Omejec-Sadrzaji i Predgovori

7PREGLEDNI SADRAJ

PREDGOVOR ....................................................................................................................... 19RIJE O DJELU .................................................................................................................... 21POPIS KRATICA ................................................................................................................. 23POPIS TABLICA I SLIKA .................................................................................................. 25KAZALO SUDSKE PRAKSE ............................................................................................. 26

Glava I.VIJEE EUROPE ................................................................................................................ 431. OSNIVANJE VIJEA EUROPE ................................................................................... 432. VIJEE EUROPE KAO MEUNARODNA ORGANIZACIJA .............................. 503. OPENITO O LANSTVU U VIJEU EUROPE .................................................... 544. TIJELA VIJEA EUROPE ............................................................................................... 595. NAJVANIJI MEUNARODNI INSTRUMENTI VIJEA EUROPE .................. 69

Glava II.EUROPSKA UNIJA ........................................................................................................... 771. POVIJESNI PREGLED: OD EUROPSKIH ZAJEDNICA DO EUROPSKE UNIJE . 772. OSNIVANJE EUROPSKE UNIJE ................................................................................... 833. INTEGRACIJSKA STRUKTURA EUROPSKE UNIJE ............................................. 974. INSTITUCIONALNI USTROJ EUROPSKE UNIJE ................................................1065. INSTITUCIJE EUROPSKE UNIJE NA NADNACIONALNOJ RAZINI ...........1096. IZVORI PRAVA ZAJEDNICE/UNIJE ........................................................................1247. PRAVNA NARAV EUROPSKE UNIJE .......................................................................1348. DALJNJI RAZVITAK INTEGRACIJSKE STRUKTURE EUROPSKE UNIJE ...1389. LANSTVO U EUROPSKOJ UNIJI ...........................................................................172

Glava III.VIJEE EUROPE I EUROPSKA UNIJA U ZATITI LJUDSKIH PRAVA .....2271. O SUSTAVIMA ZATITE LJUDSKIH PRAVA U VIJEU EUROPE I

EUROPSKOJ UNIJI .........................................................................................................227

Omejec - Vijece Europe i Europska Unija.indd 7Omejec - Vijece Europe i Europska Unija.indd 7 22.10.2008 13:22:4422.10.2008 13:22:44

8SADRAJ

2. KONVENCIJA ZA ZATITU LJUDSKIH PRAVA I TEMELJNIH SLOBODA VIJEA EUROPE .......................................................................................229

3. TEMELJNA PRAVA EUROPSKE UNIJE I NJIHOVA ZATITA ........................2734. ODNOS KONVENCIJE I POVELJE ...........................................................................298

Glava IV.ODNOSI VIJEA EUROPE I EUROPSKE UNIJE .................................................3051. UVODNE NAPOMENE ................................................................................................3052. DOSADANJA POSTIGNUA U ODNOSIMA VIJEA EUROPE I

EUROPSKE UNIJE ..........................................................................................................3063. ZNAMENJA VIJEA EUROPE I EUROPSKE UNIJE ............................................3234. NAJEE POGREKE PRI POZIVANJU NA INSTITUCIJE VIJEA

EUROPE I EUROPSKE UNIJE .....................................................................................328

PRILOZI .................................................................................................................................335LITERATURA .......................................................................................................................429VANIJI PRAVNI IZVORI ................................................................................................439VANIJE URL ADRESE......................................................................................................447POJMOVNO KAZALO ....................................................................................................451


9SADRAJ

PREDGOVOR ....................................................................................................................... 19RIJE O DJELU .................................................................................................................... 21POPIS KRATICA ................................................................................................................. 23POPIS TABLICA I SLIKA .................................................................................................. 25KAZALO SUDSKE PRAKSE ............................................................................................. 26

VIJEE EUROPEGlava I.VIJEE EUROPE ................................................................................................................ 431. OSNIVANJE VIJEA EUROPE ................................................................................. 43

1.1. Govor Winstona Churchilla 1946. .......................................................................... 431.2. Stvaranje Europskog pokreta ................................................................................... 45

1.2.1. Kongres Europe (Den Haag, 1948.) ........................................................ 451.2.2. Europski pokret (1948.) ................................................................................. 46

1.3. Osnivanje Vijea Europe (1949.) ............................................................................. 471.4. Temeljni ciljevi Vijea Europe ................................................................................. 481.5. Sastanci na vrhu efova drava i vlada (Be 1993., Strasbourg 1997.,

Varava 2005.) ............................................................................................................. 492. VIJEE EUROPE KAO MEUNARODNA ORGANIZACIJA ......................... 50

2.1. Pravna osobnost i meunarodnopravni subjektivitet ......................................... 512.2. Uvjeti za lanstvo i prestanak lanstva .................................................................. 52

3. OPENITO O LANSTVU U VIJEU EUROPE ................................................. 543.1. Drave lanice Vijea Europe .................................................................................. 54

3.1.1. lanstvo Republike Hrvatske u Vijeu Europe (1996.) ........................... 553.2. Drave u statusu promatraa ................................................................................... 58

4. TIJELA VIJEA EUROPE ........................................................................................... 594.1. Odbor ministara Vijea Europe............................................................................... 59

4.1.1. Akti Odbora ministara Vijea Europe ........................................................ 604.1.2. Odravanje sjednica Odbora ministara Vijea Europe ........................... 60

4.2. Parlamentarna skuptina Vijea Europe ................................................................ 614.2.1. Sastav Parlamentarne skuptine Vijea Europe ....................................... 614.2.2. Ovlasti klubova politikih skupina u Parlamentarnoj skuptini

Vijea Europe .................................................................................................. 61


10

SADRAJ

4.2.3. Zasjedanje i akti Parlamentarne skuptine Vijea Europe ..................... 624.2.4. Znaenje Parlamentarne skuptine Vijea Europe .................................. 624.2.5. Hrvatska u Parlamentarnoj skuptini Vijea Europe .............................. 63

4.3. Kongres lokalnih i regionalnih vlasti ...................................................................... 644.4. Grafiki prikaz ustrojstva Vijea Europe ............................................................... 654.5. Ostala tijela Vijea Europe ....................................................................................... 66

4.5.1. Tijela osnovana instrumentima Vijea Europe......................................... 664.5.2. Povjerenik za ljudska prava Vijea Europe ................................................ 674.5.3. Upravni odbor za ljudska prava Vijea Europe ........................................ 68

5. NAJVANIJI MEUNARODNI INSTRUMENTI VIJEA EUROPE ........... 695.1. Meunarodni ugovori ............................................................................................... 69

5.1.1. Pravni uinci meunarodnih ugovora Vijea Europe ............................. 705.1.2. Djelomini sporazumi kao poseban oblik suradnje ................................ 70

5.2. Preporuke .................................................................................................................... 73

EUROPSKA UNIJAGlava II.EUROPSKA UNIJA ........................................................................................................... 771. POVIJESNI PREGLED: OD EUROPSKIH ZAJEDNICA DO

EUROPSKE UNIJE ........................................................................................................ 771.1. Osnivanje Europske zajednice za ugljen i elik .................................................... 77

1.1.1. Schumanova deklaracija (1950.) .................................................................. 781.1.2. Ugovor iz Pariza (1951.) ................................................................................ 78

1.2. Osnivanje Europske ekonomske zajednice i Europske zajednice za atomsku energiju ........................................................................................................ 791.2.1. Ugovori iz Rima (1957.) ................................................................................ 79

1.3. Institucionalno udruivanje europskih zajednica ............................................... 801.3.1. Ugovor o udruivanju (1965.) ...................................................................... 801.3.2. Osnivanje Europskog revizorskog suda (1975.) ....................................... 811.3.3. Jedinstveni europski akt (1987.) .................................................................. 821.3.4. Savjetodavna tijela triju zajednica ............................................................... 821.3.5. Zadravanje pravnih osobnosti triju zajednica ........................................ 82

2. OSNIVANJE EUROPSKE UNIJE .............................................................................. 832.1. Ugovor iz Maastrichta (1992.) ................................................................................. 83

2.1.1. Meuvladina konferencija u Rimu (1990.) ................................................ 832.1.2. Uinci Ugovora iz Maastrichta .................................................................... 832.1.3. Znaenje Ugovora iz Maastrichta ............................................................... 852.1.4. Zadravanje pravnih osobnosti triju zajednica ........................................ 862.1.5. Problemi s ratifikacijom Ugovora iz Maastrichta .................................... 86


11

SADRAJ

2.1.5.1. Referendumi u Danskoj, Francuskoj i Irskoj ............................... 872.1.5.2. Problemi s ratifikacijom Ugovora iz Maastrichta u

Britanskom parlamentu .................................................................. 882.1.5.3. Presuda njemakog Saveznog ustavnog suda u sluaju

Brunner (Maastricht-Urteil) .......................................................... 892.2. Ugovor iz Amsterdama (1997.) i Ugovor iz Nice (2001.) ................................... 95

3. INTEGRACIJSKA STRUKTURA EUROPSKE UNIJE ...................................... 973.1. Tri stupa Europske unije ........................................................................................... 97

3.1.1. Grafiki prikaz triju stupova Europske unije ............................................ 973.1.2. Objanjenje triju stupova Europske unije .................................................. 99

3.2. Razlika izmeu stupa Zajednice i drugih dvaju stupova Europske unije ......1003.2.1. Posebna naela prava Zajednice (prvog stupa Europske unije) ..........100

3.2.1.1. Naelo ogranienih ovlasti Zajednice ......................................1013.2.1.2. Naelo supsidijarnosti u uem smislu .....................................1013.2.1.3. Naelo proporcionalnosti...........................................................1013.2.1.4. Naelo lojalnosti Zajednici ........................................................1023.2.1.5. Naelo zabrane diskriminacije ..................................................1023.2.1.6. Naelo samostalnosti prava Zajednice ....................................1033.2.1.7. Naelo jedinstvenog vaenja i primjene prava Zajednice ....1033.2.1.8. Naelo izravne primjene prava Zajednice ..............................1033.2.1.9. Naelo izravnih uinaka .............................................................1033.2.1.10. Naelo prvenstva prava Zajednice ...........................................1043.2.1.11. Naelo odgovornosti drava lanica za tetu .........................1043.2.1.12. Zakljune napomene o naelima prava Zajednice ................105

3.2.2. Obiljeja drugog i treeg stupa Europske unije ......................................1064. INSTITUCIONALNI USTROJ EUROPSKE UNIJE .........................................106

4.1. Tri razine institucionalnog ustroja Europske unije ...........................................1064.1.1. Subnacionalna razina institucionalnog ustroja Europske unije ..........1074.1.2. Nacionalna razina institucionalnog ustroja Europske unije ................1074.1.3. Nadnacionalna razina institucionalnog ustroja Europske unije .........107

5. INSTITUCIJE EUROPSKE UNIJE NA NADNACIONALNOJ RAZINI ....1095.1. Europsko vijee .........................................................................................................1095.2. Vijee Europske unije ..............................................................................................1105.3. Europska komisija ....................................................................................................1115.4. Europski parlament ..................................................................................................112

5.4.1. Europski puki pravobranitelj ....................................................................1135.5. Sud pravde Europskih zajednica ...........................................................................113

5.5.1. Sud pravde (SPEZ) .......................................................................................1155.5.2. Sud prvog stupnja Europskih zajednica (SpsEZ) ...................................1165.5.3. Sudite Europske unije za slubenike sporove .....................................116


12

SADRAJ

5.5.4. Nain objave i oznake odluka Suda pravde Europskih zajednica .......1175.5.5. Temeljne nadlenosti Suda pravde (SPEZ-a) ..........................................118

5.5.5.1. Prethodni postupak za tumaenje i ocjenu valjanosti prava Zajednice ..............................................................................119

5.5.5.2. Tube protiv drave lanice .........................................................1205.5.5.3. Tube za ponitenje akta Zajednice (sudski nadzor nad

aktima institucija Zajednice) .......................................................1205.5.5.4. Tube zbog propusta (sudski nadzor nad propustima

institucija Zajednice) .....................................................................1215.5.5.5. Tube za naknadu tete na osnovi izvanugovorne

odgovornosti Zajednice za tetu .................................................1215.5.5.6. Ustanovljivanje nadlenosti SPEZ-a meusobnim

dogovorom stranaka ......................................................................1225.5.6. Zakljune napomene o sustavu sudske zatite u Europskoj uniji .......122

5.6. Europski revizorski sud ...........................................................................................1236. IZVORI PRAVA ZAJEDNICE/UNIJE ...................................................................124

6.1. Primarni izvori prava...............................................................................................1246.1.1. Osnivaki ugovori .......................................................................................1246.1.2. Ugovori o pristupanju Zajednici/Uniji .....................................................126

6.2. Sekundarni izvori prava ..........................................................................................1276.2.1. Uredbe, direktive i odluke ..........................................................................129

6.3. Objava primarnog i sekundarnog zakonodavstva Zajednice ..........................1316.4. Ostali izvori prava ....................................................................................................132

6.4.1. Opa pravna naela ......................................................................................1326.5. Pravna steevina (acquis communautaire)..........................................................133

7. PRAVNA NARAV EUROPSKE UNIJE ..................................................................1347.1. lanak 1. Ugovora iz Maastrichta (1993.) ...........................................................1357.2. Politoloki pristup pravnoj naravi Europske unije .............................................1367.3. Pravni pristup pravnoj naravi Europske unije ....................................................137

8. DALJNJI RAZVITAK INTEGRACIJSKE STRUKTURE EUROPSKE UNIJE ...............................................................................................................................1388.1. Konvencija o budunosti Europe (2002.2003.) ................................................1398.2. Ustav za Europu (2004.) ..........................................................................................1408.3. Reformski Ugovor iz Lisabona (2007.) .................................................................142

8.3.1. Opi podaci o Ugovoru iz Lisabona .........................................................1428.3.2. Temeljni ciljevi Ugovora iz Lisabona........................................................1448.3.3. Promjene pravnih osnova i nazivlja europskih integracija ..................1458.3.4. Odnos Unije prema dravama lanicama ...............................................147

8.3.4.1. Naela supsidijarnosti i razmjernosti .........................................1478.3.4.2. Protokol o primjeni naela supsidijarnosti i razmjernosti .....147


13

SADRAJ

8.3.4.3. Prvenstvo prava Europske unije nad pravima drava lanica ....1498.3.5. Pravna osobnost Europske unije ...............................................................1508.3.6. Pravni akti Europske unije ..........................................................................150

8.3.6.1. Zakonodavni i nezakonodavni akti .............................................1528.3.7. Institucije Europske unije ...........................................................................153

8.3.7.1. Europsko vijee ...............................................................................1548.3.7.2. Vijee ................................................................................................1558.3.7.3. Europska komisija ..........................................................................1568.3.7.4. Europski parlament .......................................................................1568.3.7.5. Sud pravde Europske unije ...........................................................158

8.3.8. Jedna ocjena Ugovora iz Lisabona ............................................................1598.3.9. Problemi vezani uz ratifikaciju Ugovora iz Lisabona ............................161

8.3.9.1. Promjene francuskog Ustava .......................................................1618.3.9.2. Ne Ugovoru iz Lisabona na referendumu u Irskoj ..............162

A. Ustavna obveza provedbe referenduma u Irskoj ................162B. Glasovanje na referendumu o 28. amandmanu na

Ustav Irske 12. lipnja 2008. ....................................................... 1638.3.9.3. Ratifikacija Ugovora iz Lisabona u Parlamentu

Ujedinjenog Kraljevstva ................................................................1648.3.9.4. Ocjena ustavnosti Ugovora iz Lisabona pred Ustavnim

sudom eke Republike ................................................................1668.3.9.5. Ocjena ustavnosti Ugovora iz Lisabona pred Saveznim

ustavnim sudom Njemake ..........................................................1688.3.9.6. Problemi s Ugovorom iz Lisabona nakon njegove

ratifikacije u poljskom Sejmu ......................................................1698.3.9.7. Pregled postupaka ratifikacije Ugovora iz Lisabona

do 1. kolovoza 2008. ......................................................................1708.4. Zakljuna razmatranja ............................................................................................171

9. LANSTVO U EUROPSKOJ UNIJI ......................................................................1729.1. Sudjelovanje drava lanica u komponentama europskih

integracijskih procesa ..............................................................................................1739.1.1. Podruja pod suverenitetom drava lanica i lanstvo u

Europskoj uniji ..............................................................................................1759.1.1.1. Udaljene regije drava lanica .....................................................1769.1.1.2. Prekomorske zemlje i teritoriji drava lanica .........................1779.1.1.3. Podruja drava lanica s kojima Europska unija ima

posebne odnose ..............................................................................1799.2. Prava koja dobivaju dravljani drave koja pristupi Europskoj uniji .............183

9.2.1. Dravljanstvo Europske unije ....................................................................1839.2.2. Europska putovnica .....................................................................................1869.2.3. Prava koja proizlaze iz Schengenskog sporazuma .................................187

9.2.3.1. Bijela i crna schengenska lista .....................................................189


14

SADRAJ

9.2.3.2. Prava graana koja proizlaze iz Schengenskog sporazuma .....1919.3. Uvjeti za pristupanje i postupak pristupanja Europskoj uniji .........................191

9.3.1. Kriteriji iz Kopenhagena (1993.) i kriterij iz Madrida (1995.) .............1929.3.2. Podnoenje zahtjeva za lanstvo u Europskoj uniji ...............................1939.3.3. Stjecanje statusa kandidata za lanstvo u Europskoj uniji ...................1949.3.4. Otvaranje pregovora o pristupanju Europskoj uniji ..............................1959.3.5. Pretpristupna strategija Europske unije ...................................................1969.3.6. Sporazumi o pridruivanju drava kandidatkinja .................................197

9.3.6.1. Prva generacija: sporazumi o pridruivanju .............................1979.3.6.2. Druga generacija: europski sporazumi ......................................1989.3.6.3. Trea generacija: sporazumi o stabilizaciji i pridruivanju ......199

9.3.7. Ugovori o pristupanju Europskoj uniji .....................................................2009.4. Pristupanje Republike Hrvatske Europskoj uniji ...............................................200

9.4.1. Uspostavljanje odnosa izmeu Republike Hrvatske i Europske unije ...............................................................................................200

9.4.2. Sporazum o stabilizaciji i pridruivanju (2001.) ....................................2019.4.2.1. Primjena Sporazuma o stabilizaciji i pridruivanju u

Republici Hrvatskoj .......................................................................2039.4.3. Podnoenje zahtjeva za punopravno lanstvo u

Europskoj uniji (2003.) ................................................................................2049.4.4. Stjecanje statusa kandidata (2004.) i poetak pregovora (2005.) ........2069.4.5. Predmet i tijek pregovora Republike Hrvatske i Europske unije ........207

9.4.5.1. Analitiki pregled zakonodavstva (screening) .........................2079.4.5.2. Pregovori na temelju pregovarakih stajalita ..........................208

A. Izrada pregovarakih stajalita Republike Hrvatske .........208B. Izrada zajednikih stajalita Europske unije .......................208

9.4.5.3. Praenje napretka pregovora .......................................................2099.4.5.4. Popis pregovarakih poglavlja o pristupanju Republike

Hrvatske Europskoj uniji ..............................................................2099.4.5.5. Usklaivanje nacionalnog zakonodavstva s pravnom

steevinom Europske unije ..........................................................211A. Preuzimanje pravne steevine Europske unije u

nacionalno zakonodavstvo .....................................................2129.4.6. Predstojee razdoblje ...................................................................................2139.4.7. Saetak: kronologija odnosa izmeu Republike Hrvatske i

Europske unije ...............................................................................................2149.5. Istupanje iz Europske unije ....................................................................................218

9.5.1. Referendum o istupanju iz Europske zajednice Ujedinjenog Kraljevstva 1975. ........................................................................................218

9.5.2. Istupanje Grenlanda iz Europske zajednice 1985. .................................2199.5.3. Povlaenje iz lanstva Europske unije u Ustavu za Europu (2004.) ......2219.5.4. Povlaenje iz lanstva Europske unije u Ugovoru iz Lisabona (2007.) ....222


15

SADRAJ

VIJEE EUROPE I EUROPSKA UNIJA U ZATITI LJUDSKIH PRAVA

Glava III.VIJEE EUROPE I EUROPSKA UNIJA U ZATITI LJUDSKIH PRAVA .....2271. O SUSTAVIMA ZATITE LJUDSKIH PRAVA U VIJEU EUROPE I

EUROPSKOJ UNIJI .....................................................................................................2271.1. Konvencijski sustav zatite ljudskih prava i temeljnih sloboda

Vijea Europe ............................................................................................................2271.2. Zatita ljudskih prava i temeljnih sloboda u Europskoj uniji ..........................228

2. KONVENCIJA ZA ZATITU LJUDSKIH PRAVA I TEMELJNIH SLOBODA VIJEA EUROPE ..................................................................................2292.1. O Konvenciji .............................................................................................................2292.2. Pravni temelji Konvencije .......................................................................................2292.3. Potpisivanje, ratifikacija i stupanje na snagu Konvencije .................................230

2.3.1. Potpisivanje Konvencije ..............................................................................2302.3.2. Ratifikacija Konvencije ................................................................................2312.3.3. Stupanje na snagu Konvencije ...................................................................231

2.4. Rezerve na pojedine odredbe Konvencije ...........................................................2312.5. Sadraj Konvencije i protokola uz Konvenciju ..................................................233

2.5.1. Izvorni tekst Konvencije iz 1950. godine .................................................2332.5.2. Protokoli uz Konvenciju .............................................................................233

2.5.2.1. Protokoli kojima su priznata nova ljudska prava i temeljne slobode ............................................................................234

2.5.2.2. Protokoli kojima je izmijenjen i dopunjen nadzorni sustav nad primjenom Konvencije .............................................235

2.5.2.3. Potpisivanje i stupanje na snagu protokola uz Konvenciju .......................................................................................236

2.6. Katalog konvencijskih prava ..................................................................................2372.7. Nadzorni sustav nad primjenom Konvencije .....................................................240

2.7.1. Razdoblja razvitka nadzornog sustava .....................................................2402.7.1.1. Nadzorni sustav nad primjenom Konvencije do 1998. ...........2412.7.1.2. Nadzorni sustav nad primjenom Konvencije od 1998.

do danas ...........................................................................................2422.8. Europski sud za ljudska prava (1998.) ..................................................................243

2.8.1. Meudravni i pojedinani zahtjevi .........................................................2442.8.1.1. Meudravni zahtjevi....................................................................2442.8.1.2. Pojedinani (individualni) zahtjevi .............................................246

2.8.2. Pravna narav presuda Europskog suda ....................................................2482.8.3. Vrste mjera koje provode drave ugovornice u izvrenju presuda

Europskog suda .............................................................................................2492.8.3.1. Pojedinane mjere ..........................................................................250


16

SADRAJ

2.8.3.2. Ope mjere ......................................................................................2522.8.3.3. Problem u sustavu drave ugovornice (probni /pilot/

sluajevi) ..........................................................................................2542.9. Odbor ministara Vijea Europe.............................................................................256

2.9.1. Pravila za nadzor izvrenja presuda .........................................................2582.9.2. Uinci ovlasti Odbora ministara na izvrenje presuda

Europskog suda .............................................................................................2602.10. Predstojee izmjene nadzornog sustava: Protokol br. 14 uz Konvenciju ....261

2.10.1. Problemi s ratifikacijom Protokola br. 14 uz Konvenciju ...................2622.10.2. Najvanije izmjene predviene Protokolom br. 14 uz

Konvenciju ....................................................................................................2632.11. Konvencija u odnosu na Republiku Hrvatsku...................................................264

2.11.1. Ratifikacija Konvencije ...............................................................................2642.11.2. Rezerva na lanak 6. stavak 1. Konvencije .............................................2652.11.3. Ratifikacija protokola uz Konvenciju ......................................................2662.11.4. Stupanje na snagu Konvencije i protokola za Republiku

Hrvatsku .......................................................................................................2662.11.5. Opi statistiki podaci o presudama Europskog suda koje se

odnose na Republiku Hrvatsku ................................................................2682.12. Umjesto zakljuka: problem odrivosti konvencijskog sustava.....................271

3. TEMELJNA PRAVA EUROPSKE UNIJE I NJIHOVA ZATITA .................2733.1. Stvaranje kataloga temeljnih prava Europske unije ...........................................2733.2. Sud pravde Europskih zajednica u zatiti ljudskih prava .................................2753.3. Povelja o temeljnim pravima Europske unije .....................................................277

3.3.1. Povelja o temeljnim pravima Europske unije (Nica, 7. prosinca 2000.) .............................................................................278

3.3.2. Povelja o temeljnim pravima Europske unije kao sastavni dio Ustava za Europu (2004.) ............................................................................278

3.3.3. Povelja o temeljnim pravima Europske unije (Strasbourg, 12. prosinca 2007.) ................................................................2793.3.3.1. Neprimjenjivanje Povelje o temeljnim pravima (2007.) u

Ujedinjenom Kraljevstvu i Poljskoj ............................................2813.3.4. Izvori prava koja se jame Poveljom .........................................................2823.3.5. Sadraj Povelje o temeljnim pravima Europske unije ...........................283

3.3.5.1. Glava I. Povelje: Dostojanstvo .....................................................2843.3.5.2. Glava II. Povelje: Slobode .............................................................2853.3.5.3. Glava III. Povelje: Jednakost .........................................................2873.3.5.4. Glava IV. Povelje: Solidarnost ......................................................2873.3.5.5. Glava V. Povelje: Prava graana ..................................................2873.3.5.6. Glava VI. Povelje: Pravda ..............................................................2883.3.5.7. Glava VII. Povelje: Ope odredbe ...............................................291

A. Podruje primjene Povelje ......................................................292


17

SADRAJ

B. Opseg primjene Povelje te tumaenje prava i naela ........293C. Razina zatite ............................................................................295D. Zabrana zlouporabe prava ......................................................296

3.3.6. Povelja o temeljnim pravima Europske unije i praksa Suda pravde Europskih zajednica .......................................................................296

4. ODNOS KONVENCIJE I POVELJE ......................................................................2984.1. Odnos odredaba Povelje i Konvencije .................................................................298

4.1.1. Odredbe Povelje i Konvencije istovjetnog znaenja i opsega ..............2994.1.2. Odredbe Povelje i Konvencije istovjetnog znaenja,

ali razliitog opsega ......................................................................................301

ODNOSI VIJEA EUROPE I EUROPSKE UNIJEGlava IV.ODNOSI VIJEA EUROPE I EUROPSKE UNIJE .................................................3051. UVODNE NAPOMENE .............................................................................................3052. DOSADANJA POSTIGNUA U ODNOSIMA VIJEA EUROPE I

EUROPSKE UNIJE ......................................................................................................3062.1. Temeljni podaci o dosadanjoj suradnji Vijea Europe i Europske unije ......3062.2. Memorandum o razumijevanju izmeu Vijea Europe i Europske unije .....3082.3. Problem pristupanja Europske unije Konvenciji ...............................................309

2.3.1. Smetnje na strani Europske unije ..............................................................3102.3.1.1. Ugovor iz Lisabona i pristupanje Europske unije

Konvenciji ........................................................................................310A. Protokol o pristupanju Europske unije Konvenciji ............311

2.3.2. Smetnje na strani Vijea Europe ...............................................................3122.3.2.1. Pravno-tehniki aspekti pristupanja Europske unije

Konvenciji ........................................................................................3122.4. Odnosi Europskog suda za ljudska prava i Suda pravde Europskih

zajednica ....................................................................................................................3142.4.1. Odnos Suda pravde Europskih zajednica prema dokumentima

Vijea Europe ................................................................................................3152.4.1.1. Razvitak prakse Suda pravde Europskih zajednica u

primjeni Konvencije ......................................................................3152.4.1.2. Pravna stajalita Suda pravde Europskih zajednica:

presuda ERT v. DEP (1991.) .........................................................3172.4.1.3. Pravna stajalita Suda pravde Europskih zajednica:

presuda Kondova (2001.) ..............................................................3182.4.2. Odnos Europskog suda za ljudska prava prema aktima

Europske unije ...............................................................................................319


18

SADRAJ

2.4.2.1. Pravna stajalita Europskog suda: presuda Pellegrin protiv Francuske (1999.) ...............................................................319

2.4.2.2. Pravna stajalita Europskog suda: presuda Bosphorus Airways protiv Irske (2005.) .........................................................319

2.4.2.3. Pravna stajalita Europskog suda: presuda Matthews protiv Ujedinjenog Kraljevstva (1999.) ......................................321

2.4.3. Zakljune napomene ...................................................................................3233. ZNAMENJA VIJEA EUROPE I EUROPSKE UNIJE ......................................323

3.1. Zastava Vijea Europe i Europske unije ...............................................................3243.2. Himna Vijea Europe i Europske unije ................................................................3253.3. Logo Vijea Europe ..................................................................................................3263.4. Znaenje i uloga znamenja .....................................................................................326

4. NAJEE POGREKE PRI POZIVANJU NA INSTITUCIJE VIJEA EUROPE I EUROPSKE UNIJE ................................................................................3284.1. O nazivlju vezanom uz Europsku uniju ...............................................................328

4.1.1. Europske zajednice .......................................................................................3284.1.2. Europska zajednica ......................................................................................3294.1.3. Zajednica ........................................................................................................3294.1.4. Europska unija...............................................................................................329

4.2. O nazivlju vezanom uz institucije i akte Vijea Europe i Europske unije .....330

PRILOZIPrilog 1. Konvencija za zatitu ljudskih prava i temeljnih sloboda Vijea

Europe i protokoli uz Konvenciju (na snazi na dan 1. kolovoza 2008.) .................335Prilog 2. Zakon o potvrivanju Protokola br. 14 uz Konvenciju za zatitu

ljudskih prava i temeljnih sloboda, o izmjeni nadzornog sustava konvencije (Narodne novine Meunarodni ugovori, broj 1/06.) .............................................377

Prilog 3. Povelja o temeljnim pravima Europske unije (Official Journal of the European Union, C 2007/303, 14. 12. 2007.) ..............................................................387

Prilog 4. Popis pravne steevine Europske unije po tematskim jedinicama ............403Literatura ................................................................................................................................429Vaniji pravni izvori ..............................................................................................................439Vanije url adrese ..................................................................................................................447Pojmovno kazalo ...................................................................................................................451


19

PREDGOVOR

Na pisanje ove knjige potaknule su me spoznaje do kojih sam dola pre-davajui na kolegijima naela europskog upravnog prava i primjena Kon-vencije za zatitu ljudskih prava i temeljnih sloboda u radu dravne i javne uprave poslijediplomskog doktorskog i specijalistikog studija javnog pra-va i javne uprave Pravnog fakulteta Sveuilita u Zagrebu.

Rasprave s polaznicima studija tijekom odravanja tih kolegija esto su zavravale zakljukom da postoji potreba za knjigom/udbenikom na hr-vatskom jeziku u kojoj bi na jednom mjestu bila saeta temeljna graa o instutucionalnim i pravnim sustavima Vijea Europe i Europske unije. Bez njihova poznavanja, naime, iznimno je teko razumjeti, a jo tee usvajati znanja o materijalnom pravu Vijea Europe (tzv. konvencijskom pravu) od-nosno o materijalnom pravu Europske zajednice (tzv. komunitarnom pra-vu). Osim toga, vie puta je zapaeno da se pojedini akti i instutucije Vijea Europe vrlo esto zamjenjuju onima Europske unije, i obrnuto, to dodatno upuuje na potrebu njihova jasnijeg razgranienja.

Doista, vanost Vijea Europe i Europske unije, ali i sloenost njiho-vih meusobnih odnosa, zahtijevaju dobro poznavanje njihovih osobitih ciljeva, zasebnih institucionalnih ustrojstava i razliitih pravnih izvora na kojima poivaju.

I Vijee Europe i Europska unija smatraju se pokretaima ujedinjenja na europskom kontinentu: Vijee Europe kao najstarija europska politika organizacija, a Europska unija kao jedinstvena ekonomska i politika in-tegracija europskih drava koje je pravna narav osobita i nije usporediva ni s jednom obinom meunarodnom organizacijom, pa ni s Vijeem Europe.

Polazei od tih temeljnih postavki, knjiga je podijeljena na etiri glave.U glavi I. razmatraju se osnove institucionalnog i pravnog sustava Vi-

jea Europe.U glavi II. razmatraju se osnove institucionalnog i pravnog sustava Eu-

ropske unije.U glavi III. razmatraju se dva temeljna akta Vijea Europe odnosno Eu-

ropske unije na kojima se zasnivaju njihovi sustavi zatite ljudskih prava i temeljnih sloboda: Konvencija za zatitu ljudskih prava i temeljnih sloboda Vijea Europe (zajedno s praksom Europskog suda za ljudska prava u Stras-bourgu) i Povelja o temeljnim pravima Europske unije (zajedno s praksom Suda pravde Europskih zajednica u Luxembourgu).


20

PREDGOVOR

U glavi IV. razmatraju se meusobni odnosi Vijea Europe i Europske unije, osobito pitanja pristupanja Europske unije Konvenciji Vijea Europe i meusobnih odnosa Europskog suda za ljudska prava i Suda pravde Eu-ropskih zajednica. U toj se glavi knjige razmatraju i znamenja Vijea Euro-pe i Europske unije te se razjanjavaju odreena pitanja vezana uz njihova zajednika znamenja.

Posebna poglavlja posveena su odnosima Republike Hrvatske i Vijea Europe te dosadanjim odnosima Republike Hrvatske vezanim uz njezino pristupanje Europskoj uniji.

U prilozima knjizi sadrani su tekstovi u prijevodima na hrvatski je-zik Konvencije za zatitu ljudskih prava i temeljnih sloboda Vijea Europe, zajedno s protokolima koji su danas na snazi (prilog 1), Zakona o potvri-vanju Protokola br. 14 uz Konvenciju, koji jo uvijek nije stupio na snagu (prilog 2), Povelje o temeljnim pravima Europske unije (prilog 3) i Popis tematskih jedinica pravne steevine Europske unije po poglavljima, koju je steevinu Republika Hrvatska obvezna implementirati u nacionalni pravni poredak prije pristupanja Europskoj uniji (prilog 4).

Podaci sadrani u knjizi prikazani su prema stanju na dan 1. kolovoza 2008. Taj su dan iznova provjereni pristupi i svim URL adresama na koje se u knjizi upuuje.

Na kraju bih eljela napomenuti sljedee: Hrvatska jo nije punopravna lanica Europske unije, a Povelja o temeljnim pravima Europske unije jo nije stupila na snagu, pa graa koja se na njih odnosi, sadrana u knjizi, ini se dostatnom za dobivanje temeljnih spoznaja o Europskoj uniji i ko-munitarnom pravu. Za razliku od toga, Hrvatska je punopravna lanica Vijea Europe od 1996. godine, a njegova Konvencija za zatitu ljudskih prava i temeljnih sloboda na snazi je za Republiku Hrvatsku od 5. studeno-ga 1997., otkad se na nju protee i jurisdikcija Europskog suda za ljudska prava. Taj sud je tijekom 50 godina svoga djelovanja tumaei odredbe Konvencije stvorio iznimno opsean i sloen korpus pravne grae koji se danas prepoznaje kao konvencijsko pravo. Zbog njegove praktine va-nosti za pravni ivot u Hrvatskoj i sloenosti meunarodnog mehanizma sudskog nadzora nad primjenom Konvencije, konvencijsko pravo Vijea Europe podrobnije se razrauje u zasebnoj kniizi, koja se priprema. Stoga se graa koja se odnosi na konvencijsko pravo u ovoj knjizi prikazuje samo u mjeri koja je potrebna da bi se u cijelosti razjasnio utjecaj Vijea Europe na suvremene pravne poretke 47 europskih drava.

Zagreb, 1. kolovoza 2008.Jasna Omejec


21

RIJE O DJELU

Knjiga VIJEE EUROPE I EUROPSKA UNIJA profesorice na Katedri za upravno pravo Pravnog fakulteta Sveuilita u Zagrebu dr. sc. Jasne Ome-jec, koja se bavi osnovama institucionalnih i pravnih sustava, otvara nove vidike i svjetla u pravnim mislima i dosezima u podrujima koja upravo nose poruke o stvaranju Europe i njezinih institucija danas.

Autorica knjige dr. sc. Jasna Omejec diplomirala je na Pravnom fakul-tetu Sveuilita u Osijeku 1985., a znanstveni stupanj doktora znanosti iz podruja upravnog prava stekla je na Pravnom fakultetu Sveuilita u Za-grebu 1994. Od 1986. bila je asistentica na Katedri za upravno pravo na Pravnom fakultetu Sveuilita u Osijeku, a od 1990. docentica pa izvanred-na profesorica na Katedri za upravno pravo Pravnog fakulteta Sveuilita u Zagrebu. Koautorica je prvog udbenika o pravu okolia, a autorica je vie znanstvenih i strunih radova iz podruja javnih stvari, dravljanskog pra-va, odnosa dravne uprave i lokalne samouprave te izbornog prava. Koau-torica je vie zbornika radova o ustavnom sudovanju. Sutkinja je Ustavnog suda Republike Hrvatske od 1999., a predsjednica Ustavnog suda Republi-ke Hrvatske od 12. lipnja 2008.

U knjizi VIJEE EUROPE I EUROPSKA UNIJA autorica, u poredbenom pristupu, razmatra temelje i pravne akte tih institucija, a i poloaj i odnose Republike Hrvatske u tom pravnom okruenju, kao i mogunosti pristu-panja Republike Hrvatske Europskoj uniji. Tako o knjizi veliki poznavatelj ustavnog prava, povijesti politike misli te europskog prava prof. dr. sc. Ar-sen Bai kae: Knjiga prof. dr. sc. Jasne Omejec jedno je od pionirskih dje-la hrvatskih autora na planu cjelovite deskripcije i analize institucio nalnog ustrojstva Vijea Europe i Europske unije i njihova prava. Djelo je vaan doprinos teorijsko-praktinoj refleksiji tih meunarodnih organizacija koje svojim koncepcijama multilateralne kooperacije uvelike olakavaju i dina-miziraju afirmativne kolektivne odgovore u pluralnom europskom kontek-stu. S velikim osjeajem za mjeru, organizaciju i vanost pojedinih cjelina u ovoj kompleksnoj i opsenoj materiji, a opremljena odgovarajuim apa-raturama iz arsenala promiljenog i produbljenog znanstvenog pristupa, autorica je znalaki izloila posebnosti i razlike institucionalonog ustroj-stva Vijea Europe i EU. Knjiga je kljuno djelo za razumijevanje postojeih i potencijalnih odnosa izmeu nacionalnog, konvencijskog i komunitarnog prava i njihovih institucija. To miljenje dijeli i ugledni recenzent prof. dr. sc. Miomir Matulovi, ocjenjujui u svojoj recenziji ovo djelo te istiui da je ta knjiga u domaoj strunoj literaturi prvi cjeloviti prikaz institu-


22

cionalnog i pravnog okvira Vijea Europe i Europske unije, dviju temelj-nih organizacija budue europske zajednice drava. Aktualnost, jasnoa, informativnost i strunost njezina su glavna obiljeja ... Tako uvaeni re-cenzent prof. dr. sc. Smiljko Sokol kae: Posebno znaajnim smatram dio recenziranog djela koji se bavi odnosom Vijea Europe i Europske unije, u kojem su obraene i temeljne institucije Unije te je saeto prikazan njezin razvitak od stvaranja Europske zajednice za ugljen i elik 1951. do predsto-jeeg Reformskog ugovora kojeg se stupanje na snagu oekuje prije izbora za Europski parlament 2009. godine. Analiza razlikovnih pravnih obilje-ja Vijea Europe i Europske unije te obrada temeljnih pravnih naela na kojima poivaju te dvije europske institucije, izvoran je doprinos autorice znanstvenom podruju europskog i europskog upravnog prava. U hrvatskim okvirima, recenzirano djelo je izvorno, ne samo zato to je prvo i to se ne moe usporediti ni s jednim drugim djelom o istom ili srodnom predmetu na hrvatskom jeziku nego i zbog toga to je pristup obradi predmeta izvor-no autoriin. Zbog nepogreivog osjeaja za isticanjem onoga to je vano i zbog naina na koji je graa organizirana (sistematski, kronoloki, pregled-no). Stoga ovu iznimnu i osebujnu knjigu, VIJEE EUROPE I EUROPSKA UNIJA, namjenjujemo naim itateljima sa eljom da nas ovo djelo vodi kroz raznolike i pravno bogate putove Europe, ijem pravnom sustavu i pridonosimo naim vrsnim pravnim djelima.

Urednica knjigeDavorka Foreti, dipl. iur.

RIJE O DJELU


Documents

Omejec-Sadrzaji i Predgovori