مقاله ای کامل در مورد سبک زندگی اسالمی

« زندگی»و « زیستن»گیرد سبک شود، در واقع آنچه مورد پردازش و بررسی قرار می ک زندگی میوقتی بحث از سب

به طور دقیق « زندگی»و « زیستن»، خود مفهوم «سبک زندگی»است که با این حساب، مقتضی است؛ قبل از بررسی

های الزم صورت یبحث و بررس… گاه و در گام بعدی در خصوص وضعیت زندگی و سبک آن و مشخص شود تا آن

آشنایی « زیستن»و « زندگی»ی سبک زندگی، قبل از ورود به بحث، بایستی با مفهوم لذا هر محققی در حوزه. گیرد

کافی و الزم را داشته باشد و بداند که بر اساس فرهنگ خودش، زندگی و زیستن چه مفهومی و چه نمادهایی دارد؟ در

مند چیست؟ گی سعادتمند و زندگی شقاوتفرهنگ او نمادها، عالئم و مصادیق زند

ناگفته پیداست که در این زمینه، تضاد جدی بین فرهنگ غرب و فرهنگ خودی وجود دارد و تعریفی که فرهنگ

گرایی و نقش مزرعه بودن زندگی دنیوی برای زندگی ایرانی از زندگی و خوب و بد بودن آن بر اساس آخرتـ اسالمی

ی مقابل فرهنگ غربی است که بر مبنای ندگی واقعی است، برایمان دارد؛ درست در نقطهاخروی، که هدف اصلی و ز

ی مقابل هم بینی دقیقا در نقطه این دو جهان. گرایی و هدف غایی بودن زندگی دنیوی استوار است مکتب اومانیسم و لذت

ریزی وب و بد بودن آن و برنامهو خ« زندگی»گمان این اختالف دیدگاه در بررسی وضعیت سبک قرار دارند و بی

، توجه به «زندگی»تمام خواهد گذارد؛ چه بسا بر اساس دیدگاه اسالمی در بررسی سبک و برای اصالح آن تأثیر تام

مورد ها اصال بی برخی رفتارها و مصارف مورد توجه باشد یا حتی در اولویت باشد که در دیدگاه غربی توجه به آن

ریزی در خصوص اصالح وضعیت صوال داخل در سبک زندگی نداند که به تبع این وضعیت، برنامهها را ا باشد و آن

.سبک زندگی نیز کامال متفاوت خواهد بود

رفتار اجتماعى و سبک زندگى، تابع تفسیر ما از زندگى است؛ »: فرمایند مقام معظم رهبری، در این خصوص، می

، براى خودمان ترسیم کنیم، به طور طبیعى، متناسب با هدف زندگى چیست؟ هر هدفى که ما براى زندگى معین کنیم

۱«.شود خود، یک سبک زندگى به ما پیشنهاد می

شود سبک زندگی را بدون تعریف اصل زندگی تعریف کرد؟ آیا می»: گوید یکی دیگر از محققان در این خصوص می

دگی را با توجه به هدف آن ارزیابی توانیم آن سبک زن خیر، باید هدف مشخص باشد هدف از زندگی چیست و بعد می

۲«.ها ساده و پیش پا افتاده است کنند این حرف کنیم، ولی بعضی فکر می

بخشد؛ برای یک دانشجوی هیئتی، زندگی کسی به عبارت دیگر، هر کسی، با واقعیت یا خیالی به زندگی خود معنی می

صورت زندگی کنونی ما تنها … بخشد خود معنا می دیگری نیز با موسیقی به زندگی. معناست رود بی که هیئت نمی

دانند هایی که امروز آن را جزء ضروریات می برخی از بخش. شکل ممکن و بهترین شکل موجود برای زندگی نیست

ها در زندگی امروزی خالی است که بودنش ای نه چندان دور اصال وجود نداشته است و نیز جای برخی بخش در گذشته

گردد که شخص کند؛ ولی باید دانست که بودن و نبودن یک بخش در زندگی به عالمی بر می یار بهتر میزندگی را بس

۳.برای خود ساخته است

اختالف ماهوی در تعریف از زندگی در فرهنگ غرب و نظام دینی

، بتوان تمام ها اشاره شد؛ ولی شاید در شکل تفصیلی هرچند به صورت متفرقه در ضمن بحث قبلی به تفاوت دیدگاه

آوری نمود که این دو دیدگاه کامال در تضاد و تقابل با را ذیل دو دیدگاه کلی جمع « زندگی»ها حول موضوع دیدگاه

.همدیگر هستند؛ به طوری که اثبات و پذیرش یکی، ناخودآگاه، مساوی و مالزم با رد دیگری خواهد بود

رود بخشد؛ برای یک دانشجوی هیئتی، زندگی کسی که هیئت نمی می هر کسی، با واقعیت یا خیالی به زندگی خود معنی

صورت زندگی کنونی ما، تنها شکل ممکن و بهترین … بخشد دیگری نیز با موسیقی به زندگی خود معنا می. معناست بی

.شکل موجود برای زندگی نیست

ای از ام از این دو دیدگاه با درجههای هر کد اندیشه ها و نظرگاه های دیگر بر حسب میزان برخورداری از شاخص

ی تئوری در ی صفر و بیست در حوزه شوند، ولی آنچه که نقطه شدت و ضعف، به این دو دیدگاه دور و نزدیک می

:اند از مورد نگاه به زندگی است همین دو دیدگاه است که عبارت

:بینی مادی جهان. ۱

بینی، تمام هستی در در این جهان. جهان هستی شکل گرفته است بینی مادی بر اساس نگرش نفی خدا و قیامت از جهان

ی دارای شعور و ادراک، خارج از عالم ماده ندارد و هر چه جهان مادی و طبیعی خالصه شده است که هیچ آفریننده

ندارد و وجود( قیامت و رستاخیز)هست، در همین عالم ماده است و چیزی به نام ماورای طبیعت و خداوند و عالم دیگر

۴.شود رود یا تغییر به اجزای دیگر مادی می شود که با مرگ از بین می وجود انسان در وجود مادی او خالصه می

چیزهایی واقعی هستند که وجود خارجی داشته باشند؛ اینکه »: گوید بینی می ای از این جهان توماس هابز به عنوان نماینده

بینی بر اساس ی طرفداران این جهان اصل اندیشه« .چون وجود خارجی نداردگوییم سخاوت خوب است، اشتباه است می

ها است و اختالف در معنای ها و رنگ مانند تفاوت عالیق در مورد غذا… است؛ تفاوت بخل و حرص و سود و منفعت

انسان گرسنه باشد و شود بر حسب این دیدگاه، نمی. هاست این مفاهیم اخالقی در حد عقیده است که به دلیل تفاوت جسم

حماقت … هایی از قبیل انفاق و ایثار و شود انسان حب دنیا داشته باشد و خود را به مردن دهد، کار غذا نخورد؛ نمی

رسد به خود شخص است، کارهایی که به سود دیگران است معنی ندارد، مگر اینکه بیش از سودی که به طرف می

گویند برای لذت بردن هر چه بیشتر از زندگی ها می آن. زندگی غربی استخروجی این سبک تفکر همان سبک . برسد

برند پس خوب است؛ وقتی لذا وقتی با بچه آوردن لذت می ـ البته در اسالم هم لذت حالل وجود دارد ـ چه کار باید کرد؟

۵.همان بچه آوردن زحمت دارد، پس خوب نیست

ای است که توصیف شد، ولی در واقع و در عالم خارج شاید تنها همان گونهگفتنی است این دیدگاه از حیث نظری به

ها را یافت که الئیک به تمام معنا و به کلی منکر عالم غیب و ماورای ماده باشند و تعداد بسیار معدود و اندکی از انسان

ها خود قوانین صادره از آنهای غربی و رویکردهای اجرایی و بینی بیشتر در خود سیستم حکومت مصادیق این جهان

کنند و تحت عنوان ها؛ لذا اکثر افرادی که خصوصا در غرب زندگی می دهد تا افراد موجود در آن حکومت را نشان می

های متعالی آن اعتقادی ندارند، لیکن شوند، اگرچه به اسالم و آموزه گرایی شناخته می طرفداران یا اعضای مکتب مادی

دوستانه و مسائل دینی هم به طور کلی نیستند و حتی به مقتضای فطرت انسانی خود، اعمال انسانمنکر خدا و غیب و

دهند؛ ولی نباید از نظر دور داشت که از نظرگاه این افراد، هرچند به ی فراوان و قابل توجهی نیز انجام می خیرخواهانه

گذار در نظام ها را جایگاهی تأثیر اند؛ لیکن آن طور مطلق، خداوند و عالم غیب و نیروهای قدسی مردود واقع نشده

بر حسب دیدگاه اکثر این افراد، . شان در تضاد باشد، نیست شان، خصوصا در مواقعی که با منافع مادی گیری تصمیم

ی که انسان بایستی تمام تالش خود را انجام دهد تا از زندگی دنیایی که تمام زندگی اوست تمام لذت را ببرد و در دنیای

بینی، موضوع آخرت و نظام زندگی پس از مرگ و مطابق این جهان. هدف نهایی زندگی اوست، به تمام هدفش برسد

در صورت اظهار ـ های اخالقی از انبیا یا حسب فطرت و وجدان انسانی جزا و پاداش به کلی مردود است و لذا توصیه

اگر هم در مواردی اندک اعتقاد به معاد . )ی اجرایی قوی ندارد نهعالوه بر فقدان الگوی عملی، ضمانت و پشتوا ـ وجود

.(باشد، همراه با تحریفات فراوان در ماهیت و چگونگی آن و نظام جزا و پاداش آن است

:بینی الهی جهان. ۲

فردی از اعتقاد به معاد و زندگی ابدی برای هر( ۲اعتقاد به خدای یگانه ( ۱: بینی مبتنی بر سه اصل است این جهان

اعتقاد به بعثت پیامبران توسط خدا برای هدایت بشر به سوی کمال نهایی و سعادت دنیا و ( ۳انسان در عالم آخرت

: شود ترین سؤاالتی که برای هر انسان آگاهی مطرح می هایی است به اساسی گانه در واقع پاسخ این اصول سه. آخرت

۶ی زیستن را شناخت؟ توان بهترین برنامه اهی میمبدأ هستی کیست؟ پایان زندگی چیست؟ از چه ر

ی ادعاها و نگرش کننده شود، تعریفی جامع و کامل و مردود در دنیا می« زندگی»بینی از تعریفی که مطابق این جهان

های متعددی است که ها و سرفصل بینی از زندگی مبتنی بر سرشاخه تفسیر این جهان. بینی مادی است موجود در جهان

:ها به شرح ذیل است ی آن دهعم

بینی الهی، زندگی واقعی زندگی اخروی است و در جهان: زندگی دنیوی، ابزاری برای نیل به زندگی اخروی. ۱.۲

توان در آن کاشت تا در جهان دیگر درو نمود و به هدف ای است که بایستی تا می زندگی دنیوی همچون ابزار و مزرعه

.اصلی رسید

:دینی در این زمینه به شرح ذیل است ای از متون شمه

ـ اجتهادکم فی هذه الدنیا التزود من یومها القصیر لیوم اآلخره الطویل ؛ فإنها عباد الله اجعلوا ـ(: علیه السالم)حضرت على

اش دراز و ند روزه دنیا براى آخرت که دورهبکوشید تا از چ! دار عمل و اآلخره دار القرار و الجزاء؛ بندگان خدا

(.٨/۱١۴/۱١۴الکافی، )طوالنى است، توشه بر گیرید؛ چه، دنیا سراى عمل است و آخرت سراى بقا و جزا

سراى گذر إنما الدنیا دار مجاز و اآلخره دار قرار، فخذوا من ممرکم لمقرکم؛ همانا دنیا (: علیه السالم)حضرت على

(.۲٠۳ی البالغه، خطبه نهج)است و آخرت سراى ماندن؛ پس، از گذرگاه خود براى اقامتگاهتان توشه برگیرید

إنما الدنیا منتهى بصر األعمى، ال یبصر مما وراءها شیئا و البصیر ینفذها بصره و یعلم أن (: علیه السالم)حضرت على

فالبصیر منها شاخص و األعمى إلیها شاخص و البصیر منها متزود و األعمى لها متزود؛ همانا دنیا آخرین الدار وراءها،

برد و بیند، اما شخص بینا و با بصیرت نگاهش را از دنیا فراتر مى دید رس انسان کور است و فراتر از آن را نمى

شخص با بصیرت از . پس بینا از دنیا دل برکند و کور به آن روى آورد. تداند که سراى حقیقى در وراى این دنیاس مى

(.۱۳۳ی البالغه، خطبه نهج)آورد دارد و کور براى آن توشه فراهم مى آن توشه بر مى

تواند ابزاری باشد برای نیل به سعادت بر اساس سبک زندگی دینی، اگر دنیا ارزشی دارد، از آن حیث است که می

ارزش واقعی ندارد و جز … ها و پذیری و و توأم بودن آن با سختی زندگی واقعی وگرنه به سبب زوالاخروی و

.اند نیست ای موقتی برای کسانی که از خدا غافل شدهبازیچه

بینی، خوشی و سعادت زندگی در خوردن و آشامیدن و مطابق این جهان: عامل خوشی و سعادت زندگی، یاد خدا. ۲.۲

و من أعرض عن ذکری فإن له معیشه »: ر چه بیشتر از مواهب مادی نیست، بلکه درقرآن کریم آمده استگیری ه بهره

بقى؛ هر و کذلک نجزی من أسرف و لم یؤمن بآیات ربه و لعذاب االخره أشد و أ… ضنکا و نحشره یوم القیامه أعمى

و این … کنیم او را نابینا محشور می[ نیز]کس که از یاد من دل بگرداند زندگى تنگى خواهد داشت و در روز رستاخیز

تر و دهیم، هر آینه عذاب آخرت سخت روى کرده و به آیات پروردگارش ایمان نیاورده،سزا مى چنین هر که را زیاده

(۱۲١تا ۱۲۴ی طه، آیات سوره)« .پایدارتر است

اذکروا الله ذکرا خالصا تحیوا به أفضل الحیاه و تسلکوا به طرق النجاه؛ خدا را خالصانه (: علیه السالم)حضرت على

(.١٨/۳١/۱۶بحار األنوار، )یاد کنید، تا بهترین زندگى را داشته باشید و با آن راه نجات را بپویید

تواند ابزاری باشد اگر دنیا ارزشی دارد، از آن حیث است که می: ارزش بودن زندگی مادی دنیوی بازیچه و بی. ۳.۲

ارزش … ها و پذیری و و توأم بودن آن با سختی برای نیل به سعادت اخروی و زندگی واقعی وگرنه به سبب زوال

:فرماید لذا قرآن کریم می. اند نیست غافل شده ای موقتی برای کسانی که از خدا واقعی ندارد و جز بازیچه

الدنیا إال لهو و لعب و إن الدار االخرة لهی الحیوان لو کانوا یعلمو» - ن این زندگانى دنیا چیزى جز و ما هذه الحیاه

(۶۴ی ی عنکبوت، آیه سوره)« .دانستند زندگانى واقعى سراى آخرت است، اگر مى. سرگرمى و بازى نیست

گزینند، در حالى که آخرت بهتر و ماندگارتر بل تؤثرون الحیاة الدنیا و االخرة خیر و أبقى بلکه زندگى دنیا را بر می»

(۱١و ۱۶ی األعلى، آیات سوره)« .است

یا فإن الجحیم هی المأوى پس هر که طغیان کرده و زندگى این جهانى را برگزیده، فأما من طغى و آثر الحیاة الدن» -

(۳١و ۳١ی النازعات، آیات سوره)« .جهنم جایگاه اوست

لون و زندگى دنیا چیزى جز بازیچه و لهو و ما الحیاة الدنیا إال لعب و لهو و للدار اآلخره خیر للذین یتقون أفال تعق» -

(۳۲ی ی أنعام، آیه سوره)« اندیشید؟ نیست و سراى آخرت براى پرهیزگاران بهتر است، آیا نمى

بینی الهی، خوشی و ناخوشی دنیا بر حسب جهان: از عوامل غیر مادی« زندگی»متأثر بودن خوشی و ناخوشی . ۴.۲

ان امکانات مادی دنیوی نیست، بلکه اساسا خوشی و شیرینی زندگی در این دیدگاه مندی یا فقد صرفا متأثر از بهره

:ها عبارت است از ی مجزایی برای آن تعریف شده است؛ برخی از آن کننده تعریف دیگری دارد و عوامل فراهم

صف العیش؛ مدارا کردن با مردم نصف مداراه الناس نصف اإلیمان و الرفق بهم ن(: صلی اهلل علیه و آل)رسول اکرم -

(.۲/۱۱١/۵الکافی، )ایمان است و نرمى و مهربانى کردن با آنان نصف زندگى است

ما زالت نعمه و ال نضاره عیش إال بذنوب اجترحوا، إن الله لیس بظالم للعبید هیچ نعمتى (: علیه السالم)حضرت على -

الخصال، )کند اى زایل نشد، مگر به سبب گناهانى که مرتکب شدند؛ زیرا خداوند به بندگان ستم نمى مى زندگىو هیچ خر

۶۲۴/۱٠.)

(.۱۶٨۴غرر الحکم، )دارى یکى از دو زندگى است زنده السهر أحد الحیاتین شب(: علیه السالم)حضرت على -

مع مخافه و عدم العقل عدم الحیاه، و ال تعاشر األموات زندگى توأم با ترس ال تهنأ حیاة(: علیه السالم)حضرت على -

(.۱۴۲۶غرر الحکم،ح )کند نابخردى نیز مردن است و کسى با مردگان معاشرت نمى. گوارا نیست

و یموتون بذنوبهم أکثر مما یموتون یعیش الناس بإحسانهم أکثر مما یعیشون بأعمارهم(: علیه السالم)امام صادق –

زیند و بیش از آن که به سبب فرا بآجالهم مردم بیش از آنکه با عمر خود زندگى کنند، با احسان و نیکوکارى خویش مى

(.۵/۱۴٠/١بحار األنوار، )میرند رسیدن اجل خود بمیرند، بر اثر گناهان خویش مى

استفاده از مواهب مادی در حد نیاز نه تنها اشکالی ندارد، : جه افراطی به زندگی دنیویپرهیز از دلبستگی و تو. ۵.۲

بلکه ضرورت و مقتضای تداوم حیات مادی است؛ ولی هرگونه دلبستگی و توجه افراطی بدان مورد نکوهش واقع شده

:است

لى نیه اآلخره و أبى أن یعطی اآلخره على نیه الدنیا إن الله تعالى یعطی الدنیا ع(: صلی اهلل علیه و آل)رسول اکرم -

الصغیر، جامع)دهد، اما از دادن آخرت با نیت دنیا ابا دارد مى[ به آدمى]خداوند متعال دنیا را با نیت آخرت

۱/۲١۲/۱١۱١.)

ه جعل الله الغنى فی قلبه و جمع له أمره، و لم من أصبح و أمسى و اآلخره أکبر هم(: صلی اهلل علیه و آل)رسول اکرم -

شتت علیه أمره و یخرج من الدنیا حتى یستکمل رزقه و من أصبح و أمسى و الدنیا أکبر همه جعل الله الفقر بین عینیه و

نیازى را در دل او ترین همش آخرت باشد، خداوند بى ن کس که در شب و روز بزرگلم ینل من الدنیا إال ما قسم له هر آ

اش را کامل دریافت کرده باشد و هر آن که روزى رود، مگر وقتى بخشد و از دنیا نمى دهد و کارش را سامان مى جاى مى

همیشه چشمش گرسنه )دهد ار مىترین همش دنیا باشد، خداوند فقر را در بین دو چشم او قر کس که شب و روز، بزرگ

(.١١/۱۵۱/۱٠۴بحار األنوار، )رسد سازد و از دنیا به چیزى بیش از قسمت خود نمى وکارش را پریشان مى( دنیا است

: قال الله عز و جلـ ما إذا هی تناهت إلى امنیه أهلها احذرکم الدنیا، فإنها غراره، و ال تعدو ـ(: علیه السالم)حضرت على

الریاح و کان الله و اضرب لهم مثل الحیاه الدنیا کماء أنزلناه من السماء فاختلط به نبات األرض فأصبح هشیما تذروه»

و زمانى هم که دنیا پرستان به آرزوى ت ـدهم؛ زیرا که بسیار فریبنده اس شما را از دنیا پرهیز مى« على کل شیء مقتدرا

براى آنان زندگى دنیا را مثل بزن که مانند آبى است »ـ دنیا از این توصیف خداوند عز و جل فراتر نیست که خود برسند

اش کردند و خشک گردید که بادها پراکنده[ چنان]که آن را از آسمان فرو فرستادیم، سپس گیاه زمین با آن درآمیخت و

(۳/۲٨۴السعاده، نهج)و ( ۴۵ی ی کهف، آیه سوره)« .خداست که همواره بر هر چیزى تواناست

(.۱۲٠/۱۱٠الخصال، )من أحب الحیاه ذل هر که شیفته زندگى شود، خوار گردد (: علیه السالم)امام صادق

خداشناسی و توحید در آن موجود و بینی الهی، هر زیستنی زندگی نیست، بلکه باید برخی اقتضائات مانند در جهان

.پذیری و معصیت در آن مفقود باشد تا اسم زندگی بر آن صدق کند برخی موانع همچون ذلت

بینی الهی، انسان در زندگی دنیایی مسافری بیش بر حسب جهان: گیری بیش از حد کفاف، عامل تباهی زندگیبهره. ۶.۲

ی سر راهی اوست و ناگفته پیداست که یا، منزلگاه و مسافرخانهنیست که مقصدش زندگی آخرت است و زندگی دن

:بالی اوست راحتی هر مسافری در سبک

اعمل لدنیاک کأنک تعیش أبدا و اعمل آلخرتک کأنک تموت غدا براى دنیاى خود (: صلی اهلل علیه و آل)رسول اکرم -

الخواطر، تنبیه)آخرتت چنان کار کن که گویى همین فردا خواهى مرد اى و براى چنان کار کن که گویى تا ابد زنده

۲/۲۳۴.)

اترکوا الدنیا ألهلها فإنه من أخذ منها فوق ما یکفیه أخذ منحتفه و هو ال یشعر دنیا را (: صلی اهلل علیه و آل)رسول اکرم

د کفایت خود برگیرد، نادانسته، مرگ خود را شتاب بخشیده است براى اهلش واگذارید؛ زیرا هر که از دنیا بیش از ح

(.۶٠۵٨کنزالعمال، )

بینی الهی هر زیستنی زندگی نیست، بلکه باید برخی اقتضائات مانند در جهان: هر زیستنی زندگی نیست. ۲.١

د تا اسم زندگی بر آن پذیری و معصیت در آن مفقود باشخداشناسی و توحید در آن موجود و برخی موانع همچون ذلت

:صدق کند

الموت فی طاعه الله أحب إلی من الحیاه فی معصیه الله و الفقر فی طاعه الله أحب إلی من (: علیه السالم)امام صادق -

تر صیه الله مرگ در راه طاعت خدا را خوشالغنى فی معصیه الله و البالء فی طاعه الله أحب إلی من الصحه فی مع

تر دارم تا ثروت با نافرمانى خدا و بال و سختى دارم از زندگى آلوده به معصیت خدا و فقر در راه طاعت خدا را دوست

(.٨۱/۱١۳/١بحار األنوار، )دیدن در راه طاعت خدا برایم خوشایندتر است از سالمت و عافیت در معصیت خدا

:یوم قتل( ع)موت فی عز خیر من حیاه فی ذل و أنشأ (: علیه السالم)امام حسین

الموت خیر من رکوب العار و العار أولى من دخول النار

مرگ بهتر است از : خواند آن حضرت در روز شهادت خود این ابیات را مى. مرگ با عزت بهتر از زندگى با ذلت است

المناقب البن )را است، به خدا سوگند که نه ننگ را به خود راه دهم، نه آتش[ دوزخ]سزاوارتر از آتش ننگ و ننگ

(.۴/۶٨شهرآشوب،

ال حیاه إال بالدین و ال موت إال بجحود الیقین، فاشربوا العذب الفرات ینبهکم من نومه (: علیه السالم)حضرت على

پس از . و إیاکم و السمائم المهلکات زندگى جز به دیندارى نیست و مرگ جز با از دست دادن یقین نیستالسبات

( هاى ساختگى دین)بنوشید، تا شما را از خواب غفلت بیدار کند و از سموم کشنده ( اسالم ناب)آبشیرین و گوارا

(.۱/۲١۶اإلرشاد، )بپرهیزید

(.۵۴٠غرر الحکم، )توحید حیاه النفس توحید حیات جان است ال(: علیه السالم)حضرت على

. کند تر می اسالم مانع رفاه زندگی نیست، بلکه انسان را دعوت به زندگی بهتر و سالم: زدگی خط قرمز زندگی رفاه. ۲.٨

سالم اجتناب از ی ا دارد؛ توصیه پروری در آن باشد، بر حذر می اسالم از رفاهی که افراطی و سرطانی باشد و تن

:برداری از مواهب مادی دنیوی است نما شدن در بهره گری و انگشت گرایی، اشرافی تجمل

گاه که برد آن کند، چه سودى مى آن که در دنیا با نازپروردگى زیست مى! ابن مسعود(: صلی اهلل علیه و آل)رسول اکرم

سازند، ها مى خانه« خبرند اند، اما از آخرت بى دنیا آگاه ی بیرونى زندگى آنان به جلوه»! گردد؟ در آتش جاودانه مى

اند و هایشان تنها دنیاست و به آن روى آورده ی تالش آرایند،مقصد همه کنند، مسجدها را به زیور مى ها بر پا مى کاخ

.اند بسته دل

افرازید؟ ها برمى اید، دژها و کاخ با این پندار که همواره زنده»: خداى برترین فرموده است. هایشان است خداى آنان شکم

و نیز خداى « کنید؟پس تقواى خدا را پیش گیرید و از من فرمان برید گیرى، همچون سرکشان رفتار مى و به گاه انتقام

و بر گوشو اى آنکه هوسش را خداى خود گرفت و خدا با وجود علم گمراهش ساخت آیا دیده»: برترین فرموده است

چنین کسى جز « گیرید؟ اش پرده انداخت؟ پس از خدا چه کسى هدایتش خواهد کرد؟آیا پند نمى دلش مهر نهاد و بر دیده

منافق نیست که هوس خویش را دین خود ساخته و شکمشرا خداى خویش؛ از هر چه دلش بخواهد، خواه حالل و خواه

اینان به همین زندگى پست خشنودند، اما این زندگى در برابرزندگى »: خداىبرترین فرموده است. پرهیزد حرام، نمى

ی اند،شرافت ایشان در درهم و دینار است، همه هاى اینان زنانشان محراب! ابن مسعود« آخرت تنها کاالیى ناچیز است

. اند و هم بازگشتگاه آن نهاند، هم خاستگاه فت اینان در میان بدان، بدترین. گیرند توانشان را در راه شکم خود به کار مى

گاه عذاب موعود به ها آنان رابرخوردار کنیم، آن دانى اگر سال مگر نمى»: سخن خداى برترین چنین است! ابن مسعود

(۲۶۶٠/ ۲/۳۴۴األخالق، مکارم)« آید؟ شدند بهکارشان نمى ها رسد آنچه از آن برخوردار مى آن

های مادی زندگیها و جاذبه مذمت دلبستگی و فریفته شدن به زینت. ۲.١

دارایى و فرزندان المال و البنون زینه الحیاه الدنیا و الباقیات الصالحات خیر عند ربک ثوابا و خیر أمال »: قرآن کریم -

ها ردگارت بهتر و امید بستن به آنماند، نزد پرو زیورهاى زندگى دنیا هستند و کردارهاى نیک، که همواره بر جاى مى

(۴۶ی ی کهف، آیه سوره)« .نیکوتر است

الجنه فقد فاز و ما کل نفس ذائقه الموت و إنما توفون أجورکم یوم القیامه فمن زحزح عن النار و أدخل»: قرآن کریم -

چشد وبه تحقیق در روز قیامت مزد اعمال شما را به تمامى خواهند نیا إال متاع الغرور هر نفسى مرگ را مىالحیاه الد

داد و هر کس را از آتشدور سازند و به بهشت درآورند به پیروزى رسیده است و این زندگى دنیا جز متاعىفریبنده

(۱٨۵ی ی آل عمران، آیه سوره)« .نیست

ی خدا وعده! ر اى مردمیا أیها الناس إن وعد الله حق فال تغرنکم الحیاه الدنیا و ال یغرنکم بالله الغرو»: قرآن کریم -

(۵ی ی فاطر، آیه سوره)« .مبادا زندگى دنیا شما را بفریبد و آن شیطان فریبنده به خدا مغرورتان بگرداند. حق است

هم یستعتبون و این به ذلکم بأنکم اتخذتم آیات الله هزوا و غرتکم الحیاه الدنیا فالیوم الیخرجون منها و ال»: قرآن کریم -

سى ازاین آتش پس، امروز ک. گرفتید و زندگى دنیوى شما را بفریفت کیفر آن است که آیات خدا را به مسخره مى

(۳۵ی ی جاثیه، آیه سوره)« .بیرونشان نبرد و کسى عذرشان را نپذیرد

بینی الهی نه تنها ترسیم زیبا و دقیقی از زندگی دنیوی را به جهان: دوری از صاحبان نگاه ناصواب به زندگی. ۲.۱٠

بینی مادی هستند نیز بر حذر هاننماید، بلکه از مصاحبت و نزدیکی با افرادی که تحت لوای ج خداپرستان ارائه می

های غلط و شیطانی در قلوبشان، همچون افراد مریض هستند ها به سبب وجود افکار و اندیشه دارد؛ به دلیل آنکه آن می

:ی خاص خودش جریان دارد لذا، توصیه به تولی و تبری در اینجا نیز و البته به گونه. و مرضشان مسری است

ذلک مبلغهم من العلم إن ربک هو أعلم بمن * عن من تولى عن ذکرنا و لم یرد إال الحیاة الدنیا فأعرض»: قرآن کریم -

شود و جز زندگى دنیوى را گردان مى ضل عن سبیله و هو أعلم بمن اهتدى پس، تو نیز از کسى که ازسخن ما روی

شود یا به راه هدایت پروردگار تو به آنکه از راهش گمراه مى. اعراض کن؛ منتهاى دانش آنان همین استجوید نمى

(*۳٠و ۲١ی نجم، آیات سوره)« .افتد داناتر است مى

از جمله مفاهیم علوم اجتماعی و علم جامعه شناسی و مردم شناسی است که اخیرا و در دهه « سبک زندگی»مفهوم

رد توجه عالمان علوم اجتماعی و مدیران فرهنگی قرار گرفته است؛ سبک زندگی معنایی است که از به اخیر بسیار مو

هم تنیدگی و پیوند و نظام وارگی و شبکه ای بودن عوامل متعددی که در شیوه های زندگی یا اقلیم های زیستن انسان

تأثیر می گذارند، به وجود آمده است

ک زندگی می توان دو مفهوم را یافت که در تعریف سبک زندگی در نظر گرفته شده است؛ تقریبا در اکثر تعریفهای سب

. اول، مفهوم وحدت وجامعیت و دوم، مفهوم تمایز و تفارق: باز می گردد« سبک»و در واقع هر دو مفهوم هم، به واژه

طور نظام مند با هم ارتباط به این معنی که سبک زندگی حاکی از مجموعه عوامل و عناصری است که کم و بیش به

همین پیوستگی، اتحاد و نظام مندی این کل را ازکل های . داشته و یک شاکله کلی فرهنگی و اجتماعی را پدید می آورند

وجود کلماتی همچون الگو، نظام مندی، کلیت، هویت وتمایز در بیانات اخیر رهبر فرزانه انقالب . دیگر متمایز می کند

ین مطلب است و به همین دلیل است که امروز از دو مدل و الگوی متمایز و متفاوت سبک زندگی نیز حاکی از هم

سبک زندگی شیعی، ارزشی، ایدئولوژیک، : واژگان مترادف سبک زندگی اسالمی. اسالمی و غربی سخن میگوییم

مریکایی و وسترنیزه می سبک زندگی اروپایی، مسیحی، آ: جهادی،انقالبی، دینی و تعابیر معادل سبک زندگی غربی

باشد اما آن چه در تعریف های سبک زندگی، جلوه گر می شود آن است که این تعریف قرابت بسیاری با مفهوم هویت

پیدا می کند اما با این تفاوت که عالوه برهویت، مناسبات و رفتارهای عینی و واقعی زندگی را نیز شامل می شود و می

ز زندگی واقعی را شاهد آورد که رهبر انقالب نیز به بیش از بیست مورداز آنها اشاره توان مثالهاو مصداق هایی ا

.کردند

مفهوم شناسی سبک زندگی

از زمره مفاهیمی است که پژوهشگران حوزه جامعه شناسی و مطالعات فرهنگی برای ( life style)مفهوم سبک زندگی

رح و به کار می برند و دامنه به کارگیری آن در ادبیات علوم بیان پاره ای از واقعیت های فرهنگی جامعه آن را مط

اجتماعی و مطالعات فرهنگی رواج زیادی یافته است تا حدی که بعضی معتقدند که این مفهوم قابلیت جانشینی بسیاری

تارها و حتی از واژگان موجود از جمله مفهوم طبقه را داراست و می تواند به نحو دقیق تری، گویای واقعیت پیچیده رف

نگرش های فرهنگی و اجتماعی در جامعه امروز ما باشد و حتی برخی اندیشمندان به کارگیری آن به جای مفاهیم

سبک زندگی دررشته مطالعات فرهنگی به مجموعه رفتارها، مدلها و . فراگیری چون قومیت و ملیت را مطرح کرده اند

ف به ابعاد هنجاری، رفتاری و معنایی زندگی اجتماعی او باشد و الگوهای کنش های هر فرد اطالق می شود که معطو

به عبارتی سبک زندگی داللت بر . نشان دهنده کم و کیف نظام باورها و کنش ها و واکنش های فرد و جامعه می باشد

.ماهیت و محتوای روابط، تعامالت و کنش های اشخاص و آحاد مردم در هرجامعه دارد

از استقراء به استنتاج: روش رهبر انقالب/ استراتژیک مسائل خرد مقدمه فهم

از منظری که سبک زندگی و بررسی ابعاد و وجوه آن، حوزه بسیار تخصصی وحرفه ای در مطالعات فرهنگی به خود

اختصاص می دهد، مقوله بسیار تعیین کننده و محوری در مطالعات و بررسی های کالن استراتژیک و طراحی چشم

اصوال باید دانست حوزه مطالعات استراتژیک برخالف بار لغوی آن که همواره . ک فرهنگ نیز می باشداندازهای ی

به . نوعی نگاه کالن را مطرح می سازد، در حوزه فرهنگ تنها بر پایه مطالعات و بررسی های جزئی امکان پذیر است

شناختی، بایستی بر مبنای مشاهدات و تحلیل عبارتی در مطالعات و بررسی های راهبردی، از لحاظ متدولوژیک و روش

حرکت کرد تابه تحلیل و توصیف و تبیین کالن نزدیک شد و پس از آن به حوزه پیش ( و استقرایی)های جزئی، کوچک

بنابراین مجموعه توصیف . بینی، آینده پژوهی و آینده نگری، که اساس مباحث راهبردی بر آن استوار است، نزدیک شد

زئی مبنای تحلیل های راهبردی محسوب می شوند و پس از آن متغیرهای کالن یا ساختاری را بایستی در های ریز و ج

چرا که واقعیتهای موجود و پراکنده که امکان بررسی و سنجش تجربی و . این گونه بررسی ها وارد و اعمال نمود

در واقع با به کارگیری . دهای آینده نگرانه باشدمالحظه عینی داشته باشند میتوانند پایه نتیجه گیری های کالن و راهبر

مفهوم سبک زندگی و ژرف اندیشی و تعمیق درباره مفهوم آن می توان از هنجارهای پنهان که در اذهان، باورها و

رفتارهای مردم یک جامعه قابل مشاهده است، سردر آورد واز جهت گیری ها و الگوهای موجود یا در حال شکل گیری

.ه، به نحو واقع بینانه ای تفسیر به دست دادآتی جامع

از این روست که رهبر انقالب اسالمی در بحث سبک زندگیبه مصادیق و سؤاالت دقیق و جزئی و عینی و ریز شده

روی آوردند و خرده گیری برخی افراد که به ورود به مصادیق جزئی توسط رهبر عالی رتبه نظام اشکال می کنند

. ین افراد با روشهای مدیریت استراتژیک نظام و نیز با متدهای اصالح سبک زندگی آشنا نیستندنشان می دهد که ا

رهبر انقالب با درک دقیق و درست اندیشی که از واقعیات جامعه ایران دارند مسیر استقراء جهت استنتاجات خود

.واهیم گفت که چرادر ادامه خ. انتخاب نموده اند و این مسیری است که غرب رامنفعل خواهد کرد

((سبک زندگی )) فضای مفهوم

سبک ». آن قابل درک است( context)هر اصطالح از اصطالحات علوم اجتماعی مانند سایر علوم در فضای مفهومی

نیز به عنوان یکی از اصطالحات علوم اجتماعی، پیوند مستقیم و وثیقی با مجموعه ای از مفاهیم دارد؛ « زندگی

و ( شکل، فرمت، قالب و ظرف)عینیت و ذهنیت، فرهنگ و جامعه، فرهنگ عینی و ذهنی، صورت : مفاهیمی مانند

، شخصیت و (تجدد)، اخالق و ایدئولوژی، سنت ونوگرایی(نگرش، ارزش و هنجار)مظروف و محتوا، رفتار و معنا

لید، تولید و مصرف، طبقه ، خالقیت و بازتو(تفرد وتعمیم)، وراثت و محیط، فردیت و عمومیت (فردی و جمعی)هویت

.و نیاز، مقبولیت و مشروعیت و قس علی هذا( سلیقه)اجتماعی، زیبایی شناسی( بندی)و قشر

و نظریه های مربوط به آن به دست « سبک زندگی»بدون شناخت این روابط متکثر و متنوع، درک درستی از

طالعه بپردازد، موظف به روشن کردن معنای بدین لحاظ، هر محققی که می خواهد در این حوزه به م. نخواهدآمد

را با سایر پدیده ها و مفاهیم « سبک زندگی»است که آن را در نظر دارد؛ معنایی که حداقل رابطه « سبک زندگی»

. در بیانات رهبر انقالب نشانه های زیادی از این رمزگشایی و روشن کردن معنایی می یابیم. همجوار نشان می دهد

.تعقیدو گره گشایی از مفهوم چند وجهی سبک زندگی مثال های ایشان رهنمود خوبی است برای رهایی از

اصطالح دقیقی در علوم اجتماعی است یااصطالحی خاص و ترکیبی از معنای دو « سبک زندگی»آیا واژه و مفهوم

الیه؟ آیا یک است؟ آیا این واژه دو کلمه ای، موصوف و صفت است یا مضاف و مضاف «سبک»و « زندگی»واژه

ترکیب وصفی است یا یک ترکیب اضافی؟ آیا کسانی که از این ترکیب بهره برده اند، همگی معنای واحدی را از آن

ارائه کرده اند؟

الزمه پاسخ به این سؤال، بحث واژه شناسی و ترمینولوژی سبک زندگی است که هفته آینده به آن خواهیم پرداخت اما

این مفهوم توافق می کنیم که شیوه زندگی یا سبک زیستن منعکس کننده گرایش ها، تمایالت، اجماال و فعال بر سر

رفتارها، عقایدو ارزش های یک فرد یا جامعه است و مجموعه ای از طرز تلقی ها، عادت ها، نگرش ها،سلیقه ها،

با عنایت به . ا می سازندمعیارهای اخالقی و سطح اقتصادی، در کنار یکدیگر طرز زندگی کردن فرد یاگروهی ر

رفتارهای برخاسته از »و « باورها»که آن را « فرهنگ»تعریف دقیق چند سال گذشته رهبر حکیم انقالب از واژه

تعریف نمودند مشخص میشود که چرا ایشان دو واژه فرهنگ و سبک زندگی را در کنار هم اصطیاد و استفاده « باورها

.می نمایند

یخی و بررسی تاریخی مقوله سبک زندگیضرورت عبرت پژوهی تار

بی شک مواجهه . در هم تنیدگی فلسفه علم و تاریخ علم ایجاب می کند در تحلیل دقیق یک مقوله، تاریخ آن را بکاویم

فرهنگ و جامعه ایرانی با فرهنگ و نگرش غربی و مدرن، سبب تحول در سبک زندگی ایرانی شده است و یک

با چنددقیقه نظاره . قه هایی از سنت نیز در آن وجود دارد، برای جامعه ایرانی رقم زده استزندگی شبه مدرن را که بار

از پایان .و قدم زدن در محیط های اجتماعی و شهری این هویت مونتاژی و میکسی و هلوانجیری را مشاهده می نمائید

لمی جدید و ساحتی نوین به نام غرب و دوره صفویه و مخصوصا از دوران قاجاریه تابه امروز، مسأله مواجهه با عا

غالبا این مواجهه چند جانبه بوده است اما در هر دوره وجهی ازآن بر وجوه . مدرنیته، کم کم درایران رخ نموده است

مانند حضور پرتغالی ها در جنوب . این مواجهه ابتدا به صورت سلطه جغرافیایی محدودبود: دیگر غلبه داشته است

قوت صفویه، این مواجهه، به عرصه کالم قدم می گذارد و این مسیونرهای مسیحی هستند که حامل پیام پس از . ایران

به ویژه دردوره .)اولین مدارس جدید را همین مسیونرها بنا می کنند. غرب نوین و اروپای متجدد در ایران هستند

زمانه تحریم تنباکو، مواجهه ما بیشتر شکل پس از این، از دوران پس از صفویه تا استقرار قاجار و حتی تا( قاجار

.اقتصادی استعماری دارد

از . جنگ های ایران وروس و حضور استعماری انگلیس در ایران و منطقه، سخن از مواجهه نظامی را مطرح ساخت

جدید، در این نحوه مواجهه. اواسط دوره قاجار غرب و غرب زدگی و مواجهه ما با این پدیده، شکلی جدید به خودگرفت

بدین سبب طبقه . حوزه اندیشه و تفکر و علم و فرهنگ بوده و غرب زدگی گسترده فرهنگی و علمی را پدیدار کرد

روشنفکران غیر دینی وفراماسونرها در این دوره آن هم تحت نظارت و حمایت و هدایت انگلیس و روسیه و

م کم سبک زندگی ایرانی دستخوش تغییرات می شود؛ بعدهاآمریکا شکل گرفت و براساس این شیوه مواجهه است که ک

تغییراتی که هرچه زمان برایش جلوتر می رفت، سرعت این تغییرات نیزسریع تر می شد و واکنش آگاهان،

.روشنفکران دینی، خواص سیاسی و علما را باعث میگشت

ت اهل بیتی مردم ایران از استحکام دینی با مایه ها وجوهره شیعی وگرایشا–این در حالی بود که سبک زندگی سنتی

. دیرینه و با پشتوانه ای برخوردار بود وجامعه ایرانی را به چاره واداشت که چگونه نه این را وانهد و نه آن را رد نماید

دربرابر هجوم اندیشه غربی صدها « چه باید کرد»پرسشی که هنوز در دوران گذار برای پاسخ به آن هستیم و به سؤال

هر چند همگان متفقند جوهره شیعی واسالمی مردم و جوانان ایران اسالمی لیبرالیزه نمی شود اما . داده شده استپاسخ

سبک زندگی در صد سال اخیردچار تحوالت عمیق و ریشه داری شده است و همواره مسأله تماس، برخورد، پذیرش،

ود فرهنگ غربی واروپایی که حامل تجدد و مدرنیته اسالمی ایرانی وور–طرد،مقابله و یا همزیستی میان فرهنگ سنتی

این . به معنای دقیق کلمه است، مطرح بوده و هنوز هم این موضوع درقلب تحوالت فکری فرهنگی جامعه قرار دارد

مسأله برای آگاهان و خواص، آشکار، وبرای عموم مردم، مسأله رایج و مبتالبهی است که عامه مردم نسبت به آن تا

.لت معرفتی را ترجیح داده اند و رهبر انقالب اخیرا اهتمام ویژه ای به غفلت زدائی دراین ساحت نموده اندکنون غف

سبک زندگی کنونی ما در مواجهه با غرب مدرن

غرب فرهنگی و فلسفی با تفکری که در آن انسان می خواهد جای خدا را بگیرد و به صورت موجودی صاحب علم و

غرب . جایگاه تشریع ظاهر شود و می بایست همه چیز رادر تصرف و تملک خود درآورد، پدید آمداراده و قدرت و در

آن چنان که بسیاری از متفکران غربی نیزبه آن اذعان کرده اند، کوشیده است تاریخی جدید با نگرش و هویتی جدید را

ن و فوکو هرکدام به نحوی به این تعارض امثال نیچه، هایدگر، هانری کربن، رنه گنون، شوا. برای انسان رقم بزند

.اشاره داشته اند

از آن جا که جامعه ایران یک جامعه دین دار،دین محور و خدامحور است و در آن پایبندی به دین و سنت تا حدود

زیادی یافت می شود باورود نگرش ها و اندیشه های غربی و جلوه های مدرنیته توسط افرادی چون میرزا ملکم خان،

میرزا آقاخان کرمانی و آخوندزاده که از پیشروان آشنایی با تجدد بودند، این تضاد و چالش بین این دو فرهنگ کامال

.متفاوت، بروز پیدا کرد و هنوز این چالش ادامه یافته است

اریخی سعی در عده ای که به جریان روشنفکری غیر دینی شهرت یافته اند با نام پیشرفت و توسعه و نفی عقب ماندگی ت

عده ای دیگر کوشیدند راه های میانه را . القای اندیشه های غربی و تجدد حاصل از رشد و گسترش بینش غربی بودند

البته هیچ کدام از ایشان به راهکار و راهبردی در . مطرح کنند وعده ای دیگر به نفی مدرنیته و نقد آن روی آوردند

.ند و به مقام پرسش و انتقاداکتفا کردندخور برای این دوران گذار، دست نیافت

مشکل این است که در . تاریخ و سنت اسالمی ایرانی ماسودایی دیگر و نگاهی متفاوت و معترض نسبت به غرب دارد

عصرحاضر، تاریخ غربی تمام تاریخ بشر را پوشانده و در همه جا درباره گذشته بشر به طورکلی با موازین غربی

.یک بخش متجدد و یک بخش درگیر شده با سودای تجدد: اکنون در نگاه غربزدگان عالم دو بخش دارد. می شودحکم

متأسفانه جامعه ایرانی علی رغم مقاومتهای آگاهانه روحانیت اصیل و مردم دین مدار با بسیاری از سنن خویش و

صه را برای غرب زدگی فراهم نمود که منجر به امورهویتی و اشکال و قالبهای سبک زندگی دینی اش وداع کرد و عر

.تعریف جدیدی از هویت، زندگی، عالم، علم و دین و دینداری گشت

باید این نظریه انتقادی رهبر شجاع انقالب را درک کنیم که مواجهه تمدن ایرانی اسالمی با فرهنگ و تمدن غرب که

هایی که «چرا»اری در تمام شئونات جامعه ایرانی شد و امروزه بر تمام جهان سیطره یافته است، سبب تحوالت بسی

.ایشان مطرح می کنندنیاز به ریشه یابی معرفتی دارد

ساله اخیر به ۱٠٠ایرانیان همان طور که در برخی هویت و ارزشها، دچار بحران شده اند، در سبک زندگی نیز در

تشتت و تذبذب بسیار در نگرش ها و گرایش ها،آداب ویژه از دوران روی کار آمدن رضاخان و تجدد آمرانه اش، دچار

و رسوم، نظامات و سنن اجتماعی، باورها و حتی باورهای دینی خود گشته و سبک زندگی اسالمی ایرانی دچار

تضادها و تناقض های بسیار شده است، به نحوی که از جامعه ما یک جامعه شبه مدرن ساخته است که نه می توان آن

نگرانی در کالم انتقادی . باید از این تذبذب هویتی نگران بود. سالمی نامید و نه میتوان بر آن نام مدرن نهادرا سنتی و ا

.ولی امر مسلمین کامال قابل درک است

رهبر انقالب اسالمی می کوشندتا این فرضیه کالن را اثبات نمایند که زیستن ایرانی در زمانه کنونی، برآمده ازمواجهه

.و سبک زندگی غربی و اسالمی استو نزاع د

زمینه های فلسفی و فکری سبک زندگی غربی کدام است؟

سراغ ۱۶و ۱۵تجدد و مدرنیسم یک گفتمان فلسفی و تاریخی است که آغازآن را باید در عصر رنسانس یعنی قرن های

و تاکنون نیز این تحول هم این گفتمان تاریخی سبب تحول درتمام ساحت های تفکر و زیستن بشر غربی گردید. گرفت

هسته و دال مرکزی این مفهوم را می توان مفاهیم در هم . درجغرافیای کشورهای غربی و هم در عالم شرق، ادامه دارد

، (ماتریالیسم)، قدسیت زدایی و تقدس زدائی ماده گرا (اومانیسم وهیومنیسم)تنیده خودبنیادی تفکر بشر، انسان گرائی

.،غیب ستیزی و شریعت ستیزی و وحی ستیزی و متن گریزی دانستتکنیک زدگی افراطی

رمانتیسم، کالسیسیزم، رئالیسم، ناتورالیسم،اکسپرسیونیزم، )این تفکر مرکزی سبب پدیدار شدن هنر و ادبیات مدرن

اگمات پوزیتیویسم و دین پر)، دین مدرن (…آمپریسم، ساینتیسم، نگرش تکنیکی و)، علم مدرن (کوبیزم و دادائیسم

، نظام (ماکیاولیسم و سکوالریسم و شهروندی به جای مفهوم اخوت و برادری)، نظام سیاسی و شهروندی مدرن (…و

،نظام اجتماعی (…سوبژکتیویسم، پوزیتیویسم منطقی و)، تفکر مدرن (…بورژوازی و سوسیالیسم و)اقتصادی مدرن

گردید( …سط فردیت اجتماعی وطبقات اجتماعی مدرن همچون طبقه متوسط و بورژوا، ب)مدرن

تمامی این ها سبب شدند که سبک زندگی بشر زیست کننده دربستر مدرنیسم دگرگون شود و با سبک زندگی پیشین خود

همین جا خوب است منظورمان از واژه سنت را بیان کنیم؛. و همچنین با سبک زندگی سنتی ودینی فاصله بگیرد

آن گاه که یک فرهنگ تاریخی می شود و درون . ر متعلق به گذشته تعبیر شده استسنت در ساده ترین تعریفش به امو

. مایه ها و بن مایه های یک تمدن می گردد، تاریخی شدن آن فرهنگ و آن تمدن، سبب پدیداری سنت به شمار می آیند

سالمی از منظر ما از سنت ا. سنت را باید یک کالن فرهنگ تاریخی دانست که به انسان و زمانه اش هویت می بخشد

آبشخور وحی وقرآن و نهج البالغه و روایات سیراب می شود و امریست قدسی و آسمانی و ملکوتی که مرزهای شفاف

.و روشنی با خرافه گرائی و تحجر دارد

به لطف حاکمیت فرهنگ ائمه معصومین بخش عظیمی از تاریخ ما و همچنین فرهنگ جاری ما، متأثر از دین و برآمده

ضعف آشکار بسیاری از پژوهش . ازدین است و دین شکل دهنده و پدیدار کننده سنت خاص در جامعه ایران بوده است

ها و تحلیل ها پیرامون سبک زندگی، غفلت از جایگاه دین اسالم و مکتب شیعه در سنت و تاریخ و هویت جامعه ایرانی

رائه شده از سوی مقام معظم رهبری تمامی مؤلفه های سبک است، به نظر می رسد به این دلیل درمانیفست و منشور ا

هم صفات آرمانی و هم انسان های )، ارزش ها (…فهم از خود، فهم از جامعه، فهم از تاریخ و)هویت : زندگی اعماز

، روابط اجتماعی، (نظام و نقش)، معماری شهری و خانگی، نظام آموزش، زبان و ادبیات، هنر،خانواده (آرمانی

ار اجتماعی، دین داری فردی و اجتماعی،نظام اقتصادی فردی و خانواده، نظام تغذیه و طب فردی وخانواده، ساخت

.رسانه، تکنولوژی،نحوه نگرش به عالم، نگرش به نظام سیاسی اجتماعی با مباحث دینی و اسالمی پیوند خورده است

عالم دیگر، آدمی دیگر

که من از آن به گلوبالیزیشن ! یوه زندگی در دوران جهانی شدن مصرفهمانطور که اشاره شد از یک جهت سبک و ش

مصرف گرائی یاد می کنماز جمله مهمترین مسایل درعلوم اجتماعی و مطالعات فرهنگی است اما غلبه و شیوه و سبک

رای فرهنگی نیست؛بلکه خطر بزرگی ب–زندگی مصرفی کنونی صرفا یک مسئله قابل بحث و تحقیق در مراکز علمی

آینده فرهنگ ها و سست شدن بنیاد انسانیت و سرایت آشوب در همه چیز و همه جا و حتی در شیوه زندگی گسترش

یعنی وقتی شیوه زندگی رابدون باطن و هسته آن در نظر آوریم در حقیقت یک مسئله خطیر انقالب . یافته کنونی است

ساده می توان از گسترش سبک زندگی غربی وجهانی اسالمی سهالنگاشته می شود که با بعضی دستورالعمل های

این سبک و شیوه مصرف جهانی و این شبه مدرنیته تهوع آور و لذت گرایی علم زده و یأس زدگی . جلوگیری کرد

مفرط و ذهن زدگی پست مدرن و پوچ گرایی جنگ زده با هیچ مالک اخالقی و دینی و عقلی نمی سازد اما اگر بگوییم

.را هم می پذیریم ودر کنار آن سبک و شیوه دیگری وضع می کنیم دچار پندار اشتباه شده ایم بسیار خوب آن

زیرا ممکن است گمان کنیم که . این پندار کمتر از شیوه ی مصرفی خطرناک کنونی نیست و شاید خطرناک تر باشد

. ی، دیگر وجود نداردمشکل با بعضی تغییرات جزئی در شیوه زندگی شخص حل شده و خطراستیالی حرص مصرف

مشکل اینست که قائالن به جمع سبک زندگی غربی واسالمی نمی دانند مرادشان از سبک زندگی چیست؛ و این سبک

.زندگی از لوازم تجدد و جلوه ی جهان جدید، بلکه عین آن است

پوسته را بی توجه به آیا می خواهیم ظاهر و. سبک زندگی غربی، ظاهر و پوسته جهان متجدد ومدرن و اروپایی است

باطن و هسته آن تغییر دهیم؟ یا آن را به جای باطن بگذاریم؟ و می پنداریم که با تغییر ظاهر، آن هم سطحی ترین

تغییرها، می توان به جنگ باطن رفت و بر آن غلبه پیدا کرد؟ رفتارهای فرهنگی، برخاسته از باورها و عقاید و ذهنیت

.آن رفتارها ونمادها هستندهائی است که منشأ و مصدر

تجمل ستیزی و ساده زیستی که در عالم دینی و در اخالق اسالمی ودر فرهنگ نهج البالغه جایگاه رفیع و ممتاز دارد،

در این وضع می . در شهری که قوانین مکانیک و تکنیک و الکترونیک بر تمام شئون آن حاکم است عملی نمی شود

که آدم لباس ساده بپوشد و غذای ساده بخورد اما ناگزیر و به ضرورت، آخرین دستاوردهای توان گفت که چه فایده دارد

وقتی از ساده زیستی می گوییم باید بیندیشیم که چرا ساده زیستی از یاد رفته است و موانع ! تکنولوژی را مصرف کند؟

مورد هر رفتار ممدوح و پسندیده ای غلو آن چیست و چگونه می توانیم به آن بازگردیم بدون این تذکر ضروری اگر در

همانطور که توسعه و سازندگی بعد از جنگ با شعاررفاه برای همه . شود چه بسا که کار به اشتباه های بزرگ بیانجامد

.به نفی ارزشهای جهادی و انقالبی و ساده زیستی انجامید

هم از شیوه زندگی غربی دفاع نمی کنند و عادات و سبک زندگی مردم امر مهمی است و امروز اندیشمندان غربی

پس یکی از . آراستگی به فضائل انسانی و زندگی پرهیزکارانه نیز در نظر همه کس شرط کمال و صورتی از آن است

برای پاسخ . مشکالت ما مقایسه و انتخاب میان دو صورت و شیوه زندگی نیست، بلکه در شرایط امکان تحقق آن هاست

نقالب باید به این فرضیه نیز توجه جدی کرد که شیوه زندگی غربی در پناه قدرت تکنیک پدیدآمده و به سؤاالت رهبر ا

حکمرانی این قدرت ها اقتضای شیوه زندگی خاص دارد و بسیار بعید به . در سراسر روی زمین بسط یافته است

اینجا قصد تکنیک ستیزی نداریم . بیاورد نظرمی آید که معنای اخالقی و دینی فضیلت و پارسایی بتوانددر پناه آن دوام

همین جا خوب است به . بلکه بحث ما توجه به تأثیرات ملزومات قطعی زندگی تکنولوژی زده بر سبک زندگی است

را در « تولید علم و جنبش نرمافزاری»فطانت وزیرکی رهبر عزیزمان برای هزارمین بار تبریک بگوییم که بحث

حکمت کلمات این حکیم وارسته همین جا آشکار می شود که ایشان . پیش می برند« زندگیسبک »الینی موازی مقوله

.لوازم تحقق سبک زندگی اسالمی را نیز پیش بینی نموده اند

پس . پارسایی به عالمی تعلق دارد و در عالمی می شکفد که اسماء حق درحجاب های غلیظ و ضخیم پوشیده نشده باشد

شیوه زندگی کنونی وقتی از هم می پاشد و راهش بسته می شود که سرچشمه پدید آمدنش . بود باید به فکر آن حجاب ها

.پس به فکر باطن این شیوه زندگی باشیم و اصل و فرع و ظاهر و باطن را با هم درنیامیزیم. پیدا آید

و پرهیزکاری و اخالق اگر شیوه زندگی ظاهر است و هر باطنی ظاهری دارد پس قدر مسلم این است که شیوه پارسایی

البته باید دانست که اوال آداب و عادات دیگران . مداری شیوه غالب و ظاهر عالم متجدد و مدرن خداستیز نمی تواند باشد

همواره وضرورتا از سنخ رذایل نیست و برخی صفات اجتماعی غربیان همچون ریسک پذیری و خطرکردن، کار

می، رعایت برخی قوانین اجتماعی قابل احترام است؛ ثانیا جهان را با تغییر ظواهر جمعی در فعالیتهای تحقیقاتی و عل

پیامبران هم قبل از تعلیم شریعت، جان مردمان را مهذب و آماده قبول دستور . آداب و عادات دگرگون نمی توان کرد

کردند وبسیاری از مخالفت ها نه منشأ عقلی بلکه منشأ نفسانی دارد

هان کنونی و شیوه زندگیش دگرگون شود، بایدبه فکر عالمی دیگر و آدمی دیگر و جهان بینی متفاوت بود؛ برای اینکه ج

با توجه به آن افق و چشم انداز است که شاید . یعنی باید جهانی دیگر باانسانی دیگر در افق درک اهل نظر ظاهر شود

در جهانی که اکنون دایر است، شرایط پارسایی . دشیوه زندگی مردمان به تدریج، بی تکلف و بدون زحمت تغییر کن

پس در کنار . فراهم نیست و کسانی که همه آن شرایط در وجودشان جمع باشد، اگر باشند، تعدادشان بسیار اندک است

اینکه نگران طرز خور و خواب مردمان باشیم، باید نگران فکر و فرهنگ در این جهان باشیم؛ در این صورت می توان

ای از زندگی تازه ای در پیش گرفت که در آن صفا بر کدورت، و راستی بر دروغ، و اعتمادبر سوء ظن، و مهر شیوه

و معرفت بر کینه توزی، و رعایت انصاف بر تعدی و اجحاف، و همدلی وهم زبانی بر تحکم، و ادای وظیفه بر رفع

.تکلیف، مقدم باشد

و نظم به تقوا( ع)سر وصیت همزمان امیرالمومنین

.رمزگشایی نمائیم( ع)همین جا خوب است از یکی از فرمایشات کلیدی امیرالمومنین

با توضیحات مبسوط قبل مشخص شد تغییر درسبک زندگی، اگر تغییر در ظاهر حیات مردمان است صد البته تغییر در

رداختن به ظاهر سبک زندگی باید به بنابراین در کنار پ. ظواهر حیات بدون تغییر بواطن آن، راه به مقصود نخواهد برد

.انسان رفت و آن جا را آباد کرد که اگر چنین شد، سبک زندگی نیز آباد خواهد شد( اخالق و افکار)سراغ جان

درست است که حیات، ظاهری دارد و باطنی،اما هیچ گاه ظاهر حیات جدا و منفک از باطن آن نبوده است، و مگر این

به مثابه اولین قدم طهارت باطن و نفس، چیزی جز ( که جلوه ظاهری حیات مؤمن است) همه سفارش به عمل صالح

معنای یگانگی این دو را می رساند؟

این تفکیک اگر هم در مأثورات دینی ماوجود دارد، جز برای نشان دادن هدف غایی حیات دنیوی که قرب الی اهلل است،

در این ! با گرایشات ماتریالیستی نتیجه ای جز خسران نخواهدداشتنمی باشد،پس کوشش در فربه نمودن حیات دنیوی

میان، برقرار کردن تناظر دیالکتیک میان باطن و ظاهر که در آن واحد هم بر یکدیگر تأثیر گذارند و هم از یکدیگر

، پس تغییر یکی، به بیان دیگر، ظاهرو باطن دو حیثیت از یک امر واحدند و نه دو امر مجزا. تأثیر پذیرند؛ راهگشاست

مثال بارز این ارتباط دو سویه، تأکید بر رعایت احکام شرعی و تأثیر . تحول آن دیگری وتحول آن، تغییر این است

اساسا شریعت ما، کجا با طریقت جدایی داشته و کی این دو از حقیقت مجزا . طهارت جسم بر نحوه و نتیجه تعقل است

!ز در اتحاد باشریعت حتی مشروع نیستبوده اند؟ معنویت، عرفان و طریقت ج

و اولیاء الهی بوده است، در مراتب عالیه که سرشار از ( علیهم السالم)تقوی که اولین و آخرین توصیه تمام انبیاء و ائمه

وجوه معنوی وباطنی است، باز هم با عمل و زندگی تنیده است و پر واضح است که حتی همان وجوه باطنی نیز، پایی

این جاست که یکی از کلیدی ترین درسهای سبک زندگی از نهج البالغه . ما و پایی در ذکر ما دارند در فکر

امیرالمومنین استنباط می شود؛ توصیه همزمان و هم ردیف به تقوا و نظم، تجلی این معناست که نظم در زندگی و

تحلیل سبک زندگی شیعی و اسالمی بهتر از رعایت نظامات اسالمی از تقوا وپرهیزگاری منشأ می یابد؛ آیا حرفی در

فرمایش موال علی سراغ دارید؟ توقع تحول رحمانی در نفسانیت نفس اماره که حیات روزمره اش درگرو تعلقات

انبیاء جان ابناء بشر را متعبد درگاه احدیت نموده اند، اما این تعبد نفس، مگر جز با عمل ! شیطانی است توقعی بیجاست

ت؟ ظاهر و باطن با هم تحول می پذیرند و بر هم اثر می گذارند؛ بنابراین سودای تحول سبک زندگی انسان آغاز شده اس

نتیجه ای جزتغییر نسبت های نفسانی او در بر نخواهد داشت و صد البته چون جان انسان متوجه امری گردد فعل او

ن کلیدواژه کلیدی و هدیه نهج البالغه به جامعه تشنه نظم ظاهری از تقوای باطنی می آید و ای. ظهور آن توجه خواهد شد

.نظم و اخالق و ارامش و آسایش است

…و اما نقشه راه

:در تکمله سؤاالتی که رهبر انقالب طرح فرمودند سؤاالت زیر نیز قابل بحث است

در برابرالقای نگاه انتزاعی و غیرکاربردی از سبک چرا رویکرد کارکردگرایانه سبک زندگی مسیحی و غربی -۱

زندگی اسالمی در برخی بخشها موفق جلوه کرده است؟

تغییر در جامعه از کجا شروع می شود؟ الیه عینی و سطحی؟ سبک زندگی،نگرش، اندیشه، اخالق، یا اعتقادات، -۲

کدام یک؟

یشه، اعتقاد و دانش چه نقشی دارد؟سبک زندگی در تحول سایرابعاد حیات اجتماعی هم چون اند-۳

آیا سبک زندگی مستقال قابل تغییر است؟ مقصود استقالل در مقابل اخالق، اعتقاد، اندیشه ونظریات علوم اجتماعی و -۴

.نظام های اجتماعی است

مترتب مفروض بر آن که پاسخ سوال قبل مثبت باشد، آیا در راستای دینی کردن جامعه بر این تغییر فایده ای-۵

است؟مقصود آن است که آیا آغاز کردن از سبک زندگی برای تغییر ماهیت جامعه با مقصد دینی،آغاز درستی است؟

عوامل اصلی تعیین کننده سبک زندگی کدامند؟-۶

آیااندیشیدن به راهی برای تغییر سبک زندگی که بتواند بر عوامل اصلی کنونی غلبه کند ویا آن را دور بزند عقالنی-١

است؟

از منظر دین، محور و عامل اصل تغییر درسبک زندگی چیست؟-٨

آیا می توان مدلهای مختلف سبک زندگی را با هم جمع نمود؟-١

گاه در خیابان های شهری . برای طرح صحیح پرسش های دیگر باید فهم دقیق و کالنی از آن چه هستیم داشته باشیم

در موضوعی نظیر سبک زندگی نیز کثرت عوامل مؤثر و دخیل . مییابیمبزرگ می چرخیم و گاه بر نقشه شهر اشراف

برای آشنایی با شهر، . آن قدر زیاد است که اگر عمری را هم در بررسی آن صرف کنیم باز عواملی از قلم خواهد افتاد

راند، نمی تواند چرخیدن در خیابان ها تا حدی الزم و مفید است اما کسی که سودای تغییر درنقشه شهر در سر می پرو

.او به فهم وطرحی کالن از شهر محتاج است. عمر خود را صرف خیابان گردی کند

در بین کوچه و پس کوچه های بی شمار سبک زندگی،باید بتوانیم گذرگاه های اصلی و گلوگاه های شهر را تشخیص

کنند از فهرست کردن هزاران عامل این ها را گفتیم تاوقتی می پرسیم سبک زندگی را کدام عوامل تعیین می. دهیم

در میان هزاران نیرویی که در جهت های مختلف بر یک نقطه وارد می شود،چند نیروی محوری وجود . خودداری کنیم

این از نظر . دارد که برآیندشان جهت اصلی را تعیین می کند و رفته رفته ریزنیروها را با خود هم جهت می سازد

این نیروها کدامند؟ نقشه راه ترسیمی از سوی . یروهای جوامع انسانی را حکمی دیگر استفیزیکی درست نیست اما ن

.رهبرحکیم انقالب مبنای کار ما خواهد بود

آن قدر مهم که بی شک . ها در ادیان و جوامع مختلف بوده است نوع و مقدار پوشش همیشه از مسائل مورد توجه انسان

تر جا البته ما کمی جامع در این. هاست ی سبک زندگی افراد، نوع و مقدار پوشش آن یکی از عوامل مهم تشکیل دهنده

ها، مواردی از قبیل نگریم و برای بازتعریف طرز زندگی اسالمی، به غیر از چون و چرایی لباس و انواع پوشیدنی می

.یمده آرایش مو و صورت را نیز چه برای زنان و چه برای مردان مورد توجه قرار می

ی تعاریفی که از سبک زندگی غربی داشتیم، باید دانست که نظر غرب در مورد پوشش انسان مبتنی بر در ادامه

عبارت مبتنی بر برهنگی، بدین معنی است که غرب برای . کند برهنگی است و از این به عنوان آزادی فردی تعبیر می

تر، اگر شخصی بدون به بیان واضح. کند نگی فرد تعریف میپوشش انسان هیچگونه حداقلی قائل نبوده و مبنا را بره

های کشورهای غربی ظاهر شود، اگر بگوییم خالف عرف عمل کرده، مسلما مغایر مبانی هیچگونه پوشش در خیابان

.ای است گیرد و نه او مجبور به رعایت حدود تعریف شده نه کسی بر او خرده می. عمل نکرده است

ه طرز زندگی، مخصوصا در موضوع پوشش و حجاب، تا حدود زیادی به عرف بستگی دارد و باید توجه داشت ک

ای مباح چه بسا بسیاری از مصادیق نیز ممکن است در عرف جامعه. تواند بسیاری از حدود آن را تعیین کند عرف می

اریف اصلی سبک زندگی بوده و ها در چارچوب مبانی و تع البته همه این. ای حرام اعالم شود و یا در عرف جامعه

.ها معنی ندارد عدول از آن

گوییم مبنای سبک زندگی غربی در موضوع پوشش و حجاب بر برهنگی است، دقیقا به همین مساله اشاره این که می

روبروی همین مساله، نوع و مقدار . برهنه بودن در جوامع غربی اگر غیر عرفی باشد، اما غیر مبنایی نیست. دارد

. پوشش و حجاب را در چارچوب سبک زندگی اسالمی داریم که به صورت شفاف و واضح تعریف و تبیین شده است

در یک . ها، چه عرفی باشد چه نباشد، جائز نیست در سبک زندگی اسالمی، حدود پوشش مشخص است و عدول از آن

تان تا مچ دست و پاها از سر انگشتان تا ها از سر انگش های پوشش برای زن مسلمان، قرص صورت، دست جمله، حداقل

.باشد می( با حدود عرفی)باشد و برای مردان نیز بدن و پاها مچ پا می

ها قواعدی هستند که در همان گونه که بیان شد، این. ها، سر مقادیر نیست بحث ما، به خصوص برای حجاب خانم

ی این پوشش یا همان به اصطالح طرز ا سر نحوهبحث م. گردند چارچوب سبک زندگی و توسط شریعت تعیین می

طرزی که در عین حال هم منطبق با عرف جوامع باشد و هم در چارچوب یک سبک زندگی اسالمی . زندگی است

.ایرانی

ها ورود کنیم، از تعاریف عدول شده و درواقع پا در وادی سبک اگر در بحث طرز زندگی به حد و حدود حجاب خانم

کارها و الگوهای جدید، فقط در صورتی قابل قبول خواهد بود که همان گونه که بیان مصادیق و راه. ایم زندگی گذاشته

توان در مباحثی همچون رنگ، جنس، نقوش، مدل یا حتی دوخت لباس هستند که می. ی طرز فراتر نروند از حیطه

.های متفاوتی ارائه نمود ، الگوها و مدلگیری کرد و با توجه به مقتضیات زمانی و مکانی ها تصمیم مورد طرز آن

از آیات قرآن کریم گرفته تا احادیث . های فراوانی برای طرز پوشش انسان تبیین کرده است اسالم اصول و توصیه

ها در اعصار مختلف با توجه به ها برای تجویز اعتبار مصادیق آن معصومین و در نهایت برداشت و تفسیر علما از آن

ترین راه را ها رجوع کرده و مناسب توان به آن م و عرف جامعه همه و همه منابعی هستند که مسلمان میفرهنگ، رسو

.برای خود برگزیند

هم آراستگی داشته باشد و . خواهد تا در بعد پوشش هم مانند دیگر ابعاد سبک زندگی، کرامت انسانی حفظ شود اسالم می

ی پوشش یک انسان نحوه. چه برای زنان و چه مردان، یک بحث اخالقی استحد و حدود حجاب در اسالم، . هم زیبایی

از روی دیگر این پوشش به غیر از حدود فردی، به حدود . گویای بخشی از اخالق، فرهنگ و حتی تفکر اوست

قیم اگر بسیاری از رفتارهای ما شخصی است و بر جامعه و دیگر مخلوقات خدا به طور مست. اجتماعی هم مرتبط است

.توانند به صورت مستقیم اثرات مفید یا مخربی بر جامعه داشته باشند اثرگذار نیست، برخی دیگر می

حدود حجاب چه برای مردان و چه برای زنان، میزان آرایش و آراستگی صورت همچون مدل مو و محاسن برای

.ی یک شهر را زیبا یا زشت نمایند توانند چهره مردان، نوع و رنگ لباس و مواردی از این دست هستند که می

ی زن مسلمان را پوشی، باید الگوهای پوششی زیبا و برازنده با توجه به میل انسان و مخصوصا زنان به زیبایی و خوش

این الگوها باید . هایی که بر مبنای سبک زندگی غربی بنا شده است نروند ها به سمت مدل در جامعه ترویج داد تا ذائقه

اگر بخواهیم وارد مصادیق شویم، به نظر . طبق بر حدود اسالمی بوده و ثانیا با عرف همخوانی داشته باشداوال من

ی بعدی البته در مرحله. ی پوشش برای زنان شناخته شده است رسد در عصر کنونی، چادر به عنوان برترین وسیله می

های بدن در آن مشخص نیست نیز نام کرده و برآمدگی توان از مانتوهای بلند و مناسب که پوشش کامل را حفظ نیز می

.برد

اما به غیر از حد و حدودی که شرع مقدس اسالم تبیین کرده و سبک زندگی اسالمی را شکل داده، موارد دیگری نیز

های ممکن است در دوره. های خاصی توسط علمای همان زمان بیان شوند هستند که ممکن است موقتی بوده و در زمان

ها مختلف با توجه به عرف و پیشرفت علم یا تغییر مکان زندگی، مصادیقی وارد زندگی انسان شوند که نیاز به تطابق آن

.آید جا یک طرز زندگی جدید پدید می این. با سبک زندگی اسالمی باشد

. پیدا کرده است های اسالمی ورود ها پیش به سرزمین ی بارز از پوشیدنی جدیدی است که سال کراوات یک نمونه

هرچند ماهیت کراوات منافاتی با سبک زندگی اسالمی ندارد، اما باید دید آیا با توجه به عرف، اهداف اسالم در تبیین

شود؟ در مورد کراوات شاید بتوان از این جنبه به قضیه نگاه کرد که پوشش انسان برای حفظ کرامت انسانی محقق می

پسندیده . شوند ها از ظواهر اسالمی دور می ن، او را شبیه انسان غربی کرده و ذهنیتاستفاده از آن توسط یک مسلما

ها دست کشیده و حتی ظاهرش را شبیه های زیبا و مطلوبی دارد، از آن ها و سنت نیست مسلمانی که فرهنگ

ب حفظ محاسن حتی اگر روایتی در با. شود محاسن و حفظ ریش هم به همین صورت تعریف می. ها کند غیرمسلمان

ها، مذموم و نداشته باشیم، صرف تقلید و پیروی از سبک زندگی غربی یا به عبارتی سبک زندگی کفار و غیرمسلمان

.الزم االجتناب است

مبانی آداب و سبک زندگی*

کمال انسان و مقصد عالی حیات؛ قرب به خدا( الف

متعال کمال مطلق است و قرب به کمال مطلق به معنی شبیه کمال انسان و مقصد عالی حیات؛ قرب به خدا است، خدای

تر شدن است، با توجه به اینکه غیر خدا کسی از خود چیزی ندارد و هر کمالی که آفریدگان خدا شدن به خدا و کامل

داشت تر شود، وابستگی بیشتری به او خواهد دارند، اصالتا از خدا و متعلق به او است، انسان هرچه به خدا نزدیک

.تر است تر و فقیرتر باشد و بیشتر بتواند خدا را بنمایاند به خدا مقرب بنابراین هر کس که به خدا وابسته

شود؛ عبودیت و تقوا نیز حاصل جمع ایمان و قرب به خدا تنها در سایه اطاعت، بندگی و تقوای پروردگار حاصل می

.کند برای انسان مؤمن الزام میعمل صالح است، این هدف عالی انضباط رفتاری خاصی را

نسبت آداب با توحید( ب

ای است که تحت آرمان عالی عبودیت قرار دارد، کسی که عبودیت و آداب اسالمی، سبک زندگی و انضباط رفتاری

.تفاوت باشد تواند نسبت به چگونگی زندگی خود بی بیند، نمی بندگی را مقصد حیات خود می

های مختلفی تواند هر کاری را به مدل دهد، انسان مسلمان می را در مسیر بندگی قرار میبلکه همه شؤون زندگی خود

ها، مدلی را که بیشترین بندگی در آن اشراب شده باشد و بیشترین هماهنگی را با انجام دهد اما از میان همه آن مدل

.داند دستیابی به قرب الهی داشته باشد در زندگی فردی و اجتماعی خود مطلوب می

های ظاهری عبودیت، و ادب الهی، انجام عمل بر هیئت توحید است، آداب اسالمی عمدتا آداب بندگی است؛ یعنی جلوه

.تصویر توحید در ظواهر انسان

ها، مدلی را که بیشترین بندگی های مختلفی انجام دهد اما از میان همه آن مدل تواند هر کاری را به مدل انسان مسلمان می

اشراب شده باشد و بیشترین هماهنگی را با دستیابی به قرب الهی داشته باشد در زندگی فردی و اجتماعی خود در آن

که یک کند در حالی داند، مثال در انتخاب لباس و نوع پوشش به رضای خدا و تقویت صفت بندگی توجه می مطلوب می

کند با کند و لباسی تنگ و تنک و کوچک انتخاب می جویی توجه می جوی هوس پرست فقط به راحتی و لذت انسان لذت

.انگیزی و التذاذ را پدید آورد ترکیبی از پوشیدگی و برهنگی که بیشترین خیال

در حیات « عبودیت الهی»اسالمی بودن آداب و توحیدی بودن شیوه زندگی به این معناست که سبک زندگی بسترساز

دب الهی، انجام عمل بر هیئت توحید است، به این ترتیب آداب اسالمی عمدتا انسانی باشد، به قول عالمه طباطبایی ا

.های ظاهری عبودیت، و تصویر توحید در ظواهر انسان آداب بندگی است، یعنی جلوه

شناسی در آداب و سبک زندگی تأثیر جهان( ج

گذرانی و ه این دنیا را جای خوشکسی ک. نوع نگاه ما به جهان نیز در انتخاب سبک زندگی و آداب عمل تأثیر دارد

داند زیست دیگری کند، کسی که این دنیا را مزرعه آخرت و محل آزمایش می ای زندگی می بیند به گونه جویی می لذت

.زند برای خود رقم می

کنید آمادگی الزم برای حضور در مجلس جشن و شادی را به دست تالش می. اید فرض کنید به مجلس جشنی دعوت شده

انتظار دارید که در آن محفل … کنید و زنید، خود را معطر می پوشید، کفش خود را واکس می آورید؛ لباس نو می

.گذرد اگر کمی در آن اخالل شود بر شما بسیار سخت می. بهترین پذیرایی از شما صورت گیرد

ف و عنایت خود مصائب و خدای متعال در این باشگاه به لط. دنیا مزرعه آخرت و باشگاه تربیت انسان است

.هایی قرار داده تا جان ما را برای حضور در سرای دیگر ورزیده و توانا گرداند دشواری

هرگز گالیه از . با این گونه نگاه به هستی، روش زندگی و آداب حضور ما در این جهان متفاوت خواهد شد

.یرینی تحمل خواهیم کردهای زندگی نخواهیم داشت و بال و مصیبت را به سادگی و ش دشواری

آید را در همین کند همه آنچه در بیرون زمین و پس از حیات دنیوی به دست می که انسان غیر دینی تالش می در حالی

.دنیا پدید آورد و در زمین بهشت شداد بسازد، آرمان انسان دینی زندگی در زمین برای رسیدن به آسمان است

های دینی مرزها و توصیه (د

بهره دست . توان گرفت؛ یکی بهره دست پایین و حداقلی و دیگری بهره دست باال و حداکثری دین دو گونه بهره می از

های آن، در شریعت اسالم بعضی های شرعی است و بهره حداکثری مربوط به توصیه پایین مربوط به مرزها و قانون

.شود به فاصله گرفتن از آن توصیه میاند، اما حاللی که نباید آن را مرتکب شد و از امور حالل

ها و برای اسالمی شدن زندگی کافی نیست که از حرام پرهیز شود، در ترسیم مدل زندگی اسالمی باید به کشف توصیه

.ها اهتمام کنیم ارزش

ها توصیهسازی باید از مرزهای فقهی به سوی کانون اخالق فاصله گرفت و نظام آداب یا سازی و جامعه در مقام فرهنگ

ها را ترویج کرد، بنابراین زندگی مسلمان باید مورد رضایت حداکثری خدا باشد نه اینکه تنها از خشم خدا دور و ارزش

.ماند

تأثیر ظاهر در باطن و باطن در ظاهر( ه

« و باطن آدمیتأثیر و تأثر متقابل ظاهر »گیری در انتخاب سبک زندگی ترین مبنا در التزام به آداب و سخت شاید مهم

الیه عقلی یا ساحت آگاهی و اندیشه، الیه قلبی یا ساحت انگیزه و : است، وجود انسان دارای سه الیه یا سه بعد است

.گرایش، الیه طبیعت یا ساحت رفتار، این سه الیه در وجود انسان کامال با یکدیگر مرتبط و بر هم دیگر اثر گذارند

ذاری و تأثیرپذیری درون و برون بر یکدیگر و از یکدیگر است، برای تغییر در های روح انسان، تأثیرگ از شگفتی

های درونی سازی رفتار بیرونی، باید به تغییر باطنی پرداخت، چرا که حاالت ظاهر، انعکاس ویژگی ظاهر و دگرگون

.توان از راه ایجاد تغییرات برونی به تحوالت درونی دست یافت است، همچنین می

عقیده، متفاوت است، همین جا این نتیجه را مند و بی مؤمن و منافق یکسان نیست و کار یک انسان عقیده رفتار یک

حاالت »چرا که . سازی رفتار بیرونی، باید به تغییر باطنی پرداخت توان گرفت که برای تغییر در ظاهر و دگرگون می

.است« های درونی ویژگی»، انعکاس «ظاهر

گیری ظاهری به سوی یک مکان ایستیم؟ زیرا جهت می« قبله»چرا در نماز رو به: می نظر کنیماکنون به آداب اسال

نماز « جماعت»چرا به . سازد کشد و باطن را هم توحیدی و ابراهیمی می جغرافیایی، دل و جان را هم به همان سمت می

قلبی و پیوند باطنی امت نمازگزار خوانیم؟ چون تشکل و همبستگی ظاهری صفوف و حرکات، تمرینی برای وحدت می

.است

هر چه حجاب و پوشش ظاهری بیشتر و بهتر باشد، این نوع حجاب در تقویت و پرورش روحیه باطنی و درونی عفت،

تر باشد باعث حجاب و پوشش ظاهری بیشتر و بهتر تأثیر بیشتری دارد؛ و بالعکس هر چه عفت درونی و باطنی بیش

.شود‎میدر مواجهه با نامحرم

عالوه بر این بین پوشش ظاهری و عفت باطنی، رابطه عالمت و صاحب عالمت نیز هست؛ به این معنا که مقدار

البته این مطلب به این معنا نیست که هر زنی که حجاب و پوشش ظاهری . ای از عفت باطنی است‎حجاب ظاهری، نشانه

.دار استداشت، لزوما از همه مراتب عفت و پاکدامنی نیز برخور

سازد، این نیز می« غربی»های اسالمی را ها و جامعه های استوار درونی، انسان الگوگیری از غرب، بدون داشتن بنیان

های تمدن باوری و خودباختن در برابر جلوه ، محصول غرب«زدگی غرب»نوعی از تأثیر برون در درون است،

کند، صادرات فرهنگی غرب، سرانجام به نان را هم در افراد ایجاد میاروپاست و خود را شبیه آنان ساختن، روحیه آ

.انجامد ها می ملت« مسخ فرهنگی»

تمایل به انحصار طلبی و تمایز از .۱: شود یابی می دهند در دو مقوله هدف آنچه آنها از سبک زندگی خود ارائه می

ندگی الگویی دارد که مشخص کنندۀ روابطی است که معموال، سبک ز. تمایل به وحدت و روحیۀ اجتماعی .۲دیگران؛

ها نیز شامل موضوعاتی چون این ارزش. کند ها و رفتارها برقرار می ها و نگرش فرد در زندگی خود میان ارزش

های خود را به افرادشان غالب جوامع بشری هنجارها و ارزش. شناسی و زیباشناسی دینی و متافیزیکی است ارزش

دین را جزو . چنین ظرفیتی سبک زندگی است. کوشند ها می د و افراد جامعه در حفظ آن فرهنگ و ارزشکنن ارائه می

دهد و آنان هم های گوناگونی به افراد جامعه می ها و نگرش دین ارزش. اند یکی از منشأهای سبک زندگی برشمرده

.کنند بینی می را برای زندگی آیندۀ خود پیشدهند و اهداف خاصی ها و هنجارها شکل می رفتار خود را با همان ارزش

روح »داری با عنوان مارکس وبر، اولین کسی است که دربارۀ سبک زندگی تحقیق کرده و در جامعۀ غربی و سرمایه

غالب این تحقیقات با رویکردی حداقلی و با شیوۀ کار بیشتر برای . نامگذاری شده است« داری پروتستانتیسم و سرمایه

ای بوده است که دین حضوری حداقلی ای در جامعه ناگفته نماند که چنین دیدگاه و شیوه. رستگاری و مصرف کمتر است

شود که در جامعه ایران، که دین در عرصۀ خصوصی و با این همه، می. ای خصوصی بوده است داشته و در حوزه

از منظر تفکر اسالمی، هنگامی انسان و زندگی او . عمومی حضوری حداکثری دارد، در این باره مطالعۀ بیشتری کنیم

رفتارهایی که دین اسالم دربارۀ . های خود را از تعالیم وحی و نبوت گرفته باشد ریزی سعادتمند است که اهداف و برنامه

که امروزه برآنیم که از میان الگوهایی. کند شناسی پیوند برقرار می دهد با علوم اجتماعی و روان سبک زندگی ارائه می

های نیز در پی شناخت اصول و مبانی و مؤلفه. برای سبک زندگی هست الگویی را با سبک زندگی اسالمی ارائه کنیم

.سبک زندگی اسالمی هستیم

های موجود به سبک زندگی نگاهی به دیدگاه

:االسالم والمسلمین دکتر کاویانی حجت

می ما چندان مطالعه نشده است، ولی در کشورهای غربی مطالعه سبک زندگی در جامعۀ اسال. به نام خداوند سبحان

در هر حال، . چون و چرا بپذیریم های آنان را بی نیاز باشیم و گفته البته به آن معنا نیست که از مطالعۀ آن بی. شده است

اه هنجاری و به معموال، نگ. نگاه تجویزی و دستوری .۲نگاه هنجاری؛ .۱: دو دیدگاه متفاوت به سبک زندگی هست

نماید که الزم می. تعبیری نگاه هماهنگی در جامعۀ غربی رواج گسترده دارد و نوعی از زندگی با سبکی خاص است

گون با یکدیگر مقایسه و آثار هر کدام های گونا شیوه و سبک زندگی جوامع مختلف بررسی و وصف شود و سبک

اکنون در سبک زندگی هست، دیدگاه به بیان دیگر، آنچه هم. ه کنیمباید در جامعۀ کنونی دو نوع مطالع. مشخص شود

شاید، انجام آنچه هست بسیار دشوار نباشد، . هنجاری و توصیفی است و آنچه باید باشد، دیدگاه تجویزی یا دستوری است

ماری و نیز حضور در میدان گردآوری اطالعات و تحلیل آ. هایی که در علوم انسانی هست آن هم با پیشرفت

. اما امروزه، جای خالی نگاه تجویزی به سبک زندگی اسالمی محسوس است. شناختی شناختی و مدیریتی و روان جامعه

پردازند، زیرا آن دسته از متخصصان هایی که به علوم انسانی می هایی چون حوزۀ علمیه و دانشگاه خاصه در مجموعه

نند با سبک زندگی تجویزی بیگانه باشند و، خواه ناخواه، با آن سر و کار توا دانشگاهی، که دغدغۀ دینی هم دارند، نمی

.خواهند داشت

شناسی مطالعاتی شده است، اما دیدگاه شناسی و روان در سبک زندگی هنجاری دربارۀ مدیریت و پزشکی و جامعه

ست، بلکه نگاه تجویزی هم بوده است شناسانی نظیر آلفرد آدلر و شماری از پیروان او نه فقط نگاه توصیفی بوده ا روان

:اند ترسیم کرده« درخت سبک زندگی»و آنها فرآیندی را با عنوان

کند؛ های سبک زندگی است که شکل گیری آن را بیان می های این درخت همان ریشه ریشه .۱

ناسی که شامل اعتقادات ش نگرش به معنای فنی روان)های کلی افراد است ساقۀ این درخت دربارۀ اعتقادات و نگرش .۲

؛(و عواطف و حتی آمادگی رفتاری و جز اینهاست

ها و در حقیقت، سبک زندگی واقعی همان شاخه. های این درخت وظایف زندگی هستند ها و سرشاخه شاخه .۳

.هاست سرشاخه

امتیازات سبک زندگی اسالمی

های در گیرد و چه نگرش گونه سبک زندگی شکل میبریم، بدان معناست که بدانیم چ اگر از درخت سبک زندگی نام می

کنند و به زندگی انسان سبک و ها در زندگی روزانه ایفای نقش می ها و نگرش گذارد و چگونه تعامل ریشه آن تأثیر می

اسالم حال، باید بنگریم که سبک زندگی تجویزی. کنند دهند و مسیر نسبتا ثابتی را برای زندگی آنها ترسیم می الگو می

های بدنی و اخالق و به بیان دیگر، از چگونگی رفتار اجتماعی و خواب و بیداری و فعالیت. چگونه است

ها را های مختلفی که در سبک زندگی حضور دارد، آگاه شویم، زیرا برآنیم که این گزاره های مالی و مؤلفه گیری تصمیم

ها را داشته باشد، الگویی ای که از نظر اسالم این ویژگی ندگیاز این روی، برای رسیدن به سبک ز. از اسالم بگیریم

دیگر . های مختلف آن نیز با یکدیگر تعامل داشته باشند الزم است که از جهات گوناگون مورد تایید دین باشد و مولفه

از ابعاد مادی و معنوی های مسلم علمی مخالف نباشند و دنیا و آخرت را در کنار هم ببینند و از هیچ یک اینکه، با یافته

.انسان غافل نشوند و به همگی آنها توجه کنند

زمانی سخن از سبک زندگی به میان آید که میان گذشته و حال و آینده یکپارچگی باشد، زیرا باید سبک باشد و نه

سبک زندگی به فرد گیری باید تعیین هدف کند و اساس زندگی را با هدفی ترسیم کند که هم فرآیند شکل. رفتاری منفرد

هایی است که به هنگام رجوع به متون دینی و اینها، همه و همه، ویژگی. ارائه شود و هم با فطرت انسانی سازگار باشد

ای با این سبک نیازمند گذراندن مسیر مشخصی زندگی. نماید های بزرگان دین برای ارائۀ سبک زندگی الزم می یافته

. طرح پیشین این بود که سبک زندگی تجویزی اسالم چگونه است. عارف کارساز نیستاست که فقط مسیر حوزوی مت

توان آن را ترسیم کرد؟ پس از توان آن را استخراج کرد؟ چگونه می آیا اساسا چنین سبکی داریم یا نداریم؟ چگونه می

آنیم که با اجرای فنی آزمون م و برساختی« سبک زندگی اسالمی» طرح نظریه، بر اساس مسیر فنی، آزمونی را با نام

البته، )گیرند های سبک زندگی اسالمی نمرۀ قابل قبولی می توان گفت که فالن فرد با فالن گروه در کدام یک از مؤلفه می

آیا در سطح باالیی هستند و یا نمرۀ متوسط یا سطح پایینی دارند؟ در این (. باید جهات فنی کار نیز در آن لحاظ شود

ها یکدیگر ها و به تمام سبک زندگی فرد داد تا مؤلفه هایی از یک تا صد نیز به هر یک از این مؤلفه توان نمره ن، میمیا

ناگفته نگذریم که این دو کار به . ای هست توان گفت که فرد از نظر سبک زندگی در چه رتبه اکنون، می. را جبران کنند

شناختی میان اطالعات جمعیت. ی در کار بعدی از آمار استنباطی استفاده کردانجام رسیده است و البته مسیر استنباط

مثال، مقایسه شده . ای شده است های مورد نظر حضور داشته، مقایسه هایی که در این آزمون و آزمودنی برخی از ویژگی

هایی با یکدیگر تفاوت است که سبک زندگی دو گروه یا سه گروه از جهت اقتصادی و اخالقی و باورهای دینی چه

.دارند

نقش جایگاه ویژۀ سبک زندگی و تأثیر آن بر زندگی

:کنی االسالم والمسلمین دکتر مهدوی حجت

دوران پیش از طلبگی و پس از آن . تر شود بد نیست که سخنانم را با مثالی آغاز کنم تا فهم آن آسان. به نام خداوند سبحان

شیوۀ فکری اجتماعی و تفکر و .۲شیوۀ فکری خانوادگی؛ .۱: این دو دوران بوددو سبک فکری در . مثال خوبی است

بنگرید که فقط نوع لباس پوشیدن طلبه هم با دوران . های علمیه و حتی همین لباس خاص روحانیان آداب و رسوم مدرسه

. مطالعه و قس علی هذا نیز غذا خوردن و ساعت خوابیدن و شیوۀ درس خواندن و. پیش از طلبگی اختالف فاحشی دارد

هنگامی که طلبه شدید و اندک سالی هم درس خواندید، رفته رفته، تدریس و تبلیغ و مسجد و محراب و تحقیق آغاز

شود و اینها، همگی، الزمۀ لباس طلبگی و حتی خود طلبه بودن است که سبک و سیاق جدیدی را در زندگی پیش رو می

ای دینی و سیاسی و اجتماعی طلبه مؤثر از استادان و شیوۀ نظام آموزشی و پرورشی حتی نوع تفکر و باوره. آورد می

پرسی تر نیز روش سخن گفتن و لباس پوشیدن و حتی احوال از این ساده. شود اوست که با اندک مجالستی هویدا می

بندی سبک زندگی دینی جایگاه ویژۀ سبک زندگی در طبقه. شماست که آنها هم برگرفته از الگوهای پذیرفتۀ شماست

مثال، برخی به عبادت تاکید دارند و برخی به خدمات اجتماعی و برخی به تحصیل علم و . مردم نقش به سزایی دارد

.تحقیق و برخی هم به معنای واقعی دین

ملی پیامبر سیرۀ ع. توان گفت که مسلمان نیستند اند و نمی با این همه، هیچ گروهی هم از مرز دینداری خارج نشده

نماید که اختالف سبک و سیاق را السالم ـ در رفتار با سایر اصحاب خود چنین می و اهل بیت ـ علیهم( ص)اکرم

نه مگر سلمان مانند ابوذر . شود اند و این اختالف و تفاوت در سبک زندگی اصحاب آنان به خوبی دیده می پذیرفته می

به سلمان توصیه کنند که مانند ابوذر زندگی کند؟ هرگز چنین ( ص)رمزیست؟ از این گذشته، شد که پیامبر اک نمی

آری، هر کدام ! شک، او را نفی خواهی کرد سفارشی نکردند، بلکه به ابوذر گفتند که اگر از قلب سلمان آگاه شوی، بی

گمان، بی. کرد فی نمیکدام از آنها را ن نیز هیچ( ص)کردند و پیامبر اکرم از آن دو بزرگوار زندگی خاص خود را می

السالم ـ در هیچ کجای تاریخ و در سبک زندگی هیچ فردی یافت های جامعی چون امامان معصوم ـ علیهم شخصیت

.شود نمی

آیا موضوع .۲تعریف سبک زندگی و تمایز آن از مفاهیم مشابه؛ .۱: اکنون، برآنم که دربارۀ دو گزینه سخن بگویم

؟(که این تفکیک البته مهم است)های زندگی اسالمی ایرانی رانی است یا سبکسخن سبک زندگی اسالمی ـ ای

قلمرو سبک زندگی با رویکرد اجتماعی، اسالمی

فرهنگ، خاصه در حوزۀ . شود معموال، ایراد حوزۀ توصیفی این است که سبک زندگی با فرهنگ هم معادل گرفته می

بنابراین، اگر محدودۀ مفهوم سبک زندگی را . شود های زندگی ترجمه می شناسی، به روش یا روش شناسی و مردم انسان

. شود ایم و، در نتیجه، این مفهوم از حوزۀ عمل خارج می تا این اندازه وسیع بگیریم، عمال وارد حیطۀ فرهنگ شده

ادۀ دیگری ندارد، محدوده است که غالب اوقات جز در مقام اشاره به یک حوزه استف مفهوم فرهنگ چنان نامحدود و بی

.شود زیرا تعریف آن مشخص و محدود نیست و همۀ ابعاد زندگی را شامل می

هایی چون فرهنگ شود پاره ها سخن گفته می هنگامی که از سبک. شود ها اشتباه می فرهنگ گاه، سبک زندگی با پاره

با مفاهیم عام علوم اجتماعی خلط گاهی هم . آید فرهنگ روستایی و شهری و لری و کردی و جز اینها به نظر می

اما، برای آنکه از . شود و البته اشکالی هم ندارد، زیرا هر کسی قادر است که آن را تعریف کند و وحی منزل نیست می

ای از الفاظ مترادف و این مفهوم کاربردی استفاده کنیم، باید تمایزی میان این مفاهیم برقرار کنیم؛ و گرنه مجموعه

های اسالمی و معموال، در حوزۀ دستوری و تجویزی نیز سبک زندگی با بحث. ز برای عمل کردن نخواهیم داشتمر بی

اگر چنین اشتباهی رخ دهد، گویا برخی ایراد . شود غیر اسالمی، خصوصا با اخالق و فقه و کالم، اشتباه گرفته می

باید برای سبک . برد ست و این البته مشکلی را از میان نمیهای اخالقی و فقهی ا ها و توصیه بگیرند که اینها همان بحث

ای بیان کنیم که بیشتر از الفاظ و اصطالحات رایج در حوزۀ علوم اجتماعی و اسالمی بهره ببرد و زندگی محدوده

.های بعدی را استوارتر برداریم ابزاری به دست دهد تا در این باره گام

مفهوم سبک زندگی

:دبیر علمی

ها و پارامترها و شناسی تعریف کنند و دربارۀ مقوله مندم آقای دکتر کاویانی سبک زندگی را از دیدگاه روانخواهش

.کلمات مهم آن هم اظهار نظر کنند

:االسالم والمسلمین دکتر کاویانی حجت

ر را نفی ها در محتوا یکدیگ تعریف. گونی از سبک زندگی هست های گونا گفتنی است که در علوم مختلف تعریف

شناسی از زاویۀ تجویزی به سبک زندگی نگاه کنیم، تعریف آن چنین اگر در روان. کنند، بلکه مکمل یکدیگرند نمی

کند و مشکالت آن را از میان سبک زندگی شیوۀ ثابتی است که انسان با کمک آن اهداف زندگی را بیان می»: شود می

هنگامی که به . تری به سبک زندگی افراد نگریست رفتاری تر و به اصطالح باید در گسترۀ روشن. «برد می

سزد که به بعد رفتاری رواست که شخصیت و سبک زندگی یکسان باشد، می: گویند شناسی چون آلفرد آدلر می روان

ما هستیم که سبک زندگی را : گوید وی در این باره می« توجه کرد، سبک زندگی آن است که بتوان دید و تقدیر کرد

گیری سبک زندگی را دیگر اینکه، شیوۀ شکل. کنیم کنیم تا سر منشأ آن را شناسایی سنجیم و دربارۀ آن بحث می می

.دانیم های کلی انسان نمی کنیم و آن را فارق از نگرش شناسایی می

ی روزمره ما هایی است که به خوبی در زندگ کنند همان هایی که آنان برای سبک زندگی بیان می به هر حال، مؤلفه

تری برای خویش در نظر در این میان، برخی بعد عبادی سنگین. ملموس و محسوس است و با آنها سر و کار داریم

هر کسی در این ورطه بعدی از بعدهای او . تر باشد و در بعد عبادی ضعیف دارند و دیگری شاید بعد اجتماعی آن غنی

. های زندگی متفاوتی دارند گون سبک ها و اقوام گونا ها و صنف دانیم، گروه میچنانکه . قوی و بعد دیگرش ضعیف است

شود و باید راه واحدی را بپیمایند، زیرا سبک با این همه، در مقام تجویز سبک زندگی مسیر تمامی آنها یکسان می

اسی و حتی اجتماعی به آنها عرضه های فقهی و کالمی و عرفانی و سی زندگی از دیدگاه آیات و روایات و با تمامی دانش

ها و توان ظرفیت ای از آن سبک زندگی است و نمی البته، ناگفته نگذریم که اینها، همه و همه، مرحله. شود می

باید بنگریم که انتخاب سبک زندگی بر اساس چه معیاری و . ایم های مختلف افراد را نادیده گرفت و نگرفته خواسته

ها و کنیم به عامل هنگامی که سبک زندگی فعلی را وصف می. البته مورد آن متفاوت استگیرد و چگونه شکل می

.ها نیز نظر داریم شاخص

های اخالقی در ارائه الگوی زندگی اسالمی نقش گزاره

در هر حال، آنچه باید. تر است ها را بررسی کنیم تا بدانیم کدامیک مناسب اما برخی از اوقات برآنیم که نوع شاخص

پذیر بود، خواه ناخواه، سبک زندگی جامعۀ امروزی اگر انطباق. پذیر نیست باشد و آنچه هست همواره مطابق و انطباق

بد نیست مثالی بزنیم تا این مسأله . ما، خاصه قشر مذهبی آن، با معیار کتاب و سنت قابل دفاع بود و البته که چنین نیست

کند، گویا با دلیل و برهان از استادان حوزه بپرسیم که تا چه اندازه صلۀ رحم میاگر از یکی . از پرده ابهام به درآید

البته، گاهی از اوقات : در ادامه خواهد گفت! پاسخ دهد که تاکنون فرصتی دست نداده است که به این مهم بپردازم

کنید، قطعا ر شاگردها نیز سفارش میای را به مردم و سای اگر از ایشان بپرسیم که چنین شیوه.آیند خویشانم به دیدنم می

به . خواهند گفت که اساسا چنین رفتاری صحیح نیست و نباید کار و کسب و هر گونه اشتغالی سبب ترک این عمل شود

فاصله گرفته است و البته آن را به دیگران ( صلۀ رحم)=پذیرد که از یک سبک زندگی اسالمی هر حال، وی می

مسلما، عرضۀ آنچه . شاید که وصف سبک زندگی خویش را با آنچه باید باشد مقایسه کنیم راین، میبناب. کند سفارش نمی

توان چگونه عمل کردن را فهمید، زیرا با مسائل اخالقی ما به بیان دیگر، به سادگی نمی. باید باشیم کار آسانی نیست

.یکسان نیست

. مثال، کسی بخواهد متخلق به اخالق اسالمی باشد. ر نظر بگیریمهای اخالقی را جدا جدا د فرض کنید که مجموعۀ گزاره

دیگری بخواهد که اهل علم . دیگری بخواهد شخصیتی سیاسی باشد که اسالم آن شیوه را تایید کند و البته این کافی نیست

هایی از این دست طشاید برای فردی با موقعیت خاص پرهیز از ارتبا. و تفکر باشد و با جز خودش ارتباط نداشته باشد

پوشی های اخالقی چشم پذیرفتنی باشد، ولی هنگامی که درصدد عرضۀ سبک زندگی هستیم نباید حتی از یکی از گزاره

.های اخالقی را در کنار هم بگذاریم و از آنها بهره ببریم کنیم، بلکه باید در ارائۀ سبک زندگی اسالمی تمام گزاره

سبک زندگی و تفاوت آن در شهر و روستا

:کنی االسالم والمسلمین دکتر مهدوی حجت

. بریم گمان، هنگامی که سبک زندگی روستایی را با شهری مقایسه کنیم بیشتر به اهمیت بحث سبک زندگی پی می بی

از این . پیشتر تعیین شده است ها و جز اینها، از هایی که در روستا هست، از قبیل پوشاک و خوراک و مهمانی تمام مؤلفه

های مزبور نه قابل تغییر هستند و نه تنوع روی، روستایی در این باره قدرت انتخاب کمتری دارد، زیرا تمام مؤلفه

مثال، پسر کدخدا با پسر چوپان، چه از نظر وضع . از اینها گذشته، جایگاه هر کسی در روستا معین است. فراوانی دارند

بنابراین، الگوی رفتاری فرد و حتی دیدگاه او به زندگی خود با . کند نظر وضع اجتماعی، تفاوت می مالی و چه از

اما، در شهر چنین وضعی . ها و شناخت او از اجتماع پیوند تنگاتنگی دارد و تربیت خانوادگی او نیز مهم است گرایش

یت اجتماعی و سطح آن را پنهان کند، زیرا اوال، تواند با اندکی تغییر وضع پوشش و گفتار خود هو شهری می. نیست

.جامعۀ شهری بسیار گسترده از روستاست و ثانیا، جایگاه اجتماعی و اقتصادی افراد به سادگی قابل تشخیص نیست

عوامل اهتمام سبک زندگی از دیدگاه مردم

م شده است و بخش عمدۀ درآمد خود باید نیک نگریست که امروزه چه عاملی سبب مهم شدن سبک زندگی در دیدگاه مرد

ای از امور برخی به پاره. تأثیر نبوده است در این میان، مسألۀ جبر و اختیار هم البته بی. دهند را به آن اختصاص می

اما، همواره این دغدغه بوده است و خواهد بود . گریزند ای از آنها می دهند و از پاره اجتماعی و ساختارهای آن تن می

من منم؟ چرا جامعه مرا در این جایگاه قرار داده است؟ بشر همیشه خواهان آن بوده است که از این چراها فرار که چرا

های شخصی از قبیل بال داشتن و پرواز کردن و نیز جبرهای اجتماعی از قبیل اینکه هایی چون خواسته نیز از جبر. کند

انسان به شکستن چنین جبرهایی تمایل دارد و بر آن است که به در چنین حالتی است که. «تو فقط فرزند چوپان هستی»

اند که خیال ای تربیت شده امروزه، انسانها در جامعۀ غربی به شیوه. تنهایی انتخاب کند و زندگی خویش را در پیش گیرد

کند و شهر و روستا انسان امروزی باور دارد که بشخصه الگوی پوشش خود را انتخاب می. کنند قدرت انتخاب دارند می

ها و شاید صدها گونۀ لباس یکی را انتخاب انسان امروزی به سادگی از میان ده! آن شیوه را به او تحمیل نکرده است

.کند که از بند بایدها و نبایدها رها شده است کند و احساس می می

چرا سبک . ش ایجاد کرده استبه هر حال، چنین دیدگاهی، چه حقیقی و چه خیالی، نوعی احساس رضایت و خواه

اند از ها توانسته زندگی مهم شده است؟ زیرا قدرت انتخاب هست و این قدرت از آنجایی به دست آمده است که انسان

اما . شد کرد، به نان شب محتاج می روزگاری بود که اگر انسانی صبح تا شام کار نمی. ها خارج شوند مرحلۀ ضرورت

شود بنابراین، هر روزه به نان شب محتاج نمی. برد و در صورت نیاز از بیمۀ بیکاری بهره میکند انداز می امروزه پس

امروزه . های زندگی ترتیب داده است هایی است که انسان امروزی برای رها شدن از ضرورت و اینها همان فرصت

انوشیروان عادل هیچ کسی از ایم که در روزگار فراموش نکرده. دیگر تغییر وضع اجتماعی معضل و نشدنی نیست

اما، این باور، که انوشیروان نماد . نهاد و امکان پیشرفت طبقاتی نبود طبقه و جایگاه اجتماعی خود پا فراتر نمی

شد و ای انتخاب می برای هر کسی جایگاه ویژه. حداکثری آن است، تا پنجاه شصت سال پیش از این هم در جامعۀ ما بود

امروزه، هر کسی به طور طبیعی قادر است که تحرک اجتماعی کند و از . از آن رهایی یابدتوانست هرگز نمی

جایگاهی به جایگاه باالتر صعود نماید و اگر در این راه با او مخالفت شود، مسلما در حق او ظلم شده است و مخالفت

های ترقی را کردن دارد باید رشد کند و پله هر کسی که توان رشد. گردد کننده ظالم تلقی خواهد شد و البته مواخذه می

. ها بنگریم تر کنیم و به جمع طلبه دایره را تنگ. از این رو، ضرورت نان شبی نخواهد بود. یکی پس از دیگری بپیماید

یوۀ برخی به ش. قدرها تفاوت نداشت پنجاه سال پیش از این، شیوۀ بستن عمامه و پوشیدن عبا در شهر قم یکسان بود و آن

.کردند و البته تنوع امروزی نبود نجفی و برخی هم به روش خراسانی و قمی عمل می

سبک زندگی دستاورد ترجیح

کند و آنها را هایی را که انسان انتخاب می رفتارها و موقعیت. ها همان قدرت انتخاب است آری، سبب این اختالف سبک

به معنای « سبک»ه شرطی که الگو داشته باشد و اساسا کلمۀ دهد تشکیل دهندۀ سبک زندگی اوست، اما ب ترجیح می

زندگی هم قواعدی دارد که مجموعۀ رفتارها را به هم . است« های مشخصی دارد استاندارد و الگوی معینی که قاعده»

.دهد پیوند می

هم نفوذ کرده و الگوی هست که متأسفانه به جامعۀ کنونی ما « هوی متال»امروزه، در جوامع غربی الگوهایی با نام

در حقیقت، ترجیح رفتارهاست . بسیاری از جوانان ما شده است و نماد این الگو مشتی میخ و سیخ و چرم مشکی است

پرسی او نیز رفته رفته تغییر خواهد کند و شیوۀ سخن گفتن و حتی احوال که جوان امروزی را به این شیوه متمایل می

ترجیحات نیز سبب ایجاد الگویی در رفتارها خواهد . زندگی نتیجه و دستاورد ترجیح استجان کالم اینکه، سبک . کرد

.شود شد و سبک زندگی هر فردی بر اساس آن تعریف و شناخته می

عوامل تأثیرگذار تعیین الگوی سبک زندگی

:دبیر علمی

اگر چنانچه موارد دیگری هست، دهند فقط شهری و روستایی بودن است؟ آیا عواملی که سبک زندگی را تشکیل می

.بفرمایید

:االسالم والمسلمین دکتر کاویانی حجت

بد نیست که بپرسیم چه مواردی باید باشد و هست؟ در حقیقت، بعد هنجاری در جامعۀ ما مالک است و تنوعات هنجاری

های تلویزیونی و بدون نترنت و شبکهمثال با نشستن در خانه و استفادۀ از ای. با وضع ارتباطی امروزه پدید آمده است

گیری زندگی همۀ اینها منشأ شکل. توان الگوهای بسیاری را بررسی کرد و، در نتیجه، انتخاب نمود حضور فیزیکی می

.ماست

اما، چه عواملی باید باشد؟ به دیگر سخن، سبک زندگی ما باید از چه عواملی تأثیر پذیرد؟ مثال، پیراهن آبی بپوشیم یا

درآمد؛ تشویق دیگران؛ دیدگاه اطرافیان و جز : آستین؟ مسائل مختلفی در این باره دخیل است دار باشد یا بی سفید؟ آستین

در « باید»از کجا بدانیم که .۲اینکه چه باید باشد؟ .۱: ولی در این میان، دو چیز بیش از هر چیزی مهم است. اینها

مثال، . جویزی باید بتوانیم بگوییم که بایدی نیست یا بگوییم بایدی هستانتخاب ما هست یا نیست؟ در سبک زندگی ت

.دیدگاه مردم و عقل؛ آیات و روایات و نظایر اینها: برای لباس سفید توجیحات گوناگونی هست

قول مخالفتی با دین نداشته باشد، مع: سادگی گفت توان به با این همه، سبک زندگی چه باید باشد؟ با نگاه تجویزی می

ای که با ارادۀ فردی انتخاب منشأ سبک زندگی. باشد، با دیدگاه اجتماعی تعارض نداشته باشد، برای من ممکن باشد

خرد و فرد دیگر کفشی با طول چهل و مثال، فردی کفشی با طول سی سانت می. شود، باید در همۀ کارهای فرد باشد می

البته، در مواردی که با دین ناسازگار نباشد و شامل . ویزی اسالم استاینها ناشی از همان سبک زندگی تج. پنج سانت

تواند منشأ تجویزی دیگر اینکه، سازگار بودن آن سبک با دیدگاه اجتماعی و معقول بودن آن نیز می. تمام ابعاد آن شود

.سبک زندگی باشد

ها ریزی ضرورت اهتمام به مسأله سبک زندگی در برنامه

:کنی المسلمین دکتر مهدویاالسالم و حجت

اما چرا؟ مردم . ای کنیم دینی رویکرد ویژه ریزی ریزی فرهنگی و برنامه امروزه، باید به مسألۀ سبک زندگی در برنامه

به مرور ایام، نوعی . اند و دارند ای داشته های ویژه العمل های خود دستور در زندگی سنتی خود برای رفتارها و انتخاب

فردی که از این آداب و . شود یا رفتارهای مشخص پسندیده و با عنوان هنجارها و آداب و رسوم پذیرفته می از رفتار

کند و میزان مجازات او هم به جامعۀ سنتی برای چنین فردی مجازات تعیین می. رسوم خارج شود فردی نابهنجار است

.اندازۀ تخلف او بستگی دارد

سخت است، زیرا محدودیتی که اشباع نشدن آن نیاز . ن سنتی هم آسان است و هم سختاز این روی، زندگی برای انسا

ها تا حد زیادی در جوامع سنتی انسان. کند تقاضایی برای اثبات و نشان دادن هویت مستقل خود ندارد درونی ایجاد می

شود آرزوی ختیار از آنها گرفته میهنگامی که ا. شدند شوند و چه بسا در کودکی متوجه این محدودیت نمی وارسی می

ای معموال، چنین افراد نابغه. ها را بشکنند کوشند تا این محدودیت مگر افراد خاص و نابغه که می. داشتن آن را هم ندارند

رای ای که زندگی آنها دارد این است که در زندگانی، فقط و فقط، ب امتیاز ویژه. شوند رو می های اجتماعی روبه با مقابله

مثال، در زندگی روستایی . اند گونه تصمیمی نگرفته کاری هیچ آنها تصمیم گرفته شده است و از پیش خود و برای هیچ

در تابستان فقط نان و دوغ . های مختلف معین است نوع خوراک ناهار مهم نیست، زیرا تقریبا غذای آنان در فصل

ی که برای سوادآموزی به مناطق محروم سفر کرده بودند در سه ماه دوستان. خورند و البته برای آنها مهم نیست می

چرا چنین است؟ زیرا انتخابی نیست و کسی برای نوع خوراک! تابستان چیزی جز نان و دوغ نخورده بودند

ن اگر امروز در فالن مدرسه فال. اما، در زندگانی شهری این دغدغه هست. روزی خود نگرانی و دغدغه ندارد شبانه

.کنیم رویم یا از رستوران غذا تهیه می خوریم؛ وگرنه به خانه می غذا را بدهند و اگر با طبع ما سازگار باشد، غذا را می

امروزه، اگر برآنید که عروسی کنید و مجلسی بگیرید، مشکل عمدۀ شما شیوۀ برگزاری آن است، : مثال دیگری بزنم

.گزار کردتوان مجلس عروسی را بر زیرا به صد گونه می

ریزی دین با رویکرد ویژه به سلیقه افراد جامعهامروزه مشکل اساسی ضرورت عرضۀ الگوی مناسب در حوزه برنامه

های شخصی نیز ها حفظ شود و و در کنار آن به سلیقه های هدفمند این است که چگونه عمل کنند تا ارزش برای زندگی

مثال، دختری که زمان . راضی شود« !من خود را اثبات کنم»: کشد یپاسخ داده شود و آن انگیزۀ درونی که فریاد م

هر کسی با توجه به وضع . ساالنش است ازدواج او رسیده است نوع لباس عروسی وی سبب اثباتش در میان هم

ها و ها در صدد رسیدن به خواسته ها و جایگاه اجتماعی خود جایگاهی برای خویشتن قایل است و از پس این ارزش

.های خویش است هدف

خاصه، هنگامی که هدفمند و ارزشمند و . در هر حال، چنین مسائلی مشکل جامعۀ امروزی و به ویژه جوانان است

شناسیم و در چنین حالتی البته های معین رفتاری است که آن را با عنوان دین و عقل و اقتضائات عرفی می دارای قالب

کنیم دیگران به این مهم ین مرحله است که وقتی ما برای جوانان الگوی مناسبی تبیین نمیدر ا. شویم دچار سردرگمی می

گذارند، زیرا فقط شیوۀ رفتارهای کلی گفته ورزند و متأسفانه الگوهای نامناسبی را در اختیار جوانان ما می اهتمام می

. یگران احترام بگذارید و چیزهایی از این قبیلمثال، دروغ نگویید، اسراف نکنید، دزدی نکنید، به حقوق د. شده است

ها الگوی شوید با ده هنگامی که وارد جامعه می. کند اینها، همه و همه، محدودۀ آداب و رسوم خاصی را تعیین نمی

ین اساسا تکلیف دین نیست که ا: به هر حال، کدامیک از آنها مورد تایید است؟ شاید هم بگویید. شوید رو می متفاوت روبه

مگر در دین آمده است که برای آب خوردن به مردم اجازه بدهید؟ با . طور است البته، تا حدودی هم همین! را تعیین کند

هنگامی که . ای است و برای خود نماد به خصوصی دارد این همه، هر الگو و رنگ و سبک خاصی دارای معنای ویژه

شوید مسلما جامعه نیز شما را در جایگاه همان الگو ن وارد جامعه میکنید و با آ شما یکی از این الگوها را انتخاب می

.گونه رفتار خواهد کرد دهد و با شما همان قرار می

جامعۀ غربی به این مهم اهتمام ویژه دارد و پس از . بینی کنیم های گوناگون افراد را کشف و پیش امروزه، باید سلیقه

افزار و اثاثیه منزل و حتی کند و در قالب بازی و نرم بینی می زند و پیش دس میای آن را ح وقوع هر نوع الگو و سلیقه

از این گذشته، ممکن است که ما هم . دهد شگردهای سینمایی و رفتارهای ویژۀ تئاتر و جز اینها در اختیار مردم قرار می

نبوده و به تازگی ابداع شده است و معنای آن ای که تا به حال آنها را درون حوزۀ خود ناخودآگاه بپذیریم و در مقام گزینه

رویکرد . سزایی دارد ریزی دین اهمیت به در هر حال، عرضۀ الگوی مناسب در حوزۀ برنامه. روشن نیست ترویج کنیم

ها برای نسل امروزی ضروری است های مختلف و بررسی الگوهای مناسب و کلیات و ارزش ها و ذائقه ویژه به سلیقه

.های امروزی تبیین کرد را مطابق دین و خواسته و باید آنها

ارائۀ مجموعه الگوی سبک زندگی تجویزی اسالم

:االسالم والمسلمین دکتر کاویانی حجت

بندی کردیم و به دنبال باید و نبایدها ای در آیات و روایات انجام شد و آنها را به صورت منظم دسته مطالعۀ نسبتا گسترده

روایی با دقت فراوانی استخراج شد و هم اکنون موجود است ارهتمام این گز. بودیم موضوع آنها نیز . های قرآنی و

های فراوان و یاری دیگر دوستان بیست و پس از کوشش. دربارۀ رفتارها و اعتقادها و مسائل عاطفی و جز اینهاست

کافی بودن یا نبودن این . نوان تقلیل دادیمپنج مؤلفه از این آیات و روایات برگزیده شد و در نهایت آنها را به ده ع

توان به صحت و سقم آنها به هر حال، از چند راه می. چنین درست بودن یا نبودن آنها ها بحث دیگری است و هم مؤلفه

:پی برد

را تأیید کنند؛ شناسان حوزه و دانشگاه، که در این باره تخصص دارند، آن باید محتوای آنها کامال روایی باشد و اسالم .۱

شناسان مزبور است که البته این کار هم ها و میزان نمرۀ هر یک از آنها به عهدۀ اسالم دهی به تمام این مؤلفه نمره .۲

.شد

پس از . ده مؤلفۀ پیش گفته نام گذاری شد و در کنار آنها سؤاالتی مطرح و همه اینها در نرم افزاری گردآوری شد

های آنها نیز تغییر کرد و ها از ده تا به نه تا کاهش یافت و برخی از عنوان های جدید، مؤلفه یافتهپی و در مطالعات پی

با کمک . هایی داشته باشیم که آنها را نام بردم گیری الگویی اسالمی باید ویژگی برای شکل. جا شد ها جابه برخی از سوال

ضع عینی و بیرونی و شیوۀ تأثیرگذاری آن در سبک زندگی ما و ها باید بتوانیم الگویی را شکل دهیم که و آن ویژگی

سپس، تا سه مرتبه . ها و اعتقادات دینی و نحوۀ در کنار هم بودن این اعتقادات و معارف به خوبی دیده شود ارزش

فردی و های اصلی سبک زندگی در خصوص زندگی در حقیقت، باید شاخه. ها پیش بروم ها و سرشاخه توانستم در شاخه

هایی که برای ما باقی مانده در مرحلۀ بعدی هم زندگی فردی را، با توجه به سؤاالت و مؤلفه. خانوادگی و اجتماعی باشد

.کنیم است، تقسیم می

ها و شود و در ریشه و ساقه و شاخه در هر حال، درختی داریم که سبک زندگی تجویزی اسالم در آن دیده می

های کلی را در مطالعۀ اولیه بخش بخش کردم، آن هم با توجه به عنوان. عنوانی کلی است های این درخت سرشاخه

های اول زندگی کودک، تربیت کودک در پیش از تولد، توجه عاطفی به کودک در تمام دوران کودکی، نیازهای ماه

اقتصادی و یا اجتماعی و های حاکم بر خانواده، سالمت و ظاهر فرد، نقش جنسیتی حاکم بر خانواده، وضع نگرش

شناسان برآنند که دوران ابتدایی تمام روان. تمامی اینها به موجودیت دوران کودکی اشاره دارد. چیزهایی از این قبیل

. گیرد زمانی است که شخصیت و زیربناهای رفتاری کودک، به تعبیر آدلر و بنده، شکل می( سالگی ۶-۵)رشد کودک

تاکید فراوان در مرحلۀ مهد . گردد گیری سبک زندگی تجویزی به دوران کودکی باز می ای شکله از این رو، ریشه

باید بدانیم که نگرش فرد به . های کلی فرد در ساقۀ درخت بیان شده است نگرش. دبستانی و دبستان است کودک و پیش

.ار مفصل استای بیش نیست، ولی شرح آن بسی البته، پاسخ این سؤال جمله. زندگی چیست

های مشکالت دیگر اینکه، نگرش فرد به دیگران چیست؟ همین طور به جنس مخالف و هستی و مشکالت؟ فقط نگرش

در حالی که . گویا، در نگاه هنجاری به مشکالت زمین و زمان علیه ماست. را، که در ذهن همه هست، در نظر بگیرید

های دینی به رشد و ارتقای معنوی و امتحان و پختگی فرد گزاره. دشو های دینی یافت نمی چنین باورهایی در گزاره

هایی ها را در کنار هم به کار ببریم، درمقام عمل به شاخه ها و این نگرش اگر ما با نگاهی دینی آن ریشه. کند سفارش می

:کیک شده استهای این الگوی درختی، سه مرتبه تف ناگفته نماند که سرشاخه. رسیم که همان رفتار ماست می

فردی؛ .۱

خانوادگی؛ .۲

.اجتماعی .۳

در هر . این سه گزینه به چهل مورد تعمیم داده شده است و اگر بیش از این ادامه داده شود، قطعا دو سه برابر خواهد شد

.شود حال، این مجموعه الگوی سبک زندگی تجویزی اسالم تلقی می

م اجتماعیسبک زندگی دستاورد تفکرات محققان علو

:کنی االسالم والمسلمین دکتر مهدوی حجت

در این میان، به . نماید که دربارۀ پیوند میان مسأله سبک زندگی با حوزۀ مباحث ارزشی و اسالمی سخن بگویم الزم می

حوزۀ کنم تا در پیوند آن دو، مفهوم علوم اجتماعی، که مفهومی توصیفی است، در اختیار چند نکتۀ مهم نیز اشاره می

تر ریزی قرار بگیرد، زیرا برای اصالح و ارتقای وضع دینی و فرهنگی جامعه مناسب تجویز و دستورالعمل و برنامه

سبک زندگی . مفاهیم به تنهایی ارزشی ندارند، جز آنکه در پیشبرد اهداف دینی و تبلیغی تاثیر داشته باشند. است

تردید، هر محقق و بی. ت محققان اجتماعی برای انسان و جامعه استمفهومی اجتماعی است که زاییدۀ نظریات و تفکرا

تحلیل مارکس از انسان، او را عمال . متفکری نوعی از تحلیل و وصف و ماهیتی را برای انسان و جامعه قایل است

.بخش انسان استای که در برابر این نظام هست، آزادی خواهی و روح رهایی تنها نکته: گوید سپس می. دهد تقلیل می

هابرماس دیدگاه بعدها کسانی مانند . کند گذاری می گیرد و نظریۀ خویش را پایه بنابراین، این دو گرایش را از انسان می

در هر حال، انسان بعدی ارتباطی دارد و به آن . وی به جنبۀ ارتباطی انسان توجه نکرد. افزایند دیگری بر این نظریه می

کند و بر اساس آن انسان را دارای سه مرتبه یا براین، وی انسان را موجودی ارتباطی تعریف میبنا. مند است عالقه

کند و سبک زندگی بر پایۀ نظر اوست که یا انسان را موجودی صاحب نظریۀ خویش را بیان می. داد دارای سه عقل می

.دانیم و یا او را موجودی صاحب ذوق و سلیقه اختیار و انتخاب می

ذوق .۱: شناسی خود به دو نوع ذوق قایل است کانت با زیبایی. ست که در این باره از نظریات کانت سخن بگوییمبد نی

. دهد شناسی را نیز به چنین ذوقی نسبت می پسندد و به اختیار اوست و زیبایی احساس و ذوقی که او می .۲ضروری؛

توان می. داند رابر آن، ذوق ناشی از زیباشناسی را برتر میداند و در ب وی ذوق گلو و احساس و کام را ذوقی پست می

مند هستند باید سبک زندگی را کسانی که به مباحثی از این دست عالقه. چنین دیدگاهی را از دیدگاه اسالمی بررسی کرد

پسندد ای انسان میبه هر حال، اسالم حدود و ثغوری را از اختیار و انتخاب بر. جو کنند و شناختی جست در مباحث انسان

.نماید و برای ذوق و سلیقۀ او نیز ارزش قایل است و این البته مهم می

رابطه سبک زندگی و دستورات دین اسالم

های گوناگونی را به انسان اسالم آموزه. هاست نکتۀ بعدی دربارۀ پیوند این دو بحث در حوزۀ رفتارها و نگرش

پیامد اینها ایدئولوژی و بایدها و نبایدهاست . یزه؛ جهت معیارها؛ جهان بینیدهی؛ انگ ها؛ هدف حوزۀ نگرش: آموزد می

.حوزۀ علم اخالق و فقه .۲حوزۀ کالم و اصول عقائد؛ .۱: شود های دینی بررسی می که در دو بخش از آموزه

انا هلل و انا الیه » آموزۀ. ها دستورات کلی است که برای تعیین مسیر صحیح زندگی داده شده است برخی از این آموزه

های دیگر بخش. سزد بر اساس همین دستورات کلی منطبق شود همان قوس صعودی و نزولی است که می« راجعون

البته استثنائاتی هم هست . مثال، دروغ گفتن بد است و غیبت کردن سزامند مسلمان نیست. دربارۀ دستورات ارزشی است

های برخی از آموزه. کند اسالم حد و مرز عمل را تعیین می. د و حتی واجبشو که دروغ گفتن و غیبت کردن مباح می

به بیان دیگر، باید برخی از اعمال دینی، خاصه در عبادات، بدون . کنند کلی در هر مقامی مصادیق مختلفی پیدا می

یا »یا « یا علی»صبح ذکر مثال، اگر شب تا . گونه کم و کاستی انجام شود و انتخاب و اختیاری در تغییر آن نیست هیچ

.هذا علی توان آن را جایگزین نماز صبح کرد، زیرا نماز صبح دو رکعت بیش نیست و قس گفتیم، نمی« هو

:های متعددی هست بنابراین، دربارۀ سبک زندگی از دیدگاه اسالم پایه

دهد؛ گیری را نشان می پایۀ شناختی که جهت .۱

دهد؛ را نشان میها و بدها پایۀ ارزشی که خوب .۲

.دهد ای را نشان می پایۀ رفتاری که رفتار ویژه .۳

شاید که در اگر برآنیم که الگویی بدهیم، می. کند آنچه گذشت، پیوندی میان سبک زندگی و دستورات اسالم برقرار می

.چارچوب تعالیم اسالمی باشد

منشأ تفاوت سالیق

ای توانند از نظر سلیقه متفاوت باشند و لزومی ندارد که در هر سلیقه ا میه تر بیان شد، پذیرفتیم که انسان چنانکه پیش

اکنون، باید بنگریم که آیا این فطری است یا ناشی از تعلیم و تربیت؟ بارها و بارها دربارۀ این مسأله بحث . یکسان باشند

( از قبیل کانت)است و برخی دیگر برخی معتقدند که اصل آن از تربیت اجتماعی . اند که اصل سلیقه از کجاست کرده

به هر . آید و هر انسانی سبک و سلیقۀ خاص خود را دارد شناسی همراه انسان می برآنند که اساسا فطری است و زیبایی

هایی در این میان، اسالم نیز پذیرای چنین تفاوت سلیقه. ای دارد که البته با دیگران متفاوت است روی، هر انسانی سلیقه

ها را از نظر ای را پذیرفتیم تفاوت انسان بنابراین، هنگامی که سلیقه. ادلۀ گوناگونی بر این مدعا شاهد است هست و

تفاوت فضا و زمان و امکانات برای انسان در رفتار وی نیز تفاوت . ایم وضع زمانی و مکانی و اجتماعی نیز پذیرفته

.شود هایی است که از آنجا حاصل می زندگی تفاوتهای سبک باید گفت که دیگر پایه. کند ایجاد می

ارایه الگوی سبک زندگی بر پایه مبانی اسالم

ها با هم برابر نیستند؟ آیا در وضع کنونی باید برای الگوی اصلی اسالمی ده بیست محور عرضه کنیم؟ مگر انسان

اما، پرسش حقیقی این . الگویی از انسان کامل ای را برای جامعه تبیین کرده است و نیز تردید، اسالم مدینۀ فاضله بی

انسان کامل، در هر . ها سبب بروز انسان کامل خواهد شد است که در هر زمان و مکان غلبۀ کدامیک از این ویژگی

زمانی، چند درصد از ترکیب آنهاست؟ آیا انسانی در دنیا هست که از هر جهت، چه از جهت عبادت و چه از نظر

ل باشد؟مجاهدت، کام

هر کدام از ایشان در هر جایی که بودند رفتاری . السالم ـ نمونۀ خوبی برای این مسأله است بیت ـ علیهم زندگانی اهل

ها محقق بود که شاید در عصر امام حسن برخی از ویژگی( ع)مثال، در روزگار امام علی. کردند درخور آنجا می

( ع)نه مگر امیرمؤمنان. دو بزرگوار کامل بودند و البته شکی در این نیستبا این همه، هر دوی آن . نبود( ع)عسکری

نیز در پاسخ به ( ع)پوشیدند؟ امام صادق های فاخر می لباس( ع)زدند و امام صادق های مبارک خود را وصله می کفش

( ع)یا نه؟ امیر مؤمنانمثال، آیا محاسن را باید خضاب کرد . وضع زمانه تفاوت کرده است: این شیوۀ رفتاری فرمودند

الزم بود تا افرادی که پیرامون ایشان هستند جوان جلوه کنند، ولی پس از آن دوره ( ص)در دورۀ پیامبر»: فرمایند می

.«نماید دیگر الزم نمی

کند و صرف ظواهر مشخص و ای در میان است که شیوۀ سبک زندگی را ساماندهی می در هر حال، استدالل و قضیه

اگر کسی در قطب شمال، که هوای سردی . دار از لوازم زندگانی پیامبرانه نیست شک، لباس وصله بی. نیستمعین

بنابراین، اگر . شود و این نوع از مسائل البته ادلۀ نقلی و عقلی و حتی عرفی دربردارد دارد، لباس سفید بپوشد، تلف می

سوی خداست و خداوند هم راه هدایت و مستقیم را معین کرده بپذیریم که انسان مختار است و مسئولیت او حرکت به

های متعدد زندگی روبرو های گوناگون تغییر پذیر است، این مسأله ما را با سبک ها و مکان است و بر مبنای زمان

ی پرسیده مثال، اگر از رنگ لباس کس. مهم این است که سبک زندگی اسالمی ـ ایرانی بر مبنای اسالم باشد. خواهد کرد

اگر کسی . شد، فقط پاسخ او تمایالت شخصی نباشد، بلکه دلیل دیگری از قبیل خشنودی همسر را در کنار آن بیان کند

شاید که چنان رفاهی را به دست آورد تا همۀ کردارها هدفمند و برای خدمت به دین به رفاه خاصی نیازمند است، می

تر است؟ زیرا با طبع آن شخص سازگارتر است و خدمت به دین مناسبچرا رفاهی خاص برای . سوی خداوند باشد به

.کند او را در مسیر خدمت به دین و دینداری استوارتر می

روند و برای او لباسی زیباتر و با قنبر، که غالم حلقه به گوش ایشان است، به بازار می( ع)مثالی دیگر، امیرمؤمنان

کنند که حکمت کردار خویش را هم چنین بیان می! کنند اندک پوششی بسنده می خرند و برای خویشتن به اندکی گران می

های عرفی جوان ارضا شد مسلما به هنگامی که خواسته. تر است قنبر جوان است و لباس فاخر و زیباتر برای او مناسب

ی در جامعه، در هر زمان و توان با تبیین مبانی اسالم در هر حال، می. بیراهه نخواهد رفت و منحرف نخواهد شد

اینها، همه و همه، به انسان اختیار انتخاب . مکان، الگوهای مناسبی را برای زندگی تعیین کرد و از آنها بهره برد

.برد دهد و او را در مسیر دینی پیش می می

شناسان شناسان و جامعه کنم این است که غالب نظریات روانسزد در پایان این بحث بدان اشاره نکتۀ دیگری که می

با این همه، وبر، . توان گفت که کدام نظریه برای بحث اسالمی مناسب است از این روی، نمی. مسأله تجویزی نیست

آنانی . ندا ها نوشته کنند و دربارۀ آن نیز کتاب دربارۀ سبک زندگی و دین تحقیق کرده است و آن را در حوزه تدریس می

هایی است که داری جزو اولین کتاب کنند کتاب اخالق پروتستانی و روح سرمایه که در حوزۀ علوم اجتماعی تحقیق می

در این کتاب دربارۀ سبک زندگی و تأثیر آن در زندگانی انسان و سیر تاریخی آن بحث شده . باید آن را مطالعه کنند

.است

گی اسالمینسبت سالیق افراد و الگوی سبک زند

:االسالم والمسلمین دکتر کاویانی حجت

شود و دیگر اینکه، وصفی که از افراد عرضه می. بد نیست که در رابطۀ خویشتن با سبک زندگی کنونی بیندیشیم

ها با الگوی سبک زندگی اسالمی چیست؟ هایی که باید مالحظه شود و نیز نسبت این سلیقه اختیاری که باید باشد و سلیقه

:ترین نمره را گرفت مونی با نه مؤلفه گرفته شد و از میان آنها فقط دو مؤلفه بیشآز

مؤلفۀ عبادی؛ .۱

.مؤلفۀ مالی .۲

ها، ها، ارزش ای از طرز تلقی شود و مجموعه از واژه سبک زندگی برای توصیف شرایط زندگی انسان استفاده می

در بیشتر مواقع مجموعه عناصر سبک زندگی در . گیرد در برمی ها در هر چیزی را ها و سلیقه های رفتار، حالت شیوه

تا پیش از پیروزی انقالب اسالمی و در دوره . شوند شوند و افراد در یک سبک زندگی مشترک می جا جمع می یک

های غربی و غربی شدن شیوه و سبک زندگی ایرانیان های دولتمردان در جهت ترویج فرهنگ و مولفه طاغوت تالش

سازی متوقف شد، اما دشمنان اسالم و انقالب آرام ننشستند و تهاجم با پیروزی انقالب اسالمی گرچه سناریوی غربیبود

فرهنگی به انحای مختلف صورت گرفت که تجمل گرایی، مصرف زدگی و فردگرایی برخی از مظاهر آن محسوب

.شود می

سبک زندگی اسالمی »، مقام معظم رهبری با طرح مفهوم در این شرایط و با گذشت سه دهه از پیروزی انقالب اسالمی

پرسش به مسائلی نظیر خانواده، ازدواج، نوع مسکن، نوع لباس، الگوی مصرف، تفریحات، ۲٠و در قالب « ایرانی

در واقع سبک : اشاره کردند و تاکید داشتند… های مختلف و کسب و کار و رفتارهای فردی و اجتماعی در محیط

رییس بسیج -سبکی که به گفته مینو اصالنی. مه مسائلی بر می گردد که متن زندگی انسان را شکل می دهندزندگی به ه

است و ابعاد مختلفی دارد و از موضوعات اقتصادی گرفته تا جامعه زنان کشور مهم، ضروری و بسیار گسترده

.گیرد رفتارهای اجتماعی حتی حوزه سالمت و خانواده را دربر می

به : گوید ایسنا، مینو اصالنی با اشاره به ضرورت تبیین سبک زندگی اسالمی ایرانی می« زنان»ارش خبرنگاربه گز

های فرهنگی برای نهادینه کردن سبک زندگی اسالمی ایرانی، الزم است ابتدا این سبک زندگی منظور انجام فعالیت

انجام و چیستی سبک زندگی اسالمی و ایرانی و ابعاد های راهبردی برای دستیابی به این هدف باید پژوهش. تبیین شود

.البالغه در اختیار ماست البته این کار، مشکل نیست چون منابع غنی اسالمی و روایی، قرآن و نهج. آن مشخص شود

ن توان در سه بخش توضیح داد که شامل رابطه انسان با خود، رابطه انسا به گفته او سبک زندگی اسالمی ایرانی را می

های دینی و قرآنی و ها بپردازیم و بر مبنای آموزه شود و اگربه هر کدام از این بخش با خدا و رابطه او با مردم می

.توانیم به تعریف مشخصی درباره سبک زندگی اسالمی ایرانی برسیم اقتضائات ملی آنها را تعریف کنیم، می

ر کندبرای تغییر سبک زندگی، الزم است سبک رفتاری نیز تغیی

نیز معتقد است که به منظور تغییر -معاون امور خانواده مرکز زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری –زهرا سجادی

.توان با رویکرد علمی عمل کرد؛ بلکه الزم است سبک رفتاری نیز تغییر کند سبک زندگی تنها نمی

ازاول : کند در زمینه آموزشی اشاره و اظهار می های مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری وی به برنامه

شود، عالوه برآن دبیرخانه نشست راهبردی مقام های مربوطه انجام می های آموزش شاغالن در دستگاه دی ماه برنامه

هایی را معظم رهبری در مرکز امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری افتتاح شده است و قرار است سلسله همایش

.طح کشور برگزار کنیمدر س

ترین عامل برای ترویج و گسترش سبک زندگی هنر مهم

ایرانی -به نقش ابزار هنر در ترویج سبک زندگی اسالمی -رییس بسیج جامعه زنان کشور –دراین میان مینو اصالنی

ترین ی، ابزار هنر مهمهای دستیابی به سبک زندگی اسالمی ایران پس از تعریف و تبیین راه: گوید کند و می اشاره می

.عامل برای ترویج و گسترش این سبک زندگی است

رعایت حقوق متقابل زن و شوهر یکی از موضوعاتی بود که رهبر معظم انقالب در قالب سبک زندگی اسالمی ایرانی

کار، های حفظ حقوق متقابل زن و مرد، زن و شوهر و حفظ کرامت زن در محیط سجادی درباره راه. مطرح کردند

در این جهت الزم است در لوایح و . یک بخش مربوط به مسائل حقوقی است. این موضوعات دو بخش دارد: اظهار کرد

متاسفانه برخی از قاضیان ممکن . قوانین تغییر و تحول به وجود آوریم و قانون برای حق و حقوق طرفین متقن شود

.الت باید رعایت شوداست طرفدار مرد یا زن باشند این در حالی است که عد

شود که توقعات آنان باال برود و هیچ تعاملی با همسر خود نداشته به اعتقاد او آموزش حقوق به زنان دادن موجب می

.ایم؛ چرا که حق و تکلیف دو روی یک سکه هستند های حقوق به طرف مقابل پرداخته باشند، بنابراین به آموزش

معظم رهبری نشانه اقتدار نظام است طرح مسئله سبک زندگی از سوی مقام

، عسگر ملکی مدیر کل دفتر برنامه ریزی تربیتی وزارت ورزش و جوانان نیز طرح مسئله سبک زندگی از سوی مقام

طرح مسئله سبک زندگی حرکت اقتدارگونه نظام جمهوری : گوید معظم رهبری را نشانی از اقتدار نظام دانسته و می

های دینی و ذهنی های نظام به سمت تبیین جزئیات زندگی و کاربرد آموخته بیین کلیات و آرماناسالمی ایران از سمت ت

.است

باید مراقب : افزاید های زندگی در دنیا مطرح شده است، می وی با اشاره به اینکه بیش ازیک دهه است که بحث مهارت

های زندگی در یک دهه گذشته این مهارتتوسط دیگران باشیم؛ چرا که در بحث « سبک زندگی»بحث مصادره شدن

های زندگی درغرب و نهادهای مدنی غرب مطرح شده و شکل گرفته است و سپس ما گونه برداشت شد که گویا مهارت

.های زندگی را در کشور خود مطرح کردیم این مهارت

های دینی ما بیگانه از سبک زندگی نیستند آموزه

های های دینی خود مطالب بسیاری داریم و به هیچ وجه آموزه سبک زندگی در آموزهما در مورد : دهد ملکی ادامه می

ای در مورد دینی ما بیگانه از سبک زندگی نیستند و هیچ موضوعی در زندگی وجود ندارد که در دین ما نکته و آموزه

.شودبنابراین باید مراقب باشیم بحث سبک زندگی توسط دیگران مصادره ن. آن نداشته باشیم

وی، وزارت ورزش و جوانان را یکی از مخاطبان اصلی فرمایشات مقام معظم رهبری در مورد طرح سبک زندگی و

.تبیین، تهدید و مشخص کردن سبک زندگی برای جوانان دانست

ول را های مقام معظم رهبری تح مدیرکل دفتر برنامه ریزی تربیتی وزارت ورزش و جوانان با بیان اینکه باید طبق گفته

باید تحوالت را آسیب شناسی کنیم و برای آنها : کند بشناسیم، مدیریت کنیم ولی با آن سینه به سینه نشویم ، اظهار می

.طرح داشته باشیم و جوانان را همانگونه که هستند بشناسیم

در امور معیشتی، فرهنگی و حتی پوشش و رفتار اجتماعی ساده زیست باشیم

ساده زیستی را یکی از وجوه سبک زندگی اسالمی -دبیرکل جمعیت زنان مسلمان نواندیش -کعیدر این میان فاطمه را

شاهد ( س)و حضرت فاطمه ( ع)همانگونه که درسیره ائمه معصومین از جمله حضرت علی : گوید داند و می ایرانی می

ه زیستی به عنوان یک فرهنگ ساده زیستی هستیم و الزم است هر کدام از ما در هر یک از شئون اجتماعی به ساد

.اجتماعی اسالمی عمل کنیم

در دوران کوتاه حکومت ( ع)باید تالش کنیم که به اعتدال و عدالت اجتماعی از نوعی که امام علی : کند وی تاکید می

، اندیشیدند دست یابیم و از سوی دیگر از خودنمایی خودداری کنیم و در امور معیشتی خود به طورعمیق به آن می

.فرهنگی و حتی پوشش و رفتار اجتماعی ساده زیست باشیم

به اعتقاد دبیرکل جمعیت زنان مسلمان نواندیش الزم است در جهت رسیدن به سبک زندگی مناسب، بر اساس تعالیم

.دینی خود به تربیت کودکان، رسیدگی به امور سالمندان و جوانان بپردازیم

زنان نقش مهمی در نوع نگرش خانواده به موضوعات مختلف دارند و اگر آنان از مصرف کاالی لوکس و تجملی

.کند خودداری کنند، سایر اعضای خانواده نیز از آنان تبعیت می

لزوم تغییرنگرش زنان از مصرف کاالهای لوکس به استفاده از کاالهای ایرانی

ور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری با اشاره به نقش زنان در عرصه تقاضا های اجتماعی مرکز ام معاون سرمایه

الزم است نگرش زنان در این زمینه از مصرف کاالهای لوکس و تجملی به سمت استفاده از کاالهای ایرانی با : گوید می

.شود نمیکیفیت تغییر پیدا کند، چرا که در صورت تحقق این امر چرخه تولید کاالهای داخلی قطع

زنان به عنوان مهمترین عامل تقاضای کاالهای خانگی و مواد غذایی مطرح هستند و اگر بتوانند : کند هدایتی تاکید می

.با اقدامی جهادگونه به مصرف کاالهای ایرانی بپردازند به طور قطع شاهد رونق تولید خواهیم بود

ریزی شده است چراکه از نیازمند اقداماتی درازمدت و برنامهگفتنی است که نهادینه کردن سبک زندگی اسالمی ایرانی

.ها را اشاعه دهیم این رهگذر می توانیم ارزشهای دینی و ملی خود را حفظ کنیم و حتی آن

چند سالی است در ایران اسالمی مطرح شده و بیش از هر کس رهبر فرزانه ی انقالب به « سبک زندگی اسالمی»

لیکن بیانات جامع و راهگشای ایشان در جمع جوانان خراسان . ع مهم اهتمام داشته استگفتمان سازی دراین موضو

چرا که معظم له در یک . را نقطه عطفی در توجه به این موضوع باید دانست( در بیست و سوم مهرماه امسال)شمالی

صل بسیاری از پژوهش ها و سخنرانی مبسوط ترسیمی جامع از سبک زندگی اسالمی را ارائه کردند که می تواند سرف

ایشان در یک سخنرانی هدفمند و مهندسی شده موضوع . تحقیقات از یک سو و مهمتر از آن نقشه عملیات و اجرا گردد

(:ما بخشی از مضامین اصلی آن را در این شماره می آوریم)سبک زندگی را چنین مطرح فرمودند

تا حدود زیادی در خود جمع کند و به ما نشان دهد، مفهوم آن مفهومی که می تواند اهداف نظام اسالمی را( ۱

.است« پیشرفت»

متوقف شدنی نیست، چون انسان ادامه دارد و استعدادهای او سقف . تداعی کننده حرکت است، راه است« پیشرفت»( ۲

.ندارد

پیشرفت در . ت استدر مفهوم اسالمی آن، با پیشرفت یک بعدی یا دو بعدی در فرهنگ غربی متفاو« پیشرفت»( ۳

.قاموس اسالم، چند بعدی است

.؛ شیوه ی زیستن«سبک زندگی کردن» عبارت از است « پیشرفت با مفهوم اسالمی»یکی از ابعاد ( ۴

چرا که حتی اگر به معنویت و رستگاری معنوی هم اعتقاد نداشته باشیم، برای . توجه به سبک زندگی اهمیت دارد( ۵

.ردار از امنیت روانی و اخالقی، پرداختن به سبک زندگی مهم استزندگی راحت، زندگی برخو

که این سخن درستی –توضیح مطلب اینکه اگر ما پیشرفت همه جانبه را به معنای تمدن سازی نوین اسالمی بگیریم ( ۶

.بخش ابزاری و بخش اصلی و حقیقی: می توانیم بگوییم این تمدن نوین دو بخش دارد –است

علم، : ری عبارت است از همین ارزش هایی که ما امروز به عنوان پیشرفت کشور مطرح می کنیمبخش ابزا( ١

اینها همه بخش . اختراع، صنعت، سیاست، اقتصاد، اقتدار سیاسی و نظامی، اعتبار بین المللی، تبلیغ و ابزارهای آن

و در برابر همه فشارها و تهدیدها، ما در این بخش پیشرفت های خوبی داشته ایم . ابزاری تمدن است؛ وسیله است

.حرکت قابل قبولی داشته ایم

سبک زندگی . اما بخش حقیقی آن چیزهایی است که متن زندگی ما را تشکیل می دهد که همان سبک زندگی است( ٨

وی مسئله ی خانواده، سبک ازدواج، نوع مسکن، الگ: اسالمی بخش حقیقی و اصلی تمدن است که مصادیقی دارد؛ مانند

مصرف، نوع خوراک، نوع آشپزی، تفریحات، مسئله ی خط، زبان، کسب و کار، رفتارهای ما در محل کار، مدرسه،

دانشگاه، رفتار ما در فعالیت های سیاسی، ورزشی، رفتار ما در رسانه ای که در اختیار ماست، رفتار ما با پدر و

با مامور دولت، سفرهای ما، نظافت و طهارت ما، رفتار ما با مادر، با همسر، با فرزند، با رئیس، با مرئوس، با پلیس،

همه این ها عرصه ی .اینها بخش های اصلی تمدن است که متن زندگی انسان است. … دوست، با دشمن، با بیگانه و

تاب ک)وسیعی است که گفته شد، جزو عقل معاش است و در کتب حدیثی مهم و اصیل ما در ابوابی به نام کتاب العشره

.آمده است( معاشرت

البته در انقالب، دراین . اصل قضیه این است که ما بتوانیم متن زندگی را، این بخش اصلی تمدن را اصالح کنیم( ١

.بخش پیشرفت چشمگیر نیست؛ دراین زمینه مثل بخش سخت افزاری حرکت نکردیم، پیشرفت نکردیم

فت نداشته ایم؟باید آسیب شناسی کنیم که چرا در این بخش پیشر( ۱٠

چرا فرهنگ کار جمعی در کشور ما ضعیف است؟ –

چرا در برخی بخش های کشورمان طالق زیاد است؟ –

چرا در برخی بخش های کشورمان روی آوردن جوانها به مواد مخدر زیاد است؟ –

چرا در روابط همسایگی مان رعایت های الزم را نمی کنیم؟ –

است؟چرا صله رحم در بین ما ضعیف –

چرا در زمینه فرهنگ رانندگی در خیابان ما مردمان منضبطی به طور کامل نیستیم؟ –

آپارتمان نشینی چقدر برای ما ضروری است؟ چقدر الزامات آن را رعایت می کنیم؟ –

الگوی تفریح سالم چیست؟ –

نوع معماری ما چگونه است؟ –

طراحی لباسمان چطور؟ –

و زنان چطور؟ چقدر درست است؟ چقدر مفید است؟ مسئله آرایش در بین مردان –

آیا ما در بازار، در ادارات، در معاشرت های روزانه به همدیگر به طور کامل راست می گوییم؟ در بین ما دروغ –

چقدر رواج دارد؟

چرا پشت سر یکدیگر حرف می زنیم؟ –

علت کارگریزی چیست؟ –

میان بعضی از ماها چیست؟ علت پرخاشگری و بی صبری و نابردباری در –

حقوق افراد را چقدر رعایت می کنیم؟ در رسانه ها چقدر مراعات می شود؟ در اینترنت چقدر رعایت می شود؟ –

علت قانون گریزی که یک بیماری خطرناک است در برخی از مردم چیست؟ –

…وجدان کاری در جامعه چقدر وجود دارد؟ –

زندگی است و دهها مسئله از این قبیل وجود دارد که بعضی از اینهایی که من گفتم، اینها بخشهای گوناگونی از مسائل

این یک فهرست از آن چیزهایی که متن تمدن را تشکیل می دهد، قضاوت درباره ی تمدن یک تمدن مبتنی . مهمتر است

.بر اینهاست

تحسین کرد؛ در حالی که داخل آن این نمی شود یک تمدن را به صرف اینکه ماشین دارد، ثروت دارد، قضاوت کرد،

آنها ابزاری است برای این که این بخش . مشکل فراوان، سراسر جامعه و زندگی مردم را فرا گرفته، اصل اینهاست

تامین شود؛ تا مردم احساس آسایش کنند، با امید زندگی کنند، با امنیت زندگی کنند، پیش بروند، حرکت کنند، تعالی

.دا کنندانسانی مطلوب پی

موضوع مهم سبک زندگی . است« مقام معظم رهبری»اینها بخش هایی از یک سخنرانی فقیه ژرف اندیش زمان

همان ابعادی که بعضا جزء فرهنگ . مطرح کرده اند« حقوق»و « اخالق»، « خردورزی»اسالمی را مبتنی بر

جان . کاستی های جامعه ما بشمار می رود عمومی و متن زندگی ما است و در موارد زیادی جزء نقایص و عیبها و

کالم حضرت آقا این است که اگر فرضا از لحاظ فناوری و اختراع و ابتکار علمی و سیاسی و اقتصادی به درجه

ممکن است آسایش رفاه بیاورد اما معلوم . کشورهایی مثل ژاپن و آلمان برسیم، اینها همه ابزار رسیدن به آرامش است

راه رسیدن جامعه اسالمی به آرامش حقیقی، سلوک عملی در مسیر زندگی . هم به همراه داشته باشد نیست آرامش را

. ، اخالق اسالمی و رعایت حقوق استوار شده است(خردورزی)اسالمی و حیات طیبه است که بر همه اصل عقالنیت

این فصل نوینی است که رهبر . تاینها نیازهای امروز و فردای ماست و راز و رمز عدالت و پیشرفت در همین اس

.عزیزمان در این مقطع از زمان به موقع و بهنگام مطرح کرده اند

در سخن دیگر بخش دوم سخنرانی ایشان را … انشاء ا. امید آنکه جدی گرفته شود و بدان اندیشیده شود و عمل گردد

.ان هم خواهیم داشتمرور کرده و در سومین بخش جمع بندی خواهیم کرد و اشاراتی به منطقه م

:منابع

ایسنا

آینده سازان

خبرگزاری فارس

تارنما شهید آوینی

:اسناد انقالب اسالمی

۱۱٫مهر ۳۲بیانات در دیدار دانشجویان خراسان شمالی، ۱٫ ۱۲۱۱٫بان آ ۸به همه مربوط است نه ارز و سکه، « سبک زندگی»پور، سخنرانی در دانشگاه امیرکبیر تحت عنوان اذغدی رحیم ۳٫ ،۱۲۱۱دی ۱۱، (علیه السالم)خبرگزاری فارس، سبک زندگی به روایت امیرالمؤمنین ۲٫

http://www.farsnews.com/newstext.php?nn=13911010000254 ۲۱٫و ۲۱، صص ۳و ۱محمدتقی مصباح یزدی، آموزش عقاید، ج ۴٫ ۱۲۱۱٫آبان ۸به همه مربوط است نه ارز و سکه، « سبک زندگی»ت عنوان پور، سخنرانی در دانشگاه امیرکبیر تح اذغدی رحیم ۵٫