Onderwijsachterstandenbeleid Onderwijsachterstandenbeleid succesvol? succesvol?

Vijfde LEA conferentie 8 maart 2012

Guuske LedouxKohnstamm Instituut

Universiteit van Amsterdam

Inhoud Inhoud

• Terugdringen van achterstanden: resultaten tot dusver

• Oorzaken van achterstanden: waarop moeten interventies zich richten?

• Maatregelen achterstandenbestrijding: wat weten we over effectiviteit?

• De rol van gemeenten en schoolbesturen

Resultaten tot dusverResultaten tot dusver

Loopbanen en prestaties van leerlingen gevolgd sinds 1988 (LEO, Prima, COOL5-18)

Meest recente analyses: 2010

Onderzoeksvragen:* Hoe heeft achterstand van OAB-doelgroepen zich ontwikkeld in de periode 1994-2008* In hoeverre nog sprake van onbenut talent?

Reductie taal- en rekenachterstand

1994-2007 2002-2007

Totale doelgroep vs. niet-doelgroepTaalvaardigheid- oude criteria 19% 6%- nieuwe criteria 21% 14%Rekenvaardigheid- oude criteria 22% 20%- nieuwe criteria 24% 23%Autochtone doelgroep vs. niet-doelgroepTaalvaardigheid- oude criteria 2% -16%- nieuwe criteria -6% -13%Rekenvaardigheid- oude criteria 11% 19%- nieuwe criteria 8% 18%Allochtone doelgroep vs. niet-doelgroepTaalvaardigheid- oude criteria 44% 27%- nieuwe criteria 46% 30%Rekenvaardigheid- oude criteria 38% 26%- nieuwe criteria 40% 27%

Onderwijspositie leerjaar 3 VO 1999/2000 – 2007/08 (ref. aut.mbo) mbo)

Hoofdlijn reductieHoofdlijn reductie• Taalvaardigheid PO:

* groep 2 nauwelijks ontwikkelingen* groep 8 allochtone doelgroep flink vooruit+40%; * autochtone doelgroep niet vooruit

• Rekenvaardigheid PO:* groep 2 en 8 allochtone doelgroep flink vooruit* autochtone doelgroep een beetje vooruit

• Onderwijsniveau leerjaar 3 VO: allochtone doelgroep vooruit

• Taal- en wiskundevaardigheid VO: geen ontwikkelingen

Sociaal milieu en etniciteitSociaal milieu en etniciteit

• Allochtone doelgroep gaat vooruit, maar absolute achterstand is nog steeds aanzienlijk, vooral bij taal

• Opleiding ouders niet de enige verklarende factor, etniciteit aparte rol

• Speciale aandacht nodig voor allochtone leerlingen die ‘net niet’ of ‘niet meer’ gewichtenleerling zijn

Oorzaken van achterstand Oorzaken van achterstand

• Taal• Cognitief/educatief klimaat in het gezin• Beheersing sociale codes• Kennis van de wereld• Leven tussen twee culturen• Sociale stijging vergt het nodige: wilskracht,

zelfstandigheid, ambitie• Lage verwachtingen

Waarop interventies richtenWaarop interventies richten

• Vergroten kennis van de wereld• Heel veel taal• Sociale vaardigheden en persoonsvorming• Ondersteunen bij sociale stijging• Hoge verwachtingen• Hoge kwaliteit onderwijs: wat goed is voor alle

leerlingen, is ook goed voor achterstandsleerlingen

• Kennis van/begrip voor leefwereld

Bestaande maatregelenBestaande maatregelen

• VVE• Ouderprojecten• Extra geld voor scholen met doelgroepleerlingen• Brede school• Schakelklassen• Verlengde leertijd• Bestrijden zwakke scholen

VVEVVE

• Sterk op ingezet, o.b.v. resultaten onderzoek VS

• In Nederland nog niet echt goed op effect onderzocht, wel mee bezig

• Effecten zoals in VS resultaten gaan we hier waarschijnlijk niet zien> kwaliteit Nederlands kleuteronderwijs

• Risico’s huidig beleid: de knip, de opschaling

• Het draait om kwaliteit van uitvoering

OuderprojectenOuderprojecten

• Ambivalentie: de invloed van ouders is groot, maar je kunt van laag opgeleide ouders geen hoog opgeleide ouders maken > bescheiden effectiviteitsverwachtingen

• Ouderbetrokkenheid: alle ouders willen graag dat het goed gaat met hun kind

• Ouders kunnen niet altijd cognitief steunen, maar wel emotioneel

• Zorgpunt: autochtone ouders worden vergeten/slecht bereikt?

• Pas op voor eenrichtingsverkeer

Extra geld voor scholenExtra geld voor scholen

• Gewichtenmiddelen, leerplusmiddelen, extra gelden van gemeenten

• Effecten moeilijk onderzoekbaar• Wat scholen er mee doen is black box > voer

het gesprek hierover• Valkuil: achterstandenbestrijding gelijkstellen

met zorgbeleid• Knelpunt beleid: gewichtenmidedelen lopen

terug

Brede schoolBrede school

• Sterk op ingezet door gemeenten• ‘Breed’ is zowel sterkte (combinatie van

interventies) als zwakte (geen focus of duidelijk doel)

• Effectiviteit is nog onbekend en ook lastig onderzoekbaar als doelen niet helder zijn

• Integraal kindcentrum: goede ontwikkeling?

SchakelklassenSchakelklassen

• Relatief nieuw instrument• Was ‘probeersel’ zonder onderbouwing, maar

resultaten tot dusver wel positief• Waarom positief weten we nog niet goed: extra

leertijd, extra taal/kennis van de wereld, hogere verwachtingen, selectie van ‘high potentials’?

• Vooral kopklassen goede resultaten• Voorlopig maar op blijven inzetten?

Verlengde leertijdVerlengde leertijd

• Verlengde schooldag, zomerschool, vakantieschool

• Effectiviteit plausibel: om achterstanden in te lopen is meer leertijd van belang

• Effectiviteitsonderzoek loopt nog, afwachten• Praktijk rapporteert wel positieve ervaringen• Ook hier: inzicht nodig in besteding van de extra

leertijd: waarop richt men zich?

Bestrijden zwakke scholenBestrijden zwakke scholen

• Staat niet op veel LEA-agenda’s, maar in enkele gemeenten wel

• Relevantie evident: juist voor doelgroepleerlingen is kwaliteit school essentieel

• Kern is investeren in kwaliteit leerkrachten en schoolleiders

• Verbetering blijkt goed mogelijk

Rol gemeenten en besturenRol gemeenten en besturen

• Gesprek blijven voeren met elkaar: wie doet wat, hoe weten we dat, hoe weten we wat dat oplevert?

• Bevorderen van/toezicht houden op kwaliteit VVE

• Lokaal voor continuïteit zorgen

• Heldere, doordachte doelen en doelgroepen