Embed Size (px)
Citation preview
Onze wereld, onze mensen, onze toekomst. Agrico geeft om deze waarden!
Duurzaamheidsverslag referentiematrix ISO 26000 Agrico 2015 Een duurzame coöperatie, gebouwd op duurzame waarden. Werkgroep MVO Agrico
Pagina | 1
Disclaimer ©Agrico 2015, Agrico Coöperatie U.A. / Agrico B.V. - Emmeloord Auteur: R. Vernooij – Emmeloord Versie: 0.5 - september 2015 Status: Definitief Zonder voorafgaande toestemming van Agrico of de auteur, mag niets uit deze uitgave verveelvoudigd en/of openbaar worden gemaakt door middel van druk, fotokopie, microfilm of op welke andere wijze dan ook en evenmin worden opgeslagen in een databank met als doel een terugzoek mogelijkheid te verschaffen aan derden.
Pagina | 2
Voorwoord
Voor u ligt het derde duurzaamheidsverslag ISO 26000 van Agrico. Agrico is trots op haar zelfverklaring en
wil haar MVO-beleid graag uitdragen. Agrico is een belangrijke leverancier van poot- en
consumptieaardappelen. Daarnaast zorgen wij door het kweken van betere aardappelrassen voor meer
oogstzekerheid en continuïteit van de aardappelteelt, niet alleen in Nederland, maar wereldwijd. Agrico heeft
in deze een grote verantwoordelijkheid en neemt deze ook graag op zich.
Er waren vijf belangrijke redenen voor Agrico om met ISO 26000 aan de slag te gaan:
De MVO-paraplu: veel bedrijven doen al op één of andere manier aan MVO, maar meestal zijn het losse
activiteiten. De samenhang ontbreekt. ISO 26000 is een integrale aanpak van MVO; het geeft een helder
overzicht van Agrico haar MVO-inzet.
Focus op MVO-activiteiten: elk bedrijf heeft zijn eigen MVO-profiel. Thema’s die voor het ene bedrijf
belangrijk zijn, zijn bijzaak voor een ander. Door onze verantwoordelijkheid in de wereldwijde
voedselvoorziening ligt daar Agrico haar focus. ISO 26000 heeft Agrico geholpen bij het aanbrengen van
focus op haar MVO-activiteiten.
Aan de slag: weten aan welke maatschappelijke thema’s Agrico een bijdrage wil leveren is één ding. Zorgen
dat dit in alle bedrijfsactiviteiten gebeurt, is een tweede. ISO 26000 heeft ons geholpen bij het implementeren
van MVO met tips en trucs voor het creëren van draagvlak, het meten en evalueren van MVO-prestaties en
nog veel meer.
Dezelfde taal: er bestaan veel verschillende stappenplannen en richtlijnen voor MVO. Dat kan tot
spraakverwarring leiden. ISO 26000 is een internationale richtlijn, waaraan 94 landen hebben meegewerkt.
In internationale handelsrelaties is het makkelijk als we allemaal dezelfde taal spreken.
Geloofwaardigheid: steeds meer afnemers van Agrico vinden duurzaamheid van hun inkopen belangrijk.
Om in te spelen op deze vraag, is het belangrijk te laten zien wat Agrico aan MVO doet. Met ISO 26000 heeft
Agrico de geloofwaardigheid van MVO-communicatie vergroot.
Agrico is trots op de MVO-werkgroep, welke een zeer brede samenstelling heeft vanuit onze organisatie.
Agrico geeft de MVO-werkgroep veel ruimte om zaken op te pakken en te implementeren. De grootste
uitdaging ligt nog aan onze leverancierskant, onze leden-telers. Hier zal de komende jaren veel aandacht
aan besteed worden.
Wij wensen de werkgroep veel succes met hun werk en danken hen voor het vele werk dat zij het afgelopen
jaar weer hebben verricht. Veel plezier met het lezen van dit duurzaamheidsverslag.
Jan van Hoogen Peter Dijk
algemeen directeur Agrico MT-lid / voorzitter werkgroep MVO
Pagina | 3
Agrico MVO-team Peter Dijk Commercial manager 06-53646370 [email protected] Voorzitter werkgroep MVO – Agrico
René Vernooij
Analist Operations 06-53727859 [email protected] Coördinator werkgroep MVO – Agrico
Jeffrey Dijk
Export Manager
Lid werkgroep MVO – Agrico
Mark Dieleman Communicatiemedewerker [email protected] Lid werkgroep MVO – Agrico
Marc Kalkdijk
Buitendienst Tafelaardappelen [email protected] Lid werkgroep MVO – Agrico
Berna de Jong
Afdeling Export Documenten [email protected] Lid werkgroep MVO – Agrico
Nico Kers
Kwaliteitslaborant Agrico Research
Lid werkgroep MVO – Agrico
Anko Fokkens
Medewerker postkamer/Huismeester
Lid werkgroep MVO – Agrico
Gerdien Poppe
Logistiek medewerker afnemerslogistiek [email protected] Lid werkgroep MVO – Agrico
Pagina | 4
Inhoudsopgave
Voorwoord........................................................................................................................................................................................................ 2
Agrico MVO-team ....................................................................................................................................................................................... 3
Inhoudsopgave ............................................................................................................................................................................................... 4
01 Inleiding ........................................................................................................................................................................................................ 6
02 Leeswijzer .................................................................................................................................................................................................. 7
03 Verklarende begrippenlijst .............................................................................................................................................................. 7
04 Zelfverklaring ISO 26000 .................................................................................................................................................................. 8
05 Profiel Agrico - wie zijn wij? ......................................................................................................................................................... 9
06 Scope MVO 2014/2015 ....................................................................................................................................................................... 10
07 MVO principes ....................................................................................................................................................................................... 12
1. Agrico legt rekenschap af over effecten op de maatschappij, de economie en het milieu ...................................................... 12
2. Agrico is transparant over besluiten en activiteiten die een effect hebben op de omgeving ............................................... 13
3. Agrico gedraagt zich ethisch .............................................................................................................................................................................................. 13
4. Agrico respecteert de belangen van stakeholders en speelt hierop in ................................................................................................... 13
5. Agrico respecteert de geldende wet- en regelgeving....................................................................................................................................... 14
6. Agrico respecteert de internationale gedragsnormen ....................................................................................................................................... 14
7. Agrico respecteert en erkent de universele mensenrechten ........................................................................................................................ 14
08 Stakeholders ........................................................................................................................................................................................... 15
8. Hoe heeft Agrico haar stakeholders geïdentificeerd? ........................................................................................................................................ 15
9. Wie zijn de stakeholders van Agrico?........................................................................................................................................................................... 16
10. Waarom en waarbij betrekt Agrico haar stakeholders? ................................................................................................................................ 18
09 Kernthema’s en onderwerpen ................................................................................................................................................... 19
11. Geef aan waar Agrico bij het bepalen van relevante MVO-onderwerpen naar heeft gekeken........................................... 19
12. Welke ISO 26000 onderwerpen zijn relevant voor Agrico? ......................................................................................................................... 19
13. Welke criteria heeft Agrico gebruikt bij het bepalen van significante ISO 26000 onderwerpen? ...................................... 19
14. Welke onderwerpen zijn significant? ......................................................................................................................................................................... 20
15. Welke criteria heeft Agrico gebruikt bij het bepalen van prioritaire onderwerpen? ................................................................. 20
16. Welke onderwerpen hebben prioriteit? ................................................................................................................................................................... 20
17. Tot welke acties heeft dit geleid of gaat u nemen? ........................................................................................................................................ 21
18. Toelichting op de prioriteitsstelling.............................................................................................................................................................................. 22
19. Geef aan welke stakeholders en op welke wijze Agrico heeft betrokken bij het identificeren van relevante,
significante en prioritaire onderwerpen. .......................................................................................................................................................................... 22
10 Ketenverantwoordelijkheid en invloedsfeer ................................................................................................................... 23
20. Welke organisaties bevinden zich in Agrico’s invloedssfeer en hoe verhouden die zich tot Agrico? ............................ 23
21. Op welke manier stimuleert Agrico maatschappelijke verantwoordelijkheid bij andere organisaties? ......................... 24
Pagina | 5
11 Gepaste zorgvuldigheid (Due dilligence) ............................................................................................................................. 25
22. Op welke manier beoordeelt Agrico (potentiële) negatieve effecten van de eigen activiteiten en besluiten op
maatschappij, milieu en economie? ......................................................................................................................................................................................25
23. Op welke manier beoordeelt Agrico (potentiële) negatieve effecten van de activiteiten en besluiten van
organisaties in uw invloedssfeer op maatschappij, milieu en economie? .................................................................................................. 26
24. Hoe wordt gepaste zorgvuldigheid uitgeoefend of geïmplementeerd bij Agrico? ................................................................... 26
25. Welke (potentiële) negatieve effecten op maatschappij, milieu en economie heeft Agrico geïdentificeerd? ......... 27
12 Missie, visie, kernwaarden ............................................................................................................................................................. 28
26. Op welke wijze heeft Agrico richting gegeven aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid? .............................. 28
13 Ontwikkelen van draagvlak en competenties ................................................................................................................ 29
27. Op welke manier creëert Agrico draagvlak voor maatschappelijke verantwoordelijkheid, binnen en buiten de
organisatie? ......................................................................................................................................................................................................................................... 29
28. Op welke manier ontwikkelt Agrico de benodigde competenties voor het nemen van maatschappelijke
verantwoordelijkheid binnen en eventueel buiten de organisatie? .............................................................................................................. 29
14 Integreren van maatschappelijke verantwoordelijkheid in besturingsprocessen, systemen en
procedures...................................................................................................................................................................................................... 30
29. Op welke manier heeft Agrico haar maatschappelijke verantwoordelijkheid geïntegreerd in haar
besturingsprocessen, systemen en procedures? ......................................................................................................................................................... 30
15 Communicatie en rapportage ...................................................................................................................................................... 31
30. Criteria voor communicatie over maatschappelijke verantwoordelijkheid ....................................................................................... 31
31. Op welke manier communiceert Agrico over haar maatschappelijke verantwoordelijkheid? .............................................. 31
32. Rapporteert Agrico over MVO via een maatschappelijk verslag? ........................................................................................................... 31
33. a) Zijn er conflicten of meningsverschillen met stakeholders? ................................................................................................................. 32
33. b) Welke methoden heeft Agrico om eventuele conflicten op te lossen? ...................................................................................... 32
16 Het monitoren van activiteiten en beoordelen van prestaties ........................................................................... 33
34. Op welke manier monitort Agrico haar activiteiten die effect hebben op relevante thema’s en onderwerpen? 33
35. Hoe heeft Agrico haar prestaties op relevante thema’s beoordeeld? ................................................................................................. 33
36. Heeft u stakeholders betrokken, zo ja welke? .................................................................................................................................................... 33
37. a) Welke verbeteringen of successen heeft Agrico bereikt? .................................................................................................................... 34
37. b) Welke doelen zijn nog niet bereikt of worden op kort termijn voorzien? ................................................................................ 35
17 Selecteren van MVO-initiatieven en instrumenten ..................................................................................................... 36
38. Aan welke MVO-initiatieven en eventuele bijbehorende instrumenten neemt Agrico deel? ............................................ 36
39. Welke punten heeft u overwogen bij de keuze voor dit initiatief (ISO 26000)? ......................................................................... 36
40. Welke concrete acties worden uitgevoerd in verband met het MVO-initiatief? ........................................................................ 36
Pagina | 6
01 Inleiding
Voor het derde jaar op rij presenteert Agrico haar MVO – ISO 26000 referentiematrix in verslagvorm aan. Dit om de leesbaarheid
en de betrokkenheid van onze stakeholders te vergroten. Agrico doet niet zomaar aan MVO. Wij vinden dit belangrijk voor onze
wereld, onze mensen en onze toekomst. Het is een onderdeel van onze kernwaarden en bedrijfsvoering dat wij continu nadenken
en rekening houden met milieu (planet), maatschappelijke ontwikkeling (people) en economische ontwikkeling (profit). Agrico vindt
deze waarden belangrijk. Say care, say Agrico!
Een duurzaam beleid blijft bij Agrico niet alleen beperkt tot de muren van ons hoofdkantoor. Na twee jaar ervaring te hebben
opgedaan met de werkwijze van ISO 26000 heeft Agrico het afgelopen jaar nadrukkelijk de stap buiten het kantoor gezet en hebben
onze dochterbedrijven Leo de Kock, Desmazières (Agrico Frankrijk) en Agrico UK reeds ISO 26000 geïmplementeerd of is men bezig
met het afronden van het eerste cyclusjaar d.m.v. een zelfverklaring en is Agrico Research nu ruim een jaar vertegenwoordigd met
een afvaardiging in de werkgroep MVO van Agrico.
Agrico heeft als hoofddoelstelling het continueren van de zelfverklaring en het uitvoeren van de ISO 26000 werkwijze. Hierbij wordt
door de werkgroep MVO jaarlijks de prioriteringsmatrix doorlopen en geactualiseerd en worden realistische doelstellingen en acties
bedacht om tot uitvoer te brengen.
Enkele highligts van het MVO-programma van afgelopen jaar was de lancering van het Agrico gezond-project waarbij personeel van
Agrico werd gestimuleerd om onder begeleiding van een sportschool gedurende drie of zes maanden meer te bewegen en te letten
op voeding en leefstijl. Een ander groot project in het kader van MVO was het ontwikkelen en formaliseren van een gedragscode
(code of conduct) voor Agrico. Deze is op de strategische dag voor personeel (12 juni 2015) op ludieke wijze met een dilemmaquiz
gepresenteerd en zal in het najaar van 2015 ook verder uitgerold worden bij de dochterbedrijven van Agrico.
In dit verslag vindt u een weergave van de referentiematrix voor seizoen 2014/2015, welke een onderdeel is van de zelfverklaring
ISO 26000. Hierbij wordt aan de hand van 40 vragen concreet antwoord gegeven hoe uitvoering wordt gegeven aan MVO-beleid bij
Agrico. Hierbij worden voorbeelden, uitleg en bronweergave vermeld.
Bij Agrico zijn wij ons bewust dat werken aan een maatschappelijk verantwoorde onderneming een continu proces is. MVO is geen
eenmalige actie, maar een voortdurend proces waarin de hele organisatie en haar stakeholders participeren. Om in dit proces
belangrijke stappen voorwaarts te blijven zetten, heeft de werkgroep MVO onder leiding van MVO-Nederland een aantal interne
workshops gehouden om een herijking van de MVO-strategie te formuleren voor directie en MT. Deze bottum-up aanpak wordt
binnen Agrico gestimuleerd. Door middel van dialogen met onze stakeholders zijn vragen gesteld over hoe Agrico presteert op gebied
van MVO, wat men van Agrico op dit gebied verwacht en hoe we elkaar kunnen uitdagen om in de keten gezamenlijk tot positieve
effecten te komen op gebied van duurzaamheid. De uitkomst van deze dialogen en de workshops waren verrassend en geven Agrico
nieuwe input en uitdaging voor de komende jaren.
Dit rapport is met veel zorgvuldigheid en enthousiasme samengesteld door de werkgroep MVO van Agrico. We hopen hiermee een
bijdrage te leveren aan de transparantie en zichtbaarheid van onze MVO-inspanningen.
Wij wensen u veel leesplezier.
Werkgroep MVO Agrico
Pagina | 7
02 Leeswijzer
In dit document geven wij u antwoord op de 40 vragen van de ISO 26000 zelfverklaring (de zogenaamde referentiematrix). Indien
nodig wordt verwezen naar bronnen voor aanvullende informatie. Waar mogelijk zijn de antwoorden met voorbeelden geïllustreerd.
03 Verklarende begrippenlijst
PD Phytosanitaire dienst
NAK Nederlandse algemene keuringsdienst
Skal Controlerende Organisatie voor biologische producten
MVO Maatschappelijk verantwoord ondernemen
ISO International Organization for Standarization
NEN Nederlandse Normalisatie-instituut
GMP Good Manufacturer practices
Global G.A.P. Wereldwijd “Good Agricultural Practices”
MT Management Team
NPR 9026 +C1:2012 Nederlandse praktijkrichtlijn 9026: ‘Handleiding zelfverklaring NEN-ISO 26000’
OR Ondernemingsraad
LTO Land- en tuinbouworganisatie (brancheorganisatie)
HR Human Resource
Pagina | 8
04 Zelfverklaring ISO 26000 Zelfverklaring NEN-ISO 26000: NPR 9026 +C1:2012 van Agrico
Maatschappelijke verantwoordelijkheid van organisaties
Ondergetekende, de heer J.J. van Hoogen, algemeen directeur Agrico,
verklaart NEN-ISO 26000: NPR 9026 +C1:2012, Maatschappelijke Verantwoordelijkheid van Organisaties toe te passen bij al haar
organisatieonderdelen en dit te hebben onderzocht en beoordeeld aan de hand van het proces beschreven in NPR 9026 +C1:2012.
De organisatie verklaart de principes en richtlijnen van NEN-ISO 26000: NPR 9026 +C1:2012 toe te passen en te borgen dat dit bij
voortduring het geval zal zijn. In het kader van deze zelfverklaring wordt dat minimaal eenmaal per jaar onderzocht en beoordeeld.
De organisatie geeft met deze zelfverklaring een onderbouwing en uitwerking van de gemaakte keuzes ten aanzien van haar
maatschappelijke verantwoordelijkheid op de volgende gebieden.
1. Onderschrijven en toepassen van de zeven principes van MVO.
2. Identificeren en betrekken van stakeholders.
3. De zeven MVO-kernthema’s en 37 MVO-onderwerpen.
4. Integratie van maatschappelijke verantwoordelijkheid binnen de organisatie.
De resultaten van het onderzoek zijn te vinden op www.agrico.nl.
Naam organisatie: Agrico
Locatie: Emmeloord
Straat en huisnr.: Duit 15
Postcode en woonplaats: 8305 BB Emmeloord
Coöperatie Agrico U.A.
Jan van Hoogen
algemeen directeur
Datum en plaats: 1 juli 2015, Emmeloord
Pagina | 9
05 Profiel Agrico - wie zijn wij? Agrico is een coöperatieve onderneming actief in de markt van poot- en consumptieaardappelen en in de ontwikkeling van nieuwe rassen. De kern van onze onderneming ligt in de afzet van product van beschermde rassen, hetzij zelf ontwikkeld, hetzij van derden in vertegenwoordiging verkregen. Hiervoor beschikken wij over een eigen kweekbedrijf en werken wij nauw samen met verschillende kwekers.
Wij willen met onze beschermde rassen actief zijn in de grotere productiegebieden van gecertificeerd pootgoed in landen waar kwekersrecht wordt erkend. Wij zijn wereldspeler in het marktgericht ontwikkelen van aardappelrassen en het (laten) produceren en vermarkten van hoogwaardige poot- en consumptieaardappelen, zowel biologisch als gangbaar geteeld. We streven naar een maximale bijdrage in het inkomen van onze leden. Meetpunt hiervoor is de uitbetaling per 100 kg dan wel per hectare ten opzichte van de concurrentie. Randvoorwaarde hierbij is de continuïteit van de onderneming uitgedrukt in een solvabiliteitsratio van minimaal 40% op balansdatum.
Tabel 3.1 Kerngetallen Agrico U.A.
Wij oefenen op een doelmatige, verantwoorde en resultaatgerichte wijze het bedrijf duurzaam uit, bieden een uitdagende omgeving voor onze medewerkers en zijn voor onze afnemers een betrouwbare leverancier van kwalitatief hoogwaardige producten. Onze kernwaarden zijn: resultaatgericht, innovatief door onze maximale aandacht voor continu verbeteren, oog voor mens, veiligheid en milieu, wederzijds vertrouwen, open in woord en daad en moreel verantwoord ondernemen. Het hoofdkantoor in Emmeloord coördineert de verkoop en introductie van
nieuwe aardappelrassen. Agrico werkt intensief samen met een uitgebreid
internationaal netwerk van dochterondernemingen en deelnemingen in
Nederland, Frankrijk, Groot-Brittannië, Polen, Italië, Zweden, Finland,
Roemenië, Slovenië en Canada. Bovendien heeft Agrico
vertegenwoordiging in bijna alle pootgoed importerende landen ter wereld.
Figuur 3.1 Groepsstructuur Agrico
Foto 3.1 Hoofdkantoor Agrico in Emmeloord
Met de voorliggende zelfverklaring willen wij aantonen dat Agrico de principes en richtlijnen van ISO 26000 toepast. Deze
zelfverklaring is opgesteld conform de NEN-richtlijn NPR 9026 +C1:2012. Sinds 2012/2013 wordt ons duurzaamheidsbeleid
vormgegeven door ISO 26000. Het is een internationale erkende richtlijn die speciaal is ontwikkeld om duurzaam ondernemen in de
praktijk te brengen.
Agrico wil transparant zijn in de besturing van haar organisatie, zaken doen op basis van eerlijkheid, vertrouwen en heldere afspraken.
Wij behandelen mensen gelijkwaardig, bevorderen hun deelname aan het arbeidsproces en zorgen ervoor dat
arbeidsomstandigheden en werkrelaties optimaal zijn. Bovendien onderstrepen wij met ISO 26000 dat wij het milieu minder willen
belasten en werken aan duurzame oplossingen. Dat we onze leden, leveranciers en klanten respecteren en luisteren naar hun
suggesties. En dat wij betrokken zijn bij de gemeenschap in onze omgeving.
Bron:
• Zelfverklaring ISO 26000 op www.agrico.nl/mvo
• Http://extranet.agrico.nl/over-agrico/financieel/ - jaarverslag 2013/2014.pdf
• Referentieverslag Agrico 2013/2014 op www.agrico.nl/mvo
Pagina | 10
06 Scope MVO 2014/2015
Om maatschappelijk verantwoord ondernemen goed binnen de organisatie te borgen, heeft Agrico een werkgroep aangesteld. Deze
werkgroep heeft afvaardiging uit de verschillende afdelingen en één persoon vanuit Agrico Research. Jaarlijks wordt de prioriteitenlijst
MVO geactualiseerd op relevantie, significantie en prioriteit en aan de hand daarvan wordt een actielijst verrijkt met nieuwe MVO-
acties om de ISO-systematiek te ondersteunen en verder te ontwikkelen. Deze actielijst wordt maandelijks binnen de werkgroep op
voortgang besproken.
De scope voor de MVO werkgroep betrekt zich voornamelijk op het hoofdkantoor van Agrico op het volgende adres:
Agrico BV, Duit 15, 8305 BB in Emmeloord.
CO2-uitstoot
De uitstoot van CO2 heeft onze bijzondere aandacht. Voor het concreet meten en sturen op de CO2-uitstoot van het hoofdkantoor
maken we gebruik van een online tool ‘de Milieubarometer’. Hierin leggen we de belangrijkste parameters vast en rekent het
programma onze belasting uit in tonnen CO2. Tussen 2008 en 2012 was de CO2-belasting van het hoofdkantoor al gereduceerd van
759 ton naar 646 ton. Dit boekjaar is de belasting verder teruggebracht tot 596 ton CO2. Wij blijven nieuwe initiatieven zoeken om
verdere reductie te realiseren. Voor het jaar 2014/2015 heeft de werkgroep zich een reductie van nog eens 5% gesteld.
Onze branche kan niet zonder transport. De
logistiek heeft een grote impact op de totale CO2-
bijdrage in de wereld. Agrico heeft onderzoek
laten doen naar de CO2-belasting van het
aardappeltransport en de factoren die daarop van
invloed zijn. Naast feitelijke berekeningen is
daarbij ook een scenarioanalyse uitgevoerd.
Agrico zoekt blijvend naar passende initiatieven
om CO2-uitstoot te verminderen.
Foto 4.1 Aardappeltransport
Daarnaast is Agrico in 2013/2014 begonnen met de uitrol van het ISO 26000 programma naar de dochters Leo de Kock (zelfverklaring
augustus 2014), Agrico UK (in januari 2015 begonnen met de implementatie van ISO 26000) en Desmazières (realisatie zelfverklaring
september 2015).
Duurzame medewerker
Net als voorgaande jaren wordt aan de medewerker bij Agrico veel aandacht besteed. Naast
taalcursussen, gerichte opleidingen en workshops wordt de kennis van de medewerkers op
peil gehouden. Daarnaast is de HR-cyclus in gebruik genomen waarin meer aandacht is voor
de persoonlijke wensen en functie(door)groeimogelijkheden en maatwerk op het gebied van
benodigde opleiding en training.
Agrico blijft daarnaast een actief beleid voeren om de gezondheid van haar medewerkers in
relatie tot het werk optimaal te houden. Agrico is in 2014 begonnen met een Agrico Fit
Programma in het kader van ‘Agrico gezond’.
Aan de hand van een Fitcoach en een bewegingsprogramma, dat met een stappenteller je
activiteiten in kaart bracht, deden in de 1ste fase (3 maanden) 85 van de 117 medewerkers
mee en ging 50% door in fase 2 (6 maanden). In totaal werd door de deelnemende Agrico-
medewerkers bijna 32 miljoen stappen gezet met een daggemiddelde van 7.760 stappen per
dag (omgerekend 6,2 km/dag). Als referentie ligt in Nederland de gemiddelde activiteit op
5.500 stappen per dag. Niet alleen de hoge deelname was positief, ook het behaalde
resultaat is iets om trots op te zijn.
Foto 4.2 Medewerker Judith Borgijink
Pagina | 11
Agrico beschikt over een bedrijfsarts die een middag per twee weken spreekuur heeft op de hoofdvestiging van Agrico. Hierbij wordt
gericht ingespeeld op het terugdringen van het ziekteverzuim.
Het ziekteverzuim van de drie Nederlandse Agrico-vestigingen over de laatste twee boekjaren is als volgt:
Tabel 4.1 Ziekteverzuim
Bron:
Http://extranet.agrico.nl/over-agrico/financieel/ - jaarverslag 2013/2014.pdf
Milieubarometer 2008 – 2015 (niet openbaar)
Prioriteitenmatrix 2014/2015 (niet openbaar)
Actielijst MVO 2014/2015 (niet openbaar)
Pagina | 12
07 MVO principes
Het afleggen van rekenschap is binnen het systeem van ISO 26000 opgebouwd op basis van zeven kernthema’s en zeven MVO-
principes. In dit hoofdstuk worden de zeven MVO-principes benoemd en hoe die principes invloed hebben op Agrico en hoe Agrico
inspeelt op die zeven principes. Als ondersteuning in de communicatie gebruikt Agrico hierbij haar 7 x 7 duurzaamheidsmodel ter
illustratie.
Fig. 5.1 Duurzaamheidsmodel Agrico
Foto 5.1 Aardappelveld in bloei
Foto 5.2 Agrico demoveld
1. Agrico legt rekenschap af over effecten op de maatschappij, de economie en het milieu
Coöperatie Agrico U.A. legt rekenschap af voor gevoerd beleid aan haar leden via het bestuur, dat tevens de raad van
commissarissen van de BV vormt, en via de ledenraad en daarnaast financiële rekenschap middels een financieel jaarverslag. Agrico
wil door middel van een ISO 26000-zelfverklaring en een referentiematrixverslag ook maatschappelijke verantwoording afleggen.
Agrico heeft de analist operations en de werkgroep MVO binnen de organisatie aangewezen om invulling te geven aan haar MVO-
beleid.
Bronnen:
• Financiële jaarverslagen (http://www.agrico.nl/over-agrico/financieel/)
• Referentiematrix verslagen 2012/2013, 2013/2014 (http://www.agrico.nl/over-agrico/maatschappelijk-verantwoord-ondernemen)
Pagina | 13
2. Agrico is transparant over besluiten en activiteiten die een effect hebben op de omgeving
Agrico is transparant over besluiten en activiteiten. Hierover wordt via de raad van
commissarissen, ledenraad, poolcommissies, het jongerencollege,
ledenvergaderingen, nieuwsbrieven, brieven, het Agrico magazine Potato, intranet,
besloten telerportaal en de website van Agrico gecommuniceerd. Zo is onder andere
een duidelijke en up-to-date organigram op de website van Agrico te vinden. Agrico
publiceert ook haar indicatie- en uitbetalingsprijs die zij uitkeert aan haar telers op
de website.
Bronnen:
• http://www.agrico.nl/ (openbaar)
• Secretariaat en afdeling CMC (coöperatie, marketing en communicatie)
• Intranet Agrico (personeel) en besloten leden portaal Agrico (leden-telers, niet openbaar)
http://extranet.agrico.nl/over-agrico/cooperatieve-structuur/ (niet openbaar)
3. Agrico gedraagt zich ethisch
Agrico gedraagt zich ethisch. Onze kernwaarden en principes worden gecommuniceerd op onze website in onze missie en visie.
Een Arbeidsvoorwaardenhandboek voorziet in richtlijnen en regels en wordt aan elke nieuwe medewerker ter beschikking gesteld.
Op het intranet worden verschillende beleidsprotocollen gecommuniceerd.
In het voorjaar van 2015 heeft Agrico de werkgroep ‘Gedragscode Agrico’ de
opdracht gegeven om de richtlijnen te formaliseren. Dit heeft geresulteerd in
een beleidsstuk ‘Agrico, dat zijn wij!’.
Financiële verantwoording wordt gedaan in het jaarverslag welke wordt
gecontroleerd en voorzien van een accountantsverklaring door Ernst en
Young Accountants LLP.
Bronnen:
• http://www.agrico.nl/over-agrico/missie-en-visie/
• https://intranet.agrico.nl/nl-nl/beleid/ (niet openbaar)
• Financieel jaarverslag Agrico, http://extranet.agrico.nl/over-agrico/financieel/
4. Agrico respecteert de belangen van stakeholders en speelt hierop in
Agrico weet wie haar stakeholders zijn. Agrico hecht veel belang aan een goed contact
en een open dialoog met haar stakeholders. Agrico erkent en waardeert de activiteiten
en meningen van haar stakeholders.
Agrico probeert daar waar mogelijk bij te dragen aan ontwikkeling van kennisuitwisseling,
visie en ketenintegratie en maatschappelijke betrokkenheid.
Agrico speelt actief in op de verwachtingen van haar stakeholders door het transparant
uitdragen van haar beleid en is als coöperatie actief om het belang van haar aangesloten
leden te vertegenwoordigen bij sectorvraagstukken.
Bronnen:
• Stakeholdersanalyse, vraag 9
• Stakeholdersmodel fig. 6.2 vraag 9
• CRM-bestand Agrico (debiteuren/crediteuren)
Pagina | 14
5. Agrico respecteert de geldende wet- en regelgeving
Agrico respecteert geldende wet- en regelgeving en handelt hiernaar. Hieronder kan worden verstaan Nationale en Internationale
wetgeving, Arbowetgeving en Burgerlijk wetboek. Middels een P&O-functionaris en een Arboarts (tweewekelijks spreekuur op
hoofdkantoor) wordt nieuwe Arbowetgeving tijdig gesignaleerd en toegepast in het belang van Agrico en haar stakeholders. Agrico
heeft een juridisch deskundige in dienst die nieuwe wetgeving signaleert en interpreteert in het belang van Agrico. Indien nodig wordt
actie ondernomen. Agrico heeft een Arbeidsvoorwaardenhandboek waarin wordt aangegeven dat een werknemer geacht wordt te
handelen volgens de wet- en regelgeving. Ook staan geldende richtlijnen, gedragscode en relevante beleidsstukken op intranet.
Bronnen:
• Arbeidsvoorwaardenhandboek Agrico
• Spreekuurrooster Arboarts (Intranet, niet openbaar)
https://intranet.agrico.nl/nl-nl/beleid/ (Intranet, niet openbaar)
6. Agrico respecteert de internationale gedragsnormen
Agrico conformeert zich minimaal aan de Internationale gedragsnormen overeenkomstig Nationale en Internationale wet- en
regelgeving. Door het toepassen van de ISO 26000-richtlijn geeft Agrico praktische invulling aan deze richtlijn.
Account-, product- en exportmanagers verdiepen zich in de culturen en gedragsnormen van internationale klanten (wereldwijde
handelsrelaties uit 85 verschillende landen). Ons uitgebreide netwerk bestaat juist uit veelal lokale mensen die de plaatselijke cultuur
kennen.
De Agrico-gedragscode voorziet in hoe om te gaan met dilemma’s
waarbij wetgeving en culturele gebruiken niet altijd even duidelijk zijn.
Bronnen:
• Kennis en ervaring accountmanagers
https://intranet.agrico.nl/nl-nl/beleid/ (Intranet, niet openbaar)
Gedragscode Agrico
7. Agrico respecteert en erkent de universele mensenrechten
Agrico respecteert en erkent de universele mensenrechten. Haar bedrijfsvoering krijgt steeds meer een internationaal karakter. Ook
in landen waar de mensenrechten ter discussie staan, probeert Agrico actief te zijn om d.m.v. export van pootgoed, de bevolking in
deze landen te voorzien van aardappelen als voedingsbron en eerste levensbehoefte.
Het respecteren van de universele mensenrechten is opgenomen in de gedragscode Agrico. Echter niet alle situaties en dilemma’s
waarin wij als Agrico en als medewerkers terecht kunnen komen, worden voorzien in een gedragscode. Wij zullen daarom altijd met
gezond verstand zakelijk blijven oordelen en handelen.
Bronnen:
• Arbeidsvoorwaardenhandboek Agrico
• Handelscontracten Agrico (niet openbaar)
https://intranet.agrico.nl/nl-nl/beleid/ (Intranet, niet openbaar)
Gedragscode Agrico
Pagina | 15
08 Stakeholders
Stakeholders (belanghebbenden) van een organisatie spelen een belangrijke rol bij het identificeren van aandachtsgebieden voor
MVO. Wie zijn deze stakeholders en welke rol spelen zij daarbij? In dit hoofdstuk gaan wij daarop in.
Figuur 6.1 Het (duurzame) ketencomplex van Agrico
8. Hoe heeft Agrico haar stakeholders geïdentificeerd?
Agrico is een belangrijke speler in de keten van de aardappel. Zowel bij de kweek- en researchactiviteiten, productie, alsmede het
verhandelen in aardappelen neemt zij een prominente plek in in de keten. Als grootste aardappelcoöperatie en handelsbedrijf in
pootgoed (marktaandeel 35%) is Agrico in meerdere opzichten een ketenschakel. In het Stakeholdersmodel (figuur 6.2) zijn de
belanghebbenden in beeld gebracht. Agrico staat open voor de mening en suggesties van haar stakeholders bij het bepalen van
haar MVO-beleid.
Agrico is direct of indirect vertegenwoordigd in alle schakels van de (duurzame) aardappelketen zoals figuur 6.1 laat zien. Haar
stakeholders bevinden zich derhalve ook door de hele keten heen. Stakeholders geven Agrico een ‘license to operate’.
Voor een herijking van haar MVO-beleid heeft Agrico in juni 2015, onder leiding van MVO-Nederland, een aantal workshops
gehouden waarbij opnieuw de stakeholders direct zijn benaderd en interviews mee gehouden zijn. Enkele daarbij gestelde vragen
waren:
1. Aan welke MVO-onderwerpen moet Agrico bij haar toekomstige MVO-beleid aandacht schenken?
2. Bent u tevreden over de MVO-inspanningen van Agrico?
3. Heeft u voorbeelden of suggesties voor verbetering van ons MVO-beleid?
4. Hoe kunnen we op MVO-onderwerpen samenwerken?
5. Hoe kunnen wij elkaar op gebied van MVO uitdagen?
Bronnen:
• Referentiematrixverslag
• Stakeholdersanalyse
Workshops MVO-Nederland
Pagina | 16
9. Wie zijn de stakeholders van Agrico?
Om te kunnen zien wie voor Agrico de stakeholders zijn is een model (figuur 6.2) gemaakt waarbij in een oogopslag te zien is wie de
stakeholders zijn. De focus van ISO 26000 welke in het opstartjaar (2012/2013) voornamelijk op intern gerichte aandachtsgebieden
lag, verplaatst zich de komende jaren meer en meer naar de keten. Hierbij blijft de participatie van de medewerker en de activiteiten
van de MVO-werkgroep een belangrijke rol spelen. Het MVO-beleid is gericht op alle stakeholders waarbij de gekleurde bolletjes een
meer directe relatie met Agrico hebben en de kleurloze een meer indirecte relatie.
Voor gerichte aandachtsgebieden wordt elk jaar de prioriteringsmatrix ISO 26000 geactualiseerd en een actielijst opgesteld met
relevante doelstellingen gericht op MVO-issues.
Bronnen:
Prioriteringsmatrix 2014/2015 (niet openbaar)
MVO actielijst 2014/2015 (niet openbaar)
Figuur 6.2 Stakeholdersmodel Agrico (bron: Stakeholdersanalyse Agrico)
Korte beschrijving van de stakeholders van Agrico:
Leden aandeelhouders: Agrico is een coöperatie in aardappels, waarvan de
leden aandeelhouder-eigenaren zijn. Leden kunnen worden opgedeeld in
klein, middelgroot en groot en naar productgroep pootgoed, consumptie en
teeltwijze biologisch en gangbaar. Een combinatie is ook mogelijk.
Leden-telers zijn mede verantwoordelijk voor gevoerd beleid middels raad van
commissarissen van de BV, die eveneens het bestuur van de Coöperatie vormt, ledenraad
en poolcommissies waarin telers vertegenwoordigd zijn en verantwoordelijkheid dragen.
Pagina | 17
Afnemers: hiertoe behoren agenten, handelsbedrijven, retail en klanten in binnen- en buitenland inclusief de dochterbedrijven. Hierbij
kan een onderscheid worden gemaakt op basis van eindproduct zoals verpakkers, verwerkers en telers (pootgoed en consumptie).
Leveranciers: de producten die Agrico verhandelt worden ofwel via leden-telers geproduceerd en bewerkt ofwel via inkoop van
derden verworven (inclusief aankoop via onze dochterbedrijven). Leveranciers zijn niet alleen op het gebied van product (aardappel)
te identificeren, maar ook op het gebied van verpakkingsmateriaal en (logistieke) diensten (bewerken en transport).
Medewerkers: bij de Agrico-groep werken ca. 200 medewerkers. Zij vormen een belangrijke schakel tussen de organisatie Agrico
en haar directe omgeving. Daarnaast ziet Agrico haar medewerker als ‘menselijk kapitaal’ en een belangrijke succesfactor als
onderscheidend vermogen.
Dochterbedrijven: Agrico Research en Leo de Kock voor Nederland en
Desmazières (Frankrijk), Agrico UK, Agrico Italia, Agrico Polska, Agrico Nordic,
SC Cartof Agrico, Parkland Seeds in Canada (zie inzet) en Interseme (zie ook
groeps-organigram fig. 3.1, pagina 7).
Logistieke dienstverleners: Agrico besteedt de logistiek uit aan dienstverleners. Hierbij is onderscheid te maken in wegvervoer
(bulk of in verpakking) en scheepvaartvervoer (conventioneel of containershipping). Onze belangrijkste vervoerders zijn: Butter en
AB Texel (bulkvervoer), LCW (stukgoedvervoer) en CCI en Hebra (containertransport).
Concurrenten: tot onze belangrijkste concurrenten kunnen HZPC, Europlant, CMK (C. Meijer-Kruiningen), Nedato en KWS worden
benoemd.
Overheid/Semioverheid: hiertoe behoren de P.D. en de NAK maar ook Skal Biocontrole voor biologische aardappelen.
Omwonenden/gemeente: het hoofdkantoor van Agrico is gevestigd in Emmeloord op een bedrijventerrein. Agrico hanteert open
communicatie met haar omwonenden en de gemeente over haar activiteiten. Gezien de vestigingsplaats en de woonomgeving van
de meeste medewerkers, is Agrico onder andere betrokken met de lokale gemeenschap via sponsoring van StEP NOP (Stichting
Evenementen Promotie Noordoostpolder). Daarnaast is Agrico zeer nauw betrokken bij de stichting Agrofood Cluster voor het
ontwikkelen van de Noordoostpolder als een sterk economisch agrarisch gebied en Emmeloord als World Potato City op de kaart te
zetten. Zie ook: www.worldpotatocity.com
Consument: Agrico is een B2B bedrijf. De consument van de aardappel vindt ons
voornamelijk via de retail als stakeholder voor Agrico. Via o.a. dochter- en inpakbedrijf
Leo de Kock worden kwaliteitseisen voor de aardappels op de consument afgestemd.
Pagina | 18
10. Waarom en waarbij betrekt Agrico haar stakeholders?
Telers worden (twee keer per jaar) via informatiebijeenkomsten geïnformeerd over het
beleid van Agrico. Jaarlijks wordt de algemene jaarvergadering gehouden voor het
vaststellen van het financieel jaarverslag. Via de ledenraad, poolcommissies en het
bestuur van de coöperatie oefenen de leden direct invloed uit op het gevoerde beleid bij
Agrico. Leden worden ook via het besloten telerportaal geïnformeerd over de laatste
nieuwtjes en ontwikkelingen.
Agrico kent ook een jongerencollege waarmee op regelmatige basis inhoudelijke en thematische discussies worden gevoerd over
toekomstige zaken.
Via allerlei werkoverleggen wordt het personeel betrokken bij het gevoerde beleid van Agrico. Notulen van werkoverleggen zijn
toegankelijk via het intranet.
Agrico informeert haar stakeholders via nieuwsbrieven, persberichten, informatiemagazine (Agrico magazine Potato), brieven,
mailings en een website waarop actuele artikelen en historische informatie zijn te vinden.
Agrico organiseert elk jaar in november een rassenshow waarbij afnemers, agenten en leveranciers uit 85 landen worden uitgenodigd
om actueel nieuws op het gebied van rassenontwikkeling te verkrijgen. Hierbij wordt door de aanwezige account- en exportmanagers
(commerciële) informatie verkregen over de belangen bij onze afnemers.
Agrico heeft een ondernemingsraad (OR) welke gekend wordt in
belangrijke strategische discussies en veelal een adviserende
functie heeft op het gebied van arbeidsrechten en
arbeidsvoorwaarden (zie inzet). De OR rapporteert jaarlijks d.m.v.
een jaarverslag welke op het intranet wordt gepubliceerd. In de OR
zijn ook de dochterbedrijven Agrico Research en Leo de Kock
vertegenwoordigd.
In onderstaande tabel 6.1 wordt de mate van betrokkenheid en de invloed die stakeholders uitoefenen op het MVO-beleid van Agrico
weergegeven.
Tabel 6.1 Invloed-matrix stakeholders MVO beleid Agrico
Bronnen:
• https://extranet.agrico.nl/voor-telers/nieuwsberichten/ (niet openbaar)
https://intranet.agrico.nl/nl-nl/ondernemingsraad/ (niet openbaar)
https://intranet.agrico.nl/ (niet openbaar)
• Communicatieplan MVO 2014/2015 (niet openbaar)
Stakeholder Verwachtingen van Agrico Vorm van dialoog Rol in MVO-beleid
• Leden-telers • Winstgevendheid • Informatiebijeenkomsten (min. 2x per
jaar)
• Leveranciers van hoogwaardige en
betrouwbare grondstoffen
• Acceptabele vergoeding voor
geleverde aardappelen/pootgoed
• Financieel jaarverslag • Leveren belangrijke bijdrage aan
uitvoering (toekomstig) MVO-beleid
• Betrouwbare partner • Potato magazine
• Ledenbijeenkomsten
• Poolcommisssies
• Medewerkers • Veilige werkomgeving • Werkoverleg • Leveren belangrijke bijdrage aan
uitvoering (toekomstig) MVO-beleid
• Aantrekkelijke werkzaamheden • Intranet
• Positieve werksfeer • Training en opleiding
• Presentaties
• Ondernemingsraad
• Jaarlijkse gezamenlijke strategische
• Dochterbedrijven • Betrouwbare partner • Boardmeetings • Leveren belangrijke bijdrage aan
uitvoering (toekomstig) MVO-beleid
• Bijdragen aan waardecreatie • Uitwisselen van kennis
• Agenten • Bijdragen aan waardecreatie • Rassenshows • Uitwisselen van kennis
• Internet
• Leveranciers • Bijdragen aan waardecreatie • Rassenshows • Onderdeel van de keten
• Contact met medewerkers • Leveren belangrijke bijdrage aan
uitvoering (toekomstig) MVO-beleid
• Koepelorganisaties • Voedselveiligheid • Partner in samenwerkingsverbanden • Uitwisselen van kennis
• Winstgevendheid (patenten) • Partner in regelgeving
• Belangenbehartiging
• Consumenten • Producten die aansluiten bij de
behoefte
• Marktonderzoek • Belangrijke afnemer van eindproduct
(consumptieaardappel)
• Voedselveiligheid • Informatie via voedingsdeskundigen • Beïnvloeden aankoop v/h product
tegen acceptabele prijzen
• Betrouwbare partner
• Maatschappelijke organisaties • Welzijn van gemeenschappen en
specifieke doelgroepen
• Partner in samenwerkingsverbanden • Uitwisselen van kennis
Pagina | 19
09 Kernthema’s en onderwerpen
11. Geef aan waar Agrico bij het bepalen van relevante MVO-onderwerpen naar heeft gekeken
Bij het bepalen van relevante onderwerpen voor MVO/ISO 26000 is een prioriteitenmatrix conform NPR 9026+C1:2012 uitgewerkt.
Hierbij is gekeken naar de relevantie van deze issues op de Agrico-organisatie en haar stakeholders.
De prioriteitenmatrix wordt jaarlijks geactualiseerd. Voor het bepalen van relevante onderwerpen hebben we gekeken naar:
• De eigen activiteiten en besluiten.
• Activiteiten en besluiten van organisaties in de waardeketen en invloedssfeer van Agrico.
• Dagelijkse activiteiten en bijzondere situaties.
Bronnen:
• Prioriteitenmatrix 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
12. Welke ISO 26000 onderwerpen zijn relevant voor Agrico?
Alle 37 ISO 26000 onderwerpen zijn beoordeeld op relevantie voor Agrico. Indeling vindt plaats op basis van L (niet relevant), M
(matig relevant) of H (zeer relevant). Hieronder zijn de onderwerpen weergegeven zoals die vanuit de prioriteitenmatrix zijn benoemd
als in hoge mate relevant en waarop Agrico zich in haar MVO-beleid 2014/2015 heeft gericht en actiepunten heeft geformuleerd.
In hoge mate relevante onderwerpen vanuit prioriteitenmatrix zijn:
14: Persoonlijke ontwikkeling en training op de werkplek
(duurzame medewerker)
16: Duurzaam gebruik van hulpbronnen (uitvoering energiescan
en verminderen milieubelasting)
23: Respect voor eigendomsrechten (o.a. kwekersrecht)
24: Duurzame consumptie (duurzaam inkopen)
Voor de volledigheid willen wij aangeven dat Agrico ook acties heeft geformuleerd op onderwerpen die in mindere mate relevant
zijn voor Agrico.
Bronnen:
• Prioriteitenmatrix 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
13. Welke criteria heeft Agrico gebruikt bij het bepalen van significante ISO 26000 onderwerpen?
Bij het bepalen van significante onderwerpen voor MVO/ISO 26000 is een prioriteitenmatrix conform NPR 9026+C1:2012 uitgewerkt.
Hierbij is gekeken naar de significantie van deze issues op de Agrico organisatie en haar stakeholders.
De prioriteitenmatrix wordt jaarlijks geactualiseerd. Voor het bepalen van significante onderwerpen hebben we gekeken naar:
• De mate waarin het onderwerp impact heeft op de activiteiten van onze organisatie
• De mate van belang en bezorgdheid van onze stakeholders over het onderwerp
• De maatschappelijke verwachting van wat verantwoord gedrag is met betrekking tot de effecten op deze onderwerpen
• Het effect en risico van het wel of niet nemen van actie(s) op dit onderwerp.
Bronnen:
• Prioriteitenmatrix 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
Pagina | 20
14. Welke onderwerpen zijn significant?
Alle 37 ISO 26000 onderwerpen zijn beoordeeld op significantie voor Agrico. Indeling vindt plaats op basis van L (weinig significant),
M (matig significant) of H (zeer significant). Hieronder zijn de onderwerpen weergegeven zoals die vanuit de prioriteitenmatrix zijn
benoemd als in hoge mate significant en waarop Agrico zich in haar MVO-beleid 2014/2015 op heeft gericht en actiepunten heeft
geformuleerd.
In hoge mate significante onderwerpen vanuit prioriteitenmatrix zijn:
16: Duurzaam gebruik van hulpbronnen (verminderen energieverbruik en
milieubelasting)
23: Respect voor eigendomsrechten (kwekersrecht)
34: Ontwikkeling en toegang tot technologie (borging van kennis over o.a.
kweektechniek)
36: Gezondheid (veiligheid en welzijn duurzame medewerker)
Voor de volledigheid willen wij aangeven dat Agrico ook acties heeft geformuleerd op
onderwerpen die in mindere mate significant zijn voor Agrico.
Kweektechniek als significant onderwerp voor Agrico Bronnen:
• Prioriteitenmatrix 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
15. Welke criteria heeft Agrico gebruikt bij het bepalen van prioritaire onderwerpen?
Bij het bepalen van prioritaire onderwerpen voor MVO/ISO 26000 is een prioriteitenmatrix conform NPR 9026+C1:2012 uitgewerkt.
Hierbij is gekeken naar de prioriteit van deze issues op de Agrico-organisatie en haar stakeholders.
De prioriteitenmatrix wordt jaarlijks geactualiseerd. Voor het bepalen van prioritaire onderwerpen hebben we gekeken naar:
Quick-wins en bereikbare en herkenbare doelen
Voldoen aan maatschappelijke normering, financiële consequenties en personeelsbeleid
Huidige prestaties (o.a. vastgelegd in milieubarometer) als uitgangssituatie en referentiekader
Het effect en risico van het wel of niet nemen van actie(s) op dit onderwerp
Bronnen:
• Prioriteitenmatrix 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
• Online registratietool Milieubarometer http://www.milieubarometer.nl/
16. Welke onderwerpen hebben prioriteit?
Alle 37 ISO 26000 onderwerpen zijn beoordeeld op prioriteit voor Agrico. Indeling vindt plaats op basis van L (lage prioriteit), M
(matige prioriteit) of H (hoge prioriteit). Hieronder zijn de onderwerpen weergegeven zoals die vanuit de prioriteitenmatrix zijn
benoemd als in hoge mate prioritair en waarop Agrico zich in haar MVO-beleid 2014/2015 heeft gericht en actiepunten heeft
geformuleerd.
In hoge mate prioritaire onderwerpen vanuit de prioriteitenmatrix zijn:
16: Duurzaam gebruik van hulpbronnen (verminderen energieverbruik en milieubelasting)
17: Mitigatie van en adaptie aan klimaatverandering (reductie CO2-belasting)
23: Respect voor eigendomsrechten (kwekersrecht)
30: Voorlichting en bewustzijn (kennisoverdracht en communicatie)
Voor de volledigheid willen wij aangeven dat Agrico ook acties heeft geformuleerd op onderwerpen die in mindere mate prioritair
zijn voor Agrico.
Bronnen:
• Prioriteitenmatrix 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
Pagina | 21
17. Tot welke acties heeft dit geleid of gaat u nemen?
De benoemde aandachtsgebieden vanuit de prioriteitenmatrix hebben geleid tot een mobilisatie van de organisatie Agrico om
invulling te geven aan geformuleerd MVO-beleid. Elk seizoen wordt een relevante actielijst opgesteld waarbij gerichte acties moeten
bijdragen tot het realiseren van geformuleerd MVO-beleid. De systematiek kenmerkt zich door continu verbetering door te voeren
aangaande geformuleerd beleid. Om onze successen te registeren en te delen hanteren wij een zogenaamde MVO-successenlijst.
Hierop wordt aangegeven welk succes met welk onderwerp en ISO 26000 kernthema een relatie heeft en wanneer gerealiseerd is.
Enkele concrete resultaten zijn het continu streven van reductie op onze CO2-belasting (5% reductie t.o.v. 2013/2014), het verbeteren
van protocollen voor o.a. wagenparkbeleid, gedragscode, arbeidsvoorwaarden (OR) maar ook het verbeteren van de duurzame
inzetbaarheid van de Agrico-medewerker.
Gericht op de core business van Agrico en de innovatie die een belangrijke
bijdrage kan leveren aan het verminderen van de milieubelasting is de
introductie van het Agrico-aardappelras Carolus.
Dat Agrico hard werkt om ook een bijdrage te leveren aan
maatschappelijke vraagstukken bewijst de merkinnovatie Carisma®
waarbij Agrico een aardappel op de consumentenmarkt introduceert
met langzaam verterende koolhydraten welke bijdraagt aan een
bewuster voedingspatroon. Deze aardappel is o.a. bij Albert Heijn en
EMTÉ te verkrijgen.
Enkele duurzame actiepunten zijn eerst gemonitord om te bezien of het beoogde effect kon
worden bereikt. Voorbeeld hiervan is het ‘paper for paper’ initiatief. Na een pilot periode is
in 2014 voor alle sanitaire faciliteiten het ‘paper for paper’ initiatief doorgevoerd waarbij
katoenen rollen en gangbaar toiletpapier zijn vervangen (door recycling van eigen oud
papier) door gerecyclede papieren tissues en toiletpapier. Dit initiatief levert voor Agrico
vooral bewustwording op dat bepaalde zaken met een kleine inspanning ook anders
kunnen.
Zie voor meer concrete voorbeelden van MVO-successen de toelichting bij vraag 37a. Een
grotere bewustwording en het overwogen nemen van duurzame beslissingen is een van
de directe gevolgen van een opgezet MVO-beleid bij Agrico. Aan alle bij de vanuit
prioriteitenmatrix benoemde actiepunten is in 2014/2015 aandacht besteed.
Bronnen:
• Actielijst MVO 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
• Successenlijst MVO 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
Pagina | 22
18. Toelichting op de prioriteitsstelling
Voor de werkgroep MVO bij Agrico is het belangrijk om draagvlak te creëren voor geformuleerd MVO-beleid, de ISO 26000
systematiek helpt hierbij om hieraan op gestructureerde en praktische manier invulling te geven. Hierbij wordt voornamelijk beleid
geformuleerd vanuit het perspectief van het hoofdkantoor en haar medewerkers.
Agrico wil zich richten op quick-wins en bereikbare en herkenbare doelen. In grote lijnen heeft de werkgroep gesteld dat voldoen aan
maatschappelijke normering, financiële consequenties en personeelsbeleid belangrijke aspecten zijn bij het stellen van prioritaire
onderwerpen. Hierbij vormen de huidige prestaties (o.a. vastgelegd in milieubarometer) een uitgangssituatie en referentiekader.
Toekomstig MVO-beleid zal in harmonisatie met de algehele strategische beleidsformulering van Agrico ook verder in de keten
(dochterbedrijven, dienstverleners, leden-telers) worden uitgebouwd. We bekijken continu welke samenwerking met onze
stakeholders mogelijkheden biedt om duurzaamheid binnen de keten verder te ontwikkelen.
Agrico staat open voor het leveren van een duurzaamheidsinspanning die door stakeholders wordt geïnitieerd. De werkgroep MVO
signaleert, formuleert en realiseert acties die een bijdrage leveren aan het vergroten van bewustwording en het gezamenlijk
verbeteren van het duurzaamheidsvraagstuk.
19. Geef aan welke stakeholders en op welke wijze Agrico heeft betrokken bij het identificeren van relevante,
significante en prioritaire onderwerpen.
Om MVO structureel in te bedden in de bedrijfsvoering heeft Agrico een werkgroep MVO in het leven geroepen vanuit de verschillende
disciplines van Agrico. Hiermee beoogt Agrico continu een open discussie met haar stakeholders door de interactie vanuit de
verschillende disciplines van de organisatie met de buitenwereld aangaande het gevoerde MVO-beleid. De focus van de werkgroep
is erop gericht om het geformuleerde MVO-beleid uit te voeren.
Voor nieuwe ideeën en het creëren van draagvlak is er binnen de MVO-werkgroep een vacante stoel waar elke vergadering een
andere medewerker op mag plaatsnemen. Middels interne communicatie worden medewerkers hiervan op de hoogte gesteld. Van
deze mogelijkheid wordt goed gebruik gemaakt. De werkgroep onderhoudt contact met stakeholders aangaande MVO-onderwerpen
en over mogelijkheden tot het uitwisselen van specifieke kennis.
Voor toekomstig MVO-beleid blijven we nadrukkelijk ook in gesprek met onze stakeholders over te formuleren aandachtsgebieden
en inspanningen. Om te komen tot inzichten, visies en meningen op het gebied van duurzaamheid is interactie met belangrijke
schakels (stakeholders) uit de aardappelketen, die zich in het beïnvloedingsgebied van Agrico bevinden, van groot belang.
Zo vormen onze aangesloten leden en dochterondernemingen een klankbord voor de issues die maatschappelijk als relevant
worden gezien. Agrico probeert in haar beleid hierop in te spelen door continu afgewogen keuzes te maken in het belang van
people, planet en profit.
In het kader van workshops onder leiding van MVO-Nederland zijn stakeholderinterviews uitgevoerd voor input van toekomstig
MVO-beleid. Met de onderstaande bedrijven/personen zijn uitgewerkte gespreksverslagen vastgelegd:
AH = Allan Hofstra (Agrico stagiair - 1ste jaars student CAH-Dronten)
LH = Lauran Hermus (Agrico-kweker)
LdK = Leo de Kock (Directeur Claris ten Napel & MVO coördinator Rick Pronk)
LJ = Landjuweel (Manager Operations Ruud Koster)
LCW = Logistiek centrum Westpoort (Directeur Dolf Liewes)
VL = St. Veldleeuwerik (Directeur Henk Heinhuis)
NAK = Nederlandse Algemene Keuringsdienst (Hans de Kroon)
OR = Ondernemingsraad (Voorzitter Jan Wielenga)
PZ = Personeelszaken (Personeelsmanager Yvonne Rook)
A-UK = Agrico UK (Directeur Archie Gibson en MVO-coördinator Adam Chivers)
A-FR = Dezmazières – Agrico Frankrijk (Directeur Gilles Fontaine en MVO-coördinator Audrey Belliot)
Bronnen:
• Prioriteitenmatrix 2014/2015 Agrico (niet openbaar) • Actielijst MVO 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
• Successenlijst MVO 2014/2015 Agrico (niet openbaar)
• Gespreksverslagen stakeholder interviews (niet openbaar)
Pagina | 23
10 Ketenverantwoordelijkheid en invloedsfeer
Welke organisaties zich binnen de invloedssfeer van Agrico bevinden en in hoeverre wij in de context van ketenverantwoordelijkheid
hierop invloed kunnen uitoefenen komt in dit hoofdstuk aan bod.
20. Welke organisaties bevinden zich in Agrico’s invloedssfeer en hoe verhouden die zich tot Agrico?
Agrico heeft een eigenaarsbelang in haar Nederlandse dochterondernemingen, Leo de Kock en Agrico Research en in diverse
buitenlandse bedrijven (zie voor toelichting vraag 9).
Agrico is vertegenwoordigd in het bestuur van Breeders Trust, een Europese belangenorganisatie die illegale teelt van o.a.
aardappelrassen bestrijdt en toeziet op het verbonden kweekrecht op zaai- en pootgoed. Ook is Agrico vertegenwoordigd bij
Europatat, ESA (European Seed Association), NAO (Nederlandse Aardappel Organisatie), Stichting EKO, Plantum en VBP
(Vereniging biologische producenten en handel).
Partijen die een groot economisch belang bij Agrico hebben of economisch afhankelijk zijn van Agrico, zijn de aangesloten telers. De
mening van de teler weegt voor Agrico zwaar mee. In zogenoemde ‘kleine groepsbijeenkomsten’ wordt de teler in de gelegenheid
gesteld invloed uit te oefenen op gevoerd beleid. Ook via de ledenraad en poolcommissies is de mening van telers geborgd.
Inspraak is geborgd door de ledenraadvergaderingen die vijf keer per jaar worden gehouden en via poolcommissies.
Partijen waarmee Agrico juridisch bindende contracten heeft zijn telers (leveranciers) en afnemers (klanten) van poot- en
consumptieaardappelen.
Agrico is een coöperatieve handelsvereniging in het midden van de aardappelketen waarbij zij zowel de belangen van haar telers als
ook de kweek- en handelsbelangen vertegenwoordigt. Zowel aan de teeltzijde als aan de retailzijde hecht Agrico waarde aan goede
contacten te onderhouden en recht te doen aan samenwerking, transparantie en eerlijk zakendoen.
Agrico participeert in Stichting Veldleeuwerik waarbij duurzaam grondgebruik wordt gestimuleerd en een systematiek wordt
uitgewerkt om te komen tot een standaardisatie van duurzame werkwijze op het akkerbouwbedrijf.
Agrico heeft regelmatig overleg met dienstverlenende vervoerders, brancheorganisaties zoals LTO, semioverheidsorganisaties zoals
de NAK en Skal, maar ook met branchegenoten zoals HZPC en KWS als het gaat om gezamenlijke belangen op gebied van richtlijnen
en wet- en regelgeving in relatie tot aardappelrassen.
Samenwerkingsverbanden
Binnen MVO heeft Agrico een aantal belangrijke samenwerkingsverbanden met andere bedrijven. In onderstaande volgt een korte
uitleg over enkele van deze samenwerkingsverbanden.
Stichting Veldleeuwerik
De stichting staat voor “duurzame akkerbouwproductie voor de ondernemende boer”. Binnen Stichting Veldleeuwerik werken
akkerbouwers en verwerkende bedrijven samen om de duurzame productie van de akkerbouw te stimuleren. Daarvoor heeft ze een
eigen duurzaamheidssystematiek ‘Veldleeuwerik’ ontwikkeld. De kern hiervan is dat iedere akkerbouwer, ondersteund door enkele
collega’s, een eigen duurzaamheidsplan schrijft en uitvoert. Door ervaring en kennisuitwisseling zijn de akkerbouwers in staat om
een steeds grotere bijdrage aan duurzaamheid te leveren. Naast Agrico als ketenpartner is ook het akkerbouwbedrijf
van Agrico Research deelnemer van de stichting. Lees meer op: www.veldleeuwerik.nl.
MVO-Nederland
Agrico is partner van MVO-Nederland, omdat dit de nationale kennis- en netwerkorganisatie voor maatschappelijk verantwoord
ondernemen is. Hét startpunt voor alle ondernemers die hun bedrijfsvoering willen verduurzamen. Als kennisinstituut stelt MVO-
Nederland haar kennis ter beschikking aan het Nederlandse bedrijfsleven en andere geïnteresseerden in maatschappelijk
verantwoord ondernemen. MVO-Nederland heeft Agrico in 2014-2015 actief ondersteund d.m.v. kennisoverdracht en het geven van
workshops aan de werkgroep MVO. Lees meer op: www.mvonederland.nl
Bronnen:
• Stakeholdersanalyse Agrico
Pagina | 24
21. Op welke manier stimuleert Agrico maatschappelijke verantwoordelijkheid bij andere organisaties?
Agrico stimuleert maatschappelijke verantwoordelijkheid door een openbare verklaring af te leggen over haar MVO-inspanningen en
door MVO mee te nemen in haar strategische beleid. Agrico heeft in de allereerste plaats respect voor de mening van iedere
stakeholder. Een grotere maatschappelijke betrokkenheid wordt niet bereikt door een gedwongen beleid. Door juiste beeldvorming
en door zelf verantwoordelijkheid te nemen, wil Agrico zich opstellen als een organisatie die verantwoord ondernemen uitdraagt en
stimuleert.
Door aansluiting te zoeken bij gepast beleid en
onderscheidende initiatieven geeft Agrico een signaal
af om duurzaamheid duidelijker te profileren.
Agrico communiceert o.a. via haar website, MVO-
nieuwsbrieven en via artikelen in haar magazine
‘Agrico magazine Potato’ (zie inzet) over haar
duurzaamheidsinspanningen. Hiermee wil zij een
krachtig signaal afgeven van ‘goed doen, doet goed
volgen’. Hierbij wordt de stap van het vergroten van
kennis, inzichten en bewustwording als zeer belangrijk
gezien.
Agrico wil door zichtbare acties en beleid laten zien dat
Agrico een duurzame coöperatie is, gebouwd op
duurzame waarden.
Het is onze wereld, het zijn onze mensen, het is onze
toekomst. Agrico geeft om deze waarden.
Bronnen:
• http://www.agrico.nl/nieuws-media/pers-nieuwsberichten/
• Nieuwsbrieven MVO Agrico (intranet, niet openbaar) • Agrico magazine ‘Potato’ (zie artikel in inzet)
Pagina | 25
11 Gepaste zorgvuldigheid (Due dilligence)
Gepaste zorgvuldigheid heeft betrekking op de effecten van Agrico’s eigen handelen op maatschappij (People), milieu (Planet) en
economie (Profit). Hieronder worden vragen in deze context behandeld.
22. Op welke manier beoordeelt Agrico (potentiële) negatieve effecten van de eigen activiteiten en besluiten op
maatschappij, milieu en economie?
Agrico legt rekenschap af voor haar gevoerd beleid aan de raad van commissarissen (voor de BV), het bestuur, de poolcommissies,
ledenraad en de algemene vergadering van aandeelhouders/leden (voor de coöperatie) en haar personeel. Wekelijks komen directie
en MT bij elkaar om de impact van gevoerd beleid en doelstellingen te bespreken. Aspecten als klanttevredenheid, omzet,
ziekteverzuim en duurzaamheid hebben daarbij aandacht. Hierop wordt gepast gehandeld.
In een online tool, de milieubarometer, brengt Agrico vanuit een nulmeting (2010/2011) haar CO2-belasting voor het hoofdkantoor
per fte in kaart (in 2010/2011 was dit op een totaal van 663 ton 7,45 ton/fte). Toekomstig beleid is erop gericht om de vanuit het
referentiejaar 2010/2011 vastgestelde CO2-belasting maximaal terug te dringen. Figuur 9.1 geeft de resultaten weer vanaf het
referentiejaar.
De ingevoerde gegevens in de milieubarometer worden beheerd door Anko Fokkens, medewerker facilitaire dienst en lid van de
werkgroep MVO. Deze geeft per kwartaal aan in hoeverre Agrico op schema ligt om de doelstellingen te behalen. Op basis van deze
gegevens worden toekomstige doelstellingen bepaald. Voor 2014/2015 is een verdere reductie van 5% t.o.v. 2013/2014 als
doelstelling bepaald. In het financiële jaarverslag 2013/2014 is deze doelstelling vastgelegd. Bij het opmaken van dit referentieverslag
was nog niet duidelijk of deze doelstelling is behaald daar de boeken per 30 juni 2015 sluiten en alle verbruiksgegevens nog niet
bekend zijn.
In de milieubarometer wordt gemonitord op de volgende kenmerken in relatie tot CO2-belasting op het hoofdkantoor van Agrico:
• Papierverbruik
• Zakelijk verkeer
• Woon- en werkverkeer
• Bedrijfsafval
• Waterverbruik
• Brandstoffenverbruik
• Elektriciteitsverbruik
Jaar: 2008/2009 2010/2011 2012/2013 2013/2014
Bronnen:
Rapportage milieubarometer Agrico hoofdkantoor (niet openbaar)
Financieel jaarverslag 2013/2014
Facturen afdeling Finance en Control (niet openbaar)
Pagina | 26
23. Op welke manier beoordeelt Agrico (potentiële) negatieve effecten van de activiteiten en besluiten van organisaties in
uw invloedssfeer op maatschappij, milieu en economie?
Agrico staat continu in contact met haar stakeholders via haar medewerkers en belangenorganisaties. Zo zijn buiten-
dienstmedewerkers en accountmanagers voortdurend in gesprek met telers en klanten over de merkbare effecten van de
bedrijfsvoering van Agrico.
Agrico kent een open cultuur waarbij in het voeren van een open dialoog wordt gekeken waar positieve keteneffecten te behalen zijn.
Voor haar personeel hanteert Agrico een beleid van functionerings- en beoordelingsgesprekken in de zogenaamde HR-cyclus
gesprekken, waarbij mogelijke negatieve effecten (werkdruk, opleidingsbehoefte, etc.) vroegtijdig worden gesignaleerd en waarin
beleid, zoals preventieve maatregelen, wordt aangepast of ontwikkeld.
Vanuit een preventieve positie wordt door de bedrijfsarts continu gekeken naar mogelijk negatieve effecten van werkdruk en hoe
men hierop kan inspelen. Het HR-beleid staat beschreven op het Agrico intranet. Het HR-beleid is voor iedere werknemer inzichtelijk.
Bronnen:
• https://intranet.agrico.nl/nl-nl/personeelszaken/
• Financieel jaarverslag Agrico, http://extranet.agrico.nl/over-agrico/financieel/
24. Hoe wordt gepaste zorgvuldigheid uitgeoefend of geïmplementeerd bij Agrico?
Agrico betrekt haar leden en medewerkers bij het bepalen van haar
beleid. Via de raad van commissarissen in de BV, als ook via het bestuur
(personele unie met de raad van commissarissen van de BV), de
ledenraad, poolcommissies en ook de O.R. wordt toezicht gehouden op
hoe beleid wordt ontwikkeld, geïmplementeerd en uitgevoerd.
We willen een duidelijk beleid inzake o.a. inkoop, sponsoring, klachten,
wagenparkbeheer, communicatie, juridische zaken en code van ethiek.
Hiervoor hanteert Agrico diverse protocollen. De werkgroep MVO kijkt
mee bij het opstellen van nieuwe protocollen of bij het hernieuwd
beoordelen van bestaande protocollen. De werkgroep MVO heeft de
doelstelling om voor alle bovengenoemde punten een up-to-date protocol
te hebben. In het seizoen 2014/2015 is de gedragscode geformaliseerd
en geïmplementeerd en de werkwijze juridische zaken gepubliceerd op
het intranet.
Bronnen:
• Agrico protocollen: inkoop, sponsoring, klachten, wagenparkbeheer, communicatie, juridische zaken en code van ethiek. (Intranet Agrico, niet openbaar)
Pagina | 27
25. Welke (potentiële) negatieve effecten op maatschappij, milieu en economie heeft Agrico geïdentificeerd?
Agrico heeft voor het jaar 2014/2015 de volgende potentiële negatieve effecten voor het hoofdkantoor geïdentificeerd gericht op
people, planet en profit. Deze zijn o.a.:
• Inkoop van diensten (o.a. logistiek) • Verbruik van gas, water en elektriciteit
• Verbruik van papier en printercartridges
• Overig bedrijfsafval (o.a. plastic)
• Zakelijk verkeer (o.a. vliegkilometers)
Agrico wil vanuit verantwoordelijkheid, de dialoog opzoeken met haar stakeholders
en haar keten om te komen tot ketensynergie door gezamenlijk inspanningen te
verrichten. We denken hierbij o.a. aan het verbeteren van logistieke diensten en het
delen van kennis op het gebied van duurzaamheid. Het initiëren van innovatieve
rassen en productconcepten die een bijdrage leveren aan een duurzamere
maatschappij.
Bij het delen van kennis worden bewust de dochterbedrijven van Agrico, Leo de Kock
(zelfstandig ISO 26000-programma sinds 2014) en Agrico Research, betrokken bij
het uitvoeren van ons duurzaamheidsbeleid. Daarnaast heeft Agrico zich ten doel
gesteld dat de dochterondernemingen Agrico UK, Desmazières (Agrico Frankrijk) in
2015 zelfstandig een duurzaamheidssystematiek hebben geïmplementeerd en dat
Agrico Polska en Agrico East Africa in augustus/september 2015 een begin maken
met het opstarten en implementeren van de ISO 26000-systematiek.
Bronnen:
Milieubarometer Agrico (niet openbaar)
Prioriteringsmatrix 2014/2015
Actielijst MVO 2014/2015 (niet openbaar)
Pagina | 28
12 Missie, visie, kernwaarden
Agrico heeft zich in haar missie uitgesproken om in al haar strategische beslissingen en beleid, richting te geven aan maatschappelijk
verantwoord ondernemen.
Missie
• De Agrico-groep is een onderneming van aardappeltelers op coöperatieve grondslag die zich bezighoudt met het kweken, telen,
collecteren, verpakken en vermarkten van aardappels.
• Door in te spelen op de wensen van consumenten is Agrico een betrouwbare partner voor haar afnemers en door een sterke positie
in de productiekolom levert zij een maximale bijdrage aan de inkomensvorming van haar leden.
• De Agrico-groep oefent op een doelmatige, verantwoorde en resultaatgerichte wijze haar bedrijf duurzaam uit, biedt een uitdagende
omgeving voor haar medewerkers en is voor haar afnemers een betrouwbare leverancier van hoogwaardige producten.
Visie
• Agrico is marktleider en wereldspeler in het marktgericht ontwikkelen van aardappelrassen en het (laten) produceren en vermarkten
van hoogwaardige poot- en tafelaardappelen, zowel biologisch als gangbaar geteeld.
• Agrico is een serviceverlenende regisseur van de volledige keten van ‘ontwikkeling van nieuwe rassen tot aan de consument’.
Kernwaarden
1. Resultaatgericht
2. Innovatief door onze maximale aandacht voor continu verbeteren
3. Oog voor mens, veiligheid en milieu
4. Wederzijds vertrouwen
5. Open in woord en daad
6. Moreel verantwoord ondernemen
Onze kernwaarden laten zien waar we als Agrico voor staan. Ze inspireren ons en worden door ons uitgedragen ongeacht waar ter
wereld en op welk niveau we werkzaam zijn.
Bronnen:
Missie, visie en kernwaarden Agrico http://www.agrico.nl/over-agrico/missie-en-strategie/
26. Op welke wijze heeft Agrico richting gegeven aan haar maatschappelijke verantwoordelijkheid?
• Agrico heeft de woorden ‘verantwoord’ en ‘duurzaam’ opgenomen in haar missie.
• Door een werkgroep MVO te installeren die belast is met het initiëren en uitvoeren van MVO-doelstellingen.
• Door de in de werkgroep uitgewerkte doelstellingen te onderschrijven en deze doelstellingen helpen uit te dragen.
• Door zich te confirmeren aan de zelfverklaring en het referentiematrixverslag volgens ISO 26000 NPR 9026 + C1:2012 met
daaraan gekoppeld een MVO-passage in het financieel jaarverslag.
• Door jaarlijks een MVO-actieplan (met verantwoordelijkheden, tijdslijn, budget, enz.) op te stellen waarin gerichte en SMART
gemaakte actiepunten worden uitgevoerd.
• Agrico heeft een MT-lid (Peter Dijk) eindverantwoordelijk gemaakt voor uitvoerend MVO-beleid.
• Agrico heeft een medewerker (René Vernooij - Analist Operations) aangewezen die is belast met beleidsvorming, uitvoering,
bewaking van voortgang en rapportage over MVO aan het MT.
• Agrico heeft een P&O-medewerker in dienst die toeziet op ontwikkeling, wet- en regelgeving en richtlijnen op gebied van
personeel.
• Agrico heeft een juridisch medewerker in dienst die signaleert en toeziet op de ontwikkeling m.b.t. (financiële) wet- en regelgeving
en richtlijnen.
• Tweemaandelijks staat MVO op de agenda in het managementoverleg.
Bronnen:
• Agenda’s en notulen werkgroep MVO, https://intranet.agrico.nl/nl-nl/mvo/ (niet openbaar)
• Actielijst MVO-werkgroep Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
• Financieel jaarverslag Agrico, http://extranet.agrico.nl/over-agrico/financieel/
Pagina | 29
13 Ontwikkelen van draagvlak en competenties
Agrico wil draagvlak creëren voor betrokkenheid bij en bewustwording van haar MVO-beleid. Vanuit de stakeholdersdialoog wordt
daarbij gezocht naar aanknopingspunten voor een gezamenlijk MVO-beleid.
27. Op welke manier creëert Agrico draagvlak voor maatschappelijke verantwoordelijkheid, binnen en buiten de
organisatie?
Het MVO-beleid bij Agrico is gebaseerd op een no-nonsense mentaliteit. Vanuit een pragmatische en realistische manier van werken,
zijn MVO-doelstellingen en actiepunten benoemd die aansluiten bij voor Agrico en haar stakeholders bereikbare en herkenbare
doelen. Dit zowel binnen als buiten de organisatie.
De medewerkers van Agrico is een belangrijke schakel in de werkwijze van ISO 26000. Om deze blijvend betrokken te houden en
draagvlak te creëren worden medewerkers opgeroepen om MVO-ideeën aan te dragen en is er voor iedere medewerker de
mogelijkheid om middels een ‘open stoel’ eenmalig aan te sluiten bij een maandelijkse vergadering van de werkgroep MVO.
Daarnaast wordt er in de Agrico magazine Potato regelmatig een item geplaatst over MVO en worden medewerkers via een
nieuwsbrief geïnformeerd over MVO-acties en resultaten.
Bronnen:
• Actielijst MVO-werkgroep Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
• Nieuwsbrieven MVO, https://intranet.agrico.nl/nl-nl/mvo/Update-maatschappelijk-verantwoord-ondernemen (niet openbaar)
• Agrico magazine ‘Potato’
28. Op welke manier ontwikkelt Agrico de benodigde competenties voor het nemen van maatschappelijke
verantwoordelijkheid binnen en eventueel buiten de organisatie?
Agrico stelt de MVO-werkgroepleden in de gelegenheid om deel te nemen aan seminars en symposia die worden georganiseerd
door o.a. MVO-Nederland. Agrico is bij deze brancheorganisatie aangesloten.
Agrico wordt door MVO-Nederland via nieuwsbrieven en informatie-e-mail verzorgd met kennis en contactinformatie. De medewerker
(Analist Operations) die is belast met beleidsvorming, uitvoering, bewaking van voortgang en rapportage over MVO, filtert de
informatie en onderneemt actie indien nodig.
Indien er binnen de werkgroep sprake is van gerichte behoefte op het gebied van kennisontwikkeling op gebied van duurzaamheid,
zal deze door Agrico worden gefaciliteerd.
Binnen de dochterondernemingen Leo de Kock, Agrico Research, Agrico UK en Desmazières (Agrico Frankrijk) is een MVO-
coördinator benoemd en belast met het implementeren en uitvoeren van de ISO 26000-systematiek. In de toekomst is voorzien dat
minimaal een keer per jaar de coördinatoren, onder leiding van de Analist Operations, bij elkaar komen om ervaringen te delen en
gezamenlijk beleid te formuleren. Via e-mail en conference-calling houdt men elkaar geïnformeerd over de voortgang.
In het jongerencollege (adviserend orgaan van jonge
Agrico-leden) is een werkgroep geïnstalleerd die MVO-
vraagstukken op een boerenerf bespreekbaar moet
maken. Hierbij spelen communicatie, zichtbaarheid,
draagvlak, certificering, voedselveiligheid en
pragmatische invulling een belangrijke rol.
Pagina | 30
14 Integreren van maatschappelijke verantwoordelijkheid in
besturingsprocessen, systemen en procedures
29. Op welke manier heeft Agrico haar maatschappelijke verantwoordelijkheid geïntegreerd in haar besturingsprocessen,
systemen en procedures?
Agrico zet haar ingezet MVO-beleid voort. Vanuit de implementatie van de ISO 26000-systematiek in 2013, wordt deze lijn
doorgetrokken in de volgende jaren.
Dit begint bij het in kaart hebben van waar de
verantwoordelijkheid ligt, wie wat doet en wanneer. Heel
veel zaken zijn reeds vastgelegd, maar zullen nog verder
worden gestructureerd. Agrico heeft voor ogen één
(digitaal) organisatiesysteem (intranet) te creëren waarin
besturingsprocessen, systemen en procedures centraal
zijn vastgelegd. Met het invulling geven aan een digitaal
kwaliteitshandboek is men in 2015 mee begonnen (zie
inzet). Met een kwaliteitshandboek kan een organisatie
werkwijzen, procedures en processen borgen en
transparantie bieden d.m.v. een (periodieke)
interne/externe controle (audit).
Agrico formuleert jaarlijks doelstellingen, stelt actiepunten op en maakt middelen vrij om deze acties uit te voeren. We evalueren of
deze doelstellingen zijn behaald en of aanvullende actie ondernomen moet worden.
Bronnen:
• Actielijst MVO-werkgroep Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
• Actielijst MT Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
• Referentiematrixverslag Agrico 2014/2015 – NEN Publicatieplatform ISO 26000
• Zelfverklaring ISO 26000 2014/2015 – NEN Publicatieplatform ISO 26000
• Accountantsverklaring financieel jaarverslag Ernst&Young
Pagina | 31
15 Communicatie en rapportage
30. Criteria voor communicatie over maatschappelijke verantwoordelijkheid
De afdeling CMC (coöperatie, marketing en communicatie) stelt jaarlijks een communicatieplan op waarin uitleg en uitvoering wordt
gegeven aan de communicatie over MVO-beleid. Agrico vindt het belangrijk dat zij volledig, begrijpelijk, responsief, verantwoordelijk,
actueel en doelgericht over haar MVO-activiteiten communiceert. Daarbij zoeken we aansluiting bij het kennisniveau van de
stakeholders. Zo plaatsen we MVO-nieuwsbrieven op het intranet en besteden gerichte aandacht aan MVO via relevante items in
het Agrico magazine Potato en publiceren we relevante MVO-artikelen op de website.
Agrico neemt regelmatig deel aan grote (internationale) AGF-beurzen. Deze beurzen
bieden Agrico een platform om haar MVO-standpunten kracht bij te zetten en in gesprek
te gaan met stakeholders.
Bronnen:
• Communicatieplan MVO 2014/2015 (niet openbaar)
31. Op welke manier communiceert Agrico over haar maatschappelijke verantwoordelijkheid?
Als aanvulling op het financieel jaarverslag voegt Agrico jaarlijks een passage toe waarmee verantwoording wordt gegeven over de
duurzaamheidsinspanningen. Jaarlijks wordt de referentiematrix in verslagvorm op de website geactualiseerd en gepubliceerd op
het publicatieplatform ISO 26000 van de NEN.
Agrico communiceert en informeert via een MVO-nieuwsbrief haar medewerkers over actuele zaken en resultaten in relatie tot MVO.
Agrico heeft een magazine ‘Agrico magazine Potato’ waarin periodiek interviews en actuele MVO-zaken worden toegelicht. Het
Agrico magazine Potato wordt verstrekt aan leden, medewerkers en een groot aantal andere stakeholders. De werkgroep MVO
hanteert een open stoel waarbij niet-werkgroepleden (o.a. personeel) eenmalig zitting kunnen nemen om in een
werkgroepvergadering mee te praten over actuele onderwerpen waarbij zij ook hun inbreng kunnen doen.
Agrico informeert haar omgeving en belanghebbenden via haar website over actuele zaken in relatie tot MVO.
De leden-telers van Agrico worden via het gesloten telerportaal ‘Mijn Agrico’ geïnformeerd over relevante MVO-onderwerpen. Hierin
worden voor de teler o.a. specifieke nieuwsitems, operationele en financiële gegevens gedeeld zoals informatie over voorraden,
verlaad- en sorteerinstructies, contracten, facturen, eindafrekeningen en saldo-informatie. Hiermee wil Agrico de service naar de teler
vergroten en een bijdrage aan een grotere transparantie leveren.
Bronnen:
• www.agrico.nl/over-agrico/maatschappelijk-verantwoord-ondernemen
• Agrico magazine Potato (Intranet Agrico)
• MVO- nieuwsbrief (Intranet Agrico)
• www.mijnagrico.nl (besloten telerportaal, alleen toegankelijk voor telers)
32. Rapporteert Agrico over MVO via een maatschappelijk verslag?
Als doelstelling is geformuleerd om minimaal een MVO-passage in het financieel jaarverslag op te nemen.
Naast het financieel jaarverslag wordt er jaarlijks een referentiematrixverslag en een zelfverklaring volgens de ISO 26000-richtlijn
worden opgesteld en gepubliceerd. Beide documenten zullen na realisatie en goedkeuring van de NEN (augustus 2015) via de
website van zowel Agrico als het ISO 26000-publicatieplatform van de NEN, te downloaden zijn.
Bronnen:
• http://www.agrico.nl/over-agrico/financieel/
• http://www.agrico.nl/over-agrico/maatschappelijk-verantwoord-ondernemen
• http://www.nen.nl/publicatieplatform
Pagina | 32
33. a) Zijn er conflicten of meningsverschillen met stakeholders?
Agrico hanteert de dialoog als instrument om conflicten dan wel meningsverschillen op te lossen. Agrico prevaleert overleg of
mediation als passende oplossing boven een rechtsgang. In een enkel geval is rechtsgang echter onvermijdelijk. In het boekjaar
2014/2015 is het tot één voor Agrico gunstig uitgevallen schikking gekomen (er is schade uitgekeerd aan Agrico) en is één
zaakdossier in behandeling.
Bron: Juridische afdeling Agrico (niet openbaar)
33. b) Welke methoden heeft Agrico om eventuele conflicten op te lossen?
Agrico wil een gewaardeerde ketenpartner zijn. Indien een conflict ontstaat
zoekt Agrico samen met betrokken partijen naar een passende oplossing.
Agrico hanteert het voeren van een dialoog als instrument om een
eventueel conflict op te lossen.
Agrico kent een klachtenprocedure als onderdeel van haar product-
kwaliteitssysteem. Productklachten worden vastgelegd in het ERP-
systeem van Agrico waarbij tracing en tracking is geborgd van leverancier
tot afnemer.
Agrico kent een commissie van beroep waarbij een teler terecht kan indien
hij een geschil heeft met Agrico, waarbij het voeren van een dialoog niet tot
de gewenste oplossing leidt.
Afnemers en leveranciers kunnen (product)klachten direct richten aan de
daartoe verantwoordelijke perso(o)n(en) binnen Agrico. Agrico heeft een
speciale productkwaliteitsmedewerker in dienst die de aard van een
productklacht beoordeelt en indien van toepassing een gepaste oplossing
doorvoert.
In de gedragscode en personeelshandboek is vastgelegd dat medewerkers van Agrico zich met klachten van persoonlijke aard
kunnen wenden tot de personeelsfunctionaris of de Agrico-vertrouwenspersoon.
Bronnen:
• Personeelshandboek (Intranet Agrico, niet openbaar)
• Gedragscode (Intranet Agrico, niet openbaar)
• Klachten procedure/protocol (niet openbaar)
• Productklachtenregistratie in ERP-systeem M3 (niet openbaar)
Pagina | 33
16 Het monitoren van activiteiten en beoordelen van prestaties
34. Op welke manier monitort Agrico haar activiteiten die effect hebben op relevante thema’s en onderwerpen?
Agrico monitort actief haar activiteiten via feedback van leden (groeps- en
regiobijeenkomsten en buitendienstbezoeken), afnemers (AGF-beurzen,
rassenshow en werkbezoeken), personeel (werkoverleg) en
brancheorganisaties. Deze feedback heeft een inventariserend karakter
waarmee in het MT en de werkgroep(en) de huidige situatie in vergelijking
tot een toekomstig wenselijke situatie wordt besproken en waar mogelijk
doelstellingen en beleid voor kunnen worden geformuleerd.
Ook meet Agrico op prestatie-indicatoren zoals gas, water en
energieverbruik (milieubarometer), ziekteverzuim, klachten etc. De
omvang van de monitoring is in lijn met de omvang en het belang van onze
activiteiten.
Bron:
• Diverse management- en operationele rapportage Agrico (niet openbaar)
35. Hoe heeft Agrico haar prestaties op relevante thema’s beoordeeld?
Agrico heeft door middel van het invullen van een prioriteringsmatrix gekeken naar de impact van relevante duurzaamheidsthema’s
op de bedrijfsvoering van Agrico. Daarnaast heeft Agrico gekeken naar de mate van invloed die Agrico kan uitoefenen m.b.t. deze
thema’s.
In het jaar 2014/2015 is het door Agrico geformuleerde duurzaamheidsbeleid voortgezet. Vanuit metingen (o.a. de milieubarometer)
worden zaken en thema’s die invloed hebben op de activiteiten van Agrico beoordeeld. Deze metingen zijn belangrijk om juiste
doelstellingen te formuleren, te realiseren en desnoods bij te sturen. Maar ook door de interactie met stakeholders wordt gesignaleerd
welke MVO-activiteiten relevante thema’s zijn voor Agrico om aandacht aan te besteden.
Bron:
• Prioriteringsmatrix Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
• Actielijst MVO 2014/2015 (niet openbaar)
• Successenlijst MVO 2014/2015 (niet openbaar)
• http://www.milieubarometer.nl/
36. Heeft u stakeholders betrokken, zo ja welke?
Agrico heeft vanuit een stakeholdersanalyse haar belanghebbenden in kaart gebracht. Vanuit de doelstelling om duurzaamheid breed
in de organisatie en keten vorm te geven, vindt er een continu dialoog plaats tussen Agrico, de werkgroep MVO en de stakeholders.
Via de website, nieuwsbrieven en het Agrico magazine Potato communiceren we over de belangrijkste MVO-ontwikkelingen. In de
jaarlijks geactualiseerde prioriteringsmatrix en actielijst wordt gepaste betrokkenheid beoogd voor alle stakeholders.
In het kader van workshops onder leiding van MVO-Nederland zijn stakeholderinterviews uitgevoerd voor input van toekomstig MVO-
beleid (zie hiervoor ook vraag 19, pagina 19). Dergelijke contactmomenten worden door de betreffende stakeholders als zeer
waardevol ervaren.
Bronnen:
• Prioriteringsmatrix Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
• Actielijst MVO 2014/2015 (niet openbaar)
• www.agrico.nl/mvo
• Agrico magazine Potato
• MVO- nieuwsbrieven (Intranet Agrico, niet openbaar)
Pagina | 34
37. a) Welke verbeteringen of successen heeft Agrico bereikt?
In het jaar 2014/2015 rapporteert Agrico voor het derde jaar in successie over haar activiteiten in relatie tot ISO 26000-systematiek.
Hierbij wordt binnen alle bedrijfsactiviteiten van Agrico blijvend aandacht geschonken aan de People, Planet, Profit onderwerpen en
wordt d.m.v. een proces van continu verbeteren gewerkt aan een duurzamer Agrico.
Binnen de werkgroep MVO worden initiatieven uitgewerkt die moeten leiden tot het behalen van MVO-successen. Hiervoor wordt
een successenlijst bijgehouden waarbij vanuit een actielijst doelstellingen zijn omschreven en deze op voortgang en realisatie
gemonitord worden.
In dit verslag heeft u al veel MVO-successen van het afgelopen jaar kunnen lezen, deze worden hieronder niet allemaal nog een
keer genoemd. Hieronder enkele van de belangrijkste MVO-successen of welke nog niet eerder in dit verslag zijn geïllustreerd. De
illustratie is zoals deze intern via het intranet met onze Agrico medewerkers zijn gecommuniceerd:
Aanleg glasvezelkabel Agrico Research ook toegankelijk gesteld voor bewoners langs het traject.
Vanuit maatschappelijke betrokkenheid heeft Agrico bij Your Fiber en de
gemeente Noordoostpolder er op aangedrongen om bewoners en bedrijven
langs het traject de mogelijkheid te bieden een aansluiting te realiseren op dit
glasvezelnetwerk. Tijdens het leggen van de kabel zullen technische
voorzieningen worden getroffen om dit mogelijk te maken. Het aansluiten van
extra adressen op deze glasvezelverbinding levert Agrico geen financiële
voordelen op.
Agrico introduceert unieke aardappel met langzame koolhydraten
Coöperatie Agrico presenteert vandaag haar nieuwe aardappelproduct
Carisma®. Carisma® is het eerste aardappelproduct dat van nature langzaam
verterende koolhydraten bevat. Langzame koolhydraten zorgen ervoor dat je
lichaam gedoseerd energie krijgt. Daardoor heb je minder snel weer trek. Deze
aardappel past uitstekend in een bewust eetpatroon.
Agrico implementeert gedragscode
Op de jaarlijks gehouden strategische dag voor het personeel van Agrico (12 juni jl.)
is de door de werkgroep ‘gedragscode Agrico’ ontwikkelde richtlijn gepresenteerd.
Onder de titel ‘Agrico! Dat zijn wij’, werd deze gedragscode aan de hand van een
praktische dilemma-quiz geïntroduceerd. Ook werd een maandelijks roulerende
poster onthuld die als communicatieondersteuning moet dienen en wordt getoond in
de trapopgang van Agrico.
Pagina | 35
Plastic gescheiden inleveren
Zoals wellicht menigeen is opgevallen zijn er op de 1e verdieping aparte afvalbakken
geplaatst voor plastic. We verzoeken jullie om plastic afval hierin te deponeren. Door
het plastic gescheiden af te voeren, wordt bij de afvalverwerker een sortering uitgevoerd
waarbij het bruikbare plastic wordt gerecycled.
Agrico sluit convenant met Belastingdienst
Afgelopen week hebben we een convenant afgesloten met de Belastingdienst
waarin is vastgelegd dat Agrico met ingang van april 2015 valt onder
horizontaal toezicht. De afgelopen maanden heeft de Belastingdienst een
onderzoek gedaan naar de fiscale risico's en de administratieve procedures
bij Agrico. Uit de resultaten van het onderzoek bleek dat de zaken bij Agrico
zo goed op orde zijn dat Agrico in aanmerking komt voor het toepassen van
horizontaal toezicht. In het convenant zijn alle afspraken hieromtrent
vastgelegd.
Forse energiebesparing AR
Ook bij Agrico Research wordt fors bespaard! Alleen al in de maand januari is er 10.000 kWh bespaard ten opzichte van vorig jaar
(2014). Met name het opnieuw isoleren van de koelcellen en de nieuwe koelinstallatie hebben tot dit resultaat geleid. Goed om te
zien dat dergelijke ingrepen ook daadwerkelijk direct invloed hebben op het stroomverbruik.
Bronnen:
• Successen MVO Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
• Agrico magazine Potato
• MVO - nieuwsbrief (intranet Agrico, niet openbaar)
37. b) Welke doelen zijn nog niet bereikt of worden op kort termijn voorzien?
• Het opstellen van ‘Beleidsnota duurzame teelt 2017’
• Implementatie ISO 26000 bij Agrico Polska en Agrico East Africa (start September 2015)
• Diverse doelen hebben een continu karakter. Onder andere het verminderen van onze CO2-belasting en de aandacht voor de
duurzame medewerker zullen blijvend aandacht krijgen.
• Op Agrico Research worden plannen uitgewerkt om een nieuw kassencomplex te bouwen. De oude kassen zijn verouderd,
beginnen te tochten en zijn met de huidige Arbo-regelgeving bijna niet meer werkbaar. De doelstelling hierbij is om het
kassencomplex tweemaal zo groot te maken, maar het gasverbruik — voor het warm houden van de kas — op een gelijk niveau
te houden.
• Om het verbruik van water verder terug te dringen gaat Agrico over tot de aanschaf van de
zogenaamde eco-urinoirs. Na een pilot proefopzet zal in de herfst van 2015 in alle toiletvoorzieningen
deze watervrije urinoirs worden geïnstalleerd.
Bronnen:
• Actielijst MVO-werkgroep Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
Pagina | 36
17 Selecteren van MVO-initiatieven en instrumenten
38. Aan welke MVO-initiatieven en eventuele bijbehorende instrumenten neemt Agrico deel?
• Agrico is aangesloten bij het platform MVO-Nederland.
• Agrico steunt de stichting Veldleeuwerik voor stimulering van duurzaam grondgebruik.
• Agrico is lid van en gecertificeerd door de Skal voor de verhandeling van biologische aardappelen.
• Agrico is lid van Stichting EKO.
• Agrico hanteert de ISO 26000-richtlijn als MVO-instrument.
• Agrico steunt Agriterra.
Bronnen:
• Lidmaatschap MVO-Nederland (zie ook: www.mvonederland.nl/publicatieplatform)
• Lidmaatschap en factuur Stichting Veldleeuwerik (zie ook: www.veldleeuwerik.nl)
• Geldig Skal-certificaat (zie ook: www.skal.nl)
• https://www.agriterra.org/nl
39. Welke punten heeft u overwogen bij de keuze voor dit initiatief (ISO 26000)?
Agrico ziet in de ISO 26000 een praktisch hanteerbare richtlijn om haar MVO doelstellingen te realiseren. De richtlijn sluit aan bij een
breed gedragen standaard en dient zodoende als goede referentie met branchegenoten.
Door het hanteren van een gestandaardiseerde richtlijn is geloofwaardigheid en integriteit geborgd. Transparantie en het afleggen
van rekenschap zijn geïntegreerde onderdelen van deze systematiek.
Het in beeld brengen en het beantwoorden van de ISO-vragen in relatie tot de duurzaamheidsthema’s zijn belangrijk. ISO 26000
biedt een structuur en een beheersbaar instrument voor de praktische uitvoering van een MVO-beleid voor nu en in de toekomst.
40. Welke concrete acties worden uitgevoerd in verband met het MVO-initiatief?
Jaarlijks voorziet Agrico in het opzetten en realiseren van een zelfverklaring volgens de ISO 26000-richtlijn en het publiceren van een
referentiematrixverslag welke per augustus van elk volgend jaar wordt geactualiseerd.
Een vanzelfsprekend onderdeel van deze systematiek is het opstellen van een prioriterings- en referentiematrix.
Jaarlijks (in september) zal de werkgroep MVO in samenspraak met de Analist Operations en het MT, het MVO-beleid voor Agrico
evalueren en actualiseren, door middel van het reviewen van de prioriteringsmatrix en het opstellen van een MVO-actielijst met
nieuwe tastbare en zichtbare MVO-initiatieven om zodoende haar maatschappelijke betrokkenheid verder te ontwikkelen. Deze
actielijst wordt door directie en MT onderschreven om beoogd MVO-beleid te effectueren.
Bronnen:
• Zelfverklaring ISO 26000 Agrico, https://www.nen.nl/NEN-Shop/Vakgebieden/MVO-ISO 26000-
duurzaamheid/Nieuws-over-ISO 26000-duurzaamheid/Cooperatie-Agrico-U.A..htm
• Referentiematrixverslag ISO 26000 Agrico, https://www.nen.nl/NEN-Shop/Vakgebieden/MVO-ISO 26000-
duurzaamheid/Nieuws-over-ISO 26000-duurzaamheid/Cooperatie-Agrico-U.A..htm
• Prioriteringsmatrix Agrico 2014/2015 (niet openbaar)
• Actielijst MVO 2014/2015 (niet openbaar)
Pagina | 37
Agrico
Postbus 70, 8300 AB Emmeloord
Duit 15, 8305 BB Emmeloord
T + 31 (0)527-639911 / E [email protected] / www.agrico.nl
