4.ÜNİT

E

Neler Öğreneceksiniz?

• 18.yüzyıl-19.yüzyılfelsefesinihazırlayandüşünceortamını

• 18.yüzyıl-19.yüzyılfelsefesininkarakteristiközelliklerini

• 18.yüzyıl-19.yüzyılfilozoflarınınfelsefigörüşlerini

18. YÜZYIL - 19. YÜZYIL FELSEFESİ

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

79

SICAK BÖLGE

18. YY - 19. YY FELSEFESİBudönem felsefesi aynı zamandaAydınlanma felsefesiolarakdabilinir.Budönemdeetkinolarakkullanılanakıl,döneminbirismininde"AkılÇağı"olarakisimlendirilmesi-neyolaçmıştır.

Budöneminfelsefesininoluşmasında;

•Fransızdevrimi

•Sanayidevrimi

etkiliolmuştur.

Ayrıca18.–19.yüzyıldabilimvesanayideyaşanangeliş-melertoplumsalyaşamıetkilemiş,bununsonucundafel-sefianlayışlartoplumsalyaşayışısorgulamayayönelmiş-tir.Busorgulamalarinsanvetoplumüzerindeyenifelsefianlayışlarınortayaçıkmasınayolaçmıştır.

18. yy – 19. yy Felsefesinin Genel Özellikleri

•Akladayalıbiryaşamkurmailkesigeçerlidir.

•Bilimselanlayışgeçerlidir.

•Dinivesiyasiotoritelerebaşkaldırıvardır.

•Doğave insanaklı arasındauyumsağlanmasıamaç-lanmıştır.

•Özgürlükyaşamınheralanındaamaçlananilkeolmuş-tur.

•Sadecefelsefedeğiledebiyatvefarklısanatdallarındaönemligelişmeleryaşanmıştır.

•Felsefedeyeniyaklaşımlarortayaçıkmıştır.

BilgininKaynağı

Ahlakınİlkesi

Birey-Devletİlişkisi

VarlığınOluşu

18.yy-19.yyFelsefesiProblem

Alanları

Bilginin Kaynağı Problemi

Bilginin kaynağı üzerindeki 17. yy filozoflarındanDescartes'inrasyonalizmi(akılcılık)nieleştirenLocke,bil-gininkaynağınıEmpirizm(deneycilik)olarakbelirlemiştir.AyrıcadönemindiğerbüyükfilozofuKantbilgininkaynağıkonusundarasyonalizmveempirizmisentezleyerekkriti-sizm(eleştiricilik)akımınıortayakoymuştur.

J. Locke: İnsanzihnidoğuştanboşbir levhadır.Bu lev-haya ait bilgiler sonradan deneyim (aposteriori) yoluylakazanılır.İnsanaklıdoğuştanbilgigetirmez.Bütünbilgilersonradandeneyim,tecrübe,yaşantıveduyularlakazanı-lır.Bugörüşlerempirizm(deneycilik)olarakadlandırılır.

Lockebilginin kaynağınınakıl olamayacağını savunarakrasyonalizm(akılcılık)akımınakarşıçıkmıştır.

Kant; duyular yanıltıcıdır, dolayısıyla tek başına bilgininkaynağıolamaz.Öteyandanakıldayanılgıyaaçıkoldu-ğundan bilginin kaynağını tek başına oluşturamaz. Bilgiduyu ve akıl işbirliğiyle elde edilir. İnsanönceduyularlabilgininhammaddesinieldeeder.Buhammaddeakılka-tegorilerindeişlenerekbilgiyedönüşür.

Kant bu görüşleriyle bilginin elde edilmesindeRasyona-lizmveEmpirizmakımlarınısentezler.

duyuverileri

Empirizm

akılkalıpları

Rasyonalizm

Bilgi

Kritisizim

Kant bilgi konusunda Kritisizm (Eleştiricilik) yaklaşımınıbenimser.Onagöre"kavramlargörüsüzboş,görülerkav-ramsızkördür."

Birey - Devlet İlişkisi Problemi

Budönemde17.yyfelsefesindeetkiliolanmutlakmonar-şikdevletanlayışınakarşıçıkılır.Locke,Montesguieu,Ro-usseaubudönemdesiyasetfelsefesiüzerinegörüşlerilerisürenfilozoflardır.

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

80

SICAK BÖLGE

John Locke

Locke'agöre,

İnsan doğası iyidir. Bu yüzden in-sanlar toplumsal yaşamda birbirle-rine zarar vermek istemezler.Tamtersine yardımlaşma ve iş birliğinegitmekisterler.Bunedenlebuişbir-liğini düzenleyecek devlete ihtiyaçduyarlar. Bu devlete de monarşik

olamaz.Çünkümonarşiinsanözgürlüğünükısıtlar.

Yönetimçoğulcu iradeyedayanmalıdır.Devletsöz-leşmedenoluşanyapaykurumdur.Onagöre;

DevletinGücü

GüçlerAyrılığıİlkesi

Yasama Yargı Yürütme

•Kanunyapmagücü

•Kanunlaradayalıyargılamagücü

•İktidar

14444444444444244444444444443

Montesquieu

Montesquieu'yagöre;

•Özgürlüğünkorunmasıiçingüçlerayrılığıilkesiesasolmalıdır.

•Yasalaryapıldığı toplumunniteli-ğinegöredeğişir.

• İdealyönetimhalkegemenliğininesasolduğuCumhuriyettir.

•Hukuk,çeşitlialtbölümlerdenoluşur.

Hukuk

Devletler hukuku:Devletlerarasındakiilişkileridüzenler.

Siyasal hukuk:Devletleriçindekiişleyişidüzenler.

Medeni hukuk:Kişilerarasıilişkileridüzenler.

Rousseau

Rousseaugöre,

• Doğal insan, toplumsal yaşamageçişten önce doğal yasalarla yö-netileninsandır.

•Özelmülkiyetinortayaçıkışı top-lumsalyaşamızorunlukılmıştır.

• Devlet insanlar arası sözleşme-denoluşmuşyapaykurumdur.

•Devlet,mülkiyetinyarattığıçatışmaortamınısonlandıra-caküstbirkurumdur.

Ahlakın İlkeleri Problemi

Kant

Kant'agöre;

•Bireylemindeğerinibelirleyenni-yettir.

•Niyettekişisel çıkarolmayaney-lemleriyidir.

•Ahlakanlayışıödevahlakınada-yanmalıdır.

•Ahlakıeylemdebelirleyiciolaneyleminsonucudeğil,ey-lemetemelolanniyettir.

•Evrenselahlakyasasıoluşturulabilir.

•Eyleminetemelaldığınilkeherkesiçinyasaolacakşe-kildeolsun.

Jeremy Bentham

Bentham'agöre;

•Eylemdeniyetdeğil,sonuçönem-lidir.

•Sonuçtabireyinkendisiylebirlikteçoğunluğun faydasınayönelikolaneylemiyidirvemutluluğayolaçar.

•İnsaneylemindehazveacıyıdüşünerek,hangisidahaçokfaydagetirecekseonagörehareketeder.

•İnsanınmutluolmasıçevresiyledeilgiliolduğuiçiney-lemlerdeolabildiğinceçokinsanınfaydasıdüşünülmelidir.

•Utilitarizmahlaköğretisininkurucusudur.

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

81

SICAK BÖLGE

Varlığın Oluşu Problemi

18. - 19. yy'da varlık üzerine görüşleriyle ünlü filozofHegel'dir.

Hegel

• Hegel'e göre varlığın temelindeakılsal bir ilkeolan "geist" yer alır.Geist;Tanrı,akıl, tinolarakdaad-landırılır. Tüm varlıkların ilk formuGeist'tir.

Hegel varlıkların oluşumunu diya-lektikyöntemleaçıklar.

Diyalektik: Karşıt şeylerin çatışarak yeni şeyler oluş-turmasının yöntemidir. Buna göre varlıklar tez, antitez,sentezsürecinden(diyalektik)geçerekoluşur.Özetlebirşeyinoluşmasıiçinkarşıtvarlıklarınçatışmasıveyenibirsentezeulaşmasıgerekir.

DiyalektikOluşumunÖrneği:

Geistilkvarlıksoyut

tezdurumu antitezdurumu

sentezdurumu

Doğasomut

İnsanlık

DiyalektikOluşumunÖrneği

Sıcak

tezdurumu antitezdurumu

sentezdurumu

Soğuk

ılık

DiyalektikOluşumunÖrneği

Osmanlıİmparatorlu-ğu(çokuluslu)

tezdurumu antitezdurumu

sentezdurumu

Ulusaldevletanlayışı

TürkiyeCumhuriyeti

Hegel'inbugörüşleridiyalektik idealizm olarakadlandı-rılır.

18. yy - 19.yy Felsefesinde Dil ve Edebiyatİlişkisi

•Budönemdefilozoflargörüşleriniedebîeserlerledilege-tirmeyolunagitmişlerdir.

•Edebîeserleraracılığıyla felsefe,halkarasındayayıl-mıştır.

•EdebiyattaduyguvecoşkununönemliolduğuRoman-tizmakımıortayaçıkmıştır.

•FransızAnsiklopedicileriortayaçıkmıştır.

•Voltaire'in"Candide"veRousseau'nun"Emile"roman-larıtoplumsalyaşamaeleştirelbakışınörnekleriolmuştur.

• 19. yy'daki bu romantizmakımıTürkEdebiyatını etki-lemiştir.

•NamıkKemal,AhmetVefik,ZiyaPaşatemsilcilerinden-dir.

KAZANIMTESTİ

82

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

1. Batı uygarlığının 18. yy’da vardığı Aydınlanma dö-nemi,aslındaOrtaÇağ’dagelişentümdüşünceveinançlardankopuşunyaşandığıRönesansdönemin-deki düşünsel ve toplumsal değişimlerin üzerindeyükselir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinin üzerin-den durulmuştur?A) 18.-19.yyfelsefesininkaynaklarıB) 18.-19.yyfelsefesininözgünlüğüC) 18.-19.yyfelsefesininproblemalanlarıD) 18.-19. yy felsefesinin toplumsal yaşamüzerin-

dekietkileriE) 18.-19.yyfelsefesinin20.yyfelsefesineetkileri

2. • Kant,deneyimveaklınbiraradakullanılmasıy-labilgininoluştuğunudüşünür.

• Locke'agöreinsanzihni,doğuştanboşbirlev-hadırve insan,deneyimlerisayesindebuboşlevhayıbilgileriyledoldurur.

Bu görüşler 18. yy – 19. yy felsefesinin hangi problem alanına yöneliktir?A) Birey-devletilişkisiB) ArkheninneolduğuC) VarlığınoluşumuD) BilgininkaynağıE) Ahlakınilkesi

3. Tanrıdevletiyerinetekraryeryüzüdevleti;dinselbirkozmoloji yerine fiziksel bir kozmoloji; insanın kulolarak görüldüğü bir toplum düzeni yerine, insanınbireyolarakkabuledildiğibirtoplumdüzeniönesü-rülmeyebaşlandı.

Bu özellikler;

I. 18.yy–19.yyfelsefesi

II. MS2.yy–15.yyfelsefesi

III. MÖ6.yy–MS2.yyfelsefesi

felsefi dönemlerden hangisine aittir?

A)YalnızI B)YalnızII C)YalnızIII

D)IveII E)IIveIII

4. İnsanınamacıvemutluluğu,doğayaegemenolma-sıyla ilişkilidir. Çünkü doğaya egemen olmak onunyasalarınıbilmekdemektir.Bu ise insanıdoğakar-şısındaözgüryapar.Bunedenleyapılmasıgereken,doğanın bilgisini edinerek onu kontrol altına almakveinsanındahaiyivemutluyaşamasıiçinonude-ğiştirmektir.

18. yy’daki bu anlayışa göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) İnsandoğanınbirparçasıdır.B) İnsanözgürolamaz.C) İnsandoğasıolumsuzluklarüzerinekuruludur.D) İnsanınmutluolmasıdoğayıbilmesindengeçer.E) İnsankaderiniyaşarsamutluolur.

5. Aydınlanma, insanınkendisuçu iledüşmüşolduğubir ergin olmama durumundan kurtulmasıdır. Buergin olmayış durumu ise, insanın kendi aklını birbaşkasının kılavuzluğuna başvurmaksızın kullana-mayışıdır. İştebuerginolmayışa insankendi suçuile düşmüştür; bunun nedenini de aklın kendisindedeğil, fakat aklını başkasının kılavuzluğu ve yardı-mıolmaksızınkullanmakkararlılığınıveyürekliliğinigösteremeyeninsandaaramalıdır.

Buna göre Aydınlanmanın aşmaya çalıştığı prob-lem aşağıdakilerden hangisidir?A) BilimdekigelişmelerinazalmasıB) İnsanınaklınıkullanmadakiyetersizliğiC) ToplumsalyaşamdakidüzensizlikD) AklınduyularabağlıyanılgılarıE) İnsanınözgürolamaması

18. - 19. YY FELSEFESİNİ HAZIRLAYAN ORTAM VE ÖZELLİKLERİ - 1

83

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

BİLGİ

SARMAL

6. Kilisenin öne sürdüğü din öğretisini, doğaüstü un-surları ve batıl inançları deneyle elde edemeyece-ğimizegöre,bunlarındoğruluğunugöstermemizbi-limselaçıdanolanaklıdeğildir.Bunedenleaklınbilgiedinmesindedin,doğaüstüunsurlarvebatılinançlaryardımcıolamadığıgibidoğrudüşünmeiçindeen-geldirler.

18.- 19. yy felsefesinde geçerli olan bu görüşler-de aşağıdaki alanlardan hangisinin varlığına kar-şı çıkılmıştır?

A)Etik B)Metafizik C)Bilim

D)Sanat E)Estetik

7. Voltaire’e göre, Tanrı vardır ve evreni yaratmıştır;fakat evrenin işlerine müdahale etmemektedir. Bunedenle insanlar kendi yaşamlarını belirleme, top-lumvedevletdüzeninioluşturmavebilimyapmavs.konularda kendi başlarına ve özgürdürler. İşte bunoktadadevreyeakılgirer,çünkü insanakıllıvarlıkolarakhemtoplumuhemdedoğayıbilecekveyöne-tecekgüçtedir.

Voltaire’in insanın toplumu kendi aklına göre dü-zenlemesi fikri onun aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini benimsemesine dayanır?

A) Düalizm B)Teizm

C)Deizm D)İdealizm

E)Materyalizm

8. Fransa’dasosyalyaşayıştakieşitsizlikveadaletsiz-lik,aydınlanmaylaoluşanözgürlükdüşüncesiylehalkiçindekralakarşıbirayaklanmabaşlatmıştır.Bütündünyayıetkileyenihtilal,Fransa’damutlakmonarşi-nin yıkılması ve cumhuriyet rejiminin kurulmasıylasonuçlanmıştır.

Bu durum aşağıdakilerden hangisine örnektir?A) FelsefeninbilimselgelişmelerdenetkilenmesineB) Felsefenin toplumsalyaşayışagöreşekillenme-

sineC) Düşünseldeğişimintoplumsalyapıyıdeğiştirme-

sineD) FelsefeninteorikbiretkinlikolmasınaE) Felsefenin toplumsal yaşamda tek belirleyici

olmasına

9. Aşağıdakilerden hangisi 18. yy – 19. yy felsefesi-nin özelliklerinden biri değildir?A) Aklagüvenduyulmuşveakılcıdüşünceartmış-

tır.B) Felsefesınırlıbiralandaetkiliolmuştur.C) Sanat,felsefeveedebiyattaönemlieserlerveril-

miştir.D) Düşünceözgürlüğüdesteklenmiştir.E) Özgürlüğüengelledikleri düşüncesiyle siyasi ve

dinîotoritelerekarşıgelinmiştir.

Aydınlanmafelsefesinde

•Akılönplanda

•"Budünyaesastır"görüşüvar.

•Sanat,edebiyatvefelsefeyaygınlaşıyor.

•Özgürlükenbüyükdeğerdir.

•Dogmatikdüşünüşekarşıçıkılır.

AKILLI KÂĞIT

10. 17.yy.felsefesindemutlakmonarşiyedayalıdevletsistemleridüşünülmüş,devletinhertürlügücüelindebulundurmasının birlik ve beraberlik açısından zo-runluolduğugörülmüştür.Bugörüşekapsamlıola-rakilkkarşıçıkış18.yyfilozoflarındanJ.Locketa-rafındanyapılmıştır.Locke,mutlakmonarşiyekarşıliberal(özgürlükçü)birdevletsisteminiilerisürmüş-tür.

Bu parçadan aşağıdakilerden hangisine ulaşıla-bilir?A) Felsefi dönemlerin ayrılmasında ileri sürülen

görüşlerinniceliğietkiliolmuştur.B) Herbakımdanengelişmişfelsefidönem18.-19.

yyfelsefesidir.C) 18.–19.yyfelsefesisadecetoplumsalalandaki

görüşleriyleetkiliolmuştur.D) 17.yyfelsefesiözgüngörüşleriyle18.yyfelsefe-

sinietkilemiştir.E) 18.-19.yyfelsefesiheryönüyleöncekifelsefele-

rindevamıdeğildir.

KAZANIMTESTİ

84

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

1. 15.ve16.yüzyıldaAvrupainsanı,OrtaÇağ’ındinselvegelenekseldeğerlerininkendilerinigeliştirmekvedahaiyiyaşamakiçinyeterliolmadığınıanlamışveonlarınyerineyenideğerleroluşturmaçabası içinegirmiştir."Herşeyinsaniçinolmalıydı"düşüncesiilebaşlayanhümanizmanlayışı,OrtaÇağ’ın dinmer-kezlievren,toplumveinsanaçıklamasıyerineinsanmerkezlibirevren,toplumvebireyaçıklamasınıdilegetirmiştir.Aydınlanmadöneminde insanın kul ola-rakgörüldüğübirtoplumdüzeniyerineinsanınbireyolarakkabuledildiğibirtoplumdüzeniönesürülme-yebaşlanmıştır.

Aydınlanma felsefesi ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi söylenemez?A) Aklın ön planda olduğu bir düşünce sistemi

benimsenmiştir.B) Dinmerkezlidüşünceninetkisibilimledestekle-

nerekartmıştır.C) Siyasivediniotoritelerininsanüzerindekibaskı-

sıazalmıştır.D) Düşünselvetoplumsalalandailerlemelerkayde-

dilmiştir.E) Düşünceözgürlüğüileyenifelsefiekollerortaya

çıkmıştır.

2. Hegel’egöre;akılsalolangerçek,gerçekolanakıl-saldır. Evrende var olan tek gerçeklik zihinsel ger-çekliktir.Maddiolmayanbugerçekliktümvarlıklarıntektekvaroluşsebebidir.Bugerçeklik,ilkbaştasa-decekendisiiçinvardır.Kendinitanımakiçinkarşıtıolandoğayadönüşmektedir.Gerçekliğinkendinibiliptanıması,diyalektikyasanınsonucudur.

Hegel’in varlık anlayışı ile ilgili aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) Gerçek varlık, duyumlarla algılanarak kendini

görünürkılmaktadır.B) Gerçek varlık hem maddesel hem de ruhsal

özellikgöstermektedir.C) Evrendekivarlıkalanınıdeğişmeyenözleroluş-

turmaktadır.D) Gerçekvarlık,özündebulunandeğişimlekarşıtı

olandiğervarlıklarıortayaçıkarır.E) Algılayan kişilerin farklılığı varlığın özüne ulaş-

mayıengellemektedir.

3. AydınlanmaÇağıolarakbilinen18.ve19.yüzyılfel-sefesinde; aydınlanmanın amacı, insanı ve doğayısadeceakıllaanlamlandırmaktır.

Aşağıdakilerden hangisi Aydınlanma Çağı felse-fesinin özelliklerinden değildir?A) Kiliseninsiyasigücüartmıştır.B) Özgürlüğüengelleyenotoritelerekarşıgelinmiş-

tir.C) Önemliedebivesanatsaleserlerverilmiştir.D) Yenidüşünceakımlarıortayaçıkmıştır.E) Siyasaldeğişikliklerenedenolmuştur.

4. Mutlakdoğrularıbizedeneyimvegözlemlerimizhiç-bir zaman veremez. Çünkü gözlemlerimiz şimdiylesınırlıdırvebizesadecedeğişenvarlıklarınbilgisiniverebilir. Oysamutlak bilgi; değişmez olanın sınır-sızbilgisidir,geçmişvegelecekiçindegeçerliolanevrenseldoğrulardır.Zorunlu,kesinvegenelgeçerdoğrularazihinselsüreçlersonucuulaşır.

Parçada açıklanan felsefi akım aşağıdakilerden hangisidir?A) EntüisyonizmB) PragmatizmC) KritisizmD) EmpirizmE) Rasyonalizm

5. Locke’agörebilgimiz,deneydenveduyumdangelir.Zihinbaşlangıçtaboşbirkağıtgibidir.İlkolarakya-şantılarvedeneyimlerlegelenbilgilerilezihindolma-yabaşlar.Deneylegelenbilgilerdenhareketleakıl,yenibilgilertüretmektedir.

John Locke, bilgi anlayışında aşağıdaki düşün-celerden hangisine karşı çıkmaktadır?A) Bilgininortayaçıkmasürecindeaklınönemlirolü

olduğunaB) Zihnin,deneyveduyumöncesiboşolduğunaC) İnsanaklındadoğuştanbilgiolduğunaD) DoğrubilgininmümkünolduğunaE) Bilgininkaynağınındeneyolduğuna

18. – 19. YY FELSEFESİNİ HAZIRLAYAN ORTAM VE ÖZELLİKLERİ - 2

85

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

BİLGİ

SARMAL

6. Rousseau'yagöre,doğal yaşamdurumundadoğa-nın nimetleri herkese yettiği için mülkiyet oluşma-mıştı. Ancak zamanla bir toprak parçasını "burasıbenimdir"iddiasıylakendinemaledenilkinsan,mül-kiyetkavramınında ilk temeliniatmışbulunuyordu.Toprağın bölüşülmesi insanlar arasında bir eşitsiz-liğin oluşmasına neden oldu. Güçlüler ile güçsüz-lerin kargaşası ortaya çıktı.Rousseau, bunudoğalyaşamınsonuolarakgörür.İnsanlarınzorunluolarak“toplumsalsözleşme”yaptığınıvedevletinkuruldu-ğunuilerisürer.

Parçadan hareketle aşağıdaki ifadelerden hangi-sine ulaşılabilir?A) Özel mülkiyetle ortaya çıkan karmaşa ortamı,

doğal yaşamı sonlandırıp devleti ortaya çıkar-mıştır.

B) İnsanlar, toplumsal sözleşme ile kendilerinigüvence altına alıp, doğal yaşam durumunadönmüşlerdir.

C) Doğal yaşam durumunda toprak paylaşımı adilyapıldığındansınıffarkıoluşmamıştır.

D) Mülkiyet hakkı insanın doğal haklarındandır,devlettarafındanelkonulamaz.

E) Devlet, insanlarınkendi iradeleriyleoluşturduğuörgütlenmedir.

7. Ahlakieyleminamacı;dahafazlahazzaulaşmakyadafaydasağlamakdeğildir.Hazvefaydagörecelidir,kişidenkişiyedeğişmektedir.Ahlakieylemevrenselalanıişaretetmelidir.Evrenselbirahlakiilkeyeulaş-makancaködevduygusundankaynaklanandavra-nışlamümkünolmaktadır.Ödev,kişilerinarzuveis-teklerinebağlıolmadanbütüninsanlariçingeçerlidir.

Kant'ın bu görüşlerinden aşağıdakilerden hangi-sine ulaşılabilir?A) Ahlaki davranışın belirleyicisi haz ve faydada

ölçülüolmaktır.B) Evrenselbirahlakanlayışıoluşturmakmümkün

değildir.C) Ahlakideğerlerin insanagöredeğişmesi, insanı

özgürleştirmektedir.D) Evrensel ahlak yasasına ödevden kaynaklanan

davranışlaulaşılabilir.E) Ödevduygusuyapısıgereğikişidenkişiyedeğiş-

mektedir.

8. Fransız ihtilalisonrası,düşüncelerindahaözgürbirortamda yansıtılmaya başlanması ile ortaya çıkanakım;özellikleedebieserlerdeaklakarşıduygularıönplanaçıkarmışve insanın,duyguvecoşkusunusadebirdilleyansıtmıştır.

Parçada bilgisi verilen düşünce akımı aşağıdaki-lerden hangisidir?A) PozitivizmB) RasyonalizmC) KlasisizmD) DiyalektikidealizmE) Romantizm

9. DescartesTanrı,zihinvemaddekavramlarınındo-ğuştanolduklarınıönesürer.Bukavramlar,bilgininkaynağıolansafkavramlardır,duyumsalbirmalze-me ihtiva etmezler; onlar birer imge veya tasarımolmadıkları gibi, duyu deneyiminin temsilleri veyasuretleridedeğildirler.

Parçaya göre, Descartes’ın bilgi anlayışı aşağı-dakilerden hangisiyle ifade edilir?A) Genel-geçerbilgimümkündeğildir.B) Doğrubilgininkaynağıakıldır.C) Duyularınbilgisidoğrubilgidir.D) Doğrubilgi,duyuveaklınortakbilgisidir.E) Tanrıbilgisinesezgiselkavrayışlaulaşılabilir.

10. Montesquieu’ya göre bir hükümet; vatandaşın hü-kümetten ve başka bir vatandaştan korkmadığı birhuzur ortamı sağlamalıdır. Bu ortam ancak devletiçindeyasamagücüyleyürütmegücünübirbirindenayırmakla olur. Yasama gücünü elinde bulundurangüce, yargılama yetkisi verilirse, dilediği gibi yasa-larçıkarabileceği,yargılamagücünebirdeyürütmegücüeklendiğinde,yargıcınzorbalıkgerçekleştirebi-leceği görüşündedir. Devletlerde yasama, yürütmeveyargıgüçlerininbulunduğunuvehuzurortamıiçinbunlarınbirbirinidenetlemelerigerektiğinibelirtir.

Montesquieu aşağıdaki kavramlardan hangisinin gerekliliğini belirtmektedir?A) SiviltoplumB) EşitlikC) KuvvetlerayrılığıD) ÖzgüriradeE) Ütopya

86

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

ETKİNLİK - 1

1.Batı'daaydınlanmanınyaşandığıdönem............................felsefesiolarakadlandırılır.

2. İnsanaklınınönplanaçıkarıldığıAydınlanmadönemine............................dadenir.

3. 18.yy-19.yyfelsefesineetkiedenikiönemliolay............................ve............................dir.

4. 18.yy-19.yyfelsefesininoluşmasında15.yy-17.yyfelsefesindeki............................hareketlerietkiliolmuştur.

5. 18.yy-19.yyfelsefesinde,felsefeile............................içiçedir.

6. Kant'agörebilgininkaynağı............................ve............................dır.

7. Lockebilgininkaynağıkonusunda............................akımınıbenimsemiştir.

8. Yasama,yargıveyürütmeninayrıellerdebulunmasına............................denir.

9. Kant'ınahlakanlayışı............................ahlakıolarakadlandırılır.

10. Hegel'dekarşıtlarınçatışarakbirleşipyenişeyleroluşturmasına............................yöntemdenir.

A Aşağıda verilen cümlelerdeki boşlukları uygun şekilde doldurunuz.

B Aşağıdaki cümleleri Doğru (D) ya da Yanlış (Y) olarak değerlendiriniz.

Doğru Yanlış

1.Aydınlanmayı tanımlamak için kullanılan, "Aklını kendin kullanma cesaretinigöster."sözünüsöyleyenfilozofKant'tır.

2. 18.yy-19.yyfelsefesininenönemlifilozoflarındanbiriDescartes'dir.

3. Fransızdevrimi18.yy-19.yyfelsefesineetkiedenönemliolaylardandır.

4. 18.yy-19.yyfelsefesindeaklagüvenduyulmuşveakılcıdüşünceartmıştır.

5.18. yy - 19. yy felsefesinde arke problemi filozoflarca ele alınan en önemliproblemdir.

6. Locke'agöre,insanzihnidoğuştanbilgiyüklüdür.

7.Kant'ın"Algısızkavramlarboş;kavramsızalgılarkördür."ifadesivarlığınolu-şumuproblemineyöneliktir.

8. 18.yy-19.yy'dafelsefe;edebiyatvesanatlaiçiçedir.

9.18. yy - 19. yy felsefesindemutlakmonarşiye dayalı devlet fikri ön planaçıkmıştır.

10. 18.yy-19.yy'daedebiyattaortayaçıkanveetkiliolanromantizmakımıdır.

KAZANIMTESTİ

87

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

18. – 19. YY FİLOZOFLARININ GÖRÜŞLERİ - 1

1. Doğaldurumdaözgürveeşitolaninsan,toplumsalyaşamdabunları kaybetme tehlikesiyle karşı karşı-yakalmıştır.İnsanlarınhemtoplumhalindehemdeözgüryaşamalarıiçinbirdüzengerekmektedir.İşteRousseauböylebirtoplumyapısıiçingerekenşeyin,bir araya gelerek bir düzen içinde yaşamayı kabuledenlerinortaklaşaoluşturacaklarıbirsözleşmeol-duğunuönesürer.

Rousseau’nun bu görüşlerinin temelinde aşağı-dakilerden hangisi yer alır?A) İnsandoğasıtoplumsalyaşamauygundeğildir.B) İdealtoplumsaldüzensağlanamaz.C) Özgürlükyasalarlagüvencealtınaalınmalıdır.D) Toplumsalyaşamgüçlübirotoriteyleolanaklıdır.E) Toplumsaldüzeneşitlikilkesiüzerinekurulmalı-

dır.

2. Locke’agöre,yenidoğanların,aptallarınvecahille-rindoğuştanolduğuiddiaedilenilkelerhakkındaenküçükbirdüşünceleriyoktur.Eğer,doğuştan idelerolsaydı,mantığınanaprensipleriolanözdeşlik,çeliş-mezlikveüçüncühalinimkansızlığıprensipleriküçükçocuklardadacahilkimselerdedeolurdu.Obakım-dan,Locke'agöre,zihin,başlangıçtaüzerinehiçbirşeyyazılmamışboşbirlevhadır.

Locke bu görüşlerinde aşağıdakilerden hangisi-ne karşı çıkmıştır?A) BilgininduyularadayandığınaB) BilgidetutarsızlığınkabuledilemeyeceğineC) DoğrubilgininolamayacağınaD) BilgininkaynağınındeneyimolduğunaE) İnsanındoğuştanbilgigetirdiğine

3. Eskiden kalemkâr denilen kadınlar gelinin yüzünesaatlerce makyaj yaparlarmış. Gelinin kaşlarına,gözlerineözelkalemlerleşekilverirlermiş.Butüriş-leryapılırkendüğünevindededavetlilerçalgıçalıpoyunlaroynarlarmış.Ortalıktaoynamaktaolangençkızlardanbirininhernasılsaayağıkaymış,buaradamakyajyapankadınaçarparakyeredüşmüş.Kadı-nın elindeki sert uçlu kalem gelin hanımın gözünebatmış,zavallıkörolmuş.

Bu olay Kant’ın ahlak ilkelerinden hangisine ters düşer?A) İyiliğivekötülüğübelirleyen,eylemdir.B) Erdemliolmakahlakikararabağlıdır.C) Ahlakikararahlakieylemdenöncegelir.D) Doğrudavranmak,erdemliolmakanlamınagel-

mez.E) Niyetiniyiolmasıeyleminiyiolmasınısağlar.

•Kantileilgiliahlaksorularında"niyetbelirleyicidir"görüşüesasalınaraksoruçözülmelidir.•Locke'aaitbilgisorularında iseduyu,deneyim,yaşantı,deney,gözlemanahtarsözcüklerdir.

NOT

4. İnsanınkendiniyenileyebilmesiiçinfarklıdeğerlerlekarşılaşmasıgerekir.Ancakbu,bireyinkendindebu-lunandeğerleritamolarakterketmesivekarşılaştığıyenideğerleribenimsemesiileolmaz.Bireykendin-debulunandeğerlerleyenikarşılaştığıdeğerlerinbirsenteziilekendineyenideğerlerdizisiyaratır.Birey-selgelişimvedeğişimbuşekildeortayaçıkar.

Bu parçadan aşağıdaki yargılardan hangisine ulaşılabilir?A) Hervarlıkdiğervarlıklarlaanlamkazanır.B) Varlıkkarşıtlıklarınçatışıpbirleşmesiylegelişir.C) Varlıkinsanzihnindenbağımsızvarolur.D) Varlıktabelirleyiciolannesnedir.E) Varlıktakideğişimaldatmacadır.

88

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

BİLGİ

SARMAL

5. Rousseau’yagöre,toplumvedevletöncesidönem-de insanlar;özgür,eşitvemutlubiryaşamsürdür-mekteydi. Ama özel mülkiyetin ortaya çıkışı bütündengelerialtüstetmiş,insanıninsanabağımlılığıdabiranlamdaköleliğigetirmiştir.

Rousseau’ya göre köleliğin olmasının nedeni te-melde aşağıdakilerden hangisidir?A) İdealtoplumsaldüzeninsağlanamamasıB) İnsanlarıntoplumhalindeyaşamalarıC) İnsandoğasınınolumsuzluklarıD) ToplumlarınbirbirinielegeçirmeisteğiE) Kişiselmülkiyetinortayaçıkması

6. Çocuğunilkfikirleri(ideleri)duyumdangelirveancakdahailerikibirdönemindeçocuk,kendiiçindecere-yan eden şeyler üzerinde ciddî olarak düşünmeyebaşlar.Şuhalde,"nezamandüşünmeyebaşlarız?"sorusuna Locke, "duyum bize bunun için gerekenmalzemeyiverdiğizaman"der.

Locke’un bu görüşlerinin temelinde yer alan yar-gı aşağıdakilerden hangisidir?A) Bilgimizdeneye,duyumadayanır.B) İnsanınbilgiedinmesürecimeraklabaşlar.C) Bilgilerkişileregöredeğişir.D) Bilgininkaynağıakıldır.E) Bilmekdoğayaegemenolmaktır.

7. Hegel'egöre,bütünvarlıkGeist’in,kendiniaçmasın-dan,taşıdığıolanaklarıortayakoymasındanmeyda-nagelmiştir.Buoluş,Geist’in belli bir ereğedoğrubellibirbiçimde ilerleyerekdışlaşmasıdır.Gelişme-ninbiçimi de karşıtlıkları, çelişkileri bunları ortadankaldırakaldırayürüyenbirilerlemedirveulaşmakis-tediğide,ereğide,kendininneolduğunubilmesidir;bubilinçlebirlikteoluşan,bubilincinkazandıracağıözgürlüktür.

Hegel’in bu görüşleri aşağıdaki yaklaşımlardan hangisiyle ifade edilir?

A) Düalizm B)Hermeneutik

C) Diyalektikidealizm D)Empirizm

E)Diyalektikmateryalizm

8. Ateşigörenbirkimse,bununbirhallüsinasyonoldu-ğundanşüpheediyorsa,ateşedokunarakonunya-kıcılığını hissedebilir; dolayısıyla bundan tamameneminolabilir.Çünküsadecebirhayalyüzündenböy-lesineşiddetlibiracıduyamazdı.

Bu parçada verilen örnek aşağıdaki yaklaşımlar-dan hangisini desteklemektedir?

A)Rasyonalizm B)Empirizm

C)Pozitivizm D)Kritisizm

E)Pragmatizm

9. Davranırkenöyledavranki,davranışınasebepolanprensibinin bir tabiat kanunu olmasını hür iradenleisteyebilesin.Tabiatkanununasılherkesiçingeçer-liyse,bukuraldaherkesiçingeçerliolsun.

Kant bu görüşlerinde aşağıdakilerden hangisini savunmuştur?A) Evrenselahlakyasasıoluşturulabilir.B) Ahlakieyleminamacıbilinemez.C) Ahlakikurallardoğayasalarınadayanmalıdır.D) Ahlakiyaşamıbozantoplumsalbirlikteliktir.E) Bireylerkendilerineözgüahlakkurallarıoluştur-

malıdır.

10. Rousseau, diğer birçok düşünürün iddia ettiğininaksine,doğadurumundabireyleringerçektenözgürolduğunu,onlarısınırlayacakhiçbirşeyinolmadığı-nı veasılgerçekliğindoğadurumundayaşandığınıbildirmektedir.Doğanınyaratıcınınelindençıkanherşeygibimükemmelolduğunu,ancakbununinsanınelindeparamparçaolup,bozulduğunuiddiaetmek-tedir.

Roesseau bu görüşlerinde aşağıdakilerden han-gisini savunmuştur?A) DevletinsözleşmeyedayandığınıB) İnsanın toplumhalindeyaşamaklaözgürlüğünü

elinegeçirdiğiniC) İnsanın özgür olmasının toplumsal problemlere

yolaçtığınıD) İnsanınancaktoplumsalyaşamdamutluolacağı-

nıE)Toplumsalyaşamıninsanözgürlüğünüsınırladı-

ğını

KAZANIMTESTİ

89

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

18. – 19. YY FİLOZOFLARININ GÖRÜŞLERİ - 2

1. Kant’agöretümbilgilerimizdeneylebaşlar;fakatde-neytekbaşınabilgiyioluşturamaz.Duyularımızaklınmüdahalesiolmadansadecekarmaşaoluşturur.Bil-gi sürecinde bir şey duyumsandığında akılda etkinolarakanlamlandırmasürecinin içerisindedir.Aslın-dabilgidediğimizşeyakılileduyularınkarşılaşması-nınürünüdür.

Parçadan hareketle aşağıdaki ifadelerden hangi-sine ulaşılabilir?A) Doğrubilgininkaynağıakıldır.B) Doğrubilgininkaynağıduyulardır.C) Bilgiakılveduyubirlikteliğiylemümkündür.D) Doğrubilgiyeulaşmakolanaksızdır.E) İnsanzihnidoğuştanbilgiyüklüdür.

2. Hegel,gerçekliğinbilgisinediyalektikyöntemileula-şılabileceğini söyler. Duyu organlarıyla elde edilenbilginin geçerli olamayacağını diyalektik yönteminaklınverilerindenhareketettiğinisavunur.İnsanaklıileevrendekinesnel varlığın yapısıaynıdır.Bune-denle insankendisiyleaynıyapıdakivarlığıakliun-suradayanandiyalektikilekavrayabilir.

Hegel’in bilgi anlayışı ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi söylenebilir?A) Doğrubilgiyesezgiyleulaşılır.B) Maddivarlıkalanıduyumlarlakavranabilir.C) Evrenselmutlakbilgiyeulaşmakimkansızdır.D) Bilgininkaynağıolarakduyuveakıldır.E) Mutlakbilgiyeakılileulaşılır.

3. Kant’a göre bir davranışın ahlaki olup olmadığınınbelirlenmesindeödevahlakınauygunolupolmamasıesasalınır.Ödeveuyguneylemiseiyiniyetedayan-makzorundadır. İyiniyetlegerçekleştirilmemişolanherdavranışsonucuneolursaolsunahlakiolmayandavranıştır.

Kant’a göre aşağıdaki davranışlardan hangisi ah-laki eylem olarak değerlendirilir?A) Birişadamınınçalışanlarınsaygısınıkazanmak

içinbayramlardaikramiyevermesiB) Bir futbolcununmaçkazanmak içinsahadaçok

koşmasıC) Bir kişinin çevresi tarafından takdir edilme dü-

şüncesiylesokakhayvanlarıiçinyapılanetkinliğekatılması

D) Annesiningüveninikaybetmekistemeyenbiröğ-rencininokulderslerinidahadikkatletakipetmesi

E) Seçimdeyüksekoyalmak isteyenbirsiyasetçi-ninseçmeneküçükyalanlarsöylemesi

4. Locke’agöre; boşbir zihinle dünyayagelen insan,yaşamısırasındaduyuorganlarıylaedindiğiveriler-denhareketlezihinselbirsüreçbaşlatır.Duyuverileriarasındakurduğubağlantılarsonucueldeettiğiçıka-rımlarladuyudışıyenibilgilereulaşır.

Locke’un bilgi anlayışı ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi söylenebilir?A) Duyuverilerindenhareketedenakılladuyuötesi-

ninbilgilerieldeedilir.B) Bilgininkaynağıakıldır.C) İnsanzihnidoğuştanbirtakımbilgileresahiptir.D) Zihnegelentümverilereşüphe ileyaklaşılmalı-

dır.E) Duyuların dışında kalan kavramların bilgisine

ulaşılamaz.

90

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

BİLGİ

SARMAL

5. Rousseau özel mülkiyet ve iş bölümünün zorunlubir sonucuolarak, toplumdaortaya çıkaneşitsizliğidoğalyaşamınsonuolarakgörür.Yaşanankarma-şanın ortadan kaldırılması için insanların bir arayagelerektoplumsalsözleşmeyaptığınıvedevletinku-rulduğunuilerisürer.

Rousseau’nun siyaset anlayışı ile ilgili aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir?A) Toplumsalkarmaşanınnedeniolarakdevletigör-

mektedir.B) İş bölümüne dayalı bir devlet sistemini gerekli

görmektedir.C) Devletingerekliliğininilktoplumlarlaberaberor-

tayaçıktığınısavunmuştur.D) Devletin,doğalbiroluşumolduğunudüşünür.E) Devletin, uzlaşma sonucu yapılan sözleşmeye

dayandığınısavunur.

6. Taşınsertliğini,suyunsıcaklığını,yemeğintadınıdü-şünerekanlayamayız.Budurumdabuşeylerindoğrubilgisini nasıl eldeedebiliriz?Başımıza fırlatılanbirtaş,elimiziyakansıcaksuvegözlerimizdenyaşgeti-renacıbiryemekileolanyaşantılarımız,deneyimle-rimizbizebuşeylerinbilgisinifazlasıylaverecektir.

Parçadan hareketle aşağıdaki ifadelerden hangi-sine ulaşılabilir? A) Şeylerinbilgisineakılileulaşılmaktadır.B) Nesnelerinbilgisikişidenkişiyedeğişmektedir.C) Duyularveakılkesinbilgiyivermektedir.D) Doğrubilgiyeduyularlaulaşılmaktadır.E) İdealarınbilgisineakılileulaşılmaktadır.

7. Bilgiedinmesürecinde;duyularıyoksayanbir ras-yonalisteyadaaklıngücünüinkaredenbirempristerastlamayız. Rasyonalizm-emprizm tartışmasındahangiyönünbirincilveetkinolduğuproblemivardır.Empiristlerbilgininilkkaynağıolarakduyumları,ras-yonalistlerin isebilginin ilk kaynağı olarakaklı gör-meleritartışmanınözüdür.

Parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangi-sine ulaşılabilir? A) Bilgisadeceakıllakazanılabilir.B) Bilgiedinmesürecindesadeceakılveyasadece

duyuetkisindenbahsedilmez.C) Bilgiyiduyumveakılüstübirgüçolansezgileri-

mizleeldeedilir.D) Bilgininöznelyapısıgereğideğeridekişidenkişi-

yedeğişir.E) Bilgilerimizintekkaynağıduyularlaeldeettiğimiz

verilerdir.

8. Hegel’egöretezileantitezinkarşıkarşıyagelmesin-denortayaçıkansentez,kendiantiteziniyaratanbirtezhalinegelirvesonundabaşkabirsenteziortayaçıkarır.Hervarlıkvekavramiçinbusüreçgeçerlidir.

Hegel’in sözünü ettiği akıl yürütme yöntemi aşa-ğıdakilerden hangisidir?

A) Deneycilik B) RölativizmC) Diyalektik D) Determinizm

E) Akılcılık

9. Birdavranışıahlakiaçıdandeğerlendirip,davranışaiyiveyakötüdiyebilmekiçinönceliklebudavranışınhangişartlardaortayaçıktığınabakmakgerekmek-tedir.Örneğin tehditedilip, zorladilendirilenbir ço-cuğun davranışına kötü; bu çocuğa yardım etmeyideiyidiyenitelendiremeyiz.Davranışıahlakiolarakolarakdeğerlendirmekiçinkişininbudavranışıiçvedışunsurlarınetkisindekalmadangerçekleştirmişol-masıgerekir.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi söylenebilir?A) Ahlaki davranışın belirleyicisi, davranışın sonu-

cundaortayaçıkanmutluluktur.B) Gerçekleşen davranışın iyi veya kötü olmasını

belirleyen,davranıştanetkilenenlerintepkisidir.C) Davranışları ortaya çıkaran güç, bireyin içinde

bulunduğutoplumdur.D) Davranışlarınahlakiaçıdandeğerlendirilebilmesi

içinözgüriradeilegerçekleşmişolmasıgerekir.E) Bir davranışa iyi veya kötü demekdeğerlendir-

meyiyapankişilerinelindedir.

10. Hegel,bütünvarlıkların tekbirözdenvarolduğunusöyler. Bu öz’ü Geist olarak isimlendirir. Geist’ınamacıkendisinitamolarakgerçekleştirmektir.Kendinigerçekleştirmesürecindesüreklibiroluşvebirgelişmeiçindedir.Dünyadavarolanherşeydebudeğişiminürünüdür.Değişmediyalektikbirsüreçizler.

Hegel’in varlık anlayışı ile ilgili olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi söylenebilir?A) Geist’taki değişim diğer varlıkların oluşumunu

sağlar.B) Geistmaddivarlıkalanınasahiptir.C) Özdeğişmedenaynıkalandır.D) Varlığınbilgisineduyularlaulaşılabilir.E) Varlıkhemmaddihemderuhsalyapıdadır.

91

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

ETKİNLİK - 2

A Filozofların görüşleri ile filozofları örnekteki gibi ok yardımıyla eşleştiriniz.

B Aşağıdaki kavramlarla ait olduğu filozofu ✓ işareti ile eşleştiriniz.

1. Bilgiduyularlaeldeedilir.Akıl,duyularabağlıçalışır.

Kant

Bentham

Voltaire

Hegel

Rousseau

Montesguieu

Locke

2. Ahlakieylemdeolabildiğinceçokinsanınfaydasıdüşünülerekhareketedilmelidir.

4. Mutlakruh;tez-antitez-sentezsüreçlerin-dengeçerekvarlığınoluşumugerçekleştirmiştir.

3. Duyularbilgininhammaddesidir.Buhammad-deyebiçimverenakıldır.

5. İnsanözgürlüğünükısıtlayantoplumsalyaşamdır.

6. Bireyselözgürlüklerinkorunmasıyasama,yargıveyürütmegüçlerininfarklıellerdeolma-sıylasağlanır.

7. Edebiyattaromantizm,düşüncelerineniyiifadeşeklidir.

Locke Montesquieu Kant Rousseau Bentham Hegel

Kritisizm

Faydacılık

Empirizm

Toplumsözleşmesi

Diyalektikidealizm

Güçlerayrılığı

92

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

ÜNİTE TESTİ

1. Descartes’e göre akıl; hiçbir şüphe barındırmayanmutlak doğruları bilme gücüne sahiptir. Şüphesizbilgiden hareketle de yeni bilgileri ortaya çıkarabil-mektedir. Locke ise insanındoğuştanbilgiye sahipolma fikrine karşı çıkar. Locke’a göre insan zihnidoğduğundaboşbirkağıtgibidir,hiçbirbilgibulun-mamaktadır.Duyuorganlarıaracılığıylaeldeedilenverilerdenhareketlezihinbilgiyeulaşmaktadır.

Descartes ve Locke’un farklı değerlendirmelerde bulundukları problem aşağıdakilerden hangisi-dir?

A) Bilgininimkanı B) Bilginindeğeri

C) Bilgininkaynağı D) Bilgininölçütü

E) Bilgininsınırı

Kant → ÖdevahlakıHegel → DiyalektikidealizmBacon → Tümevarım,idolLocke → EmpirizmBentham → Toplumsalfaydakavramlarıylaanılırlar.

OKUMADAN ÇÖZME

2. Kant’agöreahlakilik; kişisel duygu, ilgi veamaçla-rınötesinegeçebilendavranışlar içingeçerlidir.Bireyleminahlakiolması içinsadece ilkeyeuygunşe-kilde gerçekleşmesi yeterli değildir, aynı zamandailkebilincindendolayıyerinegetirilmesigerekir.Ah-lakieylemintoplumsalbaskıkorkusundanvebütünmenfaatbeklentilerindensıyrılarakyerinegetirilmesigerekir.Birinsanayapılanyardımın,insansevgisin-den,merhametduygusundan,onaduyulansempatiyahutyardımetmeninverdiğihazdankaynaklanmasıbileeyleminahlakiliğinezararverir.

Parçaya göre ahlaki davranışın ölçütü olarak aşağıdaki ifadelerden hangisi gösterilebilir? A) KişiselçıkarauygunolmasıB) ÖdeveuygunolmasıC) SonucundahazsağlamasıD) AkılvemantığauygunolmasıE) Duygularıifadeetmesi

3. Tümsosyalvepolitikkararlar,enfazlasayıdainsanaenfazlamutluluğuvermekamacıylaalınmalıdır.İn-sandoğasıgereğiacıdankaçıp,hazzayönelmelidir.Faydahangiseçenektedahaçokgörünürseoseçil-melidir.Çoğunluğunfaydasınaolandoğrueylemdir.

Parçada düşünceleri verilen filozof aşağıdakiler-den hangisidir?

A) Kant B)Hegel C) Bacon

D) Locke E) Bentham

4. Kant,bütünbilgilerindeneyimlebaşladığıdüşünce-sinden kuşku duymadığını ve bu durumun insanınbütün bilgilerinin deneyimden doğduğu sonucunuçıkarmayacağınıbelirtir.Duyuverilerininhamolduğuvebuhamveriyiişleyenbirzihinolmasıgerektiğifik-rindenhareketeder.Kant,deneyimveaklınbirara-dakullanılmasıylabilgininoluştuğunudüşünür.Onagöreinsan,duyularıaracılığıyladışarıdanverileralırvebunlarıaklın formlarında işleyerekbilgiyioluştu-rur.

Buna göre Kant aşağıdaki yaklaşımlardan hangi-sini birleştirmiştir?A) Pragmatizm–RasyonalizmB) Rasyonalizm–EmpirizmC) Kritisizm–DüalizmD) Empirizm–EntüisyonizmE) Pozitivizm–Rasyonalizm

5. Aydınlanma Çağı’nın ruhuna uygun, felsefi içerikliedebieserlerverenyazar;dönemininenönemliya-yınıolanAnsiklopedi’deeleştireltavırlayazılaryaz-mıştır. Eserleriyle kültürel etkileşime hız katmış vehalkınaydınlanmasınakatkısağlamıştır.

Parçada bilgi verilen düşünür aşağıdakilerden hangisidir?

A) Hegel B)Locke C) Rousseau

D)Kant E) Voltaire

1

93

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

6. Locke’agöre,doğadurumundainsanlareşittir.Hiç-bir insanın bir diğerini ortadan kaldırma, onu kont-roletmeveyabiraraçolarakkullanmahakkıyoktur.Doğayasasıinsana,ötekiinsanlarınhayatlarına,öz-gürlüklerinevemallarınazararvermemelerigerekti-ğinisöylüyorolsadabütüninsanlarınaynısafakıllayönlendirilmemelerinin sonucu olarak, doğa yasasıihlaledilmiş,bazıinsanlarbaşkainsanlarazararver-miştir.Bunedenleinsanlarkendiiradeleriyle;hukukkurallarınınuygulayıcısıbirotoriteye,devlete,doğaldurumdan yapay duruma geçmek zorunda kalmış-lardır.

Locke’un siyasal düşüncesi ile ilgili olarak aşağı-dakilerden hangisi söylenebilir?A) İnsanların iktidar olma hırsı devlet kurmayı

gerektirmiştir.B) İdeal toplumdüzeniözgürlüküzerinekurulmalı-

dır.C) Özgür iradeye dayanan davranışlar yalnızca

siyasalsistemlerdemümkündür.D) Doğa yasasının ihlal edilmesi yapay otoriteyi

zorunlukılmıştır.E) İdealtoplumsaldüzenolamaz.

7. Rousseau’yagörenezamankimülkiyet işekarıştı,birkişinin ikikişiyeyetecekkadaryaşama,araçvegerece sahipolmasının yararlı ve karlı olduğu farkedildi,birinsanınbaşkabirinsanınyardımınagereğioldu,işteoandadoğalhaldekieşitlikkayboldu.Do-ğalyaşamınbozulmasıyla,insanınkendineyeterliliğiazalmış,eşitsizlik,kölelikvesefaletdeartmış,insan-larölesiyeçalışmayavebirikimezorlanmıştır.Bütünbunlardasonuçtaözgürlüğüyoketmiştir.

Parçadan hareketle aşağıdaki yargılardan hangi-si söylenebilir?A) Özelmülkiyetlebirlikteinsansahipolduğuözgür-

lüğünükaybetmiştir.B) İnsanınözgürlüğüancakhaklarınıkoruyacakbir

yönetimlesağlanabilir.C) Doğal durum sonrasında insan kendi kendine

yetenbirvarlıkhalinegelmiştir.D) Doğadurumundainsanlarınköleefendişeklinde

sınıflanmasınormalgörülmektedir.E) Toplumsaldüzeninsandoğasınauygundur.

8. Matbaanınbulunmasıylaokuryazarlığınruhbansınıfıdışındakilerarasındadayaygınhalegelmesininönüaçılmıştır.Böylecekiliseninelindebulunanbilgidahagenişkitlelereulaşaraktartışmalaravesorgulamala-rayolaçmış,budadüşünselgelişmeyisağlamıştır.BusüreçBatıdünyasındabilimvefelsefealanındabirçok yeni akımı ortaya çıkarmıştır. Bütün bunlarAydınlanmaÇağı'nınortayaçıkışındaetkiliolmuştur.

Parçadan hareketle aşağıdaki ifadelerden hangi-sine ulaşılabilir?A) İcatvekeşiflermevcutyönetimlerinyerineyeni-

lerinkurulmasınınönünüaçmıştır.B) Teknik gelişmeler düşünce dünyasında büyük

etkilerortayaçıkarmıştır.C) Matbaanınbulunmasıelyazmasıeserlerindeğe-

riniartırmıştır.D) Aydınlanma döneminde ortaya çıkan düşünce

akımları, var olan düşünceleri kökten değiştir-miştir.

E) Okur yazarlığın artması kilisenin geniş kitlelereulaşmasınısağlamışveetkinliğiniartırmıştır.

9. Kant,bilgilerimizinduyuvedeneyimilebaşladığıko-nusunda hiçbir kuşku duymaz amao, bundan tümbilgilerin deneyimden doğduğu sonucu çıkarmaz.Kant, akılcılık-duyumculuk çatışmasında bir hakemgibidavranmışveuzlaşımcıbirtavırortayakoymuş-tur.

Kant’ın bilgi anlayışı ile ilgili aşağıdaki ifadeler-den hangisi söylenebilir?A) Bilgiinsanzihnindedoğuştanbulunmaktadır.B) Duyularmutlakbilgininkaynağıolamaz.C) Bilgiyieldeetmesürecindehemduyuverilerine

hemdeaklaihtiyaçvardır.D) İnsanzihnidoğuştanboşbirlevhagibidir.E) Doğrubilgininkaynağısezgidir.

94

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

ÜNİTE TESTİ

1. Akılcıfilozoflar,aklınmalzemesininkavramlaroldu-ğunuvebukavramlarındoğrudandoğruyabilindiğinivebunedenledoğruyakavramlararasındamantık-salbağlarlaulaşıldığınısavunurlar.Deneyci filozof-lar,doğruyaduyularınverdikleriiledoğrudandoğru-yaduyumaracılığıylaulaşıldığınısavunurlar.

Bilgi üzerine yapılan bu tartışmalardan aşağıda-kilerden hangisine ulaşılabilir?A) Bilgi, insanın dış dünya ile arasındaki ilişkiden

kaynaklanır.B) Bilgiedinmedeaynıyöntemlerinsanlarıfarklıse-

çenekleregötürür.C) Filozoflarbilgininkaynağıkonusundafarklışey-

lerilerisürer.D) Akılolmadandeneyinverilerigerçekbilgiyeulaş-

madayetersizkalır.E) Akılcılıkiledeneycilikbilgikonusundaaynıbilim-

selyöntemlerisavunurlar.

2. Rasyonalizm, bilginin aprioriden (deneyimden ba-ğımsız) sırf akılla oluştuğunu belirtirken empirizm,aposterioriden (deneyime bağlı) oluştuğunu ilerisürer.Bu ikigörüşüuzlaştırmayaçalışan18.yy. fi-lozofuKant ise bilginin akıl ve deneyimle oluştuğugörüşündedir. Bu açıdan rasyonalist filozoflardanDescartes (17. yy.), empirist filozoflardan J. Locke(17–18.yy.)ve ikiakımısentezleyenKant’ın (18.yy.)bilgihakkındakigörüşleri felsefe tarihindeetkiliolmuştur.

Bilgi üzerine yapılan bu tartışmalar aşağıdaki soruların hangisinin oluşmasına temel oluştur-muştur?A) İnsannelerinbilgisinibilebilir?B) Bilginindeğerinedir?C) Bilgininsınırıvarmıdır?D) Birşeyibilmekneanlamagelmektedir?E) Bilgininkaynağınedir?

3. Bir elma çekirdeği aynı zamanda tohumdur, bu to-humdabirağaçveağaçtabirelmaolmagücüvardır.Tohumundayenidenmeyvenin içinde tohumolmasürecitaşıması,diyalektikbirdöngüdür.Tohum,top-rağa düştüğünde yeterli koşullar oluşursa filizleniryani tohumluktançıkar.Tohumbedenioluşturmak-tadır ve bu beden, henüz yeni tohumları içermez.Büyüme koşulları yerindeyse yeni bir sıçramaylaçiçeklenmeye,ardındanmeyvevermeyevedolayı-sıylayenitohumlaroluşturmayabaşlar.

Hegel’in bu düşüncesinden hareketle aşağıdaki yargıların hangisine ulaşılabilir?A) Evrendebirdeğişimdensözetmekdoğrudeğil-

dir.B) Varlıkbirdenfazlaunsurdanoluşmuştur.C) İnsandaki değişim dış dünyadaki olgulardan

dahaönceoluşur.D) Her varlık içerisinde bir şey olma potansiyelini

taşır.E) Dışdünyadakivarlıklar,düşünceninbireryansı-

masıdır.

4. Rousseau’yagöreözelmülkiyetinortayaçıkmasıylainsanlararasındadoğaldurumdabulunansafmutlu-lukbozulmuştur.İnsanlarıntekrareskidoğaldurumadönmeleriartıkmümkünolmadığından,kaybettikleribuözgürlüğü,eşitliğivemutluluğutekrarkazanma-larını sağlayacak bir düzen oluşturmaları gerekir.Bununiçingerekliolanşeyde,birtoplumsalsözleş-medir. Bu toplumsal sözleşme aracılığıyla öyle birtoplumbiçimikurulacaktırki,buradaherüyeninbirkişiliği,yaniözgürlükveçıkarlarıortakbirgüçtara-fındansavunulacakvekorunacaktır.

Rousseau’nun bu parçadaki görüşleri aşağıdaki-lerden hangisine yöneliktir?A) DevletinortayaçıkışınaB) DevletinyasalardanüstünolmasınaC) DevletanlayışlarınıneksikliğineD) DevletiyöneteceklerinniteliklerineE) Devletingücününsınırlarına

2

95

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

5. 18–19.yüzyıl felsefesi,bireyselve toplumsalola-rakBatı’daaydınlanmanınyaşandığıdönemdir.Budönem düşünürleri aklı ön planda tutarak toplumuaydınlatmaya çalışmışlardır. Bu çağda insanın aklısayesinde tüm sorunlardan kurtulabileceği ve top-lumsalolarakebedibarışaulaşabileceğidüşüncesihakimolmuştur.

Buna göre aşağıdakilerden hangisi 18 – 19. yüzyıl felsefesinin genel özellikleri arasında yer almaz?A) SiyasivediniotoritelerekarşıgelinmesiB) AkılcıdüşünceninönemkazanmasıC) DüşünceözgürlüğünündesteklenmesiD) YenidüşünceakımlarınınortayaçıkmasıE) İnançtemellidüşünceninegemenolması

6. Endüstri Devrimi ve Fransız İhtilali, Avrupa toplu-mundayıllaröncebaşlayandüşünsel,toplumsalveekonomikdeğişimlerinbirersonucudur.

Endüstri Devrimi ve Fransız İhtilali’nin ortaya çı-kış nedeni olarak aşağıdakilerden hangisi göste-rilebilir?A) Devrimler, kilisenin desteğinin halktan karşılık

bulmasınınsonucudur.B) Akli düşünceye önem verme sonucu ortaya çı-

kangelişmelerdevrimlerenedenolmuştur.C) DevrimlerinenönemlinedeniolarakDoğukültür

vemedeniyetininhızlıyükselişigösterilmektedir.D) İmparatorluklarıneskigücünükazanmakisteme-

si,devrimleriortayaçıkarmıştır.E) Bilimadamlarıvefilozoflarınmaceraarayışıdev-

rimlerizorunlukılmıştır.

7. Kendisinden asla şüphe duyulmayacak ve başkabilgileredetemelolabilecekaçıkseçikbirbilgiarar.“Düşünüyorum, o halde varım.” önermesine ulaştı-ğında kesin bilgilerin kaynağı olarak akıl görüşünevarır.

Bu görüşleriyle 18. yy felsefesinde bilginin kay-nağı probleminin tartışılmasına etki eden filozof aşağıdakilerden hangisidir?

A)Kant B)Descartes C)Locke

D)Rousseau E)Montesquieu

8. Herzamanöyledavranki,eylemineölçüolarakaldı-ğınilkeyi,herkesiçingenelbiryasaolarakisteyebile-sin.Öyledavranki,insancadavranmayıbiraraçola-rakdeğil,hepbiramaçolarakgöresin.Öyledavrankikendiistencinigenelbiryasakoyucusugibisaygıntutabilesin.

Kant’ın bu ahlaki ilkeleri, aşağıdakilerden hangi-sini vurgulayıcı niteliktedir?A) HazvereneylemleriniyiolduğunuB) Ahlakeyleminbireyselçıkarlarayönelikolduğu-

nuC) AhlakıntoplumsalyaşamiçingereksizliğiniD) DavranıştaniyettençoksonucunönemliolduğunuE) Evrenselahlakyasasınınvarolduğunu

9. J. Locke doğuştan, önsel bir bilgi olmadığını tanıt-makiçinboşlevha(tabularasa)deyiminikullanmış-tır.Locke’agöreinsanzihnidoğuştanboşbirlevhagibidir.Bulevha;yaşantıveduyularyoluylaeldeedi-lenalgılarladolacaktır.Buyüzdendirkiyenidoğançocukhiçbirşeybilemezveaptallarınlevhalarıboşkalır.Çünküdoğuştanbilgiyoktur.

Buna göre Locke’un bilgi görüşü aşağıdakiler-den hangisidir?A) Akılbilgiyitekbaşınaeldeedemez,mutlakade-

neyeihtiyaçvardır.B) Bilgiancakiçselbirgörüileeldeedilir.C) Bilgininkaynağıakıldeğil,deneydir.D) İnsanaklındadoğuştanbilgilervardır.E) Bilgiedimindeözneesastır.

10. 2. Dünya Savaşı sonrasında BirleşmişMilletler ta-rafından; Dünyadaki bütün insanların özgür, eşitolduğuilkesindenhareketleDünyabarışınınoluştu-rulmasıhedefalınmışveinsanhaklarınınkorunmasınoktasındakararverilmiştir.

Birleşmiş Milletler tarafından ilan edilen bildiri aşağıdakilerden hangisidir?A) İnsanHaklarıBelgesiB) HammurabiKanunlarıC) MagnaCartaD) İnsanHaklarıEvrenselBildirgesiE) Tanzimatfermanı

96

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

SARMAL TEST - 3

1. Herakleitos'a göre evrenin ana maddesi ateştir. Oateşi ana madde olarak kabul etmekle varlıklarınbir madde değil, oluş olduğunu anlatmak istemiş-tir. Herakleitos'a göre evrende değişmeden kalanbirşeyyoktur.Herşeyateşgibisüreklibirdeğişimhâlindedir.

Herakleitos bu görüşlerini aşağıdaki özgün ifade-lerden hangisiyle özetlemiştir?A) İnsanherşeyinölçüsüdür.B) Hiçbirşeyyoktur;olsadabilinemez.C) Birduyusunukaybedenevrenikaybeder.D) İnsanzihnidoğuştanbilgiyüklüdür.E) Aynınehirdeikikezyıkanılmaz.

2. Doğal düzene, nesnelerin düzenine uygun bir işle-yişleyaşamakgerekir.İnsanhiçbiramaçgütmedenyaşamak için yaşamalıdır. Tao,mutlak gerçekliktir.Bütünvarlıklarondançıkmıştırveyineonadönecek-tir.Taoizm,Taodışındakinesnelerdünyasınınalda-tıcıolduğunu,gerçekolmadığınısöyler.

Buna göre Taoizm aşağıdaki yaklaşımlardan hangisini benimsemiştir?A) NihilizmB) MateryalizmC) İdealizmD) FenomenalizmE) Empirizm

3. İslamfelsefesindeönemlibiryertutanYunanfelse-fesinin etkisi İskenderiye okulu aracılığıyladır. Zira,miladi 6. yy’ın başlarında dağılan Atina okullarınınfilozoflarından bir kısmı İskenderiye’ye, bir kısmıSuriye’deki merkezlere gitmiş, buralarda Platon veAristo’yuaçıklayarakHristiyanlaşmışYunanfelsefe-sinioluşturmuşlardı.BumerkezlerdeönceYunancayazılan eserler, sonradan Süryanice ve Arapça’yaçevriliyordu. İşte bu çeviriler İslam felsefesine etkietmiştir.

Bu parçada aşağıdakilerden hangisinden söz edilmiştir?A) İslam felsefesinin Rönesans’a kaynaklık etme-

sindenB) İslamfelsefesinininançkaynaklıolmasındanC)İslamfelsefesinibesleyenkaynaklardanD)İslamfelsefesininbilimselçalışmalarabakışaçı-

sındanE) İslam’ınkendineözgükaynaklarıolmasından

4. İslamfelsefesielealıp işlediğiproblemleribakımın-dantektipbiryapıgöstermez.Yanihemenhemenhertürlüdüşünceyevearaştırmayaaçıkbulunmuş-tur. Bu sebeple birbirinden çok farklı, İslamdinininözüneyakınveyauzakdüşenfelsefiakımveekolleribufelsefeninbünyesindegörmekmümkündür.

Bu parçada İslam felsefesinin hangi özelliğinden söz edilmiştir?A) AntikYunanfelsefesindenetkilenmesiB) İnançkaynaklıolmasıC) ÇevirilerinetkiliolmasıD) FarklıveözgünyanlarınınbulunmasıE) Uzunsüreetkisinigöstermesi

97

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

5. Hobbes’e göre devlet, yapma bir şeydir, ama aynızamanda zorunludur. Herkesin herkesle savaşınınyarattığıdurum, insanınvarlığınısürdürme isteğineaykırıdır,dolayısıylatehlikelidir.Onagöre“İnsanin-sanınkurudur.”Bununiçininsanlarherkesingüven-liğinisağlayanbirdüzenaramışlardır.Doğanimetle-rindenyararlanırkenzorabaşvurmaktanvazgeçmeküzere birbirlerine söz vermiş, zora başvurma vegücü,boyuneğecekleribirgücedevretmekiçinara-larındaanlaşmışlardır.Böylecedevletkurulmuştur.

Parçada verilenlere göre, devletin oluşumu ile ilgili aşağıdaki yargılardan hangisi söylenemez?A)Zorunlubirörgütlenmedir.B) İnsanların bencil davranışları, devletin ortaya

çıkmasınanedenolmuştur.C) Bireylerinyetkivegüçlerinibirunsuradevretme-

leriyleoluşmuştur.D) Devletdoğalbirkurumdur.E) Güven duygusu insanları düzen arayışlarına

itmiştir.

6. 15-17.yüzyıldagözlem,eskiçağlardanbuyanayapı-lanbilimselçalışmalarınbiraşamasıdır.Rönesans’taözellikleastronomiveanatomikonusundaciddibil-giler oluşturulması sağlanmıştır. Kontrollü deneylerise özellikle fizik alanında bilimsel hesaplamalaryapılmasını,geçiciaçıklamamodeliolanhipotezle-rin doğrulanmasını sağlayan bilimsel araştırmanınönemlibirbasamağıdır.Budabilimselbilginingüve-nilirliğinioluşturmuştur.

Buna göre bilimsel bilginin güvenilirliğini sağla-yan ölçüt aşağıdakilerden hangisidir?A) BilimselbetimlemeB) BilimselaçıklamaC) BilimselyöntemD) BilimselöndeyiE) Paradigma

7. Modern felsefe olarak isimlendirilen ve XV. - XVII.yüzyıllararasınıkapsayanfelsefidüşüncefaaliyetle-ri,OrtaÇağskolastikdüşüncesistemininyerineakılvemantığadayalıdüşünmeyegeçişinbaşladığıdö-nemdir.Düşüncesistemindekideğişimilkolaraksa-natsal faaliyetlerdekendinigöstermiştir.Cervantes,Dante,Shakespeare,LeonardodaVinci,Michelan-gelogibisanatçılarıneserle0rindedüşünmeveinsankavramlarınınönplanaçıktığıgörülmektedir.

Modern felsefe dönemi ile ilgili verilen parçadan aşağıdaki yargılardan hangisi çıkarılamaz?A) Düşünmefaaliyetlerininyapısındaköklüdeğişik-

liklerolmuştur.B) İnsan kavramı yalnızca edebi eserlerde ifade

olanağıbulmuştur.C) Sanatsaleserlermoderndüşünceningenişkitle-

lereyayılmasınısağlamıştır.D) Sanatçılar,döneminşartlarınıeserlerineyansıt-

mışlardır.E) Düşüncesistemindekideğişiklik,ilkolaraksanat-

takendinibellietmiştir.

8. OrtaÇağ’daevreniyaratanveonusürekliyönetenTanrı aracılığıyla açıklanan evren, 15. yy – 17. yydöneminde,doğayasaları tarafındanyönetilip, fizikve matematik terimleriyle anlaşılabilen maddi birvarlıkalanınadönüşmüştür.Birmakineolaraktasa-rımlanantamamenmadditerimlerletanımlananyenievren anlayışında, doğanın kendine özgümekanikbirdüzenivardır.

Bu parçada 15. yy – 17. yy felsefesinin hangi yö-nünden söz edilmiştir?A) Temelleriniöncekidönemlerinfelsefelerindenal-

masıB) VarolanherşeysorgulamasıC) ToplumsalhayatıdünyevikabuletmesiD) DevletanlayışınıhukukkurallarınadayandırmasıE) Doğayı,deneyveakıllaaçıklaması

98

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

BULMACA ETKİNLİĞİ

18. - 19. yy filozoflarının isimlerini bulmacada bularak örnekteki gibi işaretleyiniz.

1.BERKELEY

2.MONTESQUİEU

3.VOLTAİRE

4.LAMETTRİE

5.HUME

6.ROUSSEAU

7.DİDEROT

8.KANT

9.FİCHTE

10.HEGEL

11.BENTHAM

12.SCHELİNG

13.SCHOPENHAUR

14.MİLL

15.KİERKEGAARD

16.MARX

17.NİETZCHE

A

S

İ

J

H

G

P

C

N

Y

L

E

S

R

U

A

U

J

P

L

O

Z

F

Z

K

R

Z

J

J

Z

L

S

U

Y

Z

Y

İ

E

M

E

D

O

J

D

U

R

İ

T

T

R

E

P

K

K

R

E

G

J

İ

E

D

R

A

A

L

E

U

J

E

A

H

A

Y

U

C

Z

N

E

B

O

A

U

S

H

V

U

U

R

E

S

T

H

N

U

M

E

E

R

T

İ

O

Q

S

U

K

L

S

M

Y

EN

T

L

S

İ

M

A

İ

K

K

R

E

G

C

İ

E

D

R

A

A

E

Y

N

M

B

H

R

E

T

A

E

M

A

X

N

C

A

E

E

U

İ

H

U

Z

A

U

A

L

F

F

F

Y

A

İ

J

Ö

H

İ

T

S

E

A

S

H

A

O

O

F

F

J

F

A

T

99

11. S

ınıf S

arma

l Fels

efe

2. DÖNEM 1. YAZILI

1. J. Locke’un ‘tabula rasa’ kavramını örneklerle açıklayınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

2. Kant,“Algısızkavramlarboş,kavramsızalgılarkör-dür.”demiştir.Bu sözle

I. Hangiproblemalanınayönelikaçıklamalar

II. Hangiyaklaşımakarşılıkgeldiği

III.Neyikastettiğini

Açıklayınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

3. Kant’ın ödev ahlakını bir örnekle açıklayınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

4. Hegel’in diyalektik idealizm kavramını açıklayınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

5. J. J. Rousseau’nun “İnsan özgür doğar oysa heryerdezincirevurulmuştur.”Sözünü açıklayınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

6. Descartes’da yöntemsel şüphe kavramını açıkla-yınız.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

7. Hümanizm nedir? Açıklayınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

8. İnsanruhununtutkularınetkisialtınagirenbiryapı-sıvardır.İnsanıntutkularınınesaretindenkurtuluşu,akılsayesindeolur.

Spinoza’nın bu sözünden ne anladığınızı yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

9. Güçler ayrılığı ilkesini açıklayınız.

...............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................

10. Benimyerimedüşünenbirkitabım,vicdanımınyerinitutanbirdinadamım,perhizim ile ilgilenereksağlı-ğımiçinkararverenbirdoktorumoldumuzahmetekatlanmamahiçgerekkalmazartık.Paraharcayabil-diğimsürecedüşünüpdüşünmememdepekokadarönemli değildir; bu sıkıcı ve yorucu işten başkalarıbenikurtaracaktırçünkü.

Kant’ın bu sözünden ne anladığını yazınız.

............................................................................................................................................................................................................................................................................................................................................