IVAN D. ILLICH

Ivan lllich 1926 ylnda Viyanada dodu. Roma Gregorian niversiesinde ilahiyat ve felsefeeilimi grd. Salzburg niversitesinde tarih alannda doktorasn verdi. 1951 ylnda AmerikaBirleik Devletleri'ne gitti. New York ehrindeki rlanda-Puerto Rico dn blgesinde yardmc rahipolarak grev ald. 1956 ylndan 1960 ylna kadar Puerto Rico Katolik niversitesine rektryardmcs olarak atand. Bu grevi srasnda, Latin Amerikada grev yapan Amerikal rahipler iinbir eitim merkezinin almalarn ynetti. Illich, Cuernavacadaki Uluslararas DokmantasyonMerkezinin (CIDOC) kuruluunda rol ald. 1964 ylndan beri zellikle Latin Amerika Merkezli BirEndstriyel Toplumdaki Kurumsal Alternatifler zerine aratrma programlar almalarn yrtt.Bilin Kutlamas isimli eseri 1971 ylnda Penguin yaynevi tarafndan yaymland.

Okulsuz Toplum A.B.D.de Harper & Row Yaynevi tarafndan Dnya Perspektifleri Dizisindeyaynland.

ule Yaynlar : 264Dnce Dizisi : 20

Orijinal smi:Deschooling Society

Editr:A.Ali Ural

Ofset Hazrlk:ule

Kapak:Ramazan Erkut

Bask - Cilt:Aliolu Matbaaclk

Ivan D. Illich

OKULSUZ TOPLUM

Trkesi:Mehmet zay

ULE YAYINLARIEyll 2013

SUNU

Kt haberi ne kadar tez ve teferruatl verirsen o kadar iyi. Bize iletilen bir haberin iyi mi, ktm olduuna karar verebilmemiz, dncemizin derinlii ve ufkumuzun geniliiyle balantldr.Szgelimi eitim fakltesinden mezun olduu haberini iyi; su ve elektrik tesisat olmayan bir dakyne retmen olarak atand haberini kt diye niteleyen kiinin bir bildii olsa gerek(!)

Elinizdeki kitapta Ivan llichin, renimin kurumlatrlmasn sorgulad makaleler yer alyor.Henz kk bir ocukken etimizin ve kemiimizin ailemiz ile retmenlerimiz arasnda payedilmesiyle balayan okul maceramz farkl alardan inceliyor Don van; retmenin birprofesyonel olarak sahip olduu yetkilerin, renciyi yaken emeye ynelik kullanmndan szediyor.

Hastanede doup hastanede len, yani bir kurumun eline doan ve kurumlarla dolu bir dnyadayaayp bir kurumda len insanlar olarak durumumuzun pek de i ac olmadn vurguluyor vanlIich. Sertifikalar, makbuzlar, biletler ve bunlar gibi bir sr belge ile kayt altna alnm moderninsan tanmak epey zor bir i. Bizi ilgilendiren kadar, gerekli evrakta yazl ve onayl olmal;kendisi hakkndaki bilgiyi o da belgelerden alyor, ah, bir de gazetelerden.

llich, Trkeye evrilen bir kitabna yazd nszde Szlerimin bir gn Trke olarakokunaca aklmn ucundan bile gemedi diyor. Yazdklarn zihinleri Kurn yetleriyle ve Douanlaryla dolu olanlar deil de, ksa bir sre nce Amerikaya yerlemi kiileri hesaba katarakkaleme aldn belirtiyor.

Bu kitap, kanlmaz olarak gecikmi fakat teferruatl bir kt haber saylsa yeridir sayn okur; birisana yardm elini uzatyorsa hemen kap cann kurtar!

ule

GR

Kamu eitimine ilgi duymam Everett Reimera borluyum. 1958 ylnda Puerto Ricoda onunlakarlancaya kadar btn insanlar etkisi altna alan ve giderek genilemekte olan zorunlu eitimindeerini sorgulamamtm. Sayn Reimerla birlikte, insanlarn ounun renme hakknn okuladevam mecburiyetiyle kstlandn fark ettik. CIDOCda ortaya konulan ve bu kitapta toplananalmalar ona sunduum ve 1970li yllarda birlikte tarttmz anlama taslann bir sonucunuoluturmaktadr. Kitabn son blm Bachofenin Mutterrecht isimli eseri zerine Erich Frommlayaptm bir konumaya dayanan kendi dncelerimin bir rndr.

1967 ylndan beri Meksikadaki Cuernavacada Kltrleraras Dokmantasyon MerkezindeReimerla dzenli aralklarla biraraya geliyorduk. Merkezin yneticisi Valentine Borremans da bizimbu toplantlarmza itirak ediyor ve zaman zaman Latin Amerika ve Afrika gerekleri karsndadncelerimi gzden geirmemi srarla tavsiye ediyordu.

Elinizdeki kitap, ayn zamanda, Bayan Borremansn sadece toplum kurumlarnn deil, yaamfelsefesinin de okulsuzlatrlmas gerektii yolundaki inancn yanstmaktadr.

Okullatrma yoluyla uluslararas eitim uygulanamaz. Eitim iine gnmz okullar tipinde inaedilmi alternatif kurumlar araclyla teebbs edilmi olsa, bu durum uygulanabilir bir halegelecektir. Ne retmenlerin rencilerine kar sergiledikleri yeni tavrlar, ne eitimsel birimlerin(snflarn) hzla yaylmas, ne de pedagojik sorumluluu rencilerin tm yaamlarn iine alacakderecede geniletme teebbsleri evrensel eitim iin vadedilen sonulara ulaabilecektir. Yenieitim olanaklar iin yaplan almalar, kurumsal kartlk ilkesi dorultusundaki aratrmalaradntrlmek zorundadr. Ancak, kurumsal olmayan yaplar her insann yaamnn her anndarenme, paylama ve umursama ansn artracak olan eitim alardr. Eitim hakknda bu yndearatrmalar yrten ve dier kurulu hizmet sektrlerine alternatifler arayan kiilerce ihtiya duyulankavramlarn oluum ve almna yardmda bulunacamz mit ediyoruz.

1970 ylnn ilkbahar ve yaz mevsimi boyunca her aramba bu kitabn eitli blmleriniCuernavacadaki CIDOC programlarna katlanlarla paylatm. tirak edenler birtakm nerileryannda eletirilerini de ortaya koydular. Joseph Fitzpatrick, John Holt, Angel Quintero, LaymanAllen, Fred Goodman, Gerhard Ladner, Didier Piveteau, Joel Spring, Augusto Salazar Bondy veDennis Sullivann yan sra zellikle Paulo Freire, Peter Berger ve Jose Maria Bulnesin grlerinede bu kitapta yer verilmektedir. Eletiride bulunanlar arasnda zellikle Paul Goodman dncemindeimesinde radikal bir tavrla etkili oldu. 1., 3. ve 6. Blmlerde Robert Silversn nemlikatklarn grdm.

Reimer ve ben ortak gerekletirdiimiz aratrmamzn sonularn ayr ayr yaynlamaykararlatrdk. Reimer kapsaml ve dokmanlarla zenginletirdii eserini 1971 ylnda Doubleday &Company ve Penguin Eitim serisinde School is Dead- Okul ld- balyla yaynlad. Reimer ileyaptm grmeler srasnda tandm ve onun sekreterlik hizmetini yerine getiren Dennis Sullivan,Amerika Birleik Devletlerindeki kamu okullar hakknda yaplan gndemdeki tartmalarla ilgilidncelerinin yer ald bir kitab yayma hazrlamaktadr. Bu almalarn Cuernavacada bulunan

CIDOCdaki Alternatif Eitim balkl seminerler dizisine [eletirel bir yaklam olmasbakmndan katk] sunacan mit ediyorum.

Toplumun okulsuzlatrlmas hipotezine yrekten inanr ve desteklerken, ortaya kan bazkarmak ve anlalmas zor konular tartmak, gelimeyi hak eden kurumlan ayrt etmemize yardmcolabilecek kriterleri aratrmak ve hizmet sektrnn hakimiyetindeki bir ekonomiyle tezat tekil edenBo Zaman ann geliimini hzlandracak bu kiisel amalar aydnla kavuturmakniyetindeyim. nk bunlar okullatrlma srecinin yaand toplumsal evrelerde renmeyidesteklemektedir.

Kasm, 1970

1- OKULU NEDEN DEVLET KURUMU OLMAKTAN IKARMALIYIZ?

rencilerin pek ou, zellikle fakir olanlar, okulun kendilerine kazandrd eyi sezgiselolarak bilmektedir. Bu fakir rencilere, iine girdikleri sreci ve gerek yaama ilikin olanbirbirine kartrmalarna neden olacak bir eitim veriyorlar. Bu durum, bir kez belirsiz bir hlaldnda yeni bir mantk devreye giriyor: Bu srece ne kadar ok dahil edilirlerse, o kadar iyi sonualnmaktadr. rencilerin okullulatrlmasna sebep retmeyle renim, byk gelimeyleeitim, diploma ile yeterlilik, akclkla yeni bir ey ortaya koyma arasnda bir karklk yaratlmakistenmesidir. rencinin imgelem gc, deer yerine hizmetin muteber kabul edilmesi sebebiyleokullulatrlmaktadr. Salkl bir yaam iin tbbi tedavi, toplum yaamnda gelime salamakiin sosyal alma, emniyetin tesisi iin polis tekilat, ulusal gvenlik iin askeriye, retkenlik iini rekabeti gerektii ynndeki karmlarn neden-sonu ilikileri [balamlar] yanlanlalmaktadr. Salk, eitim, mevki-makam, bamszlk ve yaratc aba bu hizmetleri verdiiniiddia eden kurumlarn performansna gre tanmlanmaktadr. Bu tr hizmetlerin gelimesihastanelerin, okullarn ve bu sorun ierisinde yer alan dier kurumlarn ynetimlerine daha okkaynak tahsis edilmesine bal bir ileyie sahiptir.

Bu kitapta yer alan makalelerde, deerlerin kurumsallamasnn toplumsal kutuplamaya vepsikolojik kntye yol atn ortaya koyacam. Bunlar, kresel yozlama ve modernlemimutsuzluk srecindeki boyutlu yapy tekil etmektedir. Maddi olmayan ihtiyalar meta halinedntrldnde; salk, eitim, bireysel hareket kabiliyeti, refah ya psikolojik iyilemenin szkonusu olduu hizmetlerin ya da yaplan uygulamalarn neticeleri olarak tanmlandnda kreselyozlama srecinin nasl bir ivme kazandn aklayacam. nk, gelecekle ilgili u andayaplmakta olan aratrmalarn pek ounun bu deerlerin daha fazla kurumlamasna destek olularve bunun aksinin gereklemesine yol aacak koullar tanmlamak zorunda olduumuza inanyorum.Kiisel, yaratc ve zerk ilikilere ve esasen teknokratlarca kontrol edilemeyecek olan deerlerinortaya kmasna hizmet eden kurumlar yaratma imkn salayacak teknolojilerin kullanmlarnnsalanmas ynnde aratrmalar yapmak zorundayz. Gnmzdeki gelecekilik eilimleriniaratrmamz gerekmektedir.

nsan doasn, dnya grmz ve dilimizi ekillendiren modern kuramlarn sahip olduklargenel sorunu ortaya koymak istiyorum. Bu nedenle okulu rnek olarak setim. Tzel devletin dierbrokratik kuramlarn oluturan tketici-aile, siyasi parti, ordu, kilise ve medyay sadece dolaylolarak ele alacam. Okulun gizli mfredatyla ilgili yaptm analiz sayesinde aile yaam, siyaset,gvenlik, inan sistemi ve iletiimin toplumun okulsuzlatrlmasndan fayda salayaca gibi kamueitiminin de ayn sreten fayda salayacan aka ortaya koyacam.

Analizime okulsuz bir toplumun ne anlama geldiini aklayarak balayacam. Bu balamda, dahasonraki blmlerde ele alacam bu yntemle ilintili be zel yap sayesinde aklamalarmkolaylkla anlalabilecektir.

Sadece eitim deil, ayn zamanda, sosyal gerekliin bizatihi kendisi de okullatrlmdurumdadr. Okullatrmann maliyeti ayn mstemlekede yaayan hem fakir hem de zengin iin aa

yukar ayndr. Amerika Birleik Devletlerindeki ehirlerden yirmisinde, gettolarda ve zenginlerinyaad banliylerde her bir renci bana den yllk gider birbirine yakn oranlardadr ve buoran ou zaman fakirler aleyhine dnmektedir. (*) Fakirler ve zenginler, ayn ekilde, yaamlarnynlendiren, hayat grlerinin olumasna neden olan ve onlar iin neyin yasal neyin yasalolmadn tanmlayan okullara ve hastahanelere bamldrlar. Her iki kesime mensup bireyler dekendilerini iyiletirmeyi sorumsuzluk, eitmeyi imknsz addetmekte ve otorite tarafndan cezaimeyyide tehdidi bulunmadka herhangi bir toplum organizasyonunu saldrgan ya da tahripkr olarakgrmektedirler. Her iki grup iin kurumsal uygulamaya kar beslenen gven, ondan bamsz birekilde icraatta bulunmay pheli hale getirmektedir. Kiinin kendine ve topluma besledii resmidayanaklar olan gvendeki gelimilik, Brezilyann kuzeydousunda yaayan halka nazaranWestchesterda daha tipik bir zellik arzetmektedir. Her yerde, sadece eitimi deil, bir btn olaraktoplumu okulsuzlatrmak gerekiyor.

____________________(*) Penrose B. Jackson, lk ve Orta retim Harcamalarndaki Eilim; 1965 ylndan 1968 ylna dek ehir Merkezleri ve

Banliylerin Karlatrlmas, Birleik Devletler Eitim Brosu, Program ve Planlama Deerlendirme Brosu, Haziran 1969.Refah brokrasileri, toplumun imgelem gc zerinde neyin deerli, ve uygulanabilir olduuna

karar veren profesyonel, siyasi ve mli tekel olma iddias tarlar. Sz konusu tekeller sefaletinmodernizasyonunun kklerinde yer almaktadr. Kurumsal bir karl olan her basit ihtiya, yeni birfakir snfn meydana getirmekte ve yeni bir sefalet tanm yapmaktadr. On yl nce Meksikada,kiinin kendi evinde domas, kendi evinde lmesi ve bir arkadann mezar yanna gmlmesi sonderece normal bir yaam dzeneiydi. Kiinin sadece ruhsal ihtiyalar kilise kurumu tarafndangiderilirdi. imdi ise yaamn evde balayp evde sona ermesi sefaletin ya da ok zel bir imtiyazniareti haline gelmitir. Hayatn sona ermesi ve lm, doktorlarn ve cenaze terifatlarnn kurumsalidaresi altnda gereklemektedir.

Temel ihtiyalar toplum tarafndan bilimsel olarak retilmi meta iin talebe dntrldnden,artk sefalet teknokratlarn istedikleri gibi deitirebilecekleri standartlara gre tanmlanmaktadr.Bylece, sefalet kelimesi baz alardan, reklm yaplan maln ideal tketim dzeyine ulaamamkiiler iin kullanlmaktadr. Meksikada yllk eitimden mahrum olanlar fakir kategorisineyerletirilirken, New Yorkda on iki yllk eitimden mahrum olanlar ayn kategoride yer almaktadr.

Fakirler her zaman iin toplumun zayf kesimini oluturmutur. Kurumsal himayeye kar giderekartmakta olan gven; fakirlere yardm edilmesini engelleyen, onlarn psikolojik yetersizlik, kendibalarnn aresine bakamamalar gibi akl almaz thmetler altnda braklmasna yol amaktadr.And Dalarnn yksek platolarnda yaayan kyller, toprak sahipleri ve tccarlar tarafndansmrlmektedir. Limaya yerletikten sonra, siyasi patronlara baml hale gelmiler ve okuleitiminden yoksun olmalarndan dolay ehliyetsiz kiiler konumuna indirgenmilerdir.Modernletirilmi sefalet, bireyin iinde barndrd potansiyelin yitimiyle beraber, koullarzerinde etki gc eksikliiyle birlemektedir. Sefaletin modernlemesi btn dnyay ilgilendirenbir olgudur ve ayn zamanda, bunun nedeni ada azgelimiliin kkeninde yer almaktadr. Elbettebu durum, fakir ve zengin lkelerde farkl grnmler kazanmaktadr.

zellikle Amerika Birleik Devletlerindeki ehirlerde modern sefalet youn bir ekildehissedilmektedir. Dnyann baka hibir yerinde sefaletin bu kadar yksek bir maliyeti olmamtr.Sefaletin ortadan kaldrlmas iin yaplan harcamalar baka hibir yerde bu kadar ok bamllk,kzgnlk, d krkl ve daha fazla talep yaratmamaktadr. Baka hibir yerde, sefaletin sadeceparayla gerekletirilen bir uygulamaya dayandrlmas ve kurumsal bir devrime ihtiya duyulmas bukadar aikr olmamtr.

Bugn Amerika Birleik Devletlerinde siyahlar ve gmenler, iki nesil nce asladnlemeyecek ve nc Dnya insanlarnn pek ouna tuhaf gelecek profesyonel bir onay iincan atmaktadrlar. rnein, on yedi yana gelinceye kadar okulu asan ocuklarnn okula tekrar kabuledilmesi iin, iinden kaytaran bir kayt memuruna ya da hastanede gnl dnyadaki pek okinsann aylk geliri olan altm dolarlk bir yata kendilerine tahsisi iin bir doktora belbalayabilmektedirler. Fakat bu koruma, fakirleri bu tr muameleye daha ok baml klmakta;ilerini, kendi tecrbeleri ve iinde bulunduklar toplumsal kesimdeki olanaklar erevesindedzenlemelerini giderek imknsz hale getirmektedir.

Amerika Birleik Devletlerinde fakirlerin iinde bulunduklar konum modern dnyadaki tmfakirleri tehdit eden koullarla benzerlik gstermektedir. Sz konusu kurumlarn profesyonelhiyerarisi, hizmet sunu biimlerinin ahlki adan geerli olduunu halk inandrdktan sonra,Amerikadaki fakirler, parayla ileyen refah kuramlarnn ikinletirdii ykcldeitirmeyeceklerini kefettiler. Amerika Birleik Devletlerindeki ehir gettolarnda yaayanfakirler, kendi tecrbelerinden yola karak okulsuz toplumun ina edildii toplumsal yapnnyanlglarn gsterebilirler.

Anayasa Mahkemesi Yargc William O. Douglas, Bir kurumu meydana getirmenin tek yolu onufinanse etmektir. der. Bunun ztt da dorudur. Sal, eitimi ve refah tehdit eden bu kuramlardanmali yardm ekmek suretiyle onlarn sebep olduu fakirleme sreci durdurulabilir.

Federal yardm programlarn deerlendirdiimizde bunlar gznnde tutulmaldr. Sz konusuduruma bir rnek vermek gerekirse, 1965-68 yllar arasnda yaklak alt milyon ocuu iindebulunduklar olumsuzluklardan kurtarmak amacyla Amerika Birleik Devletleri okullarna milyardolar harcanmtr. Bu program Title One olarak adlandrlmtr. Bu uygulama, eitim alannda uana dek uygulanan en pahal program tekil etmektedir. Fakat, sz konusu olumsuzluklara sahipocuklarn renimlerinde nemli bir gelime kaydedilememitir. Bu ocuklar, orta gelirli aileleremensup snf arkadalaryla karlatrldnda, seviye olarak bu grubun gerisinde yer almaktadrlar.Ayrca, bu program uygulanrken profesyoneller bu sayya ilve olarak, fakirlik sebebiyle iyieitimden mahrum kalan on milyon ocuun daha var olduunu saptadlar. imdi bu kiilerinellerinde, daha fazla federal yardm talebinde bulunmak iin pek ok neden var.

Daha ok para harcanmasna ramen, fakirlerin eitim dzeyinde ilerleme kaydedilememesininnedeni u maddeyle zellenebilir:

1. Alt milyon ocuun performansn artrmak iin milyar dolar yetersizdir.2. Para, gerektii ekilde harcanmamtr. Farkl mfredata, daha iyi ynetime, fakir ocuklara

yaplacak yardmda arta ve daha ok aratrmaya gerek vardr.3. Eitimle ilgili dezavantaj okul iersindeki eitimle giderilemez. nk asl problem okul

kurumunun ta kendisidir.Para okul btesi balamnda harcand srece, birinci maddenin doruluu geerliliini devam

ettirecektir. Para, gerekten de, dezavantaja sahip pek ok ocuun yer ald okullara harcad. Fakatfakir ocuklarn kendileri iin harcanmad. Sz konusu ocuklar iin harcanmas plnlanan bu paraonu kendi btelerine federal ynetimin mali destei olarak dahil eden okullara devam edenocuklarn yars iin kullanld. Szkonusu maddi imkn eitim iin olduu kadar, ocuklarn bakm,toplumsal rollerin almas ve seimi amacyla kullanlm oldu. Tm bunlarn ilevi kanlmazolarak fiziki ortam, mfredat, retmenler, ynetim ve bu okullarn btelerindeki dier nemliunsurlarda biraraya getirildi.

Salanan bu yardm, fakirler grubuyla okula devam etlikleri iin problemli duruma gelen zenginocuklarn memnun etmek, daha ziyade onlarn giderlerini temin etmek iin harcand. Nihayet, fakir

bir ocuun eitimi srasnda dezavantajl konumuna are olacak ekilde kullanlmas kararlatrlanher bir dolarn sadece kk bir blm okul btesi yoluyla ocua ulaabildi.

Parann beceriksizce harcand da doru olabilir. Fakat, olaanst bir beceriksizlik bile okulsistemini burada belirtilen duruma ulatrmaya yetmez. Okullar, yaplar gerei imtiyaz sahiplerinin,bu konulardaki basklarna direnmektedirler aksi taktirde dezavantaj durumu doabilir. zelmfredat, ayr snflar ya da daha uzun ders saatleri ise ancak daha pahalya malolur ve daha bykayrmlara sebebiyet verir.

Vergi mkellefleri, milyar dolarn, sanki Pentagon iin harcanyormuasna Salk, Eitim veToplumsal Refah Programlar iin alamam durumdalar. u anki ynetim, eitimcilerinmuhalefetine direnebileceine inanabilir. Programda bir kesinti sz konusu olursa orta-snfAmerikallar iin kaybedecek bir ey yok. Fakat yardmn kontrol edilmesi ynndeki taleplerinikendi ocuklar iin isteseler bile, fakir aileler kaybedecek bireyleri olacan dnmektedir.Birileri, btede kesinti yapmann ve krlar artrmann mantkl bir zmnn, Milton Friedman vedierleri tarafndan nerilecek renim yardm sistemine bal olacan mit etmektedir. Vatandanokullamadaki payn sahiplenmesine olanak salayarak, yardmlar makul ve faydal bir biimdedeerlendirilebilir. Bylesi kredi satn alma ilemlerinin okul mfredatna uygun bir ekildesnrlandrlmas, uygulamann daha eit gereklemesine imkn tanyacaktr. Fakat bununla beraber,toplumsal taleplerde bir eitliin salanmas sz konusu olmayacaktr.

u kesin bir ekilde aka ortaya konulmaldr: Bir ocuk, eit nitelikte okul eitimi hakkna sahipolmakla zengin bir ocuun konumunu nadiren elde edebilir. Ayn okula, ayn yata balasalar bilefakir ocuklar, orta snf ocuklar iin pekala mmkn olan eitim olanaklarnn oundanmahrumdurlar. Bu avantajlar evdeki sohbetlerden ve kitaplardan, ocuun holanaca tatil gezilerineve hem okulda hem de okul dnda yer alabilecei farkl ilgi alanlarna dek uzanmaktadr. Daha fakirocuklar, geliim ve eitim amacyla okula baml kaldklar srece, genellikle dierlerinden gerikalacaktr. Fakirlerin, iddia edilen dengesizlikleri gidermek iin sertifika almaya deil, renmeedimlerini gerekletirmelerini mmkn klacak yardmlara ihtiyalar vardr.

Tm bunlar zengin uluslar iin olduu kadar, fakir uluslar iin de sz konusudur. Fakat bu durum,daha ok insan, daha grnr biimde ve ayn zamanda daha yzeysel bir ekilde etkilemektedir.Latin Amerikadaki ocuklarn te ikisi beinci snf bitirmeden okuldan ayrlyor. Fakat bunundourduu sonular Birleik Devletlerdeki denli kt deildir.

Bugn istikrarl ve daha az mahrum edici klasik yoksulluun kurbanlar olan sadece birka lkekalmtr. Latin Amerikadaki pek ok lke ekonomik gelimeye, rekabete dayal tketime ve bununlabirlikte, modernletirilmi sefalete doru bir sre iersindedirler. Bu lkelerin halklar, zenginolmay dleyerek fakir yaamay rendiler. Yasalar alt ile on yllk eitimi zorunlu klmaktadr.Bylesine uzun bir eitim sresi, kk bir aznln katlmyla snrl kalmasna ramen, sadeceArjantinde deil, ayn zamanda, Meksika ve Brezilyada da sradan vatandalar Kuzey Amerikastandartlarna e deer bir eitim arzu etmektedir. Bu lkelerde nfusun ou artk okula bamldr.Sradan bir eitimden daha iyi okullamaya doru bir eilim sz konusudur. Okula kar duyduklarfanatizm, okullamann onlar iki kat smrmesine yol amaktadr. Ayn zamanda, birka kiinineitimi iin halkn yapt yardm orannn artmasna ve pek ok kii tarafndan gerekletirilensosyal denetimin kabul edilmesinde bir arta yol amaktadr.

Paradoksal olarak, okullamann kesinlikle gerekli olduu ynndeki inan, sadece ok az saydainsann okullardan istifade edebildii ve gelecekte de bu saynn ayn olaca lkelerde hakimdir.Latin Amerikada eitimi gerekletirmek iin aileler ve ocuklar tarafndan hl pek ok farkl yolizlenmektedir. Ulusal gelirden okullamaya ayrlan pay, zengin lkelere nazaran belki daha da

fazladr. Fakat yaplan yatrmlar toplam olarak drt yllk zorunlu bir eitim iin bile yetersizdir.Castro, 1980 ylnda lkedeki niversiteleri ortadan kaldraca, tm hayat bir eitim sreci halinegetirecei szn verdiinde sanki okulsuzlamaya doru bir eilime sahipmi gibi konuuyordu.Bununla beraber, orta ve yksek okullarda, dier Latin Amerika lkeleri gibi, Kba da okul yaolarak belirlenen dnemi, sorgulanamaz bir amam gibi ve sadece geici kaynak skntlarndanmeydana gelecek kesintilerle gecikebilecek bir dnem olarak kabul edip ona gre hareket etmektedir.

Birleik Devletlerde ortaya konan fakat Latin Amerikada sadece sz verilmi olmakla kalanuygulamann iki benzer aldatc noktas birbirini tamamlayc niteliktedir. Kuzeyli fakirler, gneylifakirler zerinde silinmez bir iz brakan on iki yllk eitimden mahrum edilmektedirler. Ne Kuzey nede Gney Amerikada fakirler zorunlu eitimden eit pay almaktadr. Fakat, her iki durumda daokullamann mevcudiyeti, fakirlerin kendi eitimleri kontrol etmeyi engellemekte ve onlar bundanmahrum brakmaktadr. Okul, tm dnyada eitim kart bir etkiye sahiptir. Okul eitimde uzman birkurum olarak tanmlanmaktadr. Okulun baarszlklar ounlukla eitimin son derece pahal,karmak, gizli-sakl bir i olduu ynnde bir kant olarak ileri srlmektedir.

Okul, eitim iin salanan paray, insan ve iyi niyeti kendine mal eder. Buna ilve olarak eitimgrevini stlenen dier kurumlar da engellemeye alr. , bo zaman, siyaset, ehir yaam ve aileyaamnn bile kendi balarna eitimin arac olmalar yerine, bunlarn alkanlklar ve bilgibakmndan okula baml olduklar pein olarak kabul edilmitir. Ayn zamanda, hem okul hem dedier kurumlar altndan kalklamayacak bteler ortaya koymaktadrlar.

Birleik Devletlerde, fert bana okul eitimi maliyeti hemen hemen salk uygulamalarmaliyetindeki art kadar hzl gereklemitir. Fakat, hem doktorlar hem de retmenler tarafndanortaya konulan hizmetteki art, ortaya kan sonular asndan son derece ciddi dgstermektedir. Krkbe ya zerindekileri kapsayan salk giderleri, birka kez ikiye katlanmasnaramen, halkn yaam umudunda sadece yzde lk arta neden olmutur. Eitimdeki giderlerinart, ilgin sonular da beraberinde getirmektedir; aksi halde Bakan Nixon, 1970 ylnnilkbaharnda her ocuun okuldan ayrlmadan nce Okuma Hakkna sahip olaca ynnde szvermezdi.

Birleik Devletlerde eitimcilerin, her yl orta okul ve yksek okullarn tmn kapsayaneitliki uygulamalar hayata geirmeleri iin seksen milyar dolara ihtiya vardr. Bu rakam u anharcanmakta olan rakamn iki katndan fazladr. Salk, eitim ve refah projeleri, 1974 ylnda bumaliyetin u anda projelendirilmi krk-be milyar dolara karn yzyedi milyar dolar olacangstermitir. 1969 ylnda Vietnamdaki asker harekatn maliyetlerinin de dahil edildii savunmagiderleri iin yaklak olarak seksen milyar dolar harcam olan Birleik Devletler, aka grldgibi, eit okullama amacndan uzakta bulunmaktadr. Okul maliyetleri ile ilgili almalarda bulunanBakanlk Komitesi, artmakta olan giderleri nasl karlayacan ya da ne gibi bir dzenlemeyapacan deil, aksine bu giderlerden kanmann yollarn aramaktadr.

Zorunlu eit okullamann, ekonomik olarak uygulanamaz olduu itiraf edilmelidir. Latin Amerikalkelerinde her bir mezun renciye harcanm olan kamu maliyeti, (en fakirle en zengin arasndakigruba dahil olan) ortalama bir vatanda iin harcanan parann yzelli ile binbeyz katdr. Bueliki Birleik Devletlerde daha kktr. Fakat ayrm daha da keskindir. Yzde onluk kesimioluturan en zengin ailelerin ocuklanna ynelik zel eitim iin gerekli olan giderler karlanmaktave vakflardan salanan burslardan yararlanabilmelerine olanak salanmaktadr. Fakat bunun yanndazengin kesim, yzde onluk kesimi oluturan en fakir ailelerin ocuklar iin kii bana yaplanharcamayla karlatrldnda, kamu fonlarndan kii bana den gelirin on katn elde etmektedir.Zengin kesimin ocuklarnn okulda daha uzun sre renim grebilmeleri, liseye nazaran

niversitede geirilen bir yln daha pahal oluu ve pek ok zel niversitenin en azndan dolaylolarak vergiden muaf olmalar bunun temel sebeplerini tekil etmektedir.

Zorunlu eitim, kanlmaz bir ekilde toplumu kutuplatrd gibi uluslararas kast sistemine grednya milletleri arasnda bir snflamann olumasna da yol amaktadr. Kastlar halinde dnlenlkelerin eitim alanndaki itibarlar, vatandalarnn okulda geirdikleri yllarn ortalamasna grebelirlenmektedir. Bu deerlendirme, lkenin gayri safi milli haslasyla yakndan ilintilidir ve buyzden de ok daha i karartcdr.

Okullarn neden olduu paradoks ortadadr: Artan masraflar lke iinde ve dnda ykclklarnartrmaktadr. Bu durum, paradoksal bir toplumsal sorun olarak ortaya konmaldr. retiminingidiatnda deiiklik gerekletirilmedike, biyokimyasal kirlenme neticesinde doal evrenin birsre sonra ortadan kalkacana dair inan, gnmzde genel olarak kabul grmektedir. Toplumsal vebireysel yaamn; HEW kirlenmesi ve refahn yol at zorunlu ve rekabete dayal tketiminkanlmaz yan rnlerince ayn oranda tehdit edildii de itiraf edilmelidir.

Okullarn art silahlarn artnda olduu denli ykcdr. Fakat bu ykclk o kadar gzearpmamaktadr. Dnyann her yerinde okul maliyeti GSMH (Gayri Safi Milli Hasla)dan ve rencisaysndan daha hzl art gstermektedir. Her yerde okul iin yaplan masraflar ailelerin,retmenlerin ve rencilerin beklentilerinin ok ok zerindedir. Bu durum, her yerdeokullatrlmam renim iin geni bir plnlamay ve parasal olarak desteklemeyi engellemektedir.Birleik Devletler, hibir lkenin okul sisteminin yaratt talepleri karlayacak denli zenginolamayacan dnyaya kantlamaktadr. nk baarl bir okul sistemi, daha byk bir okul sistemiiin aileleri ve rencileri okullu eitime artlandrmaktadr. Bunun iin gereken maliyet, dahayksek eitim dereceleri talep edildike orantsz bir ekilde artmaktadr.

Eit okul eitimini, geici olarak uygulanamaz kabul etmek yerine, bunun ilke olarak ekonomikanlamda sama olduunu ve buna teebbs etmenin entelektel olarak ksrlatrc, toplumsal olarakkutuplatrc ve bu sistemi destekleyen siyasal sistemin inandrclnn ykc olduunu kabul etmekzorundayz. Zorunlu okul eitimi ideolojisi, mantki bir snr kabul etmemektedir. Beyaz Saray yakngemite ok iyi bir rnek sergiledi. Aday olmadan nce Mr. Nixon tedavi eden psikiyatrisi Dr.Hutschnecker, Bakana alt ile sekiz yandaki tm ocuklar arasnda ykc eilime sahip olanlarnaratrlp ortaya karlmas ve bu ocuklar iin zorunlu bir terapinin salanmas yolunda tavsiyedebulunmutur. Gerekirse, bu tip ocuklarn eitimleri zel enstitlerde gerekletirilmelidir. Bakan,doktorundan gelen bu neriyi deerlendirilmek zere HEWe gnderdi. Gerekten de, ocuklarnsulu bulunmalarndan nce su ilemelerini nlemeye ynelik eitim kamplar okul sistemi zerindeolumlu bir gelime salayabilir.

Eit eitim frsat, gerekten de, hem arzu edilebilir hem de uygulanabilir bir amatr. Fakat bunuancak zorunlu okullatrma ile mmkn saymak; kurtuluu, kiliseyle kartrmak anlamna gelmektedir.Okul, modern proleteryann dnya dini haline gelmi ve teknolojik an fakir insanlar iin faydaszkurtulu vaatlerinde bulunmaktadr. Ulus-devlet, tm halk, gemiin toplum yeliine kabul edilmeritellerine ve hiyerarik terfilere benzemeyen ve bir dizi diplomayla belgelenen gruplara ayrarak,bu sistemi benimsemitir. Fatihler (16.nc yzylda Meksikay ve Peruyu fetheden spanyol fatihler)ve Engizisyon Mahkemesi yoluyla ilahiyatlarn deerlendirilmelerini benimseyen spanyolkrallarnn yapt gibi, modern devlet de okul kaaklaryla ilgilenen iyi niyetli grevlilerin igereksinimleri vastasyla, eitimin ve eitimcilerin deerlendirilmesi iini kendi zerine almtr.

ki yzyl nce, Birleik Devletler, kilise tekelini ortadan kaldrma hareketinde dnyaya nclketmiti. Gnmzde ise, okul tekelini ve ayrmla ilgili nyargy yasal olarak biraraya getiren birsistemin anayasal olarak ortadan kaldrlmasna ihtiya duymaktayz. Modern, hmanist bir toplum

iin haklar yasasnda yaplacak ilk dzeleme u ekilde olmaldr. Devlet eitimle ilgili herhangi biryasa yapma hakkna sahip deildir. Bylece eitimle ilgili kalplam herhangi bir zorunluluk artksz konusu olmayacaktr.

Eitimi devletten bamsz hale getirmek amacyla, daha nceki baz mfredat programlarnndevamna dayal eitim merkezlerini kiralamada, seimde ya da girite yaanan ayrmlar bir kanunlayasaklama sz konusudur. Bu garanti, bir ilev ya da rol iin gereken yeterlilik testlerini haritutmayacaktr. Fakat, kamu gelirinin en yksek harcamalaryla elde edilen bir yetenei renen ya dahibir faydal yetenek veya i ile ilikili olmayan, sadece bir diploma elde edebilmi bir kiininlehine olan u anki mevcut sama ayrm ortadan kaldracaktr. Halk, sadece okulda sahip olduukariyeri herhangi bir ekilde yetkisizletirmekten koruyarak, okulun anayasal bir ekilde devlettenbamszlatrlmas, zerkletirilmesi psikolojik bakmdan yararl olacaktr.

Eitimciler eitimi sertifikayla paketleyip sunmakta srarl olduklarndan, okullama suretiyle neeitimde ne de adalette bir gelime kaydedilebilmektedir. Toplumsal rollerin renimi ve mevkiiokullamada gzden kaybolmaktadr. Bununla beraber, snf geme bakalarnn grne balyken;renim, yeni bir hner ve igr kazanmak anlamna gelmektedir. renme genellikle eitimin birsonucudur. Fakat bir rol seimi ya da bir i piyasas iin yaplan kategori, giderek okula devamsresinin uzunluuna bal hale gelmektedir.

Eitim, renmeyi kolaylatran koullarn seimidir. Adayn, bir mertebe elde etmek iin yerinegetirmek zorunda olduu artlarn bir mfredatn oluturmak suretiyle roller belirlenmektedir. Okul,bu roller iin gereken eitimi salamaktadr, retimi deil. Bu ne mantkldr, ne dezgrletiricidir. Okulda pratik deeri olan niteliklerle balant kurulmadndan dolay mevcutokullu eitim sistemi mantkl deildir. Fakat daha ziyade, bir sre yoluyla bylesi niteliklerin eldeedilebilecei varsaylmaktadr. Bu, zgrletirici ya da eitimsel deildir; nk renmedeki heradm, toplumsal kontroln onaylad daha nceki tedbirlere uygun olan kii iin retimi sakltutmaktadr.

renim program toplumsal hiyeraride daima belirleyici bir rol oynamtr. Bazen, bu doumncesi olabilmektedir: Kader sizi stn bir toplumsal snfa ve aristokrasiye bal klar. Mfredat,bir ritel, bir dinsel dzenleme ya da savata veya avclkta sergilenen ustalklar halini alabilir; ya daeskilerde yaam hkmdarvari hazlar dizisine bal hale gelebilir. Evrensel okullama, rolbelirlemeyi bireysel yaamn tarihinden ayrmak anlamna geliyordu. Herhangi bir iyerinde herkeseeit ans tanma anlamn tard. Gnmzde bile vatandalarn, hatal bir ekilde, okulun belli biramaca uygun renme baarlarna duyduklar gvenin okula bamll saladna inanlmaktadr.Halbuki, okul sistemi, insanlara eit anslar vermek yerine, imknlarn dalmnda tekellemeye yolamtr.

Bireyin bir kabiliyet sergileme eilimini mfredattan ayrabilmek iin, bir kiinin renim tarihiniaratrmak yasak saylmaldr; siyasal ilikileri, kiliseye devam, aile ba, cinsel yaam ya da rkgemii ile ilgili konularda olduu gibi tabu haline getirilmelidir. nceden tasarlanm okullamatemeline dayal ayrm yasaklayan kanunlar yasada yer almaldr. Elbette ki, yasalar neokulsuzlamaya kar nyargy ortadan kaldracaktr ne de bu yasalar kiiyi otodidaktik olmayazorlamak anlamna gelmektedir. Fakat nedenleri ortaya konulmam, haksz ayrmlarn nnegeebilir.

Okul sisteminin dayand ikinci nemli yanlsama, renmenin retme sonunda ortaya ktyolundadr. retme ediminin baz durumlarda, belirli renmelere yardmc olabilecei dorudur.Fakat pek ok insan sahip olduklar bilgilerin ounu okul dnda edinmektedir.

Pek ok renme, kendiliinden olmaktadr ve pek ok plnl renme bile programlanm

eitimin sonucu deildir. Ana-babalar, renmeleri yolunda daha ok zen gstermelerine ramen,normal ocuklar anadillerini kendiliklerinden renmektedirler. kinci bir dili renen ou insanallmadk artlar altnda ve belli bir diziye dayanmayan retim sonunda bunu baarmaktadr; yabykanne ve bykbabalaryla yaarlar, ya seyahat ederler ya da bir yabancnn refakatiylebyrler. Okumadaki akclk da ar mfredat almalarnn bir sonucu deildir. Okuma edimindenzevk alan pek ok insan bu huyu okulda edindiklerine inanmaktadr. Doruluu aratrldndaysa,bunun bir yanlsama olduu ortaya kmaktadr.

Fakat renme ediminin ou geliigzel veya i ya da zevk olarak tanmlanan dier bazaktivitelerin yan rn olarak gereklemesi, plnlanm renmenin plnlanm eitimdenfaydalanmad anlamna gelmez. Bunlarn her ikisi de geliim iin gereklidir. Yeni ve karmak biryetenei elde etme greviyle kar karya kalan, son derece gl bir ekilde motive edilmi renciimdilerde ezber yoluyla okuma, branice, ilmihal ya da arpm tablosu dersi vermi, eski, kafal birokul mdryle btnlemi disiplinden byk yarar salayabilir. Okul, tekrara dayal bu tip eitimyntemini son derece nadir uygulamaktadr ve artk itibar da grmemektedir. Bununla beraber motiveedilmi, normal yetenee sahip bir renci bu klasik yntemde renim grdnde birka ay gibiksa bir srede alt konuya hakim olabilmektedir. Bu, kodlarn geerlilii kadar ifrelemenin,ikinci ve nc dil okuyup yazabilmenin ve cebir, bilgisayar programlama, kimyasal analiz gibi zeldillerin ya daktilografi, saat tamircilii, muslukuluk, demircilik, televizyon tamircilii gibi elyetenei gerektiren iler ya da dans etme, araba kullanma ve dal yapma gibi yetenekler iin degeerlidir.

Belirli baz durumlarda zel yetenek gerektiren renim programna kabul edilme, dier bakayeteneklerde yeterlilie sahip olmay da gerektirebilir. Fakat bylesi n koul isteyen yeteneklerinelde edilmesiyle oluan bir srece kesinlikle baml olmamaldr. Televizyon tamircilii, okur-yazarlk ve biraz da matematii n koul olarak kabul ederken, dalglk; iyi yzme, ofrlk ise buiki koulun ok kk bir ksm kafi gelmektedir.

Beceri renimindeki sre llebilmektedir. Ortalama bir ekilde motive edilmi bir yetikininihtiya duyduu zaman ve en uygun kaynaklar kolaylkla hesap edilebilir. Birleik Devletlerde,yksek seviyede bir akcla ulancaya dein ikinci bir Bat Avrupa dili retiminin maliyeti drtile alt yz dolar arasnda deimektedir. Ortadou dillerinden biri iin gereken eitim suresi Avrupadillerine gre iki kattr. Bu durum, New Yorkdaki on iki yllk bir sreyi kapsayan ve maliyetihemen hemen on be bin dolar bulan okullamayla ok az karlatrlabilir (HfzsshhaDepartmannda alan bir iinin kaldrabilecei bir koul). phesiz ki, sadece retmenler deil,ayn zamanda, matbaac ve eczaclar da yetimelerindeki maliyetin ok yksek olduu yolundakikamusal yanlsamay glendirerek meslektalarnn deerini korumaktadrlar.

Gnmzde okullar, eitim yardmnn ounu kullanma nceliine sahiptir. Karlatrlabilir birokullamaya gre daha az maliyeti olan tekrara dayal eitim, okullarda eitim grmeye tenezzletmeyecek denli zengin olanlar ya ordu ya da byk irketler tarafndan eitimi salanan kiiler iinbir imtiyaz nitelii tamaktadr. Birleik Devletlerde var olan eitimde, bir geliimselokulsuzlatrma programnda ncelikle tekrara dayal eitim iin mevcut olan kaynaklar snrldr.Fakat birey iin, yaamnn herhangi bir annda tanmlanabilir yzlerce yetenek arasnda istediieitimi seebilmesi amac hibir engel sz konusu olmamaldr.

imdilerde, herhangi bir yetenek gelitirme merkezindeki parasz eitim imkn, her yataki fakirbireyler iin snrl olarak sunulabilmektedir. Eitim imkn salayan bir hizmetin insanlara doutanhak olarak verildiini grr gibiyim. Elde ettikleri yardm muhtemelen yaamlarnn erkendnemlerinde elde edememi fakirleri desteklemek iin, daha sonra gelen, sayca oalm

kullanclar iin bu ilgiyi oaltacak bir imkn oluturulabilir. Bu tip, karlksz olarak sunulacakimknlar; pek ok insann rahat bir ekilde, daha hzl, daha ucuz ve okula gre daha az yan etkiyle,youn talep duyan yetenekleri elde etmesine olanak tanyacaktr.

Potansiyel bran retmenleri temininde asla sknt duyulmayacaktr. nk bir yetenee duyulantalep, bir topluluk ierisindeki uygulamasyla artmaktadr. stelik, bir yetenekle megul olan biri,ayn zamanda, onu bakalarna retebilir. Fakat gnmzde, talep edilen ve bir renim gerektirenbranlarn, dier insanlarla paylalmas hususunda engeller vardr. Bu durum ya tekeli ellerindebulunduran retmenler ya da kendi meslektalarnn karn koruyan sendikalar tarafndanoluturulmaktadr. Mteriler tarafndan, altrdklar personel ya da kullandklar sre asndandeil de ortaya koyduklar sonular itibariyle deerlendirilen yetenek gelitirme merkezleri, isizolarak kabul edilenler iin bile herhangi bir phe duyulmadan alma imknlar ortayakoyabilecektir. Gerekten de byle yetenek gelitirme merkezlerinin, iverenin ve sahip olduu igcnn geliimini ve eitim imknlarn bu yolda kullanmay seen kiilere i olana saladhalde, i yerlerinde oluturulamamas iin hibir sebep yoktur.

1965 ylnda Puerto Ricollarla iletiim kurabilmek iin New York blgesindeki retmen vekamu alanlarndan oluan yzlerce kiiye spanyolca retmek gerekmi ve retmen ihtiyacndabir art olmutu. Arkadam Gerry Morris, spanyolca yayn yapan bir radyo istasyonundan Harlemblgesinde ana dili spanyolca olan kiilere gereksinim duyulduu yolunda bir duyuru yapmt. Ertesign, bronun nnde iki yz kadar gen insan bu ii kapabilmek iin srada bekliyordu ve bunlardan -pek ou okuldan atlm- yaklak elli kadar seilmiti. Bu genler, Birleik Devletler YabanclaraHizmet Enstitsnn hizmetinde, niversite mezunu dilbilimcilerce kullanlmak zere hazrlanmspanyolca el klavuzlar zerine eitim grdler ve bir hafta iinde kendi kendilerinin retmenlerioldular. Bu genlerden her biri, spanyolca konumak isteyen drt New Yorkluya bu dili retmekleykmlyd. Alt ay iinde sz konusu bu alma tamamland. Bu blgeden sorumlu KardinalSpellman yzyirmiyedi blgenin her birinde yenin spanyolca konuarak iletiim kurabildiiniaklad. Hibir okul program, elde edilen bu sonula karlatrlamaz.

Bran retmenlerinin azl, sertifikaya verilen abartl nemin neticesidir. Sertifika, piyasamaniplasyonunun alt yapsn oluturmaktadr ve sadece okullatrma zihniyeti iinde mantklgzkmektedir. Gzel sanatlar ve el becerisi gerektiren ilerle uraan pek ok retmen, herhangibir zanaat erbabna gre daha az yetenekli, daha az yaratc ve daha az iletiim kurabilmektedir.Yksek okullarda grev yapan pek ok spanyolca ve Franszca retmeni rettikleri dili, yarmdnemlik sk bir tekrara dayal retimden gemi rencilerin konuabildii doruluktakonuamamaktadr. Puerto Ricoda Angel Quintero tarafndan yrtlen aratrmalar; pek ok gencin,tevik edildiklerinde, gerekli programlar uygulamaya konulduunda ve gerekli aralarla iletiimkurmalar salandnda bitkilere, yldzlarn ve uzayn bilimsel keiflerinin ve bir motor ya da birradyo ilevinin nasl ve niin kefedildiine dair eitim veren pek ok retmenden daha verimli birekilde arkadalarna yararl olabileceklerini ortaya koymaktadr.

Piyasay oluturursak bran renimi iin doacak frsatlar oalabilir. Bu ise, mfredatzorunluluu olmakszn, bir zek programna, son derece yksek dzeyde motive edilmi doruretmeni doru renciyle buluturmaya baldr.

Bamsz, rekabete ve tekrara dayal eitim, ortodoks zihniyetli eitimciler iin saygszlkanlamna gelmektedir; Bu, okulun biraraya getirdii yeteneklerin edinimini insan eitimindenayrmaktadr. Bylece, ne olduu bilinmeyen amalar iin ehliyetsiz retmeye karlk ehliyetsizeitimin gelimesine yol amaktadr.

Sicille ilgili olarak, ilk bakta anlalr gibi grnen bir neriye eilim vardr. Halk tarafndan

desteklenen bu almay Christopher Jencks hazrlamtr. Bu almada, eitim amal kullanmhakk ya renim harcamasyla ilgili burslarn, istedikleri okullarda sz konusu harcamalar iinailelere ya da rencilerin kendilerine kredi olarak verilmesi ileri srlmektedir. Bylesi bireyselbir sahip olma hakkna ve gerekten de, madd kaynaklardan eit ekilde faydalanmas iin birgarantiye ihtiya duymaktayz. ayet bu hak inkr edilirse, sz konusu bu paylam teyit ve talepetmek iin aranacak yasal bir haktr. Bu, giderek artan vergilere kar oluturulan bir garantilemebiimidir.

Bununla beraber, Jencksin bu nerisi, maalesef, muhafazakrlar, liberaller ve radikallerinhepsinin, Amerikan eitim sisteminde pek ok ocua kaliteli eitim salamak amacyla profesyoneleitimcilerin ok az tevik edildikleri yolunda, bir zamanlar yaplan ikyetlere iaret edenaklamalarla balamaktadr. Bu neri, renim giderlerini karlamak amacyla tavsiye edilenburslarn okullamaya ayrlmas gerektii yolundaki ieriiyle, uygulanamaz olduunu ortayakoymaktadr.

Bu durum, topal bir adama bir ift denek verip, bunlar ancak ular birbirine balanrsakullanabileceini art komaya benzer. renim giderleri iin gereken burslarla ilgili olarak yaplanbu neri, sadece profesyonel eitimcilerin deil, ayn zamanda, rklarn, dini okullaryaygnlatrmaya alanlarn ve blclerin de kendi karlar iin kullanabilecekleri bir yapyasahiptir. Tm bunlarn tesinde, bu destein okullu eitim iin kullanlmas ynndeki kstlama,bilgilenmek isteyenlerin deil, kar evrelerinin istifade edebilecei bir neri yapyor Jenckinalmasn. Jenckin, eitimin tekrar finanse edilmesiyle ilgili tartmasna egemen olan okullarnyararna gzken bu ayrm, eitim reformu iin ihtiya duyulan en kritik temel prensiplerden birinegvensizlii ortaya koyabilmektedir. Sz konusu reform, renme insiyatifnin ve sorumluluununrenene ya da reticiye geri dndr.

Okulsuz toplum, renme ediminin iki ynl doasn vurgulamaktadr. Tek bana tekrara dayalretimde gsterilecek srar bir felkete neden olabilir; renmenin dier eitlerine de eit derecedezen gsterilmelidir. Fakat bir yetenei renmek iin okullar yanl yerleri oluturuyorsa, bu durum,ayn zamanda, okullarn eitim iin en kt yer olduklar anlamna gelmektedir. Okul, ksmen bunlararasnda bir ayrm gzetmediinden dolay her iki grevi de doru dzgn yerine getirememektedir.zellikle, mfredat konusuyla ilintili olduundan dolay pek ok okul, yetenek retiminde yetersizkalmaktadr. Pek ok okulda bir yetenei gelitirme anlamna gelen bir program, bununla tamamenalkasz bir dier grevle birletirilmitir. Tarih dersi matematik dersinde gsterilecek gelimeyle veoyun hakkn kazanma da derse devamla irtibatlandrlmtr.

Okullar, zgr eitim terimiyle ifade edeceim, ak ulu, kiisel abalarla elde edilenyeteneklerin aratrmaya ynelik kullanmn tevik eden koullarn dzenlenmesinde bile hibir ieyaramazlar. Buna sebep olan ana etken okulun zorunlu olmas ve okullama adna okullamanngerekletirilmesidir. retmenlerin, kurumda zorunlu olarak kalmalar bylesi kurumlara pheli birimtiyaz kazandrmaktadr. Nasl ki yetenek retiminin, mfredat snrlamalarndan bamsz olmasgerekiyorsa; zgr eitim de devam mecburiyetinden bamsz olmaldr. Kefedici ve yaratcdavran iin, hem yetenek renimi hem de eitim, kurumsal dzenlemeler tarafndan bir ama halinegetirilebilir. Fakat bunlar farkl, genellikle iin doasna da aykrdr.

Pek ok yetenek, tekrarlar yoluyla elde edilebilir ve gelitirilebilir. nk tekrar, tanmlanabilirve ngrlebilir davrann becerisini gerektirmektedir. Bununla beraber, yetenek retimi yeteneinkullanlabilecei koullarn kalclna mit balayabilir. Yine de, yeteneklerin kefedici ve yaratckullanm tekrara dayanmayabilir. retimin bir eidi temel olarak taklide zt olmasna rameneitim, retimin bir sonucu olabilir.

Bu ise, toplum tarafndan salanan anlara vukufiyeti salayan ifrelerin bazlarna sahip olanpartnerler arasndaki ilikiye; hafzasn yaratc bir ekilde kullanan kiilerin hepsinin eletirelniyetine, soruyu soran ve onun muhatab iin yeni kaplar aan beklenmedik srpriz sorularadayanmaktadr.

Yetenek retimi, standart cevaplar/tepkiler gelitirmek iin renene izin veren koullarndzenlenmesine baldr. Eitsel rehberler ya da retmenler, onlar birbirleriyle eletirir. Bylecerenme gerekleebilir. retmen, bireyleri, kendilerine ait, ortaya konulmam sorulardanbalayarak biraraya getirir. ounlukla, ortaya koyduu bilmeceyi formle etmesi amacyla renciyeyardmc olur. Ayn metinde ayn konuyu kefetmek iin sadece anlalr bir aklama ona eini bulmagcn kazandracaktr.

Eitsel amalar iin eler oluturmay hayal etmek, balangta bir oyun iin bran reticileri veeler bulmaya gre daha zor gzkmektedir. Bunun sebebi, okulun iimizde meydana getirdii ve bizitenkiti bir konuma sokan derin korkudur. Yeteneklerin sertifikaya dayanmayan deiimi -arzuedilmeyen yetenekler de olsalar- daha ok tahmin edilebilir. Bununla beraber, kendileri iintoplumsal, entelektel ve duygusal olarak nemli olan belirlenmi bir konuyu paylaan insanlararasndaki snrl buluma ansna gre daha az tehlikeli gzkmektedir.

Bir retmen olan Brezilyal Paulo Freire bunu kendi tecrbesinden biliyor. Herhangi biryetikinin, zmledii ilk kelimeler siyasal bir anlam ieriyorsa krk saatlik bir zaman diliminikapsayan bir konuda okuma eylemine balayabileceini ortaya koymutur. Freire, elinde bulunanretmen kadrosunu kylere gidebilecek veya bir kuyuya girebilecek ya da patronlara verilmesigereken borlarla ilgili bileik faiz gibi gndemin nemli konularna iaret eden konumalaranlayabilecekleri ekilde eitiyor. Kyller bu anahtar kelimeleri tartmak iin akamlar birarayageliyorlar. Pek anlaml gelmese de tahtada yazl olan bu kelimelerin herbirini farketmeyebalyorlar. Harfler gerein gizini zmeye ve bir problem olarak stesinden gelinebilir olmayadevam ediyor. Sk sk tartmaclarn toplumsal bilinlerinin nasl gelitiine ve okumay renirrenmez nasl hzla siyasal bir harekette bulunmaya sevkedildiklerine tank olunuyor. Yazdklarylagerei kendi elleri arasna alm grnyorlar.

Kalemlerin hafif oluundan ikyet eden bir adam hatrlyorum. Kalemler bir krek kadar arolmadndan bu insanlar kalemleri kullanmakta zorluk ekiyorlard. almaya giderkenarkadalaryla beraber durup tarttklar bir kelimeyi apasyla topran zerine yazan bir adamvard. Arkadam Freire, eitimciler tarafndan beenilen nceden belirlenmi kelimeler etrafndasrdrlen almalar yrtmeyi reddederek, tartmaclarn snf ortamna getirdikleri kelimelererevesinde bir alma srdrmeyi tercih ettiinden dolay, 1962 ylndan beri oradan orayagerek srgn hayat yaamaktadr.

Baarl bir ekilde okullatrlm insanlar arasnda eitim birliktelii oluturmak farkl birgrevdir. Ciddi gazete okuyucular arasnda bile bylesi bir yardma ihtiya duymayanlar aznltekil etmektedir. ounluk bir slogan, kelime ya da resim hakknda tartmak amacyla bir arayagetirilemez ve getirilmemelidir de. Fakat fikir gene ayndr: Kendi insiyatiflerine gre belirlenmi vetanmlanm bir problemi tartmak amacyla biraraya gelebilmelidirler. Yaratc ve aratrcrenmeyi gerekletirmek iin ayn terimler ya da problemlerle kafas karm partnerlere ihtiyavardr. nemli niversiteler programlarnda ok sayda derse yer vererek insanlar bir arayagetirmede baarsz olmaktadrlar ve mfredata, ders yapsna ve brokrasiye baml olduklarndangenellikle baarszla uramaktadrlar. niversitelerin de dahil olduu okullarda; ncedenbelirlenmi problemlerle, rituel olarak tanmlanm oturumlarla ilgilenmek iin snrl sayda insannzaman ve motivasyonunu elde etmek zere pek ok kaynak harcanmaktadr. Okula radikal bir

alternatif olarak, ayn sorunla motive edilmi dierleriyle kendi sorununu paylamak iin her bireyeeit ans verecek bir a ya da servis oluturmaldr.

Entelektel bir eletirmenin, bu uygulamann New Yorkda nasl baarlabilecei yolundakigrm vererek ne demek istediimi bir rnekle aklayaym. Verimli bir zaman ve cretle herbirey, tartabilecei bir partner bulmak amacyla kendi adresini, telefon numarasn, tartmakistedii kitab, makaleyi ya da filmi bilgisayar ortamna aktarr. Ayn giriimde bulunmu dierbireylerin listesini mektupla birka gn iersinde elde edebilir. Balangta yalnzca ayn konuhakknda diyalog kurmak isteyenlerce bilinebilecek kiilerle bir toplant tertip etmek amacyla buliste kendisine bilgisayar yardmyla iletilir.

nsanlar, belirli bir konuya kar duyduklar ilgilere gre biraraya getirmek son derece basittir.Bu uygulama bireylere nc bir ahs tarafndan yaplan bir aklamay veya eseri tartmak zeredosta bir arzu temeline dayal olarak toplanty tertip etme insiyatifini verir. Bu istee kargenellikle itiraz yaplmakladr. Bunlar sadece nerimle eilimin okulsuzlatrlmasna verenimi toplumsal kontrolden ayrmaya ynelik kklemi kar ka dikkat ekmek iinaydnlatmak istediim bu teoriyi akla kavuturmak amacyla deil, ayn zamanda, u anda renmeamalar iin kullanlmayan mevcut kaynaklar, nermeye yardmc olabileceinden dolay datartacam.

Yaplan birinci itiraz udur: Kendini tanmlama niin bir fikre ya da bir konuya dayanmamaktadr?Bylesi sbjektif terimler kesinlikle bir bilgisayar sisteminde de kullanlabilir. Siyasal partiler,kiliseler, sendikalar, kulpler, yerel toplant merkezleri ve profesyonel kurumlar bu ekilde kendieitim almalarn dzenlemektedirler ve aslnda okul sistemine benzer bir dzen ierisinde hareketetmektedirler. Belirli konular aratrmak amacyla insanlar bir araya getirmektedirler. Buinsanlarla nceden belirlenmi ortak ilgilerle ilgili kurslar, seminerler ve mfredat erevesindebir alma gerekletirilmektedir. Bu ekilde, konuya gre insanlar biraraya getirme retmenmerkezlidir. Biraraya gelenlerin, tartmay balatmak amacyla bir otoritenin hazr bulunmasnaihtiyac vardr.

Aksine, sadece kitap, film vblerinin isimleriyle insanlar biraraya getirmek zel dili, terimleri veierisinde verili bir problem ya da bir gerein vurguland ereveyi belirlemeyi yazarabrakmakta ve uygulamaya balamay bekleyen kiilerin kendilerini bir bakasna tantmalarna imkntanmakladr. rnein, insanlar kltrel devrim fikri etrafnda biraraya getirmek genellikle yakarkla ya da demagojiye yol aar. Dier yandan Mao, Marcuse, Freud ya da Goodman tarafndanyazlan bir makaleyi anlamak amacyla birbirlerine yardmc olma istei duyan kiileri birarayagetirmek Lombardiyal Peter hakknda Aquinasn yorumlarna Sokrat tarafndan yapld farkedilenaklamalar etrafnda kurulan Platonun Diyaloglarndan gelen zgr renme gelenei vazifesigrr. Bir konu bal etrafnda insanlar biraraya getirme fikri temelde, rnein Byk Kitaplarlailintili olarak kurulmu kulplerle ilgili teoriden farkllk arzetmektedir. Chicagolu bazprofesrlerin seimine gvenmek yerine, ortak ilgilere sahip iki kii daha geni analizler iinherhangi bir kitab seebilir.

kinci itiraz udur: Bylesi bir tartma partneri arayanlarn niin ya, gemi birikim, dnyagr, yeterlilik, deneyim ya da dier tanmlanabilir karakteristikleri dahil etmelerine de izinverilmiyor? niversitelerin bazlarnda, bylesi ayrmc kstlamalarn temel organizasyon aralarolarak bir konu bal etrafnda eletirme yapmak iin oluturulmamas iin bir neden yoktur.Seilmi bir kitabn yazarnn sunulduu ya da betimlendii bir toplantya ilgi duyan kiilerin birarayagelmesini tevik etmek iin tasarlanm ya da selahiyetli bir danmann varlnn garanti edildiiveya sadece tartmann yapld konuya kar zel yaklamlar olan insanlar arasnda yaplacak bir

toplantya izin verilecei bir sistem oluturulabilir. renmenin zel amalarn baarma yolunda bukstlamalarn her biri iin avantajlar bulunabilir. Fakat bylesi kstlamalar nermenin gereknedeninin, insanlarn kibirli olduu yolundaki nyargdan doan bir kmseme olduu endiesinitayorum. Eitimciler, anlayamayacaklar ve sadece ilgi duyduklar iin okuduklar bir metinhakknda bir ey bilmeyen, cahil bir kiiyle bulumak istemiyorlar.

nc itiraz: Biraraya gelmeyi arzulayanlara mekan, program, film gsterimi salanmak suretiylebiraraya gelmelerini hzlandracak sradan yardmlar niin salanmyor? imdilerde tm bunlarhantal brokrasiyi karakterize eden btn eksikliklerle birlikte okullar tarafndangerekletirilmektedir. Toplantlarn inisiyatifini biraraya gelecek kiilerin kendilerine brakrsak hikimsenin eitim birimi olarak snflandrmayaca szkonusu organizasyonlar bu ii muhtemelen dahaiyi yapacaktr. Yaptklar ileri eitim toplantlar iin cazip hale getirmek suretiyle,gerekletirdikleri hizmetleri artrabilecek olan restaurant sahiplerini, yaynclar, telefonservislerini, maaza departman sorumlularn ve banliy trenlerinde grevli memurlar dnyorum.

Partnerler, bir kafeteryada ilk toplantlarnda zerinde karar verilmi kitab tartmaya aarakkimliklerini sergileyebilirler. Bu tip toplantlar dzenleme inisiyatifine sahip kiiler ilgilerinibelirledikleri insanlar biraraya getirmek iin alnt yapacaklar maddeleri daha sonrareneceklerdir. Bir ya da birka yabancyla beraber tartmay belirleme riski zaman kaybna, hayalkrklna ya da bir koleje bavuran kiinin stlendii riske gre daha az honutsuzlua yol aar. Birmagazinde yer alan herhangi bir makaleyi tartmak iin bilgisayar ortamndaki iletiimle 4.Caddedeki bir kafeteryada dzenlenmi olan toplantnn bir kahve iimi sresinden daha uzunolmas, yeni bilgilerle snrl kalnmas konusunda kimseyi zorunlu tutmaz. Bu durumun, modern ehiryaamnn kolay kolay anlalmazlna nfuz etmeye, yeni arkadalklara, kiinin kendi setii iineve eletirel okumasna yardmc olma ans yksektir. (Kiilerin okuma ve toplantlarn bir kaydnnFBI tarafndan ele geirilebilecei gerei inkr edilemez. Bu durumun 1970lerde herkesiendielendirmesi, toplantlarda konu dna taan mnasebetsizliklere meydan vermemek iinvergisini, ister istemez deyen zgr insan iin sadece elendirici bir unsurdur.)

Hem sahip olunan yeteneklerin deiimi hem de partnerlerin biraraya getirilmesi eitimin tmimknlara ramen eitim olduu kans zerine temellendirilir. Uzman bir kurumdaki bir proje deil,ayn zamanda, tm toplumun harekete geirilmesi popler kltre nclk edebilir. renmede sahipolduu yeterlilii denemek amacyla her bir bireyin sahip olduu eit hak, sertifikal retmenlerceengellenmektedir. retmenlerin yeterlilii okullarda yaplabilecek faaliyetlere gre kstlanmtr.Daha da tesi, i ve bo zaman sonu olarak birbirine yabanclamtr. Seyirci ve iinin, kendileriiin belirlenmi tekdzelie uymaya tamamiyle hazr vaziyette ilerine geldikleri farzediliyor.nsanlarn, bir rnn ekline, aklamasna ve reklmna adapte olmas, okullama tarafndangerekletirilen fornel eitim lsnde kendi rollerinin oluumuna da katk salamaktadr.Okullatnlm topluma radikal bir alternatif olarak yetenek ve onlarn eitimsel kullanmnn formelbir ekilde elde edilmesi iin sadece yeni formel mekanizmalara ihtiya duyulmaz. Okulsuzlatrlmbir toplum, tesadfi ve gayri resm eitimi doru bir yaklam olarak vurgular.

Tesadfi eitim artk kylerdeki ya da ortaa ehirlerinde grlen renme ekillerine geridnemez. Modern insan marjinal kald pek ok yapnn anlamn nasl bulacan renmekzorundayken, geleneksel toplum anlaml yaplarn tek merkezli bir dngler sistemine benziyordu.Kyde dil, mimari, i, din, aile gelenekleri karlkl olarak aklayc ve destekleyici ekildebirbirleriyle tutarllk iersinde bulunuyordu. Birinde meydana gelen gelime dierindeki gelimeyigerekli klyordu. Ayakkab tamircilii ya da lhi syleme gibi belli bir amaca uygun raklk bileuzmanlk edinilmi almalarn bir rnyd. Bir rak, usta ya da retici konumunu asla elde

edemediyse da hl ayakkab tamirine ya da grkemli kilise hizmetine yardmc oluyordu. Eitimzaman iin ne ile ne de bo vakitle rekabet ederdi. Hemen hemen btn eitim ii karmakt, yaamboyu sren plnlanmam bir sreci ierirdi.

ada toplum bilinli tasarmlarn bir sonucudur ve eitim frsatlar onlara uygun olaraktasarlanmak zorundadr. Okul vastasyla belli bir amaca uygun olarak gelitirilmi, tm gnkapsayan eitime olan gvenimiz gnmzde azalmaktadr. renmek ve retmek iin daha farklyollar bulmak zorundayz. Tm kurumlarn eitim nitelii tekrar artmak zorundadr. Fakat bu sonderece belirsizlik tayan bir tahmindir. Bu durum, ehirlerde yaayan modern insann, liberalokullarn en azndan baz renciler iin salad sahte eletirel bamszla sahipmi gibigrnmesinden bir kez kurtulduunda, eitim ve idarenin dourduu etkili srecin kurban olacaanlamna gelebilmektedir.

Bu durum, insanlarn kendilerini okul vastasyla elde ettikleri sertifikalarn arkasna snmaktankoruyaca anlamna da gelebilir. Bylece, konumak iin cesaret kazanacaklar ve iersinde yeraldklar kurumlar kontrol edecek ve uyaracaklardr. Bu iki ktan kincisini gerekletirmek iinortaya konulan imknn eitim fedakrlklaryla ortaya konulan iin ve bo zamann toplumsaldeerini hesap etmeyi renmek zorundayz. Bununla beraber sokak, alma yeri, ktphane, haberprogramlar ya da hastane politikalarndaki gerek paylam eitim kurumlar olarak dzeylerinideerlendirmek iin alnacak en iyi tedbirdir.

Bir sonraki snf iin sz konusu olacak zorunlu tasarya kar direnen bir hareketi organize etmesrecini yaayan ilkokul ve lise rencilerinden oluan bir gruba bir konuma yaptm. Bu rencilerinslogan taklit deil, katlmd. Bu taleplerinin daha ok eitimden ziyade, ok daha az insana eilimistenmesi gibi anlalmasndan lr hayal krklna uramlard. Ve bu durum bana ocuklarnaltrlmasn yasal olarak yasaklamak isteyen Gotha programndaki yzyl nce bir blme karKarl Marxn yapt kar k hatrlatt. Marx, kk ocuklarn eitimi ile ilgili neriye karyd;nk bu ancak i ortamnda mmkn olabilirdi. nsanolunun ortaya koyduu iin ona vereceifrsat kabul ederdi. Pedagojik anlamda modern toplumun yabanclamas, insanolunun ekonomikyabanclamasna nazaran daha ktdr.

Gerek bir eitimi hayata geirebilmek iin toplumun oluumuna doru olan ynelimin nndeduran en nemli engel, Chicagoda yaayan bir zenci arkadamn ifade ettii gibi hayallerimizintamamen okullatrlm olmasdr. Devlete, halknn evrensel eitim yetersizliklerini aratrmasnave gene halkn belli bir amaca uygun olarak uzmanlam arac kurum kurmasna biz izin veriyoruz.Bylece, gemi nesiller neyin kutsal neyin dnyevi olduunu tanmlayan yasalar oluturmuken,bizler dier insanlarn eitimi iin neyin gerekli neyin gereksiz olduu hususunda bir ayrmyapabileceimiz saplantsnda pay sahibiyiz.

Durkheim, toplumsal gereklii iki dnyaya ayrmay kurall dinin gerek z olaraktanmlamtr. Doast varlklar olmayan ve ayn zamanda tanrsz dinler olduunu, fakat bunlarnhibirinin dnyay kutsal olan eylere, zamanlara, kiilere ve dnyeviliin bir sonucu olan diereylere ayrmadn mantkl bir ekilde ortaya koymutur. Okul temelde benzer ekilde blcolduundan Durkheimn bu nsezisi eitim sosyolojisine uygulanabilir.

Zorunlu okullarn varl her toplumu iki dnyaya blmekledir: Baz zaman aralklar, sreler,uygulamalar ve meslekler akademik ya da pedagojiktirler; dierleriyse deildir. Bylece okuluntoplum gereini ikiye blme gc snr tanmamaktadr; eitim dnyevi deildir ve dnya da eitimd haline gelmektedir.

ada Bonhoeffer ilahiyatlar ncilin mesaj ve kurumsallatrlm din arasnda hkm srenkarkla parmak basmlardr. Hristiyan zgrl ve imannn genellikle dnyevilikten bireyler

elde ettii deneyimine iaret ediyorlar. Yaptklar aklamalar kanlmaz bir ekilde ou imanl kiiiin klur nitelii tamaktadr. Bu talep, pek ok okul taraftan iin aydnlanmaya ihanet gibikarlansa da, eitimsel srecin toplumun okulsuzlatrlmasndan yarar elde edecei tartlamaz.Fakat aydnlanmann okullardaki devrinin sona ermekte olduu da bir gerek.

Hristiyan imannn laiklemesi kilisedeki kklemi Hristiyanlarn bir blmnn kendilerinibuna adamasna baldr. Tuhaf ve fakat benzer bir ekilde, eitimin okulsuzlatrlmas okullardayetien kiilerin liderliine baldr. Bu kiiler iin mfredatlar bir savunma kant olarak hizmetedemez. Herbirimiz bu sorumluluu kabul edip dierlerine uyarda bulunabiliriz. Hepimiz kendimize,yani her okullu insana yaplanlardan sorumluyuz.

2- OKUL OLGUSU

Baz kelimeler ylesine esnektir ki, bir ie yaramazlar. Okul ve retim bylesiterimlerdendir. Bir amip gibi, dilde mevcut boluklardan herhangi birine hemen uyarlar. ABMRusay retebilecek, IBM zenci ocuklarn eitebilecek ve ordu, bir ulusun okulu halinegelebilecektir.

Bununla beraber, eilimde alternatifleri aratrmal, okul dediimiz ey zerinde bir konsenssevarmalyz. Bu birka ekilde baarlabilir. ocuklarn bakm, koruma, seme, telkin etme verenme gibi modern okul sistemlerince uygulanan gze arpmayan ilevlerin bir listesini kararakie balayabiliriz. Bir mteri analizi oluturabilir ve bu gze arpmayan ilevlerden hangilerininretmene, alanlara, ocuklara, ailelere ya da ayn meslekten kiilere bir hizmet sunup sunmadnsaptayabiliriz. Okul ilevini yerine getirmi olan kurumlar ortaya karmak iin, antropologlarcagnmzdeki okullama tarafndan sergilenen role benzer bir rol oynam olan kurumlar belirlemeamacyla saptanan bilgiler toplayabilir ve Bat kltr tarihi zerine aratrmalar yapabiliriz. Sonolarak, Comenius ya da Quintilian devrinden beri yaplmakta olan kural koyucu aklamalarhatrlanabilir ve modern okul sistemlerinin bunlardan hangilerine yakn olduu ortaya konulabilir.Fakat bu yaklamlardan herhangi biri, okul ve eitim arasndaki iliki hakknda bizi kesin yarglardabulunmak zorunda brakacaktr. Okul hakknda, eitim iin bylesi srekli bir yardm aracsaymakszn konuabileceimiz dili gelitirmek amacyla, kamu okulu fe-nomenolojisi olarakadlandrlabilecek bir eyle balamay setim. Bu amala okulu zorunlu bir mfredat takip eden, tamgn devam gerektiren snrl ya ve retmenle ilikili olarak tanmlayacam.

Ya

Okul, insanlar yalarna gre gruplandrmaktadr. Bu gruplama sorgulanmas mmkn olmayan nermeye dayanmaktadr: ocuklar okula aittir; ocuklar okulda renir; ocuklar iin retimsadece okulda gerekletirilebilir. Sanrm bu zerinde tartlamaz nermeler ciddi bir sorgulamaygerektirmektedir.

ocuklarla beraber olmaya alknz. ocuklarn okula gitmeleri gerektiine, kendilerinesyleneni yapmalarna ve kendi adlarna ya da ailelerinin onlar adna bir gelire sahip olmamalarnakarar verdik. Onlardan bulunduklar konumu bilmelerini ve ocuk gibi davranmalarn bekliyoruz.Nostaljik ya da buruk bir ekilde bir zamanlar ocuk olduumuzu da hatrlyoruz. ocuklarn ocukadavranlar karsnda hogrl olmamz bekleniyor. Bizim iin insan, ocuklarla ilgilenme gibi birgrev stlendiinde hem ba belada hem de mutlu bir varlk olur. Bununla beraber, Bat kltrndeu an mevcut olan ocukluk kavramnn ok yakn bir zamanda gelitiini ve Amerikada ise bugelimenin daha yakn zamanlarda meydana geldiini unutuyoruz. (*)

__________________(*) Modern kapitalizm ve modern ocukluk tarihi iin bkz. Philippe Aries, ocukluun Yzyllar, Knpf, 1962: Penguin, 173.Bebeklikten, genlikten ya da yetikinlikten farkl olarak ocukluk, ou tarih dnemlerinde

bilinmiyordu. Hristiyanln gl etkisinin sz konusu olduu yzyllar da bile bu kk varlk farkedilmedi. Ressamlar, bebei minyatr annesinin kucana alnm bir yetikin olarak resmettiler.ocuklar rnesansta Hristiyan tefecilerle ortaya kt. Yaadmz yzyldan nce ne fakirler ne dezenginler ocuk giysisinden, ocuk oyunlarndan ya da ocuklarn yasalardan muaf olduundanhaberdard. ocukluk burjuvaya aitti. ilerin, kyllerin ve soylularn ocuklar babalarnngiyindii ekilde giyinir, babalarnn oynad ekilde oynar, babalarnn asld gibi boyunlarndanaslrlard. Burjuvazi tarafndan ocukluun kefiyle beraber herey deiti. Sadece baz kiliselergenlerin onur ve olgunluuna sayg duymaya bir sre devam etti. kinci Vatikan Konslne kadarher ocua, bir Hristiyann yedi yanda moral anlay zgrlne eritii ve yedi yandan sonracezalandrlaca ya da ldkten sonra sonsuza dek cehennemde kalarak cezalandrabileceiaklanarak, gnah ilemeye muktedir olduu retilirdi.

Yaadmz yzyln ortalarna doru orta snfa mensup aileler ocuklarn bu doktrinininetkisinden kurtarmaya baladlar. ocuklar hakkndaki eski dnceler Kilisede hl varlnsrdrmektedir.

Getiimiz yzyla kadar orta snfa mensup ailelerin ocuklar zel hocalarn ve zel okullarnyardmyla eitim grd. Endstri toplumunun gelimesiyle ocukluk, seri retimi uygulanabilir haleve kitlelerin ulaabilecei snrlara geldi. ocukluun retildii okul sistemi de modern birfenomendir.

Gnmzde pek ok insan endstrilemi ehirlerin hemen dnda yaadndan ou insanocukluunu yaayamamaktadr. And Dalarnda yaayan ocuklar ailelerine faydal olabilecek yaagelir gelmez hemen ift srmeye balar. Bu yaa eriinceye kadarki grevleri koyun srlerine gzkulak olmaktr. ok iyi beslenebilenler onbir ya da oniki yana geldiklerinde ailelerine faydalolmaya balar. Geenlerde gece bekimle konuuyordum. Marcos isimli on bir yandaki olu birberber dkkannda alyor. spanyolcada kullanlan tabirle olunun hl bir nino (Kk sa..n.) olduunu syledim. arm olan Marcos samimi bir glmseyile cevap verdi: Don Ivan,sanrm siz haklsnz. spanyol babann bu ifademe kadar ocuunu aslnda olu olarakdndn farkederek, iki duygulu insann arasndaki ocukluk perdesini kaldrdmdan dolaykendimi sulu hissettim. New Yorkda bir gecekonduda oturan kiiye olunun hl bir ocukolduunu sylesem armaz. Gecekondudaki anne-baba on bir yandaki olunun ocukluuna izinverilmesi gerektiini bilmektedir. Fakat ocuunun ocukluunu yaayamamasna zlr. spanyolunolu ocukluu ok istemesiyle bana bir bel alr. New Yorklunun olu ise kendisini bir takmeylerden yoksun hisseder.

Yeryzndeki pek ok insan kendi ocuu iin modern yaamda sz konusu olan ocukluu yaistemezler ya da bunun gereklerini yerin getiremezler. Fakat, ayn zamanda, ocukluu yaamalarnaimkn verilmi aznlk iersindekilerden ou iin bu bir yktr. Bu ocuklardan pek ou basit birekilde ocukluu yaamaya zorlanr ve ocuk rol yapmaktan da tam anlamyla mutluluk duymazlar.ocukluk dnemini yaayarak bymek, kendinin farkna varma ve okul ya dolaysyla iindebulunduu toplum tarafndan empoze edilen rol arasndaki insanlk d bir tezat srecinden gemeksuretiyle cezalandrlmak anlam tamaktadr. Ne Stephen Daedalus ne de Alexandre Portnoyocukluktan holanmtr. Pek oumuz ocuk muamelesi grmekten de holanmamzdr.

Kararlatrlm ya ve zorunlu renim kurumlar olmasa ocukluk retimi de sz konusuolmayacaktr. Zengin uluslarn genleri ocukluun ykclndan zgrleecekler ve fakir uluslarngenleri zenginlerin ocukluuna rakip olmak iin bir teebbste bulunmayacaktr. Toplum ocuklukyan daha hzl geerse genler iin yaanabilir hale gelir. nsan olduklar iddiasnda bulunanyetikin toplumu ve gerekle alay eden okul evresi arasnda gnmzde var olan kartlk daha fazla

devam edemez.Okullarn devletle ilikisinin kesilmesi bebeklere ve yetikinlere, yetikinlikleri ve genlikleri

boyunca ocuklua ilgi duyan yallara kar ilenen u anki sular da sona erdirecektir. Eitimkaynaklarnn, tercihen yaamlarnn ilk drt ylnda olaanst bir renim kapasitesine sahip olmuve henz kendi kendilerini motive edici renmenin zirvesine ulamam kiilere verilmesiynndeki bir sosyal karar muhtemelen garip grnecektir.

Kurumsal bilgi bize ocuklarn okula ihtiya duyduunu, ocuklann renme iini okuldabaarabileceklerini sylyor. Fakat, bu kurumsal bilginin kendisi okul denen kurumun bir rndr.

nk, saduyu sadece ocuklara okullarda retim verebileceini sylyor. nsanolunuocukluk kategorisine ayrmakla onlar bir okul retmeninin otoritesine ebediyyen boyun emeyemecbur etmi oluyoruz.

retmenler ve renciler

Tanm gerei ocuklar rencidirler. ocukluun, iinde bulunduu toplumsal evreden talebi,sertifika sahibi retmenler iin snrsz bir piyasa yaratmaktadr. Okul, renmenin retme edimisonucunda ortaya kan, doruluu nceden kabul edilmi bir nerme zerine bina edilen birkurumdur. Bunun aksine, kar konulamaz pek ok kanta ramen, kurumsal bilgi, bu nermeyi kabuletmeye devam etmektedir.

Hepimiz sahip olduumuz bilginin ounu okul dndan elde etmiizdir. rencilerrendiklerinin ounu retmenin yardm olmadan, hatta retmenlere ramen renirler. En trajikolansa, pek ok insann, asla okula devam etmemesine ramen, dersler okullarda retilmektedir.

Herkes nasl yaanacan, en iyi, okul dnda renmektedir. Bizler bir retmenin mdahalesiolmakszn konumay, dnmeyi, sevmeyi, hissetmeyi, oynamay, lanet etmeyi, politika yapmay vealmay reniriz. Gece gndz bir retmenin gzetiminde bulunan ocuklar bile bu kuraliersinde istisna oluturmaz, kszler, aptallar ve retmenlerin kendi ocuklar, sahip olduklarbilginin ounu kendileri iin plnlanm eitim srecinin dnda edinmilerdir. retmenlerfakirler arasnda renme faaliyetinde bir art iin etkin bir teebbste bulunmamaktadr.ocuklarnn okula gitmesini isteyen fakir aileler ocuklarnn alacaklar sertifikalar ve kazanacaklarparalar bir yana renecekleri bilgilerle son derece az ilgilidirler. Orta snf aileler, yoksul kesimemensup ocuklarn sokaklarda rendiklerinden kendi ocuklarn korumak iin bir retmeningzetimine terkederler. Eitim ile ilgili aratrmalar, giderek artan bir ekilde, ocuklarn, arkadagruplarndan, izgi romanlardan, birtakm gzlemlerden; okul ritellerindeki katlmdan onlararetmeye yeltendiklerine oranla daha ok ey rendiklerini gstermektedir. retmenler okuldatatbik edilen konularn kolayca renilmesini genellikle engellemektedirler.

Dnyadaki insanlarn yars asla okula gitmemektedir. Bu insanlar retmenlerle asla temaskurmamakta ve hatta okuldan atlma imtiyazndan bile mahrum kalmaktadrlar. Bununla beraber, buinsanlar retmenlerin rettikleri bilgileri, son derece etkili bir ekilde, okuldarenebileceklerinden daha da fazla renebilmektedirler. Bu retme edimi iin vergi memurununonlardan para toplamas ya da bu renme iin demagoglarn bu insanlarn umutlarn artrmas ya dabir kez ocuklarnn bu demagoglarn sylediklerine kanmalar neticesinde okul onlara sahipolduklar dzeyin altnda eyler retmektedir. Bylece, fakirler okul araclyla kurtulua duyulaniman onaylamak suretiyle kendilerine duyduklar saygy yitirirler. En azndan, kilise lm anndaonlara balanma iin bir ans vermektedir. Okullar bu insanlara torunlarnn bir eyler baaracanadair sahte bir umut alamaktadr. Bu elbette ki, retmenlerden deil de okuldan kaynaklanan bir

umuttur.renciler rendiklerinin ou iin asla retmenlerine inanmamaktadrlar. Parlak zekllar da

ahmaklar da sopa zoruyla ya da kariyeri elde etme hrsyla dersleri ezberleyerek ve snavlar gemekiin urap dururlar.

Yetikinler kendilerinin okul dnemlerini romantik bir hale dntrme eilimindedirler. Dnpgemie baktklarnda, rendikleri eyleri, sabrlarn takdir etmeyi rendikleri retmenlerineatfederler. Fakat retmeninden rendii eyi anlatmak iin koa koa eve gelen ocuun zihinselsal hakknda kayglanan da gene ayn yetikinlerdir.

Okul, rencilerin rendikleri eyler hi nem arzetmemekle beraber retmenler iin bir ioluturmaktadr. ocuklarn ne rendii kimin umrunda?

Tam Gn Devam

Her ay, Birleik Devletlerden baz endstrilerin AID iin yaptklar, disipline edilmi sistemyneticilerinin ya da sadece televizyon araclyla eitim yaplmasn ve Latin Amerikal snfretmenlerinin deitirilmesini neren listelerini gryorum. Giderek, Birleik Devletlerde eitimaratrmaclarndan, tasarmclarndan ve brokratlarndan oluan bir grubun teebbs olarakretim ii benimsenmektedir. Fakat retmenin bir bayan ya da beyaz nlklere brnmerkeklerden biri olup olmamas ve katalogda sralanm konular retmede baarl veya baarszolmalar o kadar da nem arzetmeksizin profesyonel bir retmen kutsal bir evre yaratmaktadr.

Profesyonel retimin gelecei hakkndaki belirsizlik snf tehlikeye atmaktadr. Eitimselprofesyonellik ilerlemeci renimde uzmanlarsa ylda yediyz il bin arasnda toplant yaplmastalebinde bulunan bir sistemi terketmek zorunda kalr. Okullarn eitim bilgisi ailelere, rencilere veeitimcilere retmenin, ayet retme ediminde bulunacaksa, otoritesini kutsal bir bina alanndagerekletirmek zorunda olduunu syler. Bu durum, rencileri, okul zamannn ounu duvarszsnflarda geiren retmenler iin bile geerlidir.

Okul, doas gerei katlmclarn zaman ve enerjileri zerinde bir hak iddia etmektedir. Budurum, retmeni srasyla vaiz, rehber, beki ve terapist rollerine sokar.

Bu rollerin herbirinde retmenler otoritelerini farkl bir hak erevesine oturtmaktadr. retmenbir gzlemci olarak labirentimsi ritelleri terketmek suretiyle rencilerine seremoninin efi olarakrehberlik vazifesi grmektedir. retmen kurallara riayet edilmesi hususunda hakemlik eder ve hayatyeliine kabul edilme anndaki karmak aklamalar ynetir. Okul mdrlerinin daima yapt gibi,baz yeteneklerin edinimi iin birtakm ortamlar oluturur. Herhangi bir ayrntl renme olmaksznrencilerine baz temel ritelleri tekrarlatr.

retmen, moral verici bir deer olarak ailelerle, tanryla ya da devletle yer deitirmektedir.rencilerine sadece okulda deil, ayn zamanda, toplum iersinde de neyin yanl neyin doruolduunu retmektedir. Her bir renci iin loco parentis (ebeveyn) konumunda bulunmaktadr.Bylece hepsinin kendilerini ayn devletin ocuklar olarak hissetmelerini salamaktadr.

retmen, terapist olarak bymesinde ona yardmc olmak amacyla rencisinin kiiselyaamn derinlemesine aratrma hususunda kendini yetkili hissetmektedir. Bu ilev bir gzlemci yada vaiz tarafndan yerine getirildiinde, genellikle rencinin gerei grmesine ve neyin doruolduu yolundaki anlaym uyumlulatrmaya raz olmas iin renciyi ikna etmesi anlamnagelmektedir.

zgr bir toplumun, modern bir okulda oluturulabilecei gr paradoksal bir iddiadr.Bireysel zgrl garanti altna alma, bir retmenin rencileriyle meguliyetinde tamamiyle

gzard edilmektedir. retmen sahip olduu kiiliini yarg, ideoloji ve doktor ilevleriylebirletirdiinde, toplumun temel yaps, yaam iin hazrlanmas gereken srele amacndansaptrlmaktadr. Bu gc birletiren bir retmen, rencinin yasal veya ekonomik reit olmamadurumunu meydana getiren ya da zgr toplanma hakkn kstlayan yasalara gre rencinin haklarndaha fazla kstlar. Aalar yaken eip bkmek sevgili retmenlerin itenlikle yerine getirdiklerikutsal ve benzersiz bir vazifedir.

Terapiyi sunan sadece profesyonel retmen deildir. Psikiyatristler, danmanlar ve hattaavukatlar bile karar mekanizmalarnda, kiiliklerini gelitirmelerinde ve renme edimlerindemterilerine yardmc olmaktadrlar. Bununla beraber saduyu, mterilere, bu meslek sahiplerininneyin doru neyin yanl olduuna dair grlerini empoze etmekten ya da bir kiiyi kenditavsiyelerine uymaya zorlamaktan kanmalar gerektiini sylemektedir. retmenler ve bakanlarpasif bir konumda bulunan izleyicilere hitap ederken, kendi mterilerinin zel ilerine karmahakkna sahip olduklarna inanan meslek grubunu tekil etmektedirler.

ocuklar dnyevi bir rahip konumunda bulunan retmenle birlikteliklerinde ne birinci ne debeinci madde ile korunmaktadr. ocuk, bir papalk tac gibi otoriteyi de ahsnda toplam veayn zamanda grnmez l bir ta giyen biriyle kar karya kalmak zorundadr. ocuk iinretmen bir mehdi, papaz ve rahip gibi ahkam kesmektedir -o ayn zamanda kutsal bir ritelinrehberi, reticisi ve idarecisidir-. retmen, asla zorunlu bir kurum -kilise ya da devlet- tarafndanbirarada uygulanamayacak haklarn garantisi altnda oluturulmu bir toplumdaki ortaa papalarnnhaklarn kendisinde toplamaktadr.

ocuklar, kuruma tam gn devam eden renciler olarak tanmlamak retmene, topluma egemendier kesimler tarafndan elde tutulan gce gre daha stn bir gc rencilerin kiilikleri zerindedeneme imkn vermektedir. Yalarnn kronolojik olarak dzenlenmesi, ocuklarn modern birsnaktaki -tmarhane, manastr ya da cezaevi- yetikinler iin allagelmi bir takm haklara sahipolmalarn bile engellemektedir.

retmenin otoriter gzlemi altnda birka deer dizisi bir tek birimde toplanmaktadr. Moral,yasal ve kiisel deer arasndaki farklar bulanklamakla ve annda elimine olmaktadr. Her ihllbtncl bir hata olarak hissedilir hale gelmektedir. Suu ileyenin ahlksz davranmak ve kendisinirezil etmek suretiyle bir kural inediini hissetmesi beklenmektedir. Bir snavda ustalklabakasndan yardm alan [kopya eken] bir renciye bir yasay inedii, ahlksal bir yozlamaierisinde olduu ve kiisel olarak deersizletii sylenmektedir.

Okula devam etme uygulamas ocuklar, bat kltrnn gndelik yaamndan koparmakta veonlar daha yabanl, bysel ve son derece ciddi bir ortamn iine atvermektedir. Kutsal blgedegeirilen pek ok baarl yl boyunca gen birey, fiziksel olarak, okul hapishanesine atlmadtakdirde, sradan gerekliin kurallarnn askya alnd bylesi bir blge yaratlamazd. Okuladevam etme kural, ocuun yetikin yaamna geiini tamamlamasna kadarki okul yaamnda birsre sonunda serbest braklaca byl bir rahim olarak hizmet etmektedir. Ne kresellemimodern ocukluk ne de snfn boucu atmosferi okulsuz varolabilir. Bununla beraber, renme iinzorunlu kanallar olan okullar, bildiimiz herhangi bir eye gre ya daha ok baskc ya da ykcolarak varlklarn devam ettirebilirler. Toplumu okulsuzlatrmann ne anlama geldiini anlamak iinokullamann gizli mfredatndan bahsetmemiz gerekmektedir. Burada, dorudan fakirler zerindesilinmez izler brakan getto sokaklarnn gizli mfredatyla ya da zenginleri kra geiren resimodalarnn gizli mfredatyla ilgilenmiyoruz. Yaptmz ey, okullamann seremoni ve rltelininbylesi bir gizli mfredat oluturduuna dikkat ekmektir. En iyi retmenler bile rencilerinibundan tamamiyle koruyamazlar. Okullamann bu gizli mfredat; kanlmaz olarak toplumun bizzat

kendi yelerinden bazlarna kar uygulad ayrmcla ve ounluu hakir grecek yeni bir hakladierlerinin imtiyazn pekitirmesine, nyargy ve suu ilve etmektedir. Bu gizli mfredat,kanlmaz olarak zengin ve fakir iin ayn derecede byme eilimi gsteren tketim toplumuyeliine kabul edilme treni riteli olarak hizmet etmektedir.

3. SRECN RTELLETRLMES

niversite mezunlan dnyann zenginleri arasnda sekin bir hizmette bulunmak amacylaokutulmutur. Bu mezunlarn nc Dnya ile olan dayanma talepleri ne olursa olsun, Amerikalher bir kolej mezununun maliyeti dnya nfusunun yarsnn ortalama bir yaam gelirinin be katndandaha fazla bir mebla bulmaktadr. Latin Amerikal bir renci, kendi halknn ortalama gelirininyzelli kat kadar parann kendi eitimine harcanmas suretiyle bu sekin toplulua katlmaktadr.stisnalarla beraber, herhangi fakir bir lkedeki niversite mezunu, Kuzey Amerikal ve Avrupalmeslektalaryla beraberken lkesindeki eitim grmemi vatandalarna nazaran kendisini daha rahathissetmektedir. rencilerin hepsi, sadece eitim fabrikasnn bir rn olan tketicilerin bulunduuortamlarda mutlu olmak iin akademik bir srece dahil edilmekledirler.

Modern niversite, ancak potansiyel para makinesi ya da gc ellerinde bulunduranlar olarakdenenmi ve snflandrlm kiiler hakknda ayrlma imtiyaz banda bulunmaktadr. Aynzamanda, elde edilen baar belgelenemezse, hi kimseye kendisini eilmesi ya da bakalarna eilimhakk tanmas yolunda bo zaman iin vergi gelirinden pay verilmemektedir. Okul her bir baarseviyesi iin, sz konusu oyunun erken dnemlerinde kurulu dzen iin kendilerinin iyi birer hizmetiolduklarn kantlayanlar seip ayrmaktadr. niversite, hem renme iin kaynaklara hem de sosyalrollerin baz yetkilerinin tannmas zerinde tekellere sahiptir. Bylece hem mezuna hem de onuarayana patanlk eder. Her bir okul derecesi, sahip olduu etiketi devaml surette tketicininmaruz kald mfredat zerine ykmaktadr. Sertifikalandrlm niversite mezunlar ancak ve ancakfiyat etiketlerini stlerinde tayan insanlarn yer ald bir dnyaya uygun dmektedir. Bununlaberaber, onlara yaadklar loplumlardaki beklentileri karlama imkn verilmektedir. Her birlkede niversite mezunlarnca gerekletirilen tketim dier insanlar iin bir standart ortayakoymaktadr. nsanlar bir ite alan ya da almayan, fakat medeniletirilmi insanlar olacaklarsaniversite mezunlarnn yaam standartlarna talip olmaldrlar.

Bylelikle, niversite dnyann her yerinde ve her siyasal sistemin ynetimi altnda i yerinde veevde empoze edici tketici standartlar oluturma etkisine sahiptir. Bir lkede ne kadar az saydaniversite mezunu varsa o kadar ok sayda kii niversite mezunlarnn eitilmi taleplerinikendilerine model olarak benimsemektedir. niversite mezunuyla ortalama bir vatandan tketimiarasndaki byk fark Birleik Devletlerdekine nazaran Rusyada, inde ve Cezayirde daha dabyktr. Parann deil sadece eitim derecesinin (niversite derecesi) gznne alnaca sosyalistbir lkede arabalar, uak gezileri ve mzik setleri daha ok grnr bir fark ortaya koymaktadr.

Tketim hedeflerinin yerletirilmesinde niversitenin katks henz yenidir. Pek ok lkede,niversiteler bu gc toplum eitiminde eitlik yanlsamasnn yaygnlamaya balad 1960lardaelde etti. Bundan nce, niversite kiinin konuma zgrln korurdu, fakat onun bilgisini otomatikolarak refaha dntrmezdi. Ortaada bir niversite hocas olmak fakir hatta dilenci olmakanlamna gelirdi. Mesleinin erdemiyle Ortaa niversite hocas Latince renir ve kylden,kasabaldan, rahipten ve hkmdardan sayg grd gibi alaka aalanmalara da maruz kalrd.Dnyada baarya ulamak iin skolastik felsefe baar kapsndan, ncelikle kamu hizmetine -

tercihen Kilisede- girmek zorundayd. Eski niversiteler keifler, ayn zamanda, yeni ve eskifikirlerin tartlmas iin zgr bir ortam salyordu. Hocalar ve renciler, uzunca bir sredirortadan kalkm bir gelenek olan dier bilim adamlarnn eserlerini okumak amacyla birarayagelirler ve bylece artk yaamayan bilginlerin almalar yaadklar gnn meselelerine yeniperspektifler kazandrrd. O zamanlar niversite bir aratrma topluluu oluturan blgesel birhareketlilik merkeziydi.

Modern niversitelerde, sz konusu topluluk yatakhane, profesr odas ya da din grevlilerineayrlm birimlerde biraraya getirilen farkl gruplara ayrlmtr. Modern niversitenin yapsal plngeleneksel aratrmayla son derece az ilintilidir. Gutenbergten beri pek ok alanda disipline edilmi,eletirel incelemeler metal paralarndan baskya doru ynelmitir. Modern niversite, hem anonimhem anarik, bir konuya odaklanm, plnlanmam ve kabna smayan bulumalar iin basit birimkn salama ansn yitirmi ve bunun yerine aratrma ve eitimin retildii sreci idare etmeyisemitir.

Sputnikten bu yana, Amerikan niversiteleri Rusyadaki niversite mezunlar saysna ulamayaalmaktadr. imdilerde Almanlar kendi akademik geleneklerini terketmekte ve Amerikallarnseviyesine ulaabilmek amacyla yeni kampsler ina etmektedirler. inde bulunduumuz u on yllkdnem boyunca orta ve yksek okul iin ayrdklar harcamay ondrtten ellidokuz milyon AlmanMarkna ykseltmeyi ve yksek renim iin kattan daha fazla bir harcama yapmay istiyorlar.Franszlar 1980 ylnda GSMHdan okullara ayrlan miktarda yzde onluk bir art ngryorlar veFord Vakf, Latin Amerikadaki fakir lkelerdeki baarl mezunlar iin kii bana ayrlan meblaKuzey Amerika seviyesine karmay plnlamakta. renciler, renimlerini gerekletirebilmekamacyla son derece yksek meblalarn ayrldna tank olmaktadrlar. Uluslar bu durumugelimenin bir anahtar faktr olarak alglamaktadr.

niversite derecesi elde etmeyi amalayan ounluk iin niversite kurumu, sahip olduuprestijden bir ey kaybetmemektedir. Fakat 1968den beri kendisine inananlar arasnda grnrde biritibar kaybna uramaktadr. renciler, sava, evre kirliliini ve nyargy nlemeye alyorlar -birtakm retmenler hkmetin yasallna, d politikasna, eitim anlayna ve Amerikan yaamtarzna kar koyularnda rencilere yardmc olmaktadr. Bu retmenlerden bazlar niversitederecesini reddediyor ve sertifika edinmi topluluun dnda kltrlerin karlat bir yaam iinhazrlk yapyorlar. Ortaa Fraticellisinin ve Reformun Alumbrados'unun, hippilerin ve okuldanayrlanlarn yolunu semi gzkmektedirler. Dierleriyse, uygun toplumun inas yolunda gerekduyduklar kaynaklar zerine okullarn tekellemesini takdir etmektedirler. Akademik ritellereboyun eerken btnlk ierisinde yaamak iin birbirlerinin desteini talep etmektedirler. Bunlartabiri caizse hiyerari iinde tam bir fitne ve muhalefet kumkumasdrlar.

Bununla beraber, toplumun byk bir ksm modern mistik ve modern aykrl (heresiarch)panik olarak deerlendirmektedir. nk bu modern derviler tketim ekonomisini, demokratikimtiyaz ve Amerikann kendi imajn tehdit etmektedirler. Fakat bu kiilerin zorla ortadankaldrlmas da arzu edilmemektedir. Bu kiiler sabrla dncelerinden caydrlabilir ve kurnazlklayelie seilebilirler. rnein, bu kiiler kendi aykr dncelerini retmekle grevlendirilebilir.Bununla beraber, ya muhalifleri ortadan kaldrmann ya da protestolarnn temelini oluturmayahizmet eden niversitenin nemini azaltmak suretiyle bunu mmkn hale getirilebilecek aralararanmaldr.

Herkese pahalya mal olan niversitenin meruiyetini sorgulayan renciler ve faklteler, tketimstandartlar oluturduklarnn ya da retim sistemine destek verdiklerinin kesinlikle farkndadeildirler. Asyal retim Grevlileri Komitesi ve Latin Amerikadan Sorumlu Kuzey Amerika

Kongre Komitesi gibi gruplar meydana getiren bu kiiler, milyonlarca gen insan iin yabanc lkegereklerinin alglann radikal bir deiiklie uratmada en etkili olanlar arasnda yer almlardr.Dier bir grup da, Amerikan toplumunun Marksist yorumlarn oluturmaya almakta ya dakomnlerin gelimesi yolunda sorumluluk alanlar arasnda bulunmaktadrlar. Bunlarn baarlar,niversitenin varlnn devam eden toplumsal eletirinin garantisi olmas asndan gerekli olantartmaya yeni boyutlar kazandrmaktadr.

niversite mensuplarndan bazlarna toplumun tmn eletirmeleri ynnde bir takm imknlarsalanmas herhangi bir sorun tekil etmemektedir. Bu durum, zaman, hareketlilik, ayn deerleresahip kiileri biraraya getirme, bilgi ve belirli bir muafiyet -imtiyazlar toplumun dier katmanlar iinayn derccede mevcut deildir- salamaktadr. Fakat niversite bu imkn sadece tketim toplumuyeliine henz kabul edilmi olanlara ve zorunlu okullamann bir benzerine ihtiya duyanlaravermektedir.

Gnmzde okul sistemi tarih boyunca gl kiliseler iin geerli olan ilevi yerinegetirmektedir. Okul hem toplum mitinin kayna, hem bu mitin tezatlarnn kurumsallatrlmas vehem de mit ile gereklik arasnda uyumsuzluu tekrar retecek ve gizleyecek olan ritel mekndr.Bugn okul sistemi ve zellikle de niversite mitinin eletirisi iin geni imknlar olumakta vekurumsal arpklklara kar isyan bir koul olarak belirmektedir. Fakat mit ve kurum arasndakitemel ztlklar iin tolerans talep eden ritel hl byk oranda deimemitir; ne ideolojik eletiri nede sosyal hareket yeni bir toplum meydana getirebilecektir. Sadece merkezi toplum ritelinin ve buritelin reformunun bysn bozma ve ondan ayrlmak suretiyle radikal bir deiiklik meydanagetirilebilir.

Amerikan niversitesi, dnyada imdiye kadar bilinen drt bir yandan kuatc yelie kabuledilme treninin son sahnesi haline gelmitir. Tarihte hibir toplum ritel ya da mit olmaksznhayatn devam ettirememitir. Fakat bizimki; aptalca, korunmakta ve ykc olan, stelik pahal birkabul trenine ihtiya duyulanlarn ilkini oluturmaktadr. ada dnya medeniyeti de, eitim adnatemel kabul treni ritelini rasyonelletirmeye ihtiya duyan medeniyetlerin ilkidir. ncelikle,bireysel renmenin de toplumsal eitliin de okullama riteliyle artrlamayacan anlamadkaeitimde bir reform sz konusu olamaz. Okullarda ne retildii sz konusu olmakszn, zorunlu kamuokullarnn kanlmaz bir ekilde bylesine yoz bir toplum oluturacan anlamadka tketimtoplumu olmaktan teye geemeyiz.

nerdiim mitleri krma projesi sadece niversiteyle snrl kalmamaldr. Tamamlayc birparas olan sistemi dikkate almakszn niversiteyi reforma tabi tutmak, New Yorkdaki ehiryenilemesini on ikinci kattan yukarlara doru gerekletirmek gibi bir eydir. Gnmzdeki pek okniversitenin dzeyiyle ilgili reform, ok katl gecekondu yaplarna benzemektedir. Zorunlu eitimemuhatap olmadan byyen bir nesil, niversiteleri tekrar yaplandrmaya muktedir olacaktr.

Kurumsallatrlm Deerler Miti

Okul sonsuz tketim mitinin de balatcsdr. Bu modern mit kanlmaz olarak baz deerlerireten srece duyulan inanca dayanmaktadr. Bu da beraberinde retim iin gerekli olan talebimeydana getirmektedir. Okul bize retimin renmeyi rettiini retmektedir. Okulun varlokullama talebini dourmaktadr. Bir kez, okula ihtiya hissettiimizde, almalarmz dier uzmankuramlarda sz konusu olan mteri ilikilerinin eklini alma eilimi gsterir. Kiinin kendinieitebileceine duyulan inan sona erdiinde btn profesyonellik d almalara pheylebaklmaya balanmaktadr. Okullarda, deerli bir eitimin okula devam neticesinde oluaca;

eitimin deerinin verilerle artaca ve sonunda bu deerin not ve sertifikalarla llebilecei vedkmanlatrlabilecei retilmektedir.

Gerekte, renme edimi bakalarnn ynetimine en az ihtiya duyulan bir insan etkinliidir. ourenme edimi bir retimin sonucu deildir. Daha ziyade, anlaml bir oturumda engellenmedengerekletirilen katlmn bir sonucudur. Pek ok insan en iyi onunla -renecei eyle birlikte-olmak suretiyle renme iini gerekletirmektedir. Bununla beraber, okul insanlarn kendi bireyselkavrama geliimlerini ayrntl plnlama ve amacna gre kullanmayla ilikilendirmektedir.

nsan, bir kez okulun bir ihtiya olduunu kabul ettiinde, dier kurumlar iin de artk kolay bir avhaline gelmektedir. Gen insanlar, kendi hayal glerinin mfredatn sunduu eitimleekillendirilmesine izin vermektedirler ve her eit kurumsal plnlamaya karartlandrlmaktadrlar. Eitim bu insanlarn hayal glerinin snrlarn daraltmaktadr. Onlar aakarlamazlar. Fakat umutlaryla beklentilerini deitirmeleri retildiinden dolay sadecealdatlmaktadrlar. Eitimden gemi insanlar dier insanlardan ne umabilecekleri kendilerineretildiinden dolay artk aknla uratlamazlar. Bu, bir baka insan ya da makine iin szkonusudur.

Bu, zorunluluk olarak kabul edildiinde sorumluluun kiiden kuruma gemesi toplumsalgerilemeyi kanlmaz hale getirmektedir. Bylelikle Alma Matere kar isyanlar, sk sk onu kendikiisel renmeleriyle dierlerini etkilemek ve sonulan karsnda sorumluluu almaya cesaret etmeyerine sk sk onu kendi yeteneine dntrmektedir. Bu yeni bir Oedipus hikyesinianmsatmaktadr: ocuklar dnyaya getirmek amacyla annesiyle cinsel ilikide bulunan Oedipus,retmendir. retilmeye alan, hatta retimi kendi varolu sebebi sayan bir kii emniyetinizorunlu eitimde aramaktadr. Bir sre sonucunda profesyonellik bilgisine eren bir kadn bunudierlerinde tekrar retmeyi istemektedir.

Deerlerin llmesi Miti

Okulun alad kurumsallatrlm deerler saylarla ifade edilmektedir. Okul, gen insanlar,hayalglerinin ve gerekten de insann kendisinin dahil olduu hereyin llebilecei bir dnyannmensubu haline getirmektedir.

Fakat, bireysel gelime llebilir bir meta deildir. O, ne herhangi bir eit baskya ya daherhangi bir mfredata kar llebilirdir ne de bir baka kiinin baarsyla karlatrlabilendisiplin altndaki muhalifler arasnda geliebilir. Bylesi bir renmede kii dierlerine sadece gptaedebilmekte ve onlarn ayrntl zelliklerini deil, ancak yzeysel grntlerini taklit etmektedir.Deer verdiim renme, llemeyen tekrar yaratmadan olumaktadr.

Okul, renimi konulara ayrmakta ve bylece ocuklar bu nceden hazrlanm mfredat iinegmmeye ve uluslararas skala zerinde sonulan deerlendirmeye kalkmaktadr. Kendigelimelerinin deerlendirilmesi iin dierlerinin standartlarna boyun een insanlar bir sre sonraayn kural kendilerine de tatbik etmeye balamaktadrlar. Bu kiiler artk kendi yerlerinekonulmamak zorundadr. Fakat herey yerli yerine oturuncaya kadar kendilerini atandklarmevkilerine yerletirmekte, elde etmeleri retilmi olan uygun yerlere kurulmakta ve bu sreiersinde herkesi ve meslektalarn da yerli yerine yerletirmektedirler.

Mevki elde etmek amacyla okullatrlm insanlar, llemez yaantlarn ellerinden kaypgitmesine msaade etmektedirler. Bu kiiler iin, llemez olan, ikincil plna dmekte ve aynzamanda, tehlike ve tehdit oluturmaktadr. Kendi yaratclklar ellerinden alnmamaldr. Eitimle,kendilerine ait olan yapmay ya da kendileri olm