PERCEPCIJA (OPAŽANJE)

MELISA VARDODipl psihologinja

Pokušaj definisanja Percepcija je složen i aktivan proces

primanja, odabiranja, organizovanja, obrade i tumačenja draži koje djeluju na čula i nervni sistem.

Percepcija nije vjerna kopija već je subjektivni odraz, na izvjestan način konstrukcija stvarnosti.

Proces percepcije

Percepcija je polazna tačka našeg saznanja svijeta.

Za bebu koja se tek rodila svijet je skup nepovezanih osjetnih utisaka.

Postepeno, zahvaljujući iskustvu, utisci se organizuju u cjeline tako da prvenstveno opažamo objekte kao cjeline, a ne njihova pojedinačna svojstva.

Bitne zakonitosti u procesu opažanja otkrili su začetnici geštalt psihologije, prije svega Verthajmer.

Aspekti proučavanja

Priroda energije koja izaziva osjetne utiske Odnos između draži kao fizičke realnosti i

osjeta kao psihološke realnosti Mogući poremećaji procesa opažanja Faktori opažanja Fiziološki procesi koji učestvuju u procesu

opažanja Objektivnost opaženog

Percepcija: ključne riječi Kognitivni (saznajni) proces Osjet: subjektivni doživljaj pojedinih

svojstava objekata Opažaj:doživljaj cjelovitog objekta Receptor: osjetni prijemnik Draž: promjena u energiji koja djeluje na

naša čula Pragovi osetljivosti: apsolutni (donji),

diferencijalni i maksimalni (gornji) prag

Osjet i opažaj - razlike

OSJET OPAŽAJ

Doživljaj pojedinih svojstava objekata

Doživljaj cjelovitog objekta

Predstavlja apstrahovana svojstva objekata

Nosi nešto novo u odnosu na pojedinačne osjete

Ne postoji izolovano u našoj svijesti

Ne može da se svede na sumu osjeta

Odlike percepcije: ključne reči

Pojava sinestezije Pojava kontrasta i asimilacije Transpozicija Selektivnost opažanja Konstantnost opažanja Reverzibilne slike

Kontrast i asimilacija Iste draži možemo da opažamo kao

različite zavisno od cjelokupnog opažajnog polja

Kontrast-tendencija ka povećanju razlika u intenzitetu draži između figure i pozadine

Asimilacija-tendencija ka smanjenju razlika u intenzitetu draži između figure i pozadine

Asimilacija

Kontrast

Transpozicija Eksperimenti sa transpozicijom su

pokazali da i životinje (pacovi, pilići, majmuni) reaguju ne samo na apsolutna svojstva draži već i na odnose između draži.

Reverzibilne slike

Faktori percepcije Unutrašnji

Fiziološki Psihološki Socijalni

Spoljašnji (vanjski) Karakteristike draži Zakoni grupisanja draži Opažanje figure na pozadini

SPOLJAŠNJI FAKTORI PERCEPCIJE

I Karakteristike draži

Intenzitet (iznad donjeg praga osetljivosti)

Trajanje (iznad nivoa subliminalne percepcije)

II Grupisanje draži u cjeline

U opažaju postoji tendencija da se lakše opažaju kao cjelina konfiguracije draži koje su simetrične, uravnotežene, skladne, potpune, stabilne.

Prema shvatanju geštaltista, ova tendencija je urođena. Može da utiče i na proces rješavanja problema (primjer: povezivanje 9 tačaka)

Zakonitosti grupisanja draži u cjeline

Princip blizine

Princip sličnosti

Princip dobre forme (principi simetričnosti i zatvaranja)

Princip zajedničke sudbine

Princip blizine i princip sličnosti

Princip dobre forme

Princip dobre forme

Princip zajedničke sudbine

III Figura i pozadina

Figura Pozadina

Ograničena Amorfna

Bogatija detaljima Siromašnija

Stabilnija u opažanju i pamćenju

Manje stabilna

Nosilac značenja Ne nosi značenje

Svjetlije i zasićenije boje Tamnije boje

Istupa napred Povlači se u drugi plan

UNUTRAŠNJI FAKTORI OPAŽANJA

Psihološki faktori Opažanje nije pasivni odraz, već

strukturisanje opažajnog polja.

Zavisi od spremnosti da se opazi određena konstelacija draži.

Svaki čovjek iz gomile draži koje djeluju na čula stvara svoj perceptivni red i konstruiše svoj opažajni svijet.

Psihološki faktori

Perceptivna orijentacija: prethodno iskustvo (konstantnost opažanja), učestalost i pravilnost sklopa draži,direkcija;

Motivacija (selektivnost opažanja);

Emocije;

Odlike ličnosti i

Grupni pritisak.

Fiziološki faktori Očuvanost čulnih prijemnika, nervnih

puteva i centara u korteksu

Fiziološko stanje organizma (glad, umor, temperatura, stres, alkohol, droga, bolest, senzorna deprivacija, prejaka stimulacija...)

Senzorna i perceptivna deprivacija (posljedice)

Slabi budnost korteksa (pojavljuju se sporiji alfa, delta i teta talasi)

Pojačava se ekscitabilnost autonomnog nervnog sistema (opada PGR-električni otpor kože)

Pojačava se osetljivost osjetnih organa Teže se odvaja figura od pozadine,

teže se razlikuju boje Pojavljuju se žive predstave (naročito

vidne), često i halucinacije.

Pojavljuju se žive predstave (naročito vidne), često i halucinacije

Opada sposobnost usmjerenog i logičkog mišljenja

Slabe verbalna i asocijativna sposobnost

Pojavljuju se strepnja i epizode straha

Senzorna i perceptivna deprivacija

Gubi se osjećanje vremena i prostora i javlja osjećanje dezorjentisanosti

Pojačava se sugestibilnost Psihopatološki simptomi se

pojačavaju Jača “glad za stimulacijom”

Iluzije i halucinacijeIluzije Halucinacije

Senzorni doživljaji Senzorni doživljaji nalik predstavama

Podražaji se pogrešno interpretiraju

Izazivaju ih abnormalni procesi u nervnom sistemu

Neadekvatni opažaji Javljaju se u svim čulnim modalitetima

Urođeni ili motivaciono izazvani

Kod izmenjenih stanja svesti,psihoza

Iluzije 1

Iluzije 2

Iluzije 3

Iluzije 4