OPERACJE GOSPODARCZE, ICH DOKUMENTACJA I WPŁYW NA SKŁADNIKI BILANS

11

OPERACJE GOSPODARCZE, ICH DOKUMENTACJA OPERACJE GOSPODARCZE, ICH DOKUMENTACJA

I WPŁYW NA SKŁADNIKI BILANSI WPŁYW NA SKŁADNIKI BILANS

Zdarzenia gospodarczeZdarzenia gospodarcze stanowią wszystkie fakty stanowią wszystkie fakty gospodarcze gospodarcze dotyczące działalności gospodarczej dotyczące działalności gospodarczej podmiotu. podmiotu.

Operacje gospodarczeOperacje gospodarcze są udokumentowanymi są udokumentowanymi dowodami księgowymi i podlegającymi ewidencji dowodami księgowymi i podlegającymi ewidencji księgowej zdarzeniami gospodarczymi, wyrażonymi w księgowej zdarzeniami gospodarczymi, wyrażonymi w mierniku pieniężnym i wpływającymi na zmianę sytuacji mierniku pieniężnym i wpływającymi na zmianę sytuacji podmiotu gospodarczego oraz jego majątek i źródła podmiotu gospodarczego oraz jego majątek i źródła pochodzenia tego majątku. pochodzenia tego majątku.

22

Zdarzenia gospodarczeZdarzenia gospodarczeRachunkowość ogranicza zakres zdarzeń podlegających Rachunkowość ogranicza zakres zdarzeń podlegających

ewidencji do:ewidencji do:zdarzeń gospodarczych, które mogą być wyrażone w zdarzeń gospodarczych, które mogą być wyrażone w pieniądzu,pieniądzu,zdarzeń gospodarczych, które wpływają na faktyczny zdarzeń gospodarczych, które wpływają na faktyczny układ majątkowy lub na zmianę kosztów i dochodów.układ majątkowy lub na zmianę kosztów i dochodów.

Każda operacja gospodarcza jest zdarzeniem Każda operacja gospodarcza jest zdarzeniem gospodarczym, lecz nie każde zdarzenie gospodarcze gospodarczym, lecz nie każde zdarzenie gospodarcze może być operacją gospodarczą.może być operacją gospodarczą.

ZDARZENIA GOSPODARCZE

OPERACJEGOSPODARCZE

33

Cechy charakterystyczne operacji Cechy charakterystyczne operacji gospodarczychgospodarczych

1) dotyczą konkretnego podmiotu gospodarczego,1) dotyczą konkretnego podmiotu gospodarczego,

2) wyrażone są w mierniku pieniężnym,2) wyrażone są w mierniku pieniężnym,

3) określone są co do daty ich zaistnienia,3) określone są co do daty ich zaistnienia,

4) wywierają wpływ na co najmniej dwa składniki 4) wywierają wpływ na co najmniej dwa składniki bilansu, bilansu,

5) umożliwiają obserwację zmian w aktywach i/lub 5) umożliwiają obserwację zmian w aktywach i/lub pasywach podmiotu gospodarczego,pasywach podmiotu gospodarczego,

6) żadne typy zaksięgowanych operacji gospodarczych 6) żadne typy zaksięgowanych operacji gospodarczych nie powodują naruszenia równowagi bilansowej.nie powodują naruszenia równowagi bilansowej.

44

Kryteria klasyfikacyjne operacji gospodarczychKryteria klasyfikacyjne operacji gospodarczych

Lp.Lp. Kryteria klasyfikacyjne operacji gospodarczychKryteria klasyfikacyjne operacji gospodarczych

11 Kryterium oddziaływania na Kryterium oddziaływania na składniki bilansu i wynik finansowy składniki bilansu i wynik finansowy podmiotu gospodarczego podmiotu gospodarczego

-operacje gospodarcze bilansowe operacje gospodarcze bilansowe -operacje gospodarcze wynikowe operacje gospodarcze wynikowe

22 Kryterium oddziaływania tylko na Kryterium oddziaływania tylko na składniki bilansu (aktywa bądź składniki bilansu (aktywa bądź pasywa) podmiotu gospodarczegopasywa) podmiotu gospodarczego

-operacje gospodarcze aktywneoperacje gospodarcze aktywneoperacje gospodarcze pasywneoperacje gospodarcze pasywneoperacje gospodarcze aktywno-pasywneoperacje gospodarcze aktywno-pasywne

33 Kryterium sposobu powstania Kryterium sposobu powstania operacji gospodarczej operacji gospodarczej

-operacje gospodarcze jednorazoweoperacje gospodarcze jednorazoweoperacje gospodarcze procesoweoperacje gospodarcze procesowe

44 Kryterium zależKryterium zależnonośści od podmiotu ci od podmiotu gospodarczegogospodarczego

-operacje gospodarcze zależneoperacje gospodarcze zależne- operacje gospodarcze niezależneoperacje gospodarcze niezależne

55 Kryterium wpływu operacji Kryterium wpływu operacji gospodarczej na rozrachunki z gospodarczej na rozrachunki z kontrahentami kontrahentami

-operacje gospodarcze wewnętrzneoperacje gospodarcze wewnętrzne- operacje gospodarcze zewnętrzneoperacje gospodarcze zewnętrzne

55

Dowody księgowe mają za zadanie stworzenie Dowody księgowe mają za zadanie stworzenie podstaw:podstaw:

1)1) zarządzania, kontroli i badania działalności zarządzania, kontroli i badania działalności gospodarczej, szczególnie z punktu widzenia gospodarczej, szczególnie z punktu widzenia legalności i celowości dokonanych operacji legalności i celowości dokonanych operacji gospodarczych,gospodarczych,

2) do dochodzenia praw i do udowadniania dopełnienia 2) do dochodzenia praw i do udowadniania dopełnienia obowiązków.obowiązków.

66

Za dowód księgowy Za dowód księgowy uważa się dokument księgowy który:uważa się dokument księgowy który:

1) stwierdza fakt dokonania operacji gospodarczej i 1) stwierdza fakt dokonania operacji gospodarczej i zawiera co najmniej:zawiera co najmniej:

a)a) określenie wystawcy i wskazanie stron,określenie wystawcy i wskazanie stron,b)b) datę wystawienia dowodu oraz datę lub okres datę wystawienia dowodu oraz datę lub okres

dokonania operacji gospodarczej,dokonania operacji gospodarczej,c)c) przedmiot i wartość operacji gospodarczej oraz przedmiot i wartość operacji gospodarczej oraz

ilościowe jej określenie, jeżeli dana operacja ilościowe jej określenie, jeżeli dana operacja gospodarcza jest wymierna w jednostkach gospodarcza jest wymierna w jednostkach naturalnych,naturalnych,

d) własnoręczne podpisy osób odpowiedzialnych za d) własnoręczne podpisy osób odpowiedzialnych za dokonanie operacji gospodarczej i jej dokonanie operacji gospodarczej i jej udokumentowanie. udokumentowanie.

77

Za dowód księgowy Za dowód księgowy uważa się dokument księgowy uważa się dokument księgowy który:który:

2) jest sprawdzony pod względem merytorycznym i 2) jest sprawdzony pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym przez właściwe komórki formalno-rachunkowym przez właściwe komórki organizacyjne podmiotu gospodarczego,organizacyjne podmiotu gospodarczego,

3) jest oznaczony numerem lub w inny sposób 3) jest oznaczony numerem lub w inny sposób umożliwiający powiązanie dowodu z zapisami umożliwiający powiązanie dowodu z zapisami księgowymi dokonanymi na jego podstawie;księgowymi dokonanymi na jego podstawie;

4) jest zadekretowany, to znaczy posiada oznaczenie 4) jest zadekretowany, to znaczy posiada oznaczenie symboli kont i stron na tych kontach, na których dana symboli kont i stron na tych kontach, na których dana operacja gospodarcza winna być zaksięgowana.operacja gospodarcza winna być zaksięgowana.

88

Dowody księgoweDowody księgowe

Dowody księgowe powinny być wystawione w Dowody księgowe powinny być wystawione w sposób staranny, czytelny i trwały.sposób staranny, czytelny i trwały.

Podpis na dowodach księgowych składa się Podpis na dowodach księgowych składa się odręcznie atramentem, długopisem lub ołówkiem odręcznie atramentem, długopisem lub ołówkiem kopiowym. Dane dowodów księgowych nie mogą kopiowym. Dane dowodów księgowych nie mogą być zamazywane, przerabiane, wycierane. być zamazywane, przerabiane, wycierane. wyskrobywane lub usuwane w inny sposób.wyskrobywane lub usuwane w inny sposób.

99

Błędy w dowodach księgowychBłędy w dowodach księgowych

Błędy w dowodach księgowych Błędy w dowodach księgowych należy należy poprawiać przez skreślenie niewłaściwie napisanego poprawiać przez skreślenie niewłaściwie napisanego tekstu lub liczby i wpisanie tekstu lub liczby tekstu lub liczby i wpisanie tekstu lub liczby właściwej. Skreślenia dokonuje się w taki sposób, właściwej. Skreślenia dokonuje się w taki sposób, aby można było odczytać tekst lub liczbę pierwotną. aby można było odczytać tekst lub liczbę pierwotną. Poprawka tekstu lub liczby powinna być zaopatrzona Poprawka tekstu lub liczby powinna być zaopatrzona w podpis lub skrót podpisu osoby upoważnionej w podpis lub skrót podpisu osoby upoważnionej (parafę). (parafę).

1010

Klasyfikacja dowodów księgowychKlasyfikacja dowodów księgowych

ll) wystawcy) wystawcy dowodu księgowego, co umożliwia wyróżnić:dowodu księgowego, co umożliwia wyróżnić:a) a) dowody własne,dowody własne, wystawiane przez podmiot dokonujący wystawiane przez podmiot dokonujący

księgowań,księgowań,b) b) dowody obce,dowody obce, wystawiane przez inny podmiot wystawiane przez inny podmiot

gospodarczy;gospodarczy;

2) 2) przeznaczenia,przeznaczenia, co pozwala wyróżnić:co pozwala wyróżnić:a) a) dowody dyspozycyjne,dowody dyspozycyjne, zawierające zawierające polecenie polecenie

dokonania operacji gospodarczej albo wykonania zapisu,dokonania operacji gospodarczej albo wykonania zapisu,b) b) dowody wykonawcze,dowody wykonawcze, zawierające informacje o zawierające informacje o

przebiegu lub skutku dokonanej operacji,przebiegu lub skutku dokonanej operacji,c) c) dowody kombinowanedowody kombinowane

1111


33) ) adresataadresata dowodu księgowego według którego dowodu księgowego według którego dowody księgowe dzielimy na:dowody księgowe dzielimy na:

a) a) dowody zewnętrznedowody zewnętrzne, wystawiane dla , wystawiane dla kontrahenta podmiotu wystawiającego,kontrahenta podmiotu wystawiającego,

b) b) dowody wewnętrznedowody wewnętrzne, wystawiane dla własnych , wystawiane dla własnych potrzeb podmiotu wystawiającego;potrzeb podmiotu wystawiającego;

4) 4) podstawy sporządzania,podstawy sporządzania, co pozwala wyróżnićco pozwala wyróżnića)a) dowody pierwotne,dowody pierwotne, zwane źródłowymi, zwane źródłowymi, b)b) dowody wtórnedowody wtórne

1212


5) 5) rodzajów operacji gospodarczychrodzajów operacji gospodarczych::a)a) operacji pieniężnych operacji pieniężnych bankowe bankowe (bezgotówkowe), oraz (bezgotówkowe), oraz

kasowe (gotówkowe)kasowe (gotówkowe)b)b) stanu i ruchu zapasu materiałów, towarów i produktów:stanu i ruchu zapasu materiałów, towarów i produktów:- przychodu i rozchodu, - przychodu i rozchodu, np. Pznp. Pz, Wz, Rw, Zw, Mm, Po, Wz, Rw, Zw, Mm, Po- - zakupu i sprzedaży, zakupu i sprzedaży, np. faktury np. faktury (Fa-VAT, Fa korygująca VAT),(Fa-VAT, Fa korygująca VAT),c) stanu i ruchu składników majątku trwałego, np. c) stanu i ruchu składników majątku trwałego, np. OT, PT, LT,OT, PT, LT,

d) płacowe i rozliczeń z pracownikami; np. listy płac, listy d) płacowe i rozliczeń z pracownikami; np. listy płac, listy obecności, listy obecności, listy zaliczek;zaliczek;

6) 6) liczby operacji gospodarczych,liczby operacji gospodarczych, co umożliwia wyróżnić co umożliwia wyróżnić dowody pojedyncze oraz dowody zbiorcze.dowody pojedyncze oraz dowody zbiorcze.

1313

Dowody księgoweDowody księgoweSprawdzenie Sprawdzenie dowodów księgowych dowodów księgowych pod pod

względem względem merytorycznymmerytorycznym (rzeczowym) polega na (rzeczowym) polega na ustaleniu rzetelności ich danych, celowości, ustaleniu rzetelności ich danych, celowości, gospodarności i legalności operacji gospodarczych gospodarności i legalności operacji gospodarczych wyrażonych w dowodach księgowych, a także na wyrażonych w dowodach księgowych, a także na stwierdzeniu, że owe dowody zostały wystawione przez stwierdzeniu, że owe dowody zostały wystawione przez właściwe podmioty gospodarcze.właściwe podmioty gospodarcze.

Sprawdzenie Sprawdzenie dowodów księgowych dowodów księgowych pod pod względem względem formalno-rachunkowym formalno-rachunkowym polega na ustaleniu, polega na ustaleniu, że zostały wystawione w sposób technicznie poprawny, że zostały wystawione w sposób technicznie poprawny, zawierają wszystkie elementy dowodu księgowego oraz zawierają wszystkie elementy dowodu księgowego oraz że ich dane liczbowe nie zawierają błędów że ich dane liczbowe nie zawierają błędów arytmetycznycharytmetycznych. .

1414

Dowody księgoweDowody księgoweObieg dowodów księgowych należy by odbywał się Obieg dowodów księgowych należy by odbywał się

najkrótszą i najprostszą drogą. najkrótszą i najprostszą drogą. ZZasadyasady obiegu obiegu::1)1) przekazywać dowody księgowe tylko do tych przekazywać dowody księgowe tylko do tych

komórek, które istotnie korzystają z zawartych w komórek, które istotnie korzystają z zawartych w nich danych i są kompetentne do ich sprawdzania,nich danych i są kompetentne do ich sprawdzania,

2) przestrzegać równomiernego obiegu wszystkich 2) przestrzegać równomiernego obiegu wszystkich dowodów księgowych,dowodów księgowych,

3) dążyć do skrócenia czasu przetrzymywania dowodów 3) dążyć do skrócenia czasu przetrzymywania dowodów księgowych przez odpowiedzialne komórki do księgowych przez odpowiedzialne komórki do minimum.minimum.

1515


Dekretacja Dekretacja nazywa się ogół czynności związanych z nazywa się ogół czynności związanych z przygotowaniem dowodów do księgowania, przygotowaniem dowodów do księgowania, wydaniem dyspozycji co do sposobu ich księgowania wydaniem dyspozycji co do sposobu ich księgowania i pisemnym potwierdzeniem jej wykonania.i pisemnym potwierdzeniem jej wykonania.

Obejmuje ona następujące Obejmuje ona następujące etapy:etapy:

1) segregacja dowodów księgowych,1) segregacja dowodów księgowych,

2) sprawdzenie poprawności dowodów księgowych,2) sprawdzenie poprawności dowodów księgowych,

3)właściwa dekretacja (oznaczenie sposobu 3)właściwa dekretacja (oznaczenie sposobu księgowania). księgowania).

1616

Dowody księgoweDowody księgoweSegregacja Segregacja dowodów księgowych polega na:dowodów księgowych polega na:

a)a) wyłączeniu z ogółu dokumentów napływających do wyłączeniu z ogółu dokumentów napływających do komórki księgowości tych dokumentów, które nie komórki księgowości tych dokumentów, które nie podlegają księgowaniu,podlegają księgowaniu,

b) podziale dowodów księgowych na jednorodne grupy b) podziale dowodów księgowych na jednorodne grupy objęte poszczególnymi rejestrami (np. zakupu, objęte poszczególnymi rejestrami (np. zakupu, sprzedaży, kasowych),sprzedaży, kasowych),

c) kontroli kompletności dowodów na oznaczony okres c) kontroli kompletności dowodów na oznaczony okres (np. dzień, dekadę).(np. dzień, dekadę).

1717


Sprawdzenie poprawności dowodów Sprawdzenie poprawności dowodów księgowych księgowych to ustalenie, że są one podpisane na to ustalenie, że są one podpisane na dowód skontrolowania pod względem dowód skontrolowania pod względem merytorycznym i formalno-rachunkowym. merytorycznym i formalno-rachunkowym.

W odniesieniu do dowodów kasowych, W odniesieniu do dowodów kasowych, stanowiących podstawę wypłaty gotówki, należy stanowiących podstawę wypłaty gotówki, należy ponadto sprawdzić, czy są one akceptowane przez ponadto sprawdzić, czy są one akceptowane przez dyrektora podmiotu gospodarczego lub upoważnioną dyrektora podmiotu gospodarczego lub upoważnioną przez niego osobę. przez niego osobę.

1818


Właściwa dekretacjaWłaściwa dekretacja obejmuje następujące czynności: obejmuje następujące czynności:1) nadanie dowodom księgowym numerów, pod którymi zostaną 1) nadanie dowodom księgowym numerów, pod którymi zostaną

one zaewidencjonowane;one zaewidencjonowane;2) umieszczenie na dowodach adnotacji:2) umieszczenie na dowodach adnotacji:a)a) w jakich rejestrach dowód ma być zaksięgowany - w w jakich rejestrach dowód ma być zaksięgowany - w

odniesieniu do dowodów objętych rejestrami odniesieniu do dowodów objętych rejestrami b)b) na jakich kontachna jakich kontach syntetycznych ma być dowód syntetycznych ma być dowód

zaksięgowanyzaksięgowany3) wskazanie sposobu rejestracji dowodu księgowego w 3) wskazanie sposobu rejestracji dowodu księgowego w

urządzeniach (na kontach) analitycznych;urządzeniach (na kontach) analitycznych;4) określenie daty, pod jaką dowód ma być zaksięgowany, jeżeli 4) określenie daty, pod jaką dowód ma być zaksięgowany, jeżeli

dowód ma być zaksięgowany pod inną datą niż data jego dowód ma być zaksięgowany pod inną datą niż data jego wystawienia przy dowodach własnych lub pod datą wystawienia przy dowodach własnych lub pod datą otrzymania przy dowodach obcych;otrzymania przy dowodach obcych;

5) podpisanie przez głównego księgowego lub inną osobę 5) podpisanie przez głównego księgowego lub inną osobę upoważnioną do dekretacji przez głównego księgowego.upoważnioną do dekretacji przez głównego księgowego.

1919

Operacje gospodarczeOperacje gospodarcze

Operacje gospodarcze dzielimy na:Operacje gospodarcze dzielimy na:

1)1) operacje gospodarcze bilansowe (bezwynikowe), operacje gospodarcze bilansowe (bezwynikowe), które które wywierają wpływ tylko na składniki bilansu, wywierają wpływ tylko na składniki bilansu,

2) operacje gospodarcze wynikowe (niebilansowe), 2) operacje gospodarcze wynikowe (niebilansowe), które które oddziałują bezpośrednio na wynik finansowy podmiotu oddziałują bezpośrednio na wynik finansowy podmiotu gospodarczego.gospodarczego.

2020

Operacje gospodarcze bilansoweOperacje gospodarcze bilansowe

Operacje gospodarcze sklasyfikowano w Operacje gospodarcze sklasyfikowano w 4 podstawowe grupy:4 podstawowe grupy:

1. A + Z - Z = P1. A + Z - Z = PZwiększenie jednej pozycji aktywów i jednoczesne Zwiększenie jednej pozycji aktywów i jednoczesne

zmniejszenie innej.zmniejszenie innej.Np. zakupiono za gotówkę materiały na kwotę 2 000.Np. zakupiono za gotówkę materiały na kwotę 2 000.

2. A = P + Z - Z2. A = P + Z - ZAktywa bez zmian, zwiększenie jednej pozycji pasywów z Aktywa bez zmian, zwiększenie jednej pozycji pasywów z

równoczesnym zmniejszeniem innejrównoczesnym zmniejszeniem innejNp. Spłacono zobowiązanie wobec dostawcy biorąc na ten Np. Spłacono zobowiązanie wobec dostawcy biorąc na ten

cel kredyt z banku na sumę 10 000cel kredyt z banku na sumę 10 000

2121

Operacje gospodarcze bilansoweOperacje gospodarcze bilansowe3. A + Z = P + Z3. A + Z = P + ZZwiększenie jednej pozycji aktywów i jednej pasywów.Zwiększenie jednej pozycji aktywów i jednej pasywów.Np. Otrzymano od dostawcy materiały na sumę Np. Otrzymano od dostawcy materiały na sumę

10 000. Zapłata nastąpi po 30 dniach.10 000. Zapłata nastąpi po 30 dniach.

4. A - Z = P - Z4. A - Z = P - ZZmniejszenie jednej pozycji aktywów i jednej pasywówZmniejszenie jednej pozycji aktywów i jednej pasywówNp. Spłacono częściowo zobowiązanie wobec dostawcy Np. Spłacono częściowo zobowiązanie wobec dostawcy

gotówką z kasy na sumę 3 000.gotówką z kasy na sumę 3 000.

Operacja 1 i 4 nie zmieniają ogólnej sumy Operacja 1 i 4 nie zmieniają ogólnej sumy bilansowej, następuje tylko przemieszczenie w bilansowej, następuje tylko przemieszczenie w aktywach lub pasywach. Operacja 2 i 3 zmieniają aktywach lub pasywach. Operacja 2 i 3 zmieniają sumę bilansową in plus bądź in minussumę bilansową in plus bądź in minus

2222


Na podstawie przedstawionej charakterystyki Na podstawie przedstawionej charakterystyki typów operacji gospodarczych bilansowych typów operacji gospodarczych bilansowych (bezwynikowych) można sformułować następujące (bezwynikowych) można sformułować następujące stwierdzenia :stwierdzenia :

1)1) każda operacja gospodarcza powoduje dwie zmiany każda operacja gospodarcza powoduje dwie zmiany w składnikach bilansowych,w składnikach bilansowych,

2)2) obie zmiany są zawsze jednakowe pod względem obie zmiany są zawsze jednakowe pod względem wartościowym,wartościowym,

3)3) po każdej operacji gospodarczej równowaga po każdej operacji gospodarczej równowaga bilansowa jest zachowana.bilansowa jest zachowana.

2323


Typ operacji Typ operacji bilansowej bilansowej

Aktywa Aktywa Pasywa Pasywa OgóOgólna lna suma suma

bilansubilansu

1 - operacja aktywna1 - operacja aktywna

II II - operacja pasywna- operacja pasywna

III - operacja aktywno-III - operacja aktywno-pasywna zwiększającapasywna zwiększająca

IV IV - operacja aktywno-- operacja aktywno-pasywna zmniejszająpasywna zmniejszającaca

+ -+ -

bez zmianbez zmian

++

--

bez zmianbez zmian

+ -+ -

++

--

bez zmianbez zmian

bez zmianbez zmian

zwięzwiększeniekszenie

zmniejszeniezmniejszenie

2424

Wyodrębniamy czterech typów wynikowych Wyodrębniamy czterech typów wynikowych operacji gospodarczych:operacji gospodarczych:

1)1) zwiększenie przychodów i zysków spowodowane zwiększenie przychodów i zysków spowodowane zwiększeniem aktywów,zwiększeniem aktywów,

2) zwiększenie przychodów i zysków spowodowane 2) zwiększenie przychodów i zysków spowodowane zmniejszeniem pasywów,zmniejszeniem pasywów,

3) zwiększenie kosztów i strat spowodowane zmniejszeniem 3) zwiększenie kosztów i strat spowodowane zmniejszeniem aktywów,aktywów,

4) zwiększenie kosztów i strat spowodowane zwiększeniem 4) zwiększenie kosztów i strat spowodowane zwiększeniem

pasywówpasywów..

2525

OPERACJA I TYPU

OPERACJA III TYPU

BILANS KSIĘGOWY RACHUNEK ZYSKÓW I STRAT

AKTYWA PASYWA KOSZTY I STRATY PRZYCHODY I ZYSKI

- OPERACJA III TYPU +

+ OPERACJA IV TYPU +

- OPERACJA II TYPU +

+ OPERACJA I TYPU +

Documents

OPERACJE GOSPODARCZE, ICH DOKUMENTACJA I WPŁYW NA SKŁADNIKI BILANS