Ölü Gezegen Isaac Asimov

8/3/2019 l Gezegen Isaac Asimov

1/166

ISAAC ASIMOW ZERNE

Bilimkurgu trnn byk ustas Isaac Asimov 1920 ylndaRusya'da dodu. 1923'de ailesiyle birlikte B. Amerika'ya g etti. Co-lumbia niversitesine giderken babasnn n-grd tp meslei

yerine, kimyager olmaya karar verdi. Ksa bir sre Amerikan DenizKuvvetlerinde grev yaptktan sonra 1949'da kimya doktorasn alan Asimov, Boston niversitesine bal Tp Fakltesinde biyokimyadersleri vermeye balad. Bir yandan da nk-leik asit alanndaaratrmalar yapyordu. Kimya aratrmalarn yazarlk mesleiyle bir-likte srdrmenin giderek zorlamas sonucu, 1958'de tm zamann yazarla adamak zere niversiteden ayrld. Bylece bilim kurgutrnn dnyaya yaylmasn salayan byk bir yazar olarakedebiyat alannn unutulmaz adlar arasna katld.

mparatorluk, Altn Galaksi, Gizli Tanrlar, Galaksi kyor, BenRobot, l Gezegen ve plak Gne yazarn en nemli bilimkurguromanlardr.

afan Robotlar (The Robots of Dawn) adl son roman da 6aydan beri tm dnyada sat rekorlar kryor...

BR

Elijah Baley masasna eritii srada, R Sammy'nin bir eyler bekliyormugibi kendisine baktn farketti. Uzun, ask suratmdak ifade bsbtnsertleti. Ne istiyorsun?

Patron seni grmek istiyor, Lije. Hemen. Gelir gelmez,dedi.Pekala R Sammy hl olduu yerde duruyorduBaley homurdand Pekala, dedim Haydi git!R Sammy topuklarnn zerinde dnerek grevnin bana gitti. Baley

fkeyle, neden bu iieri insanlara yaptrmyorlar, diye dnd Bir an durupkesesindeki ttne bakarak kafasndan bir hesap yapt. Gnde sadece iki pipoiersem ttnm yeni kotann verilecei gne kadar vetiir... Parmaklnarkasndan karak byk odada ilerledi. ki yl nce parmaklkl bir ksedeoturmaya hak kazanmt

Baley yanndan geerken, Simpson cva-banktan ban kaldrd Patronseni istiyor, Lije

9 ISAAC AS I MOV

Biliyorum. R. Sammy syledi.Kk aygt iindeki parlak cvann yzeyindeki titreim izgilerine

yerletirilmi olan sryle bilginin arasndan istenileni bulabilmek iinbelleini aratrr ve analiz ederken, sk ifreyle dolu bir bant dar uzand.Simpson, Bacam krmaktan korkmasam, diye sylendi. R. Sammy'etekmeyi indireceim... Geen gn Vincent Barrett'i grdm.

Ya?Eski iine girmek istiyor. Ya da bu blmde herhangi bir ie. Zavall

ocuk aresiz durumda. Ama ona bir ey syleyemedim. Ne diyebilirdim? Robot


2/166

Sammy onun iini yapyor. ocuk imdi maya fabrikasnda alyor. Mat teslimblmnde. Aslnda ok zeki. Burada herkes ondan holanrd.

Baiey omzunu silkti. Bu hepimizin bana gelebilecek bir ey. Tavrlaristememesine karn souklamt.

Patronun zel bir odas vard. Kapdaki dumanl gibi duran camn zerineJulius Enderby yazlmt. Gzel harflerle ve dikkatle cama ka-znm olan bu

adn altnda u szckler vard-New York Kenti Polis Mdr.Baiey ieri girdi. Beni mi grmek istediniz, sayn mdrm?Enderby ban kaldrd. Her zaman gzlk takard. nk fazla duyarl olan

gzleri kontak lense gelemiyordu. nsan ancak gzle altktan sonraEnderby'nin yzn inceleyebilirdi. Aslnda fazla zellii olan bir yz deildibu

10 L GEZEGEN

Baley mdrn kendisine kiilik kazandrd iin gzlkten holandnainanyor, adamn gzlerinin pek de o kadar duyarl olmadndan

kukulanyordu.Mdrn pek endieli gibi bir hali vard. Manetlerini dzelterek arkasnayasland. Ve fazla candan bir tavrla, Otur Lije, otur, dedi.

Baley bir iskemleye dimdik oturarak bekledi.Enderby sordu. Jessie nasl? Ya olun?Baley ifadesiz bir sesle, yi, dedi. ok iyi. Ya sizin aileniz?Enderby onun szlerini bir yank gibi tekrarlad. yi... ok iyi...Bu hatal bir balang olmutu.Baley, yznde bir gariplik var, diye dnd. Sonra da, R. Sammy'i bana

gndermezse-niz ok sevineceim, dedi.Bu konudaki fikirlerimi biliyorsun, Lije. Ama Sammy'i buraya

gnderdiler. Ondan yararlanmam gerekiyor.

nsan rahatsz ediyor, mdr bey. Bana sizin beni istediinizi syledi,sonra da orada ylece dikilip durdu. Ne demek istediimi biliyorsunuz.Sammy'e gitmesini sylemek zorunda kalyorsunuz. Yoksa orada ylebekliyor.

Ah, su bende, Lije. Ona sana haber vermesini syledim. Ama ondansonra iinin bana dnmesini emretmeyi unuttum.

Baley iini ekti. Koyu kahverengi gzlerinin etrafndaki ince izgiler dahabelirginleti-ler. Neyse... Beni grmek istemisiniz.

ISAAC ASIMOV

Mdr, Evet, Lije, dedi. Ama kolay bir i iin deil. Ayaa kalkarakdnd. Masasnn arkasndaki duvara doru gidip dikkati ekmeyen bir

dmeye bast. Duvarn bir blm saydamlat.Baley beklenmedik bir biimde odaya dolan grimsi kta gzlerinikrptrd.

Enderby glmsedi. Bunu geen yl zel yaptrdm, Lije. Sanagstermedim deil mi? Gel de bak. Eski gnlerde her odada bunlardanbulunurmu. Bu aklklar, 'pencere' diye tanm-lanrm. Bunu biliyormuydun?

Birok tarihi roman okumu olan Baley pencerenin ne olduunubiliyordu. Onlardan sz edildiini duydum.


3/166

Buraya gel.Baley yerinde skntl skntl kmldand. Sonra da bu istei yerine getirdi.

Bir odann mahremiyetini d dnyaya tehir etmek biraz saygszlk gibigeliyordu ona. Bazen mdrn ortaaa zg davranlarda fazla ileri gittiinidnmekteydi. Gzlk takmas da ayn ey, diye aklndan geirdi. Ah, tamam.Mdrn yznde o nedenle bir gariplik vard. Balayn, mdr bey, dedi.

Gzlnz yeni sanrm.Enderby hafif bir hayretle ona bir gz att. Gzln kararak bir

buna, bir memuruna bakt. Gzln kard iin yz daha yusyuvarlak,enesi de daha sivri duruyordu. Gzlerini bir noktaya dikememesiyseyzndeki ifadeyi belirsizletiriyordu. Evet... Gzln burnunun zerineoturtarak fkeyle ko-

__. -J2___L GEZEGEN

nutu. Eski gzlm gun nce krdm im bamdan akn olduuiin yenisini ancak bugn alabildim. u gn boyunca cehennem azab

ektim, Lije.>>Gzlk yznden mi?Baka nedenlerle de. Onlar sana akla-yacam. Enderby pencereye

doru dnd.Baley de yle. Ve hafif bir hayretle yamur yadn farketti. Bir an

gkyznden dklen suyun yaratt grnme daldi gitti. Mdr-se sankiyamuru kendisi yadnyormu gibi gururla ona bakt.

Bu ay nc kez yamurun yan seyrediyorum, Lije, ahane deilmi?

Baley istememesine karn grnmn gerekten etkileyici olduunu itirafetmek zorunda ' kald. Krk iki yllk hayat boyunca yamur yadn endergrmt. Dier doa olaylarn da yle. Bu kadar suyun kentin zerine

akmas bana her zaman ziyankrlk gibi gelir. Yamur sadece su depolarnayamal.Mdr, Lije, dedi. Sen bir 'Yeniliki'sin Derdin de bu ite. Ortaalarda

insanlar aklk yerlerde yaarlard. Sadece iftliklerde byle olduunusylemek istemiyorum. Kentlerde de durum aynyd. New York'ta bile.

Yamur yad zaman kimse suyun ziyan olduunu dnmez, bununzevkini karrlard. nsanlar doaya yakn yaarlard. Bu daha iyi ve salklbir eydi. Modern an btn dertlerinin kayna doadan uzaklalmolmas. Zaman bulunca Kmr ayla ilgili eserler okumalsn.

ISAAC ASIMOV

Baley okumutu bunlar. ok kimsenin atom reaktrnn icat

edilmesinden yakndn duymutu. Baz aksilikler olduu ya da yorulduuzaman kendisi de ikyet ediyordu bundan. Byle szlanp yaknmak insankarakterinin bir parasyd. Kmr anda da insanlar buhar makinesinin icatedilmesinden ikyet etmilerdi. Shakespeare'in oyunlarndan birinde biradam barutun icat edilmesinden yaknyordu. Bin yl sonra da pozitronikbeynin yaplmasndan ikyete kalkacaklard. Bunlarn zerinde durmayabile demezdi.

Baley, Buraya bakn, Julius, dedi. Aslnda i saatlerinde mdrle samimibr tavria konumak detinde deildi. Enderby kendisine ka kez Lije derse


4/166

desin tavr deitirmezdi. Ama imdi durumun zel olduu anlalyordu. Bu-raya bakn, Julius. Beni buraya neden ardnz dnda her eyden szediyorsunuz. Bu do beni endielendiriyor. Ne oldu?

Mdr, Konuya gireceim, Lije, diye mrldand. Brak bunu kendiusulmce yapaym. Bir... bir dert kayna bu.

Tabii. Bu gezegende dert kayna olmayan bir ey var m? R.'lerle yine

bamz dertte mi?>Bir bakma yle, Lije. Bu eski dnyann byle dertlere daha ne kadar

dayanacan dnyorum. Bu pencereyi atrdm zaman sadece aradasrada gkyznn ieri girmesini salamakla kalmadm. Btn kentin ieriszl-mesine de izin verdim. Kente bakyor ve yz-

14 OL GEZEGEN

yl sonra New York'un ne hal alacan kendi kendime soruyorum.Enderby'nin romantik duygular Baley'de tiksinti uyandrdysa da

dayanamayarak darya bakt. Bozuk havann lolatird kent yine de

grmeye deecek bir yerdi. Polis Blm Belediye Saraynn st katlarndaydi.Saray pek yksekti. Mdrn penceresinden etraftaki kuleler ccelemi gibiduruyor ve bunlarn sadece tepeleri gzkyordu. Kuleler gkyzne dorukrcesine uzanan parmaklara benziyor-lard. Duvarlar dmdz vepenceresizdi. Bu kuleler insanlarn yaad kovann d duvarlaryd.

Mdr, Bir bakma yamur yad iin zgnm, dedi. Bu yzden UzayKentini gremiyoruz.

Baley batya doru bakt ama mdrn dedii gibi ufuk bir perdeyednmt. New York'un kuleleri sislere brnerek dmdz bir beyazlktasona eriyorlard. Ben Uzay Kentinin nasl bir yer olduunu biliyorum.

Enderby, Uzay Kendinin buradan grn houma gidiyor, diyeaklad. ki Brunswick Kesiminin arasndan gzkyor. Alak, yaygn

kubbeler. te Uzayclarla aramzdaki fark. Biz birbirimize sokularakykseklere uzanyoruz. Onlardaysa her ailenin zel bir kubbesi var. Bir aileyebir kubbe... Ve her kubbenin arasndan uzanan topraklar... Sen hi Uzayclarlakonutun mu, Lije?

Baley sabrla, Birka kez, dedi. Bir oy

__, -c_____ISAAC ASIMOV

kadar once de buradan sizin i telefonunuzla bir Uzaycyla konutum.Evet, hatrlyorum. Ama bugn filozofluum tuttu... Biz ve onlar. Deiik

yaam tarzlar.Baley'in mide kaslar bzlmeye balamt. Enderby konuya gitgide daha

dolambal bir yoldan girmeye alyordu. Baley de sonucun ok kt olacandnyordu artk. Pekala. Ama bunda alacak ne var? Sekiz milyar insanbtn Arza yayamaz, balarnn zerine birer kubbe oturtamazsnz.Uzayclarn kendi dnyalarnda bol yer var. Onun iin brakn bildikleri gibiyaasnlar.

Mdr masasna doru giderek koltuuna oturdu. Gzlnn i bkeycamlan yznden biraz klm gibi duran gzlerini hi krpmadan Baiey'ebakyordu. Herkes kltr deiiklii konusunda bu kadar hogrl deil. Ne


5/166

biz, ne de Uzayclar.Pekala. Ne olmu?Ne olacak? gn nce bir Uzayc ld.Konuya girmek zereydiler artk. Baley'nin ince dudaklarnn yanlan

hafife yukar kalkt. Ama bu glmseyi hznl, uzun yznn ifadesini peketkilemedi. ok yazk. Onun bu-lac bir hastalktan ldn umarm. Bir

virs yznden. Ya da souk ald iin.Mdr ard. Neden sz ediyorsun sen?Baley szlerini aklama zahmetine katlanmad bile. Uzayclarn byk bir

dikkatle toplumlarndaki btn hastalklar ortadan kaldr-

16 L GEZEGEN

dikicin cok iyi bilinen bir gerekti. Trl hastalklara tutulan Arzllaraellerinden geldiince sokulmamaya altklar daha da iyi biliniyordu. AmaMdr Enderby bu ince alayn pek farkna varmazd. Baley, Laf olsun diyesyiedim, dedi. Uzayc neden ld? Yine pencereye dnd.

Enderby, Gs yokluundan, diye aklad. Yani biri atom tabancasylagsn paralam.Baley kaskat kesildi. Dnmeden, Sz neden sz ediyorsunuz? diye

bard.Mdr usulca cevap verdi. Bir cinayetten Sen sivil polissin. Cinayetin ne

olduunu bilirsin.Baley bu kez dnd. Ama bir Uzayc! Olay gn nce mi oldu?Evet.yi ama cinayeti kim iledi? Nasl oldu bu?Uzayclar katilin bir Arzl olduunu iddia ediyorlar.Olamaz!Neden olmasn? Uzayclar hi sevmiyorsun. Ben de yle. Bu dnyada

onlar seven varm? Birinin bu honutsuzluu sonunda nefret halini alm,ite o kadar.

Evet ama...Los Angeles'teki fabrikalarda kan yangnlar unutma. Berlin'de R.'lerin

paralanmasn, Shanghai'deki ayaklanmalar!...Tamam...

17 F : 2ISAAC ASI MOV

Btn bunlar honutsuzluun gitgide arttn gsteriyor. Belki bazkimseler rgtleniyor.

Baiey, Anlayamyorum, mdr bey, dedi. Bir nedenle beni denemeyemi alyorsunuz?Ne? Enderby'nin gerekten ard belliydi.Baley dikkatle ,onu szyordu. gn nce bir Uzayc ldrlm.

Uzayclar katilin bir Arzl olduuna inanyorlarm. u ana dek... Parmanmasaya vurdu. Bu olay etrafa szdrlmad. yle deil mi? Bu inanlacak gibimi, mdr bey? Yakup adna! Byle bir olay NewYork'un gezegenin yzndensilinmesine yola-ar. Tabii gerekten byle bir ey olduysa.

Enderby ban sallad. Mesele o kadar basit deil. Dinle! Lije. c gnden


6/166

beri dardaym. Belediye Bakanyla konutum. Uzay Kentine gittim.Washington'a koarak Dnya Aratrma Brosundakilerle grtm.

Ya? Brodakiler ne dediler?Sorunu zmlemenin bizim grevimiz olduunu sylediler. Olay New York

kenti snrlar iinde oldu. Uzay Kenti de yine bizim sorumluluk alanmzagiriyor.

Ama Uzayclarn dnya d haklar da var.Biliyorum. Ben de buna geliyordum. Mdr, Baley'nin souk baklar

karsnda gzlerini ondan kard. Enderby sanki yerinden alnarak Baley'ninemrine verilmi gibi davranyor-

18-L GhZEGEN

du. Baley de davran benimsemi gibiydi.Baley, Aratrmay Uzayciar yapabilir, dedi.Mdr yalvard. Bir dakika, Baley. Beni sk boaz etme. Bu konuyu seninle

iki dost gibi konumalyz. Durumumu anlaman istiyorum. Olay renildii

srada ben de oradaydm. O... adamla randevum vard. Roj Nemennuh Sar-ton'ia.

Katilin kurbanyla m?Evet, katilin kurbanyla. Mdr inledi. Be dakika geseydi cesedi

ben bulacaktm Ne sarsc bir ey olacakt bu. Olay yine de... zalimce bir eydi,zalimce! Uzayclar beni karlayarak olanlar akladlar. Bylece gn sreno kbus balam oldu, Lije. stelik gnlerce yeni gzlk alamadm iin hereyi bu-iank grdm. Neyse, hi olmazsa bu bir daha tekrarlanmayacak. gzlk birden smarladm.

Baley olay hayalinde canlandrd. Uzun boylu, yakkl Uzayclar mdreolay o incelikle ilgisi olmayan, duygusuzca tavrlaryla a-klyorlar... Julius osrada gzln karm camlarn siliyor... Haberin etkisiyle gzl

dryor, sonra da krlan camlarna bakyor... Yumuak, dolgun dudaklartitriyor... Baley, Enderby, hi olmazsa be dakika cinayetten ok gzl iinzld, diye dnd. Bundan eminim...

Enderby, Durum ok kritik, diyordu. Sylediin gibi, Uzayclarn dnyad haklan

19

ISAAC ASI MOV

var. Olay kendilerince aratrmakta srar edebilirler. Kendi hkmetlerineistedikleri gibi bir rapor da gnderirler. D Dnyalar da bundan yararlanaraktazminat istemeye kalkrlar Halkn byle bir eyi nasl karlayacan sen

de biliyorsun.Beyaz Saray tazminat demeye raz olduu takdirde siyasi bakmdanintihar etmi savlr.

dememek de baka bir tr intihar saylr.Baley, Bana durumu aklamanza gerek yok, diye mrldand. D

Uzaydan gelen ltl kruvazrler haklan olduunu iddia ettikleri ey-leriolmalar iin askerlerini son kez New York, Washington ve Moskova'yagnderdikleri srada Elijah Baley kk bir ocuktu.


7/166

Durumu anlyorsun sanrm. Tazminat de-sek de, demesek de bamzdertte. Tek yol katili bulmak ve onu Uzayclara teslim etmek. Bu i bizedyor.

Bu ii neden Dnya Aratrma Brosuna brakmyorsunuz? Belki cinayetkent snrlar ierisinde ilendi ama yldzlararas ilikiler sorunu...

D.A.B. olaya el srmek bile istemiyor. Tehlikeli bir i bu. Ve bunu zerimizeyktlar. En-derby bir an ban kaldrarak zeki baklarla memurunu nceledi.Durum hi de ho deil, Lije. Hepimiz de iimizden olabiliriz.

Yani hepimizi kovup yerimize bakalarn

20L GEZEGEN

m alacaklar? Sama! Bu ii yapacak eitilmi kimseler yok ki.Mdr hatrlatt. R.'ler var.Ne?R. Sammy sadece bir balang. O ayak ilerine bakyor. Dierleri ekspres

yollarda devriye gezebilirler. Lanet olsun! Ben Uzayclar senden daha iyitanyorum. Onlarn neler yaptklarndan da haberim var. Senin ve benim iimigrebilecek R.'ler yapld. kimizi de iten atabilirler. Bunu yapamayacaklarnsanma. Bu yata bir alma ekibine atlmak...

Tamam, tamam. Baiey'nin sesi serttiMdr utand. Bala Lije.Baley ban sallad. Babasn dnmeme-ye alyordu. Tabii Enderby de

babasnn bana gelenleri biliyordu. Yerimize R.'leri geirme sorunu nezaman ortaya kt?

Saf saf konuma, Lije. Yllardan beri var bu. Yirmi be yldan beri. Her eyUzayclar buraya geldikleri zaman balad. Bunu sen de biliyorsun. Ama imdidurum kritik noktaya yaklat. Bu olayda baarszla urarsak, onlar dev bir

adm atm olacaklar. O zaman emekli czdanlarn alma hayallerinden devazgemek zorunda kalacaz. te yandan baarl olursak, o kbusu oldukaileri bir tarihe ertelemi sa-ylrz. Bu zellikle senin iin nemli bir frsatdemektir.

Baley, Benim iin mi? dedi.Aratrmalar sen yneteceksin, Lije.Benim derecem buna uygun deil, mdr

21 ISAAC ASIMOV

bey. Ben sadece 5 S.'yim, hepsi o kadar.

Bunun iin Altnc Snf olman gerekiyor, yle deil mi? Bunu istemiyormusun?Baley 6 S. derecesinin salad haklar biliyordu. Kalabaln youn olduu

saatte ekspres yolda oturulacak bir yer. Baley imdi onla-drt arasndaoturabiiyordu. Ad blm mutfaklarnda seme listesinin yukarlarnayazlacakt. Belki ona daha iyi bir daire, Jessie'ye de gnelenme Katlar iinbir abonman vereceklerdi. Evet, istiyorum, diye cevap verdi. Tabii. Nedenistemeyeyim? Ama esrar zemediim takdirde ne olacak?

Enderby onu tatllkla kandrmaya alt. Neden zemeyesin, Lije? yi bir


8/166

memursun. Buradaki sivil polislerin en iyilerinden biri.Ama bizim blmde dereceleri benden yksek alt kadar memur var.

Niin onlar atlyorsunuz? Baley ak ak sylememekle birlikte, tavrlarylaEnderby'e onun ok acil va~ kalar dnda byle protokoia aykr biimdedavranmadn pekala bildiini aklyordu.

Mdr eilerini kavuturdu. ki neden var. Sen benim iin emrimdeki

herhangi bir detektif deilsin, Lije. Biz dostuz. Seninle niversiteden arkadaolduumuzu unutmu deilim. Bazen belki unutmuum gibi davranyorum.Ama bunun nedeni u dereceler. Ben polis mdrym. Bunun ne anlamageldiini biliyorsun. Ama yine de senin dostunum. Ve bu olay uygun birkimse iin olaanst bir frsat. Bundan senin yararlanman istiyorum.

22 L GEZEGEN

Baley souk souk, Bu birinci neden, dedikinci neden de... benim dostum olduuna inanmam. Bana bir iyilikte

bulunman istiyorum.

Nasl bir iyilik?Bu olay aratrrken bir Uzaycyla birlikte alman gerekecek. Uzayclarbu art ileri srdler. Cinayeti aklamamaya, soruturmay bize brakmayaraz oldular. Buna karlk kendi adamlarnn da aratrmaya katlmasn istedi-ler. Btn aratrmaya.

Bize tam anlamyla gvenemedikleri anlalyor.Durumu anladn sanrm. Bu i iyi idare edilmedii takdirde birka

Uzaycnn ba da kendi hkmetleriyle derde girecek. Onlardan kukulanmakistemiyorum, Lije. yi niyetli olduklarna inanmaya alyorum.

Uzayclarn iyi niyetli olduklarndan eminim, mdr bey. Dertleri de buzaten.

Enderby bir an bo gzlerle Baley'e baktktan sonra szlerini srdrd.

Bir Uzaycyla birlikte almaya raz msn, Lije?Benden istediiniz iyilik bu mu?Evet. Senden Uzayclarn ileri srdkleri btn artlar gznne alman

ve grevi kabul etmeni istiyorum.Uzaycyla birlikte alacam, mdr bey.Teekkr ederim, Lije. Onun seninle birlikte oturmas gerekiyor.

___oo____ISAAC ASI MOV

Ne? Bir dakika!Biliyorum, biliyorum. Ama dairen buyuk, Lije. U oda. Ve sadece bir tek

ocuun var. Uzaycya evinde yer bulabilirsin. Sana yk olmaz. Kesinlikleolmaz. Bunun byle olmas gerekiyor.Bu, Jessie'nin hi houna gitmeyecek. Bunu kesinlikle biliyorum.Jessie'ye bunu benim iin yaptn syle. Enderby o kadar heyecanlyd

ki, yerinde duramaz olmutu. Buna karlk i sona erdii zaman ben de bir, ikiderece ykselmen iin elimden geleni yaparm. 7 S. olursun, Lije, 7 S!

Baley iskemlesinden kalkacak olduysa da, Enderby'nin yzndeki ifadeyifarkederek arkasna yasland. Bir ey daha m var?

Mdr ban sallad. Bir tek ey daha.


9/166

Neymi o? ortann ad.Bunun ne nemi var?Enderby, Uzayclar garip insanlar, diye mrldand. Sana verecekleri i

orta ey deil... ey...Baley'nin gzleri irileti. Bir dakika!

Raz olmak zorundasn, Lije. Raz olmak zorunda. Baka are yok.O benim dairemde kalacak yle mi? Onun gibi bir ey...Dairende bir dostun olarak kalacak, Lije Hayr! Olamaz!Lije, bu olayda senden baka hi kimseye gvenemem Sana her eyi ak

ak anlatmam

___24___OLU GEZEGEN

m gerekiyor? Uzayclarla birlikte almak zorundayz Tazminat gemileriniArza yaklatrmamak iin baarl olmamz gerekiyor. Ama istediimiz gibi

almamz da imknsz. Uzayclar R.'lerinden birini senin yanma verecekler. arkada olarak. O cinayet olayn aydnlatt, beceriksiz olduumuzubildirdii takdirde mahvoluruz Biz, bu blm. Bunu anlyorsun deil m?Onun iin sana verilen nazik bir grev. O R 'ylebirlikte alman gerekiyor.Ama esrar onun deil, senin zmen de art Anlyor musun?

Yan onunla yzde yz ibirlii yapacak ama o orada grtlan dakeseceim. Srtn elimde bir harerle svazlayacam. yle mi?Baka ne yapabiliriz? Baka are var m? Lije Ba!ey kararszca ayaa kalkt.

Bilmiyorum, Jessie ne diyecek. .stersen onunla ben konuurum.Hayr, mdr bey. Baley derin derin iini ekti. Ortamn ad nedir?R. Daneel Olivaw.

Baley kederle, Gerei allayp pullamaya hi gerek yok, mdr bey,dedi. Grevi kabul ediyorum Onun iin i arkadamn tam adm dakullanabiliriz; Robot Daneel Olivaw.

25 ISAAC ASI MOV

K

Ekspres yo!da her zamanki gibi normal bir kalabalk vard. Alt katta ayaktaduranlar ve yukardaki yerlere oturma haklar olanlar. Devaml bir insan seli


10/166

ekspres yoldan akyor ve arlatrma eritlerini ayordu. New York'lularya heristasyonda duran ar yollara ya da sabit eritlere geiyorlard. Bu sabit yollarkemerlerin altndan ya da kprlerin zerinden geerek karmak mahalleleredoru uzanyorlard. Yine birincisi gibi devaml bir sel dier taraftan ieriyedoru akyor, hzlandrma eritlerini geerek ekspres yola eriiyordu. Sankisonsuz k vard burada. Aydnlk duvarlar ve tavanlardan souk, fosforlu bir

k akyordu. Yanp snen ilanlar dikkatleri ekmeye alyorlard. Yoigsteren k trtllarnn sert prlts hi kay-bolmuyordu. Jersey Keslminebu taraftan gidiniz. Dou Nehri mekii iin oklar izleyin.> Long island'agitmek iin st kata knz.

Etrafta yaamdan ayrlmas lmknsz olan grld yanklanyordu.Milyonlarca insan konuuyor, glyor, ksryor, sesleniyor, ark mrldanyorve soluk alyordu.

Baley, Uzay Kentine nereden gidilecei yazl deil, diye dnd.Alkanln verdii bir gvenle eritten eride geti. ocuklar yrme-

26 L GEZEGEN

ye balar balamaz, eritleri amay da reniyorlard. Baley her admda hzartarken, sratin neden olduu o ani sarsnty hissetmedi bile. Gce karne doru eilmi olduunun da farknda deildi. Baley otuz saniye sonrasaatte altm mille ilerleyen son eride eriti. Ekspres yol diye tanmlanan,hareket halindeki. caml ve parmaklkl platforma kt.

Uzay Kentine nereden gidilecei yazl deil, diye aklndan geirdi yine.Aslnda buna gerek yoktu. Uzak Kentinde ii olan orann yolunu bilirdi. Kentinyolunu bilmeyenin de orada ii olamazd.

Uzay Kenti yirmi be yl kadar nce kurulduu zaman herkes orasnngezip grlmeye deecek bir yer olduunu dnmt. New York'lular aknakn oraya doru gitmilerdi-Ama Uzayclar bu durumu ok abuk sona er-

dirmilerdi. Nezaketle (Uzayclar her zaman naziktiler) ama incelikgstermeden New York'la aralarna bir engel dikmiler, Gmenlik BrosuylaGmrk Kontrol stasyonu aras bir ey kurmulard. Uzay Kentinde ii olan birkimse kendisini tantacak, zerini aramalarna izin verecek, muayene vedezenfekte edilmeye raz olacakt. Bu nlem honutsuzluk uyandrmt.Gerektiinden daha iddetli bir honutsuzluk. Modernletirme programn ciddibir bilmde en-geileyecek derecede bir honutsuzluk . Baley, EngelAyaklanmalarn hatrlyordu. Kalabalk gruplar iki gn Uzayc Kenti engelinindnda beklemi, avaz avaz haykrmlard. Baley

27 ISAAC ASI MOV

belleini biraz zorlad takdirde o zamann arklarn hl syleyebilirdi.

insan. Arz Anada dodu, duyuyormusun?

Onu douran dnya Arzd, duyuyormusun?

Uzayc, Arz Anann yzeyinden uzak-la


11/166

Yine uzaya ail.Pis Uzayc, duyuyor musun?

Yzlerce dize vard byle. Birka nkteli, ou aptaica ya da mstehceneyler. Ama hepsi de, Pis Uzayc duyuyor musun? diye sona eriyordu. Pis!Pis! Arzllarn o pek arlarna giden hakareti Uzayclarn yzlerine vurmalarnn

bir yarar yoktu. Onlar Arzllarn tiksinti verecek kadar hastalkl olduklarnainanmakta srar ediyorlard.

Tabii Uzayclar Arz brakp gitmemilerdi. Bunun iin saldr silahlarnkullanmalarna bile gerek kalmamt. Arzn modas gemi filosu herhangi birD Dnya gemisinin yanna yaklalmasnn bir intihar olacan oktan ren-miti. Uzay Kentinin ilk kurulduu gnlerde oraya yaklamak cesaretinigsteren Arz uaklar ortadan kayboluvermilerdi. Ender olarak krk bir kanatparas Arza doru yuvarlanmt. Hibir gruh bir yzyl nce Arzllara karkullanlan esir-alt silahlarnn etkisini unutacak kadar fkeye kaplamazd.

28 L GEZEGEN

te bylece Uzayclar ileri bilimlerinin bir rn olan engelin arkasndaoturup beklemilerdi. Arzda bu engeli yok edebilecek hibir g yoktu.Uzayclar fkeli kalabalklar uyku buhar ve kusturma gazylasakinletirinceye kadar olaylar duygusuzca izlemilerdi. Kargaalk karanlar,olaylara karanlar yerin altndaki cezaevlerine kapatlm ve bir sre sonra dasalverilmilerdi.

Uzayclar uygun bir sre getikten sonra koyduktan kat kurallar birazyumuatmlard. Engel kaldrlm, Uzay Kentinin korunmas ve gvenliininsorumluluu New York Polisine verilmiti. En nemlisi, artk Uzay Kentinegiden Arzilan etraf fazla velveleye vermeden muayene ediyorlard.

Baley, imdi durum tmyle tersine dnebilir, diye dnd. Uzayclar bir

Arzlnn kente girip ilerinden birini ldrdne gerekten inanyorlarsa, ozaman o engel tekrar dikilir. Bu da ok kt olur.

Ekspres yol platformuna km olan Baley ayakta duran yolcularnarasndan geti. Sk bir helezon izen rampadan st kata karak birkoltua oturdu. Hudson kesiminin son mahallesini geinceye kadar derecesinigsteren kart apkasnn kurdelesine takmad. nk 5 S.'lerin Hudson'undou ve Long Island'n bat tarafnda bir yere oturmaya haklar yoktu. Bo yerboldu ama yine de nbetilerden biri onu hemen ekspres yoldan atabilirdi.Her koltuun arkasndaki kvrml koruma camlarna arpan

29 ISAAC ASlmOV

hava sla benzer bir ses karyordu. Onun iin ekspres yolda konumak okzordu. Ama bu grlt, buna alk olann istedii gibi dnmesiniengelleyemiyordu.

Arzllarn ou u ya da bu bakmdan ortaa meraklsyd. O zamanlardnmek kolayd. nk insan gemie, Arzn elli gezegenden biri deil, tekdnya olduu zamana bakyordu. stelik Arz o elli dnyadan en geri olan vezamana ayak uyduramayan da deildi o srada.

Bir kadn l duyan Baley abucak saa dnd. Bir kadn antasn


12/166

drmt. Baley donuk gri eridin zerinde pembe bir leke gibi duranantay grd bir an. Ekspres yoldan telala inen bir yolcu istemeden antaybir tekmede arlama eridine doru frlatmt. lmdi kadn antasndan hzlauzaklayordu.

Baley'in dudaklarnn bir kenar hafife yukar kalkt. Kadn antasnayetiebilirdi, Tabii daha ar giden bir eride geecek kadar aklllk ettii ve

baka biri de antay tekmeyle aksi yne frlatmad takdirde. Baley kadnnbunu baarp baarmadn hibir zaman bilemeyecekti. Artk grnm yediyz elli metre geride kalmt bile. Ama kadn herhalde antasn ya-kalayamayacakt. New York'ta ortalama dakikada bir eritlere bir eyadrlyor ve bir daha bulunmuyordu. Kayp Eyalar Brosu pek byk biryerdi. te bu da modern hayatn dourduu karmaalardan biriydi.

Baley, bir zamanlar yaamak daha kolay-m, dedi kendi kendine. Herey basitmi. te

30 L GEZEGEN

insanlar bu yzden ortaalara merak duyuyorlar...Ortaa merak baka baka bilmlerde kendisini gsteriyordu. Hayal gc

olmayan Julius Enderby iin bu modas oktan gemi olan eyalar kullanmaanlamna geliyordu. Gzlk-ler! Pencereler!

Baley iinse bu tarihin incelenmesi demekti. zellikle eski det vetrelerin incelenmesi.

rnein, u kent! Yaad, varolduu New York. Buras, Los Angelesdnda, dnyadaki her kentten daha bykt. Shanghai dnda her kenttendaha kalabalkt. Ve New York henz yz yandayd. Tabii Baley bundannce ayn noktada New York adn tayan bir yer bulunduunu biliyordu, insantopluluklarndan oluan bu ilkel kent bin yl yaamt ama aslnda bir kentdeildi. Baley o alarda doru drst bir kent olmadn da biliyordu. O yl-

larda dnyada gkyzne ak, kkl bykl yerlelm merkezleri vardancak. Bunlar biraz da Uzayclarn kubbelerine benziyorlard. Ama Tabiionlardan ok farklydlar. Bu merkezlerin en bynde ancak on milyon insanyayordu. Dierlerinin nfusu bir milyonu bile bulmuyordu. Arzdaki bu trbinlerce yerlelm merkezlerinin hepsi de modern llere gre ekonomikbakmdan yetersizdi.

Nfus artarken Arz da zorunlu olarak yeterli olmasn renmiti. Dnyaiki, , hatta be milyar insan yaatabilirdi. Ama srekli olarak yaamstandartlarnn drlmesi kouluy-

31 ISAAC ASlmOV

la. Sonuta nfus sekiz milyar bulduu zamaninsanlar artk yan tok, yar a gezmeye balamlard. nsan kltr ve yaam bilminde byk bir yenilik yaplmas gerekiyordu. zelliklebin yl nce Arzn smrgeleri olan D Dnyalarn gmen saysn kstlama konusunda okciddi olduklar anlald zaman bu gerek iyicekavranmt. Bu byk yenilik bin yllk bir s


13/166

rede Arzda kentlerin ar ar kurulmalarylagereklemiti. Yeterli olmak iin byk olmakzorunluydu. Belki insanlar bunu ortaada bilebilinsizce sezmilerdi. Ev endstrisi yerini fabrikalara brakmt. Fabrikalar da yerlerini ktaendstrilerine. Yz bin nitelik bir sektr yann

da, yz bin aileyi barndran yz bin evin ne kadar yetersiz olduu ilk bakta anlalrd. Herevde toplanan film-kitaplar, bir sektr ktphanesi yannda snk kalmaktayd. Her ailenin tsahip olduu videolar da geni bir sistemin yannda cceleiyordu.

Aslnda her evde mutfak ve banyo olmas da samayd. Sonsuzmutfak ve banyolar... Budalaca bir eydi bu. Oysa kent kltr dze-ninde son derecede yeterli lokantalar ve dular salanyordu.

Arzda gitgide daha fazla ky, kasaba ve ehirler lmeyebalam, byk kentler bunlarn hepsini birden yutmutu. Atomsava kmas olasl bile bu akm durdurmam, sadece biraz

yavalatmt. Koruyucu g perdesinin icadyla da bu gelimelgnca akan bir se! halini almt. Kent kltr dzeni yiyeceklerin

32 L GEZEGEN

en uygun biimde dalaca, maya ve hidropo-nik rnlerden gitgide dahafazla yararlanlaca anlamna geliyordu. New York lmdi binkilometrekarelik bir alana yaylyordu. Son sayma gre nfusu yirmimilyondan fazlayd. Dnyada ortalama onar milyon insann yaad sekiz yzkadar kent vard.

Her kent ekonomi bakmndan hemen hemen kendi kendisine yeten, yar

zerk bir birim halini almt. Bu birimlerin her biri bann zerine bir damekecek, etrafn duvarlarla saracak, topran derinliklerine dalacakdurumdayd. Sonunda kentler birer elik maaraya dnmlerdi. elik vebetondan yaplm, kendi kendisine yeten, dev bir maara. Bir kent billmsel birbiimde yaratlyor, merkezindeki pek byk bir yapda ynetlm brolarbulunuyordu. Halkn oturduu byk yerlelm kesimleri bu yapya gre uygunbir biimde hazrlanmt. Bu sektrleri birbirlerine ekspres yollar ve dahaar eritler balyorlard. D evrenin yaknnda fabrikalar, hidroponikiftlikler, maya-klt-r sarnlar ve g merkezleri vard. Btn bukarmaann arasnda su borular ve kanalizasyon knkleri, okullar,hapishaneler, dkknlar, g hatlar ve iletilm nlar da unutulmamt.

Kent, insann evresine egemen oluunun kesin bir sonucuydu. Kuku

gtrmeyecek bir gerekti bu. Arzdaki insanlarn hibiri kentlerin dndayaamyordu. Darda vahi doa ve ancak birka insann bakabilecei gkvard. Tabii byle aklk yerler bulunmas gerekliydi.

33 F : 3ISAAC AsimOV

nsanlara gereken su oralarda bulunuyordu.Plastik ve sonsuza dek yetitirilecek mayann


14/166

ham maddesi olan tahta ve kmr de yle. Petrol oktan ortadan kalkm, ama mayann yabakmndan zengin trleri bunun yerini baaryla almt. Kentler arasndaki topraklarda hlmadenler vard. Bu yerler rn yetitirme vehayvan otlatma bakmndan ou insann san

dndan daha ok kullanlyordu. Tabii bu dayeterli deildi. Ama tahl her zaman lks piyasabulabiliyor, ayrca ihra da ediliyordu. Madenlerin ve iftliklerin iletilmesi, boruyla suyunverilmesi iin sadece birka kiiye gerek vard. -Onlar da bu ileri uzaktan kontrol ediyorlard. >Robotlar insanlardan daha iyi alyor, fazla bir ey deistemiyorlard.

Robotlar! ite iin en gln yan buydu. Pozitronik beyin Arzdakefedilmi, robotlar ilk kez bu gezegende yararl bir biimdealtrlmlard. D Dnyalarda deil! Ama Tabii D Dnyallar herzaman sanki robotlar onlarn kltrlerinin bir rnym gibi

davranyorlard. Robot ekonomisi bir bakma D Dnyalarda doruknoktasna erimiti. Arzda robotlar her zaman sadece madenler veiftliklerde altrlmlard. Ancak son yirmi be yllk srede ro-botlar Uzayclarn srarlar yznden ar ar kentlere szmayabalamlard.

Kentler iyi yerlerdi. Ortaa hastalar dnda, herkes bunlarnyerini alabilecek baka bir ey olmadn biliyordu. Ne var ki,kentlerin daima iyi halde kalmalar da olanakszd. Arzn

L GEZEGEN

nfusu hl artyordu. Gnn birinde, kentlerin gereken her eyi yapmalarnakarn, insan bana den kalori temel yaama dzeyinin altna inecekti.

Durum Uzayclarn varl yznden daha da kt bir hal alyordu. Arzdangiden ilk gmenlerin torunlar olan uzaydaki bu yaratklar robolarla doluinsan azgezegenlerde lks iinde yayorlard. Dnyalarndaki tenhaln sa-lad rahat ellerinden karmamaya kararlydlar. Bu yzden doum oranndk tutuyor, kalabalk Arzdan gmenlerin gelmelerini en-geliyorlard. Vebu...

Baley Uzay kentine yaklamaktayd.Bilinalt detektife Newark kesimine yaklatklarn haber veriyordu. Orada

oturmay srdrd takdirde hzla gneye, Trenton kesimi kavana dorugidecek, o srada scak, kf kokulu maya blgesinden de geecekti.

Her ey zamanlamaya balyd. Rampadan inmek u kadar, homurdanan,sylenen ayakta duran yolcularn arasndan zorlukla gemek u kadar zamanalyordu. Parmakln nnden ka-yarcasna ilerlemek, aklk yerden frlamakve arlatrc eriti amak da u kadar sryordu.

Elijah Baley uygun biimde hareket etti ve sonunda kendisini istediisabit yolda buldu. Bu arada zaman da bilinli bir biimde lmedi. Byleyapmaya kalksayd her halde istedii yere eriemeyecekti. Baley eridinolaans-

_ 35


15/166

ISAAC AsimOV

tu denilecek kadar bo olduunu farketti. Sabit yolda sadece bir polls vard.Etrafa insan rahatsz edecek bir sessizlik kmt. Sadece ekspres yoluntakrts duyuluyordu.

Polis, Baley'e yaklarken detektif sabrszca kimliini gsterdi. Polis elini

kaldrarak ona geebileceini iaret etti. Baley ilerledi. Geit darald ve ,drt kez keskin virajlar izdi. Yolun mahsus byle hazrlanm olduu belliy-di. Arzl gruhlar burada rahatlkla toplanamazlard. Dorudan doruyasaldrya gemeleri de lmknszd. Baley birlikte alaca robotla UzayKentinin bu tarafnda buluaca iin seviniyordu. Pek de terbiyelice yapldsylenilen o muayene hi de houna gitmeyecekti.

Ak havaya ve Uzay Kentinin kubbelerine giden kaplarn nnde bir adambekliyordu. Bir Uzayc. Arzl klndayd yabanc. Beli dar, paalar bol birpantolon giymiti, iki yannda renkli birer erit vard. Textron gmlei sradanbir eydi. Ak yakal, yanlar fermuarl, bilekleri krmal. Ama adamn Uzaycolduu belliydi. Duruu, ban dlmdik tutuu, elmack kemikleri kk geniyzndeki sakin ve duygusuz ifade, ayrlmadan arkaya skca taranm bronz

rengi ksa salar onun Arzn yerlisi olmadn aklyordu.Baley yaklaarak tekdze bir sesle, Ben Sivil Polis Memuru ElijahBaley'lm, diye aklad. New York Kenti Polis Blmnden 5 S dereceli birmemur. Belgelerini gsterdikten sonra szlerini srdrd. Bana Uzay KentiGi-

36 L GEZEGEN

ri Kapsnda R. Daneel Olivaw'Ia bulumam bildirildi. Saatine bir gz att.Biraz erken geldlm. Burada olduumun bildirilmesini rica edebilir miylm?

Eiljah Boley iin iin rperiyordu. Bir bakma Arz modeli robotlara alkt.

Uzayc robotlarnn farkl olacandan emindi. O zamana kadar yle bir modelgrmemiti. Ama Arzda her zaman, uzaklardaki ltl D Dnyalarda insanstbir gle alan dev gibi korkun robotlar hakknda fsltyla tyler rperticihikyeler anlatlrd. Baley diierini skm olduunu farketti.

Onu terbiyeli bir tavrla dinlemi olan Uzayc, Buna gerek yok, diye cevapverdi. Ben de sizi bekliyordum.

Baley farkna varmadan elini kaldrd. Sonra da indirdi. Az bir kar akkald iin enesi bsbtn uzad. Detektif bir ey sylemek istediyse debaaramad. Kellmeler sanki boaznda dondular.

Uzayc, Kendlmi tantabilir miyiyim? diye sordu. Ben R. DaneelOlivaw'm.

yle mi? Ben bir hata m yaptm? lk harfin...

Haklsnz. Ben bir robotum. Bunu size sylemediler mi?Sylediler. Baley hi gerek olmad halde slak avucuyla salarndzeltti. Sonra da elini uzatt. Balayn, Bay Olivaw. Bugn dalgnlmstmde. yi gnler. Ben i arkadanz Elijah Baley'im.

37ISAAC AsimOV

yi. Robot, Baley'nin elini dosta bir tavrla skt. Ama bana yine de


16/166

sarslmsnz gibi geliyor. Benimle ak ak konumanz isteyebilir miylm?Bizimki gibi bir ilikide gereken btn gereklerin renilmesi daha iyi olur.Sonra benim Dnyamda i arkadalar birbirlerini kk adlaryla arrlar.Bunun sizin trelerinize aykr olmadn umarm.

Baley aresizce, ey, diye mrldand Siz robata benzemiyorsunuzda...

Bu sizi rahatsiz m ediyor?Etmemesi gerekir sanrm, Da... Daniel Dnyanda btn robotlar senin

gibi mi?Kiisel farklar oluyor, Elijah. nsanlarda olduu gibi.Bizim robotlarmz .. ey... yani insan onlarn robot olduunu hemen anlar

da... Sen bir Uzaycya benziyorsun.Ah, anlyorum. Kaba bir model bekliyordun, bu yzden biraz ardn.

Ama bizimkilerin insanlara ok benzeyen bir robottan yararlanmalar mantklbir davran saylr. Bir sorun kmasn istemeyiz. yle deil mi?

Gerekten de yleydi. Robot olduu hemen anlalan bir makine kenttedolamaya kalkt takdirde ba abucak belaya girerdi. Baley, "Evet, dedi.

O halde artk gidellm, Elijah.

Ekspres yola gittiler. R. Daneel hzlanma eritlerinin ne ie yaradnhemen kavrad ve bunlar ustalkla at. Robot yznden biraz yavalamolan Baley fkelenerek bsbtn hz-

38 L GEZEGEN

land. Ama robot ona ayak uydurmay baard. Zorluk ekiyormu gibi de birhali yoktu. Baley, acaba R. Daneel mahsus mu biraz yavalad, diye dnd.Ekspres yolun sonu gelmeyen platformlarndan birine deta pervaszca atlad.Robot da onu kolaylkla izledi.

Baley kpkrmz kesilmiti. Bir, iki kez yutkundu. Ben burada, aada

seninle kalacam.Burada m? Robotun platformun yalpalamasna da, grltye de aldrdyoktu. Bana yanl bilgi mi verildi? Bana 5 S. derecesinden olan kimselerinbaz belirli durumlarda st katta bir koltua oturabileceklerini sylediler.

Bu doru. Ben yukar kabilirim ama sen gelemezsin.Neden?5 S. olman gerekir, Daneel.Bunu biliyorum.Sen 5 S. deilsin. yice korunmayan alt katta hava akmnn hrts daha

iddetil olduundan konumak zordu. Tabii Baley avaz avaz bararakkonumak istemiyordu.

Neden 5 S. olmayaym? Ben senin i arkadanm. Onun iin de seninle

ayn snftanm. Bana bunu verdiler. Gmleinin i ceplerinin birindendikdrtgen biimi bir kart kard. Gerek bir belgeydi bu. Daneei Olivaw'inBeinci Snftan olduunu aklyordu. Tabii adn bana o ok anlaml R harfiyazlmamt.

Baley ifadesiz bir sesle, Gel yleyse, dedi.

-39 ISAAC AsimOV


17/166

Detektif yukarda bir koltua oturduktan sonra gzlerini ilerideki birnoktaya dikti. Yanna yerlemi olan robota bakmyor, kendi kendisinekzyordu. ki kez gafil avlanmt. nce R. Daneel'in robot olduunufarketmemiti. Sonra da mantn R. Daneel'e Beinci Snftan ol-duunugsteren bir kart verilmesinin gerektirdiini dnememiti. Ama Tabii Baleyde o pek sevilen romanlardaki sivil detektiflerden deildi. Hibir eye

amayan, nefsine hkim, soukkanl, her duruma abucak uyabilen, kafasyldrm gibi alan bir insan saylmazd. yle biri olduunu hibir zamandnmemi, o zamana kadar bu nitelikleri olmad iin de hihayflanmamt. imdi zlmesinin nedeni, R. Daneel Olivaw'in grnte oefsanelemi detektiflerin canl bir rnei olmasyd. Ama bu gerekliydi.nk bir robottu... Baley kendi kendisine baz zrler bulmaya balad. Benbrodaki R. Sammy gibi robotlara alm. Derisi hemen hemen beyaza yakn,sert ve parlak plastikten bir yaratk bekliyordum. Yznde her zaman aptalcabir nee ifadesi olacakt. Onun biraz gvensizce, sarsaka hareket edeceinisanyordum. Ama R. Daneel hi de yle deil... Baley yan gzle robota bakt.

R. Daneel de ayn anda dnd ve Baley'le gz gze gelince ciddi ciddiban sallad. Konuurken dudaklar normal bir biimde oynuyor, Arzdaki

robotlarnki gibi aralk durmuyordu. R. Daneel'in kelimeleri sylemesinisalayan bir dili de vard.

40 OL GEZEGEN

Arzl detektif kendi kendine, neden byle sakin sakin oturuyor, diyesordu. Btn bunlar onun iin yepyeni eyler olmal. Grlt, klar,kalabalk...

Baley ayaa kalkarak robotun nnden geti. Haydi, gel. Ekspresyoldan inerek arlatrc eride getiler. Baley, Tanrm, diye dnd.

Jessie'ye ne syleyecelm? Robotla karlat zaman bu sorunu unutmutu.

Ama imdi Aa Bronx kesimine giden banliy yolundaydlar ve bu sorun onugitgide daha ok endielendirmeye balyordu.Baley, Bu bir tek bina aslnda, Daneel, diye aklad. Grdn her ey.

Btn kent! Burada yirmi milyon insan yayor. Ekspres yollar devaml hareketediyorlar. Gece gndz. Saatte doksan kilometre hzla. yz yetmi bekilometre ekspres yol var. Dier yollar da yzlerce kilometre uzunluunda.in iin ekledi. Neredeyse New York'ta her gn ka ton maya rnyendiini, ka metrekp su iildiini, atom reaktrlerinin saatte kamegavatlk g rettiini de anlatacam...

Daneel, Evet, dedi. Brifingde bana btn bunlar ve dier eyleriakladlar.

Baley, eh iyi, diye dnd. Ona yiyecek, su ve g konusunda da bilgi

verilmi olmal. Bir robotu etkilemeye neden kalktm bilmem ki?Dou Yakasndaki 182. Sokaa gelmilerdi. iki yz metre kadar ileride elikve betondan o-luan apartmanlara kan asansrler vard. Ba-ley'nin dairesi deoradayd.

41 ISAAC AS1MOV

Detektif tam, uradan, diyecei srada kalabal farketti. Kentliler


18/166

kesimin zemin katlarna sralanm olan maazalardan birinin parlak kl gkapsnn nne toplanmlard.

Baley otoriter bir tavrla en yakndaki bir kentliye, Ne oluyor? diyesordu.

Konumaya alt adam ayaklarnn ucunda ykselmi ileriyebakyordu. Bilmiyorum! Ben de imdi geldlm.

Baka biri heyecanla, ieride o iren R.'-lerden var, diye haykrd. Belkionlar darya, buraya frlatrlar. Ah, onlar para para etmek yle houmagidecek ki.

Baley endieyle Daneel'e bir gz att. Ama robotun halinden bu szlerinanlamn kavrayp kavramad belli deildi. Hatta belki de bu laflarduymamt.

Baley kalabala dald. yol verin! yol verin! Ben polisim!Kalabalk ona yol aarken Baley arkasndan gelen homurtular duydu.

Para para etmell Vida vida skmeli! Ek yerlerinden ar ar ayrmal...Ve biri bir kahkaha att.

Baley sanki buz kesildi bir an. Kent randman ve yeterliliin doruunaerimiti ama sakinlerinden de baz eyler istiyordu. Sk bir programa gre

yaamalarn. Yaamalarn kesin ve billmsel bir kontrole gre ayarlamalarn.Bazen bask altnda tutulan duygu birikimleri patlamalara da yol ayordu.

Baley, Engel Ayaklanmalarn hatrlad Kentlilerin robotlar yzndengaleyana gelme-

42 L GEZEGEN

sinin ciddi nedenleri vard. Yaamlarnn yars boyunca alp abalayaninsanlar derecelerinin ellerinden alnmas ve iten atlmalar olaslyla karkarya geldikleri zaman, tek tek robotlarn bu durumdan sorumlu tutulamaya-caklarn dnemezlerdi. Ancak insan hi olmazsa bu tek tek robotlara

saldrabilirdi. Ama hkmet siyaseti diye tanmlanan bir eye ya daRobot ilerle Daha Fazla retim gibi bir slogana saldrmak lmknszd.Hkmet bundan gelime sanclar diye sz ediyor ve bir alma sresindensonra herkesin yeni ve daha iyi bir yaam tarzna kavuacan kesinlikleaklyordu. Ama alanlarn dereceleri ellerinden alnrken ortaaclk akmda yaylmaktayd. nsanlar umutsuzlua kaplyorlar ve o zaman ac bir dkrklndan lgnca paralama isteine kolaylkla geiveriyorlard. Belki uanda da durum aynyd. Kalabaln bask altnda tutulan dmanl belki debirka dakika sonra bir kan dkme ve paralama eylemi halini alacakt.

Baley kalabaln arasndan aresizce geerek g kapsna dorugitmeye alt.


19/166

-43-ISAAC AsimOV

Maazann ii, dardaki sokaktan daha tenhayd. Mdr gerekten

akllca davranarak g kapsn daha olayn banda altrm ve bylecesorun karabilecek kimselerin ieri girmelerini engellemiti. Tabii tartmayaneden olan mteriler ieride kalmlard ama bu da nemli deildi. Baleypolislere verilen ntrletirme aygtn kullanarak g kapsndan geti. Vebirdenbire R. Daneel'in hl peinde olduunu farketti. Robot da kendi ntraygtn cebine sokuyordu. Bu aygt standart polis modelinden daha kkve etkileyiciydi.

Maazann mdr hemen onlara doru kotu. Satclarm bana kentverdi! Onlardan yararlanmak benim hakkm!

robot maazann dibinde hareketsiz duruyorlard. Alt insansa gkapsnn yaknnda. Hepsi de kadnd bunlarn.

Baley sert sert, Pekl, dedi. Ne oluyor? Bu grltnn sebebinedir?

Kadnlardan biri crlak bir sesle, Ayakkab almaya geldlm, diye bard.Neden bana doru drst bir satc hizmet etmiyor? Ben saygdeer bir kadndeil miylm? Kl ve zellik-le apkas bunun biraz kuku gtrecek bir konuolduunu aklyordu. fkesinden kzarmt ama bu da yznn haddindenfazla boyal

44 L GEZEGEN

olduu gereini gizleyemiyordu.Mdr, Gerekiyorsa ona ben hizmet ederim, dedi. Ama hepsine birden

yetiemem ki memur bey. Adamlarmn nesi var? Onlar kaytl satclar.Nitelik belgeleri ve garanti...

Kadn haykrd. Nitelik belgeleri! Dierlerine dnerek tiz bir kahkaha att.Sylediklerini duyuyor musunuz? Onlardan 'adamlarm' diye sz ediyor!Nen var senin be adam? Onlar insan deil, ro-o-bot! Heceleri uzata uzatasylemiti bu kelimeyi. Belki bilmiyorsun diye sana onlarn ne yaptklarnsyleyeyim. nsanlarn ilerini ellerinden alyorlar. Bedava alyorlar. tehkmet bu yzden robotlar her zaman koruyor. siz kalan insanlar da kababarakalarda yaamak ve iy maya peltesi yemek zorunda kalyorlar. Namuslu,

alkan aileler! Ben patron olsaydm, btn ro-o-botlar paralardm. Anladnm?Dierleri hep bir azdan konuuyorlar, g kapsnn hemen dnda

kalabaln homurtusu da gitgide artyordu.Baley, R. Daneel Olivaw'in hemen yannda durduunun farkndayd. Hem de

ac duyarak. Satclara bakt. Arzda yaplm eylerdi bun-lar. Ayrca oldukaucuz modellerdendiler. Basit birka eyi bilecek biimde yaplm robotlar.Btn eitleri, fiyatlar, ayakkab numara-larn biliyorlard. Kendi balarnazararszdlar. Ama birarada inanlmayacak kadar da tehlikeliydiler.


20/166


21/166

R. Daneei Olivaw birden, Byle durumlarda genellikle ne yaplr? diyesordu.

Baley neredeyse irkilecekii. Bir kere bu olaanst bir olay...Yasalar bu konuda ne diyor?R.'ler buraya yasal bir biimde verilmi. Kaytl satc onlar. Bu yasalara

aykr bir ey deil.

Fsltyla konuuyorlard. Baley tehdit da-lu, resmi bir tavr taknmayaalyordu. Oli-vaw'in yzyse her zamanki gibi ifadesizdi.

R. Daneel, O halde, dedi. Kadna emret Ya ayakkab alsn ya da kpgitsin.

Baley dudaklarn hafife arptt. Baa kmamz gereken kadn deil ugruh. Toplum polisini armaktan baka are yok.

Daneei, Vatandalara ne yapmalar gerektiini sylemek iin bir kanunadam yeter, dedi. ri yzn maazann mdrne doru evirdi. Gkapsn an, efendlm.

Baley, R. Daneel'i omzundan yakalayarak kendisine doru evirmek iinelini uzatt. Sonra da duraklad. O ara iki polis aralarnda tar-ttiktar takdirdeolayn grltszce bastrl-masi da lmkanszlaacakt. Mdr itiraz ederek

Baley'e bakt. Detektif gzlerini adamdan kar-d.R. Daneel mdre aldrmad bile. Yasala-rn bana verdii yetkiyle size

kapy amanz emrediyorum.Mdr meler gibi, Eyalara ya da mallara bir ey olursa, bundan kenti

sorumlu tutacai-L GEZEGEN

mi bilin, diye inledi. Kapy bana emredildii iin aacam.Engel kayboldu. Kadnlar ve erkekier maazaya dolutular. Sevinle

kkryor, zafere ulamak zere olduklarn dnyorlard.Baley byle ayaklanmalar duymu, bir olaya da kendisi tank olmutu.

Dzinelerle elin robotlar yakalayp kaldrdn, kar koymayan ar gvdeli

yaratklarn kucaktan kucaa atldn grmt. nsanlar madenden yaplmtaklitlerini ekitirip arptmlar, ekiler, g baklar ve ine-tabancalarkullanmlard. Sonunda robotlar paralanm bir maden ve tel yn halinesokmay baarmlard. nsan kafasnn yaratt en karmak ey plan pozitro-nik beyinler top gibi elden ele dalam ve ksa bir srede paralanarak ieyaramaz bir hale sokulmutu.

Sonra da yok etme gds byle babo braklan gruh dier eyalarparalamaya girimiti.

Robot satclarn bu olaylardan haberleri yoktu Tabii. Ama kalabalk bir selgibi ieri akarken robotlar sanki saklanmak iin ilkel bir abagsteriyorlarm gibi kollarn yzlerine doru

kaldrdlar ve crlak bir sesle bardlar. Olay balatan kadn her eyin

ummad bir biimde rndan ktn farkederek inledi. Bir dakika... Birdakika...Biri kafasn itti ve apka kadnn yzne geti. Tiz sesi anlamsz bir

feryat halini ald.Mdr de haykryordu. Onlar durdurun,

49 F : 4ISAAC ASI MOV


22/166

memur bey! Onlar durdurun!R, Daneel konumaya balad. Kendisini zorlamadan sesi biraz daha

ykseldi. Bir insan sesinin bu kadar yksek olmamas gerekirdi. Baley belkionuncu kez, Tabii, insan deil ki, diye dnd.

R. Daneel, lk hareket edeni vururum, diye aklad.Gerilerde biri bard. Onu gebertin!

Ama bir an kimse kmldamad.R. Daneel evik bir hareketle bir iskemleye, oradan da bir transteks bir

tezghn zerine kt. nce, polarize molekl tabakasndaki yarklardanszlen renkli floresan k, sakin ve dzgn yzne daast bir grnmverdi.

Baley daast dedi kendi kendine.R. Daneel ciddi ciddi, Ne dndnz biliyorum, diye balad. Bu

adamn elinde bir nronik krba ya da gidklayc var, diyorsunuz. Hep birliktesaldrdmz takdirde onu deviririz. O srada iimizden bir, iki kii yaralanrama onlar da ok abuk kendilerine gelirler. O arada biz de istedilmiziyaparz. Yasalar ve kurallar bize vzgelir... yle deil mi? Sesi ne sert, ne defkeliydi. Otoriter bir tavrla konuuyordu. Ama yanlyorsunuz. elimdeki ne

nronik kam, ne de gdiklayc. Atom tabancas bu. Ve ok da ldrc birey. Bu silah kullanacam. Banzn yukarsna doru ate edecek de deilim.Siz beni yakalayamadan ounuzu ldreceim. Belki de hepinizi. okciddiyim. Bana bakn. Ciddi olduum belli deil mi?

50 L GEZEGEN

Darda bir hareket oldu ama kalabalk artmad. Belki yeni gelenlermerakla durakladlar ama dierleri hzla oradan uzaklatlar. R. Da-neel'e enyakn olanlar nefeslerini tutmular, arkadan itenler yznden daha nekmamaya alyorlard.

apkal kadn sessizlii bozdu. Birdenbire hkrmaya balayarak, Bizildrecek, diye bard. Ben bir ey yapmadm. Brakn da gideyim. Dnd.Ama karsnda skp kalm erkek ve kadnlardan oluan, hi kmldamayanbir duvar vard. Kadn dizst kt. Kalabaln geriye doru yapthareket daha belirli bir hal ald.

R. Daneel tezghtan yere atlad. imdi kapya doru gideceim. Banadakunacak kadnlar da, erkekleri de vuracam. Kapya eritilm zaman kpgitmeyen her erkek ve kadn vuracam. uradaki kadn...

apkal kadn, Hayr, hayr! diye haykrd. Syledlm ya! Ben bir eyyapmadm! Kt bir niyetim yoktu! Ayakkab da istemiyorum. Evimegideceim.

R. Daneel, uradaki kadn maazada kalacak, dedi. Ona hizmet

edilecek. ne doru bir adm att.Kalabalk sessizce ona bakt. Baley gzlerini yumdu. aresizce, su onda

deil, diye dnd. Cinayet olacak. Kyamet kopacak. Ama bana i arkadaolarak zorla bir robot verdiler. Benimle eit duruma getirdiler onu... Fakat bumazeret yeterli deildi. Bu szlerine ken-

__ 51 _ISAAC AsimOV


23/166

disi de inanmyordu. R. Daneel'i daha balangta durdurabilirdlm. Hemen birpolis arabas arabilirdlm. Ama onun yerine R. Daneel'in sorumluluuyklenmesine gz yumdum. Korkaka bir rahatlk duydum... Baley kendikendine R. Daneel'in kiiliiyle duruma hkim olduunu sylemeye alrkenbirden kendisinden tiksindi. Bir robot duruma hkim olmutu, yle mi?..

Olaanst bir grlt kopmamt. Baran, kfreden, alayp inleyen

yoktu. Baley gzlerini at.Kalabalk dalyordu. ,Maazann mdr sakinlemeye balamt. arplm olan ceketini,

karan salarn dzeltti. Ortadan kaybolan kalabaln arkasndan fkelitehditler savurup duruyordu.

Bir polis arabasnn dd duyuldu. Araba maazann nnde dururkenddk sesi de kesildi. Baley, Tabii, dedi kendi kendine. Olay sona erdiktensonra kageldiler.

Mdr onun kolunu ekitirdi. Yeniden mesele kmasn, memur bey.Baley, Mesele kmayacak, dedi.Arabadaki polisleri kolaylkla savd. Memurlar sokakta bir kalabaln

toplandn haber alarak gelmilerdi. Olayn ayrntlarn bilmiyorlard, sokan

da tenha olduunu grmlerdi. Baley olay iki polise anlatrken R. Daneel birkenara ekildi ve onlarla ilgilenmedi. Baley olay iyice nemsizletirdi ve R.Daneel'in oynad rolden de hi sz etmedi.

Daha sonra R. Daneel'i binann elik ve

52 L GEZEGEN

beton stunlarndan birinin yanna ekti. Dinle... Seni glgede brakmayaaltm yok.

Glgede brakmak m? Bu arz deyimlerinden biri mi?Memurlara senin bu olayda oynadn rol anlatmadm.

Trelerinizin hepsini bilmiyorum. Kendi dnyamda genellikle tam bir rapor verilir. Ama belki bu gezegende yle yaplmyor.

Her neyse, ayaklanma bastrld. nemli olan da bu. yle deilmi?yle mi? imdi buraya bak! Baley fke-li bir fsltyla ama otoriter bir

tavrla konumaya alyordu. Sakn bir daha byle bir eye kalkaymdeme.

Yani yasalara uyulmas iin israr etmeyeyim mi? Bunu yapamayacaksamneden va-rm?

Bir daha insanlar atom tabancasyla tehdit etme.Ne olursa olsun hibir zaman ate edemezdim, Elijah. Bunu sen de ok iyi

biliyorsun. Ben hibir insana zarar veremem. Ama grdn gibi, ateetmeme de gerek kalmad. Buna gerek kalmayacan biliyordum zaten.

Ate etmediysen bunu sadece ansa borlusun. Bir daha byle birtehlikeyi gze alma. Byle sahte nmayiler...

Sahte nmayiler mi? O da ne demek?Neyse, neyse! Ne demek istedilmi anlamaya al. Ben de kalabala


24/166

silah ekebilirdim. Yanmda silahm vard. Ama byle bir ku-

53 ISAAC AsimOV

man gze alamam. Sen de almamalsn. Tek bana kahramanlk yapmaktansa,

polis arabas armak daha iyidir.R. Daneel bir an dndkten sonra ban sallad. Bence yanlyorsun,

ortam Elijah. Bana Arzda yaayan insanlarn zellikleri de akland. OnlarnD Dnyallarn tersine, daha kkten otoriteye boyun eecek ekildeeitildikleri sylendi. Bu, yaam tarznzn bir sonucuy-mu. Ben de yeterikadar gle otoriyi temsil edebilen bir tek insann yeterli olduunu kantladm.Polis arabas arma istein de, sadece sorumluluu senden alacak dahastn birinin gelmesi arzusunun bir ifadesiydi aslnda. Hemen hemen igdsel bir eydi bu. Kendi Dn

yamda bu yaptm haklgsteremezdim. Bunu da itiraf ediyorum.

Baley'in uzun yz fkesinden kzarmt. Robot olduunu

farketselerdi...Farketmeyeceklerinden emindim.Ne olursa olsun, sen bir robotsun, bunu unutma! Bir robottan baka bir

ey deilsin. Sadece bir robotsun. Ayakkabcdaki satclar gibi.Bu belli bir ey.Ve sen insan deilsin! Baley istememesine karn zalimlemeye

balyordu.R. Daneel bir an bu szleri dnd. nsanla robot arasndaki fark, akln

varl ve yokluu arasndaki fark kadar nemli deildir.Baley, Belki senin Dnyanda yle, dedi. Ama Arzda deil. Saatine

bakt. Bir saat ey-

54 L GEZEGEN

rek dakika gemi olduunu grnce gzlerine inanamad. R. Daneel'in birinciraundu kazandn dnrken boaz kuruyarak szlamaya balad. Kendisiaresizce beklerken R. Daneel baarl olmutu. R. Sammy'nin yerini ald odelikanly, Vincent Barrett'i dnd. Sonra da kendisi. R. Daneel de onunyerini alabilirdi. Ya-kub adna! Hi olmazsa babam bir kaza yznden kovdular.nsanlarn lmne, zarara yol aan bir kaza yznden. Belki babam gerektensuluydu. Bunu bilmiyorum... Ama ya babam da yerine makineden bir fizikigeirmek iin kovdularsa? Srf bu yzden attlarsa? Babamn bu konudayapabilecei bir ey yoktu Tabii...

Baley sert sert, Artk gidelim, dedi. Seni eve gtrmem gerekiyor.Daneei, Anlayacan, diye balad. -nemsizkonularda farkgzetmek...

Baley sesini ykseltti. Pekala. Konuyu kapatalm. Jessie bizi bekliyor. Enyakndaki telefona, daha dorusu iletiim televizyonuna doru gitti. En iyisiona yolda olduumuzu haber vereyim.

Jessie?Karm Baley birden, Yakub adna, diye dnd. Tam da Jessie'yle

konuacak haldeyim ya...


25/166

55 ISAAC AsimOV

DRT

Elijah Bailey'ninJessie'y farketmesine adi neden olmutu. Baley onunla '02ylnn Noel Partisinde, pun ksesinin banda tanmt Elijah eitiminiyeni tamamlam, kentte ilk iine girmi ve sektre tanmt. 122A numaralGenel Salondaki bekr blmelerinden birinde o-turuyordu.

Punu Jessie datyordu. Kz, Adm Jessie, demiti. Jessie Navodny. Senitanmyorum.

Gen adam da, Ben Baley'm. diye aklamt. Lije Baley. Bu kesime yenitandm. Pun bardan alarak abucak glmsemiti Kz ona neeli ve dostcanls bir insan gibi gei-miti. Bu yzden Jessie'nin yanndan uzakla-mamt.

Orann yenisiydi. Gruplar halinde top-laan insanlara bakarken kendisiniyapayalnz hissetmiti. O hibir gruptan deildi. Belki biraz iki iildiktensonra durum dzelecekti. Ama imdiki halde Baley pun kasesinin yaknndaduruyor, ikisini dnceii dnceli yudumlayarak gelip gidenleriseyrediyordu.

Punun yaplmasna ben yardm ettim. Kzn sesi Baley'nin dalddncelerden uyanmasna neden oldu. Onun iin size garanti veririm. Birazpun daha ister misiniz?

56 L GEZEGEN

Baley kuuk bardann boalm olduunu farketti. Evet, diyeglmsedi.Baley ikinci pununu ierken kz da ona katld. Gen adam imdi kendisini

daha iyi hissetmeye balamt. Sanki adn tadn kar-yormu gibi, Jessie...diye mrldand. Gze! bir ad bu. Seni Jessie diye arabilir miyim?

Tabii. Madem istiyorsun. Bunun hangi ksaltlm ekli olduunu biliyormusun?

Jessica'nn m?Hibir zaman bilemeyeceksin.Aklma baka ad gelmiyor.

Kz glerek cilveli cilveli, Tam adm Jeze-bel'dir, dedi,Baley ciddi ciddi. Benim adm da Elijah, diye karlk verdi. Yani tam

adm.

Kz onun ne dernek istediini anlayamad.Gen adam aklad ,o zaman. Elijah, Je-zebel'in en byk dmanyd.yle mi?Ah, Tabii. Kutsal Kitapta yle yazyor.Ya? Bundan haberim yoktu. Ne garip de-l mi? Bana gerekten dman

olmayacan umarm.Daha banda imkansz bir hal almti bu. Adlaryla ilgili rastlant yznden


26/166

Jessie, Baley iin sadece pun ksesinin banda bekleyen nazik bir kzolmaktan kmt. Gen adam daha sonra Jessie'nin neeli, iyi kalpli biriolduunu anlad. Hatta onu gzel bile bulmaya balad. Gen adam zelliklekzn neesini takdir

57 (SAAC AsimOV

ediyordu. Hayata alay ve kukuyla bakan Baley' nin byle bir panzehireihtiyac vard.

Ama Jessle, Baley'nin uzun yzndeki ciddi ifadeye pek nemvermiyordu. Eki surat-lysan ne yapalm yani? Aslnda yle olmadnbiliyorum. Benim yaptm gibi durmadan gl-seydin biraraya geldilmiz zamanherhalde patlardk. Sen hi deime, Lije! Benim delilikler yapmama da engelol.

Ve Jessle, Lije Baley'nin bir keder bataklna batmasn da engelledi. Genadam iftlere ayrlan kk dairelerden biri iin bavurdu. Evlenmeden nceoraya yerleebilmek iin izin ald. Belgeleri kza gstererek, Bekrlar

blmnde kmam salar msn, Jessle? diye sordu. Oras hi houmagitmiyor.

Belki de Dnyann en romantik evlenme teklifi deildi ama bu szlerJessle'nin houna gitti.

Baley, Jessle'nin her zaman yerinde plan keyfinin bir kez katn grd.Bu da yine o-nun adyla ilgiliydi. Evliliklerinin ilk ylyd ve henz ocuklarolmamt. Aslnda Jessle, Bent-ley'e o ay hamile kalmt. Zek dereceleri, ge-netik deerlendirilme durumlar ve Baley'nin Gvenlik Blmndeki grevidalaysyla iki ocuk sahibi olmaya haklar vard. Kadn birinci ocuklarna ilk ylhamile kalabilirdi.) Baley o gnleri dnd zaman Jessle'nin olaansthuysuzluuna Bentley'in neden olduu kansna varyordu.

Baley i saatlerinden sonra da devaml a-

58 OLU OtZEGEN

lt iin Jessie biraz sklmaya balamt. Her gece mutlakta yalnzbama yemek yediim iin utanyorum.

Baley yorgun ve keyifsizdi. Neden utana-sn? Orada baz ho bekrlarlakarlaabilirsin!

Tabii Jessie'nin hemen tepesi att. Onlar etkileyemeyeceimi misanyorsun, Lije Baley?

Baley de kzd o zaman. Beiki bunun nedeni yorgun olmasyd. Belki dekendisi yerinde sayarken snf arkada Julius Enderby'nin derecesinin

ykselmesi. Beiki de Baley'i sinirlendiren Jessie'nin ok drst br kadn olma-sna karn adna uygun bir biimde davranmaya abalamasyd. Her neyse...Gen adam f-keyle, Herhalde etkileyebilirsin, dedi. Ama byle bir eyekalkacan sanmyorum. Adn unutsan ve olduun gibi davransan.

Ben istediim gibi davranrm.Jezebel gibi olmaya alman bir ie yaramaz ki. Zaten aslnda o adn

anlam sandn gibi deil. Kutsal Kitapta sz edilen Jezebel kocasna sadk bire, kendince iyi bir kadnd. yoktu. Ak maceralarna atlmyor, ahlakszlkda etmiyordu.


27/166

Jessie hiddetle Baley'e bakt. Hi de deil 'Boyal Jezebel' lafnduymadm m sanyorsun? Bunun ne anlama geldiini biliyorum.

Belki bildiini sanyorsun. Ama beni dinle. Jezebel'in kocas Kral Ahabld zaman olu Jehoram tahta kt. Ama maiyetinden bi-

59 ISAAC AsimOV

ri, yani Yehu ona ba kaldrd ve kral ldrd. Sonra da yal ana kralie Jezebel'in oturduu Jezreel'e doru yola kt. Jezebel, Yehu'nun gelmekteolduunu duydu. Adamn kendisini ldrmek niyetinde olduunu anlad.Gururlu ve cesur bir kadn olduu iin yzn boyad ve en gzel elbiselerinigiydi. Yehu'nun karsna azametli, ona meydan okuyan bir kralie gibi kmakiin. Yehu kadn sarayn penceresinden attrarak ldrtt. Ama bence Jezebelcesurca ld. Herkes 'Boyal Jezebel'den sz ettii zaman bu olay kasdediyor.Ama ou olayn iyzn bilmiyor.

Ertesi akam Jessie g duyulacak bir sesle, Kutsal Kitab okudumLije, diye alad

Ne? Baley bir an gerekten aalad.Jezebel'le ilgili blmleri...Ah... Jessie, seni krdysam zr dilerim. ocuka davrandm.Hayr, hayr. Jessie, Baley'nin beline dolad elini itti. Kanapede

kocasndan uzaklaarak souk bir tavrla dimdik oturdu. Gerei bilmek iyioluyor. Bilgisizliim yznden aldanmak istemem. Bu yzden Jezebel'le ilgiliblmleri okudum. O kt bir kadnm, Lije.

O blmleri Jezebel'in dmanlar yazmlar. Olay bir de ondandinlemek gerekirdi.

Jezebel bulabildii btn peygamberleri ldrm.yle diyorlar... Baley ceplerinde iklet arad. (Daha sonra Jessie,

Uzun yzn ve

60 L GEZEGEN

kederli kahverengi gzlerinle azndaki otlar ne yutabilen, ne de tkrebilenyal bir inee benziyorsun, dedii iin bu alkanlndan vazgeecekti.) Ben

Jezebel'in tarafn tutar, onun adna konuabilirim. O, atalarnn dinine deerveriyordu. Atalar o topraklarda brani-ler gelmeden ok nce yaamlard.branilerin kendi Tanrlar vard. stelik bu bir zmreye zg bir Tanryd. Amabraniler Tanrlarna tapmakla yetinmiyorlar, evredeki herkesin de kendilerigibi yapmalarn istiyorlard. Jezebel tutucu bir kadnd. Yeni inanlara deil,eskilerine balyd. Sonuta yeni inanlar ahlak bakmndan ok skyd ama

eskiler duygu bakmndan daha dayurucuydu. Jezebel'in rahipleri ldrt-mesionun sadece ana uygun bir biimde davrandn gsterir. O gnlerdeinsanlar kendi dinlerine sokmak isteyenlerin bavurduklar bir yoldu bu. EskiAhit'teki Krallar Kitabn oku-duysan, Elijah'n neler yaptn renmisindir. Oda benim adam. Elijah, Baal'in 850 peygam-beriyle yart. kimin gkyzndenateler ya-drabileceiyle ilgiliydi bu. Elijah yarmay kazand ve seyircilerehemen 850 Baal'liyi ldrmelerini emretti. Onlar da bu emri yerine getirdiler.

Jessie dudan srd. Ya Naboth'un ba ne olacak, Lije? Naboth aslndazararsz bir a-damm ama ban krala satmaya raz olmam. Jezebel bu


28/166

yzden yalanc tanklar bulmu. Onlar da Naboth'un kfrettiini sylemiler.te byle bir ey.

61 ISAAC ASI MOV

Baley dzeltti. Tanr ve kral inkr ettiini iddia ettiler.Evet. Naboth'u idam ettiler ve kral da adamn balarna elkoydu.Bu yanl bir eydi. Tabii modern alarda Naboth meselesi kolaylkla

halledilebilirdi. Kent ynetimi, hatta ortaa hkmdarlarndan biriNaboth'un topraklarn isterse, mahke-meer onun bandan kmasnemreder, bunu yapmad takdirde onu g kullanarak uzaklatrrlard.Adama uygun bulduklar bir miktar para da derlerdi. Kral Ahab'n byle yap-mas imkanszd. Tabii Jezebel'in bavurduu yol da hatalyd. Kadn iin birtek mazeret ileri srebiliriz. Ahab bu durum yznden mutsuz ve hastayd.

Jezebel kocasna olan aknn Naboth'un iyiliinden daha nemli olduuna ina-nyordu. Sana onun sadk bir e modeli pidu-unu...

fkesinden yz kzarm olan Jessie yerinden frlad. ok kinci ve

ktsn!Baley mthi bir zntyle karsna bakt. Ben ne yaptm ki? Nen var

senin?Jessie ona cevap vermeden apartmandan kt ve gecenin yarsn esir-alt

sinema katlarnda geirdi. Ask suratla bir gsteriden tekine gitti. ki aylkbiletini harcad. Kocasnnkini de.

Baley daha sonra, ok sonra Jessie'nin hayatnn nem bir blmnykm olduunu anladi. Kadn iin adi ilgi ekecek kadar kt bir eyinsimgesiydi. Jessie fazla drst ve s-

62 L GEZEEN

k gemiini byle zevkli bir biimde kendince dengeliyordu. Ahlakszsaylabilecek bir yan olduunu dnyor ve bu da houna gidiyordu. AmaBaley bunu ortadan kaldrmt ite. Jessie

bir daha asl adndan kimseye sz etmedi. Ne Lije'ye, ne de arkadalarna.Hatta artk bunu kendi kendisine bile tekrarlamyordu. O sadece Jessie'ydi.lmzasn da artk byle atyordu

Gnler geerken Jessie yeniden Baley'le konumaya balad. Bir haftakadar sonra da ilikileri eski haline dnd. Ondan sonraki kavgalar hibirzaman o akamki kadar iddetli olmad.

Jessie o olaydan sadece bir kez, o da dalambal bir biimde sz etti. Sekizaylk hamileydi o srada. A 23 numaral Sektr Mutfa-ndaki besin uzman

yardmcl grevinden ayrlmt. Alk olmad kadar bo saati vard imdi.Bu yzden de bebein daumunu dnerek, hazrlk yaparak oyalanmayaalyordu.

Bir akam, Bentley'e ne dersin? diye sordu.Baley eve getirdii ktlardan ban kaldrd. Efendim, hayatm? Pek

yaknda beslenmesi gereken bir nc kii katlacakt aileye. Jessie artkcret almyordu. Baley'nin ktiplikten daha yksek bir greve getirilmesi de,grnte her zamanki gibi uzak bir olaslkt. Gen adam bu yzden ek ileryapp duruyordu.


29/166

63 ISAAC ASI MOV

Bebek erkek olduu takdirde, demek istedim, Bentley adna ne dersin?Baley'nin aznn kenarlar aaya doru bkld. Bentley Baley... Bu

iki ad birbirine ok benzemiyor mu?

Bilmem ki... Bence ok uyumlu. Zaten ocuk byd zaman kendisineuygun bir gbek ad da seer.

yi ya...Emin misin? Yani... belki de ocua Elijah ad verilmesini isterdin.ocuun adna bir Jr. yani 'Kk' szcnn eklenmesi iin mi? Bence

bu hi de iyi bir fikir deil. sterse o kendi oluna Elijah adn versin.Jessie, Bir ey daha var, diye mrldanrken duraksad.Sessizlik uzaynca Baley ban kaldrarak bakt. Neymi o?

Jessie baklarn kocasndan kard ama yine de gl bir tavrla,Bentley, Kutsal Kitaptan bir ad deil sanrm, dedi.

Baley, Hayr, deil, diye cevap verdi. Bundan eminim.

yi yleyse. Kutsal Kitaptan bir ad istemiyorum.Evlilikleri sresince o olaya bir kez byle deinildi ite.imdi Elijah Baley, yannda R. Daneel OIi-vaw'Ia evine dnyordu. Jessie'yle

on sekiz yldan daha uzun bir sreden beri evliydiler. HlL GEZEGEN

bir gbek ad sememi olan oullar Bentley Baley de on altsn gemiti.

Baley zerine iri, parlak harflerle, ERKEK-LER-ZEL yazl, ift kanatlbyk bir kapnn nnde durdu. Aaya daha kk harflerle, 1A-1E AltSektr yazlmt. Kilit yarnn zerindeyse daha da kk harflerdenoluan bir cmle grlyordu. Anahtarn kaybedilmesi halinde hemen 27-

101-51'e bavurulmas.Bir adam onlarn yanndan geerek ince bir alimunyum parasn kilit

yarna soktu ve ieri girdi. Kapy Baley'nin de gemesi iin ak tutmayarakarkasndan kapatt. Byle bir ey yapt takdirde Baley ciddi bir ekildekzard. Erkekler-zel'in iinde ya da hemen nnde birbirlerini grmezliktengelirlerdi. ok gl bir gelenekti bu. Baley evli olmas sayesinde rendiisrlardan birini hatrlad. Jessie ona Kadnlar-zel'de durumun farkl olduunua-klamst

Kadn her zaman, zel'de Josephine Gre-ely'e rastladm, diye szebalyordu. O bana dedi ki...

Baley'nin derecesi ykseldii zaman aileye yatak odasndaki musluualtrma izni verilmiti Bu ayrcalk yznden Jessie'nin sosyal yaam

zel'deki dedikodulardan uzak kalmas nedeniyle zarar grmt.Baley utancn tam anlamyla gizlemeyi ba-aramayarak, Ltfen burada,darda bekle, Daneel, dedi.


R. Daneel sordu. Ykanmay m dnyorsun?Baley skntl skntl kmldanarak, kah-rolasca robot diye dnd. Bu


30/166

elik kentle ilgili her eyi anlatmlar da, neden biraz terbiye etmemileronu? Baka birine byle bir ey syledii takdirde beni sorumlu tutacaklar...Sonra, Du yapacam, diye aklad. Akamlar kalabalk oluyor, o nedenlezaman kaybediyorum. Ama bu ii imdi halledersem, btn akam bize kalr.

R Daneel'in yz pek sakindi. Darda beklemem geleneklerinizdenbiriyle mi ilgili?

Baley'nin utanc daha da artt. eriye... bo... bo yere neden giresin?

Ah, ne demek istediini anladm. Evet, Tabii.Ama benim elleri de kirleniyor, Elijah. Ellerimi ykayacam. R. Daneel

avularn Arzlya doru uzatt. Avular pembe ve dolgundu. Uygun yerlerdeizgiler ve kvrmlar da vard. Bu eller olaanst ve dikkatli bir iiliinizlerini tayorlard. Ve gerektii kadar da temizdiler.

Baley, Apartmanda bir lavabomuz var, dedi. Bunu kaytszca sylemiti.Robotun zppelii fark etmeyeceini biliyordu.

Nezaketin iin teekkr ederim. Ama bence buradan yararlanmam dahaiyi olur. Siz Arzliarla birlikte yaayacaksam, davranlarnz taklit etmem vegeleneklerinize almam gerekir.

Gel, yleyse.ierisinin aydnl ve neeli havas, sa-

66 L GEZEGEN

dece ie yarar eylere yer verilen kentin geri kalan blmyle taban tabana

ztt. Ama Baley bu kez etrafn fark bile etmedi.Daneel'e, iim yarm saat kadar srebilir, diye fsldad. Beni bekle.

Bir iki adm att, sonra tekrar dnd. Dinle. kimseyle konuma. Hi kimseyebakma. Ne bir bak, ne bir kelime!

Bir gelenek bu! Bu ksa konumasnn fark edilip edilmediini anlamak iintelala evresine baknd. Neyse antrede hi kimse yoktu. Zaten antreydiburas, konumak da fazla uygunsuz kamazd.

Baley koridardan hzla ilerleyerek genel o-dalarn nnden geti. Nedensekendisini kirli hissediyordu. Sonunda zel blmelere geldi. Ona da be yl ncezel bir blme verilmiti. Buras bir du, kk bir amar makinesi ve gereklidier eyleri alacak kadar geniti. Hatta burada haber filmlerini seyretmek

iin kk bir ekran bile vard. Bu blme Baley'e ilk verildii zaman,Evlmden uzaktaki yuvam, diye de aka yapmt. Ama imdi sk sk blmeelinden alnrsa o genel odalara yeniden nasl alacan dnyordu.

amar makinesini altran dneye basnca saatin kadranaydnland...

Baley dar kt zaman R. Daneel'in kendisini beklediini grd. Arzliyice ykanm; temiz amar giymiti. Gmlei abucak ykanpkurutulmutu. Baley imdi kendisini ok daha rahat hissediyordu.


31/166

67-ISAAC ASI MOV

Kapdan ktklarnda Baley, Bir ey olmad ya? diye sordu.R. Daneei, Hibir sorun kmad, Elijah, dedi.Jessie kapda onlar bekliyor, siniril sinirli glmsyordu. Baley karsn

pt. Sonra da, Jessie, diye mrldand. Bu yeni i arkadam DaneeiOlivaw.Jessie elini uzatt. R. Daneei bu eli abucak skp brakt. eri girdikleri

zaman Jessie kocasna bakt. Sonra da ekine ekine R. Da-neel'e dnd.Oturmaz msnz, Bay Olivaw? Kocamla ailemizle ilgili bir konuyu konumamgerekiyor. Bir dakika srmez... Sizce bir sakncas olmadn umarm.Baley'nin kolunu tutuyordu.

Adam karsnn peinden yandaki odaya geti. Jessie telala, Yaralanmadn ya? diye fsldad. Yayn dinleyeli beri

endieden lyorum.Hangi yayn?Bir saat nceki. Ayakkab blmnde olay ktn, iki sivil polisin olay

nlediini akladlar. Senin i arkadanla eve geleceini biliyordum. Olaybizim alt blmde olmutu. Tam da senin dnecein saatte. Olay mahsusnem-semezmi gibi davrandklarn dndm. Senin...

Jessie, ltfen. Hibir eyim olmadn gryorsun. Jessie btn gcn kullanarak kendini

68 L GEZEGEN

toplad. Titrek bir sesle, ! arkadan senin blmden deil sanrm, dedi.Baley zntyle, Hayr, diye cevap verdi. O... o tmyle yabanc.Ona nasl davranmam gerekiyor?

Herkese nasl davranyorsan yle. O sadece benim i arkadam. Ama buszler Ba-ley'nin azndan dklmt sanki. Jessie'nin her ayrnty hemenfarkeden gzleri kislverdi. Ne var?

Hibir ey yok. Haydi gel, oturma odasna dnelim Burada fazlakalmamz garip kaacak.

Elijah Baley imdi apartman konusunda kararszla kaplmt. O ana dekhibir kuku duymam, hatta dairesiyle her zaman gururlan-mt. U bykoda vard burada. rnein, drt buuk metre geniliinde ve be buuk metreboyunda olan oturma odas iyice bykt. Her odaya birer yerli dalapyaplmt. Ana havalandrma borularndan biri dairenin hemen yanndangeiyordu. Ender olarak hafif bir grlt duyuyorlard ama buna karlk daireiyice havalandrlyor ve s da gzelee kontrol ediliyordu. Aynca daire iki

zel'e de yaknd. nemli bir rahatlk salyordu bu.Ama uzayn tesindeki Dnyalardan gelmi bir yaratk imdi bu

dairedeydi ve Baley de birdenbire kararszlamt. imdi apartman onadapdar ve biimsiz geliyordu.

Jessie biraz da yapmack bir neeyle, Bay 69 ISAAC AsimOV


32/166

Olivaw'la sen yemek yediniz mi, Lije?- diye sordu.Baley abucak, Daneei bizimle yemeyecek, dedi. Ama ben acktm.Jessie bir mesele karmadan bu aklamay kabul etti. Yiyecek pek sk

kontrol ediliyordu. Her ey eskisinden daha sk bir biimde karneyebalanmt. Bu yzden birinin konukseverce nerisini geri evirmek nezaketsaylyordu.

Jessie, Yemek yememizin sizce bir sakncas olmadn umarm. BayOlivaw, dedi. Li-je, Bentley ve ben genellikle sektr mutfanda yemek yeriz.Daha kolay oluyor. Sonra orada daha eitli yemekler bulunuyor. Laf aramzdaporsiyonlar bakmndan da pek cmerte davranyorlar. Ama Lije'yle banaistediimiz takdirde haftoda kez evde yemek yeme izni verildi. Lije iindeok baarl. Derecemiz de iyi. Bu kez sizin de bize katlacanz ve kk,zel bir ziyafet vereceimizi dndm. Ama ben aslnda yalnz kalma haklarkonusunda arla koan insanlarn topluma fazla bal olmadklarndnrm.-

R. Daneei terbiyeli bir tavrla bu szleri dinlediBaley elini usulca sallayarak karsn susturmaya at. Jessie, ok

acktm.

R. Daneei, Sizi kk adnzla arrsam geleneklere aykr davranm olurmuyum, Bayan Baley? diye sordu.

Ah, hayr, ne mnasebet. Jessie duvara

70 L GEZEGEN

gomiu masay at. Masann ortasndaki ukura tabak stcy yerletirdi.Beni istediin kadar Jessie diye arabilirsin ey... Daneel. Kikr kkrgld.

Baley fena halde fkelendi. Durum gitgide daha skc bir hal alyordu.

Jessie, R. Daneel'-in gerek bir erkek olduunu sanmt. Kadnlara Ozel'desz edilecek ve vnlecek biri R. daneel'in ifadesiz yz yakklyd. Saygldavran aaJessie'nin hosna gitmiti. Belli bir eydi bu.

Baley kendi kendine, R. Daneel, Jessie hakknda ne dnyor acaba, diyesordu Kadn on sekiz yllk srede fazla deimemiti. Daha dorusu Baley iinyleydi. Tabii biraz toplam, vcudu genlere zg canlln bir haylikaybetmiti. Yanaklar fazlaca dalgundu. Aznn iki yannda izgilerbelirmiti. Koyu kumral salar eskisine gre parlakln yitirmiti

Baley skntyla, ama btn bunlarn hi nemi yok, diye dnd. DDnyalarda kadnlar da erkekler kadar uzun boylu, ince ve azametliler. Dahadorusu kiap - filmlerde yleler R daneel de her halde o tip kadnlara nlk

Ama R. Daneel'in, Jessie'nin szleri, goru-nu ve senli benli oluundan

etkilenmi gibi bir hali de y.oktu. Robot, Bundan emin misin? dedi.Jessie'nin bir adn ksaltlm ekli olduu anlalyor. Belki bunu sadeceyakn-

ISAAC ASI MOV

iarm kullaryor. Beiki asl adn kullanmam daha uygun olacak.Yiyeceklere sarlm olan izolasyonu a-makla uraan Lessle, ani bir

dikkatle bunlarn zerine eildi. Adm sadece Jessie. Sesi sinirliydi. Herkesbeni byle aryor. Baka adm yok.->


33/166

-> dedi.Bentley mutsuzca omzunu silkti.R. Daneel birden odann br kesinden, Siz yemek yerken kitap-filrrere


34/166

bakabilir miyim? diye sordu.Ah, Tabii. Yznde hemen ilgi dolu bir ifade beliren Bentley masadan

kalkt. -Onlar benim. Onlar zel okul izniyle genel kitaplktan aldm. Sizegstereclmi getireyim. Olduka iyi bir aygtm var. Onu bana son daum g-nmde babam armaan etti. ocuk aygt R. Daneel'e getirdi. Robotlar siziilgilendiriyor mu, Bay Olivaw?

Baley kan drd. Sonra almak iin eildi.R. Daneel, Evet. Bentley, dedi. ok ilgilendiriyor.O halde bunlar hounuza gidecek. Hepsi de robotlarla ilgili. Okulda bana

ev devi verdiler. Robotlarla ilgiti bir yaz hatrlayacam. O-nun iinaratrma yapyorum. Bentley nemli bir adam tavryla ekledi. ok karmakbir konu bu. Akas ben robotlara karym.

Baley aresizce, Yerine ge, Bentley, dedi. Bay Olivaw'i rahatszetme.

O beni rahatsz etmiyor ki, Elijah. Bentley. seninle baka zaman bukonudan sz etmek is-

74 _L GEZEGEN

terim. Bu gece babanla iimiz ok.Teekkr ederim, Bay Olivaw, Bentley yerine oturdu. Annesine tiksintiyle

bir gz attktan son re pembe, gevek zimo-danadan atalyla bir parakopard

Saley, bu gece iimiz ok muymu, diye dnd. Sonra da grevinihatrlayarak deta ok geirdi. Uzay Kentinde ldrlm olan adamdnd. Saatlerce kendi derdine dalm ve cinayet denilen souk gerei deunutmutu.

BE

Jessie onlara, Hoakain, dedi. Ciddi haval bir apka ve kerato-liftenyaplm ksa bir ceket giymiti. Kusuruma bakmayacan uma-nm, BayOlivaw. Lije'yle konumanz gereken ok ey olduunu biliyorum. Kapyaarak olunu nden itti.

Baley sordu. Ne zaman dnersin, Jessie?Kadn duraklad. Ne zaman dnmemi istiyorsun?

ey... Btn gece darda kalmana gerek yok. Neden her zamanki saattednmyorsun? Gece yansna doru. Kukuyla R. Daneel'e bir gz att.Robot ban sallad. Seni evinden uzak-

___7c_____ISAAC AS1MOV

iatrdm iin zlyorum.Bunun iin hi zlme. Bay Olivaw. Beni evlmden uzaklatrdn yok.


35/166

Zaten bu gece her zamanki gibi bizim kzlarla buluacaktm. Haydi gel. Ben.ocuk isyan etti. Neden benim de gitmem gerekiyor? Ben onlar rahatsz

etmem ki.Sen dediimi yap.Neden ben de seninle birlikte sinemaya gitmiyorum?nk ben arkadalarmla gideceim. Senin de yapman gereken baz...

Kap ana ou-lun arkasndan kapand.le o an gelmiti. Baley saatlerdir bunu duunmemeye alyordu. Kendi

kendine, nce u robotu greyim bakaym, demiti. Sonra, ,onu evegtreyim de... Ve sonunda, yemek yiyeyim de... Ama artk btn bunlarolmutu. Konumay geciktirmek iin bir neden yoktu. imdi sra cinayete,yldzlararas olaylara, derecesinin ykselmesine ya da baarszla urayarakrezil olmas sorunlarna gelmiti. Baley parmaklarn, duvardaki yerinesokulmam olan masann zerinde amaszca dalatrd.

R. Daneel, Konumamz dinlemeyeceklerinden emin misin? diye sordu.Baley hayretle ban kaldrd. kimse bir bakasnn apartmann

dinlemez.

Komular dinlemek detinde deil misi-

Byle bir ey kesinlikle yaplmaz, Daneel. 76 OLU GEZEGEN

Bu... bu sen yemek yerken tabana bakmalar gibi bir ey olur.kimse cinayet de ilemez mi?Ne?ldrmek geleneklerinize aykr, yle de-i mi, Elijah?Baley fkelenmeye baladn hissetti. Buraya bak. Birlikte alacaksak

Uzayclar taklit ederek kstah tavrlar taknma! Bu sana gre bir ey deil, R.Daneel. Dayanamam, R harfinin zerinde zellikle durmutu

Seni krdysam zr dilerim, Elijah. Ben sadece unu sylemeyealyordum: nsanlar bazen geleneklere meydan okuyarak cinayet iliyorlarOnun iin komuyu dinlemek gibi daha nemsiz bir su ileyebilirler.

Baley'nin kalar atkt. Daireye uygun ekilde yaltm saland. kiyandaki dairelerden bir ses geldiini duydun mu? Eh, onlar da bizi duymazlar.Zaten burada nemli bir eyler olduunu dnmeleri iin bir neden yok ki.

Dman nemsememek gibi bir hata yapmamalyz.Baley omzunu silkti. Haydi, balayalm artk. Olay konusunda pek az bilglm

var. Sadece Aurora gezegeni vatanda olan ve Uzay Kentinde oturan RojNemennuh Sarton adl bir a-damn bir cinayete kurban gittiini biliyorum.Anladm kadaryla, Uzayclar bunun bir tek olay olmadn dadnyorlar. Tamam m?

Tamam, Elijah.Uzayclar bu cinayeti, destekledikleri ye-

77 ISAAC AsimOV

T)i plan sabte etme giriimlerine balyorlar. Bu plan Arz, D Dnyalarabenzer bir insan/ robot toplumu haline sokmakla ilgili. Uzayclar cinayetin


36/166

iyi rgtlenmi bir terrist grubunun ii olduunu dnyorlar.Evet.Pekala. imdi... Uzayclarn bu tahminlerinin doru olmas art m?

Cinayeti bir tek fanatik ilemi olamaz m? Arzllar robotlara kar gl birdmanlk duyuyorlar. Ama bu tr iddete bavurulmasn destekleyenrgtlenmi bir grup yok.

Belki aka harekete geen bir rgt yok.Kendisini robotlarn ve robot fabrikalarnn ortadan kaldrlmasna

adam bir grup olduunu varsayalm. Ama onlarn da herhalde yapabileceklerien kt eyin bir Uzaycry ldrmek olacan anlayacak kadar akllan var.Sence bu cinayet dengesiz birinin ii.

R Daneel Arzly dikkatle dinlemiti. Bence olaylar bir fanatikle ilgilivarsaym desteklemiyorlar. Kurban ok iyi seilmiti, cinayet saati de yle.Onun iin olayr iyi rgtlenmi bir grubun dikkatle planladndnyorum.

Tabii bu konuda bilgin benden fazla. Haydi, baklay azndan karbakalm.

Kelimelerinin anlam pek belli deil ama ne demek istediini kavradmsanyorum. nce sana cinayetten evvelki durum hakknda bilgi vermemgerekiyor. Uzay Kentindekilere g-

78 L GEZEGEN

re, Arzla olan ilikiler hi de memnunluk verici deil, Elijah.Baley mrldand. Vah vah.Bana, Uzay Kenti ilk kurulduu zaman, Arzllarn ounun D Dnyalarda

pek baarl olon robot/insan karm bir toplumu memnunlukla kabuledeceklerinin saniSdn sylediler. lk ayaklanmalardan sonra bile Arzllar

yeniliin neden olduu oku atlattklar zaman her eyin dzeleceinidnmler. Ama yle olmam. Arz hkmetinin ve kentlerin oununyneticilerinin ibirlii yapmalarna karn, Arzlilar bu plana dalma karkoymular. lerleme de ok ar ar oluyor. Tabii bu, bizimkileri ok en-dienlendirmekte...

Baley, Bakalarnn iyiliini ok istedikleri iin olacak, diye mrldand.R. Daneel, Pek de deil. dedi. Tabii onlarn yksek amalarla hareket

ettiklerini dnmen gzel bir sey. Aslnda biz salkl ve mcdern bir Arznbtn Galaksi iin yararl o-lacana inanyoruz. Hi olmazsa Uzay Kentin-dekiler byle dnyorlar. Ama D Dnyalarda onlara kar koycn gulugruplar olduunu da itiraf etmeliyim.

Ne? Uzayllarn arasnda anlamazlk m var?

Tabii. Bazlar modern bir Arzn emperyalist isteklere kaplacan ve DDnyalar iin tehlikeli olacan dnyorlar. zellikle Arza daha yakn olaneskice Dnyalarda yaayanlar bu grteler. Tabii onlar yidzlararas yol-

79 ISAAC AsimOV

culuklcnn ilk yapld yzyllar daha iyi hatrlyorlar. Arzn Dnyalarnekonomi ve siyaset bakmndan kontrol altnda tuttuunu da unutamyorlar.


37/166

Baley iini ekti. Pek eski bir tarih bu. Onlar gerektenendieleniyorlar m? Bin yl nce olan bir ey yznden hl bize dmanlarm?

R. Daneel, nsanlarn kendilerine zg kiilikleri var, dedi. Onlar birokbakmdan biz robotlar kadar mantkl deiller. nk devreleri ncedenplanlanmam. Ama bana bunun da baz stnlkler saladn sylediler.

Baley alayla, Belki yledir, diye gld.R. Daneel, Tabii bunu sen benden daha iyi bilecek durumdasn, dedi.

Her neyse... Arzdaki devaml baarszlk D Dnyalardaki milliyeti partileringlenmelerine neden oldu. imdi onlar Arzliarn Uzayclardan farkl olduunu,ayn trelere uyamayacaklarn sylyorlar. 'stn gcmzden yararlanarakArzn robotlar kabul etmesini salarsak, Galaksinin mahvolmasna yol aarz,'diyorlar. Anlayacan hi unutamadklar bir ey var. Arzn nfusunun sekizmilyar olduu. Buna karlk elli D Dnyann nfuslarnn toplam ancak bebuuk milyar kadar. Uzay Kentindekiler, zellikle Dr. Sarton...

O daktor muydu?Sosyoloji daktoruydu. Robotik uzmanyd. Son derecede zeki bir adamd.

Bir dhi.

Anly.orum. Devam et.

80-L GEZEGEN

Dr. Sarton ve dierleri, D Dnyalardaki bu tur duygular devanndaarszlgmz yznden besenagi takdirde, Uzay Kentinin ve bunun temsileui eyerin tazla yaayamayacan biiyorlara. Dr. Sarton, Arzllarnpsikolojisini anamak iin byk bir aba gstermenin zamannn gelmiolduuna inanyordu. 'Aslnda Arzular yaradl olarak ok tutucular,' demek,o basmakalp szleri tekrarlayarak, 'deimeyen Arzdan' ve 'anlalmayan Arzlkafasndan' sz etmek ok kolayd. Ama btn bunlar sadece sorundan

kamaktan baka bir ey de deildi. Dr. Sarton, 'Bu cehaletin sesi,' diyordu.'Arzllar bir atasz ya da basmakalp laflarla bir kenara atamayz. Arzyeniden yaratmaya alan Uzayclar, Uzay Kentinden ayrlmal ve Arzllarnarasna girmeli. Arzllar gibi yaamal, onlar gibi dnmeli.'

Baley, Bunu Uzayclar m yapacak? dedi. imkansz.R. Daneel, Haklsn, diye cevap verdi. Dr. Sarton btn bu

dncelerine karn kentlerden hibirine giremezdi. Bunu kendisi de biliyordu.Bu koskocaman yerlere, kalabala dayanamazd. Bir atom silahnn zoruylakente girseydi bile d grnm akln kartrrd. Bu yzden de arad igerekleri farkedemezdi,

Baley sordu. Ya Uzayclarn o hastalk korktflarna ne demeli? Bunu daunutma! Bence srf bu yzden bir tek Uzayc bile kente giremez.

Evet, bu da var. D Dnyalarda Arzn anla-


ri anlamda hibir hastalk yok. Bilinmeyene kar duyulan o marazi korkuda. Dr. Sarton btn bunlar biliyordu. Ama yine de Arzllar ve yaamtarzlarn iyice renmenin art olduunda srar ediyordu.

Kendi kendisini bir keye sktrm anlalan.


38/166

Pek de deil. Saylan nedenler sadece insan Uzayclarla ilgiliydi. RobotUzayclar onlardan farklyd.

Baley, lanet olsun, diye dnd. Bunu u-nulup duruyorum. Sonra, Ya?dedi.

R. Daneel ban sallad. Evet. Tabii biz daha kolaylkla uyumsalayabiliriz. Bizi Arzdaki bir yaama uyacak biimde planlayabilirler. D

grnmz insanlarnkine ok benzedii takdirde Arzllar bizi aralarnaalabilirler. Biz de o zaman yaamlarn daha yakndan inceleyebiliriz.

Baley birden durumu kavrad. Ve sen de...te ben yle bir robotum. Dr. Sarton bir yl byle bir robotun planlarnn

hazrlanmas ve yaplmas iin alt. Dr. Sarton'un robotlarnn ilki benim.Tabii artk benden bakas da yok. Ne yazk ki, eitimlm henz tamamlanmad.Bu cinayet yznden rolm planlanan zamandan daha erken oynamayabalamak zorunda kaldm.

Demek btn Uzayc robotlar senin gibi deil? Yani bazlar insanlaradaha az benziyor, robotlara daha ok. yle mi?

82 L GEZEGEN

Tabii. D grn bir robotun grevlerine: baldr. Grevlm insanlara okbenzememi gerektiriyor. Onun iin bu biimde yaratldm. tekiler bendenfarkl. Ama hepsi de yine insan biiminde. Ayakkabcda grdm o Korkunilkel modellerden ok daha insana benziyorlar. Btn robotlarnz onlargibi mi?

Baley, Aa yukar, dedi. Bu houna gitmedi mi?Tabii gitmedi. nsanlarn kaba bir karikatrn andran bir eyin kafa

bakmndan sana eit olduunu kabul etmek ok zor. Fabrikalarnz daha iyimodeller yapamyor mu?

Yapabileceklerinden eminim, Daneei. Ama galiba biz karmzdakinin robot

mu, yoksa insan m olduunu hemen anlamay tercih ediyoruz. Baley buszleri sylerken robotun gzlerinin iine bakmt. Bu gzler bir insannki gibiparlak ve nemliydi. Ama Baley, R. Daneel'in baklarnn biraz sabit olduunu,bir insannki gibi hafife saa sola kaymadn dnd.

R. Daneei mrldand. Zamanla bu gr asn anlayacam umuyorum.Baley bir an robotun sesinde hafif bir alay olduunu sand, ama sonra

fikrini deitirdi.R. Daneei ekledi. Her neyse... Dr. Sarton bunun bir C/Fe meselesi

olduunu iyice anlamt.Cefe mi? O da nesi?Bunlar karbon ve demir elementlerinin simgeleri, Elijah. Karbon insan

hayatnn temelidir, demir de robotlarn. Bu iki varln en iyf

83 ISAAC AsimOV

taraflarn eil omu paralel bir biimde birletiren bir kltrden sz etmekistediin zaman ksaca C/Fe demek daha kolay oluyor.

Ce le. Bunlarn arasna bir tire mi konuyor? Bu simgeler nasl yazlyor?kisinin arasna bir bol iareti konuluyor, Elijah. Bu ne birini tek bana

simgeliyor, ne de dierini. Bu iki tarafn eit bir karmn gsteriyor.


39/166

Baley istememesine ranen bu konuya kar yine de bir ilgi duydu. Arzdakiresmi eitimin eksik yanlar vard. rencilere D Dnyalarn, ana gezegenleilikilerini kesmelerine ve bamszlklarn ilan etmelerine yol aan Byk h-tilalden sonraki durumlar, tarih ya da toplumlar konularnda hi bilgiverilmiyordu. Geri ok beenilen romantik kitap-filmlerde belirli D Dnyatiplerine rastlaryordu: Arz grmeye gelen eksantrik ve fkeli milyarder.

Sevlmli Arzlya k olan ve kibirini aknda boan gzel zengin kz. Arzlnnher zaman yendii azametli ve kt Uzayc rakibi. Ama bunlar deersizportrelerdi. nk en temel ve iyi bilinen gerekleri bile yadsyorlard. YaniUzayclarn hibir zaman kentlere girmedikleri gereini.

Baley hayatnda ilk kez garip bir merak duydu. Uzayclarn yaamlaraslnda nasl bir eydi acaba? Sonra kendisini zorlayarak konuya dnd. Nedemek istediini anladm sanyorum. Senin Dr. Sarton, Arzn C/Fe'ye d-ntrlmesi sorununu yepyeni ve baarl ola-

84 OL GEZEGEN

bilecek bir adan ele almt. Bizim tutucu gruplar ya da kendi deyimleriyleOrtaaclar endielendiler. Dr. Sarton'un baarl olmasndan Korktular. Buyzden onu ldrdler. te bunun iin olayn bir tek saldr deil, planlanmbir komplo oduu dnlyor. yle mi?Evet, sorun bu biimde aklanabilir, Elijah.

Baley dnceli dnceli, usul usui slk almaya balad. Uzunparmaklarn masaya hafife vuruyordu. Sonra ban sallad. Hayr, olamaz.imkansz bu.

Bala, ne demek istediini anlayamadm.Sahneyi gzlerimin nnde canlandrmaya alyorum. Bir Arzl yryerek

Uzay Kentine gidiyor. Dr. Sarton'a yaklayor. Onu atom tabancasyla

ldrdkten sonra dar kyor. Bu olacak gibi deil. Herhalde Uzay Kentiningiriinde nbetiler var.

R. Daneel, Hibir Arzlnn gizlice giri kapsndan gemediini rahatlklasyleyebiliriz, dedi.

Eee, imdi ne olacak?Bu gerek durumu daha da kartryor, Elijah. Tabii New York'tan Uzay

Kentine ulamann tek yolu bu giri .olsayd, o zaman iin iinden klmazd.Baley i arkadana dnceli bir tavrla bakt. Ne demek istediini

anlayamadm... kisi arasnda sadece o giri var.Evet, dorudan doruya... R. Daneel bir

85 ISAAC AsimOV

an bekledi. Neyi kasdettiimi anlayamadn, deil mi?yle. Hi anlayamadm.Bana knimazsan sana ne demek istediimi anlatrm. Bana bir ktla bir

yazc verir misin? Teekkr ederim. Buraya bak, ortak. imdi byk bir daireiziyor ve iine Mew York Kenti yazyorum. Bu kk daire de Uzay Kenti.Bunla

Documents

Ölü Gezegen Isaac Asimov