ទសសនាវដតនៃមជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

សសវែងរក

ការពត

សែកជៃដ�ាយឥតគតនលៃដលមៃតរ សសរក ៃងឃរ ទទាងសពរះរាជាណាែសកកមពជា ដលខ២៤០ សខធន ឆា២០១៩

ឯកសារសដលមជឈមណឌ លឯកសារកមពជាដទើបទទលបាៃ

ទកសកមយដណករបសមាយខព

u

u

លេខ២៤០ ខខធន ឆនា២០១៩ទសសនាវដតនៃមជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

មាតកា

សបរសត

u ឯកសនារខែេមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា .................................១

សកឯកសារ

u បន បនាន ល�នា ប លេខនាស ព ក .............................................. ៤

សកសបវតសាសស ៃងការសសាវសជាវ

u លរៀបកនារល�នាយមនបនានលសរៀមខល ន ........................................... ៧

u ខព ែងថនាងគនាមនកលកើរមនាន ............................................... ៩

u ៤០ឆនាលសកនាយមក ............................................................ ១១

u ទកខកមយែណករបមនាយ ...........................................១៣

u គលសមនាងសបករលសជើលរ ើ សនាដែ... ......................................៣០

សកែាប

u សនាេសកមណលរឿង០០២/០២ ........................................៣២

ដវទកាពភាកាសាធារណៈ

u ភនាពយនតឯកសនារឆនាដសព .................................................. ៣៦

ទពរសសាវសជាវរកសគរសារ

u ប រ ជន ......................................................................៣៩

u តនាង ហនាងលមេង ..............................................................៤៧

u អ ម លបនាង ..................................................................៤៩

u របថរពវនាេពឃនារដនជរសរះខកវ ......................................៥១

u សបវរត រប អង ជយ ........................................................ ៥៣

u បញលនារះអកខែេបនានសនាប ...........................................៥៥

រកសនាទធ

មជឈមណឌ េឯកសនារកមព ជនា

អនញញ នារឲយបនារះពមផសនាយដនាយ

កនាងពរមនានននាពនារះរនាជនាណនាចកនាកមព ជនា

បនាកនាទនារែឋមនត នា នងរែឋមនត នាកនាងពរមនាន

លនាខ០២៩១ពម,៩៩

ចរះថង នាទ២ ខនាហនា ឆ នា១៩៩៩

របថរឯកសនារ៖ មជឈមណឌ េឯកសនារកមព ជនា

សនារលនាខននារះ៖ ផនារ ចនាននតនា ,�នារេ នារែឋ មនាតត នា,ហ ថននា, សនាម ប នថន, អ ន �នាវ, តនា វចតនា , ឡព ង �នាន , វេ នានថនាន ពនា�នារេ នា អ កនពនធ

នងសនានាវជនានាវ៖ ហ ថននា,�នារេ នារែឋ មនាតត នា, អ ន �នាវ អ កបកបនានា៖ អ ន �នាវ នពនធននាយកទទនា៖ សនាម ប នថន ជនយកនារនពនធននាយក៖ ហ ថននា

កនានាហវ កកពយន ទរ៖ ផនារ ចនាននតនា គនាបគនាងកនារចនាកផសនាយ៖ ឆនាង វនាេង

Email: dccam@online.com.kh, Homepage: www.dccam.org, www.cambodiatribunal.org, www.cambodiasri.org

សសវែងរកការពត

ចនាន គម ហនា សនាង នង កនបនា

ស វែងរកការពត-បតត

មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា 1

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាមនានលចកត លសនាមនស

សបកនាជនជនាែណងថនាលយើងខព បនានទទេអលណនាយជនាបណណ

សនារែវលវសនាេពល�នាកអគរនាជទរ ហេយេ លអ.លហេ

ខងែតអរររនាជលេខនាផនាេនង អករលរជវសបវរត របអ

ររសពរះមហនាវរកសសរ សពរះបនាទនលរនារត ម ហន ដនសពរះរនាជនា

ណនាចសកកមពជនា, អកសសនាវសជនាវជនានខដនវទនាសនានកសនាអ

ពទសនវជនាសបវរត សនាស ត នងអនតរជនារដនសនាកេវទ នាេយ

មេណនា នងជនាអកសសនាវសជនាវជនានខដនវទនាសនានកររ/

មជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាកព ងរនាជធនាន លពញ។

បណណ សនារជនាអលណនាយលនរះរមមនានឯកសនារផនាេខល ន

របអគរនាជទរ លហេខងែត ត អពសបលទកមពជនាសបលទ

ចននងរបនអនាអនាលគយ ខែេសរន វបនានចងសកងតនាមរយៈ

កនារគនារសសនាវសជនាវកព ងរយៈលពេជនាង៤០ឆនាកនងមក។ ឯក

សនារទនាងលនរះរមបញន េនវលៀវល�នាលសបើសបនារច,CDs,Pic-

tureFrames នងResearchPapers ត ពសបវរត សនាស ត កមព

ជនាហមយរនាបរយពនានឯកសនារ ខែេសបខមសបមេមក

ពសបលទអសសត នាេ សបលទអងលគ សបលទកនាណនា�នា

សបលទបនារនាង សបលទនរខវ សបលទយខអរ នងសបលទ

វ ។របមកបណណ សនារលនរះរមផសនវឯកសនារនងមនារ

សបវរត សនាស ត ែមនានរដម ខែេមនានទមង នសបមនាណ១លតនាននង

៥៨០គឡន សកនាម។

លើយរបល�នានងអលណនាយលនរះ ននាយកមជឈមណឌ េ

ឯកសារដាលមជឈមណឌ លឯកសារកមពជាទើបទទលបាៃ

លមច សពរះ មហនាកសសរ នលរនារម មនននាថ ហន, អររអគរនាជទរ ហេយេ លអ.លហេខងែត នង ល�នាក ឆនាង យ ននាយកមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា

ស វែងរកការពត-បតត

2 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ឯកសនារកមពជនាគល�នាកឆនាង យ បនានលេើកលឡើងថនា «កនារចង

សកងឯកសនារគបលសមើែេល�នាេបណង កព ងកនាររកសនារមនាភនាព

នងកនារ�នាកឲយ ទទេខសរន វ ល�នាយសនារមេលហរលនរះលយើង

មនសរមខរសរន វ ទទេសនាេ អលណនាយលនរះ ជនាកនារចេរមច

ខណកល�នាកព ងកនារអបរនង កនារកសនា សសនាវសជនាវរបកមពជនា

ខរបេ លណណ នារះលទក បេ ខនតគជនា កនារចេរមចខណកល�នាកព ងេទធសប

ជនាធបលរយយ នងវបបធមខែេមនានសបជនាជនជនាអកែកននា»។

មជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា នង លធវ ើឲយឯកសនារជនាអ

លណនាយលនរះល�នាជនាឯកសនារឌជថេ នងរមក េចបនាបចមងដនឯ

កសនារទនាងលនរះល�នាបណណ នាេយ/ មជឈមណឌ េសសនាវសជនាវតនាម

បណត នាលខរតទនាង៦ ខែេមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា កពងលធវ ើ

សបរប រត កនារល�នាយមនានកនាររមហកនារ ជនាមយនងសកង

អបរ យវជន នងកឡនាដនសពរះរនាជនាណនាចសកកមពជនា។ ល�នាេប

ណងដនបណណ នាេយនងមជឈមណឌ េសសនាវសជនាវទនាង៦គលែើមប

បលងក ើ នសបទធភនាព កព ងកនារបលសងៀន អពសបវរត សនាស ត កមព ជនា

ហមយជនាពលសបវរត សនាស ត ល�នាកព ងអឡព ងមយក

មពជនាសបជនាធបលរយយបេេពរ។

បខនមល�នាលេើអលណនាយលនរះលសកនាមកចហសបរបរត

កនារជនាមយមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាអគរនាជទរលហេខងែត

បនាន លបនារះពមលៀវល�នាខនានៗ មយចននខថមលទៀរផង។

រមហកនារជនាមយនងមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាអគរនាជទ

រលហេខងែត បនានបញបលៀវល�នាមយកបនាេ ត ពសបវរត

សនាស ត ដនមរតភនាពរវនាង អររសពរះមហនាវរកសសរ សពរះបនាទន

លរនារត មហនដនសពរះរនាជនាណនាចសកកមពជនា នងសបធនាននាធបរ

ជលអនឡនាយដន សនាធនារណរែឋសបជនាមនានរចន នងបញបកនារ

បកខសបលៀវល�នាកណរលហរ របលមត ចសពរះមហនាកសសរ

យនលរនារត មមនននាថហន ខែេសទងេខរល�នាកព ងអឡព ងសពរះ

រនាជែលណើរល�នាកនានរបនរល�នារះ កព ងសបលទកមពជនាល�នាឆនា១៩

៧៣។បចព បបនអគរនាជទរលហេខងែតកពងលធវ ើកនារសសនាវសជនា

វលៀវល�នាមយកបនាេ ត ពរនាជរ�ឋ នាបនាេរបរមជនារកមព ជនា

(១៩៧០-១៩៧៦)។

មជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា មនានកនារែងគណយេ នាង

ពនលពកនងមនានករត យដសកខេង ចលពនារះអលណនាយែបបព រ

របអគរនាជទរលហេខងែត ខែេនងចេរមចខណក

ល�នាកព ងកនារអបរយវជន- យវននារកមព ជនាអកសសនាវសជនាវនងសនា

ធនារណជន។ មជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា មខថងអណរគ

ណែេសកងអបរយវជននងកឡនា ខែេបនាន�នាសទនងជយ

សមល េែេកនារលផរឯកសនារទនាងលនរះមកកនានមជឈមណឌ េឯ

កសនារកមពជនា។

គលសមនាងចងសកងឯកសនារ នងេទធសបជនាធបលរយយ

របមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាទទេបនានជនយឧបរមខផ

កហរញញវរព ពសកងកនារបរលទហរែឋអនាលមរករមជនាមយ

នងកនារ�នាសទចមបងពទភនាកគនារ ហរែឋអនាលមរកសមនាបអ

វឌឍនអនតរជនារ។

មជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា

ឯកសនារបនាវរត សនាសនាតបនាទនាកមពជនា ដនាេែកជញន នមកែេមជឈមណឌ េ

ឯកសនារកមពជនា

កាលវភាគបញច ាងខសាភាពយៃឯកសាររបសមជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

បញនាងលរៀងរនាេដថងសក

លវ�នាលមេ នាង១០:០០ សពក

ទតនាងល�នាវចសរសនាេេបៈ

ហមយវទនាសនានកររ

វឡនាលេខ១០, ផន វ២៥៦ ម៣

គក នារចរមខ ខណឌ ែនលពញ

រនាជធនាន លពញ។

វចតនាសនាេេបៈហមយវទនាសនានកររ ដនាេមនានទតនាងរននាវឡនាលនាខ១០, ផន វ២៥៦, ពនាញ ជនាទតនាង

មយដើររននាទជនាកននាងអបរ បណតព រះបណត នាេ នងលើកកមកនារអបរពបនាវរត សនាសត នា នងកនារែណនាេបនសេទកពរបបខនារ

កនាហម ពនាមទនាងជនាកននាងដនាេ�នាកបគហ នាញពស នាដនាេបៈ នងវបបធមតនាមរយៈកនារតនាងពពរណ កនារចនាកបញ នាងខសនាភនាព-

យនតឯកសនារ នងកនារធវ ើបទបគហ នាញរបវនាគនននាននា។ ជនារម វចតនាសនាេេបៈហមយវទនាសនានកររ រមចណនាក

ែេកនារលើកកម នង�នាទនាែេវចតនាករកមពជនាទនាងអ ដនាយផត េជននវបរវនាណខនាងក ព ងបនបធមនានាបកនារ�នាកតនាងព

ពរណអពកច កនារេបៈរបខល ន។

មនានាបពរមនានបននាមមទនាកទង សនាង ចនត នា ទរពលនាខ ០២៣ ២១១ ៨៧៥ អមេនាេ truthchenda.s@dccam.org

ស វែងរកការពត-សនែកឯកសារ

4 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ខព លនារះបនបនានល�នាបអនាយ៣៤ឆនា ល�នាឆនា១៩៧៧។

ខព មនានស ព ក កលណើរល�នាឃប ស ព កពនាមជ�នាង របន២១

មភនាគបពនា។ ល�នាឆនា១៩៦៧ ខព បនានកពសពរះងឃមកល�នា

ផរះជយលធវ ើខសឪពកមត នាយ។ ដថងមយល�នាលពេខព កពងល រខស

អកជរខនាងរបខព លនារះ េម បនានមករននាអពជវភនាពរ

ល�នាសបចនាដថងរបខព ។ ខព កបនានសបនាបល�នា េម ថនាជវភនាព

រល�នារបខព មនានកនារខវរះខនារណនា។ ឮែលចរះ េម កបនាន

បញព រះបញន េខព ឲយលធវ ើជនាគញលើបកនារណអពបែវរត ន ល�នាយ

ឲយសបនាកខខខព ៣០០លរៀេកព ងមយខខ។ មយឆនាលសកនាយមក ខព

បនានទនាកទងជនាមយល�នាហវ នាយស ព កសកន ចឆនារ លនារះ វ េង លមេង

លហើយខព បនានលឡើងលធវ ើជនាលមឃបកព ងឆនា១៩៧០។ ចនាបតនាង

ពខព លធវ ើជនាលមឃល�នាប មកបង លឆនាម សនាវេ នារ លេខនាស ព កន ង

បនានពនយេខណននាខព ថនាកមនាងបែវរត នមនអនាចយកជយជមរះ

លេើកមនាងទព ខែេមនានហរែឋអនាលមរកជនាអក�នាសទបនាន

លទ។ ែចលចរះទ ល�នារបសកព មលយើងគសរន វខរសបឆនាងបែវរត ន

បេ ខនត លពេលនរះលយើងលធវ ើកនារលែើមបបងក បរងដផកព ងរែឋអណនាច

កព ងកនារលធវ ើ កមភនាពសបឆនាងបែវរត ន។

ល�នាឆនា១៩៧១ ខព បនានផនាមកលធវ ើជនាសបធនានឃសវ នាយ

ឃនាងស ព កសកន ចឆនារវញ។ លសកនាយមកលទៀរកព ងឆនា១៩៧២ ខព

សរន វបនានចនារតនាងឲយលធវ ើជនាសបធនានមនរកកមរបន២១ ម

ភនាគបពនា។ល�នាឆនា១៩៧៤ដមេផបនានចនារតនាងខព ឲយចរះតនាមស ព

កលែើមបលធវ ើកនារសមរសមនាងអកលសនារះសរង បែវរត នលចញ

ពមនាគមកករឲយអ។លពេលននារះខព បនានចរះល�នាស ព ករបន ង

ឃព នងស ព ករខបរ។ល�នាខខមថននា ឆនា១៩៧៥ ខព បនានលធវ ើជនាលេ

ខនាស ព កពនាមជ�នាង។ ល�នាខខហនា ឆនាែខែេមនានកនារសបជ

មយល�នាខកបរផសនារជបចនាខែេមនានអកចេរម៖ ចនាន,មន,

េខផន,ប នសនាន,ដមេផ,ចសក,លឆនាមសនាវេ នារ,ជ,ផនា នងអកលផស

ងលទៀរ។ខមសនារដនកចសបជលននារះ បនានលេើកលឡើងអពកនារលរៀប

ចឡនាន,កនាណរ,ស�នាបរលវ,អនាវធ, ថនាលពទយ, លបៀង លែើមប

លសរៀមវនាយផតល េរេបកសកមព យន ត កមព ជនា ល�នាដថងទ៣០ ខខក

ញញ នា១៩៧៥ល�នាយមនានលវៀរណនាមជនាអកជយ�នាសទ។ បេ ខនត

ល�នាពនាកកណត នាេខខកញញ នាឆនា១៩៧៥ បននាបពខព បនានជបបង

ចនានបងចនានបនាន ខណននាខព ឲយពននាកមភនាពលធវ ើរែឋសបហនារ

ន ល�នាយរកសនាទកអនាវធល�នាែខែេ។ ល�នាលែើមឆនា ១៩៧៦ខព

បនានល�នាជបបងចនានល�នាមនរលែឋកចមភនាគបពនា លែើមបលើ

កមនាងល�នាពនាមជ�នាងបខនម។ កងកមនាងខែេលើទនាង

លននារះរមមនានរសបធនានឃ កពងសទនា,វទធ មនាជកឃ,លមេ នា

ងសបធនានឃលរនាង,ហង សបធនានឃពនាមជ�នាង,ថនសបធនាន

ឃបងសពល េ,ផនារសបធនានឃជរ េទ១នងសនាសបធនានឃថលពសជ។

បននាបមក បងចនានខណននាឲយខព ចរះទនាកទងខខសកបរ លែើមបបផ

លធវ ើវលចឆេ ទកមទល�នាល�នាកព ងរបន២១ ែចជនាទមនាយទនប,�នា

កស ន វទក,បងអ រជវភនាពរល�នារបសបជនាជន នងបងសបជនា

ជនឲយលធវ ើកនារជនាទមង ន។ល�នាចងឆនា១៩៧៦មនានកចសបជល�នាល

ននាធកនារមភនាគបពនា ល�នាយមនានអកចេរមែចជនា មេ ន,ផន

សប ធនានកងពេលេខ៤របមភនាគបពនា,បេ េ វេ នានលេខនា

ស ព កលរនាងរបន២៣,ធចអនលេខនារបន២៣,ដមេផ,កម,ជ

,ខវ េនហន,ផនា នងលឆនាមសនាវេ នារ។ ខមសនារ ដនកចសបជគលែើ មប

លសរៀមខល នអនវរត ខផនកនាវនាយសបហនារភនាមៗ ល�នាលេើបកសកមព

យន ត កមព ជនាល�នាដថងទ៨ ខខមករនា ឆនា១៩៧៧។មយវញលទៀរ

កចសបជលនរះលធវ ើលឡើង លែើមបលសរៀមលបនារះខរបណណ សបកនាឲយសប

ជនាជនែងមនលពេលធវ ើរែឋសបហនារ លហើយផត េពរមនានទនាងលនរះ

ល�នាឲយខខសបណត នាញរបបកពកកបរ។

ចនារតនាង ទយ គណៈលយនាធនាស ព កពនាមជ�នាងលសរៀម

អនាវធ១២០លែើម។ បេ ខនត លសកនាយមកលទៀរខផនកនារលធវ ើរែឋសបហនា

រលនរះកសរន វអនាកខនានវញ។ ល�នាខខកមៈ ឆនា១៩៧៧ បងចនាន

បនានលបើកកចសបជមយ លែើមបឧលទននាមអពមេលហរខែេ

បៃ បាៃ ហា ប លាខាសាកពាមជតលាង តបៃ២១ មភាគបពា

ស វែងរកការពត-សនែកឯកសារ

5មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មនបនានអនវរត ខផ នកនារលធវ ើរែឋសបហនារលនរះ គល�នាយសនារ ធច

នង បេ េ វេ នា ន ខែេជនាខខសទនាកទងជនាមយលវៀរណនាម សរន វអ

ងកនារចនាបខល នលហើយខខសទនាកទងនរសនារពរបនមយល�នារបន

មយក�នាចទននាកទនងលទៀរ។ ែលចរះ មនានខររកសនាកនារមង នារ

លហើយលេើកខផនកនារលធវ ើរែឋសបហនារលនរះល�នាដថង១៥ ខខលមសនា ឆនា

១៩៧៧វញ។ សបនលបើកមនាងទពកបរណនាបនាកទពសរន វររ

ល�នាសបលទលវៀរណនាម ចខណកកមនាងកបរ ខែេមនទនានបនាក

ទពឬខបកកនារណលទគសរន វល�នាបងក បខល នបនត លទៀរ។

លសកនាយមក បងមេ ន បនានរលរបសរល�នាខព ល�នាជប

ល�នាលននាធកនារលយនាធនាមភនាគ។ ខព កបនានល�នាជបកមផនា,ដមេផ,

នលសនាម,ជផន នងហន។ បងមេ ន បនានរនាយកនារណអព

ភនាពកនារណខែេអងកនារ កពងខរចនាបខខសកបរជនាលសចើនល�នា

មភនាគបពនា លហើយ�នារបនានពន នាលពេលធវ ើ កមភនាពល�នា

យលេើកល�នាខខឧភនា ឆនា១៩៧៧វញ។ ចលពនារះកមភនាពខែ

េសកព មខព សរន វលធវ ើបនត លទៀរ គសបឆនាងមនា�នាកសនាងសបលទរប

បកស លែើមបរមចខណកលធវ ើឲយបកសបរនាជយកព ងលពេឆនាបៗ

តនាមរយៈកនារលធវ ើ កមភនាពែចជនា បងក រទននាកព ងហករ

ណកព ងជរកងទព លធវ ើវលចឆេ ទកមបផនាញទនបនងបផនាញស ន វ

ជនាលែើម។

បននាបពកនារសបជលេើកលនរះរច ខព កបនានចរះតនាមមេ�ឋ នា

នចនារខចងែកននាខខសបណត នាញកបរឲយលធវ ើ កមភនាពជនាបនតប

ននាប។ លសកនាយមកលទៀរ កមភនាពសបឆនាងបែវរត នរបខព

បនានខបកកនារណ លហើយខព កសរន វអងកនារចនាបខល នល�នាដថងទ១ ខខ

មថននា ឆនា១៩៧៧។

កណរចណនា ៖ រនាេចលមើយសនារភនាពរបអកលទនា

ទនាងអល�នាមនរនត ខ-២១ ទធខរងកនារ កនារប ងរ

បងនងលធវ ើទនារណកមធង នធងរ ពកងរចលមើយ របខខរសកហ

ម ។ ែលចរះលយើង មនអនាចន�ឋ នានបនានថនា ចលមើយសនារភនាពរ

បបនបនានល�នាបពរសបនាកែឬយេ នាងណនាលននារះលទ។

ផនារ ចនាននតនា

យនាធនាខនារកនាហមននាមរមតនាមបណត នាយពនាដនាន

ការយាលយពតមាៃសាធារណៈ «កនារយនាេយពរមនានសនាធនារណៈ» របមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាបនានបើកបមនាើជនន សរ អ កសនានាវជនានាវ បគេក

រនាជកនារ នងអងកនារកនានារ�ឋ នាបនាេ នងបគេទនាងឡនាយដនាេមនានចណនាបអនារមណវវឌឍនរបអងជនជមនារះវសនាមញញក ព ង

រ�នាកនារកមពជនា ឬសនា�នាកត ខនារកនាហម។

មជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាជនាកននាងបនាមេផតព នងចងកនាងឯកសនារអពរបបកមពជនាបនាជនាធបតនាយយបនានចនាើនបផរ។

ឯកសនារននាមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាមនានបនានាបនាភនាទ។ បនាភនាទឯកសនារទមយគឯកសនារជនាកនា�នានកដនាេមនានចនន

ជរមយ�នានទពរ។ បនាភនាទឯកសនារទពរគ ជនាបទមនានដនាេបគេកមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាចរះទនាធវ ើ មនាន

ជនាមយជនរងគនានារះ នងអររកមនាបនាេខនារកនាហម។ បនាភនាទឯកសនារទបគជនារបថរទនាកទងទនានងមយខនារកនាហម។

បនាភនាទឯកសនារទបនគជនាឯកសនារទនាកទងទនានងកនារធវ ើផនានទរណត នាសនាកព នងទតនាងមនាបរបខនារកនាហម នងឯកសនារ

ទបនានាគជនាខសនាភនាពយនតឯកសនារដនាេបនានផេរឡើងក ព ងរបបខនារកនាហម នងមយកនានាយមកទៀរ។

តនាមរយៈកនារយនាេយពរមនានសនាធនារណៈ សនាធនារណជនអនាចនងសនានាវជនានាវឯកសនារទនាងននារះបនាន។ ឯកសនារខរះទៀរ

រមមនាន៖ បនាវរត របកមនាបនាេខនារកនាហម ចមើយសនារភនាព កណរហនាររបបកស ទរលនាខឆើយងពរមនានដនាេបនានមកព

កនារមនានជនាមយអររកមនាបនាេខនារកនាហម នងទន នយគននទនាបគហ នាញពរណត នាសនាកព ទតនាងគក នងបជនយ�ឋ នាន

បនាេយពជសនាន។

កនារយនាេយពរមនានសនាធនារណៈមនានទតនាងននាអ�នារលនាខ៦៦ មហនាវថពនារះហន ខនាងកើរវមនានឯករនាជយ។ កនារយនាេយ

របយើងបើកជនសនាធនារណជនពថង នាចនែេថង នាកនា ពនាេពនាកពមេ នាងបនានាប ែេមេ នាង១២ នងពនាេរសៀេពមេ នាង២

ែេមេ នាង៥។ បនានបើអលនាកអ កមនានចមងេ ឬចងរៀបចពនារត កនារណជនាកនាមណនាមយ មទនាកទងបគេករបយើង

សនាង ចនត នា តនាមរយៈទរពលនាខ៖ ០២៣ ២១១ ៨៧៥ ឬអមេនាេ៖ truthchenda.s@dccam.org។

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

7

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

លហនាគជនាលចកត សឡនាញ រវនាងចរត នងចរត ល�នាយ

�នានកនារបងរបង លហើយអនាចនានល�នាែេ កនារលរៀបកនារល�នា

តនាមទលនៀមទ មនា បសបដពណ នងមនានទទេសនាេ ល�នាយ

ចបនាប រែឋលែើមបកសនាងសគល សនារថ។ បេ ខនត ល�នាកព ងរបបខខរសកហម

កនារលរៀបកនារខរងខរលរៀបច ផន ផងលឡើង ល�នាយអងកនារល�នាយ

សនាម ខល នមនអនាចសបខកក រវេ នាបនានលឡើយ។ ខញេម សនារ លទ

សបព ពវ ដថងមនាន អនាយ ៧៣ឆនា រល�នាកព ងមលរនាទ ឃញរ

ស ព ក កពង លរនាទ លខរតសវ នាយលរៀង បនានលរៀបកនារល�នាកព ងរបប

ខខរសកហមបេ ខនត�នារទទេបនាន កនារសឡនាញ ពសបពនធរប

�នារខែេខពគសវ នាមមយចននលទៀរ។ សនារ បនានលើចនង

មនានទកមខលអៀនខនាល�នាលពេខែេ�នារ រឭក ែេលរឿងរេ នាវ

លហនា រប�នារល�នាកព ងរបបខខរសកហម៖

នកែេរបបខខរសកហម ខព ខរងខរនកលឃើញ ែេដថង

លរៀបកនាររបខព ។ដថង លននារះគជនាដថង មយខែេខព រលើបយេ នាងខនាង

បផរកព ងជវរ។ ននា�ង នាចដថងមយ លពេខែេសពរះអនាទរយអ ត

ងរលហើយដផលមឃចនាបលផត ើមងងរមនានបរមនាកកព ងលមៀក

បពនាកពណលនាបនានលែើរចេមកកព ងផរះរបខព លហើយ សបនាបខព

ថនា« មរត ឯងសបញនាបសបញនាេលៀកពនាកនងល�នាជបជ�នាល�នា

ឯលរនាងបនាយ»។ ខព កបនានលើយយេសពម នងមនបនានរលែញ

ល�នាេរកមេលហរល�នាខព ល�នាកនានលរនាងបនាយលធវ ើអវ លននារះលទ។ល�នា

កព ងរបបខខរសកហម គលយើង�នានទធ រននារកលហរផេឬសប

ខកករវេ នាលឡើយ។ ខព បនានលៀកពនាកលមៀកបពនាកពណលនារប

ខព នងររនានលធវ ើែលណើរល�នាកនានលរនាងបនាយ។ េរះល�នាែេ

លរនាងបនាយ ខព លឃើញមនានកងស ត ផតព �នាល�នាមនាង នងកងបរឈ

រ ល�នាមនាងលទៀរកព ងលមៀក បពនាកពណលនា លហើយអកខរះមនាន

បងកសកមនា។ល�នាកព ងរបបខខរសកហម លពេមនានមនសបង ក

សកមនាខែេរលេចល�នាល�នាយពណលហើយលយើងសកលឡកលមើេ

ល�នា អកទនាងលននារះគសសអ នារខនាងណនា។

ខព កល�នាខរមនទនានែងចបនាល�នាកព ងចរតថនា លរើអងកនា

រ ល�នាខព មកលែើមបអវ ល�នាលឡើយ។ ល�នាលពេខែេមកជបជ�នាបរ

កព ងលមៀកបពនាកពណលនាមនាក បនានសបនាបខព ឲយចេជរនង

ចេអងពយតនាមរ ខែេបនានលរៀបចរចជនាលសច។ បរលននារះ

កចនាបលផត ើមល�នាលនារះបរមនាក នងស ត មនាកមកអងពយជនាគ

។លពេលននារះលហើយខែេខព ែងថនា អងកនារកពងខរលរៀបកនារឲយ

ខព ។ខព មនានអនារមណ យផងអរផងរកនកមនសរន វ ល�នាកព ងចរត

លឡើយ។ខព ខសបងលផៀងសរលចៀកសត នាបយេ នាងសបព ងសបយរ លសពនារះ

ខព ពរជនាចងែងថនាលរើនរណនាគជនាសបពនធរបខព ។ ខព នងសបពនធ

របខព គជនាគលហចងលសកនាយលគបងអ ខែេអងកនារបនាន

ល�នាលនារះលហើយខព កមនខែេជបមខ នងសនាេសបពនធរប

ខព ពមនមកខែរ។ បននាបពល�នាលនារះចប អងកនារបនានឲយលយើង

លឡើងលបត ជនាមត ងមនាកៗ។ខព កបនានលឡើងលបត ជនាខែរ។ ខព បនានលបត ជនា

ល�នាចលពនារះមខមនសសគប�នាថនា «ខព មលបត ជនាថនា ខព នងសគ

រៀបការដាយមៃបាៃតាៀមខលៃរៃ

ញេនាម សនារ កពងអងពយននាកនានាមផរះរប�នារ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

8

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

លសនារះខថរកសនាសបពនធរបខព អមយជវរ»។ល�នាលពេខព លបត ជនា

ចបគរលហលផសងៗលទៀរននា�នាទរះដែ លហើយខសកសទលហនាកង

រពងលែើមបអបអរសនាទរខព ។ របបខខរសកហម បនានែេរេ

បននាបពខព លរៀបកនារមនបនានបេ ននានខខផង។ ខព ែងថនាកនារលរៀប

កនាររវនាងខព នងសបពនធរបខព បនានលកើរលឡើងល�នាយកនារលរៀបច

ពអងកនារនងរកព ងសនានភនាពេបនាកបផរ បេ ខនតសមនាបខព

វនាគជនាលហនាពរ នងមនានអរនយសជនាេលសរនាណនា។ ខព លជឿ

ល�នាលេើចរត គនរសអ នារ អនងអលពើេអ លហើយខព កគរថនាលនរះគជនា

វនាននារបខព ខែរ។

ខព មនងឃមថនា ខព អនាចមនានជវររល�នាបនានរហរ

ែេពវ ដថង លទ លសពនារះល�នាមនលពេរបបខខរសកហមលឡើងកនាន

អណនាច ខព ធនាបបនានររលៀខល នល�នារល�នាកព ងមបនលហៀប

ដនសបលទលវៀរណនាម នងមនានគលសមនាងបនត ល�នារល�នារបន

លផសងលទៀរកព ងទកែដនសបលទលវៀរណនាម។ បេ ខនតឪពកមត នាយ

នងបងបអន នរបខព បនានល�នាខព សរឡបមកផរះវញ។ ខព បនានសរឡ

បមកផរះវញល�នាយលជឿជនាកថនា ខព អនាចរល�នាជបជសកព មសគល

សនារ។ បេ ខនត ជនាអកេ ខព សរន វបនានខខរសកហមយកល�នាអបរ

នងេរែយេ នាងធង នធងរ។ ល�នាកព ងឆនា១៩៧៥ ខព សរន វបនានចនាប

បញន នឲយល�នារល�នាជនាមយជនជនារលៀង នងលឈើយក

ខែេជនាអររទនាហនានេននេ ចននសបខហេ៣០០ននាកលផសង

លទៀរល�នាកព ងស ព កលមមរលខរត កពងចនាម លសពនារះខខរសកហមបនាន

ែងថនាខព ធនាបបនានររល�នាសបលទលវៀរណនាម។ រយៈលពេ៦ខខ

លសកនាយមកខព សរន វចនាបបញន នសរឡប មករល�នាកព ងហករ

ណកព ងស ព កកពងលរនាទ ជនាមយទនាហនាន េន នេ វញលេើក

ខេងខរអកខែេមនានលទនាធងនធងរ មនអនាចលេើកខេងបនាន។

រយៈលពេ៣ខខបននាបមក ខព សរន វបនានបញន នឲយល�នាមនរនត

ខ ឫសសនាញ ជនាមយទនាហនាន េន នេ សបមនាណ៥០ននាក

លផសងលទៀរ ល�នាយមនានលនារះលអឿន ជនាសបធនានល�នាទលននារះ។

មនរនត ខឫសសនាញមនានចមង នាយ សបខហេ១០គឡន ខមេសរ

ពហករណកពងលរនាទខែេខព រល�នា។ កនងផរមនយរបេ

ននានសបធនានមនរនត ខឫសសនាញបនានល�នាលនារះ អកលទនា

៤០ននាកឲយល�នារល�នាមអរែនរនាម ឃសពរះពននា ស ព កកព

ងលរនាទវញ។ចខណកអកលទនាខែេមនមនានលនារះលចញសរន វ

បនានកងឈបយកល�នាមនាបលចនាេ។រយៈលពេ៣ ខខលសកនាយ

មកលទៀរ ខព នងសបជនាជនកព ងម សរន វបនានជលមៀឲយល�នារ

ល�នាកព ងវរត ចបកល�នាយសនារខរមនានកនារវនាយសបហនារពកងទព

លវៀរណនាម។ ល�នាអឡព ង ឆនា១៩៧៨ ខព បនានលឃើញឈបយក

យវជនយកល�នាមនាប លេើកទមយ មនានយវជនចនន៧០ននាក

នងលេើកទ២ មនានយវជនចនន៧៤ននាក។ កងយវជនទនាងលននារះ

សរន វបនានល�នាលចញពកងយវជនខែេខព រល�នាជនាមយ។ មេ

លហរខែេយវជនទនាងអលននារះសរន វយកល�នាមនាប លសពនារះ

មនានឪពកមត នាយររលគចខល នល�នាសបលទលវៀរណនាម ខែេលធវ ើឲយ

ខព រយយេ នាងខនាង។

សកព មសគល សនារខព សរន វបនានជលមៀមកល�នាកព ងមជនាម

យខព បេ ខនត លយើងមនសរន វអនញញ នារឲយរល�នាជ�នាលឡើយ។ខព ធនាប

បនានរល�នាកព ងសកព មយវជន ែលចរះ ខខរសកហមបនានលសបើខព ឲយ

លធវ ើកនារគនារទនាងយបទនាងដថង។ ខព បនានលធវ ើកនារគនារសគបយេ នាងល�នា

តនាមបញនារបអងកនារ បេ ខនត ខព ពខែេទទេបនានអនាហនារហប

ចកសគបស�នានលឡើយ។ ខព លឃើញសបជនាជនខរះឈសនាបឯសបជនា

ជនខរះលទៀរសនាបល�នាយសនារកនារអរឃនាន។ ខព មនអនាចលែើរតនា

មចរតបនានលទ។ល�នាលពេទលនរពកនារគនារ ល�នាវនាេខសខព ខរងខរ

លៀរ�នាសរកនល�នាជវញផរះ។ ល�នាលពេវនាែរះេរ�នាេអលទើប

ខព លបរះវនាយមកហបមត ង។ បេ ខនត ចងល�នាខរងខរេចខសបលខសៀវ

�នាល�នាវញល�នាមក ល�នាយខមត ងទកមខ មនវេអល�នាលពេ

លឃើញខព លបរះសរកនលននារះ។ លពេលននារះលហើយ ខែេខព សពល យបនារម

យេ នាងខនាង លសពនារះខព អនាចសរន វបនានខខរសកហមយកល�នាលរៀនសរ

ឬមនាបលចនាេ។ បេ ខនត ខព មនានណនាងេអល�នាយសនារបនានសប

ពនធរបខព ជយលេើកចរត ឲយខរខលធវ ើកនារគនារ រហរបនានរចផរ

ពកនារងសយរបខខរសកហម។ រហរមកែេពវ ដថង លនរះខព

មនានកនចនន៤ននាកគស៣ននាក នងសបព១ននាក។ ខព នងសប

ពនធសបកបមខរបរលធវ ើខសលហើយលៀរលពេទលនរ ខព លធវ ើជនាអនា

ចនារយល�នាវរត មយល�នាខកបរផរះរបខព ។ អ ន �នាវ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

9

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ននារវនាងឆ នា១៩៧៣ ពនាេននារះមនានកនារទមនាកគនានាប

បនាកយេ នាងចនាើនពណនាកយនាធនារបអនាមនារក។ មរប

ខព រននាក ព ងរបនបនាទនាញបនាទង� នារវនាងយនាធនាខនារកនាហម

នងទនាហនានធៀវគ(វៀរណនាមខនាងរបន ង)។ បនាជនាជនទនាងអ

ននាក ព ងមរបខព បនាន ននា� នាររចនាញពមទនារននា ទកននា

ងផសនាងជនាបណនារះអនាន ដើមបគនាចពគនានារះថ នាក។

ឪពកខព មនានកងខនារពរគនាឿង។ មយគនាឿងមនានាប

ខព ជរះនងមយគនាឿងទៀរមនានាប�នារែកអវេ នាន។ កងរប

ខព មនានតនាៀមមនារបនាើបនានាទកជនាសនានាចរមមនាន ឆ នាងចកនា

ខនារ(ឆ នា�នាបនាយ�នាកអងក របនានបនានាកបេ ង), ខនាអនាវ, កននាេ,

អងក រ នងឧ។ បននាបពខព យកមនារទនាងននារះមកបនាើបនានា

រចខព មនហនានទកវនាចនាេយរឡើយគខព តនាវយកវនាទនាចងជនាប

ជនាមយកងរបខព វញ ពនានារះខព ខនាចរៀបចមនទនាន។

ពនាេខព ជរះកងតនាមផន វ ខព បនានឃើញមនសជនាចនាើន

ធវ ើែណើរចនាញពមរនាទទនាកនានផសនារបនាតនា។ននាលើកង

របខព ផព កពនាញដនាយរបរបរបនាើបនានា នងបនានឌបបអន ន

របខព ពរននាកទនាជនាមយផង។ បអន នរបខព គ ខឡង នងបអន ន

សនាខចនត នាបនានអងពយតនាងចងក នារះរបខព ។ ចណនាក ឪពករ

បខព បនានែកខនាអនាវ(មនានាបគនាសនារទនាងអ),អងក រ,ឧ,

កននាេនងរបរបរបនាើបនានាមយចននដនាេចនាបនាច។មនាយ

របខព បនានធវ ើែណើរដនាយថើរជើង នងពរបអន នរបខព ម នាក

ដនាេទើបមនានអនាយជនាងមយខបននាលើចងក នារះ។ ចណនាកបអន ន

របខព ម នាកទៀរបនានជរះកនាបឈនាេមយកបនាេ នងែកកនា

បមយកបនាេទៀរតនាមពកនានាយ។ ខព តនាងឈបកងទនាជយ

បអន នទនាញកនាបបបនាកព� នា ពនានារះវនាតនាងវធ� នាននាពនាេដើរកៀ

ក� នា។ រឯបអន នម នាកទៀរ បនានរននាជនាមយបងរបខព ដនាេ

ខព ដងថាសងគ ាាមៃងកើតមាៃ

ខ មើយ អងពយននាលើអងនាងមខផរះ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

10

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

មនានរៀបកនាររចហើយ ដើមបជយមើេកនរប�នារ។ ខព មន

បនានធវ ើែណើរចនាញទនាែណនាេ� នា ជនាមយឪពករបខព ទនាបេ

នត នាយើងបនានជប� នាននាតនាមផន វ។ ខព តនាងសើបរែណងពទនា

ហនានធៀវគ នងយនាធនាខនារកនាហមថនាពកគនា បនានចនាកចនាញ

ពមអឬននាដើមបខព បនានវេតនាឡបមកផរះរបខព ននាក ព ង

មរនាទវញ។ ននាតនាមងខនាងផន វខព ឃើញសនាវទពនាញវនា

េសនានា បេនត នាខព មនហនានបរសនាវរបអ មទនា។ ឪពកខព �នារ

មនានបនានាកខរះជនាបខល ន ែច នារះយើងអនាចទញសនាវរបអ ក

ម រចហើយរបនាេរបអ កមបកដើមបរនាងយកអងក រ�នា

ហប។ កនាមគនាសនាររបខព បនានស នាកននាជនាមយបនាជនាជនននា

មបនាតនារយៈពនាេ១ខនា ទើបបនានវេតនាឡបមកផរះវញ។

យើងបនានមករននាផរះវញបនាន មយរយៈពនាេ

ខកបនានននា� នាភៀខល នទនារននាកនានាមមត ងទៀរ ដើមប

គនាចពកនារទមនាកគនានាបបនាករបអនាមនារក។ ទននារះ ហនាថនា

«វនាេជរ» ដនាេជនាវនាេសនានា មនានចមង នាយ២គឡន មេនាតនាពផរះ

របខព ក ព ងមរនាទ។ គនាសនាររបខព មនានអងក រគនាបគនានានបេនត នា

មនមនានទកគនាបគនានានមនានាបបនាើបនានាទនា។ ននាទននារះមនាន

អណន ងបរនាណមយ ដនាេមនានជមនានាបនាហនាេជនា៥០០មេនាតនា

បេនត នាខព មនដនាេបនានទនាែងទកទនានគនាឡើយ។ ទរនាែេវនានខព ទ

កអណន ងលនាងចនាញទកហើយ។ ចណនាកបងឬបនាឡនាយននាជ

រននារះមនអនាចបនាើបនានទនាពនានារះធកន�នាមក នងទកននាមគនា

នងកនាប។ ែច នារះ យើង�នានមធនាបនាយអវ កនានាបនាថយគនានារះ

ថ នាកចេទនាែងទកននាក ព ងមយកមកបនាើបនានាទនា។ ខព នង

បងបអន នពនាមទនាងឪពករបខព តនាងផនាវនាន� នាចេទនាក ព ង

មែងទក។

ននាដើមឆ នា១៩៧៥ មរនាទ ឃញរ សនាកកពងរនាទ

ខនារតសវ នាយរៀង រននាកនានាមកនារគនាបគនាងរបខនារកនាហ

មទនាងសនាង។ ខព តនាវបនានចនារតនាងឲយចេធវ ើកនារននាក ព ងកងយ

វននារ ជកបនាឡនាយ លើកទនប។ ចណនាកបអន នខព ដនាេននារចខនារ

កនាហមឲយននាជនាមយកងមេនៗា ។ បអន នរបខព មនានវយធេម

ធវ ើជនាកងកមនារ ចណនាកបអន នបនារបខព ម នាកទៀរដនាេមនាន

អនាយបនាមនាណ១២ឆ នា ឈនារះ ខ គម តនាវបនានខនារកនាហម

ស ើឲយធវ ើជនាយនាធនាខនារកនាហម ហើយបនានបនាររហរ។

�នារេ នារែឋ មនាតត នា

រងវ ងមេកនាពើ ផន វបបនាកទនាផសនារបនាតនា រននាក ព ងសនាកកពងរនាទ ខនារតសវ នាយរៀង

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

11

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

កនារ នក រឭក រវនាង កនសនាទនា កនាន ឪពក ដនាេ បនានបនារ

ែណង ននា ក ព ង របប ខនារកនាហម បនាន ផ ឡើង សនា ជនា ថបននាប

ព បនាន ឃើញ រប ថរ មយ នក ដនាេ ទើប តនា រក ឃើញ ននា

មជឈមណឌ េ ឯកសនារ កមពជនា។ សនាក សនាយ តនាងតនា ទនង

រង ចនា មើេ ផន វ ឪពក វេ តនាឡប មកជប ជ គនាសនារ វញ ននា ថង នា

ណនា មយ បេនត នា ជនា អកេយ កនារ ទនង រង ចនា រប �នារ គ បនាន

តនាមតនា ែណង ននា កនារ សនាប រម ជនាមយ នង រប ថរ មយ នក

នង ឯកសនារ ចមើយ សនារភនាព ដនាេ មនានកមនានា ២២០ ទពរ

រប ឪពក �នារ ដនាេ ននា សនា េ បេណណ នារះ ។ របថរ នង

ឯកសនារ ទនាង ននារះ តនាវ បនាន បគេក រប មជឈមណឌ េ ឯកសនារ

កមពជនា យក ទនា បនាគេ ជន �នារ ននា ផរះ រ ននា ក ព ង ម ពនានា នប

ឃ ង កនាពើ សនាក គងព ខនារត កពង កនាេ ពថង នា ទ១០

ខនាធ ន ឆ នា២០១៩ កនង មក ។ ទនារះប សនាក សនាយ បនាន ទទេ

ែណង ែកនាៀម កនា ននារះ កដនាយ ក �នារ ទទេ យក ពនានារះ ជនា

ពរ មនាន ែ ជនាក�នាក ពរ បនានាកែ មយ ដនាេ ធវ ើ ឲយ �នារ អ ចរត

។ ឪពក រប សនាក សនាយ តនាវ បនាន ចនាប ខល ន ននា ថង នា ទ ១៣ ខនា

ឧភនា ឆ នា ១៩៧៨ យក មក ឃឃនាង រ ចមើយ នង មនាប

ននា មនរ នត ខ -២១។

សនាក សនាយ រ ក ព ង វយ ៥២ ឆ នា បនាន រៀបរនាប

ទនាង អនារមណ កតព កកតល េ �នាយ ឡ ជនាមយ ទកភ នាក ថនា «ខព បនាន

បនាក ព ឪពក (សនាក សនារ ហនា នន ហនា បនានាក ននាទ លនាខនា

របន ២៥)អ រយៈពនាេ ជនាង ៤០ ឆ នា ហើយ តនាង ព ខព មនាន

អនាយ ១១ ឆ នា។កនារ ជប � នា ជនា លើក ចង កនានាយ រវនាង ឪពក ហើយ

នង ខព គ ននា ពនាេ ដនាេ មត នាយ រប ខព បនាន យក ខព ទនា ផើ ននា មនរ

៤០ឆាកាាយមករបតមយសៃលៃក ៃងឯកសារបាៃបញជ ាកការពត

សនាក សនាយ ហនា សនាក ធ នង កនសនា

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

12

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ពនាទយ បេ នាន ក ព ង ខនារត កណត នាេ ននា ឆ នា ១៩៧៨។ កនានាយ

មក ខព តនាវ បនាន បញន ន ទនា មនរ ឃឃនាង ជនានាអរព នា ននា ខនារត

កពង។ បននាប ព របប ខនារកនាហម ែេ រេ ខព បនាន ពនាយនាម

តនាម រក ែណង ឪពក រប ខព ននា គនាប ទកននាង នងបនាន បនាកនា

រ រក ែណង រប �នារ ននា តនាម វទយព ។ បេនត នា មន បនាន ទទេ

ែណង �នារ ទនាេ តនា សនារះ។ ថង នា មយ ខព បនាន រ ទនា កនាន បង

បនា ជែន មយ រប ខព ថនា តើ មនាន បនាន ទទេ ែណង ព ឪពក

រប ខព ដនារ ឬទនា? �នារ បនាន ឆើយ រប មក ខព វញ ថនា �នារ បនាន

ពនាយនាម រក អ ជនា ចនាើន កននាង ដនារ បេនត នា ននា តនា មន ទទេ

បនាន ែណង អវ សនារះ ។ បនាហនាេ ជនា �នារ បនាន សនាប ហើយ

ហើយ បនាន បើ �នារ ននា រ �នារ នង មក រក យើង មនខនាន។

កត ងឃម ែ រច រច រប ខព បនាន រសនាយបេនត នា អនារមណ រប ខព

ននា តនា គរ ថនា ឪពក រប ខព គ ននា ររនាន មនាន ជវរ ននា ឡើយ។

ខព នក រឭក ែេ ឪពក រប ខព ជនារៀង រនាេថង នា។ មនាន ពនាេ ខរះ ខព

បនាន ពនាយនាមសវ នាង រក ឪពក រប ខព តនាម រណត នា សនាកព នង

ផ ន រ មយ ចនន ដនាេ តនាវ បនាន គនា �នា។

បននាប ព ខព ទទេ បនាន រប ថរ មយ នក ននារះ នង

ចមើយ សនារភនាព មយ ចបនាប រប ឪពកខព ដនាេ តនាវ បនាន បង

រ ចមើយ រប ឆនា គក ននា មនរ នត ខ -២១ ននា ថង នាននារះ

ខព មនាន អនារមណ រកព រ នង រជេ ចរត យេ នាង ខនាង ពនានារះ

ែណង ននារះ បនាន បញនាក ឲយ ខព ែង ថនា ឪពក រប ខព ពរ ជនា បនាន

សនាប ននា ក ព ង មនរ នត ខ -២១ ពរ មនាន។ ខព គរ ថនា ឪពក

រប ខព តនាវ បនាន ឆនា គក វនាយ បង នង ធវ ើ ទនារណកម យេ នាង ធង នធងរ

ដើមប ឆើយ សនារភនាព។

របថរ ឪពក រប ខព ដនាេ ខព ទទេ បនាន ននារះ គ មើេ ទនា

ហនាកែចជនា �នារ ននា វយ កនាង ននា ឡើយ ដនាយ សនារ តនា ខព បនាន

បនាក ព �នារ យរ ឆ នា មក ហើយ។ បេនត នា អវ ដនាេ ខព ែង ចបនា ព �នារ

ននា ពនាេ ននារះ គ �នារ មនាន ឈនារះ សនាក សនារ ហនា បនានាក។

ខព នង បនានាប ព ែណង ឪពក រប ខព នង របថរ ឪពក រប

ខព ទនា បង បអន ន ននា សនាក កណើរ ននា ខនារត សវ នាយ រៀង ហើយ

ខព នង ឲយ កនសនា រប ខព ដនាេ បច ព បបន កពង រៀន ថ នាក ទ ៧ ននា

អនវទនាេយ អនាន ចមើយ រប ជតនា ឲយ ខព សត នាប ពនានារះ ខព មន

បនាន រៀន តនា។ កន សនា ចបង ក ព ង ចណនាម កន បនានាននាករប

សនាក សនាយ ឈនារះ ន សនាម អនាយ ២៩ឆ នា បនាន នយនាយ

ថនា «ខព ធនាប បនាន ឮ មត នាយ រប ខព នយនាយ បនានាប ខព ថនា យនាយ រប

ខព បនាន ជនាប ឃឃនាង ននា គក ទេសនាង នង តនាវ បនាន ខនារកនាហម

មនាបចនាេ។ កនាេ ននារះ ខព រ ននា វយកនាងននា ឡើយែច នារះ

ខព មន វ យេ ពរឿងរេ នាវ រប យនាយ ខព ទនា»។ មត នាយខព បនាន

បញនាក ថនា បនាន បើ យនាយ រប ខព ននា រគនាសនារ របយើង

នង មនាន ភនាព កកកត នា ជនាង ននារះ។ ខព តនាងតនា សនាមនា ចង ជប យនាយ

តនា រប ខព ជនានច ហើយ ខព ក តនាង គរ ថនា ជតនា រប ខព ននា រ

រនាន មនាន ជវរ។ ខព ងឃម ថនា ថង នាណនា មយ តនា រប ខព ចបនា ជនា

ទនាកទង រក មត នាយ ខព នង បង បអន ន រប �នារ។ បេនត នា ននា ពនាេ ឥឡន វ

ននារះ កត ងឃម រប ខព តនាវ បនាន រ�នាយ បនារ អ បននាបព ខព បនាន

ឃើញ រប ថរ នង ឯកសនារ ដនាេ ននា សនា េ រប �នារ។

ខព មនាន អនារមណ សនាក សត នាយ ខនាង ណនា ចពនារះ ែណង ននារះ

បេនត នា វនា ក ជនា ែណង មយ ដនាេ ខព តនាវ ទទេ សនាេ ថនា តនា រប ខព

ពរ ជនា បនាន សនាប ននា គក ទេសនាង ពរ មនាន។ ហ ថននា

សនាក សនាយ កនានរបថរឪពក ឈនារះ សនាក បនានាក ដនាេជនាបឃឃនាង

ននាមនរនត ខ-២១

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

13

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ននារះគជនារឿងរេ នាវរបរបសនាតម នាក ដនាេតនាវបនាន

ចនាបខល នឃឃនាងរចមើយ នងមនាបននាមនរនត ខ-

២១បេនត នាកនសនារប�នារម នាកក ព ងចណនាមកនទនាងបរប

�នារននាររនានមនានជវររហរមកែេពវថង នាននារះ។

របថរមយនក ក ព ងចណនាមរបថររនាបពនានន

ក ដនាេ�នាកតនាងបគហ នាញជនាសនាធនារណៈ ននាសនារមនរឧកនាែឋក

មបនាេយពជសនានទេសនាង បនានទនាកទនាញចណនាបអនារម

ណអ កចេទសននាយេ នាងខនាង។ របថរននារះគជនារបថររប

សនាតម នាកដនាេមនានឈនារះថនា ចនាន គមសនាន ហនាសនាង។រប

ថររបចនានគមសនានតនាវបនានយកទនាផត រលើកែបងននាបនា

ទនាអនាេមេងខនាងកើរ ដើមប�នាកតនាងបគហ នាញែេសនាធនារ

ណជនបននាបពរបបខនារកនាហម បនានែេរេននាឆ នា១៩៧៩

។ននាក ព ងមៀកបពនាកពណខនាកនារកខតនាមកអងពយននា

លើកនាអដើមបថររប ចនាន គមសនានបនានបកនបនារចរប

�នារម នាកននាក ព ងរងវ ងដនា។ បេនត នាននាពនាេមង មើេទនាលើ

របថររប�នារកនានតនាកៀកនងឃើញ ែណកទកភ នាកមយ

ែណកដនាេសនាកចរះ នងែរ�នាមននាលើថនាេផ នាកខនាងសត នា

ជនាមយទកមខកនាៀមកនា ដនាេហនាកបែចជនាកពងតនាបនារម

នងគរទនាែេរឿងរេ នាវ ដនាេនងកើរឡើងចពនារះរប�នារ។

ទកភ នាកគជនាអណនាយបនាទនានពទនាវតនា។ ទកភ នាកប

រយនាយបនានាបអពអនារមណ ដនាេបេរះទង ចទនានងរឿងរេ នាវអវ ម

យដនាេបនានកើរឡើងឬនកឃើញ បណត នាេឲយកនាររជេចរត

«ទកភាកមយដណករបសមាយ»

មនាយ នង បអន នបនា រប សនាក សនាយ សនាក សនារ ឪពក រប សនាក សនាយ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

14

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

កើរមនានឡើង។ជនពនាេខរះវនាអនាចជនាកនាររជេចរតដនាេកើរ

ឡើងដនាយសនាចកត រករនាយរភើប ហើយពនាេខរះទៀរវនាអនាច

កើរឡើងដនាយសនារតនាកនារ ជបបនាទរះនងភនាពសនាកងនានាង

នងយរនធរ។ទកភ នាកបនានរណនាងឲយបនារះែងដនាេពបនាកននា

ក ព ងកនារបរយនាយចនាញមកខនាងកនានា។

ែណកទកភ នាករប ចនាន គមសនាន ននារះហនាកែចជនា

បនាននយនាយរៀបរនាបអពរឿងរេ នាវជវរ នងកនាមគនាសនាររប

�នារននាក ព ងអឡព ងរបបខនារកនាហម៖

ខព ឈនារះ ចនាន គមសនាន ហនាសនាងកើរននាក ព ងសនាក

កនាចឆនាខនារត កពងចនាម។ ននាក ព ងឆ នា១៩៦៧ខព បនានរៀបកនារជនា

មយបត ឈនារះ សនាក សនារមនានសនាកកណើរននាខនារតសវ នាយ

រៀង។ យើងមនានកនចនន៣ននាក គសនា២ននាក នងបនា១ននាក។

ខព នងបត បនានចេរមរ ជនាមយខនារកនាហមអរយៈពនាេជនា

ចនាើនឆ នាចនាបតនាងពមនពនាេដនាេរបបខនារកនាហមទទេបនាន

ជយជម រះ។ ែបងឡើយយើងរននា ពនាញ។ កនានាយមកយើ

ងបនានផនាបតន រទនារននាក ព ងខនារតតនាកនាវវញ។ ននាទននារះខព បនា

នធវ ើសៀងយេ នាងចនាើនដើមប ផរផងែេកងទពខនារកនាហម។

ននាក ព ងឆ នា១៩៧៥ របបខនារកនាហម ទទេបនានជយជម រះនង

បនានឡើងកនានកនាបអណនាចទនាងសនាង ននាក ព ងបនាទនាកមពជនា

។ពនាេននារះខព ទទេបនានរននាទជនាបនាធនានរនាងចកនារមបនាញរ

បន២៥។ ចណនាកឯ បត របខព ទទេបនានរណនាងជនាលនាខនារ

បន២៥។កនានាយមកយើងបនានផនាបតន រទនារននាឯតនាខនាវ

ញ។ខព កបនានបងក ើរកនបនាជនាទសនាឡនាញម នាក។

កនបនារបខព ដនាេទើបតនាកើរ ននាដើមឆ នា

១៩៧៨ មនានអនាយ៥ខនា។ កនាេននារះ គនាសនារខព បនានផនាចនាញ

ពខនារតតនាកនាវ ទនារននារបន២៥ ក ព ងកនាងតនាខនាហើយ។

ននាថង នាទ១៤ ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧៨ យនាធនាខនារកនាហមបនានមក

ហនាខព ចនាញពមនរដនាេខព រននា ដនាយខព បនានននាទនាងកនបនា

សនាក សនាយ ទទេរបថរ នងឯកសនាររបឪពក

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

15

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

រចរបខព ទនាជនាមយដនារ ពនានារះខព មនចងបនាកពវនាទនានង

មនចងឲយកនរបខព ទនាអ កផសនាងមើេថនាដនារ។ ចណនាកកន

សនាចបងរបខព ឈនារះសនាកសនាយ នងកនសនាបននាបរប

ខព ឈនារះសនាកញកហនាចនាបមនបនានទនាជនាមយខព ទនា។ ពនាេ

ននារះកនសនាទនាងពររបខព ធវ ើកនារននាមនរកមនារ។ ខព មនែងថនា

យនាធនាខនារកនាហមននាខព ទនាកនានទណនាឡើយ។ ពនាេខព ទនាែេ

ឃើញកននាងននារះមនានរបងងក បនាង នងមនានេបននា

ហ ពទធជនាចនាើនជនាន។ មនានអ កយនាមអ ករបនាវរត រប នង មនា

នអ កថររបខព ។ខព ឃើញមនសជនាចនាើនននាទននារះ។ ប រប

ខព បនាហនាេជនាមនបនានែងថនាខព នងកនបនារចតនាវបនានយនា

ធនាបញន នមកទននារះទនា។ ខព កមនែងថនា ខព បនានបនាពនារត អវ ខ

ដនារ។ខព រកព រយេ នាងខនាង។ខព តនាវបនានអ កយនាមឃឃនាង នង

បនានធវ ើទនារណកមខព យេ នាងធង នធងរ ដើមបបង ឲយខព ឆើយ។ ខព

បនាហនាេជនាមនរទនា។ ចណនាកកនបនារចរបខព តនាវបនាន

បបនាកទនា�នាកននាកននាងផសនាង។ កនបនារបខព ននាជនាមយ

ខព រហរចនាបតនាងពវនាកើរមក។ ខព អនាណរកនបនារបខព ខនា

ងណនា។ខព កមនែងថនាកនបនារបខព បនាននរណនាមើេថនា

ទនា។ កនបនារបខព មនសនានងអនាកនាធនារននាខនាងកនានា

ឡើយ ហើយននាមនរឃឃនាងននារះមនានកនឆអ នារះឆអ នាបែច នារះនង

ធវ ើឲយកនរបខព ឈមនខនាន។ ខព បនានរឆនាគកពែណងកន

របខព បេនត នា ឆនាគកមនបនានបនានាបទនា ហើយថនាមទនាងឡព រ

នងគរនាមកហនាងខព ទៀរ។

ខព ខសនាយកមនាង នងចរះមដនាយសនារជងទនា

ពនានារះឆនាគកបនានធវ ើទនារណកមខព នងមនឲយអនាហនារហបគនាប

គនានាន។ខព បនាហនាេជនាលនាងបនាន ឃើញមខកនបនារបខព ទៀ

រហើយ។ខព កបនារមខនាចកនបនារបខព មនសនាេមខឪពក

នងបងសនារបវនា។

កនសនាពរននាកដនាេបនាក� នា

សនាក សនាយ ទទេរបថរ នងឯកសនាររបឪពក

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

16

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ននាពនាេយនាធនាបញន នខព មកទននារះ កនសនាចបងពរ

ននាកទៀររបខព មនបនានស នាកននាក ព ងផរះ ននាកនាងតនាខនាជនា

មយខព ទនា។ពនាេននារះកនសនាទមយ ឈនារះសនាក សនាយ មនាន

អនាយបនាហនាេ១១ឆ នាតនាវបនានយកទនាផើននាមនរពនាទយបេ នា

នដនាេ មនានទតនាងននាខនារត កណត នាេ។ មនរពនាទយបេ នាន ជនាក

ននាងផេរថ នាពនាទយនងព នាបនាេអ ករប�នាចដនា�នាចជើងដនា

េតនាវបនានបញន នពមរមបនាយទធមកពនាបនាេននាទននារះ។

ចនាបតនាងពកនរបខព សនាកសនាយធវ ើកនារ នងស នាកននាមនរពនា

ទយបេ នានវនាមនដនាេមនានឱកនាបនាន មកលនាងខព ទនា។ចណនាក

ឯកនសនាម នាកទៀរ ឈនារះសនាកញកហនាចនាបធវ ើកនារននាកង

កមនារ។ កនសនាចបងនងកនសនាទ២ របខព បនាហនាេជនាមន

បនានែងអពហនារកនារណដនាេ យនាធនាខនារកនាហមចនាបបញន ន

ខព មកឃឃនាងននាមនរនត ខ-២១ឡើយ។ ខព អនាណរនង

បនារមពកនសនារប ខព ខនាងណនាពនានារះមនែងថនា កនរប

ខព នងសវ នាងរកខព ែេទណនា ហើយតនាវជបបនាទរះនវរឿងអវ ខរះ?

បើទនារះបខព តនាវអងកនារមនាបយេ នាងណនាកដនាយ បេនត នាខព ចង

ឲយកនៗរបខព ទទេបនានែណងពខព ។

មនអនាចទបទកភ នាកបនានឡើយននាពនាេគរទនាែេ

វនា ននាកនសនារបខព ទនាងពរននាកទៀរ ដនាេនងអនាចតនាវបនាន

យនាធនាចនាបបញន នមកឃឃនាងែចខព នងកនបនារចរបខព

ដនារ។អងកនារបនានាកែជនា មនលើកលនាងឲយវនាឡើយមបតនាកន

បនារចរបខព ដនាេមនានអនាយទើបតនា៥ខនា កតនាវអងកនារ

ចនារទកថនាខនាងដនារ។ ខព នងបត របខព ចេបែវរត នជនាមយខនារ

កនាហមតនាងពមនថង នាទ១៧ ខនាមនាសនា ឆ នា១៩៧៥ ខព បនានែងព

របថររប សនាក សនារ ដនាេកនាមកនារគនារមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនាបនានយកទនាជន សនាក សនាយ ដនាេជនាកនសនារប�នារ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

17

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

រឿងទនាងអននារះចបនាណនា បនានបើឪពកមត នាយតនាវអង

កនារចនាទថនាជនាខនាង ហើយននារះកនកតនាវបនានចនារទកថនាខនាង

ែច� នាដនារ។ បត របខព កបនាហនាេជនាជនាបទនាពបទកបរប

ែវ រត នែចខព ដនារ ហើយអងកនារនងមនលើកលនាងឲយ�នារឡើយ

។ កនាមគនាសនាររបខព នងមនអនាចគនាចផរពកនារតនាមចនាបខល ន

ឡើយ។

កនសនាចបងនងកនសនាបននាបរបខព គជនាកនាងដនាេ

ពបនាកក ព ងកនារហបចកហើយថនាមទនាង ឧសនាហឈញកញនា

បទៀរ។ននាពនាេកនរបខព ឈមត ងៗខព តនាងតនាបញន នពកគនា

ទនាមនរពនាទយ ដើមបពនាបនាេជងនងមើេថនាពកគនាដនាយផនាេ

បេ នត នាចនាបពពនាេននារះទនាខព លនាងមនានឱកនាបនានមើេថនាពក

គនាទៀរហើយ។ កនរបខព ទនាងពរននាកនងទនាជនាកនាងកពនានា

នង�នានទពងពនាកស នាកអនាសនាយឡើយ។

ចនាបពពនាេយនាធនាខនារកនាហម បញន នខព មកមនរឃ

ឃនាងននាមនរនត ខ-២១ ខព ពតនាវបនានដនារះលនាងឲយដើរ

ចនាញកនានាទនា។ ខព តនាវទទេរង នវទនារណកម យេ នាងធង នធងរព

កងរចមើយជនាបនាចនា។ ខព មនងឃមថនាខព នងកនបនាដនាេ

យនាធនាបញន នមកឃននាគកននារះ អនាចគនាចផរពសនាចកត សនា ប

ឡើយ។ខព កនកអនាេយែេបត នងកនសនារបខព ពរននាកទៀរ

ដនាេនងតនាវពនានារបនានាលនាងបនានឃើញមខរបខព ជនារៀង

រហរ។

អងកនារនងមនលើកលនាងឲយ កនសនារបខព ទនាងពរ

ននាកឡើយទនារះបជនាពកវនាធវ ើកនារ ននាកននាងផសនាងកដនាយ។ច

ណនាកបត របខព កបនាហនាេជនាមនអនាច គនាចផរពសនាចកត សនា

សនាក សនាយ នង កនសនាចបងរប�នារ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

18

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

បដនារពនានារះកងរចមើយបនាន បង ខព ឲយឆើយទមនាកកហ

លើ�នារទនារះប�នារមនបនានកបរអងកនារបែវរត នកដនាយ។ខព

មនបនានែងពរឿងរេ នាវ នងកនារគនារជនាបនាចនាថង នារបបត ខព ចបនា

�នាទនា ពនានារះយើងតនាវ�នាកកនារណ មង នាររៀងៗខល ន។បេ

នត នាដនាយសនារខព មនអនាចទនានាទនានងទនារណកម ែធង នធងរ នងសនា

ហនាវឃនារឃនាពកងរចមើយទើបខព រៀបរនាបពកមភនាព

កនារគនាររប�នារ នងអ កផសនាងទៀរ ដនាេខព សនាេដនាេ

រឿង រេ នាវរបខព រៀបរនាបខរះមនមនានជនាកនារពរឡើយ។

ចនាន គមសនាន បនាហនាេជនាមនបនានែងថនាបត រប�នា

រតនាវបនានអងកនារចនាបខល នបញន នមកឃឃនាង រចមើយនង

មនាបននាមនរនត ខ-២១(គកទេសនាង) ែច�នារទនា។

ខនាងកនានាមននារះគជនាកនារៀបរនាបរបបត �នារបនានាបទនាកងរ

ចមើយ៖

ខព ឈនារះ សនាក សនារ ហនានន ឈនារះបែវរត នហនា

បនានាក ននាទលនាខនារបន២៥ មនានសនាកកណើរននាមតនាបេ នា

ឃឡ សនាកកពងរនាទខនារតសវ នាយរៀង។ ខព មនានបនាពនធឈនារះ

ចនាន គមសនាន ពនាមទនាងមនានកនបននាកសនាពរននាក នងបនា

ម នាក។ មនអងកនារចនាបបញន នខព មកមនរនត ខ-២១

(គកទេសនាង)ននាឆ នា១៩៧៨ ខព បនានធវ ើ កមភនាពបនាឆនាងនង

បែវរត នជនាចនាើនែចខនាងកនានាម ៖

កមភនាពមនឆ នា១៩៧០

កនាេពកមនារភនាពខព រៀនតនា បនានតនាមថ នាកទ៧ក ព ង

ងមចនា។បនានាពរខនាកនានាយននា កនារឈបរៀនរបខព មនាន

អនាចនារយមនាកឈនារះ ចនានខនា ហនាវេ នាបនានទនាបងនាៀនភនាសនា

បនាេននាសនាកកណើររបខព ។ ពនាេននារះ �នារបនានស ើ

មត នាយ ខព យកខព មកបនតកនារកសនាននាទកនាង ពនាញ។ កនាេ ននារះ

គជនាឆ នា១៩៦៤។ ខព បនានមករៀនននា ពនាញក ព ង សនា�នាឯកជន

មយមនានឈនារះថនាវទនាេយតនារនាវជនាសនាសនាត ដនាយស នាកអនា

សនាយននាវរត មហនាមនត នាជនាមយតនាអនាចនារយ ចនាន ខនា ផនាេ។

អឡព ងពនាេដនាេខព ស នាកននាវរត ខព តនាងតនាទញកនាសនារអនាន

ននាក ព ងកែឋជនាញកញនាប។ កនានាពអនានកនាសនារខព បនានចេរម

សនាតប កនារពភនាកសនាអពនយនាបនាយ ដនាយមនាន ពនារះងឃពវរត

សនារះ ចកវរតេគក នាវរតកនារះ នងវរត កសនានត ចេរម។ លនាក បនាន

លើកយករឿងរេ នាវទននា ក ព ងងមកមពជនាមកពភនាកសនា។កនានា

ពននារះកជជនាកអពេទធកមព យន ត នងេទធលនាកសនារដនារ ។

តនាមរយៈកនារចេរមសត នាបរប ខព បនានធវ ើឲយខព មនានពនខនាង

នយនាបនាយមយកមនារថនាមទៀរ។

ននាឆ នា១៩៦៥អនាចនារយមេនាន នអនាចនារយចនាន ខនា

នងខហនាងបនានហនាខព មកបនាជ។ ក ព ងអងបនាជមេនាន បនាន

នយនាយអពចេននាននាបនាទនាកមពជនា គមនានចេននារប

គណបកសបនាជនាជនកមពជនាចេននា របគណបកសបនាជនាធប

តនាយយនងចេននារ របខនារកនាហម។ ចេននាទនាងបននារះ

មនានទ ដនាមនា�នាបនាហនាកបនាហនាេ� នា បេនត នាពនាេននារះ មេនាន

នបនានលើកយកតនាគណបកសបនាជនាធបតនាយយមកនយនាយតនា

បេណណ នារះ។ ពឆ នា១៩៦៦ ែេឆ នា១៩៦៧ ខព បនានបនាឡងជនាប

ឌបន មនងបនានផនាមកបនតកនារកសនាននាវទ នាេយពញនាយេ នា

រ។បនខនាកនានាយមកខព បនានជបសថ នាកទ៣។កនារជបននារះខព

បនានលើកយកពនារត កនារណបនារកមដនាញ េន នេចនាញពរ

ណនាងទនាកនានសទនាងននារះ។ គនាេបណងននាកនារនយនាយ

ននារះគខព ចងែងថនាតើ មនានស ណនាខរះដនាេបនានចេរម ដើ

មប គនាយសនាេបនាមអ នារ។ កនានាយមក អនាចនារយចនានខនា

បនានឧទនាននាមខព ឲយធវ ើកនារជនាមយជនា។

ខព បនានធវ ើកនារជនា មយជនា អរយៈពនាេមយខនាទើប

ជនាណនាននាខព ឲយសនាេតនាមេ នាបហនាយ។ ចនាបតនាងពពនាេននារះ

មកខព បនានធវ ើកនារជនាមយ យ រហរមក។ មនយរបេ ននានយ

បនានហនាខព នងជនាទនាបនាជដើមប�នាកផនានកនារ។ ផនានកនារននារះ

គរកវធ បផនាញកមនាងបែវរត ន ដនាេបនាចតនានាក នងឃនាននា

វនាយបនាហនារកមព យន ត វនាយបនាហនារ ចេននារ បែវរត ននង

វនាយបនាហនារចេននាខនារកនាហម។ កនានាយពទទេបនានផនានកនារ

រចមកខព បនានយកផនានកនារននារះ ទនាអនវរតននាក ព ងសនា�នា។

តនាមរយៈកនារឃនាននាអបរននារះខព អបរយវជន នងស

បនានចននពរននាកគមនានឈនារះសនារឿន នងយនា។ រឯជនាកអប

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

19

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

រ សបនានចននពរននាកដនារគមនានឈនារះននារ ហ ន នងននារ

េវ។

ននាខនាមករនា ឆ នា១៩៦៨ អងកនារបនានចនារតនាងខព ឲយ

ទនាខនាងកើរទននាបនាសនាក។ ពនាេននារះ យបនានននាខព ទនាចបនារ

អពនាដើមបឧទនាននាមឲយន ហនាសនាងសនាេដនាយណនាននា

ថនា ននារះគជនាខសនាសនា.អ.អនាដនារ មធវ ើកនារជនាមយ� នារទនា។

ក នានាពននារះយ បនានណនាននាខព ឲយរកែមយកននាងខនាងកើរទននា

ពសអ នាងឆនារះទនាកនារះធដើមបសនាងងផរះ។ មយខនាកនានាយ

មកខព បនានសនាងងផរះរននា មពនានាកបនានា ឃពនានាកថ

សនាកកៀនសវ នាយ។ កនានាយមក យ បនានលើកផនានកនារឲយខព នង

នធវ ើ កមភនាពសនានាវជនានាវរក ន េបែវរត នបងក បននាទននារះ

។ខព បនានពនាយនាមឃនាននាអបរបនាជនាជន ដើមបឲយជឿជនាក

លើបែវរត ន។រហរែេចងខនាឧភនា ឆ នា១៩៦៩ ខព បនាន ធវ ើ

ជវទសនជនអងកនារ។ ពនាេមកែេ ពនាញ ខព បនានចេចផរះ

នរសនារ។ ពនាេននារះខនាងកចនាបខព ហើយ ឆនាកឆនារឃើញឯក

សនារជវទសននងបនានរចមើយខព បេនត នាខព មនបនានឆើយបនានាប

ទនារហរនានែេកនារធវ ើទនារណកមហើយអខព ចេបនប

ឃឃនាង។ កនានាយឃឃនាងខព ពរថង នា ខនាងបនានរចមើយខព មត ង

ទៀរពនាេននារះ ខព បនានឆើយសនារភនាពជនខនាងគនាបកច កនារទនា

ងអដនាេធនាបធវ ើកនងមក។ កនានាពននារះខព កបនានសនារភនាព

អពកមនាងបែវរត ន ដនាេខព សនាេមនានឈនារះ រេ នាន ក នង

នរសនារយជនាដើម។កនានាយរចមើយចប ខព បនានជបសនារឿ

នននាក ព ងគក។ កនាេននារះសនារឿន បនានឧទនាននាមខព ឲយសនា េ

អ កជនាបគកទនាងអទធតនាខសនារយៈរប យ នង មនាន

ភ នាកគនារសនា.អ.អនាមនានឈនារះកមពនាងហនាផេននាទនរសនារ

ននាកងពេ៥០២។ ថនាច ចររ ហនាបេនានវណណ នាននាទនរសនារ

ននាកងពេ១១នង ននារឡព ង មេ នាមររហនាមនាន។ ននាអឡព ង

ពនាេជនាបឃឃនាងខព នងសនារឿន បនានធវ ើ កមភនាពបបនាក

កមនាងជនាពរផ នាកដនាយមយផ នាករច គជនាកមនាងរបននារ

ឡព ងមេ នាមររ នង មយផ នាកធធវ ើ កមភនាពបបនាកកមនាងបែវ

រត នដនាេជនាបគកឲយទនខសនាយ។

កមភនាពចននារះពឆ នា១៩៧០-១៩៧៥

មយរយៈកនានាយមក មនានមនាគញម នាក ឈនារះង

ទធបនានរខព ថនាតើចងចនាញពគកដនារឬទនា? ខព ឆើយថនាចង។

ងទធបនានរទៀរថនាបនានបើចងរចខល នគ ខព តនាវសនានាវជនានាវ

រកកមនាងខនារកនាហមដនាេធវ ើ កមភនាពននាកននាងណនាគតនាវ

រនាយកនារណបនានាប�នារ។ បនានាពរខនាកនានាយមក ខព តនាវបនានបញន

នបនតមកគកពនានា។ ខព ជនាបឃឃនាងននាគកពនានាអរយៈ

ពនាេបនខនាទើបខនាងបនាន ដនារះលនាងខព កនានាយពនាេរែឋបនាហនារ

រច។ ននាខនាឧភនា ឆ នា១៩៧០ អងកនារបនានចនារតនាងខព ឲយមក

ននាពនានាកបនានា នងរបន២៥។ ននាអឡព ងពនាេននារះ យបនាន

ណនាននាខព ថនាតនាវរៀបចមេ�ឋ នាន ននាពនានាកបនានាឲយទនាជនាបងអ នា

ករបយើង។ កនានាពននារះ ពនាយនាមកសនាងកមនាងយវជន

យវននារឲយបនានចនាើន ដើមបបញន នទនាបងក បក ព ងជរបែវរត នហើ

យតនាវធវ ើ កមភនាពឲយបនានយរអងវ នាងរទនាទៀរ។ កនានាយ

កនារជប� នារយៈពនាេែបថង នាយ បនានទនាពនានាកបនានាដើមបបនាជ

�នាកផនានកនារែចរទនា៖ ទ១) រៀបចកមនាងសនា.អ.អនាឲយបនាន

គនាបកននាងក ព ងសនាកកៀនសវ នាយ ទ២) តនាវទបទេកមនាងបនា

ជនាជន នងបបនាកកមនាងបនាជនាជនកឲយទនាខនាងបែវរត នឬជឿ

ជនាកទនាលើ បែវរត នឲយសនារះគតនាវ រកវធឃនាននាអប ររនា

រនាងគនាបបនាបយេ នាង។បនាហនាេមយខនាកនានាយមក យបនាន

ធវ ើែណើរចរះតនាមរបនរដនារះសអ នាងកនារះធ ហើយបនានឆៀរ

ចេបនានាបខព ថនាកងកមនាង ដនាេធវ ើែណើរកនារតនាមននារះមនានព

រផ នាកមយផ នាកគជនា កងកមនាងរបបកសរឯមយផ នាកទៀរ

គជនាកមនាងរបយើង។ កនានាយពទទេបនានផនានកនាររចមក

ខព បនានយកមកអនវរតដនាយ រៀបចកមនាងឈរជើងននាកៀន

សវ នាយនងបញន នទនាខនាងកនានាមជនាហរហនារ។ កនានាពននារះខព ចនា

ញទនាធវ ើ កមភនាពឃនាននា អបរ បនាជនាជនដនាយ នយនាយ

វនាយបនាហនារបបនាកកមនាងរណរសរបបកស។

ននាខនាកញញ នាឆ នា១៩៧០ ដនាយសនានកនារណមនអន

គនានារះននាខនាងពនានាកបនានាខព ក មនានាចចរត ចរះទនារបនរដនារះ។

ពនាេននារះយបនានបនាគេភនារកច ឲយ ខព ធវ ើជនាមនាជកនគរ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

20

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

បនាេរបន២៥។យ បនានបញនាកអពបញហ នាខរះៗថនាភនាព

កនារផនាក ព ងមនឯកភនាព� នាននារះទ លពនានារះក ព ងននារះមនានកនាវ

ផនធវ ើជនាទបនាកសនា។ ចពនារះបកពករប ខប រចរ ើនក

តនាវ� នាជនាមយយនខនាងណនា ដនាយពកននារះចងបនានអណនាច

រៀងៗខល ន។ ែច នារះ ពនាេចរះធវ ើកនារគតនាវកត នាបមហនាជន នង

តនាវចនារះធវ ើកនារវនាយបនាហនារគនាបវធ។ បននាបពខព ធវ ើកនារបនាន

បនានាពរថង នាកមនានពនារត កនារណ យនបនាញមនាប កនាវ ផន។

លើពននារះទៀរខ នងចរ ើនកបនានចនាបបងមបរត យក

ទនាមនាប នងបនានចនាបយយកទនាឃឃនាងននាពនានា�វ នា

។រឯនរសនារប យ ឈនារះណនារន នងខនាមតនាវបនានចនាប

ឃឃនាងននាសនាកកនារះធ។ កនានាយមក កបនានចនាបមមរត

េនងខព ឃឃនាងទៀរ។ មនយរបេ ននានបងឌច(រណនាងបកស

ននា-២១) នងមហនាជនបនានធវ ើកនាររវេ នាទើបពនាមដនារះលនាង

ខព នងមមរត េវញ។ រមកទៀរខបនានបនាគេភនារកច ឲយ

ខព ធវ ើកនារននារនាងពមមយកននាង។ ពនាេននារះ ខព បនានបផឲយ

មហនាជនបផនាញកនា�នាបផនាញទកថ នា នងមនារននាក ព ងរនា

ងពមជនាចនាើន។

ននាឆ នា១៩៧១ខព បនានទនាមភនាគនររហើយអងកនារ

បនានចនារតនាងខព ឲយែកននាននារបន៣៣។ ននាពនាេដនាេខព ទនា

ែេពនានា�វ នាបនានរយៈពនាេបនានាពរថង នា ទើបខព បនានជបជនាមយ

យ ននាក ព ងផរះបនាជនាជនហើយយកបនានរខព អពភនាព

កនារណននារបន២៥ថនា តើយេ នាងែចមត នាចដនារ។ ខព បនានរនា

យកនារណព កមភនាពជនាកសត នាងជន យ រហរែេចប

។ កនានាយមក យ បនានហនាខព ដើមបឧទនាននាមឲយសនាេ

ខសនារយៈសនា.អ.អនា ដនាេមកព របន២៥ បននាមទៀរមនាន

ឈនារះដនាក, បេឡន ញ ហនា សនារ,ហមរេនារហនាសនានរ,វធ

ធហនាមេនាងនងននារឡព ងផេ។ កនានាយពឧទនាននាមរចមក

យ បនានចនាបផត ើមបើកវគរៀនតនា ដនាយមនានអ កចេរម

មនានឈនារះបេនាងគនា មកពវបបធមរបន៣៣ តនានគណៈសនា

ក៥៥ពនាមទនាងមនាននរសនារពរននាកផសនាងទៀរ។ រឯខព បនានននា

បងបអន នមកែេផន វលនាខ៣ពនាេននារះ មេនាន ន បនាធនានរណ

រសសនាករនាងបនានចនាញមក ទទេខព ហើយរៀបចកននាង

ឲយមនានាក។ ននាពនាកថង នាបននាបអន នងយបនានជរះមេ រមក

ជបខព ដើមបបនានាបឲយននារ ៗ ទនាមនានាកននាមនររបនវញ។ លើ

ពននារះទៀរយបនានបនានាបថនាអងកនារនងបនាគេអនាវធនង

កងទពផងដនារ។ មនយរបេ ននាន អន នងឌចបនានធវ ើែណើរមក

ជបខព ដើមប រថនាតើកមនាងរបមនានបេ ននាន ជនាពសនាកមនា

ងសនា.អ.អនា។ពនាេននារះ ខព កបនានរនាយឈនារះជនអននងឌច

ែច រទនា៖ គមនានឈនារះដនាក,វធធ,គម,សនានរ,បេឡន ញ,ជឿ

ន,យ,ននារ យ,ននារមនាយ,ននារឡព ងផេ,ននារ តនាបនងខព ។

រហរែេ ឆ នា១៩៧២ ខព តនាវបនានអងកនារចនារតនាងឲយ

ទទេរននាទជនា ងកនារវរសនាននារចលនាខ១៩ ក ព ងរបន៣៣។

ននាក ព ងវរសនាននារចននារះ មនានគណៈមនាបញនាកនារបននាកមនាន

ឈនារះវទធ,មេ ន នងខព ។ បននាបមក អនបនានឧទនាននាមខព ឲយ

សនាេខសនារយៈសនា.អ.អនា ននាកងវរៈផសនាងទៀរ គមនានឈនារះ

ហមបញនាកនារវរសនាននា១១ របន៣៣យ អនបញនាកនារវរៈ

១១កនានាយវរៈ៣៣០នររអងអនសនាននាធ ក ព ងវរៈ១១កនានាយ

អនវរៈ៣៣០ទច ងកនារវរៈ១៧ របន៣៣ នងកឿន ងកនា

រវរៈ១៥របន៣៣។ននាពនាកកណត នាេឆ នា១៩៧២ តនាបនាន

បញន ន ហយន ទនាធវ ើបនាធនានននារបន៣៣វញ។េរះែេ

យបឡើង តនាបនានបនាជណនារះណនាេជនាមយអន,ឌច,

ឃម, ននារជម នងខព ។ ក ព ងកនារបនាជណនារះណនាេននារះតនា

បនានលើកពបញហ នារបបកសពរ គមនានបកសកមព យន ត កមព ជនា

នងបកសពេករកមពជនា។

ននាចងឆ នា១៩៧២ អងកនារបនានណនាននាឲយវនាយ

មនាកចេរបនខនាងគនាបទកននាង បេនត នា ខព បនានលើកនវមរថនា

យើងគរវនាយខនាងេមៗ បនានហើយពនានារះកនារវនាយមនាកព

ឥឡន វកមនអនាចឈ រះខនាងបនានដនារ។ ម េ នាងទៀរទនាហនាន េន

នេ មនានទធតនាយនតហនារះរថកនានារះកនាភើងរចធគនាបធន។

ែេឆ នា១៩៧៣ ខព ទទេបនានមខគនារជនា ងកនារវរសនាននារច១

៣៤មភនាគនររ។ កនានាយមក ខព បនានហនាកនាមខព មកបនាជដើ

មប�នាកផនានកនាររករនានខនាង កនានតនាខនាងឡើងរមទនាងរែវបនានា

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

21

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ងនងវសនា។ រនាេផនានកនារ របបែវរត នទនាងអយើងតនាវ

តនាបផនាញចនាេ។ ក ព ងអងបនាជបនានកណរឲយតនាសៀង នង

អនារទនាទនាកទងពមឿន ននាម កនាពើឃ កនាពើរបន

៣៣ពនានារះពមឿន គជនាអ កធនាបចនាញចេននាតនានាខ នាដើមប

គនាយសនាេទនាកទងកត បខយននា បននាយតនានាខ នាននារះ។

ចពនារះកនារទនាកទងននារះគ បនានរនាយកនារណឲយខយច

ននបលើកដនាយលើកទមយរនាយកនារណអពកនារ រនាររបនារ

កមនាងមករបនរដនារះ។ លើកទពររនាយកនារណពកមនាងដនាេ

ចរះតនាមផន វលនាខ៣ទនាកបនាេថ េវរតបនានាសនាទ។ នងលើកទ ប

រនាយកនារណកមនាងដនាេចរះចននារះពផន វលនាខ២ នងលនាខ៣ដើ

មប អកឡព កកងកមនាងខនាងកើរតនានាខ នា។ កមភនាពមយទៀរ

ននាពនាេដនាេខព ទនាែេមភនាគ ខព បនានបផឲយកមនាបនាេ

នងយទធជននាកង១៣៤ទនាទនាងជនាមយកង១៤០ ដនាេជ នាក

ងមភនាគចនា។កនារធវ ើបនាបននារះក ព ងគនាេបណងឲយ កងទព

មនអនាចហកនារ� នាបនានរងមនានងកឲយជឿទកចរត � នា។ កនានា

យមកអងកនារលើកទ រដនារះផន វលនាខ២ ពនាេននារះខព បនាន

រមមរត មេ ននងភឿនថនា តើយើងគររកវធបផនាញផនានកនារ

ននារះយេ នាងែចមត នាចដនារ?

ទនារះជនាយេ នាងណនា អងកនារបនានកណររចហើយថនាតនា

វបផនាញគនាបវធ។ អងកនារបនានចនារតនាង កងពេខព មកទបជន

យនងតនាម�នានសត នាបវទយព ដើមបរនាយកនារណ។ ខព បនានរនាយ កនារ

ណថនាឥឡន វខនាងពងនាកមខបនានចនន៤មេនាតនា ហើយបេនត នាយើង

តនាវមនានកមនាងជនយបននាមបនានបើមនែច នារះទនាកមនាងកង

ពេខព មនអនាចទបទេបនានឡើយ។ គណៈបញនាកនារមរម

ឮែចននារះកបនាញនាបែកទពចនាញវញ។ ពនាេកងពេខព ែកចនា

ញទនាខនាងបនានវនាយមនាក ចេែេផន វលនាខ២ទើប កងពេ

យើងហពទធចនាបបនានទនាងអ។រឯកងពេទ៧ចនាញពថ េ

លនាខ២ពនាេននារះអន បនានសក នារមកជបខព ដើមបរនាយកនារណ

អពទកេបនាករបបែវរត ន ពនានារះកេលនាកលនាង ឧប

រមដនាយគនាគនាកទនាខនាងចរចនា។ ពនាេននារះ អនាមនារកបនានទ

មនាកគនានាបបនាកកនានតនាខនាងឡើង ដើមបបង ឲយបែវរត នចរចនា។

ែច នារះ ឈរលើកមភនាពននារះ យើងតនាវធវ ើ កមភនាពអ

ទនាញជនាបគេកត អទនាញ ជនាអងភនាពកត ជនាពសនាអទនា

ញកឲយបែវរត នទនាមរមមខទៀរ។ កនានាពននារះបយអព

រឿងយនតហនារះបនា៥២ នងអនា១១១។ របសនាចកត មកគធវ ើ

នត មនធ ដើមបផតល េគនាេជហរកងទពបែវរត ន។

កនានាយទទេផនានកនារននារះហើយខព បនានយកទនាផសនាយ

ឲយមមរត មេ ន,ភឿន,តនាសៀង នងរេ នាណនាក ដើមបអនវរត ឲយ

បនានទនានពនាេវនា�នា។ ខព ខរកគនាបវធធវ ើយេ នាងណនាអទនាញ

យទធជន នងកមនាបនាេឲយគនាកទនាខនាងចរចនា។ ននាខនាវចឆេ កនា

ឆ នា១៩៧៣អងកនារចនារតនាងខព ឲយ ទទេ ងកនារវរសនាននាធ

លនាខ១២ដនាយននាក ព ងកងននារះមនាន៤វរសនាននារចគមនានកង

ពេ៣៤០,៣៥០,៤០១,នង៤០៥។ កនានាយមកខព បនានជប

ណនារះណនាេជនាមយកងនមយៗថនា ននាពនាេធវ ើ កម ភនាព

តនាវបនាងបនាយរ កឲយកង៤០៥ ចនាបចណចខសនាយបនានឲយ

សនារះបនា នបើកងននារះ ចនាបចណចខសនាយបនានចបនា ជនាបនាក

កនារហើយ។ មយខនាកនានាយមក អងកនារបនានចនារតនាងឲយអង

ភនាពខព វនាយមនាកចេមរម តនាមផន វលនាខ៤។ពនាេននារះ

ខព បនានបនានាបទនាកងពេ៣៥០ ថនាបនានបើមនានខនាងវនាយ

មនាកចេទនារះប ថើរជើងកត ឬរថកនានារះកត មរតតនាវបផឲយ

យទធជនែកចនាេខសនាតនាៀម ដើមបរខនានផនានកនាររដនារះផន វលនា

ខ៤។រហរែេខនាមករនាឆ នា១៩៧៤អងកនារបនានបើកមរ

ម ពនាញពនាេននារះខព បនានបនាជជនាមយមមរត មេ ន,ភឿន,

អនារ,សឿន,ធ នងន។ ខព បនានរនាយកនារណអពផនានកនាររប

បកស គរដនារះ ពនាញ។ ែច នារះ វនាគជនាផនានកនារដនាេយើង

តនាវបផនាញចពនារះកនាររដនារះ ពនាញ ដនាយកងនមយៗតនាវ

ម នាកនារបនានបើខនាងវនាយមនាកចេ យើងតនាវបផ

ឲយយទធជននងកមនាបនាេែក នងររចេខសនាតនាៀម។ ននា

ពនាេវនាយខនាងខព តនាងតនាធវ ើកនាររនាយកនារណ តនាមវទយពជនាញក

ញនាបជនគណៈបញនាកនារមរម។ បណងននាកនាររនាយកនារ

ណននារះដើមបឲយខនាងចនាបចណចខសនាយបនាន ហើយកងទពក

បនានែកថយជនាហរហនា។កមភនាពមយទៀរ អងភនាពរប

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

22

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ខព បនានបផឲយយទធជនមនចេខសនាតនាៀមជនាចនាើន ដនាយបផ

ថនាមរតណនាមនសនាេខល នអនាចទនាមនានាក ននាមនរពនាទយ

បនាន។ កនាេននារះកងកមនាងមយវរសនាននាធរបខព បនានបផ

ឲយយទធជនចេទនាដនាកពនាទយជរ២០០ននាក។

កនានាយមក ខព បនានចនាញពមរម ពនាញ ដនាយ

អងកនារបនានលើកទ ទនា វនាយរដនារះទកនាងកពរ។ ខណៈននារះ

ខព បនានហនាមមរត មេ ន,ភឿន, សឿន នងអនារមកបនាជ�នាក

ផនានកនារដើមប បផនាញគមនានាងរដនារះកនាងកពរ។ កមភនា

ពននារះគវនាយទតនាងខនាងននាចពនារះមខ កឲយមនានាចបនានឲយ

សនារះគយើងតនាវបនធវ ើជនាបនាញឆនាវៗ ឲយឮរ ន រកនាភើង

បេនត នាកឲយចទតនាងខនាង។ កនានាពននារះ មនឲយលើកខសនាតនាៀម

ទនាមខឡើយ។ មនតនាបេណណ នារះ កបនានបផនាញគនានាបរសនាវ

ជនាចនាើនដនាយបនាញពនាវនាេពនាកនាេ នងបផឲយររ

ចនាេមរមទៀរផង។ ននាពនាេវនាយចេ មរម

កពរ ខព បនានជបជនាមយអនពនានារះអងកនារហនា�នារមកជប។

ពនាេជបខព អនរខព ថនាតើ មនានាចឬទនាចពនារះមរមកពរ

ននារះ? ខព បនានឆើយថនាទនាមនរចទនាពនានារះមខញញ នាផនានកនាររ

ដនារះននាឆង នាយខនាងណនា។ អន បនានបញនាកបនានាបខព ថនាឥឡន វ

ធវ ើយេ នាងណនាកឲយមនានាច។ បននាបមក អងកនារបនានចនារតនាង

ខព ឲយចនាកចនាញ ពមរមកពរផនាទនាឈរជើងននាវនាេ

រនាញ នងកនារះកង។ ពនាេននារះ ខព បនានហនាមមរត មេ ន,ភឿន

ន,អនារ,គនាន,រេ នាណនាក នងសៀងមកបនាជ ដើមបជនាើរើ

កមនាង�នាកផនានកនារឲយអនវរតជនាបនតបននាប។ រហរែេខនាកកក

�នាក ព ងឆ នាែដនាេអងកនារបនានឲយខព ចនាញពកនារះកងវញ។មយ

ខនាកនានាយមកខព តនាវបនាន អងកនារចនារតនាងឲយធវ ើជនាអនលនាខនា

របន៣៣ ដនាយទទេភនារកច �នាចដនាយឡនាកគខនាងយនា

ធនា។ ពនាេខព មកែេរបន៣៣ ខព បនានឆៀរចេបនានាប ម

មរត មេ នថនាយើងនងបនតកនារទនាកទង� នាែដនាេ។ ននាខនាធ ន ឆ នា១

៩៧៤ពនាេទទេបនានផនានកនារពបកសថនា រដនារះ ពនាញ នងរ

ដនារះបនាទនាកមពជនាទនាងសនាងក ព ងឆ នា១៩៧៥ ខនាងមខននារះខព ក

បនានហនាចរត ,ប,នាន,ឆនាង,ផនារ,ផនា នងននារវេនាងមកបនាជ

ដើមប�នាកផនានកនាររទនាទៀរ។

កមភនាពចននារះពឆ នា១៩៧៥ រហរែេចនាបខល ន

បននាបព ខនារកនាហមទទេបនានជយជម រះ លើកង

កមនាងសនាធនារណរែឋខនារននាខនាមនាសនា ឆ នា១៩៧៥ ពនាេននារះក

ងកមនាងរបននារវេនាងនងកងកមនាងរបផនារបនានធវ ើ កម

ភនាពែរផរះបនាជនាជនអ៣០ខ ង នងបនានបផនាញមនារជយ

ណឌ ជនាចនាើនផសនាងទៀរ។ ននាមនពនាេរៀបចរដនារះអងកនារ

បនានណនាននារចហើយថនា ចពនារះមនារជយណឌ ដនាេបនាមេ

ព ពនាញទនាងអអ ករនាេ� នា ហនាមបេរះពនាេឲយសនារះ គទកឲយ

អងកនារជនាអ កចនារចនាង នងដនារះសនានាយជន។ ពនាេននារះខព បនាន

បនានាបនរសនារននា ពនាេឥឡន វននារះឆនាបទនាជញន នឡនាន ថ នាពនាទយ

នងមនារផសនាងទៀរដនាេែកមកព ពនាញ តនាវយកមក

រកសនា ទកក ព ងរបនយើងដើមប បនាើបនានាននាថង នាខនាងមខ។

កនានាយរដនារះបនានកនរះខនារចមក អងកនារចនាបផត ើម លើក

ផនានកនារបនា មអ នារពកបណត នាកត ម។ ក ព ងពនាេននារះ

ដនារខព បនានលើកឡើង ក ព ងអងបនាជគណៈសនាកថនា តើយើង

មនានកមនាងឯណនា គនាបគនានានដើមប បនាមអ នារពកកត ម

ទនាងននារះេរះតនានាតនាមនានកនារជនាជនានាងពកមនាង មេ�ឋ នានជយ

ទើបអនាចមនានាចបនាន។ ពនាេននារះ កមនាងមេ�ឋ នានមយចនន

បនានធវ ើ កមភនាពពនាវនាេពនាកនាេ បណត នាេឲយបនា ជនា

ជនមនានកនារភនាកផអ ើ េ រហរែេររចនាញពមមយទនា ម

មយជនាហរហនា។

រឯខព បនានទនាពនានា�វ នាជនាមយបងចងហើយកបនានជប

ង នងទធដនាេស នាកននាផសនារខនាងេចពនានា�វ នា។ កនានាយ

មកខព នងបងចងកបនានបនត ែណើរឆនារះទនាមនរសនាក៥៥។ បេ

ននានថង នាកនានាយមកហមអនលនាខនាសនាក៥៥ បនានមកជបខព ននា

មនរ៣៣បនាននយនាយបនានាបខព ថនា មនានអ កជមៀម នាកស នាក

ននាផសនារពនានា�វ នាសនាេខព បេនត នាអ កជមៀននារះ តនាវបនានបញន ន

ទនារននាមខនាងគងឃកពងរនាប រចទនាហើយពនានារះននា

ខនាងេចពនានា�វ នា មនានបនាជនាជនរននាចនាើនករះករទើបតនាវបនា

ងចនាកបនាជនាជនបណត នាកតនាមឃនមយៗ។ មននងខព វេតនាឡប

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

23

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ទនារបន២៥វញខព បនានជបតនា ចននពរែងដនាយលើកទ

មយខព បនានជប�នារននាមនរសនាកជនាងក នា នងលើកទពរននា

វទនាេយកពង។ ក ព ងកនារជបននារះតនាបនាននយនាយបនានាប

ខព ថនា យើងតនាវធវ ើ កមភនាពបនាបជនាកសត នាង គបនាឆនាងបផច

បផនាញបងក កនារអកឡព ក ដើមបបងក ើរភនាពច�នាចេ នងរនារនា

ងែេចេននារ បែវរត នរទនាទៀរ។ រហរែេខនាមថននា

ឆ នា ១៩៧៥ អងកនារបនានចនារតនាងខព ឲយទទេរននាទជនាអនលនា

ខនារបន២៥។

កនានាយមកយនាយេបនាពនធតនា បនានធវ ើែណើរមក

តនាខនាដនាយយកកនខព ដនាេរននាជនាមយ�នារមកជនាមយផ

ង។ពនាេននារះយនាយេ, ជនា នងខព កបនានបើកអងបនាជណនារះ

ណនាេអពកនារគនារដនាេតនា បនានផត នាផើតនាមរយៈបនាពនធ

រប�នារ។ យនាយេបនានឲយែងថនា ខព តនាវធវ ើកនារទនាកទងឲយ

ជនាបជនាមយជនាននាពនាេខនាងមខពនានារះជនា នងតនា�នានអវ

ខ� នាននារះទនា។កនានាពននារះ ខព កតនាវទនាកទងជនាមយតនាសៀន

ដនាេមកពកពងតនានាចផនា មកននារបន២៥ ននារះដនារ។

ចនាបតនាងពពនាេននារះមកខព នងជនាចនាបផត ើមទនាកទង� នា។ជនា

ចនាបផត ើមឲយឧទនាននាមគណៈសនាកមយចននឲយខព បនានសនាេ

ដើមបកនានតនាគនាយសនាេធវ ើកនារ។ ជនាបនាននយនាយថនាមនានគ

ណៈសនាកខរះគជនាកមនាងរប�នារផនាេ ហើយគណៈសនាក

ខរះទៀរគជនាកមនាងចនារបជយរបចរ ើន,ខ នងសនា។

ខព មជមនានាបជនបកសបននាមទៀរថនា កនាេពចងខនាវចឆេ កនា

ឆ នា១៩៧៥ គជនាពនាេដនាេខព មករៀនននាសនា�នាបកសហើយ

បកសបនានរៀបចធវ ើ ន បនារសនាែឋកច ។ ពនាេននារះ ខព បនានជប

ជនាមយតនាក ព ងន បនារននារះ។ ខព នងតនាបនានពគនានារះអព

កមភនាពដនាេធនាបបនានធវ ើកនងមក អរយៈពនាេបនាហនាេ

១០ននាទរចកវេតនាឡបទនាកននាងរៀងៗខល នវញ។

ននាដើមឆ នា១៩៧៦ ជនាបនានណនាននាអពផនានកនារែចរ

ទនាននារះ៖ឥឡន វបកសកមព យន ត កមព ជនា បនានបនាកនាអពមនា�នាប

នតបែវរត ន ងមនយម នងកនារកសនាងងមនយម។ែចននារះ

ផនានកនារយើងគតនាវបផនាញ រនារនាងចេននាននារះកឲយទនាមខ។

បននាបពណនាននារចខព បនានយកផនានកនារននារះទនាណនាននាបនត

ខនាងសនាកកនារះធ នងតនាមមនរពនាមទនាងកងទព។ ម េ នាង

ទៀរហនាមបនានាមមនឲយបេរះពនាេែេ កងទពវៀរណនាមននា

តនាមពនាដនានដនាេជនា មនធមរតយើងតនាងតនាពពនាេមន នង

ទនាថង នាអននាគរ។ ននាខនាឧភនា ក ព ងឆ នាែដនាេ ខព បនានជបជនាមយ

យ ននាសនានយអគ នចនាកអងនានា។ ពនាេននារះ យ

រខព ថនាតើយេ នាងមេនាចចពនារះភនាពកនារននារបន២៥ននារះ?

ខព ឆើយបនានាបយវញថនា អងកនារបនានបនាមអ នារខសនាចរ ើន,

ខនងសនាអជនាចនាើនរចមកហើយ។ ចពនារះកនារទនាកទង

របខព ពវថង នាននារះគជនាមយជនាផនាេតនាមត ង។ ែេខនាកកក �នា

ឆ នា ១៩៧៦ជយបនានធវ ើែណើរមកសនាកកនារះធហើយបនានឆៀ

រចេរខទកខព ។ ក ព ងឱកនាននារះដនារខព កបនានរជយថនា

តើជយឯងអញើញមកមនានកនារអវ ដនារ? ពនាេននារះជយបនាន

ឆើយ របវញថនាខព មករកសនាវពជកនាមន៤-៥បនាវ។ កនានាព

ននារះជយបនានរតនាឡបមកខព វញថនា តើ កមភនាពបនាជនាជន

នងកមនាបនាេយេ នាងមេនាចដនារ? សនានាបតនាពនាេននារះ ខព បនាន

ឆើយតនាមរបៀបគនាេជហរបែវរត នថនា �នានបញហ នាអវ ននារះទនា

រមទនាងបនាជនាជនចនានងបនាជនាជនថ។ មនយរបេ ននានជយកវ

េតនាឡបទនាវញរឯខព កបនានរៀបចែណើរទនាបនាជែណនាច

ខនាបេនត នាមនទនានែេគនាេដនាផង សនានាបតនាឡនានបនាកកង។

ខព កបនានទនា មនានាកននាកននាងតនាសៀន លនាខនាសនាកសអ នាង។េរះ

ពនាកឡើងទើបយើងបនត ែណើរទនាជនាមយ� នា។ អឡព ងពនាេ

ដនាេខព ស នាកននាមយយបខព បនានឆៀរពនាេណនារះណនាេ

ជនាមយតនាសៀនជនាចនាើនហរហនារ ទើបខព បនានែងថនាតនាសៀន

គជនាខសនារយៈរបតនា ដនាេបនានឧទនាននាមឲយសនាេជនា

មនាជកបកសពេករ។ ពរបខនាកនានាយមកខព ទទេបនានភនារកច

ទនាខនារត កពរ ដើមបជបតនាផនរអពផនានកនារបនាឆនាងនងរនា

រនាងបែវរត ន ងមនយម នងកនារកសនាងងមនយមននារះ។

កនានាយពបនាជែណនាចខនារច ហើយខព បនានវេតនាឡបមក

មនានាកននាតនាខនាវញតនាមទមនាបចនា។ ននាពនាេមកែេតនា

ខនាខព តនាងតនាបនាជជនាមយជនាជនាញកញនាប ដនាយលើកអពប

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

24

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

កសពេករមកនយនាយជនាហរហនារ។ កនានាយពនយនាយអព

បញហ នាននារះចបជនារខព ថនា កនាេពថង នាមនមនានឃើញជយចរះ

ទនាកនានាមដនារឬទនា? ខព បនានឆើយថនាឃើញហើយបនានចេកននា

ងខព ដនារបេនត នាមនបនាននយនាយអវ ចនាើនននារះទនា គនានានតនារខព អព

ភនាពបនាជនាជននងកមនាបនាេតនាបេណណ នារះ។ ជនាបនានបនតថនា

ជយទនាននារះក ព ងគនាេបណង កត នាបភនាពកនារណបនាជនាជន

ដើមបធវ ើកនារវនាយបនាយទធននាពនាេខនាងមខ។ កនានាយមកខព បនាន

ធវ ើកនារណនាននាពវធអនវរតធវ ើយេ នាងណនា បផនាញឧបករណក

កមដនាយបនាើមធនាបនាយរចធកត ដនាេទនាកទងខនាងផ នាកក

កមដនាេអនាចបផនាញបនាន។ រឯកនារគនារធវ ើសនានាចមក នារវញខព

បនានណនាននាមនឲយពងនានាបែខនាងពនាកទនា ពនានារះែសនាកទននាមន

ែចែសនាកសនានាននារះទនា។ ចពនារះកមខនាងលើននារះខព តនាងតនា

ណនាននាជនាញកញនាប។

ននាខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦ជនាបនានហនាខព នងតនាសៀនទនា

ណនាននាថនាននាពនាេបណយខបបកសខនាងមខននារះយើងនងរៀប

ចធវ ើរែឋបនាហនារ។ ចពនារះរែឋបនាហនារននារះ គយើងមនានាចយក

បនាជនាជនពខនាងរបនយើងដើមបធវ ើបនារកម។ រឯកននាងផសនា

ងៗ គរៀបតនាមមខញញ នា�នាចដនាយឡនាកព� នា។ មខញញ នា

ខនាង យើង គតនាវទនាតនាមផន វលនាខ១ នងតនាមផន វតនាខនាននារះ។

ែច នារះស ើតនាៀមរៀបចផង។ បននាបព ទទេបនានផនានកនារច

ហើយខ ព កបនានយកផនានកនារទនាងននារះ ទនាផសពវផសនាយទនាែេ

មេ�ឋ នានតនាមសនាកកនារះធតនាមមនរ នងកងទព។ មន ថង នា

បណយខបបថង នាខព បនាន ធវ ើែណើរមកជបជនាមយជនាននា តនាខនា

ដើមបទទេផនានកនារេមអ រ។ ពនាេជបជនា�នារបនានបនានាបថនា

មនទនានទទេកនារណនាននាថទៀរទនា។ ខព រងចនាផនានកនារននារះរហរ

ែេជរមយខនាទើបែងថនាផនានកនារននារះ គបនាកកនារណហើយ

។ឥឡន វននារះអងកនារចនាបផត ើម បនាមអ នារជនាបនតបននាប។

កនានាយពនាេឮែណងននារះខព បនានវេ ទនាធវ ើកនារគនារបែវរត នជនា

ធមតនាវញ។រហរែេខនាវចឆេ កនា ក ព ងឆ នាែដនាេខព បនានមករៀន

វគកសនារបបកស។ ពនាេននារះ ខព បនានជបជនាមយ យហើយ

�នារបនានរខព ព ភនាពននារបន២៥ យេ នាងែចមត នាចដនារ?

ខព បនានឆើយថនាអងកនារននា តនាបនាមអ នារខសនាចរ ើន,ខជនា

បនតបននាប។ មត ងឃើញឈនារះននារះឯមត ងទៀរ ឃើញឈនារះ

ននារះ។បេនត នាឈនារះទនាងអននារះ ខរះកចនាបបញន នទនាអងកនារ

រចរនាេហើយ។ យ បនានបនតថនាតនាវពនាយនាមកនារពនារកមនា

ងចនាបនាយរ បនាកកនារណ។ចពនារះកនារទនាកទងខសនារយៈននា

ខនាង បពនាវញ គតនាវផអ នាកមយរយៈនពនានារះអងកនារកពង

បនាមអ នារជវញ រឿងរេ នាវរែឋបនាហនារននាថង នាបណយខបបកស ។

យ បនានបនតទៀរថនាបែវរត ន ងមនយមននាពនាេឥឡន វននារះ

គកនានតនាជនានាេជនានា ហើយែច នារះ កនារគនារតនាវបនាងបនាយរ

ឲយបនានមនានទនាន នងតនាវខបនាងបនានាងកសនាងកមនាងសនា.អ.អនា

ឲយបនានចនាើនថនាមទៀរ។

តនាមកនារឃនាននាអបរជនាបនតបននាបកនងមកននារះ ខព

បនានអបរមនានឈនារះែចរទនា៖ឈនារះកនាម,បេ នាក,សនា,ទន,ននា

រ ខនា,ននារម,ននារមេ ន,ននារថនា,ននារ ផនារ,ននារមឿននងននារអន។

កមនាងទនាងននា ខព បនានអបរកសនាងហើយបនានចនារតនាងជនាភ នាក

គនារ សនា.អ.អនារចហើយដនារពនាមទនាងបនានធវ ើ កមភនាពបនា

ឆនាង នងបផនាញបែវរត នជនាហរហនារតនាមផ នាករបពកគនា

ែចជនា ននាតនាមមនរពនាទយដនាយបផនាញថ នាពនាទយចនាកថ នា ធវ ើ

ឲយអនាបសនា នងវរះកនារឲយមនានគនានារះថ នាករហរែេសនាប។

ននាខនាងរមបនាញគតនាវបផនាញអបនារះបផនាញកធវ ើឲយយរយេ នា

វមនគនាបផនានកនាររបអងកនារ។ ចពនារះខនាងមេ នានកនសនាវ

តនាវបផនាញសនាវអងក រ នងមេ នានកនសនាវ។ រឯខនាងកនារ�ឋ នានវ

ញណនាននាឲយបផនាញឧបករណកកមនងបផនាញសនាវពនារ

ជនាដើម។

ននាឆ នា១៩៧៧ បកសកមព យន ត កមព ជនាបនានលើកគនា

េកនារណ វនាយមនាកបនាមអ នារខនាង យេ នាងខនាងកនាខ

ពឆ នាមនៗទនាងអ។ ជនាពសនាបនាមអ នារខនាងរងផនា

ក ព ងក ព ងបកសគនាបជនានថ នាក។ កនានាយមកជនាបនានរនាយកនារណ

មកថនាខសនារយៈសនា.អ.អនារបយើងតនាវបនានអងកនារបនា

មអ នារអជនាចនាើនរចមកហើយ រមទនាងផ នាកថ នាកកបនាេ

មេ នានែកននា នងថ នាកកនានាមៗរមកទៀរ។ែច នារះសនានកនារ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

25

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ណបនានាបនាេមយកមនារថនាមទៀរ។ ែចននារបនយើងបកស

កបនានបនាមអ នារជនាបនតបននាបដនារ។ ែេខនាមននា ក ព ងឆ នា

ែដនាេននារះជនាបនានហនាខព ទនាជបននាតនាខនា ដើមប�នាកផនានកនា

ររទនាទៀរ។ផនានកនារដនាេបនាជននារះគតនាវបផឲយឃើញព

ងមមហភនាពរបបកសកមព យន ត េបនាកគនាបផ នាក�នា

នអវ េអជនាងឯកជនននារះទនា។ ជនាពសនា តនាវបផយេ នាងមេនាច

ធវ ើឲយបនាជនាជនអជនឿលើមហភនាព។ ខព បនានធវ ើ កមភនា

ពទនាងននារះជនាហរហនារ នងជនាបនតបននាបដើមបបនាឆនាងនងអង

កនារបែវរត ន។ននាថង នាទ២០ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៨ អងកនារបនាន

ចនារតនាងខព ឲយទទេរននាទលនាខនារបន២៥ រហរែេអងកនារ

ចនាបខល នខព បនានននាថង នាទ១៣ ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧៨។

កនសនាម នាករបចនានគមសនានក ព ងចណនាមកនទនាង

បននាកដនាេននាររនានមនានជវរ បនានរៀបរនាបថនា ៖

ខព ឈនារះ សនាក សនាយ ហនាសនាកធ គជនាកនសនា

ចបងក ព ងចណនាមបងបអន នបននាក។ ខព មនានឪពកឈនារះសនាក

បនានាកនងមត នាយឈនារះ ចនានគមសនាន ហនា សនាង។ឪពកមត នាយ

របខព បនានបមនាើកនារជនាកងទពខនារកនាហម តនាងពមនពនាេក

ងទពខនារកនាហមឡើងកនានអណនាច។

ឪពករបខព មនានបបព រសនាអនាមបេនត នាមនវខ

ននារះទនា។ �នារជនាមនសម នាកចេចរត នយនាយលនាងសើច

ចនាើនននាក ព ងគនាសនារហើយកនៗនងបនាពនធសនាឡនាញ�នារណនា

។ ចណនាក ឯមត នាយរបខព មនានបបព ររនាងមសត ើងនង

កមខ។ខព រននាជនាមយ�នារចនាើនជនាងរននាជនាមយឪ

ពករបខព ។ ននាពនាេឪពកមត នាយរបខព បមនាើកនារននាសនាក

តនានាខ នារ(បច ព បបន សនាកបនាទ)ខនារតតនាកនាវខព តនាវបនានជែនឈនារះ

យនាយេ នងជតនាឈនារះតនា អររលនាខនាមភនាគប ម

យកទនាចញ មននាឯខនារត កពង។ យរៗមត ងទើបឪពករប

ខព មកយកខព ទនាលនាងផរះមត ង។ ពនាេខព ទនាលនាងផរះននាខនារតតនា

កនាវមត ងៗ ខព ឃើញមត នាយខព ធវ ើសៀងយេ នាងចនាើនមនានាបផរ

ផងែេកងទព។ចណនាកឪពករបខព បនានចនាញធវ ើកនារបនារ

ៗតនាងពពនាេម ហើយពនាេ�ង នាចទើបតនាឡបមកផរះវញ។

មនានពនាេមយខព បនានធនាកខល នឈធង ន ជែនរបខព ក

បនានបញន នខព ឲយទនាពនាបនាេននាឯមនរពនាទយ កនាងកពងសនា

ម។ពនាេែងែណងថនាខព ននាឯមនរពនាទយមត នាយរបខព បនានទនា

យកខព មកពនាបនាេននាក ព ងកនាង ពនាញវញ ដនាេមនានទតនាង

កបនារសនានពនារះមន វងស។ ស នាកននាឯមនរពនាទយក ព ងកនាង ពនា

ញខព មនវមនានអវ ហបននារះទនា។ ពនាេជនារះសបើយហើយខព

បនានមត នាយទនារននាជនាមយជែនននាឯខនារត កពងវញ។

មយរយៈកនានាយមកឪពកមត នាយរបខព បនានផនាម

ករននាឯកនាងតនាខនាវញហើយកបនានយកខព មកននាជនាមយ

ដនារ។ពនាេមកែេខព ឃើញមត នាយរបខព បងក ើរបនានកនបនា

ម នាកទៀរ។ មត នាយរបខព បនានរខព ថនាតើ�នាកឈនារះឲយបអន ន

ថនាមេនាច? ខព កបនានាប�នារវញថនាខព សនាឡនាញឈនារះវណណ ៈ។ បេនត នា

រហរមកែេពវថង នាននារះខព មនែងថនា មត នាយរបខព បនាន�នាក

ឈនារះឲយបអន នបនារបខព អវ ឡើយ។ រយៈពនាេពរបខនាននាផរះ

ក ព ងកនាងតនាខនាពនាេដនាេមត នាយរបខព រសនាខ �នារតនាងតនា

បនានាបឲយខព ទនាបើករបបអនាហនារហប បេនត នាខព មនហនានទនាបើករ

បបអនាហនារហបទៀងទនារននារះទនា ពនានារះខព មនបនានធវ ើកនារគនារ

ែចគនា។ ឃើញែច នារះឪពកមត នាយរបខព បនានយកខព ទនាផើននា

រនាងបបកមរមបនាញមយរយៈ ដើមបឲយខព មនានកនារគនារធវ ើន

ងគនា នងទទេបនានរបបអនាហនារ។ កនានាយមកឪពកមត នាយរប

ខព បនានយកខព ទនាផើននាមនរពនាទយបេ នានវញ។

ឪពកមត នាយរបខព បនានយកខព ទនាផើ ខនាងផ នាកផេរ

ឱថគនានាបពនានារះក ព ងផ នាកននារះមនានកមនារ ធវ ើកនារបនាហនាេជនា

៣០ននាកនងគនាពនាទយចណនាៗ៤-៥ននាក គជនាអ កមើេកនារ

ខតនាវលើកមនារនងកនារផេរថ នាគនានាប។មងរបខព ឈនារះ

វ េនកធវ ើកនារននាទននារះដនារ។ ននាក ព ងចណនាមកមនារទនាងននារះខព

មនានអនាយរចជនាងគនា។ ពនាេថង នាខព នងកមនារផសនាងទៀរននា� នា

សនាងមបកែបទនា�នាងទកទននា។ ភនារកច របខព គគនានានតនា

ឈរចនាចចយកគនានាបថ នា ដនាេធនាកចនាញពមេ នានងក រថ នា

បននាបមកបនាមេយកគនានាបថ នាដនាេផេរបនានទនាហនាេថង នា

ឲយ ងល រ។ ពនាេទននារពកនារគនារ ខព បនានយកបននាទនា�នាងមនានា

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

26

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

បចងភនាយកទនាធវ ើមហន ប។ ននាទននារះខព ទទេបនានរបបបនាយ

គនាបគនានាន។

ចនាបតនាងពធវ ើកនារនងស នាកននាមនរពនាទយ ននារះមក

ខព មនដនាេមនានឱកនាទនាលនាងឪពកមត នាយ ននាកនាងតនាខនា

ឡើយ។ ថង នាមយ ននាវនា�នាបនាហនាេមេ នាង៥�ង នាចមនានបរ

ម នាកបនានមកទទេខព ចនាញពមនរពនាទយ។ ខព សនាេថនាបរ

ននារះឈនារះខនជនាអ កបើករថយនតជនឪពក នងមត នាយរបខព ។

ខន បនានបនានាបខព ថនាអងកនារឲយទនាលនាងឪពកមត នាយ ននាសនាកថ

មថ ែច នារះមនចនាបនាចយកមងយទនាទនា។ បេនត នាខព ននាជម រះ

យកអវេ នានដនាេខព មនានទនាជនាមយ តនាមបណត នារបមត នាយខព ដនា

េផត នាថនា «ពនាេទនាណនាវនាចទនាឲយអ»។ ខនបនានទទេបញនា

ពថ នាកលើឲយនយនាយែច នារះដើមបេងលនាម ឲយខព ឡើងជរះរថ

យនត។ខព តនាវបនានែកកនារតនាមផរះរបខព ននាក ព ងកនាងតនាខនា។

ខព បនានខន�នាកខព ចរះ បេនត នាខនបនានាបខព ថនាឪពកមត នាយរប ខព

ននាមថឯណនារះ។ ខព បនានបនាកនាកថនាហផរះរបខព ហើយ

បេនត នាខនមនឲយចរះ។

ខព បនានទនាែេមនរនត ខជនានាអរព នា ននាមេ នាង៩

យប។អ កគនាបគនាងននាទននារះបនានឲយខព ហបបនាយ នងរកកននា

ងឲយខព មនានាករងចនារហរែេពនាកដើមបទនារកឪពកមត នាយ។

ននាទននារះ ខព បនានជបបអន នសនានងសនាចញនារខនាងឪពករប

ខព ចនន៤គនាសនារ។ អ កទនាងអតនាវបនានបញន នមកមនរនត

ខននារះរយៈពនាេពរថង នាមនខព ទនាែេ។ អ កទនាងអតនាវបនាន

អងកនារបនាងចនាកឲយទនាធវ ើកនារននាកងផសនាងៗ� នាននាជនាបជើង

ខនាងសនាកជគរ។ យរៗមត ងខព បនានបនាធនានកងទនាលនាងអ

នងមត នាយមងដនាេធវ ើកនារខនាងជើង ។ ចណនាកបអន នសនារប

ខព រននាក ព ងកងកមនារ។ ខព បនានរអ កននាទននារះសើរគនាប� នា

ពែណងឪពកមត នាយ។ ខព កបនានរតនាខនអ កគនាបននាមនរនត

ខននារះ បេនត នាតនាខន មនបនាននយនាយអវ ចនាើនទនាគនានានតនាបនានាប

ថនា«ដើរទនារកទនាឃើញហើយ»។ តនាខនមនបនានយកទនា

ពនារចពនារះកនារដើរ�នានវនយរបខព ទនា ពនានារះយេឃើញថនា

ខព ននាកនាង។ខព តនាមរកឪពកមត នាយ សើរគនាបកននាងននាបរវនាណ

មនរននារះ បេនត នា�នាននរណនាម នាកែងថនា អ កទនាងពរននាទណនា

ននារះទនាហើយកមនែងសនាកថ មថននាកននាងណនាដនារ។ខព

ដើរអចរតននាតនាមនឃើញកវេតនាឡបមកធវ ើកនារននាកង

កមនារវញ។ខព មនែងថនា ជនានាអរព នាគជនាកននាងេរែននារះទនា

ពនាេឃើញអរនាកែខព បនានរថនា «អៗពណនាឲយអរនាកែខព មន

ដនាេឃើញអរនាកែទនាឃើញតនាអសនានាចទកកឆនាយ»។ អ

របខព បនាននយនាយណនាននាខព ថនា «ករអអខធវ ើកនារទនា»។

ខព បនានបនានាបអរបខព ថនា «គនាឲយមកលនាងមេនាននាសនាកថ មថ

ហើយគនាមនឲយយកមៀកបពនាកមកជនាមយទនា ែេពនាេ

ននារះខព ដើររកតនារកមនឃើញសនារះ។ អរបខព កមនបនាននយនា

យបនានាបខព ដនារ»។

ខព តនាងតនាឮកមនាររបអងកនារចនាៀងបទ «ភនាពរនា

បសនារកនអងកនារអរមនានមេនាឪ»។ ពនាេចនាៀងមត ងៗកមនារ ទនា

ងននារះមងមើេមខខព ជនានច ។ ខព ងេហើយបនានរទនាអ

របខព បេនត នា�នារមនបនានបកសនានាយឡើយ។ អរបខព បនាន

បនានាបខព ថនា«កល យកមនារកកគនាឲយធវ ើអវ ធវ ើហ ងទនា»។ ខព តនាវបនា

នចនារតនាងឲយបនារះណត នាកែបនាចសនាែឡន ងមនងធវ ើកនារគនារ

ផសនាងៗទៀរ។

ននាទននារះខព ទទេកនារយកចរត ទក�នាក ពសនាតម នាក

ឈនារះវេ នានដនាេបមនាើកនារននាក ព ងមនរននារះ នងបរម នាក

ឈនារះខន។វេ នានធនាបមើេថនានងពខព តនាងពរច។ វេ នានែងថនាខព

គជនាកនាងដនាេពបនាកក ព ងកនារហបចក នងឧសនាហឈែច នារះ

រនាេពនាេបើករបបអនាហនារមត ងៗ វេ នានតនាងផត នាចងភនាឲយយក

មហន បដនាេខព ហបបនានបេណណ នារះ។ ចណនាកខនតនាងតនាឆៀងយក

ផនាឈើផើឲយខព រនាេពនាេដនាេ�នារ មកែកែននាបរវនាណមនរ

ននារះ។ខនបនានទកផនាឈើែចជនាផនាមៀន នងសនា�នាននាអ កយនា

មតនាមទមនាបននាពនាេ�នារមកែកែ ននាកបនារននារះមត ងៗ។

�នារ បនានផត នាអ កយនាមថនាពនាេថង នាខព នងមកហើយ ខព បនានាកែជនា

ែងថនា�នារយកផនាឈើមកផើ។

ននាឆ នា១៩៧៩ កងទពវៀរណនាម នង យនាធនា ខនារ

កនាហមបនាន ផនាងគនានាប�នាក� នាធវ ើឲយ បនាធនានមនរនត ខររ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

27

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

គនាចចនាញចណនាកអ កផសនាងទៀរ កររគនាចពគនានាបផនាង

ដនារ។ ដនាយសនារយខនាចគនានាបខព មនហនានទនារកសនាចញនារ

នងបងបអន ន ទនាខព បនតររទនាមខតនាមគណៈកងរហរែេពនាជនា

នេ។ននាទននារះ ខព បនានជបសនាតមេនាមេ នាយម នាក ឈនារះ អនារ

រេ។ រេ បនាន ហនាខព ឲយរមែណើរតនាឡបមកខនារត កពងវ

ញជនាមយ � នា។ ដនាយសនារតនាកត អនាណរអនាររេ បនាន យក

ខព ធវ ើជនាកនចញ មរហរមក។

រកឃើញរបថរមត នាយ

ក ព ងរយៈពនាេែបង ដនាេខព បនាកពមត នាយខព តនាងតនា

យនក�នារគនាបពនាេវនា�នា នងដើររក�នារគនាបទកននាងបេនត នា

ខព មនបនានជបនងមនបនានទទេែណងព�នារឡើយ។ បននាប

ពរបបខនារកនាហមែេរេ មត នាយចញ មរបខព បនានជនខព ទនា

រកមត នាយននាខនារត កពងចនាម ហើយននាពនាេដនាេខព តនាឡប

មកវញខព នងមត នាយចញ ម បនានជបគនានារះថ នាកចរនាចរណ

ដនាយកនាឡនាបរមេក។ ខព សនានថនាខព អជវរពនាេននារះហើយ។

ទនារះបយេ នាងណនា ខព មនបនានបញឈបកនារតនាមរកឪពកមត នាយខព

តនាមពនាេននារះឡើយ។ កនានាយមក ខព បនានទនាសនានយទរទស

នបេ ត លនាខ៣ឲយជយផសពវផសនាយែណង សវ នាងរកឪពកមត នាយ

របខព ។កនានាយមកខព កបនានទនាបេ ត បកឃព ដើមប ឲយវទយព

ជយផសពវផសនាយែណងននារះទៀរ បេនត នាពទទេបនានែណងព

�នារឡើយ។ ខព ដើររអ កម បេនត នាអ កទនាងននារះនយនាយថនា

មនធនាបបនានជបមត នាយខព ទនាបនាហនាេជនាអងកនារមនាបចនាេ

ហើយ។ននាយបមយ ពនាេដនាេខព តនាឡបមកពរែណងរក

�នារវញ ខព កបនានយេបត ឃើញមត នាយរបខព បនានាបខព ថនាមន

បនាចទនារក�នារទណនាទនាទនារក�នារននាគកទេសនាងទនា។

ននាពនាេខព ភនាកឡើង ខព កបនានបនានាបអពកនារយេបត

ននារះទនាកនានមត នាយចញ មរបខព ។ �នារកបនានាបខព ឲយឈបដើរ

រករទនាទៀរពនានារះឪពកមត នាយរបខព បនាហនាេជនាសនាបអ

ហើយ។ខព ចងែងពមត នាយរបខព ដនាយខព គរថនាទនារះបជនាឪព

ករបខព សនាបកមនានមត នាយននារដនារ។

កនានាយមកខព កបនានទទេែណង ពមត នាយរបខព តនាម

រយៈពម នាកតនាវជនាែនងមត នាយចញ មរបខព ដនាេបនានអនាន

ទសននាវែត សវ នាងរកកនារពរ ននាមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា

ហើយបនានឃើញរបថរមត នាយរបខព ឈនារះ ចនានគមសនាន

ននាលើទសននាវែត ននារះ។ ខព កបនានទនាកទងទនាមជឈមណឌ េឯក

សនារកមពជនា ហើយកបនានទទេែណងពបងបនាជែនមយ

ខនាងឪពកឈនារះ សនាក សនារ េ ន ដនាេបនានបនាកនាសវ នាងរកខព ។

សនាក សនារ េ ន តនាវជនាកល យរប សនាក សនារ ហនា

បនានាកនងតនាវជនាបងជែនមយរបសនាក សនាយដនាេននារ

រនានមនានជវរបនានរៀបរនាបថនា ៖

រយៈពនាេ៤ថង នា បននាបពរបបខនារកនាហមទទេជយ

ជម រះខព តនាវបនានឪពកមនាខនាងមត នាយឈនារះ តនាបនានាក មកយកខព

ពសនាកកពងរនាទ ក ព ងខនារតសវ នាយរៀង ទនារននាជនាមយ

�នារននារបន២៥ ដនាេមនានទតនាងននាទរមសនាកតនាខនា ខនារត

កណត នាេ។

ខព គជនាកនាងដនាេមនានណនាងជនាងគនា ក ព ងចណនាម

កនាងជនាចនាើនននាកទៀរននាក ព ងម។ ភនារកច ែបងរបខព ននា

មនររបន២៥ គធវ ើជនាកងកនារពនារ នងជនាអ កបើកឡនានឲយតនា

បនានាក។ខព ឃើញមនានតនាបគេកជនាង១០ននាក ជនាអ កធវ ើបញ

ឯកសនារផសនាងៗ។ក ព ងននារះមនានបនាធនានមនរឈនារះខនាមរេ នាមនាន

សនាកកណើរននាខនារតពនានាវនាង។

ននាចងឆ នា១៩៧៥ ខព តនាវបនានបញន នឲយទនាហនារកបល

នយទធសនាសនាតរយៈពនាេបខនា ជនាមយយវជនជនាង១០០ននាក

ននាសនាកតនាខនា ដើមបតនាៀមវនាយជនាមយវៀរណនាម។ បននាប

ពចបវគហវ កហវ នខព មនបនានបញន នទនាពនាដនានែចយវជនឯទៀ

រទនា។ ខព តនាវបនានចនារតនាងឲយធវ ើជនាកងកនារពនារ នងនរសនាររប

តនាបនានាកែដនាេ។តនាបនានាកបនាន បនាគេមេ រមេ នាកសនាអេឲយ

ខព មយគនាឿងមនានាបជរះររបតនាពសនាកមយទនាសនាកមយ

ននាក ព ងមភនាគនររ។ ពនាេខរះខព តនាវចរះតនាមកនារ�ឋ នានជនាមយ

តនាបនានាក ដើមបពនរយមើេបនាជនាជនធវ ើសនានាលើកទនបជកបនា

ឡនាយ នងអមែណើរតនាបនានាកទនាចេរមបនាជននាមនរមភនា

គនររនងទនាពនាដនានវៀរណនាម ដើមបលើកទកចរត កងទពឲយ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

28

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

មនានជហររងបងក ព ងកនារបនាយទធជនាមយកងទពវៀរណនាម។

ភនារកច របខព គ គនានានតនាយកបតនាទនាឲយលនាខនា

សនាកដនាយផនាេដនា នងតនាឡបមកវញដនាយពមនានបងអ នាបងអ

ងតនាមផន វឡើយ។ ថង នាមយខព បនានយកបតនាទនាឲយគណៈរបន

១៣ក ព ងសនាកតនានាកក។ ខព បនានជបតនាមេ កននាតនាមផន វ។ដនាយ

ឃើញខព ជរះមេ របនាបគហ នាហើយមនគនារព�នារ។ តនាមេ កបនាន

បញនាឲយកងកនារពនាររប�នារចនាបខព មករចមើយ ហើយ

ែរមេ រខព ចនាេននាចពនារះមខខព ។ ខព យញរខល នចពនារះកនារពនា

មនានរបតនាមេ ក។តនាមេ កបនានមព រខព ថនា «អនាណនាឲយជរះមេ រ

ដនាយ�នានកនារអនញញ នារយេ នាងែច នារះ » ? ខព បនានបនានាបតនាមេ កថនា

ជនានរសនាររបតនាបនានាកននារបន២៥នងមនានភនារកច យក

បតនាទនាឲយគណៈរបន១៣។ តនាមេ កបនានគរនាមថនា «ថង នាកនានាយ

តនាវជរះសនារះររបតនាបើមនែច នារះទនា �នារនង ចនាប មនាប

ចនា េ»។ ខព បនានតនាឡបមករបន២៥វញដនាយថើរជើងហើ

យបនានាបមេហនារននារះែេតនាបនានាក បេនត នា�នារពមនានមនារក

ឬ នយនាយថនាមេនាចឡើយ គគនានានតនាសត នាបហើយននាសងៀម

បេណណ នារះ ។

ននាក ព ងឆ នា១៩៧៦ ខព បនានអមែណើរតនាបនានាកទនាទ

ទេគណៈបនារ ចន ដនាេមកទសនកច បនាទនាកមពជនា។

គណៈបនារ ននារះបនានដើរទសននារនាងចកនា នងកនារ�ឋ នានជក

បនាឡនាយមយចននននាក ព ងរបន២៥។

ននាឆ នា១៩៧៧ ខព កតនាវផនាទនាធវ ើកនារជនាមយតនា

បនានាកននារបន១៣ក ព ងខនារតតនាកនាវ។ ជនាញកញនាបខព បនានបើក

ឡនានជនតនាបនានាកទនាចេរមបនាជ ជនាមយ តនាមេ ក ននាមនរម

ភនាគនររ នងមរម ែនដើមបសនាបងភនាពកនារណ

ននាតនាមពនាដនានវៀរណនាម នងដើមបលើកទកចរត យទធជនទនាង

អឲយខរខបនាងបនានាងកនារពនារមនារម។ ននាពនាេននារះ

តនាបនានាក គជនាអនបនាធនានរបតនាមេ កផងនងលនាខនារបន១៣

ផង។

ខព ធវ ើកនារននារបន១៣មនទនានបនានមយឆ នាផងតនាមេ ក

បនានែកតនាបនានាកឲយទនាបនាចនាកនារននារបន៣៣ ក ព ងខនារត កពង

ដនាេមនានទតនាងននាសនាកតនានាខ នារ។ ននាទននារះខព មនានរននាទ

មយទៀរគែកសបៀង នងមនារកទនាមរមមខតនាម

បណត នាយពនាដនានវៀរណនាម។

ននាចងឆ នា១៩៧៧ ខព បនានទទេបញនាពតនាបនានាកឲយ

យកបតនាទនាឲយគណៈសនាកកពងរនាទ ខនារតសវ នាយរៀង។

ននាចងឆ នាែដនាេតនាបនានាកកបនានផនាមកធវ ើកនារននាសនាកតនា

ខនា របន២៥វញ។

ននាដើមឆ នា១៩៧៨ តនាបនានាក,ខព នងមនស៥ននាកទៀ

របនានធវ ើែណើរឆនារះទនាខនារតសវ នាយរៀង។ ននាេចមង នាយ

តនា៧គឡន មេនាតនា ែេពនាដនានវៀរណនាមតនាមេ ក បនានហនាតនាម

តនាអឲយតនាបនានាកវេតនាឡបទនាបនាជ ននាមភនាគនររវញ។

មកែេរបន២៥ ខព នងកងកនារពនារទនាងអតនាវបនានែក

ហរអនាវធតនាបនានាក នងបនាពនធឈនារះ ចនាន គមសនាន ហនា

សនាងពនាមទនាងកនរចម នាកតនាវអងកនារ ចនាបបញន ន ទនា

មនរនត ខ-២១។ កនានាយពចនាបខល នតនាបនានាកបនានមយ

ថង នា ខព កទទេែណងថនាតនាផនគណៈសនាកកពងរនាទ កតនាវ

ចនាបខល នដនារ។ ខនាមរេ នា នងបគេករបន២៥មយចននកតនាវ

បនានចនាបខល ន។

ខព ,កនសនាពរននាករបតនាបនានាក,ឪពកមត នាយ,បងបអន ន,

សនាចញនាររបតនាបនានាក៤គនាសនារទៀរ ដនាេមនានមនាជក

២០ននាករននា ខនារតសវ នាយរៀង តនាវបនានចនាបបញន នទនាគក

ជនានាអរព នារបន៣៣ក ព ងខនារត កពងដនាេមនានតនាខន(កបរ

ដនា)គជនាបនាធនាន។

ខព បនានរននាក ព ងភនាពយខនាចជនានច ពនានារះឃើញ

នត ខចនាបអ កដនាេ ននាកនាមជនាមយខព យកទនាមនាបជនា

រៀង រនាេថង នា។

បននាបពរបបខនារកនាហមែេរេ ខព បនានទទេែណង

ថនាតនាបនានាក នងបនាពនធរប�នារឈនារះ ចនាន គមសនាន បនាន

សនាបអហើយ។ ែច នារះ ខព កបនានចរះផសនាយែណងតនាមរ

យៈទសននាវែត សវ នាងរកកនារពរ ដើមបសវ នាងរកកនសនារប

�នារទនាងពរននាកដនាេតនាវជនា ជែនមយរបខព ។ រយៈ ពនាេ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

29

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

មយខនាកនានាយមកខព បនានែណងថនា បអន នសនាជែនមយ រប

ខព ឈនារះសនាកសនាយ ដនាេតនាវជនាកនរបតនាបនានាក ននា រ។

ខព បនានទនាជបបអន នជែនមយននាផរះរបននាង រ ក ព ងខនារត កព

ងកបនារអររមនរនត ខជនានាអរព នា ដនាេននាងធនាបជនាប

ឃឃនាង។ពនាេបនានជប� នាភនាមយើងបនាន សនាកទកភ នាក ដនា

យមនែងខល នដនាយសនារតនារឿងរេ នាវដនាេកើរឡើងកនងមក

ហើយខព កមនដនាេគរថនាបនានជបមខ� នាវញដនារ។កនានាយមក

ទៀរខព កបនានណនារបអន នសនាជែនមយ ទនាលនាងសនាកកណើរ

ដើមបឲយសនាេបងបអន នដនាេននាររនានមនានជវរ នងបនានធវ ើ

បណយឧទ កេជនឪពកមត នាយរបននាងផង។

រកឃើញរបថរឪពក នងឯកសនារ

សនាក សនាយ តនាងតនាទនងរងចនាមើេផន វឪពកវេតនា

ឡបមកជប�នារននាថង នាណនាមយហើយ �នារកបនានស ើមជឈ

មណឌ េឯកសនារកមពជនាជយសវ នាងរកឪពករប�នារ ននាអឡព

ងពនាេដនាេ�នារតនាវបនានអញើញឲយ មកនយនាយពរឿង រេ នាវ

ដនាេ�នារបនានងកនារក ព ងរបបខនារកនាហម ននាក ព ងកមវធទ

សនកច កសនាននាបនាទនាកមព ជនារបសនារមនរបនាេយព

ជសនាន (HolocaustMuseum) ដនាេមនានទតនាងននាបនា

ទនាអនាមនារកកនាេពចងខនាកញញ នា ឆ នា២០១៩។ បេនត នាជនាអក

េយកនារទនងរងចនារប�នារគបនានតនាមតនា ែណងននាកនា

រសនាបរមជនាមយនងរបថរមយនក នងឯកសនារចមើយ

សនារភនាពដនាេមនានកមនានា២២០ ទពររបឪពក�នារ

ដនាេ ននាសនាេបេណណ នារះ។ របថរនងឯកសនារទនាងននារះ

តនាវបនានបគេករបមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា យកទនា

បនាគេជន�នារននាផរះរននាក ព ងមពនានានប ឃ ងកនាពើ

សនាកគងព ខនារត កពងកនាេពថង នាទ៩ ខនាធ ន ឆ នា២០១៩

កនងមក ។

សនាកសនាយរក ព ងវយ៥២ឆ នា បនានរៀបរនាបទនាង

អនារមណកតព កកតល េ�នាយឡជនាមយទកភ នាកថនា «ខព បនានបនាកព

ឪ ពក(សនាកសនារហនានន ហនាបនានាកននាទលនាខនា របន២៥)

អ រយៈពនាេជនាង៤០ឆ នា ហើយតនាងពខព មនានអនាយ១១ឆ នា

។កនារជប� នាជនាលើកចងកនានាយររវនាងឪពក នងខព គននាពនាេ

ដនាេមត នាយរបខព បនានយកខព ទនាផើននាមនរពនាទយបេ នានក ព ង

ខនារត កណត នាេ ននាឆ នា១៩៧៨។ កនានាយមកខព តនាវបនានបញន ន

ទនាមនរឃឃនាងជនានាអរព នាននាខនារត កពង។ បននាបពរប

បខនារកនាហមែេរេខព បនានពនាយនាមតនាមរកែណងឪពករ

បខព ននាគនាបទកននាង នងបនានបនាកនាររកែណងរប

�នារននាតនាមវទយព ។ បេនត នាមនបនានទទេែណង�នារទនាេតនា

សនារះ។ ថង នា មយ ខព បនានរទនាកនានបងបនាជែនមយរប

ខព ថនា តើមនាន បនានទទេែណងពឪពករបខព ដនារឬទនា?

�នារបនានឆើយរប មកខព វញថនា�នារបនានពនាយនាមរកអជនា

ចនាើនកននាងដនារ បេនត នា ននាតនាមនទទេបនានែណងអវ សនារះ។

បនាហនាេជនា�នារបនានសនាបហើយ ហើយបនានបើ�នារននា

រ�នារនងមករកយើងមនខនាន។ កត ងឃមែរចរចរបខព

បនានរសនាយបេនត នាអនារមណរបខព ននាតនាគរថនា ឪពករបខព

គននាររនានមនានជវរននាឡើយ។ ខព នករឭកែេឪពករប

ខព ជនារៀងរនាេថង នា។

បននាបពខព ទទេបនានរបថរមយនក នងចមើយ

សនារភនាពមយចបនាបរបឪពកខព ដនាេឆនាគកននាមនរនត

ខ-២១បនានរចមើយ�នារធវ ើឲយខព មនានអនារមណរកព រ

នងរជេចរតយេ នាងខនាង។ ខព គរថនាឪពករបខព តនាវបនានឆនាគក

វនាយបង នងធវ ើទនារណកមយេ នាងធង នធងរដើមបឲយ�នារឆើយសនា

រភនាព។

របថរឪពករបខព ដនាេ ខព ទទេបនានននារះគមើេទនា

ហនាកែចជនា�នារននាវយកនាងននាឡើយ ដនាយសនារតនាខព បនាន

បនាកព�នារយរឆ នាមកហើយ។ បេនត នាអវ ដនាេខព ែងចបនាព�នារ

ននាពនាេននារះគ�នារមនានឈនារះ សនាក សនារ ហនាបនានាក។

ខព នងបនានាបពែណង នងផើរបថរឪពករបខព ទនាបងបអន នននា

សនាកកណើរននាខនារតសវ នាយរៀង ហើយខព នងឲយកនសនារប

ខព ដនាេបច ព បបន កពងរៀនថ នាកទ៧ ននាអនវទនាេយ អនានច

មើយរបជតនាឲយខព សត នាបពនានារះខព មនបនានរៀនតនា។

កនាមទសននាវែត សវ នាងរកកនារពរ

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

30

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

មនាគមអកនពនធខខរ គជនា មនាគមជនារ ឯករនាជយ

បលងក ើរលឡើងល�នាដថងទ៥ ខខមននា ឆនា១៩៥៦។ លសកនាយងគនាម

វេសបេយពជសនាន បឆនា សបនាបខខ ដមដថងមនាគមលនរះ

បនានបលងក ើរលឡើងវញល�នាឆនា១៩៩៣ល�នាយបនានចបនាបពសពរះ

ករណនាអងមនាជវរលេើរបន ង កព ងឋនានៈសពរះអងជនាសពរះសបធនា

នឧរតមសកព មសបកសនាជនារ នងបនានចបនាបពរែឋអណនាច “រែឋក

មព ជនា”។បននាបមកតនាមលចកលើពគណៈកមនាធកនារកណនា

េដនមនាគមអកនពនធខខរ លមចសពរះបនាទ នលរនារត ម ហន

សពរះអងសទងពវ សពរះរនាជហឫទយ គងសបថនាបជនាសពរះសបធនាន

ករត យដនមនាគម អកនពនធខខរ លឡើងវញែចកនាេពម

យងមរនាស ត នយម។ ពឆនា១៩៩៤ រហរែេចងឆនា១៩៩

៦មនាគមអកនពនធខខរ ខែេលទើបនងររនានមនានជវរលឡើង

វញជនាថ គែកននាល�នាយសនាសសត នាចនារយ យ ប ខែេមនានទសនាក

កណនាេកព ងបរលវណវរតបទមវរវថឧកញេ នា ស ន៧ គក នារ

ចរមខ ខណឌ ែនលពញ រនាជធនាន លពញ។

ល�នាចងឆនា២០១៧ មនាគមអកនពនធខខរបនានលធវ ើម

ហនានបនារ របខល នលសជើលរ ើ ថនាកែកននាថលែើមបែលណើរ

កនារ នងចរះបញ មនាគមអកនពនធខខរកព ងបញអងកនារមនា

គមដនសកងមហនាដផល�នាដថងទ៩ ខខកមៈ ឆនា២០១៨។ កព ង

អនាណរត ទ១០មនាគមអកនពនធខខរ ែកននាល�នាយ ឯកឧរតម

លសពឿងសបណរ កពងមនានកមភនាពបណព រះបណនាេកនា

កនាមអកនពនធជននានថជនាបនតបននាប។ លសរនាពលនរះលទៀរមនាគ

មមនានកនារសបករសនាដែ ពនានរគវ នានអកសរេប ទលនលមគងនង

លសជើលរ ើ អកនពនធលើម ល�នាទទេពនានរគវ នានអនាអនាលគយ

ជនាលរៀងរនាេឆនា។ ជនាងលនរះល�នាលទៀរ មនាគមអកនពនធខខរ

បនានចេរមជនាគណៈកមកនារវនាយរដម សនាដែនពនធ កព ងកនារ

សបករលសជើលរ ើ សនាដែល�នាសកងវបបធម នងវចសរេបៈ

សកងធមកនារ នងសនាននា នងហកនារជនាមយមនាគម

អនពនធខខរល�នាបរលទសបចនាសបលទបនារនាង សបករពនានរគវ នាន

អកសរេប នតភនាពផងខែរ។

លែើមប លសមចល�នាតនាមទសនវ យរមគ កនារខរង

នពនធសសនាវសជនាវលបនារះពមនងនវនានវរត ន សបកបល�នាយគណភនា

ពឧរតមភនាពលេើកកមវ យខរងនពនធល�នាកមព ជនា មនាគម

អកនពនធខខរកពងខ វងរកដែគហកនារជនាមយសនាបនលផសង

ៗខែេមនានល�នាេបណងរម កព ងកនារលេើកល យ�នាសទកនារ

សសនាវសជនាវនងវ យខរងនពនធ។ ល�នាយយេលឃើញថនាមជឈ

មណឌ េឯកសនារកមពជនា មនានល�នាេបណងចេរមកព ងកនារ

លេើកល យ �នាសទកនារសសនាវសជនាវនងវ យខរងនពនធមនាគម

អកនពនធខខរបនានហកនារជនាមយ មជឈមណឌ េឯកសនារកមព

ជនាលែើមបលរៀបចកនារសបករលសជើលរ ើ សនាដែ ពនានរគវ នានលរឿងខ

អពជវររល�នាសបចនាដថង របសបជនាជនកមពជនាកព ងរបបកមព

ជនាសបជនាធបលរយយ បេេ ពរ។

កនារបលងក ើរគលសមនាងសបករលសជើលរ ើ សនាដែ ខរងន

ពនធលរឿងខពនានរគវ នានអកសរេប កររ លេើកទ១ឆនា២០២០

លនរះលឡើងកព ងល�នាេបណង១)លែើមបលេើកកមកនារសសនាវសជនាវ

នពនធអពជវររល�នាសបចនាដថង របសបជនាជនកមពជនាកព ងរបប

កមពជនាសបជនាធបលរយយបេេពរ។ ២)លែើមបរមចខណករកសនា

ឯកសនារសបវរត សនាស ត ដនជវរមនសជនាររល�នាកព ងរបប

កមពជនាសបជនាធបលរយយ បេេ ពរ តនាមរយៈសនាដែខរងនពនធ

របអកនពនធខខរអក ខែេររនានមនានជវរ នងអកខែេ

ធនាបបនានឮលរឿងរេ នាវ ខែេបនានលកើរលឡើងកព ងរបបកមពជនាសបជនា

ធបលរយយ បេេ ពរ។ មនាគមអកនពនធខខរ

គដសមាងសបកតដសជើសដរ ើសសានដសតងៃពៃធដរឿងខលៃតពាៃរងវែ ាៃអកសរ សលបសលៃករតដលើកទត១ ឆា២០២០

ស វែងរកការពត-សនែកបរវតសាស នងការបសាវបាវ

31

លេខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មជឈមណឌ េឯកសារកមពជា

ស វែងរកការពត-សនែកចាប

32 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

(រពលេខមន)

៤០. អងលហរទនាងអខែេបញនាកអពធនារផសដនប

ទឧសកែឋ ឬទសមងដនកនារទទេខសរន វខែេបនានលចនាទសបកនាន

សពមទនាងអងលហរទនាងអ ខែេមនអនាចខវរះបនានសមនាបកនា

រលសមចចរត លេើកនារផត ននាលទនា ជនាពលអងលហរទនាងឡនា

យខែេបលងក ើរជនាធនារផសដនបទឧសកែឋកម ឬទសមងដនកនារទទ

េខសរន វខែេសរន វបនាន លចនាទសបកនានលេើជនជនាបលចនាទ សរន វ

បគហ នាញឲយហពវមនារ ងសយ។ លនរះសរន វមនានកនារ�នាសទល�នា

យមរខែេមនានអនាងលហរ ល�នាយខផអកលេើ តព តនាង ទនាង

ស ព ងល�នាយពចនាបនាចអនវរត បទ�ឋ នាន ដនកនារបគហ នាញ តព តនាង

ឲយហពវមរ ងសយជនាខផកៗលននារះលទ។ជនាកខ ត ងែចខែេ

អងជនជសមរះរ�នាកនារកពេបនានលសមច ករណលនរះពមនាន

នយថនា តព តនាងលផសងៗជនាលសចើនអនាចបកបញន េ�នា លែើមបប

លពញេកខណឌ ដនកនារបគហ នាញឲយហពវមរ ងសយ ល�នាយ

ពគរពទមង នដន តព តនាងនមយៗលននារះខែរ។ អងជនជសមរះប

ញនាកែចខនាងលសកនាមអពផេបេរះពនាេ ដនបទ�ឋ នានកព ងកនារប

គហ នាញ តព តនាង ឲយហពវមរ ងសយ ល�នាលេើកនារវនាយរដម

លេើរដមដន តព តនាង ខែេសរន វបនាន�នាកល�នាចលពនារះមខខល ន។

២.៤.៣. ភនាពខែេអនាចទទេយកបនានដន តព តនាង

២.៤.៣.១. កនារសគបសគងលេើលណើឲយទទេយក

តព តនាង

៤១.ល�នាមនលពេចនាបលផត ើមកនារជនជសមរះអងជនជសមរះ

បនានបគនាបឲយ ភនាគ�នាកបញបឋម ត ពកនារបគហ នាញអរត

ញញ នាណកនារពពណននាលងបនងកនារបញនាកអពភនាពពនាកពនធ

ដន តព តនាងទនាងអខែេបនានលើ។ ល�នាដថងទ០៨ ខខលមសនា

ឆនា២០១៤ អងជនជសមរះបនានបគនាបបខនម ឲយភនាគទនាងអ

ផត េបញចងលសកនាយ ត ពឯកសនារខែេបនានលើ។ ល�នាដថងទ

០៨ខខលមសនាឆនា២០១៤អងជនជសមរះបនានបគនាបបខនមឲយភនា

គទនាងអផត េបញចងលសកនាយ ត អពឯកសនារខែេបនាន�នាក

ននាលពេមន នងបញចងលសកនាយដនវរពតនាង ខែេភនាគមនានប

ណង�នាកល�នាកព ងណលរឿង ០០២/០២ រមទនាងកនារពពណ

ននាអពសបលទនងខមសនារ សពមទនាងភនាពពនាកពនធនងែកនាែ

លណនារះសសនាយ។

២.៤.៣.២. សកបខណឌ គរយរត

៤២.លេើកខេងខរមនានបទបបញញរត ខចងលផសងពលនរះ

តព តនាងទនាងអអនាចទទេយកបនាន។ រនាេលចកត លសមចរ

បអងជនជសមរះសរន វខរខផអកលេើ តព តនាង ខែេបនាន�នាកល�នា

ចលពនារះមខអងជនជសមរះ លហើយសរន វពភនាកសនាលែញល�នាេ។

អងជនជសមរះអនាចសចនានលចនាេលណើ ឲយពនរយ តព តនាង

ណនាខែេពជនាបពនាកពនធឬជនាន�នា ឬពអនាចរកបនានកព ងរយៈ

លពេមសបណនាមយ ពមសបកព ងកនារបញនាកអងលហ

រខែេជនាល�នាេល�នា ដនកនារលើពនរយ តព តនាងខែេចបនាប

មនអនញញ នារឬ ខែេមនានលចរននាពននារកចែលណើរកនារនរវ

ធ។

៤៣. លទនារះបជនាភនាគអនាចលើឲយទទេយក តព តនាង

ល�នាកព ងែណនាកកនាេណនាមយដនកនារជនជសមរះកល�នាយក តព

តនាងទនាងអលែេបនានលើលឡើងលហើយ ពអនាចរកបនានល�នាកព ង

លពេលបើកកនារជនជសមរះ សរន វបនានចនារទកថនា តព តនាងថអន

ល�នាមតនាមេកខណឌ ដនវធនាន៨ ៧ ( ៤ ) ដនវធនានដផកព ង។ភនាគ

លើសរន វបគហ នាញថនា តព តនាងថលននារះពអនាចរកបនានល�នាមន

លពេលបើកកនារជនជសមរះនង/ ឬពអនាចរកលឃើញលបើលទនារះជនាបនា

នខរខសបងខសបងខ វងរកយេ នាងមសបកល�នាយ។ សបន

សាលសកមសណរ ដរឿង០០២/០២ដកសសងដែញពតឯកសារសដលបាៃសពវែ ាយជាសាធារណៈរបសសាលាកត

សខមែរសកហម

ស វែងរកការពត-សនែកចាប

33មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

លបើលណើឲយទទ េយក តព តនាងពបនាន លធវ ើលឡើងទនានលពេ

លវ�នាលននារះលទអងជនជសមរះល�នាខរ អនាចទទេយក តព តនាងខែ

េបនានលើលននារះ លែើមបជនាសបលយនាជនដនយរត ធម។

៤៤. លែើមបចនារទកថនា តព តនាងសរន វបនាន�នាកល�នាច

លពនារះមខអងជនជសមរះ តព តនាងទនាងលននារះសរន វបនានលងបអនាន

ឲយភនាគសត នាបឬ លបើមនែចលចរះលទសរន វកណរអរតញញ នាណឲយ

បនានមសប។ កព ងករណអងជនជសមរះសចនានលចនាេកនារជទនា

ល�នានងឯកសនារណនាមយ ឬកព ងករណ�នានកនារជទនាណនា

មយលទលននារះឯកសនារខែេសរន វបនានលងបឬកណរអរតញញ នា

ណមសបលននារះខែេរមទនាងលណើឲយទទេយកនងលបើ

មនែលចនារះលទបនាន បលពញេកណៈវនចឆេ យខែេមនានខចងល�នា

កព ងវធនាន៨៧ (៣)(៤) ដនវធនានដផកព ង សរន វបនានទទេយក

លហើយចនារទកថនាសរន វបនាន �នាកល�នាចលពនារះមខអងជនជសមរះ។

ឯកសនារនមយខែេសរន វបនានទទេយក នង�នាកល�នាចលពនារះមខ

អងជនជសមរះលននារះ សរន វផត េជនាលេខឯកសនារE3។

៤៥. ល�នាកព ងសនារណនាបញបកចពភនាកសនាលែញល�នាេ

នងលចកត ន�ឋ នានផនាេមនារបញបកចពភនាកសនាលែញល�នាេ

របខល ន លមធនាវកនារពនារកត នន ជនា បនានលយនាងល�នាលេើ តព តនាង

ខែេមនសរន វបនានទទេយកលធវ ើជនា តព តនាង ល�នាយសនារខរ

តព តនាងលននារះមនបនានបលពញល�នាតនាមេកណឌ ដនវធនាន៨៧ ដនវ

ធនានដផកព ង ឬ តព តនាងលននារះមនសរន វបនានបគហ នាញ នងលើឲយ

ទទេយកលធវ ើជនា តព តនាង។ ល�នាយលហរថនាមនារលននារះពសរន វ

បនាន�នាកឲយបនានមសប ល�នាចលពនារះមខអងជនជសមរះអន

ល�នាមតនាមវធនាន៨៧ដនវធនានដផកព ង អងជនជសមរះមនអនាច

អនាងលេើមនាលនរះល�នាកព ងសនាេសកមលននារះលឡើយ។

៤៦. អងជនជសមរះរមកថនា ល�នាកព ងណលរឿង

០០២/០១ អងជនជសមរះបនានន�ឋ នានថនាវធសនាស ត ខែេមជឈ

មណឌ េឯកសនារកមពជនាបនាន លសបើសបនាកព ងកនារទទេបនានឯក

សនារកនារលធវ ើបណណ សនារ នងកនាររកសនាទកឯកសនារលេព

របបកមពជនាសបជនាធបលរយយ មនានភនាពអនាចលជឿជនាកបនានលហរ

ែលចរះអងជនជសមរះយេថនាឯកសនារខបបលនរះ សរន វទទេបនាន

កនារនរបឋមដនភនាពពនាកពនធ នងភនាពគរឲយខទកចរតបនាន

(រមទនាងយថនាភនាព)។ ែច�នាលនរះផងខែរ អងជនជសមរះយេ

លឃើញថនាកនារនរដនភនាពពនាកពនធ នងភនាពគរឲយទកចរតបនាន

(រមទនាងយថនាភនាព) ចលពនារះឯកសនារននាននា ខែេបនានលយនាង

ល�នាកព ងែកនាែលណនារះសសនាយដនណលរឿង០០២ ខផអកលេើកនារ

វនាយរដមរបហល�នាសកមលើបអលងករល�នា លេើឯកសនារទនា

ងលនរះនងកនារណខែេថនាែកនាែលណនារះសសនាយសរន វបនានបត ងឧទធ

រណល�នាអងបលរជនជសមរះ។ អងជនជសមរះសនា�នាែបងបនាន

លេើកលឡើងពល�នាេកនារណលនរះ សនាជនាថល�នាកព ងសនាេសកមដន

ណលរឿង០០២/០១។ អងជនជសមរះរ�នាកនារកពេមនបនាន

លឃើញមនានកហល�នាកព ងវធសនាស ត លនរះលននារះលទ លហើយបនានក

រមនាេថនា«អនាសយលេើភនាគខែេជនាអកជទនាល�នានងភនា

ពសរមសរន វដនឯកសនារ ខែេរ�នាកនារបនានផត េចធនារណខែ

េអនាចជទនាបនានថនា មនានភនាពសរមសរន វតនាមលចកត បញនាក

ែបង។ អងជនជសមរះសនា�នាែបងបញនាកថនា ភនាគខែេជទនា

ល�នានងភនាពគរឲយទកចរតបនាន ឬយថនាភនាពដន តព តនាងចនា

បនាចសរន វខរបគហ នាញ តព តនាង នងផត េអនាងលហរលែើមបជទនា

នងកនារនរលនរះ។ ល�នាលពេមនានបញហ នាខបបលនរះលកើរលឡើង

អងជនជសមរះនងល�នារះសសនាយល�នាតនាមករណជនាកខ ត ង។កនាេ

ណនាពមនានផត េអនាងលហរ អពកនារជទនាទនាងលននារះ កនារ

នរដនភនាពគរឲយទកចរតបនាន(រមទនាងយថនាភនាព) ល�នាខរមនាន

ពេភនាពែខែេ។

២.៤.៤.សបពដន តព តនាង�នាកល�នាចលពនារះមខអងជន

ជសមរះ

២.៤.៤.១. តព តនាងរបជនជនាបលចនាទ

៤៧. អនល�នាមតនាមវធនាន២១(១)(ឃ) នងវធនាន

៩០(១)ដនវធនានដផកព ង សបធនានអងជនជសមរះបនានជនែណងែ

េជនជនាបលចនាទនមយៗថនា ជនជនាបលចនាទមនានទធជនាមេ�ឋ នា

នកព ងកនារល�នាល ងៀមមនលើយរប។ ល�នាដថងទ១៧ ខខរ�នា ឆនា

២០១៤បននាបពមនានកនារមកខបបលនរះរចមក នន ជនា នងលខៀវ

ផនសរន វបនានផត េឱកនាឲយលធវ ើលចកត ខថងកនារណលបើកលរៀង

ស វែងរកការពត-សនែកចាប

34 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ៗខល ន។ ជនជនាបលចនាទទនាងពរននាកបនានបញនាកថនា អនល�នាម

តនាមវធនាន៩០ដនវធនានដផកព ងពក�នារនងមនលើយរបល�នានង

ណរណនាមយលទ។សបធនានអងជនជសមរះបនានជនែណងែេ

ជនជនាបលចនាទថនា អងជនជសមរះនងែលណើរកនារល�នា ល�នាយខផអក

លេើមេ�ឋ នានថនាជនជនាបលចនាទបនាន អនវរតទធល�នាល ងៀមមន

លើយល�នានងណរណនាមយលននារះលទ លេើកខេងខរនងរហរ

ទនាេខរលពេណនាខែេអងជនជសមរះបនានទទេពរមនានលផសង

ពលនរះយេ នាងចបនាពជនជនាបលចនាទ ឬពលមធនាវរបពក�នារ។

ល�នាលពេខែេលែើមបណត ងរែឋបបលវណបនាន លើរណរ

ននាននាល�នាកនានជនជនាបលចនាទ តនាមរយៈសបធនានអងជនជសមរះសប

ធនានអងជនជសមរះ បនានលើយរបល�នាលែើមបណត ងរែឋបបលវណ

ថនាជនជនាបលចនាទបនានអនវរតទធល�នាល ងៀមមនលើយរបលហើយ

នងមនលើយល�នានងណរទនាងលននារះលទ។ ល�នាកព ងអឡព ងលពេ

វននាកនារអងជនជសមរះបនាន ចងអពេបគហ នាញថនាអងជនជសមរះ

អនាចនងទនាញលចកត ន�ឋ នាន លចញពកនារអនវរតទធល�នាល ងៀ

មមនលើយរបលនរះ កព ងករណខែេជនជនាបលចនាទមនបនានអន

វរត សគបលពេលវ�នាលននារះ។

៤៨. ល�នាដថងទ០១ ខខកកក�នា ឆនា២០១៦ លសកនាយព

ទទេលណើរបហសពរះរនាជអនាជនា រចមកអងជនជសមរះ

បនានលើឲយជនជនាបលចនាទបញនាកថនា លរើពក�នារមនានបណងផត

េកកមកព ងណលរឿង០០២/០២ខែរឬលទ។ លខៀវ ផន

បនានលើយរបថនា �នារល�នាខររកសនាជហរថនា �នារល�នាខររកសនាជ

ហរថនា�នារនងមនលើយរប ល�នានងណរណនាមយលននារះលទ។

នន ជនា កបនានបញនាកអពលចរននារប�នារកព ងកនារមនលើយ

របល�នានងណរទនាងឡនាយល�នាកព ងណលរឿង ០០២/០២

ខែរ បេ ខនតបនានករមនាេថនា �នារនងពចនារណនាលឡើងវញអព

ជហរលនរះសបនលបើអងជនជសមរះលកនារះល�នា ល�នាកលហង រន

ឲយមកផត េកកម នងផត េឱកនា ឲយលមធនាវកនារពនារកត រ

លែញល�នាេចលពនារះរប�នារ។ ជនជនាបលចនាទមនបនានលើយរប

ល�នានងណរននាននា ខែេភនាគែដទនងអងជនជសមរះបនានលចនាទ

រលននារះលឡើយ។ បេ ខនត លខៀវ ផន បនានលធវ ើលចកត ន�ឋ នានបទ

បញបកចពភនាកសនាលែញល�នាេ ល�នាដថងទ២៣ ខខមថននា ឆនា

២០១៧ នងបនានអរះអនាងថនា�នារមនានបណងលើយរបល�នានង

ណរខរះៗ ខែេលែើមបណត ងរែឋបបលវណបនានរកនងមក។

២.៤.៤.២. តព តនាងរបលែើមបណត ងរែឋបបលវណ

សនាកស នងអកជននាញ

៤៩. កព ងឋនានៈពលរបពក�នាររ�នាកនារពរសមន

វឲយលែើមបណត ងរែឋបបលវណលធវ ើ មបថលននារះលទ។ អងជនជសមរះ

ពនរយលេើ តព តនាងរបលែើមបណត ងរែឋបបលវណ សនាកស នង

អកជននាញតនាមករណជនាកខ ត ងនមយៗ ល�នាយខផអកលេើភនាព

អនាចលជឿជនាកបនានដនកកម នងល�នាយកនារពចនារណនាខផអក

លេើកតត នាមយចននែចជនា អរត ចរររបបគេខែេផត េក

កមភនាពចគវ នាក�នា នងភនាពមនចគវ នាក�នាទនាកទងនងអង

លហរខនានៗ កនារជរញពខនាងលសរនាខែេអនាចមនានកនារអរះអនា

ងបញនាក នងកនាេៈលទៈទនាងអដនលរឿងកត លនរះ។

៥០. សនាកសទនាងអសរន វបនានជនែណងអព ទធមន

លើយ�នាកបនពកលេើខល នឯង នងសរន វបនានទទេជនយពលមធនាវ

កព ងករណចនាបនាច។ អងជនជសមរះ កបនានសត នាបមរលយនាបេ

របអកជននាញ លេើបញហ នាបលចកលទជនាក�នាកមយចននផ

ងខែរ លែើមបជយែេកនារខ វងយេព តព តនាងខែេបនានប

គហ នាញល�នាកព ងអឡព ងលពេវននាកនារ។

៥១. អងជនជសមរះ បនានទទេយកកណរលហរដនកនារ

សត នាបចលមើយជនា�នាយេកណអកសរបសនាកស អកជននាញ

នងលែើមបណត ងរែឋបបលវណរមទនាងសបរចនារក ត ពកចែលណើ

រកនារនរវធមនៗរមទនាងឬជនឲយកកមផនាេមនារ លែើមប

ផត េឱកនាឲយភនាគ ររទេជនាមយនងបគេ ខែេរងកនារ

លចនាទសបកនានថនាមនានភនាពមនចគវ នាក�នា រវនាង តព តនាងផនាេ

មនារនងកណរលហរដនកនារសត នាបចលមើយមនៗរបពក�នារ

ល�នាកព ងវននាកនារ។ កព ងល�នាេបណងែច�នា នងលែើមបជនាសប

លយនាជនដនយរត ធមអងជនជសមរះកទទេយកផងខែរ នវក

ណរលហរដនកនារសត នាបចលមើយមនៗទនាងអរបសនាកសអក

ជននាញនងលែើមបណត ងរែឋបបលវណ ខែេសរន វបនានយកពកព ង

ស វែងរកការពត-សនែកចាប

35មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ណលរឿង០០៣នង ០០៤ មកបគហ នាញល�នាលពេខែេបគេ

ទនាងលនរះសរន វបនានសត នាបចលមើយល�នាកព ងវននាកនារ។

៥២. ចនាបពខខមថននា ឆនា២០១២ មកលែើមបជនាសប

លយនាជនដនភនាពឆនាបរហ អងជនជសមរះ បនានបគនាបឲយអង

ភនាព�នាពនារសនាកស នងអកជននាញផត េឲយបគេខែេសរន វបនាន

លកនារះល�នាឲយមកផត េសនាកកមនវកណរលហរដនសត នាបចលមើយ

ជនា�នាយេកអកសរ ឬអនានឯកសនារទនាងលននារះឲយអកខែេមន

អនាចអនានអកសរបនាន លែើមបផត េឱកនាឲយពក�នារ លែើមបពន

រយលឡើងវញនវចលមើយខែេពក�នារ បនានលើយពលពេមន។

បខនមពលនរះលទៀរសបធនានអងជនជសមរះកចនាបលផត ើមរល�នាកនាន

សនាកស នងលែើមបណត ងរែឋបបលវណ ខែេបនានបគហ នាញខល នល�នា

ចលពនារះមខអងជនជសមរះឲយបញនាកអរះអនាង ពភនាពសរមសរន វដន

ចលមើយមនៗល�នាកព ងកណរលហរ ដនកនារសត នាបចលមើយខែេព

ក�នារបនានផត េជន ក..ច..។ លសកនាយពកនារបញនាករច

លហើយនងល�នាយករមនាេពទធ របភនាគកព ងកនារពនរយ

ល�នាលេើភនាពអនាចលជឿជនាកបនាននវអវ ខែេបគេទនាងលននារះបនាន

លើយកនងមកឬបញហ នាពនាកពនធនងចលមើយទនាងលននារះ អងជនជ

សមរះអនញញ នារឲយភនាគ រលែញល�នាេបគេទនាងលននារះ បខនម

បេ ខនតកសមរសរមណរខែេចនាបនាច លែើមបបញនាកអពភនាព

ពនាកពនធដនបញហ នា ខែេមនទនានបនានលើយសគបស�នានល�នាលឡើយ

ល�នាកព ងចលមើយទនាងលននារះ ឬមនសរន វបនានអកលើបអលងរដនក.

.ច..មនារខរបេ លណណ នារះ។អងជនជសមរះរ�នាកនារកព

េបនានលសមច រមក េវធសនាស ត លនរះល�នាកព ងសនាេែកនាដន

ណលរឿង ០០២/០១។

៥៣. ទនាកទងនងបញហ នាពនាកពនធ លមធនាវកនារពនារកត នន

ជនា បនានលេើកលឡើងអពបញហ នាដនកនារអនវរតជនាកខ ត ងខែេបនា

នលសបើល�នាកព ងលពេរណរខរះៗ លែើមបរមកែេកនារចងចនា

របសនាកស នងលែើមបណត ងរែឋបបលវណល�នាយលេើកលឡើងព

កនារែកសងចលមើយមនៗ របពក�នារល�នាកព ងអឡព ងកនារផត

េកកម។ លមធនាវកនារពនារកត នន ជនា បនានលេើកលឡើងថនាកនារ

អនវរត ខបបលនរះវនាលធវ ើឲយកកម របបគេទនាងលនរះសរន វបនាន

ចនារទកថនាកនាជនាកនាររណរននាមខែេសនាកសឬលែើមបណត

ងរែឋបបលវណ លហរលនរះវនាលធវ ើលអនាយកកមរបបគេទនាង

លនរះ មនគរឲយទកចរតបនាន។ អងជនជសមរះលងករលឃើញថនា

កនារជទនាទនាងលនរះសរន វបនានបែលធ កព ងករណខែេណរ

លបើកសរន វរជនាមន នងលពេខែេសមងននាននាសរន វបនានលេើក

លឡើងកព ងល�នាេបណងរលែញល�នាេែេអកផត េ តព តនាង

លននារះ។ អងជនជសមរះរមកបខនមលទៀរថនា ភនាពអនាចលជឿជនាក

បនានដនកកមសរន វវនាយរដមល�នាតនាមករណជនាកខ ត ងល�នាយ

ពចនារណនាល�នាលេើកតត នាមយចននែចជនា ភនាពគវ នាក�នាឬម

នចគវ នាក�នាទនាកទងនង អងលហរខនានៗ កនារអរះអនាងប

ញនាកនងកនាេៈលទៈននាននាដនលរឿងកត ។ កនារលសបើណរននាមខ

ែចជនាកនារលសបើសបនាចលមើយពមនរបសនាកស ឬលែើមបណត ង

រែឋបបលវណលែើមបជយរមកែេកនារ ចងចនារបពកលគកជនា

បពនាកពនធផងខែរជនាមយនងភនាពអនាចលជឿជនាកបនាន នងភនាព

គរឲយទកចរតបនានដនកកម ខែេអងជនជសមរះនងយកមក

ពចនារណនា។

៥៤. ល�នាកព ងវននាកនារលេើណលរឿង០០២/០២មនាន

បគេចនន១៨៥ននាក បនានបគហ នាញខល នល�នាចលពនារះមខអងជន

ជសមរះ ពនាកពនធនងបញហ នាននាននាដនអងជនជសមរះពនាកពនធនង

បញហ នាននាននាដនអងលចកត ខែេសរន វលធវ ើកនារវនចឆេ យខែេកព ង

លននារះមនានសនាកសចនន១១៤ននាក លែើមបណត ងរែឋបបលវណចនន

៦៣ននាកនងអកជននាញចនន៨ននាក។ បគេចនន១៥ននាកបនាន

បគហ នាញខល នតនាមរយៈសបពនធលសនារទសន។

២.៤.៤.៣. តព តនាងជនាឯកសនារ

ល�នាដថងទ៨ ខខលមសនាឆនា២០១៤អងជនជសមរះបនានខណ

ននាែេភនាគទនាងអឲយផត េបចព បបនភនាព ដនបញឯកសនារខែ

េបនាន�នាកកនាេពលេើកមន នងបញវរពតនាងសមនាបណ

លរឿង ០០២/០២ រមទនាងកនារលរៀបរនាបអពេកណៈ នងខម

សនាររបឯកសនារទនាងលននារះសពមទនាងចណចពនាកពនធល�នានង

ែកនារែលណនារះសសនាយផងខែរ។ (ល�នាមនានរ)

អងជនជសមរះវសនាមញញកព ងរ�នាកនារកមពជនា

ស វែងរកការពត-វេទការពភាក ាសាធារណៈ

36 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ភនាពយនតឯកសនារ«ឆនាដសព»នងសរន វចនាកបញនាងជនាលេើក

ចងលសកនាយកព ងឆនា២០១៩ លនរះសមនាបសកព មយវជន- យវននារ

ដនវទនាេយសរពនាងតនាវលែើមបលេើកកម កនារយេែង ពគ

នរផតល ចលផត ើមគរវរភនាពនងកនារតនាងសពរះទយយេ នាងមរមនារប

សពរះលរជគណប ន សនាេរនងហគមនរបសពរះលរជគណ

កព ងកនារកនារពនារដសពលឈើនងធនធនានធមជនារ។ វទ នាេយលនរះ

រល�នាចមង នាយសបមនាណជនាង ១០គឡន ខមេសរបេ លណណ នារះព «ដសព

ហគមន ងឃរកវនត» ខែេជនាគរបដសពលឈើជនាង៣មនហក

តនា ។មយខផកធដនដសពលឈើអរកសលនរះគបនាន សគបែណបមក

លេើស ព កអនងខវង ខែេធនាបជនាទតនាងរ ចងលសកនាយរប

ចេននាខខរសកហម។

ភនាពយនតឯកសនារ «ឆនាដសព» លនរះសរន វបនានបលងក ើរលឡើងលែើ

មបជនាកនារលផើសនាររឭក នង�នាលរឿនែេមនសសគបរបឲយ

ចេរមចខណក នងេរះបងកមនាងកនាយចរត សពមទនាងេរះបង

លចនាេនវកលេទនាងឡនាយ សមនាបបពវ លហរមហភនាព

ដនហគមននងសបលទជនារ។គរវរភនាពរបសពរះលរជគណ

ប នសនាេរបនាន នងកពងជរញទកចរែេសពរះងឃ នងប

ថចជនទនាងឡនាយឲយចេរមកព ងបពវ លហរកនារពនារ ធនធនានធ

មជនារល�នាទឋនានមយែ ងបសង នារសបកបល�នាល�នាយភនាពស

សរកនាេលនរះខែរ។

តនាងពបរនាណកនាេមក ដសពលឈើបនានសគបែណបមក

លេើទែឋភនាពរល�នាសបចនាដថងរបមនស។ កនារពងខផអកនង

កនារអនាសយផេពដសពលឈើធមជនារ គបនានលកើរលឡើងែណនា

េ�នាល�នានងកនារកលកើរដនជវរមនសខែរ។ ខខសភនាពយនឯក

ភាពយៃឯកសារ «ឆមែ ាពាា»

ពនារះតនាជគណ ប ន សនាេរ កពងមនានងឃែកនាទនាកនានសនានសមនកនារចនាកបញ នាងខសនាភនាពយនតឯកសនារ «ឆនាពនានា»

ស វែងរកការពត-វេទការពភាក ាសាធារណៈ

37មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

សនារលនរះបនាននងកពងរមចខណកមយែខនានកព ងកនារបណព រះ

កនារយេែងសមនាបសនាធនារណជនកព ងបណងខថរកសនា នង

បណព រះមលននាលញរននាអនាណរអនាររវនាងមនស ល�នាលេើធ

នធនានធមជនារែមនានរដមល�នាកព ងងមជនាររបខល ន។

មកែេលពេលនរះខខសភនាពយន «ឆនាដសព» សរន វបនានចនាក

បញនាងចនន១១លេើកល�នាយរនាបទនាងវទនាេយ សរពនាងតនាវ

ផង។ខខសភនាពយនលនរះសរន វបនានចនាកបញនាងលេើកែបងល�នារនាជ

ធនាន លពញ នងបនល�នាតនាមសនានទរសគរះសនានឧរតមកសនារ

ែឋ នងឯកជនសពមទនាងល�នាតនាមបណនាលខរននាននាកព ងសបលទ

កមពជនារមមនាន៖ លខរឧររមនានជយ តនាខកវ លខរលៀមរនាប

បនារែបង នងចងលសកនាយបងអគល�នាកព ងស ព កអនងខវង។

កមវធអវឌឍនអងកនារហសបជនាជនារ នងទភនាកគនារហរ

ែឋអនាលមរកសមនាបអវឌឍនអនតរជនារ បនានជយឧបរម�នាសទ

យេ នាងលពញលេញចលពនារះកនារចនាក បញនាងភនាពយនតឯកសនារ

លនរះចននពរលេើកល�នាកព ងស ព កអនងខវង។

ល�នាដថងទ១៩ ខខធន ឆនា២០១៩ លនរះខខសភនាពយនលនរះសរន វ

បនានលរៀបចលឡើងល�នាកព ងបរលវណ ដនវទនាេយសរពនាងតនាវខែ

េមនានសនានសសបមនាណជនាង៤០០ននាកចេ រមទស

ននា។កព ងឱកនាលននារះខែរលៀវល�នា« សបវរសនាសកមពជនាសបជនា

ធបលរយយ(១៩៧៥-១៩៧៩)»ចនន៥០០កបនាេសរន វបនានខច

កជនែេសនាន សនងសនាធនារណជន។

កនារចនាកបញនាងខខសភនាពយន «ឆនាដសព»ចនន១១លេើកក

នងមកសនាធនារណជនខែេចេរមរបមនានចននសបខហេ

ជនាងបពនានននាកខែេ កព ងលននារះរមមនានសពរះងឃសនាន

សនងសបជនាជនជនាលែើម។

ទសនៈលយនាបេគរឲយករមនាេជនាលសចើន សរន វបនាន

ខមត ងលចញបននាបពបនានទសននាផនាេ។ សនាធនារណជនមយច

ននពរជនាយេសបថនាជវរមនសតនាងពលកើរ រហរែេ

សនាបគសរន វកនារដសពលឈើ។ឯអកខរះលទៀរយេថនា ខល នលើរខរព

លជឿថនាធនធនានធមជនារែមនានរដមែចជនាដសពលឈើនងរវដសព

សនានសននាវទនាេយតនាពនាងតនាវ

ស វែងរកការពត-វេទការពភាក ាសាធារណៈ

38 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

កព ងសបលទរបខល នអនាចបនរកសនារហរមកែេលពេបចព បប

នលនរះលសនារះ។ សបជនាជនភនាគលសចើនលសកនាយពបនានទសននាខខសភនា

ពយនលនរះលហើយបនានបគហ នាញលចញ នវក ងឃមយេ នាងមរមនា

ល�នាវញថនាកនារខថរកសនាធនធនានធមជនារ របខល នតនាមរយៈកនារ

លេើកល យនវរដមសពរះពទធសនាននា ល�នាយកនារចេជនាបចយន

ងជនយឧបរមលផសងៗ គជនាកចកនារខែេលយើងទនាងអ�នាគ

រខរអនាចលធវ ើល�នាបនាន។ អនាសយលហរលនរះ លហើយលទើបអកចេ

រមទសននាភនាពយនតលនរះមយចននបនាននយនាយបខនមលទៀរថនា

ខល ន�នាសទនងអបរកនល�នា នងកមនាររចៗរបខល នឲយលរៀនសនា

េពរដមដនកនារខថរកសនាបរសនានធមជនារ ល�នាកព ងហគមនរ

បខល នឲយបនានគងវងសល�នាដថងអននាគរ។ ទសនៈខរះលទៀរបនាន

ភនាបនវកនារភនាកលផអ ើេយេ នាងខនាង ល�នានងសបវរត សនាស ត រប

អនងខវង ល�នាយនយនាយថនាខល នមននកសនានថនាអនងខវង

បនានវវឌឍនលចញពភនាពអនធរកនារ លឆនារះល�នារករបនទនាកទនាញ

មយតនាមរយៈលទចរណដបរង សបវរសនាសនងជវៈចសមព រះ

ខបបលនរះលសនារះ។

តនាមរយៈកនារចនាកបញនាងនវខខសភនាពយន «ឆនាដសព» ជនា

លសចើនលេើកកនងមកទភនាកគនារសនារពរមនានកព ងស ព ក នងអនត

រជនារសបខហេជនា២ ០ បនានរលរនងផសពវផសនាយយេ នាងទេ

ទ�នាយអពកនារអរកសដសពលឈើ ខែេផតល ចលផត ើមលចញពសពរះ

លរជគណប នសនាេរ ខែេហកនារជនាមយសកព មកនារគនាររប

សពរះអងនងសនាបនមរកច លែើមបរ ជមរះនងឧបគ

ជនាលសចើនកព ងកចកនារពនារដសពលឈើលនរះ។

សពរះលរជគណធនាបមនានងឃែកនារថនា «ធមជនារបនាន

សពមរល�នាជនាមយមនសលហើយ ល�នាលឡើយខរមនសល�នាវញ

លទខែេពទនានសមបខល នលចរះរល�នាជនាមយធមជនារ»។

រ វចសរ

លនាក េ ខឃនាង កពងធវ ើបទបគហ នាញទនាកនានសនានស

សនានសរងចនាកនារចនាកបញ នាងខសនាភនាពយនតឯកសនារ

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

39មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

កនសរប ប រ ជន លនារះ ប រ ចនមនាររ បនាន ន

យនាយសបនាបថនា ៖

ឪពករបខព លកើរល�នាឆនា១៩២០ �នារជនាអកលហនាជនា

រមនាកនងជនាកមជននលយនាបនាយ។ ឪពកមត នាយរបឪពកខព

លនារះលគៀនប រ នង លអៀរ ដ បនានឲយរដមល�នាលេើកនារអបរ

�នារទនាងពរ បនានលធវ ើអវ ៗទនាងអលែើមបបញន នឪពកខព ឲយចេ

សនា�នាលរៀន។ ឪពករបខព មនានមខរខណងជនាលសចើនកព ងរនាជរ

�ឋ នាបនាេ។ �នារមនានននាទជនាអកកនានបញែធ ជនាននាយកគយ

ល�នាកព ងលខរត ងខសរងនងជនាលមឃកព ងលខរត កពងចនាម លហើយ

�នារកសរន វបនានចនារតនាងឲយលធវ ើកនារគនារ លេើគលសមនាងអវឌឍ៥

ឆនាសមនាបរនាជធនាន លពញខែរ។ �នារសរន វបនានលសជើតនាងជនា

មនាជកភនាបលសមើកនារគនារបនានពរអនាណរត លហើយ�នារកជនា

អកកនានបញែធរបសកព ងខែរខែេមខរខណងលនរះ�នារបនាន

លធវ ើកនារគនាររហរែេខខលមសនាឆនា១៩៧៥។

ឪពករបខព ចងឲយសបជនាជនកមពជនា សឡនាញលរភនាព

ដនល�នាកលរជនាខនាង។ �នារបនានលធវ ើកនារជនាមយមរត កត ែចជនា

សពរះអងមនា វរត រមរៈ ល�នាកឧរតមលនយ េន

នេ ខែេននាមកនវគនរសនាធនារណរែឋនយមចេសបលទក

មពជនា។ (ល�នាដថងទ១៨ ខខមននា ឆនា១៩៧០ សទងរមរៈ

បនានជយឧបននាយករែឋមងនត េន នេ ចនារខចងឲយភនាជនារ

ទមនាកសពរះអងមនានលរនារត ម ហន ខែេជនាសបមខរែឋរប

សពរះរនាជនាណនាចសកកមពជនា។ រែឋភនាបនានចនារវធនានកនារបលងក ើរ

លឡើងនវរ�ឋ នាបនាេសនាធនារណរែឋខខរ ខែេមនានល�នាក េន

នេ ជនាអកែកននា)។

បរត ជៃសមាជកសភា

ប រ ជន ននាពធ មនាធរែឋភនា ពនាញ ឆ នា១៩៦៣ ឬឆ នា១៩៦៤។ មត នាចនរនារត ម ហន ឈរននាកណត នាេ។ មនានមនាជកសនាធនារណរែឋខនារចនាើន

របបគហ នាញខល នននាទននារះ ដនាេជនាអ កទមនាកមត នាចនរនារត ម ហន (អន តនា, ចនាង ហនាង នង ទនាញ វេ នាញ) នងខនារកនាហម (ខៀវ ផន, ហ យន នង

ហ នម)

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

40 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ឪពករបខព ចងឲយសគល សនាររប�នាររល�នាជ�នា។ថវ លបើ

ខព បនានលរៀបកនារ នងមនានកនពរលហើយកល�នាយ ក�នារបនានទទច

ឲយលយើងមករល�នាជនាមយ�នារខែរ។ល�នាលពេលននារះលយើងមនាន

មនាជក១៥ននាក រល�នាកព ងផរះធរប�នារមនានទនាងបអន នស

ខព រនងបត របននាងរមនងកនពរននាក,បអន នសខព ពរននាកលទៀរ

គ ត នងធតនា, ជែនរបខព លនារះលអៀរដនងអកបលសមើពរ

ននាកលទៀរ។ ឪពករបខព បនានជយែេអកលផសងលទៀរខែរល�នា

យបនានផត េជនាបនបឲយសនាកល�នា នងផត េអនាហនារែេកនកល យ

សបពសជនា លសចើនននាក មកពសគល សនារទនាងងខនាងនជយ ឲយ

បនានចេសនា�នាលរៀន។

ឪពករបខព ចេចរត រងនត នងេបៈ។ �នារបនានចេរម

ខែងល�នាកព ងលរនាងល�នានមយ កនាេពលពេ�នារល�នាលកង។

�នារជនារឯកលនារះផនារល�នាកព ងលរឿងេបមយ។ �នារលចរះ

លេងឧបករណលងមយចននមនានែចជនាព េ នាណរ នងករ

សទ។ �នារបនានជរញលេើកទកចរត កនសទនាងអ ឲយលសចៀងរនា

នងគររប ខែេកសមមនានឪពកណនាឲយកនលរៀនមខវជនាលនរះណនា

ល�នាជននានលននារះ។ ឪពករបខព ខរងខរននាលយើងល�នាអងពយលមើ

េរបនាសពរះរនាជសទពយកនារខែងេបៈលផសងៗ នងកនារសបគ

រងនត ។�នារកបនានននាខព ល�នាលមើេតនារថមយ គល�នាកជខកមខែេ

ននាចេមកសបលទកមពជនានវចគវ នាករនាបបមសបលទល�នា ថនា

“ទវ ” ។

ឪពកខព បនានទទេពរមនានពទននាកទនងនលយនាបនាយរប

�នារថនាសនាធនារណរែឋខខរ នងចនាញងគនាមឆនាបៗជនាមយ

ខខរសកហម។ល�នាកព ងខណៈលននារះ �នារមនានឱកនាលសចើនកព ងកនារ

ននាសគល សនារចនាកលចញពសបលទ។ �នារបនានលសជើលរ ើ យកកនារ

សនាកល�នាទលនរះល�នាយលជឿជនាកថនា អកែកននាខខរសកហមនងមន

លធវ ើបនាបសបជនាជនរបខល នឯងលទ។ �នារមនបនានសលមើសដម

ល�នារល�នាកខនងលផសងលទៀរលឡើយ។

ល�នាលពេខែេខខរសកហមបនានឈរះ ងគនាមល�នាឆនា១៩

៧៥ខខរសកហមបនានបងអករល�នាកព ងសកព ងលពញ ឲយចនាក

លចញ។ឪពករបខព ពបនាកចរត នងរកព រជនាខនាង។ �នារបនាន

សបនាបលយើងថនា“ សបនលបើលយើងចនាកលចញពផរះលយើងមនអនាច

សរឡបមកវញលទ”។ �នារបនានបនតថនាលយើងរងចនាល�នាផរះលយើង

បដថង លទៀរបេ ខនត លបើ�នានជលសមើលផសងលយើងសរន វខរចនាកលចញ។

លយើងគជនាអកចងលសកនាយលគ កព ងចលណនាមអកជរខនាងរប

លយើងខែេបនានចនាកលចញពទសកព ង។ខព ល�នាចងចនាពទកមខអ

ងឃមរបឪពកខព លយើងបនានលែើរចេកព ងហវន ងមនសពរ�នា

នននាកខែេរញសចនានល�នាយកនារងនងចងកនាណងកនាលើងឲយ

លែើរតនាមផន វជនាលសចើន។ឪពករបខព បនានពនាយនាមមនឲយពក

លយើងលមើេសនាកពជនាលសចើនល�នាតនាមែងផន វកព ងសកព ងលពញ

លទ។

បននាបពសនាកល�នាលសជនាយអពេ រយៈលពេមយខខមក

លបៀងអនាហនាររបលយើងជរអ បេ ខនតងឃមថនាលយើងនង

អនាចសរឡបល�នាផរះវញ។ បននាបមកខខរសកហមបនានសបកនា

ថនាសបជនាជនកមពជនាទនាងអ សរន វខរសរឡបល�នាស ព កកលណើររមត នាចនរនារត មហន បពនាកមនា�នាយករត យជនលនាក ប រ ជន

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

41មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

បខល នឬល�នាខសចមក នារល�នាតនាមជនបទ។ លហរលនរះលយើងបនាន

លសមចចរត ល�នាស ព កកលណើររបមត នាយខព ។

ល�នាលពេលយើងកពងងទលនលមគង តនាមទកចមងរប

ខខរសកហមបងដថសបពខព បនានឮខខរសកហមមនាកនយនាយថនា

�នារបនានសនាេឪពករបខព ខែេជនាមនាជកភនាជនារណនា

ងរនាស ត មណឌ េខសពកលពនាធជនាម ខែេទកចមងរបលយើង

កពងលធវ ើែលណើរលឆនារះល�នាទលននារះ។ ទកចមងបនានមកែេសចនាង

ល�នាលមេ នាងសបនារលៀេ ល�នាលពេលននារះ ទនាហនានខខរសកហមមយ

សកព មបនានលែើរល�នាមករកឪពករបខព រចកចនាប�នារយក

ល�នាខែេលមបញនាកនាររបខខរសកហមល�នាចមង នាយសបខហេ៥

០០ខមេសរពកពងចមងលននារះ។

សបខហេលមេ នាងពរលទៀបលយនាធនាខខរសកហមបនានសរឡ

បមកវញល�នាយននាយកេខរមយចបនាបពឪពករបខព ។ �នា

របនានរលរថនា“សបនលបើ�នារមនានណនាងេអ........�នារ

នងមកជបជវញ”។វនាជនាលពេរនឋររកព រ សមនាបសគល សនារ

លយើង�នាននរណនាមនាកចងចនាកលចញពទលននារះល�នាយ�នានរប�នា

រល�នា ជនាមយលឡើយបេ ខនតវនាជនាកនារពរពកលយើងមនសរន វបនានអន

ញញ នារឲយជប�នារលឡើយ។

លយើងបនានតនាងទេល�នាល�នាកព ងមជនាមកលណើររប

មត នាយខព បនានសបខហេពរខខ។ ខព បនានយេបត លឃើញឪពកខព

លៀកពនាកសនាមញញធមតនាជរះលេើែរមយខែេខហហមល�នាយ

លទវ តនា ជនាលសចើន។ ខព បនាននយនាយសបនាបមត នាយខព នងបអន នសប

ប ន អៀន នង ប រ ជន បននាបពអពនាហពពនាហរបអ កទនាងពរននា

ឆ នា១៩៤០ ននាផរះែបង ននាក ព ងខនារត កពងចនាម។ ប រ ចនមនាររ អនាយ៩ឆ នា, ឆ នា១៩៥៩, ននាខនារត កពងចនាម

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

42 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ននាក លទៀរពកនារយេបត របខព ។ បននាបមកលយើងទនាងអ

�នាចនា បលផត ើមយលសពនារះយេថនា លយើងបនានបនារបងឪពកលហើយ

។វនាហនាកែចជនា�នារ បនានមករកខព ល�នាកព ងយេបត លននារះ នង

បនាននយនាយ�នាលយើងទនាងអ�នា។ខព គរថនា ឪពករបខព បនាន

សនាបល�នាដថង លននារះលហើយសពេងរប�នារបនានលហនារះល�នាកនាន

ឋនាន គ។

រយៈលពេបនឆនាខែេលយើងបនានរល�នាកព ងរបបខខរសក

ហម ខព បនានលរៀនសមបខល នលពញលេញល�នានងលរឿងរេ នាវថដនជ

វរខព បនានលរៀនពកនារ�នាែរះ ល�នាខសចមក នាររកចណអនាហនារ នង

េចចណអនាហនារល�នាយសបថយសបថនានជនាមយនងលចកត សនា

ប។ ខព មនានកនសទបមនាកលទៀរលនារះចនត នាលពសជ ខែេមនាន

ទមង នមយគឡន សកនាមល�នាលពេននាងលកើរមក។ ខព បនានលរៀនរ

ល�នាខែេពទឋជវញល�នាយកនារយខនាចកនារអរឃនាន នងជង

ែគក នារមនមនានថនាពនាបនាេ។

ល�នាកព ងឆនា១៩៧៧ ខខរសកហមបនានបញន នបត របខព ពកនា

រ�ឋ នានសរឡបមកផរះវញ។ �នារគរថនា�នារសរន វបនានខខរសកហ

មចនាបខល នល�នាតនាមផន វ បេ ខនត ខខរសកហមមនបនានចនាប�នារលឡើយ

។បេ ខនត ខខរសកហមបនានមកតនាមរក�នារ ល�នាលពេយបលសរនានង

បញនាឲយ�នារល�នាចេរមសបជមយ។ ល�នាលពេមកែេកលនៀរ

ខខរសកហមបនានចងដែបត របខព នងខខសសកហមរចបលណត ើរ�នារ

ល�នាមនរនត ខ។ លទនាឧសកែឋរប�នារគ�នារធនាបបនានលធវ ើ

ជនាសគន បលសងៀន។

ជនាដចែនយខព បនានជបមរត ហកគណៈរបន ខព បនានឈរទេ

មខ�នាររចរ�នារថនា លហរអវ បនានជនាចនាបសគន បលសងៀនន រសរ

ប រ នថ (បអន នសនាពនា ប រ ជន, ប ន អៀន, លនាកយនាយឡនារ, ប រ ជន, ឆ នា១៩៤១, ននាខនារត កពងចនាម

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

43មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ងខែេមនបនានលធវ ើអវ ខលសរនាពខអបរ នងបលសងៀនលកងៗ?។

បននាបមកមរត ហកបនានល�នាមនរនត ខ នងបនាននយនាយជនា

មយបត របខព យេ នាងយរ អកទនាងពរមនានភនាពសនាមញញទធ

សនាេនង�នាមរត ហក បនានសនារភនាពថនាខល នកធនាបបនានលធវ ើជនា

សនាសសត នាចនារយខែរ។ មរត ហក បនាននយនាយសបនាបបត ខព ថនាវនាមន

មនានវរភនាពរល�នាកព ងឃលនរះលទៀរលទ លហើយបនានបញនា

ឲយសគល សនារខព ផនាបតន រល�នារល�នាមមយលផសងលទៀរ ល�នាខកបរ

លននារះល�នាយជរះរថយនត។ពរដថង លសកនាយមក បត ខព សរន វបនានល�នារះ

ខេងពមនរនត ខ។

ពរបដថង លសកនាយមកមត នាយខព នងបអន នសធតនាសរន វបនានលសជើ

ឲយផនាទេល�នាល�នាល�នាមថមយល�នាកព ងរបន៤២។ខព មនាន

កនារសពល យបនារមពធតនាននាងអនាយ១៧ឆនាគរ មនអនាចខថរកសនា

មត នាយខព បនានលទ។លកងសមនទនានលរៀបកនារជនាលសចើន មនបនានអ

នញញ នារឲយលធវ ើកនារល�នាកព ងមលទ។ អចងមត នាយខព ល�នាមនាកឯង

លើរលពញមយដថង។លយើងបនានអងវរខខរសកហមឲយបញន នលយើង

ទនាងអ�នាល�នាល�នាជនាមយមត នាយខព នងបអន នសបេ ខនត លបើល�នាទនាង

អ�នាវនាសបឆនាងនងបទបញនារបមរត ហក។ ខខរសកហមបនា

នសបនាបលយើងឲយនយនាយកហកអកមលផសងលទៀរថនា រថយនត

លពញខណនលហើយ។រថយនតបនានលបើកលចញល�នា ចមក នារលរនា

ល�នាយននាយកសបជនាជនទនាងអ ល�នាលេើរថយនតល�នាមនាប

ល�នាយលសបើឧបករណែបងសពនង រចរញទមនាកចេល�នាកព ងអ

ណតន ងខែេមនានជលសរនាលសរនាៗជនាលសចើន។ ល�នាកព ងចលណនាមអក

ទនាងលននារះមនានសគល សនារឪពកមនាខព នងកនកល យឪពករបខព ទនាង

អ�នាមនានចននសនាមបននាក។លសកនាយមកលយើងែងថនាមរត

ហក សរន វបនានបេេពរកលមចលចនាេ។

ល�នាលែើមឆនា១៩៧៩ លយើងបនាន ទទេពរមនានខនានខរះ

ញេក ម មន អងពយលើភនាឪពក�នារ នងញេក មនាររអងពយលើភនាមត នាយ�នារ, ឆ នា១៩៧១, ននាផរះរបពកគនា ននាកនាង ពនាញ

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

44 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

តនាមវទយព រដវដែ រចមយ ខែេ�នាកទកល�នាកព ងម។ លឡង

ហរែឋអនាលមរកបនានរនាយកនារណថនាមនានចននជនលៀខល នែ

លសចើនបនានហរចេសបលទដថ។ លយើងបនានសបមេចណអនាហនា

រនង លសគឿ ងផរផង លហើយចនាបលផត ើមលធវ ើែលណើរលចញពរបនក

ណត នាេសបលទកមពជនា ល�នាកនានសពខែន ដថ ខែេមនានចមង នាយ

៤០០គ ឡន ខមេសរ។លធវ ើែលណើរល�នាយលជើង នងរលទរះល�នាងកនារ

មរម សបយទឋ ជនាលសចើនរវនាង កងទពលវៀរណនាម នងខខរ

សកហម សកព មរបលយើង មនានមនាជក២៦សគល សនារនងមរត កត

លែើរ បនានចមង នាយ២០គឡន ខមេសរកព ងមយដថង។

កល យសរបខព ពរននាកលហលឡណនានងលរ( លនារះលនរះ

មនាននយថនា លរភនាព) បនានលកើរល�នាតនាមផន វ។ លយើងបនានជេ

អកននាផន វលយើងកនារដសពលសសនាងជនាថន រនងមនា នងលសគឿងអេ

គក នាខែេឪពករបលយើង បនានបនសេទក។ បននាបពមកែេ

ជរជនលៀខល នល�នាកព ងសបលទដថ លយើងសរន វបនានយេសពមឲយ

ល�នាតនាងទេល�នាថល�នាហរែឋអនាលមរក។

កនារចងចនារបប រចន មនាររ នងបអន នសពឪពករប

ពកលគ ៖

ល�នាកព ងវបបធមកមព ជនា កនៗហនាក ញលញើរញលញើមកព ង

កនារល�នាជរឪពកនងមនហនានរននាពទឋអណនាច រប�នារ

។លយើងផត េរដមែេល�នាកឪពក។ លទនារះជនាយេ នាងណនាកល�នាយ

ឪពករបខព មនខមនជនាបរធមតនាលទ �នារជនាមនសស

ឡនាញសកព មសគល សនារ�នារបនានជរញឲយខព លសចៀង នងបបនាយជនា

មយេបៈទល�នាខែេមនខមនជនាលរឿងធមតនា សមនាបបរ

កមពជនាល�នាកព ងជននាន�នារ។ �នារបនានននាលយើងល�នាញព នាអនាហនារ

យវរ ប ន អៀន នងមរត របននាង ននាឆ នា១៩៣៨ ខនារត កពងចនាម

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

45មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ល�នាលភនាជនយ�ឋ នានេបៗ ទសននាភនាពយនត នងកនារសបគរងនត ល�នា

ទទនាងសបលទ។ ចណងចណេចរត របប ររជនាមយឪព

កខព គននាងបនានលធវ ើបខងអមបនាយែលណើបសវ នាយទ ឬធលរន ខែេ

ឪពកខព ចេចរត ។

ប រ ត បនានចងចនាអពឪពករបខព �នារភនាពរនាប

សនានងបនានជរញកនសទនាងអរប�នារទទេបនាននវកនារ

អបរេអៗ។�នារមនខមនគរខរពសគន សនារផនាេខល នលននារះលទ បេ ខនត

បនានជយែេសនាចញនារលទៀរផង។ �នារបនានផត េកខនងសនា

កល�នានងអនាហនារែេកល យៗ ខែេជនាសេអ។ទកចរតបបព

រធមរបឪពកខព មនល�នាសរមហងលទល�នាលពេខរះ�នារបនាន

ជយអកស ព កខែេមកពស ព កកលណើររប�នារលទៀរ។

ប រ ធតនា ល�នាលពេខព មនានអនាយ១៥ឆនាខខរសកហមបនាន

ចនាបឪពកលយើងបខបកលចញពសគល សនារលយើង។ ល�នាលពេសពេ

បមយបននាបពកនារងទកែយរ ល�នាកពងចមងរបខខរសក

ហមខព បនានវលងវងសនាររ។ មនលនរះខព កពងអងពយល�នាលេើទកឪព

ករបខព បនានលែើរមករកខព �នារអខងអេកបនាេខព ថមៗខែេជនា

ទមនាបរប�នារបគហ នាញពអនារមណ សឡនាញកន�នារ បនាន

សបនាបខព ឲយជយលមើេរបរបរផនាេខល នលយើង កព ងខណៈខែេ

អកធៗបនានលរ ើរបទនាងលននារះលចញពទកចមង។ បននាបមក

�នារបនានសបនាបលទៀរ«កនមនសរល វល�នាទណនាលទរងចនាល�នាទលនរះ. .

.........“�នារបនានញញម�នាកខព សបនាកែថនាអវ ៗទនាងអវនារេ

នសរមសរន វ។ លននារះគជនារបភនាពចងលសកនាយរបខព ពកនារចងចនា

អពឪពកខព ខែេែកជនាបជនាមយខព មកែេដថងលនរះ។វនាជនាលពេ

ចងលសកនាយល�នាកព ងជវររបខព ខែេ ខព មនានអនារមណថនាឪពក

របខព សឡនាញនងកនារពនារខព »។

របថរ នង អរបទល�នាយមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា

ប រ រ ននាក ព ងពធអនាពនាហពពនាហរបននាង

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

46 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

កនបនារបតនាងហនាងមេនាង ឈនារះមេនាង របនាន

រៀបរនាបអពរឿងរេ នាវរបឪពក�នារថនា ៖

ឪពកខព ជនាបនាធនានរកនាបនាមេ នាញ នងអរកសរវពនានា

ននាកនាងកកម។ ននាឆ នា១៩៧៣ កនាងបនានចនារតនាង

�នារឲយទនាតនារពនរយកនារគនារននាតនាមបណត នាយឆ នារមទនាឯ

ខនារតកនារះកង។ �នារបនានមនានាចចរតននាគនាសនារទនាកនារះកងប

ននាបពចេឆ នាខនារននាឆ នា១៩៧៥។ បេនត នាអវ ៗតនាវបនានបតន រផនា

ននាថង នាទ១៧ខនាមនាសនា។

ននាពនាេដនាេខនារកនាហម ែណត ើមបនានទកនាង ពនាញ

គនាសនារយើងបនានននាក ព ងកនាងកកម។ ឪពកខព បនានបតន រ

កនារយនាេយរប�នារ ទនាជនាជមនាកកនារពនារគនានាបផនាងចេ

ក ព ងទកនាងដនាេបនាញដនាយកងទពរដនារះ។ មនាបញនាកនារជនាន

ខម នាកមកពមភនាគបពនា បនានចេក ព ងបរវនាណកនាងព

ពនានារះ�នារមនធនាបបនានសនាេទកនាង ពនាញ �នារបនានឲយឪ

ពកខព បើករថយនតជន�នារននាជវញននារះ។ ខព បនានអងពយននាបនា

ងកនានាយននារថយនតឡងរ េវនា។

ឪពកខព បនានចររថយនតននាខនាងមខ ឱថសនានមយ

ហើយបនានចេទនាខនាងក ព ងជនាមយមនាបញនាកនារននារះពនាេចនា

ញមកវញ�នារយកបនានថ នាពរថងមកជនាមយ មនានថ នាមនានា

បពនាបនាេជងគនានចនាញរនាករ នងឈចនាប។ មនាបញនាកនារ

ននារះបនានរថនា«អ កឯងបនានបនានាបខព ថនា ជនាតនាកងឡនានហនារ

មត នាចបនានជនាសនាេបនាភនាទថ នាពនាទយចនាើនមេនារះ?»។

ឪពកខព បនានឆើយទនាងញញមថនា «វនាមនមនានចមនាក

អទនាមនានាបតនាកងឡនាន របអនរកសពនានាឈើតនាវតនាសនាេ

ថ នាពនាទយចនាើនមខ។ខព ធនាបបើកបរចេក ព ងរបនគនានចនាញនង

បនានរៀនមនាេបនាើបនានាថ នាពនាទយជនាចនាើន»។

មនាបញនាកនារននារះបនាននយនាយខសបៗ បនានាបឪពកខព ថនា

«អងកនារបនានបនាកនាថនា បនាជនាជននងតនាវជមៀចនាញក ព ង

រយ:ពនាេខមយ(បថង នា)។ ជនាកសត នាងវនាមនបនានាកែថនាននាពនាេ

ណនាពក�នារ តនាវបនានអនញញ នារឲយតនាឡបមកវញ ទនា។ ននា

ពនាេដនាេអ កឯងចនាញទនារបនជនបទ អ ក មន តនាវយក

បនានាក កនាទនាជនាមយទនាពនានារះអបនានាកមនតនាវបនាន បនាើបនានា

ននាទននារះទនា។ យកេអអ កតនាវយកអងក រឲយបនានចនាើនអបេ

នងបនាហកបើអនាចយកបនាន។ អ កឯងគនានានតនាជនា តនាកងឡនាន

បេណណ នារះអ កមនមនានបញហ នាអវ ឡើយ។ បេនត នា យនាធនា នងមននាត

រែឋកនារនងមនានបញហ »។ មនាបញនាកនារននារះ បនានែងថនាឪពកខព

កើរននាក ព ងខនារតពនាធសនារ �នារបនាននយនាយទៀរថ«អង

ភនាព�នារនងចនាញទនាបនារែបង”។បនានបើអ កយេពនាម

ទនាជនាមយយើង...... ខព នងជនគនាសនាររបអ កទនាសនាកក

ណើរ»។

បេនត នាននាពនាេដនាេឪពកមត នាយខព ពភនាកសនារឿងននារះ

មត នាយ ខព មនយេពនាមទនាពនាធសនារទនា។ �នារនករឭកសនាច

ញនាររប�នារននាក ព ងរបនរដនារះ(ពនានារះបនានបនាក� នាជនាចនាើ

នឆ នាមកហើយ) ឪពកខព មនបនានជទនានងបណងបនានាថ នារប

មត នាយខព ទនា។យើងទនាងអ� នា បនានចនាញទនាមកណើរខនាង

ឪពករបមត នាយខព ននាខបលើក ព ងខនារត កណត នាេ។

មនានឈបហករណម នាកឈនារះសនារ រននាចមង នា

យ៥០មេនាតនាពផរះរបយើង។ �នារមនាន«បញខនា»ហើយអង

កនារបនានអនញញ នារឲយ�នារ ធវ ើសនាចកត មនានាចចរតដនាយមនមនា

នកណរក ព ងកនារមនាបមនស។ បញខនាមនានរនាយឈនារះបនា

ជនាជន១៧មនាសនាជនាចនាើន នងបនាជនាជនមេ�ឋ នានខរះៗដនាេជនា

ជនជនារចនឬកមពជនាកនានាម (មរបបនាជនាជនកមពជនាដនាេ

តាង ហាងមាង ៖មនាតរកខ ាបាមាញ

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

47មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

បញ ន េជនា ឧបមនឋដនាយបនាទនាវៀរណនាម)។ជវររប

បនាជនាជនតនាវបនានកណរដនាយ ចងបកពណកនាហមរប

សនារ។ឈនារះរបបនាជនាជនដនាេបនានរសនារដនាយបកព

ណកនាហម នងតនាវមនាប។

មនានពនាេខរះមងរបខព ឈនារះញងបនានអងវ រសនារ

ឲយទកជវរឲយឪពកខព ។ បននាបព�នារអងវ រសនារចនាើនែងមក

សនារបនានបនានាបមងខព ថនា «កបនារម.......បនាន បើខព ចងឲយវនា

សនាបវនានង.....»។ មងរបខព ជឿថនាសនារនយនាយែច នារះមន

តនាង ហនាងមេនាង

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

48 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

បនានយេពអរនយននាែរប�នារឡើយ។ ននាយបននារះ

ឈបបនានចនាបចងឪពករបខព រចបណត ើរចនាញទនា។

ននាក ព ងចណនាមបងបអន នខព បនានាននាក មនានតនាបងសនា

បងអ របខព ទនាដនាេបនានឃើញឪពកខព ននាគនានាចងកនានាយ។

បនាជនាជនបនាន ទទេបបររនាវកកន កមនានាបអនាហនារថង នាតនាង។

ថង នាមយ ននាក ព ងកឡព ងពនាេមនានាក បននាបពហបអនាហនារថង នា

តនាងឪពកខព បនានឃើញបងសនាខព កពងរកសនាបពនានា។ �នារបនា

នរបងសនាខសបៗ«សនាបពនានារបឯងននាឯណនា?»បងសនាខព

ឆើយថនា«ខព ធវ ើឲយបនារកនាេពយបមញខព មនែងថនាអ កណនាយ

កទនា!...»ឪពកខព បនានឲយសនាបពនានា�នារទនាបងសនាខព ហើយបនានា

បថនា«យករប�នារទនាហើយហបឲយបនានលឿន»។ បងសនា

ខព បនានរថនា«តើបេ នាបនានអបនាើ?»�នារឆើយថនា«មនអទនាទកវនា

បនាើផនាេខល នចរះ»។ បននាបមកបេ នាបនានដើរចនាញទនារនាងបនាយ

មនានាបមនសចនាវញ។

ឪពកខព បនានយេយេ នាងចបនា�នាថនាចនានមយនង

សនាបពនានាមយជនារបកមទធ ផនាេខល នយេ នាងតនាមតនាវដនាេ

តនាវបនានអនញញ នារ ដនាយគនាេនយនាបនាយរបអងកនារខនារ

កនាហម។គនាបៗ� នាមនានថងពនាយរចមយដនាេ�នានអវ កនានា

ពចនានមយនងសនាបពនានាមយ។

ននាយបននារះបងសនាខព បនានេចយកសនាបពនានាមយព

រនាងបនាយហករណដនាយបនានគរថនា តនាវឲយសនាបពនានារប

ឪពកខព ទនា�នារវញ។ ពនាកឡើងបងសនាបនានទនារកឪពកខព

បេនត នាមនឃើញ�នារឡើយ។ បងសនាបនានទនារបរម នាកននា

ក ព ងកនាមមនសចនាពែណងឪពកខព ក ព ងកឡព ងពនាេ មនានា

កបននាបពហបអនាហនារថង នាតនាង។ �នារឈនារះមឿនននាក ព ងកនាម

ជកបនាឡនាយជនាមយឪពកខព �នារព រះមករបងសនាខព ថនា«ឯង

មកតនាមរកឪពករបឯងមនានទនា?» បងសនាខព បនានឆើយថនា

«ចនារះខព យកសនាបពនានាមកឲយ�នារវញ» មឿនបនានឆើយទនាងទក

មខទកពនាយថនា«មនចនាបនាចរកឪពកឯងទនា �នារតនាវបនានបញន

ន ទនាធវ ើកនារឆង នាយហើយ»។បងសនាខព យេពពនាកយែរប

មឿន។

មឿនបនានបនានាបបងសនាទៀរថនា ឈបបនានមកកនាន

បនាឡនាយននារះជនាទដនាេ�នារ នងឪពកខព កពងធវ ើកនារ។ អ ក

បញ នា មេ នានភើងបនានពនរមេ នានហើយកនារ�ឋ នានបនានងងរ

បននា បមកឈបបនានចនាបចងឪពកខព រចបណត រកនារទកដនា

ទនា ម។

ថង នាបននាបមកយឿងបនាធនានហករណបនាននយនាយ

បនាបបនាមនាថបនានាបមងញងថនា «យបមញ�នារបនានននាមេនាងឡើ

ងទកទកភ នាករបមេនាង បនានសនាកមកកត នាឧណហ ៗបេរះដនា�នារ

...ននាលើទកមេនាងបនានអងវ រ�នារឲយបនធន រចណង ពនានារះអចណ

ងននារះវនាធវ ើឲយេបនាកអងពយ...»។

ឪពកមត នាយរបយឿងរននាកបនារផរះយើង។ យឿ

ងនងមត នាយខព ធនាបជនាមរត កត នង� នាកនាេពននាកនាង នងធនាបបនា

នបនាឡនាងលនាងជនាមយ� នា។បេនត នា ននាក ព ងរបបននារះយឿងបនាន

កនាយទនាជនាមនសមនានអណនាចដនាេ មនមនានអ កមណនាម នា

កននាក ព ងខបលើហនានមងមើេមខ�នារចឡើយ។ចនាបតនាង

ពពនាេដនាេយើងមកែេឪពកខព ធនាបបនានទនាចពនារះ

យឿងដនាេ�នារ មនបនានទនាលនាងឪពកមត នាយរបយឿង។

ហនារននារះហើយយឿងអនាចតនាមឃនាមើេពកមភនាពរប

ឪពកខព ។

យឿងបនាននយនាយថនាឪពកខព តនាវបនានធវ ើទនារណកម

នងមនាបចនាេននាយបននារះ ដនាយអងភនាពនត ខននាមន

រនត ខកនារះថ។យឿងបនានអនវរតពនាកយសនាករបខនារកនា

ហមគ«ជកសនាតនាវជកទនាងឫ»។ ែច នារះបននាបពឪពកខព តនាវ

បនានមនាបយឿងបនានបញនាឲយខព ទនាកសនាងខល នននាកងចេរ

កមនារននាក ព ងមមយផសនាងទៀរ។ ធវ ើបនាបននារះយឿងជឿជនាក

ថនាខព តនាវបនានកមនាចចនាេ។

បងសនាខព បនានរកសនាទកសនាបពនានា ដនាេបនានេច

មនានាបឲយឪពកខព វញរហរែេពវថង នា។ បងសនាបនាន�នាកសនាប

ពនានាននារះននាជររបថរឪពកខព នងគនារពបជនាសនាបពនានាននារះ

ដនាេជនាកមទធែមនានរមនាមនានាបគនាសនារយើង។

របថរ នង អរបទដនាយមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

49មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

បអន នសនារប អ ម សបនាង ឈនារះ អ ម សនារេនារ បនាន

រៀបរនាបបនានាបថនា ៖

ននាក ព ងចណនាមកនៗទនាងបនានាពរននាកននាគនាសនារយើ

ងសបនាងជនាកនដនាេមនានណនាងជនាងគនាដនាយ�នារមនានមខ

រណនាងខងខ។ �នារជនាន សរពកនាម នាកនងចនារះភនាសនាបនា

រនាងយេ នាងសនារជននាញ។ ននាក ព ងរបបមត នាចនរនារត មហន

�នារបនានបនាឡងជនាបមនត នារនាជកនារវេ នងបនានកនាយជនាបនា

ធនានហករណមយននាក ព ងខនារតពនានាវនាង។ �នារបនានគនាបគនា

ងបនាពនធកកមទទនាងខនារត ។

សបនាងចេចរត ខព ខនាងណនា។ ននាពនាេខព ឈ�នារ

បនានធវ ើែណើរយេ នាងឆង នាយមកយកខព ទនាមនរពនាទយមយននា ក ព

ងកនាង ពនាញ។ននាពនាេណនាខព មនបបនាយចរត�នារបនានេង

លនាមខព នងជយលើកទកចរត ខព ។

ននាឆ នា១៩៧៤ ទនាហនានេននេបនានជមៀគនាសនារ

យើង នងអ កមផសនាងៗទៀរទនាកនានខនារត កណត នាេពនានារះទនា

ហនាន េន នេ តនាវវនាយបនាយទធរទេនងខនារកនាហមននាក ព

ងសនាករបយើង។ បេនត នាពរប បត នាហបននាបមកខនារកនាហម

បនាន ជមៀបត ខព កនៗនងខព ឲយទនាខនារត កពងចនាម។ កនានាយមក

មនយរបេ ននាន ខនាងេននេបនានននាយើងទនា ពនាញវញតនាម

ទក។

ននាក ព ងឆ នា១៩៧៥ គនាសនារយើងបនានតនាឡបទនាសនាក

កណើរវញ។ ផរះរបយើងតនាវបនានបផនាញនងមនអនាចស នា

កននាទននារះកើរទនា។ មត នាយខព បនានកនារអនញញ នារពខនារកនា

ហម ដើមបរននាក ព ងមរបយើង បេនត នាខនារកនាហមបនានន

អរម សាង បាធាៃសហករណប (សមយសងគមរាសាៃយម)

អ ម សបនាង នង អ ម សនារេនារ ននាក ព ងពធមងេកនាររប អ ម សបនាង ននាខនារត កពង ឆ នា១៩៧២

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

50 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

យនាយថនាទនា។ខព បនានគរថនា ដនាយសនារខនារកនាហមបនានងស

យថនាគនាសនារយើងជនាគនាសនារអ កមនាន នងជនាគនាសនារដនាេមនា

នមខរណនាងខ។ សបនាង តនាវបនានចនាទបនាកនានថនាជនាននាយ

ទនាហនានជនានខពនានារះ�នារមនានរបរនាងគហ នារ។ កនានាយមក

�នារបនានធវ ើឲយគនាមយកបនាេេងទកគនាបដនាយចនាែនយមន

យរបេ ននានខនារកនាហមបនានចនាប�នារយកទនា។ អងកនារកបនាន

បញន នបនាពនធនងកនរប�នារទនាមនាបដនារ។

ចនាបពពនាេននារះមកខនារកនាហម បនានតនាម�នានគនា

សនារយើង។បនាធនានមឈនារះរេនារបនានរអពជវបនាវរត រប

យើង។ខព បនានបនានាបទនារេនារ វញថនាបត ខព ជនាអ កធនាកកន ។ បេនត នា

រេនារ មនជឿខព ឡើយហើយនយនាយថនា “កកហកខព ែងហើយ

អ កឯងទនាងពរជនាគនាបងនាៀន”។ខព បនានបនាកញើ ជនាគននាពនា

េដនាេរេនាររខព ចែច នារះ ពពនានារះខព បនាននយនាយបនានាបម នា

ផរះ ដនាេយើងកពងរននាននារះអពអររកនាេរបយើង។

ខព មនបនានាកែថនាម នាផរះបនានរនាយកនារណអពយើងឲយទនារេនារ

ឬកអរទនា។

ននាក ព ងឆ នា១៩៧៦ ឪពករបយើងមនអនាចទនានាទនាន

ងកនារសនានាកឃនានរទនាទៀរ បនានទនាយើងបនានយកេអ កញនានា

ងចនាញទនារកចនាបរវេអ រៗយកមកហប។ មត នាយរបខព បនា

នបនានាបឪពកខព ថនាកឲយធវ ើទៀរ បេនត នាឪពករបខព មនបនានសត នាប

ែរបមត នាយខព ទនា។ ថង នាមយ �នារបនានឃើញកមនាបនាេ

ម នាកបនានមនាបពខៀវមយកបនាេ រចទកចនាេននាមនារ

ចនាកឪពកខព បនានយកពននារះទនាសង នារហបទនារះជនាែងថនាព

ននារះមនានព កដនាយ។ ភនាមៗននារះ�នារបនានហើមខល នរច

កសនាបទនា។ បអន នសនារបខព ឈនារះសនារនងអ កផសនាងទៀរមនា

នកនារសនានាកឃនានជនាខនាង បននាបមកកនរបសនារម នាកបនាន

សនាប។

យើងតនាវបនានជមៀទនាកនានមពរផសនាងទៀរ ននា

ក ព ងរបបខនារកនាហម។កនារគនារចងកនានាយរបខព គកនាបដើម

ទននានានខនាតនា�នាយជនាមយែ-ផនារះ-�នាមករវ នង�នាមកម

នស។គរឲយខើមរអើមខនាងណនា បេនត នាខព តនាវតនាធវ ើបើមនែ

ច នារះ ទនាខនារកនាហមនងមនាបខព ។

ននាទននារះអ កមទនាងអ មនានកនារសនានាកឃនានយេ នា

ងខនាងហើយកនៗរបយើងបនានធនាកខល នឈធង ន។ មនានមន

សបនាម នាកធនាបធវ ើជនាគនាពនាទយននាទកនាង ពនាញ បនានបនានាប

ខព ថនាកនសនារបខព ឈបណត នាេមកព អរអនាហនារជនាចនាើនខនា

មកហើយននាងមនានបញហ នាពនារះវៀនខនាង។ ែច នារះ ខព យកខសនាក មនា

របខព ទនាែរយកអងក រមក�នាបនាយឲយននាងហប។ កន ស នា

ខព បនានហបបនាយចនាើនណនា។ កនារណដនាេននាងហបចនាើន

ននារះ បនានធវ ើឲយជងរបននាងធង នជនាងមន។ យបមយននារះននាង

បនានខសបបនានាបខព ទកផក ខព ពនាយនាមយកទកឲយកនសនាផក

ប េនត នាអណត នាររបននាងហើមបេ នាង។ ឃើញភនាពរបកន

សនាបនាបននារះខព បនាន�នាបត ខព ។ កនសនារបខព សនាបហើយយើង

បនានតនាកងប ពកន សនា នងសនានាកយរហរទេ។ បន នាប

មកបត ខព បនានស ើបនរះកត នារពកមនាបនាេម នាកមនានាបធវ ើកត នារ

មឈ បេនត នាកមនាបនាេននារះបនានបែសនាធ។ ភនាមននារះកម នា

បនាេម នាកននារះ បនានយកចបកនាបមយរចបនានាបបត ខព ឲយយក

ព ឲក នសនារបយើងទនាក ព ងពនានាកនានាយមនរពនាទយ។កមនា

បនាេម នាកននារះ នងបត ខព បនានជករណត នាកបសនាកពកនសនា

ខព ននាទននារះ។

ននាចងឆ នា១៩៧៨ អ កមម នាកឈនារះសនាង បនាន

សត នាបវទយពជនាមង នារ នងបនានឮថនាបនាជនាជននងតនាវបនានរដនារះ

ក ព ងពនាេឆនាបៗននារះ។ គនាប� នាមនានសនាចកត តនានាកអរណនា។

បនត ច កនានាយមកមនានកនារបនាញកនាភើងធ នងរថពនាដនាក

ននាគនាបទ ទ។ទនាហនានខនារកនាហម បនានររភៀខល នចេក ព ង

ពនានា។ននាពនាេដនាេកងទពរដនារះចេមកបត របខព កពង

កនាបឈើននាឆង នាយពម។ ខព រងចនាមើេផន វ�នារតនាឡបមក

វញ អរយៈពនាេែបថង នា។ ននាពនាេ�នារមកែេ�នារមន

អនាចដើរទនាណនាបនានទនា។ ននាពនាេមយដនាេ�នារមនានកមនាង

មនាទនាហើយ យើងបនានមនានាចចរតធវ ើែណើរតនាឡបមក ពនា

ញវញ។

របថរ នង អរបទដនាយមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

51មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

កនងហរយៈពនាេ៤០ឆ នាហើយចនាបតនាងពខព បនាន

ទនាកនានជរ សនាកនាវ ក ព ងបនាទនាថនា។ ននាក ព ងឆ នា១៩៧៩ ខព

បនានធវ ើែណើរងកនារទកនាងបនាងកក ទនាកនានបនាទនាមនា

ហើយបនានចណនាយអរយៈពនាេមយរសៀេដើមបថររប

ននាក ព ងជរសនារះកនាវ។ របភនាពដនាេខព បនានថរគបនានបនារះពម

ផសនាយននាក ព ងទសននាវែត Time នង Life នងទសននាវែត

ផសនាងៗជនាចនាើនទៀរននាអរ េ ប។ វនាគនានានតនាជនាកនារចនាបផត ើមននា

កនារចនាកចនាយពរមនាន នងរបភនាពពវនាេពឃនារននាជនភៀ

ខល នដនាេបនានររភៀខល នទនាែេបនាទនាថនា។

ននាក ព ងមណឌ េថនាទនាកមនារននាក ព ងជរននារះ ខព បនានថរ

របកនាងៗមយចនននងមត នាយម នាក ពនាមទនាងកនរប�នារ

ដនាេ យើង អនាចមើេឃើញជើងរលេចចនាញមកកនានាតនាម

បនាឡនារះដនារប�នារ។ របថរននារះ បនានជនាបជយ�នាសនារព

រមនានបនាចនាឆ នា ពមេនធសនារពរមនានពពលនាកននាក ព ងបនា

ទនាហឡង ថនាមទនាងទទេបនានកនារបនារះពមផសពវផសនាយយេ នា

ងទេទ�នាយថនាមទៀរ។ ក ព ងននាមខព គជនាអ កសនារពរមនាន ម នា

កខព មនពកនាខនាងករចណនាឬទទេបនានឈនារះននារះទនា ហើយ

ករណននារះជនាពសនា ចពនារះកមនារជនាចនាើន ននាមណឌ េ ថនាទនាង

ហើយមនានកមនារមយចននឈទៀរផង។ ខព មនអនាចទទេ

បនាន ពរមនានដនាេទនាកទងនងឈនារះ អនាយមនានាប�នាក ច

ណង ជើងរបថររបខព ននារះទនា។ ខព ែងថនាសនាតដនាេ ជនា មត នា

យ ននារះអនាចជនាមត នាយម នាក ក ព ងចណនាមមត នាយរនាបពនានននាក

របតពតវាលពឃាតនាជរជៃភៀសខលៃរៃឆា១៩៧៩

សត នាម នាកកពងបកនននាក ព ងជរសនារះកនាវបនាទនាថនា កមនារដនាេមនានរនាងកនាយមសនាងដនាយភនាពអរឃនាន កនានាយងនានាម

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

52 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ផសនាងទៀរ បេនត នា បនាហនាេជនាអនាចមនានវធសនាសនាតណនាមយ

ក ព ង កនារសវ នាងរកននាង នងសនាេថនាននាងគជនានរណនា ថនាមទនាង

រឿងរេ នាវផសនាងៗទៀររបននាង។ ចពនារះទនារកវញ ខព ពរជនា

ងឃមថនាទនារកននារះននាររនានមនានជវរ នងធេរ�នា

បនានយេ នាងេអ។ែច� នាននារះដនារ ខព មនានអនារមណរជេចរតណនា

ចពនារះកនាងរចៗែសនាសអ នារ ដនាេមខមនាររបពក

គនា បនានព រះបញ នាងពខសនាជវរដនាេ ពនារពនាញទនាដនាយកនារ

ឈចនាបនងភនាពេបនាកេបន។ កត ងឃមរបខព គថនា បនា

ហនាេជនាមនានវធសនាសនាតណនាមយ ដើមបផសពវ ផសនាយ របថរ

ទនាង អននារះននាក ព ងសនារពរមនាន ឬតនាមរយៈទរទសនក ព ង

បនាទនា កមពជនា ហើយបនាហនាេជនា៤០ឆ នាកនានាយមកអនាច មនា

ន នរណនាម នាកសនាេ នងអនាចផត េឈនារះរបនរណនាម នាក

ក ព ងចណនាមរបថរទនាងននារះ។ េយកនាក មនា បនានាក មន

មនាន បនានមកដនាយឯកឯង ហើយ �នាន អវ បនាន មកដនាយ កនារ

មនខរខជនាជនាងកនារពនាយនាម នងផសនារភនាបទននាកទនងដនាេ

បនានបនារបងហើយបនាហនាេជនាចនាករលនាករឿងរេ នាវរបពក

គនាទនាកនានមនសគនាប� នាននាក ព ងពពលនាកននារះ។ ខព មនានគ

មនានាងធវ ើែណើរមកកនានបនាទនាននាក ព ងរបនអនាអនាគ នាយ

ននាក ព ងខនាមនាសនាខនាងមខននារះ ដើមបជបជនាមយអររអ កយ

កពរមនានអពងនាាម ហើយខព ពរជនារករនាយនងធវ ើែណើរ

មកកនានបនាទនាកមពជនា បនាទនាថនា នងកននាងណនាដនាេមន

សទនាងអននារះអនាចរននា។ កនាេពឆ នាមន ខព បនានរៀបច

ជបជនាមយមនសបនាហនាេ៨ននាក ដនាេខព ធនាបបនានថររប

ជនាចនាើនឆ នាកនងមកហើយ។ អ កមនអនាចែងទនាថនាពនាេណនា

មនាននរណនាម នាកកពងមងមើេឬសត នាបអ ក។ ែច នារះ ខព ែង

ថនា វនាពរជនាអនាចទនារច។ ខព ពរជនាអរគណខនាងណនាមនានា

បកនារជយរបអ ក។

របថរ នងអរបទដនាយមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា

កមនារដនាេមនានរបកនាយមសនាងដនាយសនារកងវរះអនាហនាររបរម

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

53មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

អង ជយ កើរននាថង នាទ១៣ ខនាកមៈ ឆ នា១៩៤៣

ននាខនារតសវ នាយរៀង។ ឪពករប អង ជយ ឈនារះ អង

ជនាង (សនាប) នងមត នាយ ឈនារះ ននាង �នាន អនាយ៧០ឆ នា

(ននាឆ នា១៩៧៦) រននាជនាមយបងសនា អង ហនាសនាក។

អង ជយ ពមនមនានមខរបរជនាគនាបគហ នារវជនាកនាភើងធ បនាន

រៀប កនារជនាមយបនាពនធឈនារះ តនាង មយហនាង ននាថង នាទ១

ខនា មនាសនា ឆ នា១៩៥៨។ តនាង មយហនាង កើរននាថង នាទ១០

ខនាមនាសនា ឆ នា១៩៤៥ ននាខនារតសវ នាយរៀង មនានមខរបរ ជនា

មនាផរះ ស នាកននាជនាមយបងសនា អង ហនាសនាក ដនាេមនានទ

តនាង រននាផរះ១០០R ផន វមន វងស បងតនាបនាក ពនាញ។

អង ជយ បនានចនាកចនាញពបនាទនាកមពជនាននាថង នា

ទ២៣ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៤ ដនាយបពវហនារននាកនារចនាកចនាញព

បនាទនាកមពជនា គដើមបបពនាញកមកសនាវជនាកនាភើងធ។ អង

ជយ បនានឈបចរននាអខនាហមនា ហរែឋអនាមនារក មនពនា

េទនាែេបនាទនាបនារនាងននាថង នាទ២៩ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៦។

ននាបនាទនាបនារនាង អង ជយ រននាទកនាងបេ នារ ។

អង ជយ បនានស ើសនានរណនាងបនាកកមរប

រនាជរ�ឋ នាបនាេរបរមជនារកមព ជនាបនាចនាននា បនាទនាបនារនាង

ដើមបបតន រេខរងដនាន នងតនាឡបចេសនាកវញ ដនាយ

មនានកនារចរះហរលនាខនារបសនាមខល នផនាេ ធវ ើននាបេ នារ ថង នាទ

៣១ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៦។

ឯកសនារស ើ បតន រេខរងដនាន ននារះតនាវបនានចរះលនាខ

N0582P នងមនានកនាង តនារពនរយឃើញថនាពរមនានខនាង

លើននារះតនាមតនាវតនាម េខរងដនានចនា។ កនាង

យេពនាមតនាមណមពររបសនាមជន (អង ជយ) ។

េខរននារះធវ ើននាបេ នារ ថង នាទ១២ ខនាមនាសនា ឆ នា១៩៧៦

ដនាេមនានអ កទទេខតនាវ កនាងេខរងដនាន ចរះហរ

លនាខនាដនាយឈនារះ តនាន មបរត ។

េខរងដនានននារះ យេសនាបពនាមតនាមសនាចកត

បញនាក ខនាងលើធវ ើននាបេ នារ ថង នាទ១២ ខនាមនាសនា ឆ នា១៩៧៦

ដនាេមនានអ កទទេខតនាវកនាងកមពជនា ចរះហរលនាខនា

ដនាយ ឈនារះ បចងទ។

បនាកកមមនានាចចនាញេខរងដនានឲយទនាសនាម

ជន (អង ជយ)។ ធវ ើននាបេ នារ ថង នាទ១២ ខនាមនាសនា ឆ នា១៩៧៦

ចរះហរលនាខនាដនាយឈនារះ កនាម ធ (ជ.បនាកកម)។

បនានបើបងបអន នណនា បនានសនាេឈនារះខនាងលើ

មទននាកទនងមកទសននាវែត សវ នាងរកកនារពរ ននាមជឈម

ណឌ េឯកសនារកមពជនាតនាមរយៈអនាយ�ឋ នាន ៖ ផរះលនាខ៦៦

ផន វពនារះហន គក នារទននាបនាសនាក ខណឌ ចកនារមន រនាជធនាន

ពនាញឬលនាខទរព០១២៩៩៦៧៥០ នង អមេនាេ truth-

bunthorn.s@dccam.org។ មអរគណ!

ផនារ ចនាននតនា

បាវតរប អរង ជរយ

អង ជយ

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

54 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ជៀប ជឿន ហនា ផន អនាយ៣៣ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៥

មនានសនាកកណើរននាជើងពនានា ខនារត កពងចនាម ជនាកនរបអ

ញម ជៀម នងអសនា អរ គន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល ន

ននារទនារះភើង ថង នាទ៨ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧ ហើយបញន នទនា

ឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ បនបធ៥ បនបរច៨ ។

ខនារកនាហមមនាប ជៀប ជឿន ននាថង នាទ១៥ ខនារ�នា ឆ នា

១៩៧៧។

ជៀប ឈរ ហនា រន មនានអនាយ២៧ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននាបនារនាយណ ខនារត កពងធ ជនាកនរបព

ជៀប ឡព ង នងមង គម ឡនាង មនានបនាពនធឈនារះ �នា េម ហនា

រ េង មនានកនសនា ២ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាមនរ

កងពេ៣១០ ថង នាទ២២ ខនាមករនា ឆ នា ១៩៧៧។ ននាពទនាន

មនានឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននា កនារមនាបននាឡើយ។

ជៀប យេនារ ហនា ភនាន មនានអនាយ២៤ឆ នាក ព ងឆ នា១៩

៧៧មនានសនាកកណើរននាែបនា ខនារត កពងចនាម ជនាកនរបព

ជៀប យក នងមង ញនាម វរ តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា

រនាងចកនាអ កសនាន ខ-១ ថង នាទ២៤ ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៧

ហើយមនាបននាថង នាទ៦ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៧។

ជៀម ខនាង មនានអនាយ២៣ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនាន

សនាកកណើរននា�វ នាឯម ខនារត កណនាេ ជនាកនរបព ជៀម

ចនាង នងមង ឃម អម តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាកពង

សនាម ថង នាទ១៦ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាង

ននាគកទេសនាងក ព ងផរះ បនបធ៥ បនបរច ១៣។ ននាព

ទនានមនានឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែេគកទ

េសនាង នងកនារមនាបននាឡើយ។

ជៀម ភនាម ហនា ម មនានអនាយ៥២ឆ នា ក ព ងឆ នា១៩៧៦

អររទនាហនាន មនានសនាកកណើរននាសវ នាយរៀង ខនារតសវ នាយ

-រៀងជនាកនរបលនាកតនា ឡក ជៀម នងលនាកយនាយ មេម

មមនានបនាពនធឈនារះហនាកសនាយមនានកនបនា៤ ននាកនងសនា១

ននាកតនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា សនាកថង នាទ២០ ខនាមករនា

ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ

ក បនបធ០៨ បនបរច១៧។ ខនារកនាហមមនាបជៀម ភនាម

ននាថង នាទ២៩ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៦។

ជនា ជន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននារបន២៥

ក ព ងឆ នា១៩៧៦។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែេគកទេសនាង

មនាន២ខ� នា មយននាថង នាទ២៧ នងមយទៀរននាថង នាទ៣០

ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦។ រឯកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបកមនាន២

ដនារ មយននាថង នាទ៦ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៦ នងមយទៀរននាខនាកញញ នា

ឆ នា១៩៧៧។

ជនា វណណ មនានអនាយ២៩ឆ នា ក ព ងឆ នា១៩៧៥

មនានសនាកកណើរននាកពរ ខនារត កពរ ជនាកនរបព ជនា វរ

នងមង បេនាន ចន មនានបនាពនធឈនារះ មេ ច ជនាេ តនាវបនានខនារ

កនាហមចនាបខល នននាអតនានារះ ថង នាទ១០ ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៥ ហើ

យបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ១១ បនបធ

៩។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែេគកទេសនាងគ ននាថង នាទ៧

ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧៦។ ននាពទនានមនានឯកសនារបញនាកពកនា

េបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

ជនា សនា មនានអនាយ២៥ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនាន

សនាកកណើរននាបនារនាយណ ខនារត កពងធ ជនាកនរបព កង

សឿន នងមង សនាយ ធង មនានបនាពនធឈនារះ ម សៀងហនា

តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននារនាងចកនាសនានា -២ ថង នាទ១៦

ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេសនា

បញជតដ មែ ារះអកសដលបាៃសលៃ ាបដ�ាកពងរបបសខមែរសកហមចារទរកកពងដសៀវដ�ារឭកវញាណកខៃឋនៃមជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

55មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ងក ព ងផរះ បនបធ៣ បនបរច១៧។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារ មក

ែេគកទេសនាងមនាន២ខ� នាមយននាថង នាទ២៦ នងមយ

ទៀរននាថង នាទ២៧ខនារ�នាឆ នា១៩៧៦។ ននាពទនានមនានឯកសនា

របញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

ជនានាង ងន មនានអនាយ៣២ឆ នា ក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនាន

សនាកកណើរននាពនានាឈរខនារត កពងចនាមជនាកនរបអ ជនានាង

បេ វនងអសនាហយមនានបនាពនធឈនារះសនាង អនា មនានកន បនា

១ ននាក នងសនា២ននាកតនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាអគ

នផសនាររច២ ថង នាទ២៨ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន ន

ទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ បនបធ ១ បនបរច

៩។ ខនារកនាហមមនាប ជនានាង ងន ននាថង នាទ២៨ ខនាមករនា

ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៩៣ ថង នា។

ជយ ពើន មនានអនាយ១៩ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧ មនាន

សនាកកណើរននាជកនានាងខនារតសៀមរនាប ជនាកនរបព ជយ

សើម នងមង ងើន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាកងពេ

៤៥០ថង នាទ១៩ ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៧។ ខនារកនាហមមនាបជយ

ពើនឬចពើនននាថង នាទ១៨ខនាមននាឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃ

ឃនាងអរយៈពនាេ២៨ថង នា។

ជយ អេ ហនា មនានអនាយ២៨ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននាសនាង ខនារត កពងធ ជនាកនរបព

គម អនាន នងមង បនាង យ មនានបនាពនធឈនារះ ន េ

ហនា ភនា មនានកនបនា ១ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាប

ខល នននាកងពេ៣១០ ថង នាទ១២ ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៧។ ខនារ

កនាហមមនាបជយអេននាថង នាទ២៣ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៧

បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៤០ ថង នា។ មមើេពរ

មនានេមអ ររបបនាពនធឈនារះ ចនាង នេ ។

ឈង សនានាង យទជនកង១៣ ននា-២១ ឃ

តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា -២១ ឃ ថង នាទ៩ ខនាវចឆេ កនា

ឆ នា១៩៧៦។

ឈន មរង មនានអនាយ៣៦ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននាពនានាកបបនា ខនារតតនាកនាវ ជនាកនរបអ

ឈនណប នងអសនាណនាហនាតនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា

ពនានាកហរថង នាទ២២ខនាមននា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃ

ឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ០៤។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែ

េគកទេសនាងគននាថង នាទ៣១ខនាមននាឆ នា១៩៧៦។ ននាពទនាន

មនានឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

ឈន សនាេ ហនា សនាន មនានអនាយ៣៦ឆ នាក ព ង

ឆ នា១៩៧៦មនានសនាកកណើរននាពនានាកបបនា ខនារតតនាកនាវ

ជនាកនរបអ ឈន ណប នងអសនា ណនា ហនា តនាវបនាន

ខនារកនាហមចនាបខល នននាជប សនាកពនារះននាតនាពនារះ ថង នាទ៦

ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេ

សនាងក ព ងផរះក០២បនបធលនាខ៤។ ខនារកនាហមបញន នឈន

សនាេឬឈនសនានមកែេគកទេសនាងននាថង នាទ១៤ ខនាកមៈ

ឆ នា១៩៧៦នងមនាបចនាេននាថង នាទ២០ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧

៦បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៩៦ ថង នា។

ឈន ហរ ហនា វេ នាន មនានអនាយ២២ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននាកនារះធ ខនារតណនាេ ជនាកនរបព

ទច ន នងមង ឈន ហង តនាវបនានខនារកនាហមចនាប

ខល នននាកងពេ៥០២ ថង នាទ១៨ ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៧។

ខនារកនាហមមនាប ឈន ហរ ននាថង នាទ១៧ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៧

បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ២៨ ថង នា។

នាង គមរ មនានអនាយ៣៦ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៥

មនានសនាកកណើរននាជកនានាង ខនារតសៀមរនាប ជនាកនរបអ

នាង ហនាង នងអសនា តនាន ណនារ មនានបនាពនធឈនារះ មនា

កនារកនានយេ នា មនានកនបនា ២ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាប

ខល នននាម ត ថង នាទ២៥ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៥ ហើយបញន នទនា

ឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ កបនបធ ០១បនបរច៩។

ខនារកនាហមបញន ននាង គមរ មកែេគកទេសនាងននា

ថង នាទ១៣ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៦ នងមនាបចនាេននាថង នាទ២៨

ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧៦ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ

១០៥ ថង នា។

នាង ថនា ហនា ែណនា មនានអនាយ ២៦ឆ នា

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

56 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនានសនាកកណើរននា ពនាញជនាកនរប

ព នាង ថង នងមង ហរ ឆនាយ តនាវបនានខនារកនាហម

ចនាបខល នននា សនាក ថង នាទ១៦ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៦ ហើយ បញន

នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ក បនបធ ០៥បនបរច

១៣។ខនារកនាហមបញន ននាងថនាមកែេគកទេសនាងននាថ

ងនាទ១៣ខនាកមៈឆ នា១៩៧៦នងមនាបចនាេននាថង នាទ១៨ខនាឧ

ភនាឆ នា១៩៧៦បននាប ពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ៩៥ថង នា។

នាង ហនាក ហនា ថនាង មនានអនាយ ៤៤ឆ នាក ព ងឆ នា

១៩៧៦មនានសនាកកណើរននាបនា ខនារតពនានាវនាង ជនាកនរបអ

ផនាង ជនាង នងអសនា រក មនានបនាពនធឈនារះ កចនាយ ហនា ថនា

មនានកនសនា ២ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាថង នាទ១៥

ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេ

សនាងក ព ងផរះ ០៨ បនបធ ១១។ អនាយ៤៤ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៥

សនាកកណើរននាបនា ខនារតពនានាវនាង ឪពកមត នាយ ផនាង ជនាង

នង រក ចនាបខល នថង នាទ១៥ខនាមករនាឆ នា១៩៧៦

នាវ ណនា មនានអនាយ១៩ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនាន

សនាកកណើរននាកនារះធខនារត កណនាេជនាកនរបពរកនាវ

នងមងបងមេនយទធននារពនាទយតនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាម

នរពនាទយ ព-៩៨ ថង នាទ១១ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនា

ឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ គ បនបធ ៥។ ននាពទនានមនា

នឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

នាវ រចហរ អនាយ២០ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៥ មនាន

សនាកកណើរននាបនាទខនារតតនាកនាវជនាកនរបព នាវ ហៀង

នងមង យ េយ តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននារេ នារទនារះ

ភើងពនាធសនារ ថង នាទ២ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៥ ហើយបញន នទនាឃ

ឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ក បនបធ ០៦ បនបរច ៥។

ខនារកនាហមមនាប នាវ រចហរ ននាថង នាទ១៤ ខនាឧភនា

ឆ នា១៩៧៦។

នាវ មេ ង ហនា ឆនាង មនានអនាយ២០ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននាធរកណនាេ ខនារតពនានាវនាង ជនាកនរប

ពអង នាវ នងមង អរ អន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា

កងពេ១៧០ ថង នាទ២៥ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧។ ននាពទនានមនាន

ឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

ឈក ឈក ហនា មរ មនានអនាយ២០ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននាសនាង ខនារត កពងធ តនាវបនានខនារកនាហម

ចនាបខល នននាកពរ ននាថង នាទ២៣ ខនាមថននា ឆ នា១៩៧៦ ហើយប

ញន នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ១០ បនបលនាខ៣។

ខនារកនាហមបញន នឈកឈកឬឈរ ឈរមកែេគកទេ

សនាងននាថង នាទ២៥ខនាមថននា ឆ នា ១៩៧៦នងមនាបចនាេននា

ថង នាទ៥ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈ

ពនាេ១០៣ ថង នា។

ឈរ គម េ តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាអគ

នទ២ ក ព ងឆ នា១៩៧៦។ បើយនាងតនាមឯកសនារននាបណណ សនា

រននាមជឈមណឌ េឯកសនារកមពជនា ដនាេយេទនាធវ ើបញឡើង

វញដនាយកនារយនាេយហពនារះរនាជអនាជនា ននាអងជនជមនារះ

វសនាមញញក ព ងរ�នាកនារកមពជនា រកឃើញថនា ឈរ គម េ

មនានឈនារះថនា ឈរ គមន តនាវជនាបនាពនធរបឈនារះ ជម

ង ហនាង តនាវបនានខនារកនាហមចនាបបញន នមកែេគកទេ

សនាងននាថង នាទ៣០ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦ ហើយមនាបចនាេ

ននាថង នាបននាបតនាមត ង។ មមើេពរមនានអព ជម ង ហនាង

ននាខនាងដើម។

ឈរ គម ឈៀង ហនា ឡនា សនារ

មនានអនាយ៣៨ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនានសនាកកណើរននាងក នា

ខនារតបនារែបង ជនាកនរបអ យរ សនាឡនា នងអសនា ឡនា

ឈឿន មនានបនាពនធឈនារះ យន យេ ម ហនា យេ នាន មនានកនបនា

២ននាកនងសនា ៥ននាក តនាវបនានខនារកនាហម ចនាបខល នននាមសនានា

ខនារត កពងធ ថង នាទ១ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនា

ងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ក០៥ បនបធ៨។កនាេបរចឆេ នាទននា

កនារមកែេគកទេសនាងមនាន២ខ� នា មយននាថង នាទ៥ នង

មយទៀរននាថង នាទ១៣ខនាកមៈឆ នា១៩៧៦។ខនារកនាហមមនាប

ឈរគមឈៀងននាថង នាទ៤ ខនាមថននា ឆ នា១៩៧៦។

ឈរ ឆនាង ហនា ថនា តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននារ

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

57មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

បន៣៣ ក ព ងឆ នា១៩៧៦។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែេគកទ-

េសនាងមនាន២ខ� នា មយននាថង នាទ៦ នងមយទៀរននាថង នាទ៧

ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមមនាប ឈរ ឆនាង ឬ

ឈរថនាង ហនា ថនា ននាថង នាទ១៨ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៧។

ឈរ ជរ មនានអនាយ២០ឆ នា ក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននាសនាក១៤ របន៣១ (សនាកទកផ

ខនារត កពងឆ នាង) ជនាកនរបព ឈរ ជយ នងមង យឿ

តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាកកមរបន ៣១ ថង នាទ៩

ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេ

សនាងក ព ងផរះ ច បនបធ ៥ បនបរច ១៥។ ននាពទនានមនានឯ

កសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

ឈរ អវ ហនា ឆនារ មនានអនាយ៤៥ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៥

មនានសនាកកណើរននាពនានាឈរ ខនារត កពងចនាម ជនាកនរបអ

យ នងអសនា សៀក មនានបនាពនធឈនារះ កយ គឈឿន ហនា

ជឿន មនានកនបនា ១ននាកនងសនា ២ននាក តនាវបនានខនារកនាហម

ចនាបខល នននាគក នារទកឆនា ថង នាទ២៦ ឆ នា១៩៧៥ ហើយបញន ន

ទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ក បនបធ ០៨ បនបរច

១៤។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែេគកទេ សនាងមនាន២ខ� នា

មយននាថង នាទ១៨ នងមយទៀរននាថង នាទ១៩ ខនាកមៈ ឆ នា

១៩៧៦។ ខនារកនាហមមនាបឈរអវននាថង នាទ៥ខនាមថននា

ឆ នាបននាបព១៩៧៦។

ឈន ឌន ហនា តនាង ជនាយទធជនកងពេ៤៥០

តនាវបនានខនារកនាហម ចនាបខល នននាកងពេ៤៥០ ក ព ងឆ នា

១៩៧៦។ ខនារកនាហមបញន ន ឈន ឌន ឬ ឌន មកែេគក

-ទេសនាងននាថង នាទ២៦ ខនាកកក �នា ឆ នា១៩៧៦។ ននាពទនានមនាន

ឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

ឈម ធេ មនានអនាយ៣២ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននា ពនាញ ជនាកនរបអ ឈម ឡព ង

នងអសនា ហនាង យេនាន មនានបនាពនធឈនារះ ម ចនននា តនាវ

បនានខនារកនាហមចនាបខល នននាជប របន ៥ ថង នាទ១១ ខនាមករនា

ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ

០១ បនបលនាខ ៥។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែេគកទេសនា

ងមនាន២ខ� នា មយននាថង នាទ១៣ នងមយទៀរននាថង នាទ១៤

ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៦។ រឯកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបកមនាន២

ដនារ គថង នាទ២០ នង២១ ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧៦។

ឈរ សនានាង មនានអនាយ៣០ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននាសនាក ១៨ (សនាកកនារះធ) ខនារត កណនាេ

ជនាកនរបព ទច ឈរ នងមង ឌឿ នន តនាវបនានខនារកនាហម

ចនាបខល នននាកង១៣ ថង នាទ២៨ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧។ ននាព

ទនានមនានឯកសនារ បញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននា

ឡើយ។

ឈម ជន មនានអនាយ៣៦ឆ នា ក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនាន

សនាក កណើរននាកនារះធ ខនារត កណនាេ ជនាកនរបអ ឈម

ជន នងអសនា ញម ចនាង មនានបនាពនធឈនារះ ចនាង ហនា

មនានកនបនា ១ននាកនងសនា ១ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាប

ខល នននាសនាកកនារះធ ថង នាទ៣១ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន ន

ទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងបនបធ ០១ បនបរច ១០។

បើយោងរាមឯការនៅបណណារនដមជឈមណឌេឯកា

រកមពជនា ដនាេយកទនាធវ ើបញឡើងវញដនាយកនារយនាេយ

ហពនារះរនាជអនាជនា ននាអងជនជមនារះវសនាមញញក ព ងរ�នាកនារ

កមពជនា រកឃើញថនា ឈម ជន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបប

ញន នទនាែេគកទេសនាងននាថង នាទ២២ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៦

ទនាវញ។ ននាពទនានមនានឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនា

រមនាបននាឡើយ។

ឈម ជ ឬ ឈម ផ មនានអនាយ២៨ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននាកនារះទន ខនារត កពងចនាម តនាវបនា

នខនារកនាហមចនាបខល នននាកងពេ១៧០ ថង នាទ៩ ខនាកកក �នា

ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ

១១ បនបធ ៥។ ខនារកនាហមមនាប ឈម ផ ននាថង នាទ១៦

ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ

៧០ ថង នា។

ឈម ជនាររ មនានអនាយ២៩ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៥

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

58 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

មនានសនាកកណើរននា ពនាញ ជនាកនរបព ឈម យ

នងមង ន យេន មនានបនាពនធឈនារះ ហរ មននា ហនា

ណនា មនានកនបនា ១ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល ន

ននាសនាកបនាកនាន ថង នាទ១៩ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៥ ហើយបញន

នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ០៧ បនបធ ៧។

កនាេបរចឆេ នាទ ននាកនារមកែេគកទេសនាងមនាន៣ខ � នា

មយននាថង នាទ១៩ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៥ មយទៀរននាថង នាទ១៩

ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៦ នងមយទៀរននាថង នាទ២៥ ខនាមននា

ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមមនាប ឈម ជនាររ ននាថង នាទ៤

ខនាមថននា ឆ នា១៩៧៦។

ឈម ឌក តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាកងព

េ១៧០ក ព ងឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមចនាបបញន ន ឈម ឌក

ទនា�នាេគកទេសនាងននាថង នាទ២២ ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦នង

មនាបចនាេននាថង នាទ៥ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦ បននាបពជនាបឃ

ឃនាងអរយៈពនាេ១៤ថង នា។

ឈម មឿន មនានអនាយ២៥ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននាបនារនាយណ ខនារត កពងធ ជនាកនរបព

ឈម ននា នងមង នរ ទនា តនាវបនានខនារកនាហមចនា

បខល នននាកងពេ៣១០ ថង នាទ៦ ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៧។

ខនារកនាហមមនាប ឈម មឿន ននាថង នាទ៦ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៧

បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ២៩ ថង នា។

ឈម វេ នាន មនានអនាយ៣៣ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៥

មនានសនាកកណើរននាទកផ ខនារត កពងឆ នាង ជនាកនរបអ

ឈម វ េន នងអសនា តនាន បេ ង មនានបនាពនធឈនារះ វ ហម

តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាមភនាគជនាន ថង នាទ៥ ខនាធ ន

ឆ នា១៩៧៥ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ

ក បនបធ ០២ បនបរច ១២។ ននាពទនានមនានឯកសនារបញ

ជនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

ឈម ម ហនា ពន មនានអនាយ២៧ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននារនាងទង ខនារត កពង ជនាកនរបព

ឈម ខម នងមង យន យេ នាន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា

មនរកងពេ៣១០ ថង នាទ២២ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧ ហើយ

បញន នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ខ បនបធ ០៥

បនបរច ៤។ ខនារកនាហមមនាប ឈម ម ឬ ម ននាថង នាទ៥

ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ

១០៤ ថង នា។

ឈម ជរ មនានអនាយ៣២ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននាងក នា ខនារតបនារែបង ជនាកនរបអ

ឈម ជនា នងអសនា រទធហន តនាវបនានខនារកនាហមចនា

បខល នននាមនរ តនាឡ ថង នាទ១២ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦។

ខនារកនាហមមនាប ឈម ជរ ននាថង នាទ២៨ ខនាមករនា

ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ១០៩ ថង នា។

ឈម ណនាង មនានអនាយ៤៣ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

អរររណនាងរនាសនាតមណឌ េបងកនានាញ មនានសនាកកណើរ

ននា ពនាញជនាកនរបអ ហក ជនាវ នងអសនា ឈន តនា

មនានបនាពនធឈនារះ នាវ គមហង មនានកនបនា ៦ននាកនងសនា

៣ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាសនាក សនាក ថង នាទ១៩

ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេ

សនាងក ព ងផរះ ក០២ បនបធ ១។ ខនារកនាហមចនាបបញន ន

ឈម ណនាង ទនាែេគកទេសនាងននាថង នាទ១៣ ខនាកមៈ

ឆ នា១៩៧៦ នងមនាបចនាេននាថង នាទ២៣ ខនាឧភនា ឆ នា១៩-

៧៦បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ១០០ ថង នា។

ឈម តនាក សនាាង មនានអនាយ៣២ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

អររវ វករ មនានសនាកកណើរននាកនារះទន ខនារត កពង-

ចនាម ជនាកនរបអ គមនាន នងអសនាសនានយនាន មនាន

បនាពនធឈនារះ ម ណនាថនាេន មនានកនបនា ១ននាក តនាវបនាន

ខនារកនាហមចនាបខល នននាមទនានាងលើ (របន២២) ថង នាទ២២

ខខមករានា១៩៧៦ហើយបញជនទៅឃឃាងនៅគកទេ

សនាងក ព ងផរះ ក០២បនបលនាខ ១។ខនារកនាហមចនាបបញន ន

ឈម តនាកសនាាងទនាែេគកទេសនាងននាថង នាទ២២ ខនាកមៈ

ឆ នា១៩៧៦ នងមនាបចនាេននាថង នាទ២២ ខនាឧភនា

ឆ នា១៩៧៦ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៩២ ថង នា។

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

59មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ឈម សនាក មនានអនាយ៣៤ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

អររវ វករ មនានសនាកកណើរននាពញនាឭ ខនារត កណនាេ

ជនាកនរបអ ឈម ឈន នងអសនា ឡព ង ខនាន

មនានបនាពនធឈនារះ គម ហបន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា

ជប ឃពនារះននាតនាពនារះ សនាកពនារះននាតនាពនារះ របន ៥ ថង នាទ១០

ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគកទេ

សនាងក ព ងផរះ ក០២ បនបលនាខ ៨។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមក

ែេគកទេសនាងមនាន៣ខ� នា មយននាថង នាទ៧ មយទៀរ

ននាថង នាទ១១ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៦ នងមយទៀរននាថង នាទ១៣

ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមមនាប ឈម សនាក

ននាថង នាទ២៨ ខនាកកក �នា ឆ នា១៩៧៦។

ឈ រម ជនជនារសៀម តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល ន

ននាផនាកពងសនាម ថង នាទ៧ ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧៦។

ឈ (យ) មឿង ហនា ប តនាវបនានខនារកនាហមចនាប

ខល នននាកពងចនាម ក ព ងឆ នា១៩៧៦។ ននាពទនានមនានឯកសនារ

បញនាកពកនាេបរចឆេ នាទ ននាកនារមកែេគកទេសនាង នង

កនារមនាបននាឡើយ។

ឈន ចយ មនានអនាយ២៥ឆ នា ក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននា ខនារតពនានាវនាង ជនាកនរបព ឈន វេ នាន

នងមង មក ខន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល ន ននាកងពេ១៧០

ថង នាទ២៥ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧។ ខនារកនាហមមនាប ឈន

ចយ ននាថង នាទ២៣ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៦បននាបពជនាបឃឃនាង

អរយៈពនាេ៥៨ ថង នា។

ឈន ថេសនារ ហនា ព មនានអនាយ៣៦ឆ នា ក ព ងឆ នា

១៩៧៧មនានសនាកកណើរននា ពនាមជ�នាងខនារត កពងចនាម

ជនាកនរបអ បេក ឈន នងអសនា យវ បរ មនានបនាពនធឈនារះ

សឿមៀនហនាអនាកមនានកនបនា៣ននាកនងសនា ១ននាក

តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាឧរត រថង នាទ១៨ខនាកមៈ

ឆ នា១៩៧៧។ខនារកនាហមមនាបឈនថេសនារននាថង នាទ២៣

ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៧។

ឈន បយ ហនា ចនាក យេ នា ជនាបនាជនាជន តនាវបនាន

ខនារកនាហមចនាបខល នក ព ងឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមចនាបបញន ន

ឈន បយ ទនាែេគកទេសនាងពពនាធចនរង ននាថង នាទ១១

ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦ នងមនាបចនាេននាថង នាទ១៦ ខនាកញញ នា

ឆ នា១៩៧៦ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៦ ថង នា។

ឈន ពៀច ហនា រ យទធជនខនាងឋនាមពេ តនាវបនាន

ខនារកនាហមចនាបខល នននាថង នាទ១១ ខនាហនា ឆ នា១៩៧៦។

ឈន េន ហនា អនារ មនានអនាយ២៥ឆ នាក ព ងឆ នា

១៩៧៦ មនានសនាកកណើរននា�វ នាឯម ខនារត កណនាេ

ជនាកនរបព ឈន បនាន នងមង អ ប តនាវបនានខនារកនា

ហមចនាបខល នននាថង នាទ២៩ ខនាមថននា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន

នទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ក០៧ បនបធ ៣។

ខនារកនាហមមនាប ឈន េន ននាថង នាទ១ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦

បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៩៥ ថង នា។

ឈន ន មនានអនាយ២០ឆ នា ក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននានពក ខនារត កពងធ ជនាកនរបព ឈន

សៀង នងមង ហន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាកប

សនាវ កងពេ៣១០ ក ព ងឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនា

ងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ បនបធ ៤បនបរច១៤។ខនារ

-កនាហមចនាបបញន ន ឈន ន ទនាែេគកទេសនាងននាថង នាទ៤

ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៦ មនាបចនាេននាថង នាទ២៨ ខនាមករនា

ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៥៦ ថង នា។

ឈន សនាបន មនានអនាយ៣២ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននាពនានាវនាង ខនារតពនានាវនាង ជនាកនរបអ

ឈន វេ នាន នងអសនា មនាក ខន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា

ថង នាទ២០ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនាងននាគ

កទេសនាងក ព ងផរះ ក បនបធ ២ បនបរច ៧។ កនាេបរចឆេ នាទ

ននាកនារមកែេគកទេសនាងមនាន២ខ� នា មយននាថង នាទ១៧

ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦ នងមយទៀរននាថង នាទ២០ ខនារ�នា

ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមមនាប ឈន សនាបន ននាថង នាទ២៨

ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧។

ឈន សនារន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាកង

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវស ាវរកសរារ

60 មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ពេ១៧០ ក ព ងឆ នា១៩៧៦។កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែេគក

ទេសនាងមនាន២ខ� នា មយននាថង នាទ១៩ នងមយទៀរននា

ថង នាទ២៤ ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមមនាប ឈន

សនារន ននាថង នាទ៦ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦។

ឈន ក ហនា ញេងវរៈធន មនានអនាយ ២៨

ឆ នា ក ព ងឆ នា១៩៧៧ មនានសនាកកណើរននាតនាមង របន២១

ជនាកនរបព ញេង ឈន នងមង រ ធម តនាវបនានខនារកនាហ

មចនាបខល នននាកងពេ១៧០ ថង នាទ២៥ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧។

ននាពទនានមនានឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាប

ននាឡើយ។

ឈន ហនាង យទធជនកង១៣ តនាវបនានខនារកនាហម

ចនាបខល នននា -២១ឃ ក ព ងឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមចនាបបញន ន

ឈន ហនាង ទនាែេគកទេសនាងននាថង នាទ១ ខនារ�នា ឆ នា

១៩៧៦ នងមនាបចនាេ ននាថង នាខៗ� នាគថង នាទ២, ទ៣ ខនា

រ�នា ឆ នា១៩៧៦ ឬថង នាទ២ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៧។

ឈន ហនាម ហនា សនា មនានអនាយ៤៦ឆ នា

ក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនានសនាកកណើរ ននាសនានាអបេខនារតកនារះកង

ជនាកនរបអសនា យ ទទេខតនាវធវ ើសនានថ េននាខនារត

ងតនានាង មនានបនាពនធឈនារះ ធេ មនានកនបនា ៥ននាកនងសនា

១ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាថង នាទ៦ ខនាវចឆេ កនា

ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមមនាប ឈន ហនាម ននាថង នាទ២០

ខនាមថននា ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ

២២៧ ថង នា។

ឈ ឆនារ ហនា ឈ ឆនានមនានអនាយ២៥ឆ នា ក ព ង

ឆ នា១៩៧៦មនានសនាកកណើរននាសនានធរ ខនារត កពងចនាម

ជនាកនរបព ឈ នងមង វេ នាន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល ន

ននាទេគនាគ ពនាញ ថង នាទ៦ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន ន

ទនាឃឃនាង ននាគកទេសនាងក ព ងបនបធទ២បនបរច១១។

ខនារកនាហមចនាបបញន ន ឈ ឆនារ ទនាែេគកទេសនាងននា

ថង នាទ១១ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៦ នងមនាបចនាេននាថង នាទ១៨

ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ

៧០ ថង នា។

ឈ ឈឿន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នកងពេ

១៧០ ថង នាទ៦ ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមចនាបបញន ន

ឈ ឈឿន ទនាែេគកទេសនាងននាថង នាទ៦ ខនាកញញ នា ឆ នា

១៩៧៦ នងមនាបចនាេ ននាថង នាទ១៦ ខនាកញញ នា ឆ នា ១៩៧៦

បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ១១ ថង នា។

ឈ ឈន យទធជនកង១៣ តនាវបនានខនារកនាហម

ចនាបខល នននា-២១ឃថង នាទ៩ ខនាវចឆេ កនា ឆ នា១៩៧៦។ខនារកនាហម

មនាបឈឈនននាថង នាទ១១ខនាវចឆេ កនា ឆ នា១៩៧៦ បននាបពជនា

បឃឃនាងអរយៈពនាេ៣ថង នា។

ឈក ចនានថនា តនាវបនានខនារកនាហមឃនារខល នននាអគ

នផសនាររច ថង នាទ៤ ខនាហនា ឆ នា១៩៧៦។ ននាពទនានមនានឯ

កសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទននាកនារមនាបននាឡើយ។

ឈក មងមេ នា មនានអនាយ៥៧ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននាកពងតនានាច ខនារត កពរ ជនាកនរប

លនាកតនា ឈក មង នងលនាកយនាយ អ ក ហ ន ភ នាកគនារសនាន

-ទរខនារននា វ មនានបនាពនធឈនារះ វង ហនាន មនានកនបនា

២ននាកនងសនា ២ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា-

ពនាញថង នាទ៧ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហម ចនាបបញន នឈក

មងមេ នាទនាែេគកទេសនាងននាថង នាទ៨ ខនាធ ន ឆ នា ១៩៧៦នង

មនាបចនាេននាថង នាទ៦ ខនាមននា ឆ នា១៩៧៧ បននាប ព ជនាប

ឃឃនាងអរយៈពនាេ ៨៩ថង នា។

ឈក យ ហនា ផេ មនានអនាយ២៤ឆ នាក ព ងឆ នា

១៩៧៦មនានសនាក កណើរននាកពងសៀម ខនារត កពងចនាម

ជនាកនរបព ឈក ន នងមង នម ខនាន មនានបនាពនធឈនារះ

ននាក ខឿន ហនា ឃម តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាកពង

សៀម ថង នាទ២០ ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃឃនា

ងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ក បនបធ ១ បនបរច ២។ កនាេ

បរចឆេ នាទននាកនារមកែេ គកទេសនាងមនាន២ខ� នាមយននា

ថង នាទ២០ នងមយទៀរននាថង នាទ២២ ខនាកញញ នា ឆ នា១៩៧៦។

ខនារកនាហមមនាប ឈក យ ននាថង នាទ៦ ខនាធ ន ឆ នា១៩៧៦។

ស វែងរកការពត-ទពរស ាវសាវរកសរ ារ

61មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា

លលខ២៤០ ខខធន ឆ ា២០១៩

ឈក មង មនានអនាយ២៣ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនាន

សនាកកណើរននាតនានាកកខនារតតនាកនាវ ជនាកនរបព ឈក

ញេនាន នងមង ប ន បនានាង តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាផសនា

រពនាធចនរង ថង នាទ២៧ ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនា

ឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ក បនបធ ០២ បនបរច

៣។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារមកែេគកទេសនាងមនាន២ខ

� នា មយននាថង នាទ២៧ ខនាកមៈ នងមយទៀរននាថង នាទ២៧

ខនាមនាសនា ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហមមនាប ឈក មង

ននាថង នាទ៤ ខនាមថននា ឆ នា១៩៧៦។

ឈន ឈន ហនា ភនាព មនានអនាយ១៨ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននាសនាង ខនារត កពងធ ជនាកនរបព រ

រន នងមង នាន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននា សនាក

សនាង ថង នាទ១៨ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦។ កនាេបរចឆេ នាទននាកនារ

មកែេគកទេសនាងមនាន២ខ� នា មយននាថង នាទ១៧ នង

មយទៀរននាថង នាទ១៨ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦។ ខនារកនាហម

មនាប ឈន ឈន ននាថង នាទ២៨ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៦។

ឈន ឈឿន មនានអនាយ៣៣ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦

មនានសនាកកណើរននាពញនាឮ ខនារត កណនាេ ជនាកនរបអ

ឈន ឈ នងអសនា កនាវ បរ មនានបនាពនធឈនារះ កនាវ ចនានសនាយ

មនានកនសនា ២ននាក តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននារទនារះភើង

ពនាញ ថង នាទ២៨ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញន នទនាឃ

ឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ បនបធ ៣ បនបរច ១៥។

ខនារកនាហមមនាប ឈន ឈឿន ននាថង នាទ២៨ ខនាមករនា

ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៩៣ ថង នា។

ចណនាកឯបនាពនធតនាវ បនានខនារកនាហមចនាបខល នននាថង នាជនាមយ

បត ហើយមនាបចនាេននាថង នាទ៣០ ខនារ�នា ឆ នា១៩៧៦។

មមើេពរមនានបននាមអព ចនាន សនាយ ននាខនាងដើម។

ឈន សនាឿន ហនា សនា មនានអនាយ២៧ឆ នាក ព ងឆ នា

១៩៧៧មនានសនាកកណើរននាកពងសៀមខនារត កពងចនាមជនា

កនរបពឈនមេននងមង សនាន សនាន មនានបនាពនធឈនារះ

ឆនាង អនាន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាេងពេ៣១០

ថង នាទ២៦ ខនាកមៈ ឆ នា១៩៧៧ ហើយបញន នទនាឃឃនាង

ននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ឃ បនបធ ០៣ បនបរច ១១។

ខនារកនាហមមនាប ឈន សនាឿន ននាថង នាទ១២ ខនាឧភនា

ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ៧៦ ថង នា។

ឈន សនារ មនានអនាយ២៣ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៦ មនាន

សនាក កណើរននាធរកណនាេ ខនារតពនានាវនាងជនាកនរប ព

អ ឈន នងមងយ យង តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននារនាង

ចកនារមបនាញ រ-៣ ថង នាទ២៥ ខនាវចឆេ កនា ឆ នា១៩៧៦។ ខនារ

កនាហម មនាប ឈន សនារ ននាថង នាទ១៨ ខនា មននា ឆ នា១៩៧៧

បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ ១១៤ ថង នា។ឈន រេនាន

ហនា ឈន តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នននាកងពេ១៧០ក ព ង

ឆ នា១៩៧៦។

ឈៀង ឈន មនានអនាយ២៩ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៥

សនាកកណើរននាសនាក១៦ ខនារត កណនាេ ជនាកនរបព

ឈៀង នងមង សើង ប តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល ន

ននា៧០៣ ពនាញ ថង នាទ៤ ខនាកកក �នា ឆ នា១៩៧៦ ហើយបញ

ជនទនាឃឃនាងននាគកទេសនាងក ព ងផរះ ១០។ ននាពទនានមនាន

ឯកសនារបញនាកពកនាេបរចឆេ នាទ ននាមកែេគកទេសនាង នង

កនារមនាបននាឡើយ។

ឈនាន រ ហនា រ មនានអនាយ២០ឆ នាក ព ងឆ នា១៩៧៧

មនានសនាកកណើរននាសនាង ខនារត កពងធ តនាវបនានខនារកនាហម

ចនាបខល នននាពនាទយ ៩៨ ថង នាទ៦ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧។ បើ

យនាងតនាមឯកសនារននាបណណ សនារននាមជឈមណឌ េឯកសនារកម

ពជនា ដនាេយេទនាធវ ើបញឡើងវញដនាយកនារយនាេយហ

ពនារះរនាជអនាជនា ននាអងជនជមនារះវសនាមញញក ព ងរ�នាកនារកមពជនា

រកឃើញថនា ឈនាន រ ហនា រ គឈនារះ ឈនាន ធរ ហនា

វ តនាវបនានខនារកនាហមចនាបខល នបញន នែេគកទេសនាងននា

ថង នាទ៦ ខនាមករនា ឆ នា១៩៧៧ ហើយមនាបចនាេននាថង នាទ១២

ខនាឧភនា ឆ នា១៩៧៧ បននាបពជនាបឃឃនាងអរយៈពនាេ

១២៧ ថង នា។(ននាមនានរ)

វេ នាន ថនានលពនា�នារេ នា នង ឡព ង �នាន

មជឈមណឌ លឯកសារកមពជា ៖ ការយាលយពតមាៃសាធារណៈ

ផរះលេខ៦៦ មហនាវថសពរះហន រនាជធនាន លពញ សពរះរនាជនាណនាចសកកមពជនា ទរព៖ (៨៥៥) ២៣ ២១១ ៨៧៥

កមនារដនាេរននាជរសនារះកនាវ បនាទនាថនា

DC-Cam/PIR: #66 u Preah Sihanouk Blvd u Phnom Penh u Cambodia u Tel: (855) 23 211 875 u dccam@online.com.kh u www.dccam.org

A magazine of the Documentation Center of Cambodia: Searching for the Truth u Issue 240, December 2019 u Funded by USAIDLicensed by the Ministry of Information of the Kingdom of Cambodia, Prakas No. 0291 P.M/99, 2 August 1999.