MEDIA I ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA.MEDIA I ŚWIADOMOŚĆ SPOŁECZNA.

OPINIA PUBLICZNAOPINIA PUBLICZNA

OPINIA PUBLICZNAOPINIA PUBLICZNA, to termin powszechnie używany i zjawisko społeczne, które jest przedmiotem kształtowania, manipulacji. Jest to zjawisko powszechnie występujące i jest przedmiotem zainteresowania:

środowiska dziennikarskiegośrodowiska dziennikarskiego – ponieważ to oni zgodnie z etyką zawodową powinni umieć opinię publiczną przedstawiać, wyrażać w autentycznych wartościach,

środowiska politycznego,środowiska politycznego,

w dobie współczesnej również producentów dóbr i usługproducentów dóbr i usług – wpływanie na opinię w celu pozyskania klientów.Chęć wpływania na świadomość społeczną za pomocą mediów była i jest przejawiana

przez każdą władzę, każdą grupę interesów, w każdym czasie i w każdym systemie – także w demokracji.

Niezależnie od intencji wpływ ten przejawia się obiektywnie na różnych poziomach, niezbędne jest zatem poznanie najogólniejszych relacji pomiędzy mediami a ich

odbiorcami i uwarunkowań, którym te relacje podlegają.

Aby przyjrzeć się bliżej relacjom zachodzącym pomiędzy mediami a ich odbiorcami zdefiniujmy pojęcie opinii publicznej.

Termin łaciński opinio oznacza pogląd, mniemanie, przekonanie.

Stąd opinia publiczna odnosi się do zbiorowych przekonań wyrażanych przez większe wspólnoty społeczne.

Mimo istnienia wielu definicji jest to pojęcie niezbyt precyzyjnie definiowane w naukach społecznych.

Mamy do czynienia ze swoiście rozumianymintuicyjnym wyczuwaniem przez dziennikarzy i polityków znaczenia opinii publicznej Polski socjolog Jan Szczepański uważa, iż opinia publiczna przejawia się

„„w ujawnianych postawach, poglądach i przekonaniach środowiska wobec zachowania w ujawnianych postawach, poglądach i przekonaniach środowiska wobec zachowania się jego członków”. się jego członków”.

Ta definicja kładzie nacisk na oceny oceny różnych zachowań.Definicja socjologa niemieckiego Johana Messnera kładzie nacisk na autentycznośćautentyczność wyrażanych opinii i ocen.

Opinia publiczna ”jest to wyraz autentycznych przekonań i ocen wartościujących Opinia publiczna ”jest to wyraz autentycznych przekonań i ocen wartościujących członków społeczeństwa,członków społeczeństwa, które mają wpływ na jego porządek i kierownictwo.”które mają wpływ na jego porządek i kierownictwo.”W katolickich naukach społecznych opinia publiczna to

„„zespół poglądów i przekonań oceniających, dominujących w jakimś środowisku zespół poglądów i przekonań oceniających, dominujących w jakimś środowisku społecznym społecznym lub całym społeczeństwie”. lub całym społeczeństwie”.

Ta definicja podkreśla cechę dominacji dominacji w danej wspólnocie,co jak podkreśla M. Iłowiecki nie oznacza, że nie istnieją równolegle inne poglądy, przekonania i oceny.W katolickich naukach społecznych opinia publiczna to

„„zespół poglądów i przekonań oceniających, dominujących w jakimś środowisku zespół poglądów i przekonań oceniających, dominujących w jakimś środowisku społecznym społecznym lub całym społeczeństwie”. lub całym społeczeństwie”.

Ta definicja podkreśla cechę dominacji dominacji w danej wspólnocie,co jak podkreśla M. Iłowiecki nie oznacza, że nie istnieją równolegle inne poglądy, przekonania i oceny.

Konkluzja I.Konkluzja I.

Z powyżej zacytowanych definicji wynika, żepoznawanie opinii publicznejpoznawanie opinii publicznejprzez polityków, (ale współcześnie również producentów)

dzięki dziennikarzom i mediomdzięki dziennikarzom i mediom

ma zasadnicze znaczenie w prawidłowym i przynoszącym dobre rezultaty rządzeniu (zarządzaniu).

Konkluzja II.

Opinia publiczna musi mieć możność wystarczającego ujawniania sięi musi ono być (to ujawnianie się) na tyleWYRAŹNE,WYRAŹNE,by politycy i instytucje nie mogli udawać, że jej nie znająlub interpretować opinię publiczną zgodnie ze swym interesem.

Konkluzja III.

PRAWDZIWA OPINIA PUBLICZNAPRAWDZIWA OPINIA PUBLICZNAjest jednym z niezwykle ważnych czynników

KONTROLI SPOŁECZNEJ nad WŁADZĄKONTROLI SPOŁECZNEJ nad WŁADZĄi wraz z

WOLNOŚCIĄ SŁOWAWOLNOŚCIĄ SŁOWAstanowi

PODSTAWĘ DEMOKRACJI.PODSTAWĘ DEMOKRACJI.Konkluzja IV.

Kategoria „prawdziwa” jest tu niezbędna, ponieważ opinia publiczna Kategoria „prawdziwa” jest tu niezbędna, ponieważ opinia publiczna

zawsze podlegała i podlega różnego rodzaju zawsze podlegała i podlega różnego rodzaju MANIPULACJOMMANIPULACJOM

ze strony tych, którzy chcieli z niej uczynić instrument utrwalania władzyinstrument utrwalania władzy

oraz narzędzie walki o własne interesyoraz narzędzie walki o własne interesy(również albo szczególnie ekonomiczne).

Konkluzja V.

W XX wieku zorientowano się, żeopinią publicznąopinią publiczną można

STEROWAĆSTEROWAĆtj. narzucać jej przez propagandę, treści korzystne dla władzy

czy danej grupy interesów, że można jąFAŁASZOWAĆFAŁASZOWAĆ

przedstawiać jako wyraz opinii publicznej poglądy wygodne dla władzy czy grupy interesów, czy wreszcie po prostu

NIE DOPUSZCZAĆ jej do głosu.NIE DOPUSZCZAĆ jej do głosu.TREŚĆ opinii publicznej

to wyraz opinii i ocen, dominujących w danym środowisku.

Treści badają specjalnie do tego powołaneinstytucje państwowe i prywatne.

W Polsce CBOS (Centym Badania Opinii Społecznej),OBOP (Ośrodek Badania Opinii Publicznej),

firma DEMOSKOP, Sopocki Ośrodek Badań Społecznych i inne.

Jedną z najstarszych i najsłynniejszych instytucji tego typu jest Instytut Gallupa założony w USA w 1935 roku przez socjologa

Georga H. Gallupa.

W zjawisku określanym mianem opinii publicznej mamy do czynienia z pewnymi regułami.

RegułyReguły te nie są zbadane do końca choćby z tego powodu, że są zmienne w czasie.

Niektóre z twierdzeń są już dostatecznie udowodnione i funkcjonują jako swoiste prawa.

Znajomość tych reguł wydaje się niezbędna w pracy dziennikarzoraz wszystkich tych,

którzy zajmują się kosztowaniem wizerunku firmy.W zjawisku określanym mianem opinii publicznej mamy do czynienia z pewnymi

regułami. RegułyReguły te nie są zbadane do końca choćby z tego powodu, że są zmienne w czasie.

Niektóre z twierdzeń są już dostatecznie udowodnione i funkcjonują jako swoiste prawa.

Znajomość tych reguł wydaje się niezbędna w pracy dziennikarzoraz wszystkich tych,

którzy zajmują się kosztowaniem wizerunku firmy.Wybrane reguły dotyczące opinii społecznejWybrane reguły dotyczące opinii społecznej

1. Opinia publiczna jest zróżnicowana i zmienna.Opinia publiczna nie jest tylko sumą opinii jednostek, stanowi nową jakość, rządzącą się

swoimi regułami (innymi, niż zasady rządzące opiniami jednostek).Opinia publiczna może zawierać (i często zawiera) przesądy, uprzedzenia, stereotypy, a

nawet elementy nienawiści, wrogości, nietolerancji.Opinia publiczna odgrywa wyjątkowo ważną rolę w demokracji, jako istotny czynnik

kontroli społecznej i wywierania nacisków w kierunku uznawanym za korzystny dla społeczeństwa przez nie samo.

Opinią publiczną można manipulować i czynione jest to dość często i łatwo, różnymi metodami.

Relacje pomiędzy opinią publiczną i mediami (które mają ją wyrażać) nie są ani proste, ani jednoznaczne i podlegają z kolei własnym prawo.

Opinia publiczna ujawnia na ogół opinie dominujące w danym społeczeństwie czy danej wspólnocie (zawodowej, lokalnej, interesów itp.), ale nie musi tak być zawsze i

wszędzie.

Media powinny wyrażać (artykułować i przekazywać) opinię publiczną, ale jednocześnie zawsze mają na nią wpływ i w pewnym istotnym zakresie ją współtworzą. Z tego m.in. wynika odpowiedzialnośćodpowiedzialność etyczna mediów etyczna mediów i dziennikarzy. i dziennikarzy.

Prawidłowy rozwój i wyraz opinii publicznej może być uniemożliwiony przez nieobiektywną lub fałszywą informację.

Opinia publiczna może być sterowana przez świadomą propagandę lub tzw. perswazję ukrytą, tj. wskazywanie przez media lub tzw. autorytety społeczne, których poglądy i oceny są w danej chwili „obiektywne”, „słuszne” i „moralne”, by za takie zostały przez ludzi uznane.

Obiektywizm i prawidłowy rozwój opinii publicznej jest wyraźnie zwiększony Obiektywizm i prawidłowy rozwój opinii publicznej jest wyraźnie zwiększony przez pluralizm nośników opiniiprzez pluralizm nośników opinii (mediów), a także przez ich obiektywizm i neutralność, zwłaszcza telewizji.

Warunkiem swobodnego kształtowania się opinii publicznej (tj. jej odporności na manipulacje i „perswazje ukryte”) jest nie tylko dostęp do rzetelnej informacji i pluralizm mediów, ale także możliwość dialogu i dyskusji.

W praktyce często zapomina się o bardzo istotnych kwestiach związanych z opinią publiczną.

1. Opinia publiczna jest subiektywna, może zawierać treści nieetyczne lub błędne. Sądy powszechne nie muszą być prawdziwe tylko dlatego, że są powszechne! Sąd powszechny czyli osąd opinii publicznej dowodzi wyłącznie, jakie opinie dominują w danym społeczeństwie. Niektóre sądy powszechne są zgodne z prawdą, wtedy mówimy, że są trafne, inne nie są mniej trafne, ale zawsze mają znaczenie społeczne. Swoboda wyrażania tych sądów jest bezwzględnym warunkiem istnienia kontroli społecznej wobec władzy. Władza ma możliwość wpływania na opinię publiczną i przekonania jej np. do nietrafności sądów.

2. Media w dużym stopniu mogą kształtować opinię publiczną i narzucać jej swoje opcje. I czynią to stale. Sam fakt takiego wpływu jest obiektywną cechą mediów i nie ma w tym nic złego. Jednak skutki takiego wpływu zależą w sposób oczywisty od świadomych działań dziennikarzy i wydawców.

Etyka zawodu bezwzględnie nakazuje unikania manipulacji świadomych i minimalizowania wpływów, wynikających z różnych właściwości danego medium. Etyka nie wyklucza możliwości przekonywania odbiorców do zmiany ich opinii jeśli przynosi ona rzeczywiste szkody społeczeństwu lub państwu.

3. Bardzo istotne jest twierdzenie, iż brak zdecydowanej i wyrazistej opinii publicznej jest niebezpiecznym schorzeniem społecznym. Stwarza bowiem pole do innych „schorzeń” np. korupcji, zaniku moralności politycznej, interesowności, nadużyć władzy oraz wszelkich zapędów totalitarnych. Ułatwia szerzenie się takich niebezpiecznych zjawisk społecznych jak: obojętność etyczna, bierność obywatelska, zanik własnych dobrych tradycji.

Znaczenie opinii publicznej wynika więc z wagi,Znaczenie opinii publicznej wynika więc z wagi, jaką ma ona dla procesów życia publicznego.jaką ma ona dla procesów życia publicznego.

W związku z tym przypada jej do spełnienia wiele funkcji, które nadają jej praktyczny wymiar.

1. Funkcja integracyjna. Wymiana poglądów jaka ma miejsce wśród publiczności przyczynia się niewątpliwie do przekształcania się zbiorowości politycznej w grupę polityczną. Pozwala na powstanie silnej więzi grupowej i zwiększa poczucie więzi politycznej. Ma to znaczenie w wykształcaniu się elektoratów związanych z określonymi opcjami politycznymi.

Ta integracja może odbywać się w sensie pozytywnym, ale i negatywnym. Publiczność integruje się także przeciw czemuś lub komuś.

2. Funkcja opiniotwórcza – wykazuje rzeczywisty rozkład opinii wszystkim zainteresowanym podmiotom życia politycznego. Publiczność wypowiadając swe opinie oceniające dane fakty, niekiedy popełnia błędy, krzywdząc ocenianych (bezpośrednio lub pośrednio).3. Funkcja kontrolna ma szczególne znaczenie dla społeczeństw demokratycznych.

Opinia publiczna jest w stanie w dużej mierze zmuszać władzę do działań w oparciu o określone normy. Staje się w sposób nieformalny strażnikiem moralności. Opinia publiczna wykazuje znaczny stopień autentyczności i nawet tak powszechna opinia o możliwościach manipulacji poglądami napotyka na opór materii.

4. Funkcja konsultacyjna to przede wszystkim pytanie publiczności, jak ocenia to co władza już zrobiła i jaką wykaże postawę wobec zamiarów władzy. Najpowszechniejszą formą takich konsultacji jest badanie opinii publicznej.

5. Praktyczny wymiar opinii publicznej przejawia się w jej funkcji kreacyjnej. Destrukcyjna i konstruktywna rola opinii publicznej może dotyczyć ładu społecznego, politycznego, grup społecznych i politycznych, jednostek i struktur sformalizowanych. Ten obszar jest najczęściej źródłem manipulacji, ponieważ funkcja kreacyjna przyczynia się w największym stopniu do osiągania profitów politycznych i realizacji interesów