τεχνικές που βρήκαν στο χώρο της εκ-παιδευτικής εκτίμησης δίνοντας στη νευροψυχολογίααυτή τη σημαντική διάσταση στην αξιολόγηση (Cripe,1997˙ G.J. Meyer et al., 2001).

Η άλλη καθοριστική εκτίμηση της ψυχολογίας στηνευροψυχολογική εκτίμηση προέρχεται κυρίως από πει-ραματικές μελέτες των γνωστικών λειτουργιών και σεανθρώπους και σε άλλα ζώα. Στην πρώιμη φάση τους,οι γνωσιακές μελέτες σε ανθρώπους ασχολήθηκαν κυ-ρίως με φυσιολογικά υποκείμενα κατά κανόνα φοι-τητές πανεπιστημίων που μερικές φορές κέρδιζαν βαθμούςστα μαθήματα για τη συνεργασία τους. Μελέτες σε ζώακαι κλινικές αναφορές εγκεφαλικά τραυματισμένων αν-θρώπων, ιδιαίτερα στρατιωτών με εντοπισμένα τραύματακαι ασθενών με εγκεφαλικό επεισόδιο, αποκάλυψαν ό,τιήταν γνωστό σχετικά με τις μεταβολές και τους περιο-

Η απεικόνιση δεν αρκεί.Mortimer Mishkin, 1988

Η κλινική νευροψυχολογία είναι μια εφαρμοσμένη επι-στήμη που ασχολείται με την έκφραση της εγκεφαλικήςδυσλειτουργίας στη συμπεριφορά. Οφείλει τις βασικές

και συχνά ευφάνταστες αρχές της σε εκείνους που,από τα πρώιμα ιστορικά χρόνια, αναρωτήθηκαν τιωθούσε τους ανθρώπους να συμπεριφέρονται όπωςσυμπεριφέρονται να πράξουν αυτά που έπρατταν.Αυτοί ήταν οι φιλόσοφοι, οι ιατροί, οι επιστήμονες, οικαλλιτέχνες, οι εφευρέτες και οι ονειροπόλοι που πρώτοιέστρεψαν την προσοχή σε αυτό που φαινόταν να είναι οσύνδεσμος μεταξύ των σωματικών δομών (όχι απαραί-τητα του εγκεφάλου) και των συνηθισμένων αντιδρά-σεων των ανθρώπων σε συνηθισμένες καταστάσεις καιτο παράδοξο της συμπεριφοράς τους (Castro Caldas &Grafman, 2000˙ Finger, 1994, 2000˙ C.G. Gross, 1998˙ L.H.Marshall & Magoun, 1998). Στο 19ο αιώνα η ιδέα τωνελεγχόμενων παρατηρήσεων έγινε κοινά αποδεκτή, πα-ρέχοντας έτσι το θεμελιώδες μέσο με το οποίο η πρώτηγενιά νευροεπιστημόνων κατέστρωσε το βασικό σχήματων σχέσεων εγκεφάλου συμπεριφοράς που εξακολου-θούν να ισχύουν σήμερα (Benton, 2000˙ Benton [επιλεγ-μένες δημοσιεύσεις L. Costa & Spreen, 1985, passim]˙Βοring, 1950˙ M. Critchley & Critchley, 1998˙ Hécaen &Lanteri Laura, 1977˙ Stringer, Cooley, & Christensen, 2002˙N.J. Wade & Brozek, 2001).

Στο πρώτο μισό του 20ού αιώνα, εγκέφαλοι φέροντεςτραύματα από τον πόλεμο έδωσαν την κύρια ώθησηστην ανάπτυξη της κλινικής νευροψυχολογίας. Ηανάγκη για σύντομη εξέταση διάκρισης και διάγνωσηςτων εγκεφαλικά τραυματισμένων και συμπεριφορικάδιαταραγμένων στρατιωτών κατά τον πρώτο Παγκό-σμιο Πόλεμο και για τη μετέπειτα αποκατάστασή τουςδημιούργησε μεγάλης κλίμακας ζήτηση για νευροψυχο-λογικά προγράμματα (π.χ., K. Goldstein, 1995 [1939]˙Homskaya, 2001˙ βλ. παραπομπές στο Luria, 1973b˙ Pop-pelreuter, 1990 [1917]˙ W.R. Russell [βλ. παραπομπές New-combe, 1969]). O δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος καιμετά οι πόλεμοι στην ανατολική Ασία και τη Μέση Ανα-τολή προώθησαν την εξέλιξη πολλών ταλαντούχων νευ-ροψυχολόγων και αυξανόμενα πολύπλοκων τεχνικώνεξέτασης και θεραπείας.

Ενώ η κλινική νευροψυχολογία ανιχνεύει την κατα-γωγή της απευθείας στις κλινικές νευροεπιστήμες, η ψυ-

14 ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ

φαλική βλάβη. Ψυχολόγοι, ψυχίατροι και σύμβουλοιζητούν τη βοήθεια της νευροψυχολογίας για την ανα-γνώριση μεταξύ των υποψηφίων των υπηρεσιών τους,εκείνων που μπορεί να έχουν υποκείμενες νευρολογικέςδιαταραχές. Οι νευρολόγοι και οι νευροχειρουργοίεπιζητούν συμπεριφορικές αξιολογήσεις επικουρικάτης διάγνωσης και για την καταγραφή της πορείαςτων εγκεφαλικών διαταραχών και των επιδράσεωντης θεραπείας (π.χ., Grabowski et al., 2002). Μια γό-νιμη αλληλεπίδραση λαμβάνει χώρα μεταξύ της νευ-ροψυχολογίας και της γεροντολογίας που ενισχύει τηγνώση και τις κλινικές εφαρμογές κάθε ενός κλάδου(βλ. κεφ. 8, σελ. 344-352).

Η παιδονευροψυχολογία αναπτύχθηκε χέρι χέρι μετην πρόοδο στη μελέτη της διανοητικής καθυστέρησης,των μαθησιακών δυσκολιών και των συμπεριφορικώνπροβλημάτων των παιδιών. Καθώς το παρόν σύγγραμμαασχολείται με νευροψυχολογικά θέματα σχετικά με ενηλί-κου, παραπέμπουμε τον ενδιαφερόμενο αναγνώστη στηντρέχουσα βιβλιογραφία της νευροψυχολογίας των παι-διών (V. Anderson et al., 2001˙ Baron, Fennell & Voeller,1995˙ Pennington, 2002˙ C. Reynolds & Fletcher Janzen,1997˙ Sattler, 2001a,b˙ L.T. Singer & Zeskind, 2001˙ Teeter& Semrud Clikeman, 1997˙ Yeates, Ris & Taylor, 2000).Ενήλικοι των οποίων τα γνωστικά και συμπεριφορικάπροβλήματα πηγάζουν από αναπτυξιακές διαταραχές ήκαταστάσεις με έναρξη στην παιδική ηλικία μπορεί επί-σης να χρειαστούν μια νευροψυχολογική αξιολόγηση.Αν και είναι πιο πιθανό να βρεθούν σε κλινικές ή νατους δει κάποιος νευροψυχολόγος με ειδίκευση στουςενηλίκους, η πλειονότητα της βιβλιογραφίας που αφοράτα προβλήματά τους βρίσκεται σε βιβλία και άρθρα πουασχολούνται με τη νευροψυχολογία των παιδιών. Ως εκτούτου, οι αναγνώστες που ενδιαφέρονται για καταστά-σεις κατά την ανάπτυξη όπως η διαταραχή ελλειμματικήςπροσοχής και υπερκινητικότητας, η δισχιδής ράχη ή ουδροκέφαλος που προκαλείται από ένα περιγεννητικόσύμβαμα, ή τα υπολείμματα μιας παιδικής μηνιγγίτιδας ήοι επιδράσεις της θεραπείας του καρκίνου στα παιδιά γιαπαράδειγμα, παραπέμπονται στη βιβλιογραφία για τηναναπτυξιακή νευροψυχολογία.

Όταν πρωτοεκδόθηκε αυτό το βιβλίο, μεγάλη έμφασηστην κλινική νευροψυχολογία είχε δοθεί στην εκτίμησητων συμπεριφορικών αλλαγών. Εν μέρει αυτό συνέβηεπειδή μεγάλο μέρος της ζήτησης της νευροψυχολογίαςαφορούσε βοήθεια σε διαγνωστικά προβλήματα.Ακόμη, εφόσον πολλοί ασθενείς που ήταν υπό πα-ρακολούθηση από νευροψυχολόγους θεωρούντανπεριορισμένης δυνατότητας να ωφεληθούν από ταπρογράμματα συμπεριφορικής εκπαίδευσης και συμ-βουλευτικής, αυτού του είδους η αντιμετώπιση δεφαινόταν να προσφέρει πρακτική επιλογή για τηφροντίδα τους. Ωστόσο, ως μια από τις κλινικές επι-στήμες, η νευροψυχολογία εξελίσσεται με φυσικότρόπο: η εκτίμηση του ασθενούς τείνει να έχει το δε-σπόζοντα ρόλο καθ’όσο οι επιστήμες αυτές είναι σχε-

ρισμούς συγκεκριμένων γνωστικών λειτουργιών ότανένα τμήμα του εγκεφάλου λείπει ή όταν έχει περιοριστείη λειτουργία του. Στο δεύτερο μισό του 20ού αιώνα,πολλοί πειραματικοί ψυχολόγοι συνειδητοποίησαν τονπλούτο των πληροφοριών σχετικά με τις γνωστικές λει-τουργίες που θα μπορούσε να αποκτηθεί από τη μελέτηεγκεφαλικά τραυματισμένων ανθρώπων, ιδιαίτερααυτών με εντοπισμένες βλάβες (π.χ., G. Cohen et al.,2000˙ Gazzaniga, 2000a, passim˙ Rapp, 2001˙ Tulving &Craik, 2000, passim). Ομοίως, οι νευροεπιστήμονες έχουνσυνειδητοποιήσει τη χρησιμότητα των γνωσιακών κα-τασκευών και των ψυχολογικών τεχνικών όταν μελε-τούν τις σχέσεις εγκεφάλου και συμπεριφοράς (Feinberg& Farah, 2003, passim˙ Fuster, 1995˙ Luria, 1966˙ 1973b˙Margolin, 1992˙ Mesulam, 2000, passim). Τώρα στον 21oαιώνα, οι νευροψυχολόγοι και οι άλλοι νευροεπιστήμο-νες έχουν το επιπρόσθετο πλεονέκτημα των δυναμικώναπεικονιστικών τεχνικών οι οποίες, ανοίγοντας παρά-θυρα στις διεργασίες του εγκεφάλου, βελτιώνουν πε-ραιτέρω την κατανόηση μας σχετικά με τις νευρικέςβάσεις της συμπεριφοράς (Frackowiak, Friston, et al.,1997˙ Gazzaniga, 2000a, passim˙ Rugg, 1997). H γνώσηαπό αυτές τις μελέτες παρέχει στους νευροψυχολόγουςτις νευρολογικά σημαντικές ψυχολογικές κατασκευέςπου είναι απαραίτητες για την ανάλυση και κατανόησητων μοναδικά και συχνά ανώμαλα πολύπλευρων συμ-περιφορικών εκδηλώσεων των ασθενών τους.

Όταν κάνουν μια εκτίμηση, οι κλινικοί νευροψυχο-λόγοι συνήθως κάνουν μια σειρά ερωτήσεων με επί-γνωση και της νευρολογικής και της ψυχολογικήςδηλωτικής σημασίας της συμπεριφοράς των ασθενώντους και με ενδιαφέρον και σεβασμό στις πολύ ανόμοιεςικανότητες των ασθενών τους. H ετερογένεια των προ-βλημάτων και των προσώπων αποτελεί μια ατελείωτηπρόκληση για τους εξεταστές οι οποίοι θέλουν να εκ-πληρώσουν το σκοπό για τον οποίο έγινε η εξέταση καιωστόσο να αξιολογούν τους ασθενείς σε επίπεδα πουταιριάζουν στις δυνατότητες και τους περιορισμούςτους. Σε αυτό το πολυσύνθετο και επεκτεινόμενο πεδίο,ελάχιστα γεγονότα και αρχές μπορούν να εκληφθούν ωςδεδομένα, ελάχιστες τεχνικές δε θα βελτιώνονταν απότροποποιήσεις και ελάχιστες μέθοδοι δε θα απορρι-φθούν καθώς η γνώση και η εμπειρία συσσωρεύονται.Η πρακτική της νευροψυχολογίας απαιτεί ευελιξία, φι-λοπεριέργεια, επινοητικότητα και ενσυναίσθηση ακόμακαι στις φαινομενικά πιο συνηθισμένες καταστάσεις (B.Caplan & Shechter, 1995). Eπιπλέον, ακόμα και οι φαι-νομενικά συνηθισμένες νευροψυχολογικές εκτιμή-σεις τηρούν την υπόσχεση μιας νέας διόρασης τωνεγκεφαλικών διεργασιών και της λαχτάρας για νέεςανακαλύψεις.

Η ταχεία εξέλιξη του τομέα της νευροψυχολογικήςεκτίμησης τα τελευταία χρόνια αντανακλά την αυξα-νόμενη ευαισθησία μεταξύ των κλινικών γενικά για ταπρακτικά προβλήματα της αναγνώρισης, της εκτίμησης,της φροντίδας και της θεραπείας των ασθενών με εγκε-

1: H ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ 15

κές διεργασίες (π.χ., Derrer et al., 2002˙ Filley & Cullum,1993˙ Kaye, Swihart, Howieson, et al., 1997˙ Ο’ Rourke,Tuokko, Hayden & Beattie, 1997˙ Visser, Scheltens, Verheyet al., 1999˙ welsh Bohmer et al., 2003), και η ήπια τραυ-ματική εγκεφαλική βλάβη (π.χ., T.L. Bennett & Raymond,1997b˙ Bigler, 1999˙ Cullum & Thompson, 1997˙ Ricker &Zafonte, 2000˙ Reitan & Wolfson, 1999˙ Ν.R. Varney & Var-ney, 1995). Σε αυτές τις καταστάσεις τα νευροψυχολο-γικά ευρήματα μπορεί να είναι κρίσιμα για τη διάγνωση.

Ακόμα και όταν η περιοχή και η έκταση μιας εγκε-φαλικής βλάβης έχουν απεικονιστεί, η εικόνα δε θααναγνωρίσει τη φύση της υπολειμματικής συμπεριφο-ρικής λειτουργίας και των συνοδών ελλειμμάτων: γιααυτό είναι απαραίτητη η νευροψυχολογική εκτίμηση.Είναι γνωστό από δεκαετίες ότι παρά τις γενικές ομοι-ότητες στο τοπογραφικό πρότυπο των εγκεφαλικών λει-τουργιών, αυτά τα πρότυπα διαφέρουν περισσότερο ήλιγότερο μεταξύ των ατόμων (βλ. σελ. 45-106). Αυτοί οιτύποι διαφοροποιήσεων καταδεικνύονται ωραία απότον Bigler (2001a) ο οποίος περιγράφει τρεις περιπτώ-σεις με εντοπισμένες βλάβες που φαίνονταν σχεδόνόμοιες στη νευροαπεικόνιση αν και η κάθε μια είχε μιασαφώς διαφορετική ψυχοκοινωνική έκβαση. Επιπρό-σθετα, η γνωστική εκτίμηση μπορεί να τεκμηριώσει νοη-τικές ικανότητες που είναι ασύμβατες με ανατομικάευρήματα, όπως για παράδειγμα η 101 ετών μοναχή τηςοποίας η βαθμολογία στις δοκιμασίες ήταν υψηλή αλλάη αυτοψία έδειξε «άφθονα νευροϊνιδιακά πλέγματα καιγεροντικές πλάκες, τις κλασσικές βλάβες της νόσου τουAlzheimer» (Snowdon, 1997). Οι Markowitsch & Calabrese(1996), επίσης, συζητούν περιπτώσεις στις οποίες το επί-πεδο λειτουργικότητας των ασθενών υπερέβαινε τιςπροσδοκίες με βάση τη νευροαπεικόνιση. Ως εκ τούτου,οι νευροψυχολογικές τεχνικές πιθανότατα θα συνεχί-σουν να είναι ένα ουσιαστικό προσάρτημα του νευρο-διαγνωστικού μηχανισμού.

Αν και περιορισμένη στις εφαρμογές της ως πρωταρ-χικό διαγνωστικό μέσο, η νευροψυχολογική εκτίμησημπορεί να βοηθήσει στην πρόγνωση είτε είναι η έκ-βαση μιας διαγνωσμένης κατάστασης (Bendixen & Ben-ton, 1996˙ E.D. Richardson, Varney, Roberts et al., 1997˙S.B. Rourke & Grant, 1999˙ Trennery, 1996), είτε η πιθα-νότητα μια νευροπαθολογική κατάσταση να εκδηλωθεί(Boll, 1985˙ Ingraham & Aiken, 1996), είτε οι πρακτικέςσυνέπειες ενός ιδιαίτερου τύπου εγκεφαλικής διαταρα-χής (Burgess, Alderman, Evans et al., 1998˙ Cahn, Sullivan,Shear et al., 1998˙ van Gorp, Baerwald, ferrando et al., 1999).Ως ένα παράδειγμα των πολλών σκοπών της, η νευρο-ψυχολογική εξέταση ασθενών μετά από κώμα λόγωτραυματικής εγκεφαλικής βλάβης στα πρώιμα στάδιαύστερα από την επιστροφή τους στη συνείδηση ή τηνεξάλειψη της μετατραυματικής αμνησίας είναι προ-γνωστική της τελικής τους έκβασης (Lucas, 1998˙ New-combe, 1985˙ S.R. Ross, Millis & Rosenthal, 1997). Σεάτομα με κίνδυνο να αναπτύξουν νόσο του Huntington,οι πρώιμες ενδείξεις νόσου μπορεί να παρουσιαστούν

τικά νέες˙ οι τεχνικές αντιμετώπισης αναπτύσσονται ωςδιαγνωστικές κατηγορίες και αιτιολογικές συσχετίσειςκαθορίζονται και διασαφηνίζονται και η φύση των δια-ταραχών των ασθενών γίνεται καλύτερα κατανοητή.Σήμερα, ο σχεδιασμός και η αξιολόγηση της θεραπείαςέχουν γίνει όχι απλά κοινός τόπος, αλλά συχνά απα-ραίτητες προϋποθέσεις για τη διενέργεια των νευροψυ-χολογικών εκτιμήσεων.

Κάθε ένας από έξι διαφορετικούς σκοπούς μπορεί ναυποκινήσει μια νευροψυχολογική εξέταση: διάγνωση˙φροντίδα ασθενούς περιλαμβάνει ερωτήσεις διαχεί-ρισης και σχεδιασμού˙ θεραπεία 1: ταυτοποιώντας τιςθεραπευτικές ανάγκες, εξατομικεύοντας τα θεραπευ-τικά προγράμματα και συμβαδίζοντας με τις μεταβαλλό-μενες θεραπευτικές ανάγκες του ασθενούς˙ θεραπεία 2:αξιολόγηση αποτελεσματικότητας της θεραπείας˙ έρευνα,τόσο θεωρητική όσο και εφαρμοσμένη˙ και σήμερα στιςΗνωμένες Πολιτείες και σε μικρότερο βαθμό και αλλού,και δικανικές υποθέσεις συχνά παραπέμπονται σε νευ-ροψυχολόγους (Prigatano και Pliskin, 2003, passim). Kάθεσκοπός απαιτεί κάποιες διαφορές στις στρατηγικές εκτί-μησης. Ωστόσο, πολλές εκτιμήσεις εξυπηρετούν δύο ήπερισσότερους σκοπούς, απαιτώντας από τον εξεταστήνα ενοποιήσει τις στρατηγικές με στόχο να αποκομίσειτις αναγκαίες πληροφορίες για τον ασθενή με τον πιοεπικεντρωμένο και συνοπτικό τρόπο που είναι δυνατόν.

1. Διάγνωση. Η νευροψυχολογική εκτίμηση μπορεί ναείναι χρήσιμη στη διάκριση μεταξύ ψυχιατρικών καινευρολογικών συμπτωμάτων, στην αναγνώριση μιας πι-θανής νευρολογικής διαταραχής σε έναν μη ψυχιατρικόασθενή, στην υποβοήθηση της διάκρισης μεταξύ διαφο-ρετικών νευρολογικών καταστάσεων, και στην παροχήσυμπεριφορικών δεδομένων για τον εντοπισμό τηςεστίας ή τουλάχιστον της ημισφαιρικής πλευράς μιαςβλάβης. Εντούτοις, η χρήση της νευροψυχολογικής εκτί-μησης ως διαγνωστικό μέσο έχει μειωθεί, ενώ η συνει-σφορά της στη φροντίδα και τη θεραπεία του ασθενούςκαι στην κατανόηση των συμπεριφορικών δεδομένωνκαι της εγκεφαλικής λειτουργίας έχει αυξηθεί. Αυτή ηστροφή οφείλεται τουλάχιστον εν μέρει στην ανάπτυξημη επεμβατικών νευροδιαγνωστικών τεχνικών που είναικαι εξαιρετικά ευαίσθητες και αξιόπιστες για πολλούςδιαγνωστικούς σκοπούς (π.χ., νευροαπεικόνιση [βλ.Bigler, 1996˙ Frith & Friston, 1997˙ Papanicolaou, 1998] καιηλεκτροφυσιολογικές τεχνικές [Andreassi, 1995˙ Daube,1996˙ Frackowiak, Friston et al., 1997˙ Kutas & Dale, 1997]˙βλ. επίσης σελ. 26-29). Έτσι, η ακριβής διάγνωση, περι-λαμβανομένης της εντόπισης της βλάβης, συχνά επιτυγ-χάνεται με τα μέσα της νευρολογικής εξέτασης και τουεργαστηριακού εξοπλισμού.

Παρ’όλα αυτά, παραμένουν καταστάσεις στις οποίεςακόμα και οι πιο ευαίσθητες εργαστηριακές αναλύσειςμπορεί να μην είναι διαγνωστικά διαφωτιστικές, όπωςείναι οι τοξικές εγκεφαλοπάθειες (π.χ., Anger, 1990˙ Mor-row, 1998), η νόσος του Alzheimer και σχετιζόμενες ανοϊ-

16 ΘΕΩΡΙΑ ΚΑΙ ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ

προβλημάτων που αφιέρωνε το μεγαλύτερο μέρος της ημέραςτου στη δουλειά. Στην καινούρια του θέση, την πρώτη του ωςπροϊστάμενος, οι υπευθυνότητές του απαιτούσαν ικανότητεςανάλυσης και σύνθεσης μεγάλης ποσότητας πληροφοριών,περιλαμβανομένων πολύπλοκων οικονομικών φακέλων καιαναφορές πωλήσεων και κατασκευών˙ δημιουργική σκέψη˙καλή κρίση˙ και αναστήλωση του παραπαίοντος ηθικού τωνεργαζομένων. Aν και στην οξεία φάση είχε εμφανίσει δεξιόπλευρη αδυναμία και υπαισθησία στο χέρι και στο πόδι, οι κινητικές και αισθητικές λειτουργίες επανήλθαν γρήγορα σεσχεδόν φυσιολογικά επίπεδα και πήρε εξιτήριο από το νοσοκομείο μετά από 10 ημέρες. Σε 5 μήνες περπατούσε 5,5 χιλιόμετρα καθημερινά, χρησιμοποιούσε το δεξί του χέρι γιαπερίπου το 75% των δραστηριοτήτων και ένιωθε ικανός καιέτοιμος να επιστρέψει στην εργασία του. Προβληματισμένοςκατά πόσο μια τέτοια απόφαση θα ήταν συνετή, ο νευρολόγοςτου τον παρέπεμψε για μια νευροψυχολογική εξέταση.

Ο ευφυής αυτός άντρας πέτυχε στις δοκιμασίες βαθμολογίες στο υψηλό προς ανώτερο κατά μέσο όρο εύρος ικανοτήτων, ωστόσο η επίδοσή του σημαδεύτηκε από λάθη στην κρίση(π.χ., όταν ερωτήθηκε τί θα έκανε αν ήταν ο πρώτος που θαέβλεπε καπνό και φωτιά σε μια αίθουσα κινηματογράφου, είπε«αν είσαι ο πρώτος αν δεν είναι μια επικίνδυνη φωτιά προσπάθησε να τη σβήσεις μόνος σου. Αν όμως είναι μια μεγάληφωτιά πέρα από τον έλεγχό σου, θα πρέπει αμέσως να ειδοποιήσεις τους θεατές φωνάζοντας και κραυγάζοντας και προσπαθώντας να τραβήξεις την προσοχή τους»˙ όταν τουζητήθηκε να γράψει τί δεν ταίριαζε σε μια φωτογραφία πουαπεικόνιζε δύο άτομα να κάθονται αναπαυτικά έξω στηβροχή, απαρίθμησε επτά διαφορετικές απαντήσεις, όπως «οισταγόνες της βροχής της δεξιάς πλευράς μετακινούνται (sic)προς τα δεξιά στη δεξιά πλευρά της φωτογραφίας (sic)», αλλάπαράβλεψε εντελώς το κεντρικό πρόβλημα). Διαταραχή στηναυτο παρακολούθηση παρουσιάστηκε κατά την ταχεία εκτέλεση μιας δοκιμασίας που απαιτεί από τον εξεταζόμενο να εργάζεται γρήγορα ενώ παρακολουθεί στενά αυτά που έχουνήδη επιτελεστεί (Δοκιμασία Ροής Σχημάτων) εργάστηκε ταχύτερα από τους περισσότερους αλλά άφησε μια πληθώρασφαλμάτων˙ κατά την αντιστοίχιση αριθμών σε σύμβολα απόμνήμης (Δοκιμασία Συμβόλων Ψηφίων) χωρίς να προσέξει ότιέδωσε τον ίδιο αριθμό σε δύο διαφορετικά σύμβολα μόνο λίγαεκατοστά μακριά˙ και επιτρέποντας να παραμείνουν δύομικρά λάθη σε μια σελίδα αριθμητικών υπολογισμών που έγιναν χωρίς χρονικό περιορισμό. Δεν εξέπληξε το γεγονός ότιείχε δυσκολία εύρεσης λέξεων που εκδηλώθηκε από τηνανάγκη για χρήση φωνητικών βοηθημάτων προκειμένου ναμπορέσει να ανακαλέσει έξι λέξεις στη Δοκιμασία Κατονομασίας της Βοστώνης, ενώ δεν μπόρεσε να ανακαλέσει δύο καιπαρά την φωνημική ενίσχυση. Αυτό το πρόβλημα παρουσιάστηκε επίσης στην ομιλία˙ για παράδειγμα, δήλωσε ότι έναςσκύλος και ένα λιοντάρι έμοιαζαν στο ότι ήταν «και τα δύομέλη του ζωικού εργοστασίου, εννοώ ζωικού βασιλείου». Στηναυτοαναφορά σχετικά με τη συναισθηματική του κατάστασης (Ερωτηματολόγιο Κατάθλιψης του Beck, ΚατάλογοςΕλέγχου Συμπτωμάτων 90 R) περιέγραψε τον εαυτό του ωςμη έχοντα δυσάρεστα συναισθήματα και ως μη πάσχοντα απόσυμπτώματα συναισθηματικής ή ψυχιατρικής σφαίρας.

Στη συνέντευξη ο ασθενής με διαβεβαίωνε [mdl] ότι ήτανέτοιμος να επιστρέψει σε μια εργασία που την απολάμβανε.Καθώς η εργασία του ήταν όλη του η ζωή, δεν είχε «εξωσχολικά» ενδιαφέροντα ή δραστηριότητες. Αρνήθηκε ότι έχει κόπωση ή ότι η ιδιοσυγκρασία του έχει αλλάξει, επιμένοντας ότι

ως λεπτές μεταβολές της νευροψυχολογικής κατάστα-σης που παρατηρούνται καλύτερα μέσω εκλεπτυσμέ-νων τεχνικών εκτίμησης (Campodonico, Aylward, Codoriet al., 1998˙ T. Diamond et al., 1992).

Η σύντομη εξέταση διάκρισης είναι μια άλλη άποψη τηςδιάγνωσης. Μέχρι σχετικά πρόσφατα, η σύντομη εξέτασηήταν μια μάλλον ακατέργαστη στην αντίληψη υπόθεση,συνήθως αφιερωμένη στην αναγνώριση «εγκεφαλικά δια-ταραγμένων» ασθενών μέσα σε ένα διαγνωστικά μεικτόπληθυσμό όπως αυτόν που θα βρισκόταν σε μια ψυχια-τρική κλινική χρόνιας φροντίδας. Λίγη προσοχή δόθηκεείτε σε θέματα συχνότητας εμφάνισης στον εν λόγω πλη-θυσμό είτε στον επιπολασμό νοσολογικών οντοτήτων μεανάμεικτη ψυχιατρική και νευρολογική συμβολή (π.χ., C.G.Watson & Plemel, 1978˙ Mapou, 1988, & A. Smith, 1983, βλ.κεφ. 11, 2ος τόμος, πάνω σε αυτό το θέμα). Ωστόσο, η σύν-τομη εξέταση διάκρισης έχει θέση στη νευροψυχολογικήεκτίμηση όταν χρησιμοποιείται με έναν πιο ακριβή τρόπογια την αναγνώριση ατόμων πιο πιθανά σε κίνδυνο γιακάποια ειδική νοσολογική οντότητα ή με ανάγκη για πε-ραιτέρω διαγνωστική μελέτη, και όπου η συντομία απαι-τείται είτε λόγω πίεσης από τους ασθενείς που μπορεί ναωφεληθούν από τη νευροψυχολογική εκτίμηση (D.N. Allen,Sprenkel, Heyman et al., 1998) ή επειδή η κατάσταση τουασθενούς μπορεί να αποκλείει μια μακρά εκτίμηση (S.Walker, 1992) (βλ. επίσης κεφ. 6, σελ. 179).

2. Φροντίδα ασθενούς και σχεδιασμός. Είτε αποτελεί η διά-γνωση ένα θέμα είτε όχι, πολλοί ασθενείς παραπέμπον-ται ώστε να ληφθούν λεπτομερείς πληροφορίες σχετικάμε τη γνωστική τους κατάσταση, συμπεριφορικές μετα-βολές και χαρακτηριστικά προσωπικότητας συχνά μεερώτηση σχετικά με την προσαρμογή τους στη μειονε-ξία τους έτσι ώστε οι ίδιοι και τα άτομα που είναιυπεύθυνα για την ευημερία τους να ξέρουν πώς η νευ-ρολογική κατάσταση έχει επηρεάσει τη συμπεριφοράτους. Κατά το ελάχιστο, ο νευροψυχολόγος έχει την ευ-θύνη να περιγράψει τον ασθενή τόσο πληρέστερα όσοείναι απαραίτητο για την κατανόηση και την φροντίδα.

Οι περιγραφικές αξιολογήσεις μπορεί να χρησιμοποι-ηθούν με πολλούς τρόπους στη φροντίδα και θεραπείατων ασθενών με εγκεφαλικό τραύμα. Η ακριβής περι-γραφική πληροφόρηση σχετικά με τη γνωστική και συ-ναισθηματική κατάσταση είναι ουσιαστική για τηνπροσεκτική διαχείριση πολλών νευρολογικών διαταρα-χών. Ο λογικός σχεδιασμός συνήθως εξαρτάται από τηνκατανόηση των δυνατοτήτων και των περιορισμών τωνασθενών, τον τύπο των ψυχολογικών μεταβολών τιςοποίες υφίστανται και τον αντίκτυπο αυτών των μετα-βολών στο πώς βιώνουν τον εαυτό τους και στη συμπε-ριφορά τους.

Ένας 55χρονος δεξιόχειρας ειδικός στη διοίκηση με πτυχίοbachelor στα οικονομικά νοσηλεύτηκε με εγκεφαλικό επεισόδιο που έπληξε τον αριστερό μετωποβρεγματικό φλοιό τρειςμήνες αφού είχε αναλάβει ως διευθύνων σύμβουλος μιας οικοδομικής εταιρείας. Ήταν ένας αποτελεσματικός επιλυτής

1: H ΠΡΑΚΤΙΚΗ ΤΗΣ ΝΕΥΡΟΨΥΧΟΛΟΓΙΚΗΣ ΕΚΤΙΜΗΣΗΣ 17

μπορεί να απαντήσει ερωτήσεις που αφορούν την ικα-νότητα αυτοφροντίδας των ασθενών, την αξιοπιστίαστην ακολούθηση μιας θεραπευτικής αγωγής, την ικα-νότητα όχι απλά οδήγησης ενός αυτοκινήτου, αλλά καιδιαχείρισης επείγουσων καταστάσεων κυκλοφοριακήςκίνησης (Brouwer & Withaar, 1997˙ Haikonen et al., 1998˙Lundqvist, Alinder, Alm et al., 1997) ή την εκτίμηση τωνχρημάτων και της οικονομικής τους κατάστασης (Cahn,Sullivan, Shear et al., 1998). Όταν όλα τα δεδομένα μιαςπεριεκτικής νευροψυχολογικής εξέτασης το ιστορικότου ασθενούς, το υπόβαθρο του και η παρούσα κατά-σταση˙ οι ποιοτικές παρατηρήσεις˙ και οι ποσοτικέςβαθμολογίες συνεκτιμηθούν, ο εξεταστής θα έχει μιαρεαλιστική αντίληψη του πώς ο ασθενής αντιδρά σταελλείμματά του και δύναται να τα αντισταθμίσει με τονκαλύτερο τρόπο, και εάν και πώς θα μπορούσε να επι-χειρηθεί επωφελώς επανεκπαίδευση (A. L. Christensen& Caetano, 1996˙ Diller, 2000˙ Sohlberg & Mateer, 2001).

H σχετική ευαισθησία και ακρίβεια των νευροψυχο-λογικών μετρήσεων τις καθιστούν κατάλληλες για τηνπαρακολούθηση της πορείας πολλών νευρολογικών νο-σημάτων (Heaton, Grant, Butters et al., 1995˙ Wild & Kaye,1998). Τα δεδομένα από διαδοχικές νευροψυχολογικέςεξετάσεις που επαναλαμβάνονται σε τακτικά χρονικάδιαστήματα παρέχουν αξιόπιστες ενδείξεις για το ενδε-χόμενο μεταβολής της υποκείμενης νευρολογικής κα-τάστασης, και για το πόσο γρήγορα και με ποιο τρόποσυμβαίνει (π.χ., Salmon, Heindel & Lange, 1999). Οι Par-enté & Anderson (1984) χρησιμοποίησαν επανειλημμένεςεφαρμογές δοκιμασιών για να διαπιστώσουν εάν οιασθενείς με εγκεφαλικό τραύμα που ήταν υποψήφιοιγια αποκατάσταση παρουσίαζαν ικανοποιητική δυνα-τότητα εκμάθησης ώστε να επωφεληθούν από τη γνω-στική επανεκπαίδευση. Ο Freides (1985) συνέστησε τηνεπαναλαμβανόμενη εξέταση για την αξιολόγηση τωναντιφάσεων στις επιδόσεις ασθενών με ελλείμματα προ-σοχής. Μια επιδείνωση κατά την επαναλαμβανόμενηεξέταση μπορεί να καταστήσει δυνατή την αναγνώρισημιας ανοϊκής διεργασίας νωρίς κατά την πορεία αυτής(J.C. Morris, McKeel, Storandt et al., 1991˙ Paque & War-rington, 1995). Η επαναλαμβανόμενη εξέταση μπορείεπίσης να χρησιμοποιηθεί για τη μέτρηση των αποτελε-σμάτων χειρουργικών επεμβάσεων, της φαρμακευτικήςθεραπείας ή της επανεκπαίδευσης.

Ένας ανύπαντρος, 27χρονος καλά εκπαιδευμένος ξυλοκόποςχωρίς ιστορικό κάποιας ψυχιατρικής διαταραχής υπεβλήθη σεχειρο

Documents

Περιεχόμενα - GOTSISgotsis.net.gr/content/4faa46f773645.pdfO δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος και ... 1997˙ Sattler, 2001a,b˙ L.T. Singer & Zeskind,