26TVZ 01/2018

OPLEIDEN

DO

SS

IER

Continu innoveren is een voorwaarde om goede zorg te

leveren in een tijd van snelle veranderingen.

Vernieuwend leren kan hierin voorzien. Zeker wanneer je

als verpleegkundige behoefte hebt aan op maat gesneden, direct

toepasbare oplossingen die het leren op de

werkvloer ondersteunen.

BRITT VAN ROOZENDAAL

ontwikkelaar leerinterventies bij Vilans

door MARIEKE LINNEBANK

strategisch adviseur leren & ontwikkelen bij Vilans

VILANS IS EEN KENNISCENTRUM dat samen met zorgorganisaties en onderwijsopleidingen werkt aan

het verbeteren van de kwaliteit van de langdurige zorg. Het team ‘Vernieuwend Leren’ van Vilans draagt bij aan het leer- en ontwikkelvermogen van medewer-kers, zodat ze flexibel en wendbaar aan de slag kunnen. Bijvoorbeeld door erva-ringen uit de praktijk te gebruiken als in-put voor leertrajecten of leerinterventies. Denk hierbij aan vormen als reflectie-tools, praktijksimulaties, teamtrajecten en de inzet van game-principes.

Blijven verbeteren‘Bij de interventies selecteren we uitda-gende dilemma’s uit de praktijk,’ vertelt Marieke Linnebank van Vilans. ‘Deelne-mers kunnen onderzoeken welke vooron-derstellingen onder hun gedrag liggen, waarbij sommige niet effectief zijn en an-dere wel. Zo werkt elke medewerker aan eigen ontwikkeling, gedragsverandering en constante verbetering van kwaliteit van zorg. Want uiteindelijk gaat het erom dat cliënten zoveel mogelijk het leven kunnen leiden dat ze willen, ondanks ziektes, ou-derdom of beperkingen. Bij vernieuwend leren is het belangrijk dat deelnemers zelf eigenaar zijn van hun leerproces. We bou-wen aan een stimulerend leerklimaat in een team en organisatie, waarin leren van elkaar bijzonder waardevol is en leer- en ontwikkelvragen een kans zijn. Om écht te leren is vertrouwen en veiligheid nodig, zodat medewerkers uit hun comfortzone durven te komen.’

CREATIEF, BLENDED

EN SAMEN LEREN OP DE WERKPLEK

ExperimenterenMaar waarom is vernieuwend leren zo belangrijk? Britt van Roozendaal van Vi-lans: ‘Met kennis en vaardigheden alleen ben je er nog niet. Want wat doe je met de praktijk die altijd weer anders is, altijd uitzonderingen kent en vaak een stuk weerbarstiger is? Leren is experimente-ren, uitproberen van nieuwe mogelijkhe-den. Iedere zorgvrager en situatie is im-mers weer anders. Dat vraagt om vaardigheden die in kunnen spelen op deze dynamiek, bijvoorbeeld door het delen van ervaringen en hierop samen te reflecteren. Zo ontstaat een gesprek over de ethische aspecten van goede zorg. Le-ren en ontwikkelen gaat immers beter als je dit samen doet. Daarom faciliteren we teamtrajecten die uit drie onderdelen be-staan: korte online praktijksimulaties, praktijkopdrachten en reflectiemomen-ten met het team.’

TeamtrajectenEspria Academie heeft het team ‘Vernieu-wend Leren’ gevraagd om zo’n teamtraject te ontwikkelen. Hierin komen de compe-tenties voor integrale zorg voor wijkver-pleegkundigen aan bod. Linnebank: ‘Met casuïstiek, storytelling en aandacht voor de verschillende perspectieven binnen de ke-ten sluiten we aan bij de beleving uit de praktijk. Dit daagt je uit om na te denken over hoe je zaken aanpakt: gedrag, valkui-len en routines. Het gaat hierbij niet om of je de vragen goed of fout beantwoordt. Je doorloopt concrete, herkenbare beroepssi-tuaties in de praktijksimulaties, waarin je

27TVZ 01/2018

OPLEIDEN

‘Om écht te leren, is

vertrouwen nodig’

kiest je hoe je het gesprek kunt aangaan. Misschien niet op de manier waar je in eerste instantie voor zou kiezen. Het is juist de bedoeling om verschillende mogelijk-heden uit te proberen. Je krijgt feedback op je keuze vanuit collega’s, de zorgvrager of mantelzorger. Dit maakt zichtbaar wat de effecten van je keuze zijn.’ Zo kreeg een deelnemer inzicht in hoe het team eigen-lijk omgaat met nieuwe collega’s. ‘Zelf zijn wij natuurlijk ook een lerend team. Leren bestaat bij ons voor een groot deel uit trial en error, experimenteren en onderzoeken. Afgelopen jaar is de samenstelling van ons team flink veranderd. Tijdens een teambij-eenkomst gaven de nieuwe collega’s aan dat ze wel wat verbeterpunten zagen ten aanzien van het inwerkprogramma. Te-recht, want de oude garde zat in een voort-denderende trein en het lukte niet om vol-doende tijd vrij te maken voor de nieuwe collega’s. Dit zal in veel zorgorganisaties niet anders gaan. De zorg moet iedere dag geleverd worden, maar hoe zorg je dan voor nieuwe collega’s?’

ReflectiespelDaarnaast is het speelse element in leren belangrijk om out-of-the-box te kunnen denken en creatief te zijn. Met het reflec-tiespel leren teams reflecteren op eigen ervaringen. Het toepassen van game-den-ken en -technieken zorgt voor de beno-digde dynamiek. Ook kunnen spelers vanuit verschillende perspectieven tips en tops geven. Deze zijn gebaseerd op de CanMeds-rollen. Het is een speelse ma-nier waarop spelers ervaren hoe reflectie werkt, om het zich gaandeweg eigen te

maken. Er is zowel een app (op pc, tablet en mobiel te spelen) als een papieren vari-ant. Dit reflectiespel heeft Vilans samen ontwikkeld met IJsfontein, een bureau dat spelend (digitaal) leren ontwerpt en ont-wikkelt, Cordaan en ROC Midden Ne-derland. In februari 2018 verschijnt de eerste versie en gaan de studenten van het ROC Midden Nederland ermee werken.

SamenwerkenDat samen leren belangrijk is, gaat veel verder dan zorgprofessionals alleen. Zo krijgen mantelzorgers en vrijwilligers een steeds grotere rol binnen de zorg. Zorg-organisaties willen hen zo toerusten dat zij samen met zorgmedewerkers de juiste zorg en ondersteuning kunnen bieden aan de cliënt. Zorgorganisaties vroegen Vilans daarom leerinterventies te ont-wikkelen, want tot nu toe richtten de leerinterventies zich alleen op zorgpro-fessionals. De leerinterventie ‘Samenwer-ken, hoe doe je dat?’ is de eerste in een serie en maakt mantelzorgers, vrijwilli-gers en zorgmedewerkers bewuster van de eigen en elkaars rol. Zorgorganisaties kunnen hiermee een traject samenstellen dat past bij het doel en de mogelijkheden van de eigen praktijk. Eén online leerin-terventie gaat over de eigen gedragsstijl: hoe communiceer jij vanuit jouw rol? De andere interventie gaat over het inleven in de ander. De leerinterventies zetten je aan het denken en dagen uit om hierover met elkaar in gesprek te gaan. Het doel? Door meer inzicht, wederzijds begrip en dialoog verbetert de samenwerking en daarmee de zorg voor de cliënt.

Motiveren,oefenen met

praktijksimulaties,dialoog en

reflectie (10 min)

Online Teamleren Organisatie

Effe

ct s

can

Sta

rt sc

an

Op de werkplek

Toepassenin de praktijk,reflectie endelen vanervaring

Borging eneveluatie voor

Doorontwikkeling

Uitwisseling,betekenisgeving

en borging inTeam

FIGUUR 1. SCHEMATISCH OVERZICHT TEAMTRAJECT