Embed Size (px)
Citation preview
...اسمزی های تنش به( Hibiscus sabdariffa) ترش چای دارویی گیاه پاسخ
28
1397بهار ، 1، شماره هشتمتحقیقات بذر، سال نشریه
های اسمزی ( به تنشHibiscus sabdariffaترش )پاسخ گیاه دارویی چای
زنی و رشد گیاهچهو شوری در مرحلة جوانه
3مرتضی رمضانی زنوک، 2*، حمیدرضا فالحی1مهسا اقحوانی شجری
دانشکده کشاورزی، دانشگاه فردوسی مشهدشناسی کشاورزی، گروه زراعت، دکتری بوم1 عضو هیات علمی گروه زراعت و اصالح نباتات، دانشکده کشاورزی، دانشگاه بیرجند2 کارشناس، گروه زراعت و اصالح نباتات، دانشکده کشاورزی سرایان، دانشگاه بیرجند3
15/03/97تاریخ پذیرش: 04/02/97 تاریخ دریافت:
چکیده
هتای محییتی اترار تتاییر تتن تحت ترین مراحل رشدی گیاهانبه عنوان یکی از مهمزنی جوانه
زنتی رشتد و عکرکترد هتای جوانته های شوری و خشکی از عوامل مهم کاهندة شاخص. تن گیرد می
ایتن تحییتت تترییر حتیوت م رت در شتوند. خشتک محوتوم متی گیاهان در نواحی خشک و نیکه
0گالیکول( و شوری )اتیرنبار ناشی از پری -14و -12 -10 -8 -6 -4 -2 0های خشکی ) تن
حدیم( در االب دو آزمای جداگانه موالر ناشی از کرریدمیری 350و 300 250 200 150 100 50
در تتر زنی گیاه دارویی چتای بر مبنای طرت کامالً تصادفی با چهار تکرار بر روی خصوصیات جوانه
بررحتی شتد. کشتاورزی حترایان )دانشتگاه بیرجنتد( فیزیولوژی گیاهان زراعتی دانشتکده آزمایشگاه
زنتی یابت که جوانته و در پایان روز هش م صورت پذیرف صورت روزانه زده بهشکار بذور جوانه
گیری ارار گرف . ن ایج تجزیه واریانس حاکی از ایتر زنی گیاه مورد اندازههای جوانهشاخصشده بود
عه در مرحرة آغازین رشتد گیتاه چتای مورد میال های خشکی و شوری بر تکامی صفاتدار تن معنی
که بیش رین میتادیر طوریزنی گردید بههای جوانهتر بود. اعکال تن خشکی باعث کاه شاخص
( و کک ترین میتادیر -1روز 02/6درصد و 37/84ترتیب زنی در تیکار شاهد ) بهدرصد و حرع جوانه
تفاوت بین کک ترین میتادیر بار بدح آمد. -12( در حیح -1روز 19/0درصد و 37/4ترتیب ها )بهنآ
در درصتد بتود. 4/99 چه تح ترییر تن خشکی در میایوته بتا تیکتار شتاهد چه و حااهطول ریشه
زنتی و نیتز طتول ارتباط با تن شوری نیز تیکار شاهد باعث حصول بیش رین درصد و حرع جوانته
م تر( میرتی 39/31و 10/45 -1روز 68/6درصد 25/91ترتیب تر ) بهچه گیاه چایچه و ریشهحااه
تر در مجکوع گیاه چای موالر به صفر رحید.میری 350در حیح زنیدرصد و حرع جوانه گردید و
نشان داد.موالر میاوم نوبی میری 100بار و تن شوری تا حیح -6تا حیح خشکینوب به تن
1زنی گیاهچه. حرع جوانهچهحااهزنی گالیکول درصد جوانهاتیرن: پریکلیدی هایهواژ
[email protected]نویونده موئول: *
28-38/ صفحات : 1397بهار ، 1، شماره هشتمتحقیقات بذر، سال نشریه
29
مقدمه
م عرتت بته خودگشن روزکوتاه و گیاهی اح یکواله Hibiscus sabdariffaتر با نام عرکی چای مکی یا چای
وحتیعی در مییاسدر اما امروزه این گیاه بومی غرم آفرییا اح خانواده خ کی که به حرما و ی بندان حواس اح .
شتود کش می مانند مالزی و هند گرمویریغرم آفرییا آحیا اح رالیا و بویاری از کشورهای مناطت گرمویری و نیکه
(Omidbaigi, 2005; Purseglove, 1968; Fallahi et al., 2017 a,b .) احت ان در لتی و بومی ایتران نیوت چای تر
گیکننتد خنتک ایتر توان بته از جکره خواص دارویی این گیاه می. گیردمورد کش و کار ارار میحیو ان و بروچو ان
,Omidbaigiب شی اشاره کترد ) و آرام ی کن رل اخ الالت کبدتصفیه خون کاه کرو رولخون فشار کاه بدن
2005; Fallahi et al., 2017 c; Fallahi et al., 2018.)
د. در ایتن میتان نباشت رشد و عکرکرد گیاهان در اکثتر منتاطت دنیتا متی ةکنندمحدود عامل اصریهای محییی تن
کته باعتث محتدودی تولیتد محصتول در آیندبه شکار میهای غیر زنده ترین تن شوری از مهمو های خشکی تن
از (.Khammari et al., 2007; Bijeh Keshavarzi and Moussavinik, 2011) گردنتد مناطت خشک و نیکه خشک متی
و منتاب محتدود های شتور وری از آمکاری مناحب در جه بهرهیاف ن گیاهان میاوم به شوری و خشکی راهرو این
(.Fallahi et al., 2008, Amiri et al., 2011) باشدمی کشور در آم
زنتی احت و خشکی مرحرته جوانته شوری هایتن به نوب گیاهاز بویاری یرشد مراحل ترینحواس از یکی
(Turk et al., 2004.) و زدنجوانته متان زنیجوانه مرحره در خشکی و شوری میزان افزای دهد که میالعات نشان می
ای در های گوت رده پژوه تاکنون (.Okcu et al., 2004; Jajarmi, 2012) شودمی اکثر گیاهاندر گیاهچه مناحب رشد
صتورت گرف ته امتا بویاری از گیاهان زراعتی رایتج زنیجوانههای شاخصخشکی و شوری بر هایتن تاییر زمینه
در .باشتد محتدود متی تتر زنی بذور گیتاه چتای های محییی بر جوانهییر تن رهای انجام شده در ارتباط با تبررحی
تا حد اابل گیاه زنی با افزای میزان خشکی درصد جوانه (L. Carthamus tinctorius) پژوهشی بر روی گیاه گررنگ
کته اگتر پ انوتیل ندبیان کردThill et al., (1979 ) (.Seyed Sharifi and Seyed Sharifi, 2008) توجهی کاه یاف
زنتی و زنی حرع جوانته شده و باعث کاه درصد جوانه آم کک ر از حد بحرانی باشد گیاه با تن خشکی مواجه
بر روی گیتاه (Zire Zadeh et al., 2009) زاده و هککارانزیره مشاهداتاین ن ایج با شود.چه میچه و ریشهطول حااه
هایشاخصباعث کاه نیز شوریتن افزای حیوت در هکین ارتباط دارد.میابی ( Thymus vulgaris) آویشن
هتا یون حکی مثل شوری مضر ایرات این موضوع ناشی از که گردید( L. Cuminum cyminum) حبززیره گیاه رشدی
رشتد و عکرکترد ند که اهمحییان گزار کرد(. Rajabi, 2001) باشدمی گیاه در امالت تجک و فیزیولوژیک خشکی ایر
تر احت که هرچه غرظ نکک بیش ر باشد کاه رشد محووسطوریبه ارتباط مو ییکی با غرظ نکک دارد انگیاه
(Shannon and Grieve, 1999) گندم . در پژوهشی بر روی(aestivum Triticum )چته چته و حتااه کاه طول ریشه
نیز در پژوه بر روی گیتاه Fallahi et al., (2008)(. Ghavami et al., 2004) گزار گردیدییر تن شوری رتتح
هتای زنی نوتب بته تتن ( میاوم نوب اً زیاد این گیاه را در مرحره جوانهLsclarea Salvia.کبیر )گریدارویی مریم
خشکی و شوری گزار کردند.
میاوم به شوری چای تر در مراحل م ر رشد این گیاه در برخی تحیییات مورد توجه ارار موضوع تاکنون
رنگ ة دارایکه گون بررحی و گزار شد تن شورینوب به تر دو گونه چایپاحخ در پژوهشی گرف ه اح .
رنگ ة دارایبا گون بود و در میایوه نکک موالرمیری 25شوری باالی حیوت کاحبرگ ارمز روشن اادر به تحکل
...اسمزی های تنش به( Hibiscus sabdariffa) ترش چای دارویی گیاه پاسخ
30
نشان نیز ن ایج تحییت دیگری .(Arafat et al., 2009) بیش ری در میابل شوری نشان دادمیاوم کاحبرگ ارمز تیره
گردیدتر چای ای زنی و رشدی گیاهچهداری باعث کاه تکامی پارام رهای جوانهطور معنیکه تن شوری به داد
(Moosavi et al., 2013.)
باشد. های شوری و خشکی میو در ن یجه م ایر از تن خشکخشک و نیکه دارای ااریمب وحیعی از ایران
بنابراین شناخ گیاهانی که نوب به این دو تن مهم محییی به خصوص در مراحل اولیة رشد میاوم میروبی
و زنیهای جوانهبررحی برخی شاخص این پژوه در هکین راح ا هدف از انجام داش ه باشند دارای اهکی اح .
.بودخشکی و شوری هایییر تن رتر تح تچای دارویی گیاه ایرشد گیاهچه
هامواد و روش
به منظور ارزیابی میزان میاوم به شوری و خشکی گیاه دارویی چای تر در مرحرة اب تدایی رشتد این پژوه
دانشکده کشاورزی حرایان دانشتگاه بیرجنتد انجتام شتد. فیزیولوژی گیاهان زراعی در آزمایشگاه 1394 حال بهاردر
. در نظتر گرف ته شتد چهار تکترار هش تیکار و تصادفی با دو آزمای جداگانه در االب طرت کامالًبرای این منظور
دوم شتامل آزمتای و (بتار -14و -12 -10 -8 -6 -4 -2 0)خشتکی وت م ر تن حی شامل آزمای اول
برای ایجتاد میتادیر م رت .ندبود (موالرمیری 350و 300 250 200 150 100 50 0)شوری تن هش حیح
و کررید حدیم حاخ شرک مرک احت فاده شتد. میتدار 6000اتیرن گالیکول تن خشکی و شوری به ترتیب از پری
مورد اح فاده در تن خشکی بر احاس معادلة میچل و کتافکن هایغرظ اتیرن گالیکول مورد اح فاده برای ایجاد پری
(Michel and Kaufmann, 1973 ) محاحبه شد. گراد درجة حان ی 25و در دمای
حدیم )وایت کس( هیپوکرری محرول تر با ر گیاه چایوبذها پ ری دی برای اجرای آزمای پس از ضدعفونی
حتپس ر کامل بتا آم مییتر شو شتو داده شتدند. وطدو مرتبه بهبعد از آن داییه ضدعفونی و حهدرصد به مدت 10
در و کش شتدند دی در هر پ ری عدد 20به تعداد دارای کاغذ واتکن های دی بذرهای ضدعفونی شده داخل پ ری
کاه ترفتات آم ناشتی از تب یتر لی ر از محرول مورد نظر اضافه گردید. جه میری 6ها میدار دی یک از پ ری هر
پتس از آن متواد .های شفافی ارار داده شتدند ها با پارچه مرطوم پوشانده و ظروف داخل پالح یکدی اطراف پ ری
و در طول آزمتای در گرف ندروز ارار هش مدت گراد بهحان یدرجه 25دمای یاب دارای باتوروداخل انک آزمایشی
افزوده شد. آم مییربه اندازه مواوی ظروفصورت نیاز به تکامی
زنتی بتذرها معیتار جوانته یب شتدند. و بار شکار حاع یک 24دی هر در هر پ ریزده تعداد بذرهای جوانه
زنی بذرها هش م که جوانهدر ان های روز (.Hosseini and Rezvani Moghadam, 2006) چه بودخروج و روی ریشه
هفت گیاهچته در هتر تعتداد چته چه و حتااه طول ریشهو جه تعیین زنی تعییننهایی جوانهدرصد یاب شده بود
زنتی از تیوتیم تعتداد نهتایی بتذرهای گیری شد. درصتد جوانته اندازهها طور تصادفی ان ام و طول آندی بهپ ری
شتده فرمتول اراهته بر احتاس نیز زنیبدح آمد. حرع جوانه 100ضرم در شدهزده بر تعداد بذرهای کش جوانه
( محاحبه گردید. Maguire, 1962توحط ماگوهیر )
ها بر احاس آزمون چنتد و میایوه میانگین SAS 9.1 افزارهای خام با اح فاده از نرمداده تجزیه و تحریلنهای در
.گردیداح فاده Excelافزار نرم ازنکودارها نیز برای رحم شد.درصد انجام 5ای دانکن در حیح اح کال دامنه
28-38/ صفحات : 1397بهار ، 1، شماره هشتمتحقیقات بذر، سال نشریه
31
نتایج و بحث
زنی و رشد اولیة چای ترشبر جوانه تنش خشکیتاثیر
بته تتر زنی گیاه دارویی چایدرصد و حرع جوانهکه نشان داد تجزیه واریانس ن ایج : زنیدرصد و سرعت جوانه
زنتی ایتن گیتاه در تیکتار شتاهد حداکثر درصد جوانه (.1)جدول تح تاییر تن خشکی ارار گرف داریمعنی طور
تتا جتایی کته در یافت کاهشتی این شاخص روندی ( مشاهده شد و بعد از آن با افزای حیوت تن درصد 3/84)
زنتی نیتز در پاحتخ بته افتزای تتن . تغییرات حرع جوانهزنی گیاه به صفر رحیدبار درصد جوانه -14حیح تن
بار بته -14 و که کک رین و بیش رین میزان این شاخص به ترتیب در تیکار شاهدطوریداش بهخشکی روند مشابهی
49ترتیتب تیکار شاهد به در میایوه بابار -12 شکیخدر تن تر زنی گیاه چایحرع جوانهدرصد و .دح آمد
بار مشاهده شتد -10به -8تن از زنی گیاه با افزای شدت حداکثر کاه درصد جوانه .داش کاه درصد 69و
بتار -6تتا حتیح تتر درصد در بین این دو تیکار تفاوت داشت . در مجکتوع گیتاه چتای 30که میدار این شاخص
زنتی آن بار درصد و حرع جوانته -8در برابر تن خشکی داش و با افزای شدت تن به بی از نوبی یمیاوم
.(3و 2)شکل به شدت کاه پیدا کرد
داری کتاه طور معنیزنی اراام م ر ما بهدر پژوه مشابهی با افزای حیوت تن خشکی درصد جوانه
چند گیاه بذورزنی کاه حرع جوانهنیز ( Prisco et al., 1992) پریوکو و هککاران (.Rade and Kar, 1995) یاف
نیز (Zire zadeh et al., 2009) زاده و هککارانزیره ند.اهییر افزای حیوت تن خشکی گزار کردرت را تح زراعی
بتا افتزای گزار کردند کته زنیجوانه ةنوب به تن خشکی در مرحر حواحی گیاه آویشنضکن بررحی میزان
کتردن تن خشکی از طریت محتدود دهد کهها نشان میبررحی کاه یاف . این گیاهزنی درصد جوانهتن حیوت
ها ایجاد اخ الل در نی ترکیبات حاخ اری و تولید پروتئینای بذر ییر بر فراهکی مواد ذخیرهربذر ت جذم آم توحط
زنی و های م ابولیکی مربوط به جوانهایجاد اخ الل در روند فعالی نیزو (Amiri et al., 2011) در جنین در حال رشد
Fallahi et) گرددر گیاهی میوزنی بذخیر و یا عدم جوانهرباعث تچه از بذر مدت زمان خروج ریشهافزای در ن یجه
al., 2009; Zire Zadeh et al., 2009.)
تر گیاه چایزنی جوانهبر خصوصیات های خشکی و شوری تجزیه واریانس )مجکوع مربعات( ایر تن :1جدول
زنیدرصد جوانه درجه آزادی مناب تغییرات زنیحرع جوانه چهطول حااه چهطول ریشه
تن خشکی
**37314 7 تیکار
**9/189 6918** 3028*
3/7 1859 24 خیا 1875 1752
2/197 39174 31 کل 8794 4780
تن شوری
**28100 7 تیکار 9/141 **
7213** 3386*
7/16 3209 24 خیا 2658 1807
7/158 3130 31 کل 9871 5194
داری در حیح اح کال پنج و یک درصدترتیب معنی* **: به
...اسمزی های تنش به( Hibiscus sabdariffa) ترش چای دارویی گیاه پاسخ
32
تن خشکیحیوت م ر ییر رتتر تح زنی چایدرصد جوانه میایوه میانگین :1شکل
داری ندارند اخ الف معنی( p≤0.05)* حروف مشابه بر احاس آزمون دانکن
تن خشکیحیوت م ر ییر رتتر تح زنی چایحرع جوانه میایوه میانگین :2شکل
.داری ندارنداخ الف معنی( p≤0.05)حروف مشابه بر احاس آزمون دانکن *
ایتر تتر در گیتاه چتای چهچه و حااهبر طول ریشهاعکال تیکارهای م ر تن خشکی ه: چچه و ساقهطول ریشه
یافت چته رونتدی کاهشتی چته و حتااه خشتکی طتول ریشته تتن شدتبا افزای (.1داری داش )جدول معنی
در هتا آن میتدار و کک رینم ر( میری 3/84و 8/30ترتیب )به شاهددر تیکار هااین شاخص که بیش رین میادیر طوری به
طتول بتار -14بتا افتزای شتدت تتن بته دح آمد و بعد از آنبم ر( میری 14/0و 28/0ترتیب بار )به -12تیکار
طتور بته در میایوه با تیکار شاهد بار -12در حیح چهچه و حااهمیادیر طول ریشه .چه به صفر رحیدچه و ریشه حااه
چه در میابل افزای شدت تن خشتکی بیشت ر از کاه نشان داد. افزون بر این میزان حواحی حااه 4/99م وحط
(.4و 3)شکل چه بودریشه
تتن کته افتزای حتیوت ن یجه گرف بر روی اراام م ر گندم ه در پژو (Jajarmi et al., 2012) جاجرمی
ن تایج پتژوه دیگتری حتاکی از آن چه را کتاه داد. خصوص طول حااهبه ایگیاهچه صفات رشد تکامیخشکی
a a a
b
c
d
de e
0
10
20
30
40
50
60
70
80
90
0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14
ی زن
انهجو
د رص
د
بار)تنش خشکی (
a a a
b
c
d d d
0
1
2
3
4
5
6
7
0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14
ی زن
انهجو
ت رع
س(
وز ر
-1 )
(بار)تنش خشکی
28-38/ صفحات : 1397بهار ، 1، شماره هشتمتحقیقات بذر، سال نشریه
33
با افزای (superbum Leucanthemum) و مارگری ( officinalis Hyssopus)زوفا انچه در گیاهطول ریشهاح که
Plantago )دیگتری بتر روی گیتاه احتفرزه محییتان ن تایج .(Amiri et al., 2011) کاه یاف شدت تن خشکی
psyllium ) داردبا ن ایج حاصل از ایتن آزمتای میابیت (Hosseini and Rezvani Moghadam, 2006). Kaya et al.
به تن خشکی مشتاهده کردنتد کته احت فاده از ( annuus Helianthus)بررحی میاوم گیاه آف ابگردان نیز با( 2005)
از آنجتا کته پ انوتیل آم از .گیاه گردیداین زنی جوانهفرآیند در خیررت عثبا 6000گالیکول اتیرنحیوت م ر پری
لتذا بتذر گتردد ترین فاک ورها در جذم آم و آماس بذر اح و اعکال تن خشکی باعث کاه جذم آم میمهم
ویل محیط از حد معینی کتاه که پ انطوریبه زنی نیاز به حداال جذم آم و آماس دارندتکامی گیاهان برای جوانه
کنتد کتاه پیتدا متی زنتی زیرا با کاه پ انویل احکزی جذم آم توحط بذر کاه یاف ته و اابریت جوانته نیابد
(Fallahi et al., 2009; Amiri et al., 2011) .کاه جذم آم در شرایط مواجهه با تن خشکی باعث فزون بر این ا
,.Fallahi et al) شتود میو در ن یجه اخ الل در رشد گیاهچه زنیی مویر بر جوانههاها و آنزیمکاه ترشح هورمون
اکوین جیبرلین هایی نظیر بیان کردند که کاه ترشح هورمون نیز Zire Zadeh et al (2009)در هکین ارتباط (.2009
.شودمیباعث کاه رشد گیاهچه نو حی وکینی
خشکی حیوت م ر تن ییر رتتر تح گیاه چای در چهطول حااه میایوه میانگین :3شکل
داری ندارند اخ الف معنی( p≤0.05)* حروف مشابه بر احاس آزمون دانکن
تن خشکی حیوت م ر ییررتتر تح گیاه چای در چهطول ریشهتغییرات میایوه میانگینن ایج :4شکل
داری ندارند اخ الف معنی( p≤0.05)حروف مشابه بر احاس آزمون دانکن *
a
b
bc
bc c c c c
0
10
20
30
40
50
0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14
ه چ
قهسا
ل طو
(تر
ی ممیل
)
(بار)تنش خشکی
a
b
b b
b b b b 0
5
10
15
20
25
30
35
0 -2 -4 -6 -8 -10 -12 -14
ه چ
شه ری
ولط
(تر
ی ممیل
)
(بار)تنش خشکی
...اسمزی های تنش به( Hibiscus sabdariffa) ترش چای دارویی گیاه پاسخ
34
ترشزنی و رشد اولیة چایبر جوانه تنش شوریتاثیر
شتوری در حتیح تتن دار حتیوت م رت معنتی ایر ةدهندنشانتجزیة واریانس ن ایج : زنیدرصد و سرعت جوانه
زنتی در بیش رین درصد و حرع جوانه (.1تر بود )جدول زنی گیاه چایدرصد بر حرع و درصد جوانه 1اح کال
درصتد و صفرها )و کک رین میادیر این شاخص (-1روز 68/6درصد و 25/91ترتیب تیکار عدم اعکال تن شوری )به
زنی چای تر با افتزای شتدت تتن شتوری حرع و درصد جوانه .موالر بدح آمدمیری 350 در حیح( -1روز
زنتی موالر غرظت کرریتد حتدیم درصتد جوانته میری 50روند کاهشی یکنواخ ی نشان داد به طوری که با افزای هر
(. 6و 5)شکل درصد کاه یاف 13حدود
در زنی دریاف ند که با افزای حیوت شوری حرع و درصد جوانه Khammari et al (2007)در پژوه مشابهی
10000 بتی از تر را در منتاطیی کته شتوری آن یان کردند که گیاه چایب این محییان .یاف تر کاه گیاه چای
و به دنبال آن کاه درصتد زنیزیرا باعث کاه شدید درصد جوانه توان کاش م ر باشد نکیمیکروموس بر حان ی
از طریتت کتاه پ انوتیل آزاد تواندمی که شوری گزار کردندTamartash et al (2010 ) گردد.شدن مزرعه میحبز
Bijehن تایج پتژوه ییر اترار دهتد. رتت زنتی را تحت جوانته فرآینتد هایی مانند حدیم و کرتر ییر حکی یونرآم و ت
Keshavarzi and Moussavinik (2011) تر با افزای حتیوت زنی گیاه چایحرع و درصد جوانهحاکی از کاه
)بتار( به ازای افزای هتر واحتد شتوری نیز نشان داد که Rahemi Karizki et al (2013)میالعات .بودشوری تن
بایتد زنتی آغاز جوانهه بذور گیاهی برای کبا توجه به این. کاه یاف درصد 28/4میزان تر بهزنی چایدرصد جوانه
بودن غرظ نکک از طریت کاه پ انویل احکزی آم و لذا باال جذم کننددرصد وزن خشک خود رطوب 40-30
,Rajabi) گتردد زنتی متی ها بر پروتوپالح مان جذم آم توحط بذرها و در ن یجه کاه درصد جوانته ایرات یون
هتا م ابولیوتم تیوتیم و رشتد حترول تتاییر بتر باعتث هتا حترول غرظ باالی حتدیم و کرتر درون از طرفی .(2001
(Neumann, 1997) هاو هکچنین مهار فعالی برخی آنزیم (Katembe et al., 1998) خیر و یتا رتت موجتب نهای و در
شود. می بذور زنیعدم جوانه
تن شوری حیوت م ر ییررتتر تح زنی چایدرصد جوانه میایوه میانگینن ایج :5شکل
داری ندارنداخ الف معنی( p≤0.05) حروف مشابه بر احاس آزمون دانکن*
a
b b
c
cd
de ef
f 0
20
40
60
80
100
0 50 100 150 200 250 300 350
ی زن
انهجو
د رص
د
(میلی موالر)تنش شوری
28-38/ صفحات : 1397بهار ، 1، شماره هشتمتحقیقات بذر، سال نشریه
35
تن شوری حیوت م ر ییررتتر تح زنی چایحرع جوانه میایوه میانگینن ایج :6شکل
داری ندارند اخ الف معنی( p≤0.05)* حروف مشابه بر احاس آزمون دانکن
در چهچه و حااهطول ریشه صفات بر یدارشوری ایر معنی تن م ر حیوت اعکال: چهچه و ساقهطول ریشه
حیوت حایرحاکی از برتری تیکار شاهد نوب هان ایج میایوه میانگین(. 1)جدول داش تر گیاه دارویی چای
موالر میری 300 در تیکار. چه کاه یاف چه و حااهشوری طول ریشه شدت تن که با افزای طوریشوری بود؛ به
حداکثر میزان کاه در ن ایج نشان داد که رشد گیاهچه م وا گردید. (5)شکل زنی جوانهانجام با وجود شوری
به موالر تن شوری میری 150با اعکال درصد( در میایوه با تیکار شاهد 69و 82ترتیب )بهچه چه و حااهطول ریشه
(.8و 7)شکل دح آمد
مورد تاییتد محییتان دیگتری نیتز تر ن ایج آزمای کنونی مبنی بر تاییر منفی تن شوری بر رشد گیاهچه چای
بر روی گیاه عة مشابهیمیالن ایج (. Khammari et al., 2007; Bijeh Keshavarzi and Moussavinik, 2011) باشدمی
در (.Safarnejad et al., 2007) کتاه یافت شوری شدت تن افزای در ایرچه طول حااه نشان داد کهنیز احفرزه
تتر در گیاه چتای شوری تن چه با حیوت ای را بین طول حااه ارتباط خیی منفینپژوه دیگری ن ایج رگرحیو
هتای شتور دارای محیط زده درجوانه بذور دهد کهن ایج میالعات نشان می .(Rahemi Karizki et al., 2013) نشان داد
کرریدحتدیم بتر ظهتور شتدید عرت ایتر بازدارنتدگی این موضوع به که باشندمیتری های کوتاهچهها و ریشهچهحااه
محرول فشار احکزی با تغییرشوری تن (. Katergi et al., 2994; Khan and Ungar, 1985) باشدمیهای جنینی باف
منجتر بته کتاه طتول نهایت کاه تیویم حرولی و تکتایز و در و در ن یجه کاه جذم آم اطراف بذر موجب
هتا بته جنتین را ان یال متواد مغتذی از لپته حرع حواحی باالی گیاهچه به شوری افزون بر این .شودچه می حااه
ایجتاد بتا تن شوری عالوه به .(Younis et al., 2008) گرددیمکاه داده و این موضوع باعث کاه رشد گیاهچه
,.Bor et al) زنتی جوانته محترک هتای ها و آنتزیم اخ الل در روند جذم آم توحط بذر باعث کاه تولید هورمون
2003; Younis et al., 2008) های م ابولیکی گیاه مانند ف وحتن ز شتده کاه فعالی و (Rahimi et al., 2010) در کته
شود.مکانع از رشد گیاهچه مینهای منجر به
a
b b
c
cd
d de
e 0
1
2
3
4
5
6
7
8
0 50 100 150 200 250 300 350
ی زن
انهجو
ت رع
س(
وز ر
-1 )
(میلی موالر)تنش شوری
...اسمزی های تنش به( Hibiscus sabdariffa) ترش چای دارویی گیاه پاسخ
36
تن شوریحیوت م ر ییر رتتر تح چه گیاه چایطول حااهتغییرات میایوه میانگینن ایج :7شکل
داری ندارنداخ الف معنی( p≤0.05)* حروف مشابه بر احاس آزمون دانکن
تن شوری حیوت م ر ییررتتر تح گیاه چای در چهطول ریشه تغییرات میایوه میانگینن ایج :8شکل
داری ندارند اخ الف معنی( p≤0.05)* حروف مشابه بر احاس آزمون دانکن
گیرینتیجه
دارویی زنی گیاه شوری بر پارام رهای جوانههای خشکی و دار تن ایر معنی ةدهندنشان کنونین ایج آزمای
زنی گیاه مورد میالعه خشکی و شوری باعث کاه درصد و حرع جوانه هایشدت تن تر بود. افزای چای
زنی نبود و بیش رین میادیر اادر به جوانهتر بار گیاه چای -12باالتر از به میزان با اعکال حیوت تن خشکیشد.
نیز ن ایج مشابهی مشاهده شوریدر ارتباط با اعکال تن در تیکار شاهد مشاهده شد.نیز چه حااهچه و طول ریشه
با افزای حیوت در مجکوع . گیاه م وا گردیدزنی جوانه کررید حدیمموالر میری 350که در حیح طوریبه گردید
بنابراین با توجه به .یاف ند یوندی کاهشگیری در این آزمای رهای مورد اندازهتن خشکی و شوری کریه شاخص
و داردشوری و خشکی م وحیی نوب به میاوم در مراحل آغازین رشد تر ن ایج حاصل از این آزمای چای
.اج نام نکودخشکی و شوری شدید باید از کش این گیاه در مناطت مواجه با تن
a
b
c c
c c c c 0
5
10
15
20
25
30
35
40
45
50
0 50 100 150 200 250 300 350
ه چ
قهسا
ل طو
(تر
ی ممیل
)
(میلی موالر)تنش شوری
a
b
b b b b b b 0
5
10
15
20
25
30
35
0 50 100 150 200 250 300 350
ه چ
شه ری
ولط
(تر
ی ممیل
)
(میلی موالر)تنش شوری
28-38/ صفحات : 1397بهار ، 1، شماره هشتمتحقیقات بذر، سال نشریه
37
References Amiri, M.B., Rezvani Moghadam, P., Ehiaei, H.R., Fallahi, J., Aghhvani Shajari, M., 2011.
Response of germination and seedling growth of Hyssop (Hyssopus officinalis) and Marguerite
(Chrysanthemum superbum) medicinal plants to water stress. Journal of Plant Ecophisiology. 3, 65-
77. (In Persian with English Summary)
Arafat, A.L.M.A.K., Shaddad, A.M.I., and Abual, M.F. 2009. Benzyladenine can alleviate saline
injury of two Rosell cultivars via equilibration of cytosolutes inclouding Anthocyanins. International
Journal of Agriculture and biology, 11: 151-157.
Bijeh Keshavarzi, M.H., and Moussavinik, M.Z.A. 2011. The effect of different NaCl concentration on
germination and earlygrowth of Hibiscus sabdariffa seedling. Annals of Biological Research, 2 (4):
143-149.
Bor, M., Ozdemir, F., and Turkan, I. 2003. The effect of salt stress on lipid peroxidation and
antioxidants in leaves of sugar beet (Beta vulgaris L.) and wild beet (Beta maritima L.). Plant Science,
164 (1): 77-84.
Fallahi, H.R., Ebadi, M.T., Ghorbani, R., 2008. The Effects of salinity and drought stresses on
germination and Seedling Growth of Clary (Salvia sclarea). Environmental Stresses in Agricultural
Sciences. 1 (1), 57-67. (In Persian with English Summary)
Fallahi, H.R., Ghorbani, M., Aghhavani-Shajari, M., Samadzadeh, A., Asadian, A.H. 2017a.
Qualitative response of roselle to planting methods, humic acid application, mycorrhizal inoculation
and irrigation management. Journal of Crop Improvement. 31(2): 192-208.
Fallahi, H.R., Ramazani, H.R., Ghorbani, M., Aghhavani-Shajari, M. 2017b. Path and factor analysis
of roselle (Hibiscus sabdarifa L.) performance. Journal of Applied Research on Medicinal and
Aromatic Plants 6: 119-125.
Fallahi, H.R., Ghorbani, M., Aghhavani-Shajari, M., Samadzadeh, A., Asadian, A.H. 2017c.
Influence of arbuscular mycorrhizal inoculation and humic acid application on growth and yield of
roselle (Hibiscus sabdariffa L.) and its mycorrhizal colonization index under deficit irrigation.
International Journal of Horticultural Science and Technology. 3(2): 113-128.
Fallahi, H.R., Ghorbany, M., Aghhavani-Shajari, M., Khayyat, M., Samadzadeh, A., Maraki, Z.,
Asadian, A.H. 2018. Evaluation of colour characteristics in dried sepals of roselle in response to
irrigation management, mycorrhizal inoculation and humic acid application. Environmental Stresses
in Crop Science. 10(4): 571-582. (In Persian with an Extended English Summary).
Ghavami, F., Malboobi, M.A. Ghannadha, M.R., Yazdi Samadi, B., Mozaffari, J., Jafar Aghaei, M.,
2004. An evaluation of salt tolerance in Iranian wheat cultivars at germination and seedling stages.
Iranian, Journal of Agricultural Science. 35 (2), 453-464. (In Persian with English Summary)
Hosseini, H., Rezvani Moghadam, P., 2006. Effect of water and salinity stress in seed germination on
Isabgol (Plantago ovata). Journal of Iranian Field Crop Research. 4(1): 15-23. (In Persian with
English Summary)
Jajarmi, V., 2012. Effect of drought stress on germination indices in seven wheat cultivars (Triticum
aestivum L.). Iranian Journal of Agronomy and Plant Breeding. 8 (4), 183-192.
Katembe, W.J., Ungar, I.A., and Mitchell, J.P. 1998. Effect of Salinity on germination and seedling
growth of two Atriplex species (Chenopodiaceae). Annals of Botany, 82: 167-175.
Katergi, N., Van Hoorn, J.W., Hamdy, A., Karam, F., and Mastrortilli, M. 1994. Effect of salinity on
emergence and on water stress early seedling growth of sunflower and maize. Agricultural Water
Management, 26: 81-91.
Kaya, M.D., Okcu, G., Atak, M., Cikili, Y., and Kolsarici, O. 2005. Seed treatments to overcome salt
and drought stress during germination in sunflower (Helianthus annuus L.). Department of Field
Crops, Faculty of Agriculture, University of Ankara, Turkey.
Khammari, I., Sarani, Sh.A., Dahmardeh, M., 2007. The effect of salinity on seed germination and
growth in six medicinal plants. Iranian Journal of Medicinal and Aromatic Plants. 23 (3): 331-339. (In
Persian with English Summary)
Khan, M.A., and Ungar, I.A. 1985. The role of hormones in regulators the germination of polymorphic
seeds and early seedling growth of Atriplex triangularis under saline condition. Physiology Plantarum,
63: 109-113.
Maguire, J.D. 1962. Speed of germination- aid in selection and evaluation for seedling emergence and
vigor. Crop Science, 2: 176-177.
Michel, B.E., and Kaufmann, M.R. 1973. The osmotic potential of polyethylene glycol 6000. Plant
Physiology, 51: 914-916.
...اسمزی های تنش به( Hibiscus sabdariffa) ترش چای دارویی گیاه پاسخ
38
Moosavi, S.Gh., Seghatoleslami, M.J., Javadi, H., Moosavi, S.M., Jouyban, Z., Ansarinia, E., and
Nasiri, M. 2013. Effect of salt stress on germination and early seedling growth of roselle (Hibiscus
sabdariffa). Global Journal of Medicinal Plant Research, 1 (1): 124-127.
Neumann, P. 1997. Salinity resistance and plant growth revisited. Plant Cell and Environment, 20: 1193-
1198.
Okcu, G.M.D.K., and Atak, M. 2005. Effects of salt and drought stresses on germination and seedling
growth of Pea (Pisum sativum L.). Turkish Journal of Agriculture and Forestry, 29: 237-242.
Omidbaigi, R. 2005. Production and Processing of Medicinal Plants. Vol: 1. Tehran, Astane Kodse
Razave Publication. pp, 69-100. (In Persian)
Prisco, J.T., Baptista, C.R., and Pinheiro, E.J.L. 1992. Hydration, dehydration seed pretreatment and
its effects on seed germination under water stress condition. Revista Brasil Botany, 15: 31-35.
Purseglove, J.W. 1968. Tropical crops: dicotyledons. Longman Scientific and Technical Press, Harlow,
England.
Rade, D., and Kar, R.K. 1995. Seed germination and seedling growth of manage bean (vigna vadiata)
under water stress induced by PEG 6000. Seed Science and Technology, 23: 301-308.
Rahemi Karizki, A., Nakhzari Moghaddam, A., Gharekhani, M. 2013. Effect of salinity and
temperature on physiological characteristics of germination and seedling growth of rosella (Hibiscus
sabdariffa). Seed Research (Journal of Seed Science and Technology). 3 (3), 13-20. (In Persian)
Rahimi, A., Shamsodin Saeed, M., Etemadi, F. 2010. Effects of salt stress on germination, growth and
ion contents of Cumin (Nigella sativa L.). Arid Biom Scientific and Research Journal. 2 (1), 87-91.
(In Persian with English Summary)
Rajabi, R., 2001. Reaction of different cultivars of wheat for germination and vegetative growth to
salinity stress. MS.c thesis. Faculty of Agriculture, Tehran University. (In Persian with English
Summary)
Safarnejad, A., Salami, M., Hamidi, H., 2007. Morphological characterization of medicinal plants
(Plantago ovata, Plantago psyllium) in response to salt stress. Pajouhesh and Sazandegi. 20, 152-160.
(In Persian with English Summary)
Seyed Sharifi, R., Seyed Sharifi, R. 2008. Evaluation the effects of Poly ethylene glycol on germination
and growth seedling carthamus cultivars. Iranian Journal of Biology. 21 (3), 400-410. [In Persian with
English Summary]
Shannon, M.C., and Grieve, C.M. 1999. Tolerance of regrettable Crop to salinity. Scientia
Horticulturae, 78: 5-8.
Tamartash, B., Shokri, F., and Workers, M. 2010. Examine the effects of drought and salinity stress on
seed germination characteristics of clover. Journal of Research Range, 4 (2): 297-288.
Thill, D.C., Schirman, R.D., and Appleby, A.P. 1979. Osmotic stability of manitol and polyethylene
glycol 20000 solutions used as seed germination media. Agronomy Journal, 7: 105-108.
Turk, M.A., Tahawa, R.M., and Lee, K.D. 2004. Seed germination and seedling growth of three lentil
cultivars under moisture stress. Asian Journal of Plant Science, 3: 394-397.
Younis, M.E., Hasaneen, M.N.A., Ahmed, A.R., and El-Bialy, D.M.A. 2008. Plant growth,
metabolism and adaptation in relation to stress conditions. Reversal of harmful NaCl-effects in lettuce
plants by foliar application with urea. Australian Journal of Crop Science, 2 (2): 83-95.
Zire Zadeh, M., Shahin, M., Tohidi, M., 2009. The effect of salt and drought stresses on germination of
Thymos. Crop Physiology Journal. 1 (4), 61-70.
28-38/ صفحات : 1397بهار ، 1، شماره هشتمتحقیقات بذر، سال نشریه
39
Journal of Seed Research, Vol. 8, No. 1, Spring 2018
Response of roselle (Hibiscus sabdariffa) to drought and salinity
stresses during germination and seedling growth stages
Mahsa Aghhavani-Shajari1, Hamid-Reza Fallahi
2*, Morteza Ramezani-Zonouk
3
1 Ph.D of Agroecology, Department of Agronomy, Faculty of Agriculture,
Ferdowsi University of Mashhad, Iran 2 Assistant Professor in Crop Ecology, Department of Agronomy and Plant Breeding,
Faculty of Agriculture, University of Birjand, Iran 3 Graduated of Agronomy, Department of Agronomy and Plant Breeding, Sarayan
Faculty of Agriculture, University of Birjand, Iran
Abstract
Germination is one of the most important stages of plant growth that is influenced by
environmental stresses. Salinity and drought stresses are remarkable factors in reducing the
germination parameters, growth and yield of plants in arid and semi-arid regions. In this
experiment, the effect of different levels of drought (0, -2,-4, -6, -8, -10, -12, -14 bar produced
by polyethylene glycol) and salinity stress (0, 50, 100, 150, 200, 250, 300, 350 mmol induced
by sodium chloride) were evaluated on germination indices of roselle. For this purpose, two
separate experiments based on a completely randomized design with 4 replicates were
conducted at crop physiology laboratory of Sarayan Faculty of Agriculture, University of
Birjand in 2015. Numbers of germinated seeds in each petri-dish were counted and recorded
once every 24 hours and germination indices were measured at the end of the eighth day which
germination was fixed. Analysis of variance showed significant effects of drought and salinity
stresses on the germination and seedling growth parameters of roselle. Drought stress reduced
germination characteristics of roselle; where the maximum germination percent and rate were
observed in control treatment (84.37% and 6.02 day-1
, respectively) and the minimum amounts
of them (4.37% and 0.19 day-1
) were obtained at -12 bar. The difference between the lowest
amount of radical and plumule length under drought stress was 99.4 % compared to control
treatment. Furthermore, in salinity stress experiment, the highest amounts of germination
percent and rate and plumule and radical length (91.25%, 6.68 day-1
, 45.10 and 31.39 mm,
respectively) were obtained in control treatment and the level of 350 mmol induced the lowest
germination percent and rate. Totally, roselle had relatively resistance up to -6 bar of drought
stress and 100 mmol of salinity stress.
Keywords: Germination percent, PEG 6000, Plumule, Germination rate, Seedling.
