Okul Temelli Fiziksel Etkinlik Programının Çocukların Fiziksel ...hemarge.org.tr/ckfinder/userfiles/files/2012/2012-2/2012...school-based program prepared for elementary school

Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2012 -2 17

HEMAR-G HEMŞİRELİKTE ARAŞTIRMAGELİŞTİRME DERGİSİ

ÖzetAmaç: Araştırma, ilköğretim çocuklarına yönelik hazırlanan okul te-melli fiziksel etkinlik programının çocukların fiziksel etkinlik bilgi vedavranışlarına etkisini belirlemek amacıyla yapılmıştır. Yöntem: Çalışma Marmara Bölgesi’ndeki bir ilimizdeki bir devletokulunda 7–13 yaşları arasındaki 932 çocuğa ön test-son test uygula-narak yapılan tek gruplu ve yarı deneysel bir araştırmadır. Katılımcı-lara okul temelli egzersiz programı öncesinde ve sonrasında fizikseletkinlik anketi uygulanmıştır. Veriler ki kare, McNemar ve MarginalHomogeneity Test ile analiz edilmiştir. Bulgular: Ön testte düzenli fiziksel etkinlik yapan çocuk oranı % 32,7(n=305), son testte % 39,4 (n=367) bulunmuştur. Son testte düzenli fi-ziksel etkinlik yapan çocuk oranı ön testten önemli olarak yüksektir(p

children’s physical activity knowledge and beha-viors.

Method: The study was a one-group quasi-expe-rimental research carried out administrating pre-test/post-test to 932 children between seven and13 years at a public school in a city in the Mar-mara Region. A physical activity questionnairewas administered to the participants before andafter the school-based exercise program. Datawere analyzed by χ2 test, McNemar’s test, andMarginal Homogeneity Test.

Results: Pre-test rate of the children engaged inregular physical activity was 32.7% (n=305), andpost-test rate was 39.4% (n=367). Post-test rateof the children engaged in regular physical acti-vity was significantly higher than pre-test rate(p

ziksel etkinliğin geliştirilmesi beden eğitimi öğ-retmenlerinin sorumluluğunda görülmekle birlik-te okul hemşireleri fiziksel etkinlik ve sağlık iliş-kisini çocuklara en iyi anlatabilecek sağlık pro-fesyonellerinden biridir. Okul sağlığı hemşireleriproblem çözme süreci kapsamında çocuk ve er-genlerin hareketsiz yaşam ile ilgili tanılamasınıyaparak sorun ve gereksinimler doğrultusundauygun girişimler yapabilirler. Kılıçarslan-Törünerve Savaşer (2010) okula dayalı girişimleri konualan 1999–2006 yılları arasında yapılmış 16 araş-tırmayı inceledikleri çalışmalarında; okul sağlığıhemşirelerinin önemli rollerinin olduğunu, bukapsamda özellikle çocukların diyet, fiziksel et-kinlik gibi davranışlarını sağlıklı hale getirmeyihedefleyen programların gerekliliğini vurgula-mışlardır.17

AmaçAraştırma, ilköğretim çocuklarına yönelik ha-

zırlanan Okul Temelli Fiziksel Etkinlik Programı(OTFEP)’nın çocukların fiziksel etkinlik bilgi vedavranışlarına etkisini belirlemek amacıyla yapıl-mıştır.

Hipotezler:

1. OTFEP sonrasında düzenli fiziksel etkinlikyapan çocuk sayısı artacaktır.

2. OTFEP uygulanan çocukların fiziksel etkin-liğe yönelik bilgileri artacaktır.

3. OTFEP uygulanan çocukların fiziksel etkin-liğe yönelik ilgi ve sevgisi artacaktır.

YöntemÇalışmanın Türü ve Yapıldığı Yer

Araştırma, ön test (ÖT)-son test (ST) uygula-narak yapılmış tek gruplu ve yarı deneysel bir ça-lışmadır.18

Çalışma 2007–2008 eğitim-öğretim yılı güzdöneminde, Marmara Bölgesi’nde yer alan bir ili-

mizdeki bir devlet ilköğretim okulunda uygulan-mıştır. Çalışmanın yapıldığı ilköğretim okulu ortasosyo-ekonomik düzeye sahip yarı zamanlı eğitimsistemi uygulayan ve spor salonu bulunmayan birokuldur. Okulda Hemşirelik Yüksekokulu tara-fından oluşturulan bir sağlık ofisi bulunmakla bir-likte kadrolu okul hemşiresi yoktur.

Evren ve Örneklem

Araştırmanın evrenini, ilköğretim okulu 2-8.sınıf çocukları (N=1215) oluşturmuştur. Okuldatoplam 32 sınıf vardır. Birinci sınıf çocukları (4 sı-nıf) soru formunu cevaplamaları güç olacağı ve fi-ziksel etkinlik için kıyafet değişimindeki güçlük-ler nedeniyle çalışma kapsamına alınmamıştır. Ör-neklem seçimi yapılmayıp evrenin tamamına ula-şılması hedeflenmiş, ancak devamsızlıklar (97ço-cuk) ve eksik veri bildirimi (186 anket) nedeniy-le 932 çocuk ile çalışma tamamlanmıştır.

Veri Toplama Aracı ve Verilerin Toplanması

Veriler, araştırmacılar tarafından ilgili kaynak-lar doğrultusunda hazırlanan anket formu ile top-lanmıştır.19,20 Anketin ilk bölümünde tanıtıcıözellikleri içeren üç soru (sınıf, yaş, cinsiyet),ikinci bölümünde ise fiziksel etkinlik ile ilgili bil-gi ve davranışları içeren 11 soru bulunmaktadır.İkinci bölümde çocukların fiziksel etkinlik yap-ma, spor etkinliklerine katılma ve etkinliği sevmedurumu, ailede fiziksel etkinlik yapan birey olmadurumu vb. sorular yer almaktadır. Araştırmanınen önemli değişkeni olan fiziksel etkinlik yapmadurumu, “Boş zamanlarınızda 30–60 dk. fizikseletkinlik yapar mısınız?” sorusu ile değerlendiril-miştir. Yapmayanlar 1, bazen yapanlar 2, düzenli(her gün) yapanlar 3 olarak kodlanmıştır.

Anketler okul yöneticileri ve öğretmenlerinuygun bulduğu ders saatlerinde, araştırmacılar ta-rafından çocuklara sınıflarında dağıtılmış ve top-lanmıştır. Anket doldurma süresi yaklaşık olarak15 dakikadır.

Okul Temelli Fiziksel Etkinlik Programının Çocukların Fiziksel Etkinlik Bilgi ve Davranışlarına Etkisi


Girişim Programı

Programın amaçları:

1. Düzenli fiziksel etkinlik yapan çocuk sayı-sını artırmak.

2. Çocukların fiziksel etkinlik konusundakibilgi düzeyini artırmak.

3. Çocuklar ile birlikte ailelerin fiziksel etkin-liğe katılımını artırmak.

4. Çocukların fiziksel etkinliğe ilgi ve sevgisi-ni artırmak.

Program, her sınıfa iki kez 45 dakikalık teorikeğitim, iki kez 45 dakikalık fiziksel etkinlik uygu-laması olmak üzere toplam 8 haftada tamamlan-mıştır. Teorik eğitim araştırmacılar ile birlikteokul sağlığı hemşireliği dersi uygulaması yapanhemşirelik bölümü öğrencileri tarafından yürütül-müştür. Uygulamayı ise beden eğitimi öğretmeniile işbirliği içinde araştırmacılar ve hemşirelikbölümü öğrencileri yaptırmıştır. Program öncesin-de ön test, program bittikten 2 ay sonra son testyapılmıştır.

Teorik eğitim, sağlıklı yaşam için fiziksel et-kinliğin önemi, süresi, zamanı, vücuda yararları,fiziksel etkinlik yaparken dikkat edilmesi gere-ken kurallar, yapmamanın sonuçları, spor etkin-liklerine katılmanın yararları konularını içermiştir.Eğitim sırasında fiziksel etkinliğin aile bireyleri-nin hepsi için önemi vurgulanmış ve birlikte yapı-labilecekleri etkinliklere (yürüyüş, dans, jimnas-tik vb) örnekler verilmiştir.

Fiziksel etkinlik uygulaması, aktif grup oyun-ları temel alınarak çocukların yaşına uygun olarakhazırlanmıştır. Programın oluşturulmasında bedeneğitimi öğretmeni ile işbirliği yapılmıştır. Grupoyunları daha sonra boş zamanlarında arkadaşlarıve aileleri ile birlikte zevkle oynayabileceklerioyunlardan seçilmiştir. Uygulama altı aşamadanoluşmaktadır.

1. Isınma koşusu (5 dk.): Çocuklar okul bah-çesinde yavaş bir tempo ile iki tur koşar.

2. Germe egzersizleri (5 dk.): Çocuklar dizçekme, boyun esnetme, bel esnetme, kol çevirmegibi esnetme hareketleri yapar.

3. Balık ağı oyunu (10 dk.): Sayışmayla ebeseçilir. Seçilen ebe diğer oyuncuları yakalamayaçalışır. Yakalanan her oyuncu el ele tutuşarak birağ oluşturur. Ağı oluşturan oyuncular hep birliktediğerlerini yakalamaya çalışırlar. Oyuncuların ta-mamı ağa girdiğinde oyun biter.

4. Top sürme (10 dk.): Oyuncular iki gruba ay-rılır. Her gruba bir top verilir. Grupların yaklaşık30 m. ilerisine bir işaret konur. Başlama işaretiverilince grupların başındaki oyuncular topu süre-rek işarete kadar gider, sırasına döner. İkincioyuncuda topu sürerek aynı şeyi yapar. Yarışı ilkbitiren grup oyunu kazanır.

5. İstop oyunu (10 dk.): Bu oyunda oyuncularbir daire oluşturur. Oyunu başlatmak için oyun-culardan biri ebe olur. Ebe, oyunculardan birininadını söyleyerek topu havaya atar. Top yere dü-şerken, adı söylenen oyuncu topu havada yakalar-sa, başka birinin adını söyleyerek topu yenidenhavaya atar. Topu havada tutamayan oyuncu, to-pu yerden eline aldığında “İstop!” diye bağırır.Kaçışan oyuncular “İstop” dendiği anda oldukla-rı yerde durmak zorundadır. Bu durumda ebe, du-ran oyunculardan birini topla vurmaya çalışır. Vu-rulan oyuncu oyundan çıkar. Vuramazsa ebe ol-maya devam eder ve topu havaya atarak oyun de-vam eder.

6. Soğuma koşusu (5 dk.): Çocuklar çok ya-vaş tempo ile okul bahçesinde bir tur koşar.

Etik Yönü

Çalışma için okul yönetiminden izin alınmıştır.Aileler veli toplantılarında, çocuklar eğitim önce-sinde çalışma konusunda bilgilendirilmiş ve sö-zel onamları alınmıştır.

Ayşa Ergün & Kamer Gür & Saime Erol & Hasibe Kadıoğlu

20 Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi 2012 -2

Çalışmanın Güçlü Yönleri ve Sınırlılıkları

Bir ilköğretim okulunda, çocukların fizikseletkinliklerini geliştirmek için uygulanan progra-mın etkililiğini araştırmayı amaçlayan bu çalışma-nın güçlü yönleri; büyük bir örnekleme sahip ol-ması, kolay uygulanabilir bir program örneğisunması ve ülkemizde yapılan ilk “okul temelli fi-ziksel etkinlik çalışmaları” içinde yer almasıdır.Bu doğrultuda alan literatürüne katkı sağlamakta-dır. Ayrıca çalışma sonuçları, disiplinler arası biryaklaşımla uygulanan okul temelli fiziksel etkin-lik programlarında okul hemşirelerinin rolü ko-nusunda bir örnek oluşturmaktadır.

Çalışmanın uzun süreli sonuçlarının alınama-mış olması, sonuçların çocukların bildirimine da-yalı olması, bir okul ile sınırlı olması ve kontrolgrubunun olmaması araştırma sonuçlarını sınırla-makla birlikte, çalışma ileride yapılacak araştır-malar için temel oluşturacaktır.

Verilerin Değerlendirilmesi

Elde edilen veriler bilgisayar ortamında SPSS17.0 (Statistical Package Program for Social Sci-ences, Ver. 17.0) paket programında değerlendi-rilmiştir. ÖT–ST karşılaştırmalarında, bağımlıgrup analizlerinden yararlanılmıştır. İkiden fazlakategori olanlarda Marginal Homogeneity Test(MHT), ikili kategorilerde McNemar test yapıl-mıştır. Cinsiyete ve ailede egzersiz yapan bireybulunma durumuna göre, karşılaştırmalar ki karetesti ile analiz edilmiştir. Sonuçlar %95’lik güvenaralığında, anlamlılık p



Tablo 1: ÇocuklarınYaptığı/ Katıldığı Spor Etkinlikleri ve Etkinlik Yapmayı Sevme Durumlarının Ön test- Son test Karşılaştır-ması (n=932)

Grafik 1: Çocukların Etkinlik Yapma Durumu: Ön Test - Son Test Karşılaştırması

* Birden çok seçenek işaretlenmiştir.

Çocukların yaptığı/ katıldığıspor etkinlikleri *

Öntest Sontest İstatistik

n % n % χ2McNemar p

Koşma 606 65.0 640 68.7 4.356 0.037Yüzme 405 43.5 481 51.6 21.802 0.0001Futbol 474 50.9 507 54.4 5.785 0.016Voleybol 438 47.0 537 57.6 42.308 0.0001Basketbol 517 55.5 552 59.2 5.518 0.019Hentbol 119 12.8 172 18.5 20.331 0.0001Tenis 214 23.0 230 24.7 1.324 0.250Diğer (tekvando, karate) 51 5.5 58 6.2 0.537 0.464Hiçbir spor etkinliğine katılmayan 36 3.9 22 2.4 3.521 0.061Fiziksel etkinlik yapmayı sevme durumuSeviyor 845 90.7 886 95.1

18.39 0.0001Sevmiyor 87 9.3 46 4.9



tiksel olarak anlamlı fark yoktu (MHT=-3.945,p=0.0001).

Son testte erkek çocukların düzenli fiziksel et-kinlik yapma oranlarında artış, bazen yapanlar veyapmayanların oranlarında düşüş olmakla birlikteön test- son test fiziksel etkinlik oranları karşılaş-tırıldığında farklılık saptanmadı (MHT=-1.845,p=0.065).

ÖT’de çocukların %54.3’ü, ST’de %62.9’u ai-lelerinde fiziksel etkinlik yapan birey olduğunubelirtti. Hem ÖT’de (χ2=114.702, p=0.0001),hem de ST’de (χ2=144.934, p=0.0001) ailesindefiziksel etkinlik yapan birey bulunan ve bulunma-yan çocukların fiziksel etkinlik yapma oranları is-tatistiksel olarak farklı bulundu. Ailesinde fizikseletkinlik yapan birey bulunan çocukların fizikseletkinlik yapma oranı yüksekti.

ÖT’de fiziksel etkinlik yapmadığı belirtilen144 aile bireyinin, ST’de fiziksel etkinlik yaptığı

ifade edildi. Fiziksel etkinlik yapan aile bireyi sa-yısı OTFEP sonrasında istatistiksel olarak anlamlıarttı (χ2McNemar=30.005, p=0.0001).

ÖT’de çocukların %95.1’inin, ST’de%98.4’ünün fiziksel etkinliğin yararlı olduğunudüşündüğü ve ÖT-ST sonuçları arasında istatistik-sel olarak anlamlı fark olduğu belirlendi (χ2McNe-mar=18.367, p=0.0001) (Tablo 2). Fiziksel etkin-lik süresini ve zamanını bilen çocuk oranı ST’deistatistiksel olarak anlamlı olarak yükseldi (sıra-sıyla χ2McNemar = 105,300, p = 0.0001;χ2McNemar = 143,207, p = 0.0001). Fiziksel etkin-liğin yararları konusunda, kalbi koruyucu, kaslarıgüçlendirici ve yaşlanmayı geciktirici özellikleri-ni bilen çocuk oranı ST’de, ÖT’ye göre istatistik-sel olarak anlamlı olarak yüksekti (Tablo 2). Ço-cukların fiziksel etkinlik ile ilgili çeldirici olarakdüzenlenen “fiziksel etkinlik kas ve kemikleri za-yıflatır, sinirliliğe ve şişmanlığa neden olur” gibi

Grafik 2: Cinsiyete Göre Çocukların Etkinlik Durumu: Ön Test - Son Test Karşılaştırması



Bilgi Soruları Öntest Sontest İstatistik

Fiziksel etkinlik yararlı mıdır? n % n % χ2McNemar p

Evet 886 95.1 917 98.4 18.367 0.0001Hayır 46 4.9 15 1.6Fiziksel etkinlik süresiBilenler 426 45.7 633 67.9 105.300 0.0001Bilmeyenler 506 54.3 299 32.1Fiziksel etkinliğin zamanıBilenler 462 49.6 691 74.1 143.207 0.0001Bilmeyenler 470 50.4 241 25.8Fiziksel etkinliğin yararları*Kalbi korur 734 78.8 856 91.8 76.255 0.0001Kas ve kemikleri zayıflatır 76 8.2 67 7.2 0.587 0.444Sinirliliğe neden olur 56 6.0 50 5.4 0.291 0.590Kasları güçlendirir 775 83.2 838 89.9 23.876 0.0001Şişmanlığa neden olur 23 2.5 26 2.8 0.085 0.770Yaşlanmayı geciktirir 634 68.0 791 84.9 97.735 0.0001Fiziksel etkinlik yaparken dikkat edilmesi gereken kurallar*Başlarken ısınma hareketleri yapılmalı 780 83.7 842 90.3 23.551 0.0001Sonrasında ılık duş alınmalı 647 69.4 765 82.1 49.598 0.0001Hızlı başlanmalı 106 11.4 85 9.1 2.797 0.094Birden bırakılmalı 71 7.6 83 8.9 1.043 0.307Fiziksel etkinlik yapmamanın sonuçları*Kalp hastalığı 541 58.0 742 79.6 127.796 0.0001Boğaz ağrısı 76 8.2 91 9.8 1.675 0.196Şeker hastalığı 139 14.9 270 29.0 65.759 0.0001Kızamık 71 7.6 88 9.4 2.393 0.122Kemik erimesi 434 46.6 677 72.6 165.904 0.0001Karaciğer hastalığı 101 10.8 195 20.9 42.817 0.0001Şişmanlık 680 73.0 791 84.9 57.895 0.0001

Tablo 2: Çocukların Etkinlik ile İlgili Bilgilerinin Ön test- Son test Karşılaştırması

* Birden çok seçenek işaretlenmiştir.

seçeneklere verdikleri cevapların, ÖT-ST oranlarıarasında fark yoktu (Tablo 2). Yanlış seçenekleriki testte de benzer oranda işaretlenmişti. Çocuk-ların fiziksel etkinlik yaparken dikkat edilecekkurallar konusundaki bilgileri incelendiğinde,“ısınma hareketleri ile başlanmalı ve fiziksel et-kinlik sonrası ılık duş alınmalı” seçeneklerini işa-retleyen çocuk oranı ST’de, ÖT’ye göre yüksekti(sırasıyla χ2McNemar=23,551, p=0.0001; χ

2McNe-

mar=49,598, p=0.0001) (Tablo 2). Yanlış cevapolan “fiziksel etkinliğe hızlı başlanmalı ve birdenbırakılmalı” seçeneklerinin ÖT-ST oranları arasın-da istatistiksel olarak anlamlı fark yoktu. “Hare-ket azlığı sonucunda oluşabilecek hastalıklar” so-rulduğunda çocukların doğru seçenekler olan kalphastalığı, şeker hastalığı, kemik erimesi, karaciğerhastalığı ve şişmanlığı işaretleme oranı ST’de,ÖT’ye göre, istatistiksel olarak anlamlı olarakyüksekti (Tablo 2).

TartışmaÇalışmamız kapsamında uygulanan Okul Te-

melli Fiziksel Etkinlik Programı, çocukların fizik-sel etkinlik konusundaki bilgi ve davranışlarınıngeliştirilmesinde olumlu katkı sağlamıştır.

Çalışmanın okul temelli yapılması birçok ço-cuğa aynı anda programı uygulama fırsatı vermiş-tir. Literatürde pek çok çalışma, okul temelli fi-ziksel etkinlik programlarının çocuk yararına ol-duğunu göstermiş ve bu tip fiziksel etkinlik prog-ramlarının uygulanmasını önermiştir.11-13,21,22

Dobbins ve diğ. (2009) 6-18 yaşlarındaki çocuk-lara yönelik 2598 okul temelli araştırmayı incele-dikleri derlemelerinde, bu programların fizikseletkinlik süresini artırdığı sonucuna varmışlardır.13

Carlson ve diğ. (2008), fiziksel etkinliği artırma-ya yönelik çalışmaların sınıf davranışları ve per-formans gelişimi üzerindeki olumlu etkilerinivurgulamıştır.23 Benzer çalışmalarda da okul te-melli egzersiz programının etkilerinin olumluyönde olduğu belirtmiştir.9,11

Çocukların pasif yaşamın zararları konusundabilinçlendirilmesi ve hareketli yaşam biçimi dav-ranışlarının kazandırılması okul hemşirelerininsağlığı koruyucu ve geliştirici görevleri arasındayer almaktadır. Hareketsiz yaşamı önlemek, bera-berinde getirdiği rahatsızlıkları tedavi etmektendaha ucuz ve kolay olduğu için girişimlerin erkençocukluk döneminde başlaması gerekmektedir.24

İlköğretim döneminde kazanılan alışkanlıklarınyetişkinlik döneminde de devam edeceği düşü-nüldüğünde, okul hemşirelerine bu konudaönemli sorumluluklar düşmektedir.17

Çalışmamızda OTFEP öncesinde erkeklerinfiziksel etkinlik oranları, kızlardan yüksek bulun-makla birlikte program sonrasında fiziksel etkin-lik oranları yönünden cinsiyetler arasında farkyoktur. OTFEP sonrasında, hem kızlarda hem deerkeklerde fiziksel etkinlik düzeyinde artış ol-makla birlikte kızlarda artışın daha belirgin oldu-ğu ve erkek çocuklarla arasındaki farkı kapattığısaptanmıştır. Literatürde genel olarak erkek ço-cuklar kızlardan daha aktif olarak bildirilmekte-dir.19,20 Bununla birlikte sonucumuza benzer ola-rak yapılan okul temelli programlar sonrasında,kız çocuklarda fiziksel etkinlik düzeyinde yüksel-me olduğunu bildiren çalışmalar da yer almakta-dır.8,25 Çalışma sonuçlarımız, OTFEP sonrasındaçocukların fiziksel etkinlik ile ilgili bilgi düzeyle-rinde artış olduğunu göstermiştir. Yapılan eğitimprogramlarının bilgi düzeyini arttırması beklenenbir sonuçtur. Fiziksel etkinlik ve egzersiz prog-ramlarında temel amaç davranış değişikliği ol-makla birlikte, bilgi artışı fiziksel etkinliğin doğ-ru uygulanmasını sağlamak ve olumsuz sonuçlarıengellemek için önemlidir. Literatürde sonucu-muza benzer olarak bilgi düzeyi artışı bazı çalış-malarda bildirilmiştir.7,26,27

Araştırmamızda koşu, basketbol, voleybol vefutbol gibi spor etkinliklerine çocukların yaklaşıkolarak yarısının katıldığı belirlenmiştir. OTFEP



sonrasında spor etkinliklerine katılan çocuk sayı-sının istatistiksel olarak artmış olması programınetkili olduğunu göstermekle birlikte, bu yaş gru-bu çocukların hemen hemen hepsinin katılabile-ceği bu tip spor faaliyetlerine katılım oranının yi-ne de düşük olduğu görülmektedir. Bu çalışmadakatılmama nedenleri incelenmemekle birliktespor salonu gibi çevresel koşulların bu tip spor et-kinliklerine katılım için önemli olduğu açıktır. Ül-kemizde yapılan çalışmalar sonuçlarımıza benzerolarak çocuklarda spor etkinliklerine katılım ora-nının düşük olduğunu göstermektedir.5,6,28 Okulsağlığı ile ilgili 2010 yılı ulusal sağlık hedefleriiçinde yer alan “Çocukların okulda günlük fizik-sel etkinliklere katılımlarının en az %50 artırılma-sı” hedefi doğrultusunda bu konudaki çalışmala-rın artırılacağı düşünülmektedir.15

Çalışma sonuçlarımıza göre, çocukların büyükçoğunluğu fiziksel etkinliği sevdiğini ifade etmiş-tir. Crımı ve diğ. (2009) fiziksel etkinlik ile egzer-siz ve spor etkinliklerini sevme arasında ilişki ol-duğunu belirtmişlerdir.29 Şirinkan ve diğ.(2008)’nin sonuçları da bu bulguya paralellik gös-termektedir.30 Saris ve diğ. (2003) çalışmalarında,uyguladıkları programda fiziksel etkinlikten zevkalmaya yer verilmesinin programın başarısınıolumlu etkilediğini belirtmişlerdir.31 Hardman(2008) makalesinde, fiziksel etkinliğe ilginin artı-rılarak sürdürülmesinin, çocukların fiziksel ve psi-kolojik yararına olduğuna dikkat çekmiştir.32

Sonuç• Çalışmamız kapsamında uygulanan OTFEP

sonrasında fiziksel etkinlik yapan çocuk sayısıartmıştır.

• Çocukların hemen hemen tüm spor dallarınakatılım oranları ve çocuk ile birlikte ailenin fizik-sel etkinliğe katılımının arttığı görülmektedir.

• Bilgi sorularında doğru yanıt oranı yüksel-miştir.

• Ayrıca program çocukların fiziksel etkinliğisevmelerine katkı sağlamıştır.

Çalışma sonuçları doğrultusunda OTFEP’inkontrol gruplu ve uzun süreli çalışmalarla testedilmesi önerilmektedir.

Yazarların Katkıları

Çalışma tasarımı: A E, K G, S E, H KVeri toplama ve/ veya analiz: A E, K GMakalenin hazırlanması: A E, K G, S E, H K

Kaynaklar1. Sağlık Bakanlığı. Fiziksel etkinlik bilgi serisi.

Irmak H, Kesici C, Çelikcan E, Çakır B (Eds.)Yayın No: 734, Ankara, Klasmat Matbaacılık,2008; 8-12.

2. Webber LS, Catellier DJ, LytleLA, MurrayDM, Pratt CA, Young DR, Elder JP, LohmanTG, Stevens J, Jobe JB, Pate RR. Promotingphysical activity in middle schoolgirls: Trial ofactivity for adolescent girls. Am J Prev Med2008; 34(3): 173-184.

3. Centers for Disease Control and Prevention[Online] Youth Risk Behavior Surveillance—United States 2009. MMWR, 2010; 59(SS-5):1–142. [Electronic version]. Available fromhttp://www.cdc.gov/mmwr/pdf/ss/ss5905.pdf(Accessed 2011 October 08).

4. Kara B, Hatun Ş, Aydoğan M. Kocaeli ilindekilise öğrencilerinde sağlık açısından riskli davra-nışların değerlendirilmesi. Çocuk Sağlığı veHastalıkları Dergisi 2003; 46: 30-37.

5. Öztürk C, Dicle A, Sarı Y, Bektaş M. Okul dö-nemindeki çocukların sağlık durumlarının belir-lenmesi. Milli Eğitim Dergisi 2004; 163: 156-68.

6. Gür K, Ergün A, Yıldız A, Kadıoğlu H, Erol S,Kolaç N, Yurt S, Adana F. Bir ilköğretim oku-lunda Omaha Sistemi’ne göre öğrencilerin sağ-lık problemleri ve hemşirelik uygulamaları.Hemşirelikte Araştırma Geliştirme Dergisi2008; 3: 1-14.



7. Caballero B, Clay T, Davis SM, Ethelbah B,Rock BH, Lohman T, Norman J, Story M, Sto-ne EJ, Stephenson L, Stevens J for the Path-ways Study Research Group. Pathways: A scho-ol-based, randomized controlled trial for theprevention of obesity in American Indian scho-ol children. AJCN 2003; 78(5): 1030-1038.

8. Neumark-Sztainer D, Story M, Hannan PJ, RexJ. New moves: A school-based obesity preven-tion program for adolescent girls. Prev Med2003; 3: 41-51.

9. Pangrazi RP, Beighle A, Vehige T, Vack C. Im-pact of promoting lifestyle activity for youth(PLAY) on children’s physical activity. J SchHealth 2003; 73(8): 317-321.

10. Janssen I, Katzmarzyk PT, Boyce WF, Vereec-ken C, Mulvihill C, Roberts C, Currie C, PickettW. Comparison of overweight and obesity pre-valence in school-aged youth from 34 countriesand their relationships with physical activityand dietary patterns. Obes Rev 2005; 6: 123-132.

11. Zahner L, Puder JJ, Roth R, Schmid M, Guldi-mann R, Pühse U, Knöpfli M, Braun-Fahrlän-der C, Marti B, Kriemler S. A school-basedphysical activity program to improve health andfitness in children aged 6-13 years (Kinder-Sport Studie KISS): Study design of a randomi-zed controlled trial. BMC Public Health 2006;6: 147.

12. Salmon J, Booth ML, Phongsavan P, MurphyN, Timperio A. Promoting physical activity par-ticipation among children and adolescents. Epi-demiol Rev 2007; 29: 144-159.

13. Dobbins M, DeCorby K, Robeson P, Husson H,Tirilis D. School-based physical activity prog-rams for promoting physical activity and ftnessin children and adolescents aged 6-18. Cochra-ne Database Syst Rev. 2009 Jan 21;(1):CD007651. [Electronic version], Availablefrom http://www.cfah.org/hbns/archives/view-SupportDoc.cfm?supportingDocID=727 (Ac-cessed 2011 September 08).

14. Kılıçarslan-Törüner E, Savaşer S. A controlledevaluation of a school-based obesity preventionin Turkish school children. The Journal ofSchool Nursing 2010; 26(6): 473-482.

15. Pekcan H. Okul sağlığı. In Ç Güler, L Akın(Eds.), Halk sağlığı- Temel Bilgiler. Ankara, Ha-cettepe Üniversitesi Yayınları, 2006.

16. Bahar Z. Okul sağlığı hemşireliği. Dokuz EylülÜniversitesi Hemşirelik Yüksekokulu ElektronikDergisi 2010; 3(4): 195-200.

17. Kılıçarslan-Törüner E, Savaşer S. Okul çağı ço-cuklarında şişmanlığın önlenmesi ve erken teda-visine yönelik okula dayalı girişimler: Literatürtaraması. Dokuz Eylül Üniversitesi HemşirelikYüksekokulu Elektronik Dergisi 2010; 3(3):153-160.

18. Aksayan S, Emiroğlu O. Araştırma Tasarımı.İçinde İ Erefe (Ed), Hemşirelikte Araştırma İl-ke Süreç ve Yöntemleri. Birinci baskı, İstanbul,Odak Ofset, 2002; 65-124.

19. Mota J, Santos P, Guerra S, Ribeiro JC, DuarteJA. Patterns of daily physical activity duringschool days in children and adolescents. Am JHum Biol 2003; 15: 547-553.

20. Kudaş S, Ülkar B, Erdoğan A, Çirci E. Ankaraili 11-12 yaş grubu çocukların fiziksel etkinlikve bazı beslenme alışkanlıkları. Spor BilimleriDergisi 2005; 16(1): 19-29.

21. Cale L, Harris J. Interventions to promote yo-ung people’s physical activity: Issues, implica-tions and recommendations for practice. HealthEducation Journal 2006; 65(4): 320-337.

22. Verstraete SJ, Cardon GM, De Clercq DL, DeBourdeaudhuij IM. Increasing children’s physi-cal activity levels during recess periods in ele-mentary schools: The effects of providing gameequipment. Eur J Public Health 2006; 16(4):415-419.

23. Carlson SA, Fulton JE, Lee SM, Maynard LM,Brown DR, Kohl HW, Dietz WH. Physical edu-cation and academic achievement in elementaryschool: Data from the early childhood longitu-dinal study. Am J Public Health 2008; 98(4):721-727.



24. Ritchie LD, Ivey S, Masch M, Woodward-Lo-pez G, Ikeda J, Crawford P. Pediatric overwe-ight: A review of the literature. 2001 [Electronicversion]. Available from: http://cwh.berke-ley.edu/resource/pediatric-overweight-review-literature (Accessed 2011 August 08).

25. Brown T, Summerbell C. Systematic review ofschool-based interventions that focus on chan-ging dietary intake and physical activity levelsto prevent childhood obesity: an update to theobesity guidance produced by the National Ins-titute for Health and Clinical Excellence. Obesrev 2009; 10: 110–141.

26. Amaro S, Viggiano A, Costanzo A, Madeo I,Viggiano A, Baccari ME, Marchitelli E, RaiaM, Viggiano E, Deepak S, Monda M, De LucaB. Kalèdo, a new educational board-game, gi-ves nutritional rudiments and encourages he-althy eating in children: A pilot cluster randomi-zed trial. Eur J Pediatr 2006; 165: 630-635.

27. Harris KC, Kuramoto LK, Schulzer M, Retal-lack JE. Effect of school-based physical activityinterventions on body mass index in children: Ameta-analysis. CMAJ 2009; 180(7): 719-726.

28. Ercan O, Alikaşifoğlu M, Erginöz E, Uysal Ö,Albayrak-Kaymak D. Okul çağı çocuklarınınsağlık davranışları araştırması. Türk Pediatri Ar-şivi 2011; 46 (Özel sayı): 15-8.

29. Crımı K, Hensley LD, Fınn KI. Psychosocialcorrelates of physical activity in children andadolescents in a rural community setting. Inter-national Journal of Exercise Science 2009;2(4): 230-242.

30. Şirinkan A, Erkan Ç, Erdal B, Şirinkan S, BayE, Kürkçü R. İlkögretim 2. kademe öğrencileri-nin beden eğitimi ve spor dersleri hakkındakigörüşleri. Erzurum ili örneği. Atatürk Journalof Physical Education and Sport Sciences 2008;10(1): 52-60.

31. Saris WHM, Blair SN, Van Baak MA, EatonSB, Davies PS, DiPietro L, Fogelholm M, Ris-sanen A, Schoeller D, Swinburn B, Tremblay A,Westerterp KR, Wyatt H. How much physicalactivity is enough to prevent unhealthy weight

gain? Outcome of the IASO 1st Stock Confe-rence and consensus statement. Obes Rev 2003;4: 101-114.

32. Hardman K. Situation and sustainability ofphysical education in schools: A global perspec-tive Hacettepe Journal of Sport Sciences 2008;19(1): 1-22.



/ColorImageDict > /JPEG2000ColorACSImageDict > /JPEG2000ColorImageDict > /AntiAliasGrayImages false /CropGrayImages true /GrayImageMinResolution 300 /GrayImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleGrayImages true /GrayImageDownsampleType /Bicubic /GrayImageResolution 300 /GrayImageDepth -1 /GrayImageMinDownsampleDepth 2 /GrayImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeGrayImages true /GrayImageFilter /DCTEncode /AutoFilterGrayImages true /GrayImageAutoFilterStrategy /JPEG /GrayACSImageDict > /GrayImageDict > /JPEG2000GrayACSImageDict > /JPEG2000GrayImageDict > /AntiAliasMonoImages false /CropMonoImages true /MonoImageMinResolution 1200 /MonoImageMinResolutionPolicy /OK /DownsampleMonoImages true /MonoImageDownsampleType /Bicubic /MonoImageResolution 1200 /MonoImageDepth -1 /MonoImageDownsampleThreshold 1.50000 /EncodeMonoImages true /MonoImageFilter /CCITTFaxEncode /MonoImageDict > /AllowPSXObjects false /CheckCompliance [ /None ] /PDFX1aCheck false /PDFX3Check false /PDFXCompliantPDFOnly false /PDFXNoTrimBoxError true /PDFXTrimBoxToMediaBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXSetBleedBoxToMediaBox true /PDFXBleedBoxToTrimBoxOffset [ 0.00000 0.00000 0.00000 0.00000 ] /PDFXOutputIntentProfile () /PDFXOutputConditionIdentifier () /PDFXOutputCondition () /PDFXRegistryName () /PDFXTrapped /False

/Description > /Namespace [ (Adobe) (Common) (1.0) ] /OtherNamespaces [ > /FormElements false /GenerateStructure true /IncludeBookmarks false /IncludeHyperlinks false /IncludeInteractive false /IncludeLayers false /IncludeProfiles true /MultimediaHandling /UseObjectSettings /Namespace [ (Adobe) (CreativeSuite) (2.0) ] /PDFXOutputIntentProfileSelector /NA /PreserveEditing true /UntaggedCMYKHandling /LeaveUntagged /UntaggedRGBHandling /LeaveUntagged /UseDocumentBleed false >> ]>> setdistillerparams> setpagedevice

Documents

Okul Temelli Fiziksel Etkinlik Programının Çocukların Fiziksel ...hemarge.org.tr/ckfinder/userfiles/files/2012/2012-2/2012...school-based program prepared for elementary school