Opleiding Duurzaam Gebouw - environnement.brussels · Doelstelling(en) van de presentatie ... 3_Het beheer van regenwater verbeteren 4_Het beheer van afvalwater verbeteren 4 . 1_Rationeel

Leefmilieu Brussel

Opleiding Duurzaam Gebouw:

Gedeeltelijke en gefaseerde renovatie

Waterbeheer, verbetering van sanitair / riolering

Laurent DINAER

CERAA asbl

2

Doelstelling(en) van de presentatie

● De uitdagingen op het vlak van waterbeheer in

duurzame gebouwen toelichten

● Stilstaan bij de implicaties voor de uitvoering bij

een gefaseerde renovatie in termen van

technische en financiële aspecten met betrekking

tot de milieudoelstellingen

● Bepalen wat de prioriteiten zijn bij een gefaseerde

renovatie

3

● Uitdagingen op het vlak van waterbeheer:

► Bij het ontwerpen van duurzame gebouwen

► Bij het renoveren van duurzame gebouwen:

› Implicaties van een gefaseerde uitvoering van de

renovatiewerken

● Synthese van de prioriteiten bij gefaseerde

renovatie

● Conclusies

Plan van de uiteenzetting

Aanpak van het waterbeheer

● 1_Invoering van een Rationeel Waterbeheer

► De waterbehoeften kennen

► Het ontwerp van de netwerken optimaliseren (distributie en

afvoer): ontwerp, druk, follow-up, enz.

► Waterbesparende voorzieningen invoeren

► De ingevoerde maatregelen blijvend maken

● 2_Het gebruik van alternatieven voor drinkwater

bevorderen

► De recuperatie van regenwater

► De recyclage van grijs water

● 3_Het beheer van regenwater verbeteren

● 4_Het beheer van afvalwater verbeteren

4

1_Rationeel watergebruik ● Vooraf,

► De waterbehoeften duidelijk in kaart brengen:

› Vergelijkingsbasis definiëren voor bepaling van de reductiedoelstellingen

(reductie met 10% tot 40% = performant, reductie met 40% tot 70% = zeer performant)

› Indien mogelijk voor elke post op basis van het type van uitrusting

– de efficiëntie en prioriteiten in termen van waterbesparing kunnen ramen

► Het verbruik opvolgen en problemen identificeren:

› Keuze van accessoires voor controle/follow-up van het verbruik:

– Op het hoofdnetwerk:

» hoofdwatermeter - Automatische opmetingen uitvoeren in geval van GTB (kantoren), syndicus,

(collectieve woningen), …

» Meters die een onderscheid maken tussen verbruik van drinkbaar en niet-

drinkbaar water (regenwater), enz. (kosten = +/- € 100-150/meter)

» Systeem voor lekdetectie in real time (onmerkbare lekken)

– Op het secundair netwerk naargelang van aantal en diversiteit van de activiteiten:

» Verdeelmeters volgens type van bezetting (koudwatermeters)

» Gedecentraliseerde lekdetectiesystemen (met lokale sondes/sensoren): bijvoorbeeld voor het sanitair blok van kantoorgebouwen

5

Meter

Hydrobru

Koudwater-

meter

Lekdetectie-

module met

alarm – bron

CADIS

1_Rationeel watergebruik

► Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie:

› Een diagnose stellen van de bestaande toestand (audit) op basis

van een analyse van het waterverbruik op basis van de facturen

van de 3 voorbije jaren.

– Identificatie van de kwaliteit van het bestaande netwerk (lekken)

› In het kader van een renovatie van een deel van het gebouw of de

verdichting ervan:

– belang van verdeelmeters (koudwatermeters) volgens type van

bezetting: voor kantoren (per platform, ½ platform), per woning, enz.

– belang van afsluitkranen / elektromagnetische kleppen om stukken van

het netwerk te isoleren zo kunnen meters worden toegevoegd zonder

gevolgen voor het gebouw in zijn geheel

› In alle gevallen is het aangewezen een controle van de

waterinstallaties te laten uitvoeren:

– naleving van de technische voorschriften van de Belgaqua-installaties

– attest verplicht in Vlaanderen bij opening van de meter,

uitbreiding/ingrijpende wijziging van een bestaande installatie

6


● Ontwerp en beheer van de netwerken:

► Identificatie van de verschillende waterdistributienetwerken

en de uitrustingen ervan (plaats, bereikbaarheid, enz.):

› Centralisatie van de aftappunten (vooral voor technische lokalen:

SWW-bereiders, uitrustingen voor recuperatie van regenwater, enz.)

› Makkelijk bereikbaar: onderhoud, herstellingen, uitbreiding, enz.

› Eenvoudige tracés met zo weinig mogelijk stukken doodlopende

leiding en veranderingen van richting (kritieke punten: drukval, zones

met stilstaand water, lage temperatuur, risico van corrosie of

kalkafzetting, enz.)


› Diagnose van de netwerken (plaats, materialen, staat, enz.):

– belang van technische kernen en gecentraliseerde en voldoende ruime

schachten

– belang van ruime dimensionering van technische ruimten

– belang van afsluitkranen / elektromagnetische kleppen om stukken van het

netwerk te isoleren (makkelijker te wijzigen)

– belang van opstelling van “as built”-plannen van de netwerken

7

● Ontwerp en beheer van de netwerken (vervolg):

► Identificatie van de waterdruk: regeling / reductie indien > 3

bar:

› Op het hoofdcircuit (na hoofdmeter) voor lage gebouwen

› Op de secundaire circuits:

– op de verschillende verdiepingen voor middelhoge tot hoge gebouwen:

» Vooral dichtbij hoofdcircuit, dichtbij een grotere druk, niet noodzakelijk op de

hoogste verdiepingen:


8

Drukregelaar met

controle-

manometer

Bron: WATS

- Onvoldoende

druk

geen

JA NEE

NEE JA

stroomop

_waarts

stroomop

_waarts

stroomop

_waarts

stroomop

_waarts




› In het kader van een uitbreiding van het gebouw of een hoog

gebouw:

– Neiging om de waterdruk te verhogen (plaatsing van een overdrukpomp)

om de druk aan het uiteinde van het netwerk te garanderen

9

Bron: WATS

geen

drukregelaar -

stroomopwaarts

overdrukpomp overdrukpomp

stroomopwaarts

JA NEE



► Identificatie van de waterdruk: regeling / reductie indien > 3

bar:

› Op de secundaire circuits:

– Optimalisering naargelang van de uitrustingen en hun gebruik:

» kranen van de technische lokalen / onderhoudslokalen = druk van 2

tot 3 bar

» spoelbakken wc’s en kranen: 1 tot 1,5 bar in werking

» de meeste elektrische huishoudtoestellen: tussen 1,5 en 3 bar


› Belang van drukregelaars zo dicht mogelijk bij de aftappunten (met

afsluitkraan en drukmeter):

– van elke verdieping (kantoorverdiepingen);

– van elke woning (toegang op gemeenschappelijke overlopen buiten de

woningen)

– of zelfs in elk sanitaire blok (kantoren);

– van elke uitrusting

– enz.

10

Drukregelaar

stroomopwaarts van

een toestel

Bron: WATS

0

2

4

6

8

10

12

14

16

18

20

22

24

0 1 2 3 4 5 6

Déb

it =

Q [

litre

s/m

inu

te]

Pression [Bar]

Pommeaux de douche économique - limiteur de débit dynamique

Pommeau de douche économique - limiteur de débit statique

Pommeaux de douche sans dispositif d'économie

Bron: MATRIciel


● Het drinkwaterverbruik verminderen:

► Belangrijkste waterbesparende voorzieningen:

› Op de kranen:

– geïntegreerde debietbegrenzer (verstelbaar in 2 standen: van 0 tot 6

liter/min. en tot ongeveer 12 liter/min.) ETV < 6 maanden

– Plaatsing van straalbegrenzers (mousseurs):

› Op de douchekoppen:

– Dynamische of statische debietbegrenzer (vermindering debiet met

50%, of +/-8 liter/min., of zelfs 6 liter/min. 3 bar)

11



► Belangrijkste waterbesparende voorzieningen:

› WC met spaarspoelknop: dubbele spoelfunctie 3-6 liter OF 2-4 liter

per spoelbeurt of wc zonder water?

› Urinoirs met zuinige spoeling: regelbare spoelbak van 1 tot

maximum 6 liter (bij gebruik max. 3 liter) of urinoirs zonder water?

12

WC dubbele bediening – WC met spoelbak met waterstraal onder druk (efficiënter spoelen – 4 tot 6 liter) - WC met

spoelbak met dubbele bediening 2-4 liter per spoelbeurt– composttoilet – Bronnen: GEBERIT - BERGER-BIOTECHNIK

(www.berger-biotechnik.com)

Urinoir met speciale afvoer met sifonwerking,

afvoer in opbouw, spoelvolume < 1 liter per

spoelbeurt – Bron: Villeroy&Boch

Watervrij urinoir met geurafsluiter – Bron: Urimat

(http://belgium.urimat.ch)

http://www.berger-biotechnik.com/



http://belgium.urimat.ch/

Debietversterker (vooral indien wc met spoelbak met dubbele bediening 2-4 liter)

Bronnen: GEBERIT - BERGER-BIOTECHNIK (www.berger-biotechnik.com)




› Weinig implicaties

› Vooral van belang indien gecombineerd met drukbegrenzing

(vorig punt)

› Belangrijkste impact houdt verband met debietbegrenzing:

– Risico’s van verstopping van de afvoernetwerken:

» Indien zeer laag debiet, vooral voor wc’s en urinoirs (< 2 liter per

spoelbeurt)

» Indien de installatie al problematisch is: zwakke helling / grote lengte

met beperkte doorsnede / kronkelig traject / enz.

– mogelijkheid: debietversterker op standleiding (in schacht), maar impact

op plaatsinname

13





► Kwalitatieve aspecten:

› Keuze van de materialen die in contact komen met water:

– inerte materialen, oxidatie van de leidingen vermijden (niet-compatibele

metalen, contact met regenwater of onthard water), ruwe materialen

vermijden (die de ontwikkeling van bacteriën bevorderen en

onderhoudstaken compliceren), enz.

› Keuze van uitrustingen:

– eenvoudig en veelvuldig gebruikt

– met technische goedkeuringen

– conform de nationale en/of Europese normen

› Aandachtspunten:

– De koudwatertemperatuur mag niet hoger zijn dan 25°C keuze van

plaats van de leidingen, de opslag (tank), enz. + warmte-isolatie.

– Regelmatige analyses van de waterkwaliteit zijn aangewezen (op de

aftappunten).


14


► Kwalitatieve aspecten:

› De kalkaanslag in de uitrustingen beperken:

– Garantie van onderhoud en herstellingen:

» onderhoudsplan voor de uitrustingen: procedures (type van product,

frequentie, enz.), toegankelijkheid van de uitrustingen, plaatsbepaling

‘as-built’-plannen

– Leidingwater ontharden:

» harsontharder (meest voorkomende oplossing): gebruik van zouten

(natriumchloride) om de harsen te regenereren die calcium en

magnesium vasthouden natrium)

» elektromagnetische ontharders: elektromagnetische velden om

kalkafzetting te voorkomen (kristallisatie van de kalk zodat deze zich niet

meer kan vastzetten in de installatie blijft in suspensie in het water en wordt

normaal afgevoerd via de kranen).

» ontharders met CO2: injectie van CO2-belletjes die de pH van het

water verhogen (omzetting van carbonaten in bicarbonaten die geen

ketelsteen vormen kan zich niet meer afzetten in de installatie).


15

- 50 %

- 33 %

- 44 %

- 59 %

- 100%

- 33 %

- 63 %

- 50 %

- 56 %

- 100%

- 44 %

Raming van de potentiële waterbesparing

(woning)

REFERENTIE (gemiddelde waarde)


(kantoor)

OPTIMALISATIE REFERENTIE (gemiddelde waarde) OPTIMALISATIE

WC

Vaat

Onderhoud buiten

gebouw

WC

Vaat

Onderhoud buiten

gebouw

Was

Lichaamsverzorging

Lekken

Dranken en voeding

,Onderhoud van het

gebouw

Urinoirs

Douches

Lekken

Wastafels

Onderhoud gebouw

50 liter/dag/pers.

40 liter/dag/pers.

30 liter/dag/pers.

20 liter/dag/pers.

10 liter/dag/pers.

0 liter/dag/pers.

120 liter/dag/pers.

100 liter/dag/pers.

80 liter/dag/pers.

60 liter/dag/pers.

40 liter/dag/pers.

20 liter/dag/pers.

20 liter/dag/pers.


► Kwantitatieve aspecten:

› Potentiële waterbesparing die kan worden verwacht:

– Globale besparing van +/-40 tot 50% (woningen):

» van +/-106 tot 120 liter/pers./dag +/-60 liter/pers./dag.

– Totale besparing van +/-25 tot 40% (kantoren):

» van +/-40 tot 50 liter/pers./dag +/-25 liter/pers./dag.


16









bevorderen





17


► Voorzie een alternatieve watervoorziening:

2_Alternatieven voor drinkwater

18

Woningen

Voor 30 tot 60% van de

geoptimaliseerde behoeften

kan een alternatief voor

drinkwater worden gebruikt

Kantoren

Voor 60 tot 80% van de

geoptimaliseerde behoeften

kan een alternatief voor

drinkwater worden gebruikt

Drinkwater (gezondheids

wetgeving)

Alternatieven

voor drinkwater Onderhoud

rond het

gebouw Onderhoud

van het

gebouw

Onderhoud

rond het

gebouw Onderhoud

van het

gebouw

Was

Vaat

Vaat

Wastafels

Drank

en

voeding

Lichaams-

verzorging


► Alternatieve waterbevoorrading: recuperatie van regenwater

› Totale potentiële besparing op het waterverbruik van +/-15 tot

35% in verhouding tot de referentiebehoeften

– Beperkt volgens:

» Het potentieel van regenwaterrecuperatie (type en afmetingen van de

opvangoppervlakten, uitrustingen, grootte van de tank, enz.)

» Het type van programma, de bezettingsdichtheid, het type van

behoeften, enz.


19

- 46 % - 74 %


(woning: hier 4 personen)

Verbruik van drinkwater

referentie Na waterbesparingen Na recuperatie regenwater


► Alternatieve bevoorrading: recuperatie van regenwater

› Financiële aspecten (voorbeelden van rendabiliteitsberekening):

– Eengezinswoning (5 personen): tank van 3 m³ (optimalisering), +/- € 2.700 (met

uitrustingen, netwerk, ...), ETV van 19,1 jaar;

– Huis GLV +2 met 3 appartementen (9 personen): tank van 3-5m³, +/- € 7.200

(met uitrustingen, netwerk, meters…), ETV van 31 tot 35 jaar.

– 5 woningen in renovatie (17 personen): tank van 16-18m³, +/- € 11.700 (met

uitrustingen, netwerk, meters,…), ETV van 15,5 tot 22,2 jaar;

– Gebouw GLV +4 met 19 appartementen (+/-58 personen): tank van 15-20

m³, +/- € 18.700 (met uitrustingen, netwerk, meters,…), ETV van +/-20 jaar.

– Kantoorgebouw GLV +4 (+/-257 personen): tank van 40 m³, +/- € 18.800 (met

uitrustingen, netwerk, meters,…), ETV van 12,5 tot 22,1 jaar.

– Kantoorgebouw GLV +5 (+/-300 personen): tank van 45 m³, +/- € 22.800 (met

uitrustingen, netwerk, meters,…), ETV van 11,3 tot 14,3 jaar.

– Rusthuis (105 werknemers, 36 bewoners, crèche en bezoekers): tank van 40 m³,

+/- € 28.700 (met uitrustingen, netwerk, ...), ETV van +/-18,6 jaar.

› Verdeling van de kosten: +/-5 tot 10% voor voorfiltering, +/-15 tot 20% voor

de tank (ondergronds), +/-5 tot 15% voor de uitrustingen van de tank, +/-20 tot 30% voor

de pompen en de nafiltering, +/-15 tot 20% voor de meters (hoge kosten in woningen,

enz.), +/-15 tot 20% voor het distributienetwerk (belang van optimalisering)


20


► Alternatieve bevoorrading: recuperatie van regenwater

› Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie:

– Tank:

» Plaatsbepaling in het bestaande gebouw

- Plaatsinname / beschikbare ruimte / toegankelijkheid voor aanvoer materiaal,

voor onderhoud / aansluiting van de overloop

- type van tank (metselwerk, soepel of hard plastic)

» Plaatsbepaling rond het gebouw

- Prefabtank (kraan) / ter plaatse gegoten?

- Hoge kosten voor grondwerken

– Regenpijpen:

» Plaatsbepaling in schachten binnen

» buiten

Wat met regenpijpen aan de straatkant en een tank in

de achtertuin?

– Schachten:

» Afmetingen (plaatsing van het distributienetwerk

“niet-drinkbaar water”) / plaatsbepaling (t.o.v.

beschikbare ruimte voor tank)


21

Voorbeeldgebouw 46 – Drogisterij

Voorbeeldgebouw 45 – MAISIE

Geïntegreerd in kruipruimte:

soepele kunststof tank –

Bron: RWB

(www.regenwater.com)

http://www.regenwater.com/



► Alternatieve bevoorrading: recyclage van grijs water

› Licht vervuild afvalwater (wastafels, douches, vaat, eventueel

onderhoud van het gebouw)

› Voordelen:

– Opgevangen hoeveelheden niet afhankelijk van de beschikbare

dakoppervlakte (in verhouding tot regenwater)

– Volumes grijs water benaderen behoefte aan alternatief water

22

Bronnen

van grijs

water

Gedekte

behoeften Woningen Kantoren

Onderhoud

rond het

gebouw

Onderhoud

rond het

gebouw

Onderhoud

van het

gebouw

Huishoud-

toestellen

Wastafels

Vaat

Wastafels

Douche /

bad

Wastafels

onderhoud



► Alternatieve bevoorrading: recyclage van grijs water

› Verschillende technologieën:

– Recuperatie en min of meer rechtstreeks hergebruik van grijs water

– Recyclage door intensieve technieken:

» Behandeling door oxygenatie + desinfectie door UV-filter

» Ultrafiltratie door membranen + oxygenatie

› Implicaties bij gefaseerde en gedeeltelijke renovatie:

– Kuipen en uitrustingen (voor intensieve technieken):

» Plaatsbepaling in het bestaande gebouw



- ! Hoogte onder plafond voor uitrustingen (kuipen + pompen)

23

– Schachten:

» Afmetingen

- Voor netwerk voor gescheiden afvoer “grijs water”

- Voor plaatsing van distributienetwerk “niet-

drinkbaar water”

» Plaatsbepaling (vergeleken met beschikbare

ruimte voor recyclage-installatie) Unit voor recyclage van grijs water

GWA 1.000 voor woning – Bron:

GEP (www.regenwater.com)


Synthese

24

Voorziening voor waterbesparing

Milieu-efficiëntie:

Potentiële

waterbesparing

Financiële aspecten

(meer)kosten van

investering en

eenvoudige

terugverdientijd (ETV)

Technische

implicaties bij

renovatie

Prioriteiten ● Grote impact

● Gemiddelde impact

X Zeer lage of geen

impact

Follow-up verbruik / lekdetectie

● / ● Beïnvloedt de

maatregelen voor optimalisatie (debiet)

X /●

Meerkosten verwaarloosbaar

ETV < 6 maanden

X /● 1 / 2

Ontwerp netwerken (distributie /

afvoer)

● / ●

Vergemakkelijkt latere ingrepen (fasering)

X /● ●

moeilijk indien slecht basisontwerp

1 Onmisbaar bij

gefaseerde renovatie en uitbreiding

Drukregeling / -begrenzing

● / ● Beïnvloedt de

maatregelen voor optimalisatie (debiet)

●

€ 50 tot 250 ETV < 5 jaar

X /● 1

Onmisbaar bij gefaseerde renovatie en

uitbreiding

Waterbesparende

voorzieningen (kranen, douches)

● Zware posten

X /●

Meerkosten verwaarloosbaar

ETV < 6 maanden

X Weinig of geen

implicaties

1 / 2 Onmisbaar voor

efficiëntie

Waterbesparende

voorzieningen (wc en urinoirs)

● Hoofdpost

Verband met afvalwaterbeheer

●

Meerkosten € 25 tot 100 650 (watervrije

urinoirs) ETV < 5 jaar

X /● implicaties +/-

afhankelijk van volumes

1 / 2 Onmisbaar voor

efficiëntie

Zuinige huishoudtoestellen ● ● /● 5 < ETV < 20 jaar

X Geen implicaties

2 / 3

Recuperatie van regenwater ● / ● ●

Zware investering 10 < ETV < 25 jaar

● /●

Op de netwerken en gebouw (tank)

3

Recyclage van grijs water ● / ●

● Zware investering 10 < ETV < 30 jaar

● /●

Op de netwerken en gebouw (installaties)

3









bevorderen





25

3_Beheer van regenwater (onweer)

● Het regenwaterbeheer verbeteren

► Afvloeiing op het perceel tot een minimum beperken:

› Bodemafdekking beperken / Directe infiltratie bevorderen;

› Regenwater niet laten afvloeien;

› Afvloeiing op gebouw en perceel verlengen.

► Het regenwater bufferen en langzaam afvoeren:

› Het regenwater beheren zo dicht mogelijk bij de plek waar het valt

› Overstromingen en droogte bestrijden

› Alternatieve technieken voor vermindering en/of vertraging van de

afvoer van regenwater naar de riool integreren op het perceel.

► De kwaliteit van het water garanderen om het risico van

verontreiniging van het milieu te beperken

(grondwaterspiegel, bodem, waterlopen, …)

26

1. 2. 3. 4. 5. 6. 7. 8.



► Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen

► Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg rond de gebouwen

27

1. Groene ruimten in volle grond

2. Retentiecomplexen onder wegdek

3. Goten en kanalen in open lucht

4. Geulen

5. Grachten

6. Droog- of waterbekkens

7. Sloten of ondergrondse massieven

8. Infiltratieput

1. 2. 3. 4. 5.

1. Opslagdak voor water

2. Opslagdak met grind

3. Groendak

4. Retentie gecombineerd met

recuperatietank

5. Stormtank = overloop van een

recuperatietank



› Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen

– Opslagdaken:

» Voor het temporiseren van stortbuien rechtstreeks ter hoogte van de

opvangoppervlakken

- Functie kan gecombineerd worden met verschillende dakafwerkingen

(terrassen)

- De afdichtingskwaliteit van het dak moet gegarandeerd zijn!

- Rekening houden met de bijkomende overbelasting bovenop de toegelaten

overbelasting op het bestaand dak van het gebouw!

- Minimale hoogte waterslot / minimale helling regels van goede praktijk

- types van afvoerkolk met geregeld debiet


28

Opslagdak honingraat – Bron: SIPLAST Wateroof

(http://www.siplast.fr)

Betreding van grind

of steriele zone

Inspectieput met

ingang regenwater

met beperkt debiet

Betreding op tegels

op noppen

Opslagdak

honingraat – Bron:

SOPREMA

Retentio

(www.soprema.fr)

Ultralichte cellenstructuur :

AQUASET van ecovegetal

http://www.siplast.fr/

http://www.soprema.fr/




› Voorzieningen geïntegreerd in de gebouwen

– Stormtank:

» Plaatsbepaling in het bestaande gebouw / rond het gebouw

Idem tank voor recuperatie van regenwater

- Opgelet met de hoogte van de afvoer met geregeld debiet, die een laag

afvoerniveau oplegt gevolgen voor de aansluiting op de riolering

(behalve indien infiltratie van afgevoerde volumes)

– Regenpijpen:

» Plaatsbepaling in schachten binnen (plaatsbepaling en nabijheid van

een ruimte die beschikbaar is voor de tank)

» Buiten gedeeltelijk beheer van het water van stortbuien

opgevangen op het dak

29

Volume 1 = recuperatie / Volume 2 = retentie – bronnen: Architecture et Climat / MATRIciel

Een orgaan

– Bron: GEP

(www.regenwater.

com)





› Voorzieningen geïntegreerd in de aanleg rondom het gebouw

– Regenpijpen:

» Alleen voor de regenpijpen buiten die kunnen worden losgemaakt

van het netwerk voor aansluiting op de riolering

» Op voorwaarde dat aan een aantal voorwaarden is voldaan:

- geen bestaande risico’s van overstroming van het perceel of percelen

stroomafwaarts

- voldoende plaats voor de voorzieningen, op een afstand van bouwwerken:

invloed op de samenhang van de bodem indien infiltratie

- kenmerken van de bodem (voor infiltratie): niet vervuild, voldoende doorlatend,

op een afstand van de grondwaterlaag

- Of, indien infiltratie niet mogelijk is, andere afvoer (waterloop of riolering, als

laatste keuze) implicatie op niveau van aansluiting


30

Wijk Kronsberg – Hanover – Foto’s: Valérie MAHAUT Scharnhauser Park – Stuttgart

Synthese

31

Voorzieningen voor

regenwaterbeheer Milieu-efficiëntie:

retentievermogen /

meerwaarde

(infiltratie,

biodiversiteit, enz.)

Financiële aspecten

Investeringskosten

Technische

implicaties bij

renovatie

Prioriteiten ● Grote impact

● Gemiddelde impact

X Zeer lage of geen

impact

Opslagdaken

●

2-3X efficiënter dan ondergrondse

voorzieningen, geen infiltratie

X /● Lage investeringskosten

X /● Overkomelijke

implicaties

1

Indien voorwaarden vervuld zijn, zeer

efficiënte oplossing bij renovatie

Stormtanks X /●

Geen meerwaarde voor milieu

● Lage kosten indien gecombineerd met

recuperatietank


implicaties

3 Alleen indien andere

oplossingen niet mogelijk zijn, of als

aanvulling

Voorzieningen aan de

oppervlakte: geulen, grachten,

bekkens, enz.

● 2-3X efficiënter dan

ondergrondse voorzieningen

+infiltratie, +biodiversiteit

X /● Lage installatiekosten:

grondprijs, veel onderhoud voor

waterbekken

● Nemen veel plaats in

1

Indien voorwaarden vervuld zijn, zeer

interessante oplossing

Ondergrondse voorzieningen:

grachten, massieven

● oppervlakte kan nog worden gebruikt voor

andere functie

●

Kosten van grondwerken, geotextiel,

vullen, zware onderhoudskosten


implicaties

2 Interessant om te

integreren onder reeds gebruikte oplossingen (parking, weg, enz.)

Plaatselijke ondergrondse

voorzieningen: putten

X /● belangrijk indien bodem weinig doorlatend is aan oppervlakte / meer in de

diepte, maar opgelet voor waterkwaliteit

● Zware kosten

grondwerken, geotextiel, vullen

● Beïnvloedt

grondbewegingen (stabiliteit)

Zware grondwerken

3 Alleen indien andere

oplossingen niet mogelijk zijn, of als

aanvulling









bevorderen





32

4_Beheer van afvalwater ● Het afvalwaterbeheer verbeteren

► Beperking van het afvalwatervolume dat aan de bron moet

worden behandeld:

› Absolute prioriteit, zo weinig mogelijk water afvoeren = het

waterverbruik aan de bron verminderen

› Polluenten beperken aan de bron en scheiding en nuttige toepassing

bevorderen = afvalwaterstromen scheiden

– De verschillende stromen beter afvoeren = gescheiden netwerken (regenwater,

grijs water en zwart water)

– Zwart water met urine en fecaliën scheiden (minder complexe vervuiling en nuttige

toepassing mogelijk).

– Afvalwater vermijden: toiletten met (voor)compostering, scheiding van vaste/vloeibare

stoffen door hydrocycloon, droge toiletten of toiletten met composteerbaar strooisel, enz.

33 Composttoiletten (Clivus Multrum, www.clivusmultrum.com) – Toiletten met scheiding van urine, van vaste stoffen

(procedé AQUATRON) – bron: www.berger-biotechnik.com

http://www.clivusmultrum.com/




● Het afvalwaterbeheer verbeteren


– Kuipen en opslaguitrustingen (compostering)

» Plaatsbepaling in bestaand gebouw



– Schachten:

» Afmetingen

- Voor gescheiden afvoernetwerken

» Plaatsbepaling

- Ten opzichte van beschikbare ruimte voor recyclage-installatie, kuipen en

opslaguitrustingen

34

4_Beheer van afvalwater

Te onthouden uit de uiteenzetting

● Bij gedeeltelijke en gefaseerde renovatie:

► Bereikbaarheid en ontwerp van de installatie:

› Om latere interventies te vergemakkelijken:

– De dimensionering van de technische ruimten, de schachten, enz.

vergemakkelijkt de latere integratie van voorzieningen voor

waterbeheer in duurzame gebouwen.

› Om water te besparen (vooral drinkwater) en het gebruik van

alternatieve waterbronnen te vergemakkelijken:

– Een goede kennis van de behoeften op het vlak van waterverbruik.

– Prioriteit: ontwerp van netwerken, begrenzing van druk en debieten,

invoering van waterbesparende voorzieningen.

› Voor een beter afvalwaterbeheer:

– Het regenwater zoveel mogelijk uit het netwerk voor

afvalwaterinzameling houden, en gescheiden netwerken voorzien

voor een gedifferentieerde nuttige toepassing.

► Integratie in het gebouw en in de directe omgeving van

voorzieningen voor een beter beheer van stortbuien:

› Voorkeur voor efficiëntste oplossingen (opslagdaken) en/of

landschappelijke voorzieningen (bovengrondse voorzieningen)

35

36

Interessante tools, websites, enz.: ● Tool voor het beheer van regenwater (RWB) van Leefmilieu Brussel:

http://www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-waterbeheer/tool-voor-het-beheer-

van-regenwater-op-perceelsniveau

● Beheertool voor regenwater op wijkniveau (QuaDEau) van Leefmilieu

Brussel:

http://www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-waterbeheer/beheertool-van-het-

regenwater-op-wijkniveau

● Gewestelijke Stedenbouwkundige Verordening (GSV) en andere:

► www.stedenbouw.irisnet.be

► www.vivaqua.be

► www.hydrobru.be

► www.belgaqua.be

● BREEAM – wat_1_calculator

http://www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-waterbeheer/tool-voor-het-beheer-van-regenwater-op-perceelsniveau

















http://www.leefmilieu.brussels/themas/water/duurzaam-waterbeheer/beheertool-van-het-regenwater-op-wijkniveau













http://www.hydrobru.be/

http://www.belgaqua.be/

37

Referenties

● Gids Duurzame Gebouwen www.leefmilieu.brussels:

Onthaal > Professionals > Thema’s

> Gebouw >

Gids duurzame gebouwen

OF:

http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubru

ssel.be

En meer bepaald de dossiers :

► INTRO | Het waterbeheer verbeteren in duurzame gebouwen en op het perceel

► DOSSIER | Beheer van het regenwater op het perceel

► DOSSIER | Rationeel omgaan met water

► DOSSIER | Hergebruik van hemelwater

► DOSSIER | Het afvalwaterbeheer op het perceel verbeteren

http://www.leefmilieu.brussels/

http://www.leefmilieu.brussels/themas/gebouwen/goede-praktijken-om-te-bouwen-en-te-renoveren/om-u-te-helpen/gids-duurzame-gebouwen?view_pro=1

http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be/

http://gidsduurzamegebouwen.leefmilieubrussel.be/

http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels/nl/intro-het-waterbeheer-verbeteren-in-duurzame-gebouwen-en-op-het-perceel.html?IDC=114&IDD=5682

http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels/nl/intro-het-waterbeheer-verbeteren-in-duurzame-gebouwen-en-op-het-perceel.html?IDC=114&IDD=5682

http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels/nl/dossier-beheer-van-het-regenwater-op-het-perceel.html?IDC=1192

http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels/nl/dossier-beheer-van-het-regenwater-op-het-perceel.html?IDC=1192

http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels/nl/dossier-rationeel-omgaan-met-water.html?IDC=1173

http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels/nl/dossier-hergebruik-van-hemelwater.html?IDC=1190

http://www.gidsduurzamegebouwen.brussels/nl/dossier-het-afvalwaterbeheer-op-het-perceel-verbeteren.html?IDC=1188

38

Contact

Laurent DINAER

Ernest Allardstraat 21 – 1000 Brussel

: +32(0)2 537 47 51

E-mail: [email protected]

Ik dank u voor uw aandacht

mailto:[email protected]

Documents

Opleiding Duurzaam Gebouw - environnement.brussels · Doelstelling(en) van de presentatie ... 3_Het beheer van regenwater verbeteren 4_Het beheer van afvalwater verbeteren 4 . 1_Rationeel