15
تدوین:د ولدخانی امی چتر دانشراتنتشا ا1395 دیته کلی نک1000 رسی مدنیین داد آی

یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

  • Upload
    others

  • View
    2

  • Download
    0

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

تدوین:

امید ولدخانی

انتشارات چتر دانش

1395

1000 نکته کلیدی آیین دادرسی مدنی

Page 2: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

مرکز پخش: تهران خیابان انقالب خیابان 12 فروردین کوچه نوروز پالک 13تلفن مرکز پخش: 66478915 - تلفن فروشگاه کتاب: 66489059

[email protected] :پست الکترونیککلیه حقوق براي مؤلف و ناشر محفوظ است.

سرشناسه : ولدخانی، امید، ۱۳۶۶ - عنوان و نام پديدآور : ۱۰۰۰ نکته کلیدی آیین دادرسی مدنی/

تدوین امید ولدخانی. مشخصات نشر : تهران: چتر دانش ، ۱۳۹۵.

مشخصات ظاهری : ۲۰۴ ص. شابک : ۹78-۶۰۰-۴۱۰-۰۳۳-۵

وضعیت فهرست نويسی : فیپا موضوع : آیین دادرسی مدنی -- ایران-- راهنمای آموزشی)عالی(

موضوع : حقوق مدنی -- ایران KMH۱7۱۰ /رده بندی کنگره : ۱۳۹۵ ۴س8و

رده بندی ديويی : ۳۴7/۵۵ شماره کتابشناسی ملی : ۴۰۳۳۵۵۱

نام کتاب: ۱۰۰۰ نکته کلیدی آیین دادرسی مدنی

ناشر: چتر دانش

تدوين: امید ولدخانی

نوبت و سال چاپ: اول- ۱۳۹۵

شمارگان: ۱۰۰۰

شابک: ۹78-۶۰۰-۴۱۰-۰۳۳-۵قیمت: ۱۵۰۰۰ تومان

Page 3: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 1 کلیات ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 20 باب اول: در صالحّیت دادگاه ها

فصل اول: در صالحّیت ذاتی و نسبی دادگاه ها ������������������������������������������������������������������������������������ نکته 20 فصل دوم: اختالف در صالحّیت ذاتی و ترتیب حل آن ����������������������������������������������������������������������� نکته 55

���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 62 باب دوم: وکالت در دعاوی ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 88 باب سوم: دادرسی نخستین فصل اول: دادخواست ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 88مبحث اول: تقدیم دادخواست ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 88مبحث دوم: شرایط دادخواست ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 92����������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 96 مبحث سوم: موارد توقیف دادخواست مبحث چهارم: پیوستهای دادخواست ��������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 105فصل دوم: بهای خواسته �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 116������������������������������������������������������������������������������ نکته 130 فصل سوم: جریان دادخواست تا جلسه رسیدگی مبحث اول: جریان دادخواست ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 130مبحث دوم: ابالغ ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 135������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 167 مبحث سوم: ایرادات و موانع رسیدگی فصل چهارم: جلسه دادرسی ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 191فصل پنجم: توقیف دادرسی و استرداد دعوا و دادخواست ��������������������������������������������������������������� نکته 216��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 228 فصل ششم: امور اتفاقی ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 228 مبحث اول: تأمین خواسته ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 264 مبحث دوم: ورود شخص ثالث ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 273 مبحث سوم: جلب شخص ثالث ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 284 مبحث چهارم: دعوای متقابل مبحث پنجم: اخذ تأمین اتباع دولت های خارجی ���������������������������������������������������������������������������� نکته 290��������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 298 فصل هفتم: تأمین دلیل و اظهارنامه �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 298 مبحث اول: تأمین دلیل ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 308 مبحث دوم: اظهارنامه ����������������������������������������������������� نکته 311 فصل هشتم: دعوای تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت فصل نهم: سازش و درخواست آن ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 350مبحث اول: سازش ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 350��������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 363 مبحث دوم: درخواست سازش فصل دهم: رسیدگی به دالیل ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 374������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 374 مبحث اول: کلیات ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 395 مبحث دوم: اقرار ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 412 مبحث سوم: اسناد ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 412 الف- مواد عمومی ب - انکار و تردید ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 430����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 436 ج - ادعای جعلیت ����������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 444 د-رسیدگی به صحت و اصالت سند مبحث چهارم: گواهی ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 460��������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 488 مبحث پنجم: معاینه و تحقیق محلی

فهرست موضوعی

Page 4: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

مبحث ششم: رجوع به کارشناس ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 507مبحث هفتم: سوگند �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 535��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 576 مبحث هشتم: نیابت قضایی فصل یازدهم: رأی��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 591مبحث اول: صدور و انشای رأی ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 591������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 607 مبحث دوم: ابالغ رأی ����������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 613 مبحث سوم: حکم حضوری و غیابی مبحث چهارم: واخواهی ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 621مبحث پنجم: تصحیح رأی ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 637������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 643 مبحث ششم: دادرسی فوری باب چهارم: تجدیدنظر ������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 666�������������������������������������������������������������������������� نکته 666 فصل اول: احکام و قرارهای قابل نقض و تجدیدنظر فصل دوم: آرای قابل تجدید نظر ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 669������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 677 فصل سوم: مهلت تجدیدنظر فصل چهارم: دادخواست و مقدمات رسیدگی ��������������������������������������������������������������������������������������� نکته 681فصل پنجم: جهات تجدیدنظر ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 697باب پنجم: فرجام خواهی �������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 718فصل اول: فرجام خواهی در امور مدنی ������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 718مبحث اول: فرجام خواهی و آرای قابل فرجام ������������������������������������������������������������������������������������ نکته 718��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 724 مبحث دوم: موارد نقض �������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 731 مبحث سوم: ترتیب فرجام خواهی ������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 750 مبحث چهارم: ترتیب رسیدگی مبحث ششم: اقدامات پس از نقض ������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 765مبحث هفتم: فرجام تبعی ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 780������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 785 فصل دوم: اعتراض شخص ثالث فصل سوم: اعاده دادرسی ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 798���������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 798 مبحث اول: جهات اعاده دادرسی مبحث دوم: مهلت درخواست اعاده دادرسی ��������������������������������������������������������������������������������������� نکته 809مبحث سوم: ترتیب درخواست اعاده دادرسی و رسیدگی ���������������������������������������������������������������� نکته 816�������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 845 باب ششم: مواعد ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 845 فصل اول: تعیین و حساب مواعد ������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 856 فصل دوم: دادن مهلت و تجدید موعد باب هفتم: داوری ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 864باب هشتم: هزینه دادرسی و اعسار ��������������������������������������������������������������������������� نکته 949فصل اول: هزینه دادرسی ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ نکته 949������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 954 فصل دوم: اعسار از هزینه دادرسی �������������������������������������������������������� نکته 968 باب نهم: مطالبه خسارت و اجبار به انجام تعهد ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 968 فصل اول: کلیات فصل دوم: خسارات ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 981��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� نکته 990 فصل سوم: مستثنیات دین

فهرست موضوعی

Page 5: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

کلیات�������������������������������������������������������������������������������������������11

باب�اول:�در�صالحّیت�دادگاه�ها��������������������������������������������������������������1616 ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل اول: در صالحّیت ذاتی و نسبی دادگاه ها25 �������������������������������������������������������������������������������������������� فصل دوم: اختالف در صالحّیت ذاتی و ترتیب حل آن

27������������������������������������������������������������������ باب�دوم:�وکالت�در�دعاوی

32������������������������������������������������������������������ باب�سوم:�دادرسی�نخستین32 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل اول: دادخواست32 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث اول: تقدیم دادخواستمبحث دوم: شرایط دادخواست��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 32مبحث سوم: موارد توقیف دادخواست��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 33مبحث چهارم: پیوستهای دادخواست���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 3638 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل دوم: بهای خواستهفصل سوم: جریان دادخواست تا جلسه رسیدگی������������������������������������������������������������������������������������������������������� 41مبحث اول: جریان دادخواست���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4142 ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث دوم: ابالغمبحث سوم: ایرادات و موانع رسیدگی�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 4953 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل چهارم: جلسه دادرسیفصل پنجم: توقیف دادرسی و استرداد دعوا و دادخواست���������������������������������������������������������������������������������������� 58فصل ششم: امور اتفاقی���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 6060 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث اول: تأمین خواستهمبحث دوم: ورود شخص ثالث���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 67مبحث سوم: جلب شخص ثالث�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 69مبحث چهارم: دعوای متقابل������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 7172 ���������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث پنجم: اخذ تأمین اتباع دولت های خارجی74 ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل هفتم: تأمین دلیل و اظهارنامهمبحث اول: تأمین دلیل��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 74مبحث دوم: اظهارنامه������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 75فصل هشتم: دعوای تصرف عدوانی، ممانعت از حق و مزاحمت������������������������������������������������������������������������������ 7682 ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل نهم: سازش و درخواست آن82 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ مبحث اول: سازشمبحث دوم: درخواست سازش���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8586 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل دهم: رسیدگی به دالیلمبحث اول: کلیات������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 8689 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث دوم: اقرارمبحث سوم: اسناد������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 92الف- مواد عمومی�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 95ب- انکار و تردید��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 9596 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ ج - ادعای جعلیتد-رسیدگی به صحت و اصالت سند������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 98101 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث چهارم: گواهیمبحث پنجم: معاینه و تحقیق محلی������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 106مبحث ششم: رجوع به کارشناس�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 109113 ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث هفتم: سوگند

فهــرست

Page 6: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

مبحث هشتم: نیابت قضایی����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 120123 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل یازدهم: رأی123 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث اول: صدور و انشای رأیمبحث دوم: ابالغ رأی���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 125مبحث سوم: حکم حضوری و غیابی��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 126مبحث چهارم: واخواهی������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 128130 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث پنجم: تصحیح رأیمبحث ششم: دادرسی فوری���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 131

136��������������������������������������������������������������������� باب�چهارم:�تجدیدنظرفصل اول: احکام و قرارهای قابل نقض و تجدیدنظر����������������������������������������������������������������������������������������������� 136136 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل دوم: آرای قابل تجدیدنظرفصل سوم: مهلت تجدیدنظر ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 138139 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل چهارم: دادخواست و مقدمات رسیدگی141 ������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل پنجم: جهات تجدیدنظر

145������������������������������������������������������������������ باب�پنجم:�فرجام�خواهی145 ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل اول: فرجام خواهی در امور مدنی145 ��������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث اول: فرجام خواهی و آرای قابل فرجاممبحث دوم: موارد نقض������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 146مبحث سوم: ترتیب فرجام خواهی������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 147151 ����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث چهارم: ترتیب رسیدگیمبحث پنجم: مهلت فرجام خواهی����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 152153 ���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث ششم: اقدامات پس از نقض155 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� مبحث هفتم: فرجام تبعیفصل دوم: اعتراض ثالث������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������ 156فصل سوم: اعاده دادرسی���������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 159مبحث اول: جهات اعاده دادرسی�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 159مبحث دوم: مهلت درخواست اعاده دادرسی ����������������������������������������������������������������������������������������������������������� 161163 ������������������������������������������������������������������������������������� مبحث سوم: ترتیب درخواست اعاده دادرسی و رسیدگی

باب�ششم:�مواعد�����������������������������������������������������������������������������169فصل اول: تعیین و حساب مواعد�������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 169فصل دوم: دادن مهلت و تجدید موعد����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 171

174��������������������������������������������������������������������������� باب�هفتم:�داوری

190��������������������������������������������������������� باب�هشتم:�هزینه�دادرسی�و�اعسار190 ��������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل اول: هزینه دادرسیفصل دوم: اعسار از هزینه دادرسی����������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 191

195�������������������������������������������� باب�نهم:�مطالبه�خسارت�و�اجبار�به�انجام�تعهدفصل اول: کلیات������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 195198 �������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� فصل دوم: خساراتفصل سوم: مستثنیات دین������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������������� 200

204���������������������������������������������������������������������������������������� منابع

فهــرست

Page 7: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

سخن انشر

پرطرف دارترین از یکی به منزله ی گرایش هایش، و شاخه ها تمام با حقوق رشته ی رشته های دانشگاهی کشور، تعداد فراوانی از دانشجویان علوم انسانی را به خود جلب کرده است؛ دانشجویانی که پس از تحصیل، وارد عرصه ی خدمت شده و در مناصب و جایگاه های

گوناگون به ایفای وظیفه مشغول می شوند� منابعی که در دانشکده های حقوق، مبنای کار قرار گرفته و تحصیل دانشجویان بر مدار آن ها قرار دارد، در واقع، مجموعه ی کتب و جزواتی هستند که طی سالیان متمادی چنان که

باید تغییر نیافته و خود را با تحوالت و نیازهای زمانه هماهنگ نکرده اند� امری و سودمند، پربار مجموعه های به دانش پژوهان مبرم نیاز که است درحالی این، انکارناپذیر است� به این ترتیب، ضرورت تدوین کتب غنی و ارزشمند برای رفع نیازهای علمی دانشجویان رشته ی حقوق و نیز رشته های متأثر از آن، باید بیش از گذشته مورد توجه قرار گیرد؛ کتاب هایی که روزآمدی محتوای آن ها از یک سو و تناسب آن ها با نیاز دانش پژوهان

از سوی دیگر، مورد توجه و لحاظ ناشر و نویسنده، قرار گرفته باشد� مؤسسه ی آموزش عالی آزاد چتردانش، در مقام مؤسسه ای پیشگام در امر نشر کتب آموزشی روزآمد و غنی، توانسته است گام های مؤثری در همراهی با دانشجویان رشته ی حقوق دقیق رصد با و خود فراوان تجربیات از بهره مندی با که دارد افتخار مؤسسه این بردارد� نیازهای علمی دانشجویان، به تولید آثاری همت گمارد که مهم ترین دستاورد آن ها، تسهیل آموزش و تسریع یادگیری پژوهندگان باشد� انتشارات چتر دانش امیدوار است با ارائه ی خدمات درخشان، شایستگی های خود را در این حوزه ی علمی بیش از پیش به منّصه ی ظهور برساند�

فرزاد دانشور مدیر مسئول انتشارات چتر دانش

Page 8: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

ق�ا ����������������������������������������������������������� قانون اساسیق�م ���������������������������������������������������������� قانون مدنی

ق�ت �������������������������������������������������������� قانون تجارتل�ا�ق�ت �������������������������������������������������� الیحه ی اصالح قانون تجارت

ق�م�ا �������������������������������������������������������� قانون مجازات اسالمیق�آ�د�م ���������������������������������������������������� قانون آیین دادرسی مدنی

ق�آ�د�ک �������������������������������������������������� قانون آیین دادرسی کیفریق�ا�ح ������������������������������������������������������� قانون امور حسبی

ق�ا�ا�م ������������������������������������������������������ قانون اجرای احکام مدنیق�ج�ر ������������������������������������������������������ قانون جرائم رایانه ای

ق�ح�خ ����������������������������������������������������� قانون حمایت خانوادهق�ص�چ ��������������������������������������������������� قانون صدور چک

ق�و ���������������������������������������������������������� قانون وکالتق�ث�ا ������������������������������������������������������ قانون ثبت احوال

ق�ن�ر�ق ������������������������������������������������� قانون نظارت بر رفتار قضاتق�ت�آ�د�د�ع�ا ����������������������������������������� قانون تشکیالت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری

ق�ت�د�ع�ا ������������������������������������������������ قانون تشکیل دادگاه های عمومی و انقالبر�ک ��������������������������������������������������������� رجوع کنید

عالئم اختصاری

Page 9: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

پیشگفتار

بِسِم اهلل الرَّحمِن الرَّحیم َو ُهو َخیُر الّناِصرین

ستایش بی آالیش، یکتا دارایی را سزد که هستی همه از تابش اوست�

»آیین دادرسی مدنی«، مجموع اصول و قواعدی است که خواهان در مقام »طرح« مقام در دادگاه و »دفاع« مقام در خوانده بازرگانی، و مدنی دعاوی حسبی، امور »رسیدگی و صدور رأی«، مکلف به رعایت آن ها هستند� لذا، اصول و مقررات مذکور، مکمل و متمم آن دسته از مقررات حقوقی است که حقوق و تعهدات اشخاص و حدود آن را تعیین می نماید�؛زیرا چنانچه حقوق مورد اشاره به وسیله ی دیگران تضییع یا تواند آیین دادرسی مدنی، می اجرای مقررات با این گونه حقوق، انکار شود، مدعی

شناسایی یا اجرای آن را از دادگاه تقاضا نماید� بنابراین با توجه به مطالب گفته شده، دانستن مقّررات آیین دادرسی مدنی موجب می شود تا حقوقدانان، دادرسان، وکالء و مشاوران حقوقی، در مقام احقاق حقوق اشخاص،

با گام های مؤثر و عملی تری اجرای آن را تضمین نمایند�بر همین اساس، از جمله مواد امتحانی آزمون پذیرش متقاضیان پروانه ی کارآموزی وکالت »آیین دادرسی مدنی« است؛ زیرا کانون وکالی دادگستری بدین طریق قصد دارد تا میزان آگاهی داوطلبان آزمون فوق را در زمینه ی مقررات آیین دادرسی مدنی مورد ارزیابی قرار دهد و بالطبع کسانی از این آزمون سربلند بیرون می آیند که آگاهی نسبتاً قابل قبولی به این قبیل مقررات دارند و می توانند در طرح دعاوی مربوطه و دفاع

از حقوق حقه ی موکل، عملکرد مطلوبی داشته باشند�

Page 10: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

با عنایت به اهمیت فراوان آیین دادرسی مدنی در قبولی داوطلبان در آزمون مذکور و وسعت مطالب مربوط به آن، تدوین و انتشار کلیۀ این مطالب به طور خالصه و نکته ای در مجموعه ای منسجم )1000 نکته( بسیار ضروری است� از سوی دیگر بدیهی است، ارائه ی مطالب فوق، به صورت خالصه، آن هم به زبانی روان و بی تکلف می تواند گام مهمی در میزان آگاهی داوطلبان به شمار آمده و مطمئناً در توفیق آنان بی تأثیر نخواهد بود� مجموعۀ نکات حاضر

در پی تحقق اهداف مذکور فراهم شده است�محترم و فرهیخته مدیر دانشور فرزاد آقای جناب از که می دانم الزم خود بر پایان در و نمودند فراهم را کتاب این انتشار امکان که دانش چتر آزاد عالی آموزش مؤسسه ی همچنین از راهنمایی ها و معاضدت های دوست محترم جناب آقای احد شاهی دامن جانی،

نهایت سپاس و امتنان را داشته باشم� امید ولدخانی

مهر 1394

Page 11: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

11کليات

کلیات

نکته 1: مطابق ماده 1 قانون آیین دادرسی مدنی، دعاوی و موضوعاتی که در مقام رسیدگی تابع اصول و مقّررات این قانون هستند، عبارتند از:

1- کلیه ی دعاوی مدنی: دعاوی مدنی در مفهوِم اعم آن، به معناِی دعاوِی ناشی از روابِط حقوقی اشخاص به جز روابط تجاری آن ها می باشد�

2- دعاوی بازرگانی: دعاوی است که به نحوی مربوط به معامالت تجاری می باشد�3- اموِر حسبی: اموری است که دادگاه ها مکلفند نسبت به آن امور اقدام نموده و تصمیمی اتخاذ نمایند؛ بدون اینکه رسیدگی به آن ها متوقف بر وقوِع اختالف و منازعه بین اشخاص و اقامه ی دعوا

از طرف آن ها باشد�4- سایر مراجعی که به موجب قانون، موّظف به رعایت آن هستند: اصول و قواعد آیین دادرسی مدنی از عموم و کلیت برخوردار است، از این رو در هر مورد که قواعد خاص وضع نشده باشد، به کار

گرفته می شود�

)مرتبط با ماده 1 ق.آ.د.م( �نکته 2: بررسی رعایت مقّررات و تشریفات قانون آیین دادرسی مدنی در سایر قوانین:

الف( قانون امور حسبی: مطابق ماده 2 ق�ا�ح، رسیدگی به این امور تابع مقّررات وضع شده در این قانون است، مگر در مواردی که خالف آن مقّرر شده باشد� بنابراین، مقّررات قانون آیین دادرسی

مدنی در امور حسبی در مواردی حاکمیت دارد که ق�ا�ح نسبت به آن حکمی نداشته باشد�ب( قانون شوراهای حل اختالف: مطابق ماده 18 ق�ش�ح�ا، رسیدگی قاضی شورا از حیث اصول و قواعد، تابع مقّررات قانون آیین دادرسی مدنی و کیفری است� اصول و قواعد حاکم بر رسیدگی به دالیل و مانند آن ناظر به صالحیت، حق دفاع، حضور در دادرسی، رسیدگی شامل مقّررات است� اّما مقّررات ناظر به صدور رأی، واخواهی، تجدیدنظر و هزینه ی دادرسی، مستثنی بوده و تابع مقّررات خود قانون شوراهای حل اختالف می باشد� همچنین مطابق ماده 19 این قانون، رسیدگی به ناظر مقّررات تشریفات، از منظور نیست� مدنی دادرسی آیین تابع تشریفات، از حیث شورا شرایط شکلی دادخواست، نحوه ی ابالغ، تعیین اوقات رسیدگی، جلسه ی دادرسی و مانند آن است�ج( قانون حمایت خانواده: مطابق ماده 8 ق�ح�خ، رسیدگی در دادگاه خانواده با تقدیم دادخواست و

بدون رعایت سایر تشریفات آیین دادرسی مدنی انجام می شود�د( قانون تشکیالت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری: مطابق مواد 10 به بعد ق�ت�آ�د�د�ع�ا، رسیدگی

Page 12: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

نشر چتر دانش/ 1000 نکته کليدی آیين دادرسی مدنی 12

در دیوان عدالت اداری تابع مقّررات خود قانون تشکیالت و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری است، مگر در مواردی که خالف آن مقّرر شده است� مانند تبصره 2 ماده 16، بند ب ماده 62، تبصره ماده

97، بند 3 ماده 111 و ماده 122 ق�ت�آ�د�د�ع�ا� و جرم از ناشی زیان و ضرر مطالبه ی ق�آ�د�ک، 15 ماده مطابق کیفری: دادرسی آیین قانون ر(

رسیدگی به آن، مستلزم رعایت تشریفات آیین دادرسی مدنی است�

)مرتبط با ماده 1 ق.آ.د.م( �نکته 3: برای اقامه ی دعوا، چهار شرط الزم است: 1- منّجز بودن حِقّ مورد ادعا 2- ذی نفع بودن

مدعی 3- محرز بودن ِسَمت از حیِث اصالت و نمایندگی 4- دارا بودن اهلیت قانونی� - برخی از حقوقدانان، وجوِد حِقّ منّجز را از شرایط پیروزی دعوا قلمداد نموده اند� همچنین بیان شده است که، تقدیم دادخواست از شرایط الزم برای شروع رسیدگی دادگاه و بررسی وجود یا عدم شرایط دعوا محسوب می گردد، نه از جمله شرایط اقامه ی دعوا )ر�ک: دکتر عبدا��� شمس، آیین

دادرسی مدنی )دوره پیشرفته(، ج 1، ش 502 الی 504(�

)مرتبط با ماده 2 ق.آ.د.م( �نکته 4: نفع به مفهوم سود، منفعت، بهره و مقابل ضرر و زیان آمده است� ذی نفعی خواهان به این معناست که، در صورت صدور حکم علیه خوانده، باید نفعی نصیب خواهان گردد� در واقع شخصی که اقامه ی دعوا می نماید باید توجیه کند که اگر دعوای اقامه شده، به صدور حکم علیه خوانده

بینجامد، قابلّیت این را دارد که سودی به او برساند�

)مرتبط با ماده 2 ق.آ.د.م( �نکته 5: شخص در صورتی ذی نفع در دعوا شمرده می شود که نفع ادعا شده: 1 - حقوقی و مشروع باشد، بدین معنی که مورد حمایت قانونگذار باشد؛ 2- به وجود آمده و باقی باشد، بدین معنی که وجود نفع برای خواهان منوط به وجود شرط یا معلّق به وقوع امری نباشد )استثناء ماده 114 ق�آ�د�م(؛ 3- شخصی و مستقیم باشد، بدین معنی که شخص در صورتی می تواند اقامه ی دعوا نماید که نفعی

شخصی و مستقیم، در صورِت احراِز حِق اصلِی مورد ادعا، نصیب او شود )استثناء ماده 6 ق�ح�خ(�

)مرتبط با ماده 2 ق.آ.د.م( �نکته 6: شرایط استناد به منابع معتبر اسالمی یا فتاوی معتبر و اصول حقوقی عبارتند از: 1- قوانین موضوعه کامل یا صریح نباشند؛ 2- قوانین موضوعه متعارض باشند )این مورد فقط شامل تعارض باشد(؛ به دیگری نتیجه ی عمل به هر یک عکس نتیجه ی عمل به طوری که قوانین می شود،

Page 13: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

13کليات

3- اصاًل قانونی در قضیه ی مطروحه وجود نداشته باشد�

)مرتبط با ماده 3 ق.آ.د.م( �نکته 7: چنانچه قاضی مجتهد باشد و قانون را خالف شرع بداند، نمی تواند برخالف قانون رأی بدهد؛ بلکه فقط می تواند با این استدالل که قانون خالف فتوای اوست، پرونده را برای ارجاع به شعبه ی

دیگر، ضمن صدور قرار امتناع از رسیدگی نزد رئیس حوزه ی قضایی ارسال دارد� - مطابق نظر برخی از حقوقدانان، با توجه به اصل 4 ق�ا که تشخیص شرعی یا غیر شرعی بودن قوانین بر عهده ی شورای نگهبان است، لذا تبصره ماده 3 ق�آ�د�م، از این لحاظ مورد انتقاد به نظر می رسد� همچنین این امر می تواند موجب تشتت آراء گردد )ر�ک: دکتر علی مهاجری، قانون آیین دادرسی

مدنی در نظم حقوقی کنونی، ص 95، ش 16(�

)مرتبط با تبصره ماده 3 ق.آ.د.م( �نکته 8: موّظف بودن دادگاه ها به تعیین تکلیف نسبت به هر دعوا به طور خاص، مطابق اصل 166 ق�ا، بدین معنی است که احکام دادگاه ها باید مستدل و مستند به مواد قانون و اصولی باشد که بر اساس

آن حکم صادر شده است� در غیر این صورت، حکم مزبور در مرحله ی باالتر قابل نقض خواهد بود�

)مرتبط با ماده 4 ق.آ.د.م( �نکته 9: مطابق ماده 5 ق�آ�د�م، اصل بر قطعیت آراء )اعم از حکم و قرار( است، مگر در مواردی که در قانون قابلیت نقض و تجدیدنظر نسبت به آن پیش بینی شده باشد )موارد مصّرح در مادتین

331 و 332 ق�آ�د�م(�

)مرتبط با ماده 5 ق.آ.د.م( �نکته 10: درخصوص آرای صادره از شوراهای حل اختالف، مطابق ماده 27 این قانون، کلیه ی آرای صادره از این مرجع )به استثنای گزارش های اصالحی( قابل تجدیدنظر خواهی است� همچنین، طبق ماده 65 ق�ت�آ�د�د�ع�ا، کلیه ی آرای شعب بدوِی دیوان عدالت اداری قابل تجدیدنظر خواهی

در شعب تجدیدنظر می باشد�

)مرتبط با ماده 5 ق.آ.د.م( �نکته 11: عقود و قرارداد هایی که در دادگاه ها قابل ترتیب اثر نیستند عبارتند از: 1- عقود و قراردادهایی که مخل نظم عمومی باشند� نظم عمومی در حقوق داخلی به معنای رعایت قواعد آمره ای است که هدف از وضع آن ها حفظ منافع عمومی می باشد� 2- عقود و قراردادهایی که مخالف اخالق حسنه باشد� اخالق

Page 14: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

نشر چتر دانش/ 1000 نکته کليدی آیين دادرسی مدنی 14

حسنه، موازین اخالقی است که نقض آن از سوی مردم آن کشور ناپسند شمرده می شود� 3- عقود و قراردادهایی که مغایر با موازین شرع )مخالف صریح قانون( باشند )مستنبط از مواد 10 و 975 ق�م(�

)مرتبط با ماده 6 ق.آ.د.م( �نکته 12: رسیدگی ابتدایی در مرجع باالتر از مرحله ی بدوی ممنوع است� در واقع، اصل بر این است که به ماهیت هیچ دعوایی تا زمانی که در مرحله ی نخستین نسبت به آن حکمی صادر نشده است، نمی توان در مرحله ی باالتر رسیدگی نمود مگر اینکه قانون تجویز کرده باشد� منظور از مرحله ی باالتر، مرحله ی تجدیدنظر است که رسیدگی ماهوی می نماید و همچنین مرحله ی فرجام که صرفاً

رسیدگی در آن به صورت شکلی می باشد�

)مرتبط با ماده 7 ق.آ.د.م( �نکته 13: مواردی که در قانون تجویز شده است )استثنائات( عبارتند از: 1- دعاوی طاری ورود ثالث و جلب ثالث )دعاوی تقابل و اضافی درصورتی که در مرحله ی بدوی نسبت به آن رسیدگی نشده باشد، بر طبق مفاد ماده 362 ق�آ�د�م، در مرحله ی تجدیدنظر قابل طرح نیستند، زیرا ادعای جدید محسوب می گردند(� 2- رسیدگی به مطالبه ی خسارت ناشی از قرار تأمین خواسته صادره از دادگاه

تجدیدنظر� 3- دعوای ابطال رأی داوری ارجاعی از سوی دادگاه تجدیدنظر�

)مرتبط با ماده 7 ق.آ.د.م( �نکته 14: صراحت ماده 7 ق�آ�د�م، ناظر به حکم است� بنابراین پرونده ای که نسبت به آن قرار صادر ماده 353 ق�آ�د�م، نیست� چنانچه مطابق باالتر ماهوی در مرحله ی قابل رسیدگی است، شده قانونی تشخیص دهد، آن با موازین را مطابق قرار مورد شکایت دادگاه تجدیدنظر درصورتی که دادگاه به ماهوی رسیدگی برای را پرونده نقض، از پس صورت این غیر در می کند� تأیید را

صادرکننده ی قرار عودت می دهد�

)مرتبط با ماده 7 ق.آ.د.م( �نکته 15: اصل بر اجرای احکام دادگاه هاست، به این معنا که مقامات رسمی، اعم از مقامات دادگستری و سایر مقامات دولتی حق تغییر یا جلوگیری از اجرای حکم دادگاه را ندارند، مگر دادگاهی که حکم را صادر نموده و یا مرجع باالتر آن هم منحصراً در مواردی که در قانون توسط قانونگذار تجویز

شده باشد )در غیر این صورت مقام مستنکف مطابق ماده ی 576 ق�م�ا، مستحق مجازات است(�

)مرتبط با ماده 8 ق.آ.د.م( �

Page 15: یدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآshop.chatredanesh.ir/pdf/1000 A.d.m.pdfیدیلک هتکن 1000 یندم یسرداد نییآ

مجموعه نکات کلیدی ویژه آزمون های حقوقی