Organizacija Ujedinjenih nacija za hranu i poljoprivredu · Uzimajući u obzir karakteristike poljoprivredne proizvodnje u Bosni i Hercegovini, pripremljeni su opisi LUT-a za određene

Organizacija Ujedinjenih nacija za hranu i poljoprivredu

Projekat GCP/BIH/002/ITA

Inventar stanja zemljišnih resursa u Bosni i Hercegovini u

poslijeratnom periodu

Učešće u razvoju načina korištenja zemljišta na općinskom nivou u BiH

Tip iskorištavanja zemljišta

(LUT)

Riccardo Biancalani Glavni tehnički savjetnik projekta

sa

Tihomir Predić

Marijo Leko

Esad Bukalo

Melisa Ljuša

Decembar, 2004

UVOD ......................................................................................................................................................1 CILJ RADA..........................................................................................................................................3 METOD RADA....................................................................................................................................4

ODREĐIVANJE LUT-a...................................................................................................................4 ZAHTJEVI BILJAKA ZA KLIMATSKIM I ZEMLJIŠNIM PARAMETRIMA ...........................8

KLIMATSKI NIVOI POGODNOSTI .............................................................................................................9 ZEMLJIŠNI NIVOI POGODNOSTI ..............................................................................................................9

TIPOVI ISKORIŠTAVANJA ZEMLJIŠTA .....................................................................................15 OZIME ŽITARICE ........................................................................................................................17 JARE ŽITARICE ...........................................................................................................................18 KUKURUZ.....................................................................................................................................19 OZIMA PŠENICA .........................................................................................................................22 OZIMI JEČAM ..............................................................................................................................25 RAŽ................................................................................................................................................28 TRITIKALE ...................................................................................................................................29 ZOB................................................................................................................................................30 SOJA ..............................................................................................................................................31 ULJANA REPICA .........................................................................................................................34 SUNCOKRET ................................................................................................................................36 RANI KROMPIR ...........................................................................................................................38 KASNI KROMPIR.........................................................................................................................39 LUCERKA .....................................................................................................................................41 TRAVNO - DJETELINSKA SMJESA ..........................................................................................44 KAMILICA ....................................................................................................................................46 KOŠTIČAVO VOĆE .....................................................................................................................48 JABUČASTO VOĆE .....................................................................................................................49 JABUKA ........................................................................................................................................51 KRUŠKA........................................................................................................................................55 BRESKVA .....................................................................................................................................59 TREŠNJA.......................................................................................................................................62 VIŠNJA ..........................................................................................................................................65 ŠLJIVA...........................................................................................................................................68 MALINA ........................................................................................................................................71 KUPINA.........................................................................................................................................74 JAGODA ........................................................................................................................................77 LJEŠNIK ........................................................................................................................................80 ORAH.............................................................................................................................................82 LUK................................................................................................................................................84 ČEŠNJAK / BIJELI LUK...............................................................................................................88 PORILUK.......................................................................................................................................92 KUPUS...........................................................................................................................................96 CVJETAČA / KARFIOL .............................................................................................................100 KELJ.............................................................................................................................................104 ŠPINAT ........................................................................................................................................108 BLITVA .......................................................................................................................................112 ŠPAROGA ...................................................................................................................................116 DINJA ..........................................................................................................................................120 LUBENICA..................................................................................................................................124 PATLIDŽAN................................................................................................................................132 RAJČICA / PARADAJZ..............................................................................................................136 KRASTAVAC..............................................................................................................................141 GRAŠAK......................................................................................................................................145 GRAH...........................................................................................................................................149 MRKVA .......................................................................................................................................154 SMOKVA.....................................................................................................................................159 MARELICA / KAJSIJA...............................................................................................................165 BADEM........................................................................................................................................169 MASLINE ....................................................................................................................................173 ŠIPAK / NAR...............................................................................................................................177 KIVI..............................................................................................................................................179 VINOVA LOZA...........................................................................................................................183 DUHAN........................................................................................................................................187

KLASE POGODNOSTI ZEMLJIŠTA I STEPEN OGRANIČENJA ...........................................191 OZIME KULTURE......................................................................................................................193 JARE KULTURE.........................................................................................................................194 POVRĆE ......................................................................................................................................195 VOĆE ...........................................................................................................................................196 KUKURUZ...................................................................................................................................197 OZIMA PŠENICA .......................................................................................................................198 JEČAM.........................................................................................................................................199 RAŽ..............................................................................................................................................200 TRITIKALE .................................................................................................................................201 ZOB..............................................................................................................................................202 SOJA ............................................................................................................................................203 ULJANA REPICA .......................................................................................................................204 REPA............................................................................................................................................205 SUNCOKRET ..............................................................................................................................206 KROMPIR....................................................................................................................................207 LUCERKA ...................................................................................................................................208 TRAVNO-DJETELINSKA SMJESA ..........................................................................................209 KAMILICA ..................................................................................................................................210 LJEKOVITO BILJE.....................................................................................................................211 JABUKA ......................................................................................................................................212 KRUŠKA......................................................................................................................................213 BRESKVA ...................................................................................................................................214 TREŠNJA.....................................................................................................................................215 VIŠNJA ........................................................................................................................................216 ŠLJIVA.........................................................................................................................................217 MALINA ......................................................................................................................................218 KUPINA.......................................................................................................................................219 JAGODA ......................................................................................................................................220 LJEŠNIK ......................................................................................................................................221 ORAH...........................................................................................................................................222 LUK..............................................................................................................................................223 BIJELI LUK/ČEŠNJAK...............................................................................................................224 PORILUK.....................................................................................................................................225 KUPUS/KELJ...............................................................................................................................226 ŠPINAT ........................................................................................................................................227 DIVLJE ŠPAROGE .....................................................................................................................228 DINJA ..........................................................................................................................................229 LUBENICA..................................................................................................................................230 ZELENA PAPRIKA.....................................................................................................................231 PATLIDŽAN................................................................................................................................232 PARADAJZ/RAJČICA................................................................................................................233 KRASTAVAC..............................................................................................................................234 VRTNI GRAŠAK ........................................................................................................................235 GRAH...........................................................................................................................................236 MRKVA .......................................................................................................................................237 SMOKVA.....................................................................................................................................238 KAJSIJA/MARELICA.................................................................................................................239 BADEM........................................................................................................................................240 MASLINE ....................................................................................................................................241 ŠIPAK/NAR.................................................................................................................................242 KIVI..............................................................................................................................................243 KAKI ............................................................................................................................................244 VINOVA LOZA...........................................................................................................................245 DUHAN........................................................................................................................................246 RUŽA ...........................................................................................................................................247

1

UVOD Agroekološko zoniranje (u daljnjem tekstu AEZ) predstavlja metodologiju pomoću koje se preko određenih nivoa dolazi do pogodnosti zemljišta za poljoprivrednu proizvodnju. Sistem AEZ se koristi da bi se odredila specifična ograničenja za gajenje poljoprivrednih kultura u određenim uslovima klime, zemljišta i terena, ali i u određenim (pretpostavljenim) uslovima ulaganja i gazdovanja. Krajnji rezultat AEZ, uzimajući u obzir produktivnost zemljišta i socio-ekonomski aspekt proizvodnje je osnova za planiranje korištenja zemljišta određenog područja. Šema 1. Pojednostavljen prikaz metodologije AEZ

IV

AGRONOMSKI

PODACI

TIPOVI ISKORIŠTAVANJA

ZEMLJIŠTA

RAZRADA TIPOVA

ISKORIŠTAVANJA ZEMLJIŠTA

BAZA PODATAKA

(zemljište, klima, reljef...)

BAZA PODATAKA ZEMLJIŠNIH

RESURSA

POTENCIJALNI

PRINOS ZAHTJEVI

BILJKE, BAZE RESURSA

POJEDINAČNE POGODNOSTI

POGODNOSTI ZEMLJIŠTA ZA VIŠESTRUKU

PROIZVODNJU

SOCIO-EKONOMSKA,

DEMOGRAFSKA SITUACIJA

PLAN KORIŠTENJA ZEMLJIŠTA

III

I II

ANALIZA

PODATAKA

2

I. Faza I prikazuje formiranje tzv. tipova iskorištavanja zemljišta koji predstavljaju specifično selektovane sisteme poljoprivredne proizvodnje sa jasno definisanom vezom između uloženih sredstava u proizvodnju i mendžmenta, kao i između agroekoloških uslova i specifičnih karakteristika gajenih biljaka.

II. Faza II prikazuje formiranje različitih baza podataka (klima, zemljište, reljef, zemljišni pokrivač, korištenje zemljišta) i njihovu analizu, zatim analizu primarnih i sekundarnih baza podataka o zemljišnim resursima kao osnove za određivanje pogodnosti za pojedine biljke.

III. Faza III predstavlja model za izračunavanje potencijalnog prinosa korištenjem podataka specifičnih za svaku biljku, kao i podataka iz baze o zemljišnim resursima.

IV. Faza IV prikazuje rezultate analize u uslovima pojedinačne pogodnosti zemljišta i uslovima višestruke prozvodnje koja je kombinovana sa socio-ekonomskom i demografskom situacijom.

Rezultat interakcije navedenih parametara daje konačnu formu za planiranje korištenja zemljišta. Iz prikazane šeme, formiranje tzv. tipova iskorištavanja zemljišta (Land Utilization Type, u daljnjem tekstu LUT) predstavlja prvu fazu AEZ metodologije. Engleski termin LUT nema adekvatan opšte prihvaćeni naziv u našem jeziku, pošto se pod tim pojmom podrazumijeva niz različitih aktivnosti koje se sprovode u cilju iznalaženja optimalnog načina iskorištavanja zemljišta određenog područja. Postoji razlika u terminima način korištenja zemljišta i tip iskorištavanja zemljišta (LUT). Način korištenja u pojednostavljenom smislu opisuje trenutno korištenje zemljišta, dok termin tip iskorištavanja zemljišta opisuje kako iskorištavati zemljište da bi se postigli maksimalni ekonomski efekti uzimajući u obzir što veći broj faktora (klimatskih, zemljišnih...), kao i metode gazdovanja u određenim socio-ekonomskim uslovima. Tip iskorištavanja zemljišta (LUT), definisan od strane FAO (1984) glasi: «Tip iskorištavanja zemljišta: to je vrsta korištenja zemljišta koja je opisana ili definisana sa mnogo više detalja nego što je osnovna vrsta korištenja zemljišta. Kod određenih sistema navodnjavanja i načina gazdovanja, tip iskorištavanja zemljišta odnosi se na pojedinu kulturu, kombinaciju kultura ili sistem uzgoja u definisanim tehničkim i socio-ekonomskim uslovima. Tip iskorištavanja zemljišta je set tehničkih karakteristika u sklopu socio-ekonomskih uslova». Npr. u kontekstu proizvodnje kukuruza, LUT ne predstavlja samo tehnologiju proizvodnje kukuruza od sjetve do berbe, to je samo jedan segment LUT-a. Različiti LUT-ovi imaju različite zahtjeve za kvalitet zemljišta. Kad se kvalitet zemljišne jedinice poklapa sa zahtjevima određenog LUT-a, kažemo da je pogodnost za taj LUT visoka.

3

CILJ RADA

Uzimajući u obzir karakteristike poljoprivredne proizvodnje u Bosni i Hercegovini, pripremljeni su opisi LUT-a za određene kulture. Tip iskorištavanja zemljišta za usjeve, krmno bilje, travno-djetelinsku smjesu, voće i ljekovito bilje Tabela 1. Lista kultura Br. Kultura Br. Kultura 1. Ozime žitarice 16. Kamilica 2. Jare žitarice 17. Koštićavo voće 3. Kukuruz 18. Jabučasto voće 4. Ozima pšenica 19. Jabuka 5. Ozimi ječam 20. Kruška 6. Raž 21. Breskva 7. Tritikale 22. Trešnja 8. Zob 23. Višnja 9. Soja 24. Šljiva 10. Uljana repica 25. Malina 11. Suncokret 26. Kupina 12. Rani krompir 27. Jagoda 13. Kasni krompir 28. Lješnik 14. Lucerka 29. Orah 15. Travno – djetelinska smjesa

(Crveni vijuk, Livadski vijuk, Engleski ljuj, Ježevica, Mačiji repak, Bijela djetelina)

Tip iskorištavanja zemljišta za povrtne kulture, voćne kulture mediteranskog područja, vinovu lozu i industrijske biljke Tabela 2. Lista kultura Br. Kultura Br. Kultura 30. Luk 43. Rajčica / Paradajz 31. Češnjak / Bijeli luk 44. Krastavac 32. Poriluk 45. Grašak 33. Kupus 46. Grah 34. Cvjetača / Karfiol 47. Mrkva 35. Kelj 48. Smokva 36. Špinat 49. Marelica / Kajsija 37. Blitva 50. Badem 38. Šparoga 51. Masline 39. Dinja 52. Šipak / Nar 40. Lubenica 53. Kivi 41. Paprika 54. Vinova loza 42. Patlidžan 55. Duhan

4

Klase pogodnosti zemljišta i stepen ograničenja Tabela 3. Lista kultura Br. Kultura Br. Kultura 1. Ozime kulture 29. Lješnik 2. Jare kulture 30. Orah 3. Povrće 31. Luk 4. Voće 32. Bijeli luk / Češnjak5. Kukuruz 33. Poriluk 6. Ozima pšenica 34. Kupus / Kelj 7. Ječam 35. Špinat 8. Raž 36. Divlje šparoge 9. Tritikale 37. Dinja 10. Zob 38. Lubenica 11. Soja 39. Zelena paprika 12. Uljana repica 40. Patlidžan 13. Repa 41. Paradajz / Rajčica 14. Suncokret 42. Krastavac 15. Krompir 43. Vrtni grašak 16. Lucerka 44. Grah 17. Travno-djetelinska smjesa 45. Mrkva 18. Kamilica 46. Smokva 19. Ljekovito bilje 47. Kajsija / Marelica 20. Jabuka 48. Badem 21. Kruška 49. Masline 22. Breskva 50. Šipak / Nar 23. Trešnja 51. Kivi 24. Višnja 52. Kaki 25. Šljiva 53. Vinova loza 26. Malina 54. Duhan 27. Kupina 28. Jagoda

55. Ruža

METOD RADA Za svaku pripremljenu kulturu, podaci su sakupljeni iz literature. Podaci su tabelarno prikazani i djelimično pregledani od stručnjaka za pojedina područja, kao i od strane poljoprivrednih proizvođača. ODREĐIVANJE LUT-a LUT se sastoji od određenih tehničkih specifikacija, ali u sklopu datog socio- ekonomskog okruženja. Osnovni faktori jednog LUT-a su:

• vrsta proizvodnje i krajnji proizvod • orijentacija prema tržištu • investicije, nivo ulaganja • udio ručnog rada ili mehanizacije u sistemu proizvodnje • tehnologija proizvodnje • obim proizvodnje (površine) • infrastruktura • prihodi

5

Za potpuno definisanje jednog tipa iskorištavanja zemljišta potrebno je definisati i zahtjeve gajenih biljaka prema klimi i zemljištu. Pored svega navedenog, da bi se pravilno mogao definisati LUT za određene biljne vrste, potrebno je opisati sisteme proizvodnje koji se koriste ili koji mogu da se koriste u određenom području, sa definisanim ulaganjima i načinom gazdovanja. Imajući u vidu karakteristike poljoprivredne proizvodnje u BiH koja je u prvom redu određena veličinom posjeda (usitnjenost parcela, tržište...) opisana su tri načina proizvodnje:

• mehanizovan način proizvodnje • nisko mehanizovan način proizvodnje • biološki način proizvodnje

Pored načina proizvodnje opisana su i tri nivoa ulaganja u proizvodne procese:

• visoka ulaganja • srednja ulaganja • niska ulaganja

Visoka ulaganja - poljoprivredna proizvodnja je u potpunosti namjenjena tržištu. Proizvodnja je bazirana na visoko kvalitetnim sortama i hibridima, u potpunosti je mehanizovana, a udio radne snage je nizak. U tehnologiji proizvodnje upotrebljava se optimalno đubrenje zasnovano na kontroli plodnosti zemljišta, a prihranjivanje usjeva je zasnovano na kontroli zemljišta i biljnog materijala. Koristi se optimalan broj aplikacija hemijskih sredstava za zaštitu od korova te zaštitu bilja od bolesti i štetočina. Srednja ulaganja - poljoprivredna proizvodnja je dijelom orjentisana tržištu, a dijelom za vlastite potrebe proizvođača. Proizvodnja je zasnovana na poboljšanim sortama i hibridima uz korištenje mehanizacije i ručnog rada sa pomoćnim alatom. U tehnologiji proizvodnje se koristi smanjeno đubrenje i smanjeno korištenje hemijskih sredstava za zaštitu od korova, bolesti i štetočina. Niska ulaganja - proizvodnja je orjentisana za sopstvene potrebe, tj. za sopstveno izdržavanje gazdinstva (farme). Proizvodnja se zasniva na tradicionalnim i djelimično na poboljšanim sortama i hibridima gajenih biljaka uz minimalno korištenje mehanizacije, sa visokim udjelom ručnog rada. Đubrenje se uglavnom vrši organskim đubrivima, sporadično mineralnim, dok se hemijska zaštita od korova, bolesti i štetočina uopšte ne primjenjuje.

6

Tabela 4. LUT atributi

Svojstva

Biološka proizvodnja - umjeren nivo

ulaganja

Nisko mehanizovana poljoprivreda - umjeren nivo

ulaganja

Mehanizovana poljoprivreda - visok nivo ulaganja

Proizvod i proizvodnja

uzgoj žita za mlinsku industriju; soja za proizvodnju ulja i za drugu preradu; krmno bilje i travno-djetelinska smjesa za uzgoj stoke; plantažni uzgoj kamilice-cvijet za čaj ili eterična ulja; bobičasto voće za upotrebu u svježem stanju i za drugu preradu

uzgoj žita za mlinsku industriju; soja za proizvodnju ulja i za drugu preradu; krmno bilje i travno- djetelinska smjesa za uzgoj stoke; plantažni uzgoj kamilice-cvijet za čaj ili eterična ulja; bobičasto voće za upotrebu u svježem stanju i za drugu preradu

kišenje ili navodnjavanje u proizvodnji; uzgoj žita za mlinsku industriju; soja za proizvodnju ulja i za drugu preradu; krmno bilje i travno-djetelinska smjesa za uzgoj stoke; plantažni uzgoj kamilice-cvijet za čaj ili eterična ulja; bobičasto voće za opštu upotrebu u svježem stanju i za drugu preradu

Tržišna orijentacija

proizvodnja visokog kvaliteta

srednji kvalitet i srednji obim komercijalne proizvodnje

visoki obim komercijalne proizvodnje

Intenzitet kapitala

visok srednji sa kreditom na dostupne rokove

veoma visok

Intenzitet rada

visok srednji uključujući besplatnu obiteljsku radnu snagu

nizak

Tehnologija

visoko kvalitetni (tradicionalni) kultivari; organsko đubrivo i biološka kontrola štetočina, bolesti i plijevljenje; odgovarajuća mehanizacija za mali obim poslova

poboljšani kultivari kao dostupni; odgovarajući prošireni paketi uključujući neke od sredstava za zaštitu; primjene đubriva, hemijskih sredstava za zaštitu od bolesti i štetočina, kao i za zaštitu od korova; adekvatan period neobrađivanja i mjere zaštite

kultivari visokog prinosa uključujući hibride; optimalne aplikacije đubrivom; hemijska zaštita od štetočina i bolesti, kao i zaštita od korova; potpune mjere zaštite

Infrastruktura

pristup međunarodnom tržištu; visok nivo specifičnih savjetodavnih usluga; primjena rezultata istraživanja

pristup tržištu neophodan; pristup oglednim parcelama i savjetodavne usluge

pristup tržištu; visok nivo savjetodavnih usluga, primjena rezultata istraživanja

Posjedovanje zemljišta

malo do srednje, ponekad fragmentirano

malo do srednje, ponekad fragmentirano

integrisane parcele

Ciljani nivo prihoda

visok srednji visok

7

Međutim, kod voćarskih kultura glavni načini proizvodnje nisu definisani udjelom mehanizacije u procesu proizvodnje nego brojem sadnica po jedinici površine, uzgojnim oblikom i primjenjenim agrotehničkim mjerama. Na osnovu konsultacija sa stručnjacima za voćarsku proizvodnju definisana su tri načina proizvodnje dok su prethodno definisani nivoi ulaganja ostali isti:

• ekstenzivan način voćarske proizvodnje • intenzivan način voćarske proizvodnje • visoko intenzivan način voćarske proizvodnje

Eksenzivan način voćarske proizvodnje sa srednjim nivoom ulaganja - predstavlja proizvodnju sa 330 do 700 voćnih sadnica po hektaru uz klasičan uzgojni oblik (piramidalna krošnja...). Proizvodnja je djelimično orjentisana tržišu, a dijelom je orjentisana za sopstveno izdržavanje, odnosno preradi na farmi. Proizvodnja je zasnovana na korištenju mehanizacije uz visoko učešće ručnog rada sa pomoćnim alatom. U tehnologiji proizvodnje se koristi smanjeno đubrenje i smanjeno korištenje hemijskih sredstava za zaštitu od korova, bolesti i štetočina. Intenzivan način voćarske proizvodnje sa visokim nivoom ulaganja - predstavlja proizvodnju sa 700 do 1.300 voćnih sadnica po hektaru sa intenzivnim uzgojnim oblicima (vretenasti žbun). Proizvod je u potpunosti namjenjena tržištu. Proizvodnja je mehanizovana, ali je udio radne snage visok. U tehnologiji proizvodnje upotrebljava se optimalano đubrenje zasnovano na kontroli plodnosti, a prihranjivanje usjeva je zasnovano na kontroli zemljišta i biljnog materijala. Koristi se optimalan broj aplikacija hemijskih sredstava za zaštitu od korova te zaštitu bilja od bolesti i štetočina. Visoko intenzivan način voćarske proizvodnje sa visokim nivoom ulaganja - predstavlja proizvodnju sa više od 1.300 voćnih sadnica po hektaru sa visoko intenzivnim uzgojnim oblicima (vretenasti uzgojni oblici i modifikacije). Proizvod je u potpunosti namjenjen tržištu. Proizvodnja je mehanizovana, ali je udio radne snage visok. U tehnologiji proizvodnje se upotrebljava optimalno đubrenje zasnovano na kontroli plodnosti, a prihranjivanje usjeva je zasnovano na kontroli zemljišta i biljnog materijala. Koristi se optimalan broj aplikacija hemijskih sredstava za zaštitu od korova te zaštitu bilja od bolesti i štetočina.

8

Tabela 5. LUT atributi za voće

Svojstva

Ekstenzivna poljoprivreda-umjeren nivo

ulaganja

Intenzivna poljoprivreda-umjeren nivo

ulaganja

Visoko intenzivna poljoprivreda-

visok nivo ulaganja

Proizvod i proizvodnja

kišenje ili navodnjavanje u voćarstvu za proizvodnju svježeg voća ili za drugu preradu; ekstenzivni uzgojni oblik

kišenje ili navodnjavanje u voćarstvu za proizvodnju svježeg voća ili za drugu preradu; intenzivni uzgojni oblik

kišenje ili navodnjavanje u voćarstvu za proizvodnju svježeg voća ili za drugu preradu; jak uzgojni oblik

Tržišna orijentacija

dobar kvalitet i srednji obim komercijalne proizvodnje

srednji kvalitet i srednji obim komercijalne proizvodnje

srednji kvalitet i veoma visok obim komercijalne proizvodnje

Intenzitet kapitala

umjeren visok sa kreditom na dostupne rokove

veoma visok

Intenzitet rada visok visok visok

Tehnologija

stariji varijeteti koji su dostupni; 300-700 voćaka/ha, uključujući nekoliko aplikacija đubriva i nekoliko kontrola štetočina, bolesti i korova

stariji i novi varijeteti; 700- 1.300 voćaka/ha; integralna proizvodnja voća; optimalna upotreba đubriva; sredstava za zaštitu; hemijska sredstava za zaštitu od bolesti i štetočina, kao i za zaštitu od korova; potpune mjere zaštite

novi varijeteti; > 1.300 voćaka/ha; integralna proizvodnja voća; optimalna upotreba đubriva; hemijska zaštita od bolesti i štetočina, kao i zaštita od korova; potpune mjere zaštite

Infrastruktura

neophodan bilo koji pristup tržištu

pristup tržištu; visok nivo specifičnih savjetodavnih usluga; primjena rezultata istraživanja

pristup tržištu; visok nivo specifičnih savjetodavnih usluga; primjena rezultata istraživanja

Posjedovanje zemljišta

malo do srednje srednje srednje i veće

Ciljani nivo prihoda

visok-umjeren umjeren-visok visok-veoma visok

Zahtjevi biljaka za klimatskim i zemljišnim parametrima Kako je već navedeno za svaku biljnu vrstu u pojedinom LUT potrebno je definisati zahtjeve za određenim klimatskim i zemljišnim parametrima koji bitno utiču na rast, razvoj i plodonošenje biljaka tj. koji bitno utiču na kvalitet i kvantitet prinosa.

9

Klimatski nivoi pogodnosti Na osnovu konsultacija sa stručnim licima za gajenje pojedinih biljnih vrsta odlučeno je da se koriste samo oni klimatski parametri koji su ograničavajući faktori proizvodnje u našim uslovima. Takođe, korišteni su samo oni klimatski parametri koji se nalaze u digitalnoj klimatskoj bazi podataka koja je formirana u ovom projektu, a to su:

• količina padavina u vegetacionom periodu • trajanje vegetacionog perioda • trajanje bezmraznog perioda • suma temperatura u vegetacionom periodu

U nekim specifičnim slučajevima korišteni su i parametri koji se mogu izračunati iz postojećih: npr. LUT - biološki način uzgoja kamilice - korišten je parametar količine padavina u periodu klijanja sjemena. Tabela 6. Klase pogodnosti S1 vrlo pogodno > 80 % MDP

S2 pogodno 60-80 % MDP S3 umjereno pogodno 40-60 % MDP S4 ograničeno pogodno 20-40 % MDP N nepogodno < 20 % MDP MPD – max.dostižan prinos Zemljišni nivoi pogodnosti Za definisanje klasa pogodnosti zemljišta i stepena ograničenja korišten je model predstavljen u publikaciji «LAND EVALUATION-Part I, II i III» (1991-1993). Pogodnost poljoprivrednih kultura prema određenim klimatskim i zemljišnim faktorima data je kroz procenat ostvarenog prinosa od maksimalnog mogućeg prinosa koji se može postići u određenom području. Pogodnosti su navedene u tabeli: Tabela 7. Klase pogodnosti zemljišta S1 vrlo pogodno sa stepenom iskoristivosti >80 % S2 pogodno sa stepenom iskoristivosti 60-80 % S3 umjereno pogodno sa stepenom iskoristivosti 40-60 % S4 ograničeno pogodno sa stepenom iskoristivosti 20-40 % N nepogodno sa stepenom iskoristivosti <20 % Tabela 8. Stepen ograničenja 0 izuzetno pogodno nema nikakvih ograničenja 1 vrlo pogodno manja ograničenja za maksimalno 4 elementa tla 2 pogodno više od 4 manja i maksimalno 3 srednja ograničenja 3 umjereno pogodno više od 3 srednja i maksimalno 2 veća ograničenja 4 ograničeno pogodno više od 2 veća ograničenja N nepogodno vrlo visoka ograničenja koja se ne mogu korigovati

10

Za definisanje klasa pogodnosti zemljišta i stepena ograničenja korišteni su

sljedeći parametri: Nagib terena Nagib terena ima veoma značajnu ulogu u definisanju LUT-a i u direktnoj je

vezi sa sistemom uzgoja biljaka. Pogodnost zemljišta za uzgoj ratarskih, povrtlarskih, zatim voćarskih kultura i na kraju travnjaka je u direktnoj korelaciji sa nagibom, odnosno što je izraženost nagiba veća to je i izbor gajenih kultura manji.

Nagibom je ograničena i upotreba mehanizacije te time i savremeni sistem uzgoja većine gajenih kultura. Mehanizovan sistem gajenja kultura u mnogome racionalizira, povećava obim i pojeftinjuje poljoprivrednu proizvodnju, što ga čini daleko konkurentnijim na tržištu.

0-5% - ravna i blago valovita zemljišta U pogledu ograničenja za uzgoj svih poljoprivrednih kultura ravna zemljišta

nemaju ograničenje i idealna su za sve oblike i sisteme uzgoja, odnosno LUT-ove. 5-10% - blago nagnuta i valovita zemljišta Zemljišta imaju veoma mala ograničenja, odnosno gotovo da i nemaju nekih

ograničenja za kulture koje se gaje na našim područjima. U većini slučajeva nemaju gotovo nikakvog nepovoljnog uticaja na LUT-ove.

10-15% - blago nagnuta Ovo su zemljišta sa određenim ograničenjima, tako da su za pojedine kulture

potrebne odgovarajuće mjere nivelisanja i ravnanja terena. Imaju određeni uticaj na LUT-ove, ali ne snažan da isključuju neki od mogućih sistema uzgoja. U ovim slučajevima se primjenjuju odgovarajuće agrotehničke mjere kao što je konturna obrada i uzgoj kultura u pojasevima, kako bi se ublažila negativna eroziona djelovanja.

15-30% - umjereno nagnuta Za većinu kultura ova zemljišta imaju ograničenja za pojedine uzgojne oblike i

zahtijevaju odgovarajuće tehničke mjere uređenja zemljišta kao što je terasiranje. Imaju značajnijeg uticaja na same LUT-ove i to posebno u kombinaciji sa još nekim nepovoljnim svojstvima tla.

30-60% - nagnuta Zemljišta imaju eliminatorni karakter za većinu gajenih kultura i zahtjevaju

opsežnije i složenije mjere uređenja zemljišta. Nivo ograničenja je vrlo visok i imaju veoma velik uticaj na LUT-ove, odnosno izbora kultura.

60-80% - veoma nagnuta Ovaj nagib je limitirajući za mehanizovani sistem uzgoja gotovo svih

poljoprivrednih kultura i ima direktni uticaj na LUT-ove. Zemljišta se samo mogu koristiti kao prirodne livade i pašnjaci, odnosno korištenje na tradicionalni način (ručno košenje), prikupljanje sijena i ispaša stoke.

>80% - izrazito nagnuta Ovo je nagib terena na kome je jedino moguće ekstenzivno korištenje zemljišta

kao pašnjačke površine gdje se jedino može primjeniti tradicionalni sistem ispaše sa kozama i ovacama. Svi drugi vidovi iskorištavanja zemljišta u poljoprivrednoj proizvodnji nisu mogući i ovaj nagib je isključiv za sve ostale LUT-ove.

11

Tekstura zemljišta Tekstura tla je definisana procentualnim odnosom frakcija pijeska, praha i gline

(pijesak 2,0-0,06 mm; prah 0,06-0,002 mm; glina < 0,002 mm). Imajući u vidu činjenicu da zemljišta ilovastog teksturnog sastava imaju i

najbolju strukturu, a što pogoduje većini gajenih kultura, onda je jasno da se mora voditi računa o teksturnom sastavu tla. Teška glinovita tla kojih ima u BiH veoma često su limitirajući faktor za većinu gajenih kultura i kao takva se ne mogu koristiti za dobar dio ratarskih kultura. Zbog svog uticaja na pojedine kulture tekstura tla ima određenu ulogu kod definisanja LUT-a.

Dubina tla Dubina tla je veoma bitna karakteristika svakog tipa tla i jedan je od značajnijih

faktora u biljnoj proizvodnji. Uz nagib je najvažniji element kod određivanja LUT-a. Dubina tla je vrlo često ograničavajući faktor uzgoja pojedinih kultura i to pogotovo za naturalni oblik proizvodnje. Na plitkim zemljištima gotovo je nemoguće uzgajati pojedine ratarske i voćarske kulture, tako da se ove površine isključivo koriste kao pašnjaci. Dubina tla jedino nema tako bitnu ulogu kod intenzivnog (mehanizovanog) načina uzgoja pojedinih poljoprivrednih kultura, odnosno ukoliko se koriste savremeni načini proizvodnje uz primjenu sistema za navodnjavanje i plastenički sistem gajenja biljaka. U ovim slučajevima za pojedine LUT-ove (npr. proizvodnja grožđa, špinata, salate, luka, blitve, proizvodnja rasada i sl.) dubina tla nema tako veliki uticaj.

Tabela 9. Dubina tla Nivo Dubina u cm veoma duboka >150cm duboka 150-100cm umjereno duboka 100-50cm plitka 50-30cm veoma plitka 30-20cm vrlo plitka < 20cm

Ukupni CaCO3 Sadržaj ukupnog CaCO3 u tlu generalno nema neku značajniju vrijednost,

odnosno nije limitirajući faktor za većinu poljoprivrednih kultura koje se uzgajaju na području BiH ukoliko ga nema u tlu. Vrlo je mali broj kultura (npr. lucerka) koje zahtijevaju veći sadržaj karbonata u tlu. Na sadržaj karbonata u tlu dosta dobro reaguju orah, lješnik i maslina, dok su vinova loza i breskva jako osjetljive na povećan sadržaj CaCO3. Iz svega navedenog vidljivo je da sadržaj karbonata u tlu ima određenog značaja kod definisanja LUT-a. Tabela 10. Sadržaj karbona Nivo Karbonat ekvivalentan (g/kg) nizak 0-50 optimalan 50-100 umjeren 100-150 visok 150-200 veoma visok 200-300 vrlo visok 300-500 ekstremno visok > 500

12

Reakcija tla (pH-H2O) Za većinu kultura koje se uzgajaju u BiH optimalna pH vrijednost tla u H2O je

oko 6,5. Kisela reakcija tla, pH manja od 5,0 i alkalna veća od 7,5 imaju značajan uticaj na prinose gajenih kultura, jer se u ovim sredinama javljaju specifični problemi blokiranja makro i mikro elemenata, tako da imaju veliku ulogu u definisanju LUT-a.

Tabela 11. pH vrijednost tla Oznaka reakcije Reakcija tla u vodi vrlo kiselo < 3,0 veoma kiselo 3,0-4,5 kiselo 4,5-5,0 umjereno kiselo 5,0-5,5 slabo kiselo 5,5-6,5 optimalno (veoma slabo kiselo) 6,5-7,0 neutralno 7,0 slabo alkalno 7,0-7,2 umjereno alkalno 7,2-7,5 alkalno 7,5-8,0 veoma alkalno 8,0-9,0 vrlo alkalno > 9,0

Zasićenost bazama Ovaj parametar ne predstavlja tako bitan element u definisanju LUT-a.

Tabela 12. Zasićenost bazama

Nivo CECekvivalentan u cmol(+)/kg glina

veoma nizak < 10 nizak 10-15 umjeren 15-20 optimalan 20-30 visok 30-40 veoma visok 40-60 vrlo visok > 60 Organski ugljik Organski ugljik je u direktnoj vezi sa strukturom i održavanjem vlage u tlu.

Naime, jako humozna tla imaju bolju i finiju strukturu, a zahvaljujući organskoj materiji bolje i duže održavaju vlagu koja je u sušnim ljetnim periodima veoma bitna za postizanje većih prinosa.

Tabela 13. Nivo organskog ugljika Nivo karbonat ekvivalentan

u g/kg vrlo nizak < 10 veoma nizak 10-15 nizak 15-20 umjeren 20-30 optimalan 30-40 visok 40-60 veoma visok 60-100 vrlo visok > 100

13

Tabela 14. Latinski nazivi kultura KULTURA LATINSKI NAZIV PŠENICA Triticum vulgare JEČAM Hordeum sativum (vulgare) RAŽ Secale cereale TRITIKALE Triticale ZOB Avena sativa KUKURUZ Zea mays SOJA Glycine hispida ULJANA REPICA Brassica napus oleifera annum REPA SUNCOKRET Helianthus annuus KROMPIR Solanum tuberosum LUCERKA Medicago sativa TRAVNO - DJETELINSKA SMJESA (Crveni vijuk, Livadski vijuk, Engleski ljuj, Ježevica, Mačiji repak, Bijela djetelina)

(Festuca rubra, Festuca pratensis, Lolium perenne, Dactylis glomerata, Phleum pratense, Trifolium repens)

KAMILICA Matricaria chamomila KOŠTIĆAVO VOĆE Prunus sp. JABUČASTO VOĆE Malus sp, Pyrus sp. JABUKA Malus domestica KRUŠKA Pirus communis BRESKVA Prunus persica TREŠNJA Prunus avium VIŠNJA Prunus cerasus ŠLJIVA Prunus domestica MALINA Rubus idaeus KUPINA Rubus fruticosus JAGODA Fragaria sp. LJEŠNIK Corylus avellana ORAH Juglans regia LUK Allium cepa ČEŠNJAK / BIJELI LUK Allium sativum PORILUK Allium porrum KUPUS Brassica oleracea L. var. capitata CVJETAČA / KARFIOL Brassica oleracea L. var. botrytis KELJ Brassica oleracea L. var. sabauda ŠPINAT Spinacia oleracea BLITVA Beta vulgaris L. var. cicla ŠPAROGA Asparagus officinalis L. DINJA Cucumis melo LUBENICA Citrullus vulgaris PAPRIKA Capsicum annuum PATLIDŽAN Solanum melongena RAJČICA / PARADAJZ Solanum lycopercicum KRASTAVAC Cucumis sativus GRAŠAK Pisum sativum GRAH Phaseolus vulgaris MRKVA Daucus carota SMOKVA Ficus carica MARELICA / KAJSIJA Prunus armeniaca BADEM Amygdalus communis MASLINE Olea europea ŠIPAK / NAR Punica granatum KIVI Actinidia chinensis KAKI Diospyros kaki VINOVA LOZA Vitis vinifera DUHAN Nicotiana tabacum

14

Tabela 15. Stručnjaci sa kojima su obavljene konsultacije za kulture 1-29 IME I PREZIME SPECIJALNOST INSTITUCIJA

mr Radoš Ljubomir specijalista za voćarstvo Zavod za voćarstvo i vinogradarstvo, Poljoprivredni Institut - Banjaluka

mr Slavko Radanović specijalista za selekciju kukuruza

Zavod za kukuruz, Poljoprivredni Institut - Banjaluka

mr Dragan Mandić specijalista za selekciju strnih žita

Goran Đurašinović, dip. ing specijalista za agrotehniku strnih žita

Zavod za strna žita, Poljoprivredni institut - Banjaluka

prof. dr Jovan Kondić specijalista za selekciju i agrotehniku industrijskog bilja

Zavod za industrijsko bilje, Poljoprivredni institut - Banjaluka

mr Kojo Garić specijalista za agrotehniku ratarskih kultura i povrća

Zavod za povrtarstvo, Poljoprivredni institut - Banjaluka

Drago Spremo, dip. ing specijalista za agrotehniku krompira

Zavod za povrtarstvo, Poljoprivredni institut - Banjaluka

prof. dr Đorđe Gatarić specijalista za selekciju i agrotehniku krmnih kultura i ljekovitog bilja

Zavod za krmno i ljekovito bilje, Poljoprivredni institut - Banjaluka

doc. dr Dragoja Radanović specijalista za agrotehniku ljekovitog bilja

Institut za proučavanje ljekovitog bilja ”Dr Josif Pančić” Beograd, SCG

Željko Lakić, dipl. ing specijalista za agrotehniku krmnog bilja

Zavod za krmno i ljekovito bilje, Poljoprivredni institut - Banjaluka

Tabela 16. Mjeseci u godini January Januar Siječanj February Februar Veljača March Mart Ožujak April April Travanj May Maj Svibanj June Juni Lipanj July Juli Srpanj August Avgust Kolovoz September Septembar Rujan October Oktobar Listopad November Novembar Studeni December Decembar Prosinac week sedmica tjedan

15

Tipovi iskorištavanja zemljišta

17

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta OZIME ŽITARICE

Triticum vulgare, Hordeum sativum… Karakter proizvodnje nisko mehanizovana Krajnji proizvod zrno za mlinsko-pekarsku industriju ili za ishranu stoke Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 4-7 t/ha; prosječan prinos 2,5-3 t/ha; zavisi od vrste; uglavnom se proizvodi za vlastite potrebe; u jednoj godini se proizvede za dvije zbog situacije na tržištu i cijene; višak je namjenjen za mlinsku industriju (brašno)

Uloženi kapital oko 700 KM/ha sa uslugama mehanizacije Udio ručnog rada srednji, ali se ne uključuje rad domaćinstva

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni Osnovna obrada jedno oranje 15-25 cm; mehanizovano ili korištenjem zaprege Đubrenje osnovno đubrenje; najčešće 200-300 kg/ha NPK 15:15:15 po oranju; u nekim

područjima se izostavlja Dopunska obrada jedno ili dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve prva polovina septembra-kraj oktobra Sorte domaće plus introdukovane sa područja bivše YU; jednim dijelom se koristi i

nedeklarisano sjeme (tzv. sa tavana) Način sjetve mehanizovano sijačicama; razmak 12-15 cm; dubina 3-5 cm; zavisi od vrste;

ručna sjetva (omaške), a zatim zabrnavanje sjemena Količina sjemena uglavnom se ne poštuje; svaka vrsta i sorta ima svoju normu;

180-280 kg/ha za mehanizovanu sjetvu; 220-330 kg/ha za ručnu sjetvu; zavisi od biljne vrste

Prihrana 100-200 kg/ha KAN-a u fazi bokorenja (februar-mart); 100-150 kg/ha KAN-a u fazi vlatanja (april)

Zaštita od korova translokacioni hormonski herbicidi od faze bokorenja do faze vlatanja; aktivne supstance: 2,4-D, MCCP, MCPA (Monosan herbi 1,5 l/ha, Monosan combi super 4 l/h); zaštita se po fazama vrši mehanizovano ili ručno sa leđnim prskalicama

Zaštita od bolesti kod nas se ne sprovodi ili sporadično u zavisnosti od intenziteta pojave bolesti Zaštita od štetočina Od glodara u njivi: mamci u aktivne rupe; zavisi od pojave; obično u periodu

februar-mart Od insekata: Lema melanopa-žitna pijavica Insekticidi: Talstar 10EC 0,15 l/ha, Karate 2,5EC 0,2-0,3 l/ha

Žetva kombajniranjem u najvećem broju slučajeva ili dvofazno: ručna žetva ili samovez plus vršidba

Čuvanje ambari, tavani i mlinovi za vlastite potrebe Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Tržište nije neophodno. Tradicionalni način proizvodnje se održava i razvija najčešće međusobnom razmjenom iskustava, rjeđe korištenjem savjeta instituta i fakulteta, a u novije vrijeme i savjetodavne službe.

Veličina parcela najčešće do 1 ha Prihod oko 750 KM/ha

Klimatski zahtjevi i klase pogodnosti

Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Nisko mehanizovana proizvodnja

Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti < 200 N

201-350 S3 350-450 S1 450-500 S3

> 500 N

18

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta JARE ŽITARICE Karakter proizvodnje nisko mehanizovana proizvodnja bez navodnjavanja Krajnji proizvod zrno za stočnu hranu Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 5,5-10 t/ha; prosječan prinos 3-4 t/ha; zavisi od biljne vrste; uglavnom se proizvodi za vlastite potrebe: za ishranu stoke, manji dio za ljudsku ishranu

Uloženi kapital niska ulaganja, 700-800 KM/ha sa uslugama mehanizacije Udio ručnog rada srednji, ali se ne uključuje rad domaćinstva

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni Đubrenje 20-35 t/ha stajnjaka; NPK najčešće izostavlja Osnovna obrada oranje 25 cm mehanizovano; 15-20 cm korištenjem zaprege Dopunska obrada jedno ili dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve februar-sredina maja Sorte domaće plus introdukovane sa područja bivše YU Količina sjemena 18-22 kg/ha kukuruz; 180-220 kg/ha zob Način sjetve mehanizovano najčešće mehaničkim sijačicama na razmak 70x22 do 28 cm;

dubina 4-5 cm (kukuruz); ručno (omaške)-zob Startno đubrenje oko 200-300 kg/ha NPK 15:15:15 zajedno sa sjetvom u sijačicu Zaštita od korova zavisi od biljne vrste;

npr. za kukuruz poslije sjetve do faze dva lista kukuruza: Atrazin 3-4 l/ha+Lasso 3-4 l/ha, Guardian 1-2 l/ha+Monosan 1-2 l/ha; zaštita se vrši mehanizovano ili ručno sa leđnim prskalicama; u fazi vegetacije mehaničko uništavanje-kultiviranje ili okopavanje 2x

Prihrana zavisi od biljne vrste; npr. za zob: 200 kg/ha KAN-a (april-maj); za kukuruz: 200 kg/ha KAN-a zajedno sa kultivacijom u fazi razvoja 7-9 listova

Zaštita od bolesti kod nas se ne sprovodi Zaštita od štetočina kod nas se ne sprovodi; uglavnom se koristi sredstvo za tretiranje sjemena

Mesurol-FS-500 za odbijanje ptica Kod usjeva zobi: Lema melanopa-žitna pijavica Insekticidi: Talstar 10EC 0,15 l/ha, Karate 2,5EC 0,2-0,3 l/ha, Decis EC 2,5- 0,3 l/ha

Žetva, berba kombajniranjem u najvećem broju slučajeva ili dvofazno: ručna žetva ili samovez plus vršidba kukuruz: mehanizovano, jednoredi ili dvoredi berač ili ručna berba

Čuvanje u klipu u koševima; u zrnu na tavanima Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Za ovaj način proizvodnje nije potrebno tržište. Potreban je razvoj savjetodavnih službi kako bi se mogao vršiti transfer znanja od instituta i fakulteta do proizvođača, kao i razvoj stočarstva i tržišta.

Veličina parcela najčešće 0,5-1 ha Prihod 900-1.500 KM/ha


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Nisko mehanizovana proizvodnja


300-400 S3 400-500 S2

500-1.200 S1 1.200-1.600 S2

> 1.600 S3

19

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KUKURUZ

Zea mays Karakter proizvodnje tradicionalna proizvodnja bez navodnjavanja Period vegetacije 120 dana Krajnji proizvod zrno za stočnu hranu Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 10 t/ha; prosječan prinos 4 t/ha; uglavnom se proizvodi za vlastite potrebe: za ishranu stoke, manji dio za ljudsku ishranu

Uloženi kapital niska ulaganja, 800 KM/ha sa uslugama mehanizacije Udio ručnog rada srednji, ali se ne uključuje rad domaćinstva

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni: pšenica-kukuruz; često se sije i u monokulturi Đubrenje 20-35 t/ha stajnjaka; NPK se najčešće izostavlja Osnovna obrada oranje 25 cm mehanizovano; 15-20 cm korištenjem zaprege Dopunska obrada jedno ili dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve 20 april-10 maj Sorte domaće plus introdukovane sa područja bivše YU; najčešće NS, ZP, BC i BL

FAO grupe 300, 400 i 500 Količina sjemena 18-22 kg/ha Način sjetve mehanizovano najčešće mehaničkim sijačicama na razmak 70x22 do 28 cm;

dubina 4-5 cm Startno đubrenje oko 200-300 kg/ha NPK 15:15:15 zajedno sa sjetvom u sijačicu Zaštita od korova poslije sjetve do faze dva lista kukuruza:

Atrazin 3-4 l/ha+Lasso 3-4 l/ha, Guardian 1-2 l/ha+Monosan 1-2 l/ha; zaštita se vrši mehanizovano ili ručno sa leđnim prskalicama; u fazi vegetacije mehaničko uništavanje-kultiviranje ili okopavanje 2x

Prihrana 200 kg/ha KAN-a zajedno sa kultivacijom u fazi razvoja 7-9 listova Zaštita od bolesti kod nas se ne sprovodi Zaštita od štetočina kod nas se ne sprovodi; uglavnom se koristi sredstvo za tretiranje sjemena

Mesurol-FS-500 za odbijanje ptica Berba mehanizovano, jednoredi ili dvoredi berač ili ručna berba Čuvanje u klipu u koševima; u zrnu na tavanima Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Za ovaj način proizvodnje nije potrebno tržište. Potreban je razvoj savjetodavnih službi kako bi se mogao vršiti transfer znanja od instituta i fakulteta do proizvođača.

Veličina parcela najčešće 0,5-1 ha Prihod oko 1.500 KM/ha

20

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KUKURUZ

Zea mays Karakter proizvodnje mehanizovana proizvodnja bez navodnjavanja Period vegetacije 135 dana Krajnji proizvod zrno za stočnu hranu Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 12 t/ha; prosječan prinos 8 t/ha; uglavnom se proizvodi za vlastite potrebe: za ishranu stoke; višak za tržište

Uloženi kapital 550 KM/ha sa korištenjem vlastite mehanizacije čija cijena koštanja nije uračunata u uslužni kapital

Udio ručnog rada nizak, ali se ne uključuje rad domaćinstva TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Plodored dvopoljni: uglavnom je pretkultura pšenica, ponekad soja; često se sije i u monokulturi

Đubrenje 35 t/ha stajnjaka ili 300 kg/ha NPK 7:20:30 Osnovna obrada jesenje oranje 25 cm Đubrenje u proljeće; 200 kg/ha NPK 15:15:15 Dopunska obrada tanjiranje; drljanje Đubrenje UREA 150-200 kg/ha; drljanje Optimalno vrijeme sjetve 20 april-10 maj Sorte domaće plus introdukovane sa područja bivše YU; najčešće NS, ZP, BC i BL

FAO grupe 400, 500 i 600 Količina sjemena svaka sorta ima svoju normu koja se uglavnom poštuje i iznosi 18-22 kg/ha Način sjetve mehanizovano pneumatskim sijačicama na razmak 70x22 do 28 cm; dubina 4-5

cm Startno đubrenje oko 150 kg/ha NPK 15:15:15 zajedno sa sjetvom u sijačicu Zaštita od korova poslije sjetve najčešće: Primextra 5-7 l/ha, Trophy 2 l/ha+Atrazin 2 l/ha, Lasso 4

l/ha+Atrazin 2 l/ha; ukoliko ima sirka koristi se najčešće Motivel 1,2 l/ha

Prihrana 200 kg/ha KAN-a zajedno sa kultivacijom u fazi razvoja 7-9 listova Zaštita od bolesti kod nas se ne sprovodi Zaštita od štetočina kod nas se ne sprovodi; uglavnom se koristi sredstvo za tretiranje sjemena

Mesurol-FS-500, za odbijanje ptica Berba mehanizovano, berači komušari, najčešće u klipu Čuvanje u klipu u koševima Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Za ovaj način proizvodnje potrebno je tržište kao i razvoj stočarstva (tov stoke). Također je potrebna savremenija mehanizacija kao i čvršća veza između naučnih institucija, savjetodavne službe i proizvođača.

Veličina parcela najčešće 2-5 ha Prihod oko 3.000 KM/ha, često se računa preko mesa mlijeka i jaja

21


Način proizvodnje Suma padavina u

vegetacionom periodu (mm) Tradicionalna proizvodnja Mehanizovana proizvodnja

Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti < 300 N N

300-400 S3 S3 400-500 S2 S2

500-1.200 S1 S1 1.200-1600 S2 S2

> 1.600 S3 S3


julu (mm) Tradicionalna proizvodnja Mehanizovana proizvodnja


70-120 S3 S3 120-150 S2 S2 150-310 S1 S1 310-400 S2 S2 400-475 S3 S3

> 401 N N

22

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta OZIMA PŠENICA

Triticum vulgare Karakter proizvodnje nisko mehanizovana proizvodnja Period vegetacije 40+120 dana; 45+135 dana Krajnji proizvod zrno za mlinsko-pekarsku industriju Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 6,5-7 t/ha; prosječan prinos 3 t/ha; uglavnom se proizvodi za vlastite potrebe; u jednoj godini se proizvede za dvije zbog situacije na tržištu i cijene; višak je namjenjen za mlinsku industriju (brašno)


TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni: kukuruz-pšenica Osnovna obrada jedno oranje 15-25 cm; mehanizovano ili korištenjem zaprege Đubrenje osnovno đubrenje; najčešće 200-300 kg/ha NPK 15:15:15 po oranju; u nekim

područjima se izostavlja Dopunska obrada jedno ili dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve 5-25 oktobar Sorte domaće plus introdukovane sa područja bivše YU; jednim dijelom se koristi i

nedeklarisano sjeme (tzv. sa tavana) Način sjetve mehanizovano sijačicama; razmak 12-15 cm; dubina 3-5 cm; ručna sjetva

(omaške), a zatim zabrnavanje sjemena Količina sjemena uglavnom se ne poštuje; svaka sorta ima svoju normu;

230-280 kg/ha za mehanizovanu sjetvu; 300-330 kg/ha za ručnu sjetvu Njega usjeva

Prihrana 150 kg/ha KAN-a u fazi bokorenja (februar-mart); 100 kg/ha KAN-a u fazi vlatanja (april)

Zaštita od korova translokacioni hormonski herbicidi od faze bokorenja do faze vlatanja; aktivne supstance: 2,4-D, MCCP, MCPA (Monosan herbi 1,5 l/ha, Monosan combi super 4 l/ha); zaštita se po fazama vrši mehanizovano ili ručno sa leđnim prskalicama

Zaštita od bolesti kod nas se ne sprovodi ili sporadično u zavisnosti od intenziteta pojave bolesti Zaštita od štetočina Od glodara u njivi: mamci u aktivne rupe; zavisi od pojave, obično u periodu

februar-mart Od insekata: Lema melanopa-žitna pijavica Insekticidi: Talstar 10EC 0,15 l/ha, Karate 2,5EC 0,2-0,3 l/ha


Čuvanje ambari, tavani i mlinovi za vlastite potrebe Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Tržište nije neophodno. Tradicionalni način proizvodnje se održava i razvija najčešće međusobnom razmjenom iskustava, rjeđe korištenjem savjeta instituta i fakulteta, a u novije vrijeme i savjetodavne službe.

Veličina parcela najčešće do 1 ha Prihod oko 750 KM/ha

23

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta OZIMA PŠENICA

Triticum vulgare Karakter proizvodnje visoko mehanizovana proizvodnja Period vegetacije 40+120 dana; 45+135 dana Krajnji proizvod zrno za mlinsko-pekarsku industriju Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 7-8 t/ha; prosječan prinos 6 t/ha; sve je namjenjeno za tržište

Uloženi kapital oko 1.250 KM/ha sa uslugama vlastite mehanizacije Udio ručnog rada nizak

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored tropoljni: okopavina (kukuruz)-leguminoza (soja)-pšenica Osnovna obrada jedno oranje 20-25 cm; ako je predusjev višegodišnja leguminoza onda se vrše

dva oranja: 15 cm prvo oranje najkasnije do polovine avgusta, 20-25 cm drugo oranje pred sjetvu

Đubrenje osnovno đubrenje zavisi od plodnosti zemljišta (kontrola plodnosti) i dodaje se onoliko hraniva koliko je biljci potrebno za maksimalni prinos; organska đubriva se obično ne koriste nego se koriste kod đubrenja predusjeva; fosforna i kalijumova đubriva idu u ukupnoj količini u osnovnoj i predsjetvenoj pripremi, kao i jedna polovina azotnih đubriva; druga polovina azotnih đubriva se koristi u prihrani

Dopunska obrada tanjiranje uz korištenje oruđa koji spajaju više operacija u jednu (sjetvospremač) dok se ne postigne željeni efekat - mrvičasta struktura (zavisno od tipa zemljišta)

Optimalno vrijeme sjetve 5-25 oktobar Sorte visoko kvalitetno sortno deklarisano sjeme Način sjetve mehanizovano mehaničkim ili pneumatskim sijačicama; razmak 12-15 cm;

dubina 3-5 cm u zavisnosti od osobina zemljišta Količina sjemena svaka sorta ima svoju normu sjetve;

500-700 klijavih zrna/m2 što treba omogućiti 600-700 klasova/m2; 220-280 kg/ha približna količina sjemena

Njega usjeva U jesen (u zavisnosti od potrebe): odvođenje suvišne vode; valjanje u nedostatku

vlage u površinskom sloju U proljeće (u zavisnosti od potrebe): valjanje radi ublažavanja negativnog efekta golomrazice; razbijanje pokorice (drljanje)

Prihrana vrijeme prihrane, količina i vrsta đubriva određuje se jednom od metoda za određivanje azota u zemljištu i biljnom materijalu; moguće su 1-3 prihrane, zavisno od niza faktora

Zaštita od korova primjena herbicida se vrši na više načina u zavisnosti od niza faktora: I-tretiranje od sjetve do nicanja u jesen: herbicidi za primjenu preko zemljišta: za uskolisne korove: Stomp 330-e 4-6 l/ha, za širokolisne korove: Prazilin-21 8-10 l/ha II-tretiranje u toku vegetacije: herbicidi za folijarno tretiranje korova: za uskolisne korove: Tolurex 50-SC 2,5-3 l/ha (faza tri lista do završetka bokorenja), za širokolisne korove: Monosan combi super 4 l/ha, Lontrel 418C 4-5 l/ha, Grodyl 20-40 g/ha (u fazi od 2 lista do pojave zastavičara)

Zaštita od bolesti Protiv pruzrokavača pepelnice žita: Benfugin alto combi-20 0,4-0,6 kg/ha, Duett 1 l/ha, Impact-C 1 l/ha Protiv prouzrokvača truleži: Punch 40-EC 0,4 l/ha, Folicur BTEC-225 1 l/ha Septoriozna pjegavost I klasa lista: Artea 330EC 0,5 l/ha Siva pjegavost lista i klasa: Artea 330EC 0,5 l/ha Protiv prouzrokovača rđa: Impact C 1 l/ha, Duett 1 l/ha, Folicur BTEC-225 1 l/ha, Tango 0,7 l/ha

24

Zaštita od štetočina Od glodara u njivi: mamci u aktivne rupe; zavisi od pojave, obično u periodu

kasna jesen-rano proljeće (februar-mart) Od insekata: Lema melanopa-žitna pijavica Insekticidi: Talstar 10EC 0,15 l/ha, Karate 2,5EC 0,2-0,3 l/ha, Decis EC 2,5-0,3 l/ha Biljne vaši: Talstar 10EC 0,15 l/ha, Sistemin 40 0,7-1 l/ha

Žetva kombajniranje u fazi pune zrelosti sa vlagom do 14% Čuvanje silosi Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Tržište je neophodno. Tržište nije organizovano. Privatna mlinska preduzeća zasnivaju svoju proizvodnju. Potreban je visok nivo prisutnosti istraživačkih organizacija (instituta, fakulteta), primjena najnovijih dostignuća, postavljanje ogleda i slično, a u novije vrijeme sve je veća prisutnost savjetodavne službe.

Veličina parcela velike parcele, > 2 ha Prihod oko 1.650 KM/ha



vegetacionom periodu (mm) Nisko mehanizovana proizvodnja

Visoko mehanizovana proizvodnja


201-300 S4 S3 301-350 S3 S2 350-450 S1 S1 450-500 S3 S1

> 500 N S2

Način proizvodnje Temperaturne sume

(T>5°C) Nisko mehanizovana proizvodnja


Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti < 2.000 N N

2.001-2.750 S3 S3 2.751-3.500 S2 S2

> 3.501 S1 S1

Način proizvodnje Suma padavina u periodu

vlatanja Nisko mehanizovana proizvodnja



8-12 S4 S4 12-20 S3 S3 20-45 S2 S2

45-120 S1 S1 > 120 S2 S2

25

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta OZIMI JEČAM

Hordeum sativum (vulgare) Karakter proizvodnje tradicionalna proizvodnja Period vegetacije 40+120 dana Krajnji proizvod zrno za ishranu stoke Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 6,5-7 t/ha; prosječan prinos 2,5-3,5 t/ha; glavnom se proizvodi za vlastite potrebe: za ishranu stoke


TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni: najčešće kukuruz-ječam Osnovna obrada jedno oranje 15-25 cm; mehanizovano ili korištenjem zaprege Đubrenje osnovno đubrenje NPK; uglavnom 200-300 kg/ha NPK 15:15:15 po oranju; u

nekim područjima se izostavlja (ekonomski razlozi) Dopunska obrada jedno ili dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve 25 septembar-15 oktobar Sorte introdukovane sa područja bivše YU; jednim dijelom se koristi i nedeklarisano

sjeme (tzv. sa tavana) Količina sjemena uglavnom se ne poštuje; svaka sorta ima svoju normu; 200-240 kg/ha za

mehanizovanu sjetvu; 220-270 kg/ha za ručnu sjetvu Način sjetve mehanizovano žitnim sijačicama; razmak 12-15 cm; dubina 3-5 cm; često se sije

ručno (omaške), a zatim zabrnavanje sjemena Njega usjeva

Prihrana 200 kg/ha KAN-a u fazi bokorenja (februar-mart); 50-100 kg/ha KAN-a u fazi vlatanja (april)

Zaštita od korova translokacioni hormonski herbicidi; jedno prskanje od faze bokorenja do faze vlatanja; aktivne supstance: 2,4-D, MCCP, MCPA …(Monosan herbi 1,5-2,5 l/ha, Monosan combi super 4 l/ha …); zaštita se vrši mehanizovano ili ručno sa leđnim prskalicama


jesen-rano proljeće (februar-mart) Žetva kombajniranjem u najvećem broju slučajeva ili dvofazno: ručna žetva ili

samovez plus vršidba Čuvanje ambari, tavani za vlastite potrebe Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Tržište nije neophodno. Tradicionalni način proizvodnje se održava i razvija najčešće međusobnom razmjenom iskustava. Razvijanje savjetodavne službe je najbolje rješenje.

Veličina parcela najčešće do 0,5, rjeđe 1-2 ha Prihod oko 900 KM/ha

26

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta OZIMI JEČAM

Hordeum sativum (vulgare) Karakter proizvodnje mehanizovana proizvodnja Period vegetacije 40+120 dana Krajnji proizvod zrno za ishranu stoke Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 7-8 t/ha; prosječan prinos 6 t/ha; sve je namjenjeno za tržište

Uloženi kapital 1.300 KM sa uslugama vlastite mehanizacije Udio ručnog rada nizak

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored tropoljni: okopavina (raniji hibridi kukuruza)-leguminoza (soja)-ječam Osnovna obrada jedno oranje 20-25 cm Đubrenje osnovno đubrenje zavisi od plodnosti zemljišta (kontrola plodnosti) i dodaje se

onoliko hraniva koliko je biljci potrebno za maksimalni prinos; organska đubriva se obično ne koriste nego se koriste kod đubrenja predusjeva; fosforna i kalijumova idu u ukupnoj količini u osnovnoj i predsjetvenoj pripremi i jedna polovina azotnih đubriva; druga polovina azotnih đubriva se koristi u prihrani

Dopunska obrada tanjiranje uz korištenje oruđa koji spajaju više operacija u jednu (sjetvospremač) dok se ne postigne željeni efekat - mrvičasta struktura (zavisno od tipa zemljišta)

Optimalno vrijeme sjetve 25 septembar-15 oktobar Sorte visoko kvalitetno sortno deklarisano sjeme Količina sjemena svaka sorta ima svoju normu sjetve;

500-600 klijavih zrna/m2 što treba omogućiti 600-900 klasova/m2; 200-240 kg/ha približna količina sjemena

Način sjetve mehanizovano mehaničkim ili pneumatskim sijačicama; razmak 12-15 cm; dubina 3-5 cm u zavisnosti od osobina zemljišta

Njega usjeva U jesen (u zavisnosti od potrebe): odvođenje suvišne vode; valjanje u nedostatku

vlage u površinskom sloju U proljeće (u zavisnosti od potrebe): valjanje radi ublažavanja negativnog efekta golomrazice; razbijanje pokorice (drljanje)

Prihrana vrijeme prihrane, količina i vrsta đubriva određuje se jednom od metoda za određivanje azota u zemljištu i biljnom materijalu; moguće su 1-2 prihrane, zavisno od niza faktora koje treba izvršiti ranije u proljeće do polovine aprila

Zaštita od korova primjena herbicida se vrši na više načina u zavisnosti od niza faktora: I-tretiranje od sjetve do nicanja u jesen: herbicidi za primjenu preko zemljišta: za uskolisne korove: Stomp 330-e 4-6 l/ha, za širokolisne korove Prazilin 21 8-0 l/ha II-tretiranje u toku vegetacije: herbicidi za folijarno tretiranje korova: za uskolisne korove: Tolurex 50-SC 2,5-3 l/ha (faza tri lista do završetka bokorenja), za širokolisne korove Monosan combi super 4 l/ha, Lontrel 418C 4-5 l/ha, Grodyl 20-40 g/ha (u fazi od dva lista do pojave zastavičara)

Zaštita od bolesti Protiv prouzrokovača pepelnice žita: Benfugin alto combi-20 0,4-0,6 kg/ha, Duett 1 l/ha, Impact-C 1 l/ha Protiv prouzrokvača truleži: Punch 40-EC 0,4 l/ha, Folicur BTEC-225 1 l/ha Pjegavost plojke: Artea 330EC 0,5 l/ha Siva pjegavost lista i klasa: Artea 330EC 0,5 l/ha Protiv prouzrokovača rđa: Impact C 1 l/ha, Duett 1 l/ha, Folicur BTEC-225 1 l/ha, Tango 0,7-l/ha

27

Zaštita od štetočina Od glodara u njivi: mamci u aktivne rupe; u zavisnosti od pojave, obično u

periodu kasna jesen-rano proljeće (februar-mart) Od insekata: Lema melanopa-žitna pijavica Insekticidi: Talstar 10EC 0,15 l/ha, Karate 2,5EC 0,2-0,3 l/ha, Decis EC 2,5-0,3 l/ha Biljne vaši: Talstar 10EC 0,15 l/ha, Sistemin 40 0,7-1 l/ha

Žetva kombajniranje u fazi pune zrelosti sa vlagom do 14% Čuvanje transport u silose Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Neophodno je tržište. Potreban je visok nivo opremljenosti i prisutnosti istraživačkih organizacija (instituta, fakulteta), primjena najnovijih dostignuća, postavljanje ogleda i slično, kao i razvijanje i osposobljavanje savjetodavne službe.

Veličina parcela velike parcele, > 2 ha Prihod oko 1.800 KM/ha





151-200 S4 S3 201-300 S3 S2 301-400 S1 S1 401-500 S3 S1

> 500 N S2




5-10 S4 S4 10-15 S3 S3 15-30 S2 S2 30-95 S1 S1

95-120 S2 S2 > 120 S3 S3

Način proizvodnje

Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Tradicionalna proizvodnja Mehanizovana proizvodnja

Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti < 10 S4 S4

10-20 S3 S3 20-45 S2 S2 45-90 S1 S1 90-120 S2 S2 > 120 S3 S3

28

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta RAŽ

Secale cereale Karakter proizvodnje nisko mehanizovana proizvodnja Period vegetacije 40+120 dana Krajnji proizvod zrno za ishranu ljudi i stoke; kod nas nije široko zastupljena biljna vrsta,

uglavnom u područjima gdje ne može da se uzgaja pšenica; ekstenzivna kultura Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 5,5 t/ha; prosječan prinos 2,5-3 t/ha; uglavnom se proizvodi za vlastite potrebe

Uloženi kapital oko 600 KM/ha sa eksternim korištenjem mehanizacije Udio ručnog rada srednji, ali se ne uključuje rad domaćinstva

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni Osnovna obrada jedno oranje 15-25 cm; mehanizovano ili korištenjem zaprege Đubrenje osnovno đubrenje; uglavnom 200-300 kg/ha NPK 15:15:15 po oranju; u nekim

područjima se izostavlja (ekonomski razlozi) Dopunska obrada jedno ili dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve 10 septembar-1 oktobar Sorte introdukovane sa područja bivše YU; jednim dijelom se koristi i nedeklarisano

sjeme (tzv. sa tavana) Količina sjemena uglavnom se ne poštuje; svaka sorta ima svoju normu;

180-220 kg/ha za mehanizovanu sjetvu; 220-250 kg/ha za ručnu sjetvu Način sjetve mehanizovano sijačicama; razmak 12-15 cm; dubina 2,5-4 cm; ručna sjetva

(omaške), a zatim zabrnavanje sjemena Njega usjeva

Prihrana 150-200 kg/ha KAN-a u fazi bokorenja (februar-mart) Zaštita od korova translokacioni hormonski herbicidi; jedno prskanje od faze bokorenja do faze

vlatanja; aktivne supstance: 2,4-D, MCCP, MCPA (Monosan herbi 1,5 - 2,5 l/ha, Monosan combi super 4 l/ha); zaštita se vrši mehanizovano ili ručno sa leđnim prskalicama




Potrebno je tržište, kao i zahtjevi mlinsko-pekarske industrije.

Veličina parcela najčešće do 0,5 ha, rjeđe do 1 ha Prihod oko 750 KM/ha



vegetacionom periodu (mm) Nisko mehanizovana proizvodnja


151-200 S4 201-300 S3 301-400 S1 401-500 S3

> 500 N

29

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta TRITIKALE

Triticale Karakter proizvodnje nisko mehanizovana proizvodnja Period vegetacije 40+20 dana Krajnji proizvod zrno za ishranu stoke; kod nas nije široko zastupljena biljna vrsta, ali ima

tendenciju rasta uglavnom kao zamjena za stočni ječam, jer se uzgaja na višim nadmorskim visinama (do 600 m) i na siromašnijim i kiselim zemljištima u odnosu na ječam

Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 6 t/ha; prosječan prinos 4 t/ha; uglavnom se proizvodi za vlastite potrebe

Uloženi kapital oko 850 KM/ha sa korištenjem mehanizacije (eksterno) Udio ručnog rada srednji, ali se ne uključuje rad domaćinstva

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni: okopavina-tritikale Osnovna obrada jedno oranje 15-25 cm; mehanizovano ili korištenjem zaprege Đubrenje osnovno đubrenje; uglavnom 200-300 kg/ha NPK 15:15:15 po oranju; u nekim

područjima se izostavlja (ekonomski razlozi) Dopunska obrada jedno ili dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve 1-20 oktobar Sorte introdukovane sa područja bivše YU; vodeća sorta KG-20 Količina sjemena 250-280 kg/ha za mehanizovanu sjetvu; 270- 300 kg/ha za ručnu sjetvu Način sjetve mehanizovano sijačicama; razmak 12-15 cm; dubina 3-5 cm; ručna sjetva

(omaške), a zatim zabrnavanje sjemena Njega usjeva

Prihrana 150-200 kg/ha KAN-a u fazi bokorenja (februar-mart) Zaštita od korova translokacioni hormonski herbicidi; jedno prskanje od faze bokorenja do faze

vlatanja; aktivne supstance: 2,4-D, MCCP, MCPA (Monosan herbi 1,5 - 2,5 l/ha, Monosan combi super 4 l/ha); zaštita se vrši mehanizovano ili ručno sa leđnim prskalicama




Treba upoznati proizvođača sa novim vrstama uz postavljanje demonstracionih ogleda. Neophodna je edukacija proizvođača, razmjena iskustava, kao i razvoj savjetodavne službe.

Veličina parcela najčešće do 0,5, rjeđe do 1 ha Prihod oko 1.050 KM/ha


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Nisko mehanizovana

proizvodnja Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti

< 150 N 151-200 S4 201-300 S3 301-400 S1 401-500 S3

> 500 N

30

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta ZOB

Avena sativa Karakter proizvodnje nisko mehanizovana proizvodnja Period vegetacije 120-135 dana Krajnji proizvod zrno za ishranu stoke (konja) Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

srednji kvalitet; max. prinos 5,5 t/ha; prosječan prinos 3 t/ha; uglavnom se proizvodi za vlastite potrebe

Uloženi kapital 700 KM sa korištenjem mehanizacije (eksterno) Udio ručnog rada srednji, ali se ne uključuje rad domaćinstva

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni: okopavina-zob Osnovna obrada zimsko (jesenje) oranje 25-30 cm; mehanizovano ili korištenjem zaprege Đubrenje osnovno đubrenje; uglavnom 200-300 kg/ha NPK 15:15:15 po oranju u proljeće;

u nekim područjima se izostavlja (ekonomski razlozi) Dopunska obrada tanjiranje gdje je neophodno; obično samo drljanje Optimalno vrijeme sjetve u februaru, čim uslovi dozvoljavaju ulazak u njivu (od 10-tog u nižim

predjelima, a u višim do kraja marta) Sorte introdukovane sa područja bivše YU; vodeće sorte: Rajac i Slavuj Količina sjemena 180-220 kg/ha za ručnu sjetvu; 150-180 kg/ha za mehanizovanu sjetvu Način sjetve uglavnom ručna sjetva (omaške), a zatim zabrnavanje sjemena; mehanizovano

sijačicama; razmak 12-15 cm; dubina 2-3 cm Njega usjeva

Prihrana oko 200 kg/ha KAN u fazi bokorenja (kraj aprila-sredina maja) Zaštita od korova translokacioni hormonski herbicidi; jedno prskanje od faze bokorenja do faze

vlatanja: Lontrel 418C 3,0-4,0 l/ha, Starane-250 0,4-0,8 l/ha; zaštita se vrši mehanizovano ili ručno sa leđnim prskalicama

Zaštita od bolesti kod nas se ne sprovodi ili sporadično u zavisnosti od intenziteta pojave bolesti Zaštita od štetočina Od insekata: Lema melanopa-žitna pijavica

Insekticidi: Talstar 10EC 0,15 l/ha, Karate 2,5EC 0,2-0,3 l/ha, Decis EC 2,5-0,3 l/ha


Čuvanje ambari, tavani za vlastite potrebe Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potreban razvoj stočarstva i tržišta.

Veličina parcela najčešće do 0,5, rjeđe do 1 ha Prihod oko 930 KM/ha


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Nisko mehanizovana

proizvodnja Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti

< 8 N 8-12 S3

12-20 S2 20-120 S1 120-200 S3

> 200 S4

31

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta SOJA

Glycine hispida Karakter proizvodnje mehanizovana proizvodnja bez navodnjavanja Period vegetacije 115 dana Krajnji proizvod zrno za proizvodnju stočne hrane Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; max. prinos 3,5 t/ha; prosječan prinos 2,5 t/ha; isključivo se vlastitu proizvodnju: za spravljanje smjesa za ishranu stoke

Uložen kapital 800-1.000 KM/ha uz korištenje uslužne mehanizacije Udio ručnog rada mali

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored treba obezbijediti takav plodored da soja ne dođe na istu parcelu najmanje četiri

godine; u praksi je to obično tropoljni ogled: pšenica-kukuruz-soja Osnovna obrada jesenje oranje 25-30 cm; rjeđe proljetno Đubrenje po brazdi 600 kg/ha NPK 15:15:15 Dopunska obrada u proljeće: jedno tanjiranje; drljanje-teška brnača ili sjetvospremač; što manji

broj operacija zbog čuvanja vlage Optimalno vrijeme sjetve 10-30 april tj. kada se sloj zemljišta do 10 cm zagrije na 10-12oC Sorte domaće: Sonja, Milica, Marina i Sana; introdukovane sa prostora bivše YU

najčešće Srbije: Afrodita, Bačka, Bojana Inokulacija sjemena (bakterizacija)

soj Rhizobium japonicum spp. u količini 100 g/100 kg sjemena

Količina sjemena 90-120 kg/ha što zavisi od % klijavosti Način sjetva mehanizovano pneumatskim sijačicama; dubina 3-5 cm; razmak između redova

najčešće 50 cm; razmak u redu 2,5-3,5 cm; sklop 550.000 biljaka/ha Njega usjeva

Prihrana juni; 100-150 kg/ha KAN-a Kultivacija mehanizovano kultivatorima u fazi 2-4 troliske zbog razbijanja pokorice i

stvaranja povoljnijeg vodno- vazdušnog režima Zaštita od korova najčešće prije sjetve: Sencor 0,5 kg/ha plus poslije sjetve; prije nicanja: Sencor

300g/ha+Dual 500 2l/ha (korekciono u fazi 2-3 troliske); ako ima višegodišnjih travnih korova 2-2,5 l/ha Focus ultra; ako ima širokolisnih korova 1 l/ha Flex, 1,5 l/ha Galaxi

Zaštita od bolesti i štetočina

kod nas se ne sprovodi; postojeće sorte su tolerantne na bolesti i štetočine

Žetva žitnim kombajnima; obično krajem septembra i početkom oktobra u fazi pune zrelosti sa 14-16% vlage

Čuvanje ako je zrno vlažnije potrebno je dosušivanje i svođenje na ispod 13% vlage Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Zahtjev tržišta nije neophodan. Proizvodi se za vlastite potrebe. Neophodna je veća edukacije proizvođača, a trenutno je u tom segmentu najorganizovaniji Poljoprivredni Institut u Banjaluci. Također, postoje fakulteti, poljoprivredni zavodi, dijelovi velikih državnih preduzeća, a u novije vrijeme savjetodavna služba kojoj je potrebna edukacija iz ove oblasti kako bi se u saradnji sa institutima i fakultetima na terenu postavljali agrotehnički i sortni ogledi. Najveći problemi se javljaju kod čuvanja soje, pa su potrebne indirektne sušare gdje temperatura zraka ne smije da pređe 42oC. Ove sušare se mogu koristiti za sve uljane kulture.

Veličina parcela najčešće 0,5-1 ha Prihod oko 1.500 KM/ha; sa prinosom od 2 t/ha pokrivaju se troškovi, ostalo je dobit i

ostvaruje se kroz tov stoke

32

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta SOJA

Glycine hispida Karakter proizvodnje visoko mehanizovana proizvodnja bez navodnjavanja Period vegetacije 115 dana Krajnji proizvod zrno za proizvodnju stočne hrane Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; max. prinos 3,5 t/ha; prosječan prinos 2,5 t/ha; najvećim dijelom za tržište ili spravljanje smjesa za ishranu stoke

Uloženi kapital oko 900 KM/ha uz korištenje vlastite mehanizacije Udio ručnog rada mali

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored treba obezbijediti takav plodored da soja ne dođe na istu parcelu najmanje četiri

godine; u praksi je to obično tropoljni ogled: pšenica-kukuruz-soja Osnovna obrada jesenje oranje 25-30 cm; rjeđe proljetno Đubrenje po brazdi 600 kg/ha NPK 15:15:15 Dopunska obrada u proljeće: jedno tanjiranje; drljanje-teška brnača ili sjetvospremač; što manji

broj operacija zbog čuvanja vlage Optimalno vrijeme sjetve 10-30 april tj. kada se sloj zemljišta do 10 cm zagrije na 10-12oC Sorte domaće: Sonja, Milica, Marina i Sana; introdukovane sa prostora bivše YU

najčešće Srbije :Afrodita, Bačka, Bojana… Inokulacija sjemena (bakterizacija)

soj Rhizobium japonicum spp. u količini 100 g/100 kg sjemena

Količina sjemena 90-120 kg/ha što zavisi od % klijavosti Način sjetve mehanizovano pneumatskim sijačicama na dubinu

3-5 cm; razmak između redova najčešće 50 cm; razmak u redu 2,5- 3,5 cm; sklop 550.000 biljaka/ha

Njega usjeva Prihrana juni; 100-150 kg/ha KAN-a Kultivacija mehanizovano kultivatorima u fazi 2-4 troliske zbog razbijanja pokorice i

stvaranja povoljnijeg vodno-vazdušnog režima Zaštita od korova najčešće prije sjetve: Sencor 0,5 kg/ha, kao i poslije sjetve; prije nicanja Sencor

300g/ha+Dual 500 2l/ha (korekciono u fazi 2-3 troliske); ako ima višegodišnjih travnih korova 2-2,5 l/ha Focus ultra; ako ima širokolisnih korova 1 l/ha Flex, 1,5 l/ha Galaxi

Zaštita od bolesti i štetočina

kod nas se ne sprovodi; postojeće sorte su tolerantne na bolesti i štetočine

Žetva žitnim kombajnima obično krajem septembra i početkom oktobra mjeseca u fazi pune zrelosti sa 14-16% vlage

Čuvanje ako je zrno vlažnije potrebno je dosušivanje i svođenje na ispod 13% vlage Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Zahtjev tržišta je neophodan. Potrebna je organizovana proizvodnja radi pravilnije prerade: termičke obrade-ekstrudiranje. Neophodna je veća edukacije proizvođača, a trenutno je u tom segmentu najorganizovaniji Poljoprivredni Institut u Banjaluci. Također, postoje fakulteti, poljoprivredni zavodi, dijelovi velikih državnih preduzeća, a u novije vrijeme savjetodavna služba kojoj je potrebna edukacija iz ove oblasti kako bi se u saradnji sa institutima i fakultetima na terenu postavljali agrotehnički i sortni ogledi. Najveći problemi se javljaju kod čuvanja soje, pa su potrebne indirektne sušare gdje temperatura zraka ne smije da pređe 42oC. Ove sušare se mogu koristiti za sve uljane kulture.

Veličina parcela veliki kompleksi, > 5 ha Prihod oko 1.500 KM/ha

33


Način proizvodnje Suma padavina u prvom mjesecu vegetacije (mm) Mehanizovana proizvodnja Visoko mehanizovana

proizvodnja Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti

< 50 N N 50-60 S3 S3

60-275 S1 S1 275-400 S2 S2 400-475 S3 S3

> 475 N N

Način proizvodnje Suma padavina u trećem mjesecu vegetacije (mm) Mehanizovana proizvodnja Visoko mehanizovana

proizvodnja Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti

< 50 N N 50-80 S3 S3 80-115 S2 S2

115-140 S1 S1 140-270 S1 S1 270-400 S2 S2

> 400 S3 S3

34

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta ULJANA REPICA

Brassica napus oleifera annum Karakter proizvodnje mehanizovana proizvodnja bez navodnjavanja Period vegetacije 60-80+90 dana Krajnji proizvod zrno za proizvodnju ulja; sačma za stočnu hranu Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

vrlo dobar kvalitet; max. prinos 3 t/ha; prosječan prinos 2,5 t/ha; isključivo se proizvodi za tržište (za uljare)

Uloženi kapital 700-900 KM/ha sa korištenjem vlastite mehanizacije Udio ručnog rada mali

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored treba obezbijediti takav plodored da uljana repica ne dođe na istu parcelu

najmanje četiri godine; četvoropoljni: soja- kukuruz-pšenica-uljana repica Osnovna obrada ljetno oranje (avgust) Đubrenje 500-600 kg/ha NPK 7:20:30 po brazdi Dopunska obrada jedno do dva tanjiranja; drljanje-teška brnača ili sjetvospremač; što bolja

priprema Inkorporacija herbicida pred sjetvu: traktorskom prskalicom (Župilan 1-2 l/ha) Optimalno vrijeme sjetve 25 avgust-10 septembar Sorte nema domaćih ili introdukovanih sa prostora bivše YU; uglavnom su to sorte i

hibridi introdukovani iz Njemačke: Hibridi: Pronto, Arus; Sorte: Karola, Silvija, Izabela, Rafaela, Ekspres, Vaton

Količina sjemena uglavnom se poštuje, a svaka sorta ima svoju normu; najčešće 5-7 kg/ha za mehanizovanu sjetvu

Način sjetve mehanizovano preciznim sijačicama zbog male količine sjemena koja se sije; dubina sjetve do 2 cm; razmak između redova 25 cm; sklop 800.000-1,200.000 biljka/ha

Dopunska obrada nakon sjetve

valjanje zbog sprečavanja gubljenja vlage i poboljšanje kontakta sjemena i zemljišta

Njega usjeva Prihrana 150 kg/ha KAN-a prva prihrana početkom marta; 150 kg/ha KAN-a druga

prihrana u fazi punog porasta pred cvatnju Zaštita od štetočina poslije nicanja po potrebi; zavisi od napada štetnika i to: Pagusjenica osa

listarica (Atalia clibri) i buhač (Psilodes); Insekticidi: Zolone 1 l/ha, Decis 0,6 l/h

Zaštita od štetočina u fazi početka cvatnje: Sjajnik (jede pupoljke); Insekticidi: Zolone 1 l/ha, Lebaycid 1 l/ha

Zaštita od bolesti u fazi pune cvatnje protiv Sklerocinije: Fungicid npr. Ronilan Žetva kraj juna-početak jula; kombajniranje Otkup isporuka uljarama; čuvanje sa 9% vlage Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Zahtjev tržišta je neophodan. U BiH aktiviranjem fabrike za preradu ulja (BIMAL-Brčko koja je pokrenula proizvodnju 2003 godine) stvaraju se osnovni preduslovi za proizvodnju. S obzirom na cijenu uljane repice na svjetskom tržištu i troškove proizvodnje očekuje se značajna zainteresovanost proizvođača za ovu proizvodnju. Za pokretanje značajnije proizvodnje potrebna je saradnja sa stručnjacima koji tu materiju teoretski i praktično poznaju. Trenutno je u tom segmentu najorganizovaniji Poljoprivredni Institut u Banjaluci. Također, postoje fakulteti, poljoprivredni zavodi, dijelovi velikih državnih preduzeća, a u novije vrijeme i savjetodavna služba kojoj je potrebna edukacija iz ove oblasti kako bi se u saradnji sa institutima i fakultetima na terenu postavljali agrotehnički i sortni ogledi.

Veličina parcela najčešće 1,2-5 ha Prihod oko 1.125 KM/ha

35

Klimatski zahtjevi i klase pogodnosti Način proizvodnje

Suma padavina u periodu nicanja (mm) Mehanizovana proizvodnja


10-20 S3 20-30 S2

30-120 S1 120-200 S3

> 200 S4

36

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta SUNCOKRET

Helianthus annuus Karakter proizvodnje mehanizovana proizvodnja bez navodnjavanja Period vegetacije 105-130 dana Krajnji proizvod zrno za proizvodnju ulja; sačma za stočnu hranu Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

vrlo dobar kvalitet; max. prinos 4 t/ha; prosječan prinos 2,5 t/ha; isključivo se proizvodi za tržište (za uljare)

Uloženi kapital oko 1.000 sa korištenjem vlastite mehanizacije Udio ručnog rada mali

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored treba obezbijediti takav plodored da suncokret ne dođe na istu parcelu najmanje

pet godine; četvoropoljni: soja- pšenica-kukuruz-uljana repica; u našim uslovima se mijenjaju parcele

Osnovna obrada jesenje oranje 25-30 cm Đubrenje 700-800 kg/ha NPK 7:20:30, 120-180 kg/ha N, 50-70 kg/ha P2O5, 225-360

kg/ha K2O Dopunska obrada jedno tanjiranje; drljanje-teška brnača ili sjetvospremač; što manji broj operacija

zbog čuvanja vlage Optimalno vrijeme sjetve 10-30 april Sorte nema domaćih; uglavnom introdukovane sa prostora bivše YU: NS-H-111, NS-

H-45, NS-H-43, NS-H-17, Veljo, Bačvanin Količina sjemena 4-5 kg/ha Način sjetve mehanizovano pneumatske sijačice; dubina sjetve 4-5 cm; razmak u redu 35 cm;

razmak između redova 70 cm; sklop 50.000 biljaka/ha Njega usjeva

Prihrana oko 200 kg/ha KAN-a sa kultivacijom Zaštita od korova poslije sjetve, a prije nicanja: Galolin combi oko 8 l/ha Zaštita od bolesti i štetočina

kod nas se ne sprovodi

Žetva žitnim kombajnima početkom oktobra sa 16% vlage; problem je vlaga zrna što zavisi i od vremenskih prilika

Otkup isporuka uljarama; čuvanje sa 9% vlage Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Zahtjev tržišta je neophodan. U BiH aktiviranjem fabrike za preradu ulja (BIMAL-Brčko koja je pokrenula proizvodnju 2003 godine) stvaraju se osnovni preduslovi za proizvodnju. S obzirom na cijenu uljane repice na svjetskom tržištu i troškove proizvodnje očekuje se značajna zainteresovanost proizvođača za ovu proizvodnju. Za pokretanje značajnije proizvodnje potrebna je saradnja sa stručnjacima koji tu materiju teoretski i praktično poznaju. Trenutno je u tom segmentu najorganizovaniji Poljoprivredni Institut u Banjaluci. Također, postoje fakulteti, poljoprivredni zavodi, dijelovi velikih državnih preduzeća, a u novije vrijeme i savjetodavna služba kojoj je potrebna edukacija iz ove oblasti kako bi se u saradnji sa institutima i fakultetima na terenu postavljali agrotehnički i sortni ogledi.

Veličina parcela najčešće 1-2 ha; rijeđe do 5 ha; što su parcele veće to je proizvodnja rentabilnija, jer ptice nekad odnesu i do 10% prinosa (grlice)

Prihod oko 1.700 KM/ha; sa 2 t/ha pokrivaju se troškovi proizvodnje

37



vegetacionom periodu (mm) Mehanizovana proizvodnja


251-300 S3 301-400 S2 401-900 S1

901-1300 S2 > 1301 S3


I mjesecu vegetacionog perioda (mm) Mehanizovana proizvodnja

Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti < 60 S3

61-215 S1 > 215 S3


II mjesecu vegetacionog perioda (mm) Mehanizovana proizvodnja


71-85 S3 85-125 S2 125-230 S1

> 230 S2

38

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta RANI KROMPIR

Solanum tuberosum Karakter proizvodnje nisko mehanizovana proizvodnja bez navodnjavanja Period vegetacije do 70 dana Krajnji proizvod krtola za ishranu ljudi Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; max. prinos 30 t/ha; prosječan prinos 20 t/ha; uglavnom se proizvodi za tržište; za svježu potrošnju

Uloženi kapital manja ulaganja; bez kredita oko 4.000 KM/ha sa korištenjem usluga mehanizacije

Udio ručnog rada srednji, ne uključuje se rad domaćinstva; najviše za sakupljanje krompira 120-150 sati/ha

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni: strna žita-krompir; najčešće se zasniva nakon travno-djetelinskih

smjesa Đubrenje u jesen; 30-40 t/ha stajnjaka Osnovna obrada mehanizovano; 25-30 cm jesenje oranje Đubrenje 400 kg/ha NPK 15:15:15 Dopunska obrada tanjiranje 2x Optimalno vrijeme sjetve 15-30 mart Sorte introdukovane iz Holandije: Jerla, Ostara Količina sjemena 2,5-3 t/ha Način sjetve polumehanizovan; poluautomatska sadilica sa poslugom (ručno ulaganje

sjemena); razmak u redu 25-30 cm; razmak između redova 70 cm Njega usjeva

Zaštita od korova poslije sjetve, a prije nicanja: Prometrin 2 kg/ha+Lasso 2 kg/ha; mehanizovano traktorskim prskalicama

Prihrana 20-25 dana nakon nicanja u fazi formiranja gomolja 200-300 kg/ha UREA; mehanizovana sa kultivatorom; istovremeno se vrši i zagrtanje krompira

Zaštita od korova u zavisnosti od stanja korova moguće je još jedno korektivno prskanje; Sencor 0,5-0,7 kg/ha se ne smije koristiti kod sorte Jerla

Zaštita od štetočina protiv krompirove zlatice najčešće u junu mjesecu; Insekticidi sa najkraćom karencom: Karate do 1 l/ha

Zaštita od bolesti preventivno tretiranje protiv plamenjače (u zavisnosti od vremenskih uslova): Ditan 2-3 kg/ha, Mankozeb 2-3 kg/ha

Vađenje kraj juna-početak jula; mehanizovano vadilicama; skupljanje ručno; plasiranje na tržište

Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Neophodno je tržište. Kod nas tržište nije organizovano. Potrebna je veća saradnja sa institutima, fakultetima, a u novije vrijeme sa savjetodavnim službama. Znanja se stiču najčešće međusobnom razmjenom iskustava, rjeđe korištenje savjeta, najčešće iz oblasti zaštite od bolesti i štetočina.

Veličina parcela najčešće 1-2 ha Prihod oko 8.000 KM /ha

39

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KASNI KROMPIR

Solanum tuberosum Karakter proizvodnje mehanizovana proizvodnja sa navodnjavanjem Period vegetacije do 150 dana Krajnji proizvod krtola za ishranu ljudi Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; max. prinos 50 t/ha; prosječan prinos 40 t/ha; uglavnom se proizvodi za tržište

Uloženi kapital veća ulaganja; moguće i kreditiranje zbog sistema za navodnjavanje i nabavke mehanizacije; ulaganja oko 8.000 KM/ha sa uslugama mehanizacije

Udio ručnog rada srednji, ne uključuje se rad domaćinstva; najviše za sakupljanje povađenog krompira 120-150 sati/ha; skladištenje; kalibriranje;

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored dvopoljni: strna žita-krompir; najčešće poslije djeteline Đubrenje u jesen; 40 t/ha stajnjaka Osnovna obrada 25-30 cm jesenje oranje; mehanizovano Đubrenje 800-1.000 kg/ha NPK 8:16:24 Dopunska obrada tanjiranje 2x Optimalno vrijeme sjetve 1-20 april Sorte introdukovane iz Holandije; najčešće crvene sorte: Dezire, Kondor… Količina sjemena 2,5-3 t/ha u zavisnosti od krupnoće sjemenskog materijala Naklijavanje sjemena 15 dana prije sadnje; toplije prostorije za naklijavanje dok klica ne bude oko 0,5

cm; zatim se vrši tretiranje sjemena protiv zemljišnih štetočina i bolesti Prestiž 100 ml/100kg

Način sjetve polumehanizovan; poluautomatska sadilica sa poslugom (ručno ulaganje) ili automatske sadilice; razmak u redu 25-30 cm; razmak između redova 70 cm

Njega usjeva Zaštita od korova poslije sjetve, a prije nicanja: Prometrin 2 kg/ha+Lasso 2kg/ha…; mehanizovano

sa traktorskim prskalicama Prihrana pred zatvaranje redova; pred cvjetanje; mehanizovana sa kultivatorom; 400-500

kg/ha UREA; istovremeno se vrši i zagrtanje Navodnjavanje zavisno od vremenskih uslova; najpotrebnije u fazi cvjetanja Zaštita od korova u zavisnosti od stanja korovske vegetacije moguće je korektivno prskanje:

Sencor 0,5-0,7 kg/ha, Focus ultra 2-3 l/ha, Fusilade 2-3 l/ha, Basagran 2-3 l/ha-mogu se koristiti samo jednom u toku vegetacije

Zaštita od štetočina protiv krompirove zlatice (zavisno od intenziteta pojave) najčešće 2-3 prskanja u toku vegetacije; Insekticidi sa najkraćom karencom: Karate 1 l/ha

Zaštita od bolesti najčešće se koristi preventivno tretiranje protiv plamenjača i to u zavisnosti od vremenskih uslova: Ditan 2-3 kg/ha, Rodomil 2-3 kg/ha…

Vađenje kraj septembra, najčešće od 20 septembra; vađenje je mehanizovano; skupljanje ručno

Čuvanje skladištenje; optimalna temp. do 4oC; u proljeće: prebiranje, odstranjivanje trulih krtola…; pakovanje u mrežaste vreće 5-10-20 kg zavisno od potražnje


Neophodno je tržište. Kod nas tržište nije organizovano. Potrebna je stimulacija od strane Vlade, edukacija, poljski ogledi, sortni ogledi, agrotehnika, korištenje savjeta stručnjaka, instituta, fakulteta, a u novije vrijeme i savjetodavne službe.

Veličina parcela najčešće do 5, rjeđe do 10 ha Prihod oko 15.000 KM/ha

40


Trajanje vegetacionog perioda (dana) Mehanizovana proizvodnja

(kasni krompir)

Nisko mehanizovana proizvodnja

(rani krompir) Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti

< 180 N N 181-210 N S4 211-240 S3 S2

> 240 S1 S1

Način proizvodnje Suma padavina u II mjesecu vegetacionog perioda

(mm) Mehanizovana proizvodnja

(kasni krompir)


(rani krompir) Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti

< 50 N N 51-65 S3 S3 66-80 S2 S1

80-100 S1 S2 > 100 S2 S3

41

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta LUCERKA

Medicago sativa Karakter proizvodnje nisko mehanizovana proizvodnja Period vegetacije mart-oktobar Krajnji proizvod sijeno; period korištenja: 5 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 100 t/ha zelene mase, 20 t/ha sijena; prosječan prinos 50-60 t/ha zelene mase, 10-12 t/ha sijena; namjenjeno uglavnom za vlastite potrebe

Uloženi kapital srednja ulaganja Udio ručnog rada visok; 36,5 sati/ha za sijeno-suvo rataranje

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored okopavine sa osvrtom na primjenu herbicida; primjena atrazina u kukuruzu koji

prethodi zasnivanju smjese dovodi do uništavanja djetelina u smjesi Osnovno đubrenje 30-40 t/ha stajnjaka; najčešće ručno rasturanje na manjim parcelama; na većim

parcelama rasipačima za stajnjak Osnovna obrada oranje do 30 cm mehanizovano; 15-20 cm zapregom Đubrenje 400-500 kg/ha NPK 15:15:15, 350 kg NPK 7:20 30, najčešće ručno ili rasipačem Dopunska obrada tanjiranje; drljanje Optimalno vrijeme sjetve najčešće 15 mart-15 april; rjeđe kraj avgusta-početak septembra Način sjetve najčešće ručno (omaške); rjeđe sijačicama Količina sjemena 30-40 kg/ha za ručnu sjetvu; 18-20 kg/ha za mehanizovanu sjetvu; razmak

između redova 12,5 cm Obrada nakon sjetve drljanje lakom drljačom; valjanje

Košenje u godini zasnivanja I otkos sredina juna (oko 45 dana od nicanja) II otkos nakon 30 dana u zavisnosti od vremenskih prilika III otkos nakon 35 dana u zavisnosti od klimatskih prilika Spremanje sijena nakon svakog otkosa prosušivanje zelene mase na zemlji u otkosima i talasima;

zatim dosušivanje sijena na napravama (brklje, piramide, švedski jahač); osušeno sijeno se sprema u sjenike; u svim operacijama je najveće učešće ljudskog rada

Njega usjeva u godinama eksploatacije Prihrana 40-50 kg/ha N, 150-200 kg/ha KAN-a nakon kretanja vegetacije (mart) Zaštita od štetočina Od glodara (u zavisnosti od pojave): mamci u aktivne rupe; obično februar-mart Zaštita od viline kosice ako se pojavi vilina kosica lokalno se suzbijaju žarišta sa totalnim Herbicidom

Reglon 4 l/ha, Kerb 50 WP 3-4 kg/ha Košenje

I otkos krajem maja i početkom juna kada je iscvjetalo oko 10% biljaka (42-45 dana); visina kosidbe 3 cm

II otkos nakon 26 do 30 dana III otkos nakon 26 do 30 dana IV otkos nakon 35 dana V otkos u zavisnosti od vremenskih prilika; najčešće nakon 35 dana Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potrebna edukacija proizvođača i razvoj stočarstva.

Veličina parcela najčešće 0,5-1, rjeđe do 2 ha Prihod srednji, ostvaruje se kroz vlastiti tov stoke

42

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta LUCERKA

Medicago sativa Karakter proizvodnje mehanizovana proizvodnja Period vegetacije mart-oktobar Krajnji proizvod sijeno; period korištenja: 5 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; prosječan prinos 80-100 t/ha zelene mase, 18-20 t/ha sijena; namjenjeno za tržište ili za vlastite potrebe: za proizvodnju mlijeka i mesa

Uloženi kapital visoka ulaganja Udio ručnog rada nizak


prethodi zasnivanju smjese dovodi do uništavanja djetelina u smjesi Osnovno đubrenje u zavisnosti od rezultata kontrole plodnosti zemljišta; npr. za siromašno

zemljište oko 40-50 t/ha stajnjaka- rasipačima za stajnjak; 700 kg/ha NPK 15:15:15, 500 kg/ha NPK 7:20:30

Osnovna obrada oranje 30-35 cm Dopunska obrada tanjiranje; inkorporacija herbicida 10-15 dana prije sjetve: Bonalan EC 6-7 l/ha;

Beskor E-77 4-6 l/ha; tanjiranje; drljanje Optimalno vrijeme sjetve kraj avgusta-početak septembra Način sjetve žitne ili specijalizovane sijačice Količina sjemena 18-20 kg/ha; razmak između redova 12,5 cm Obrada nakon sjetve drljanje lakom drljačom i valjanje Prihrana 40-50 kg/ha N, 150-200 kg/ha KAN-a nakon kretanja vegetacije (mart)

Košenje visina reza 3 cm I otkos kraj maja-početak juna kada je 10% biljaka iscvjetalo; ako se pojavi vilina

kosica lokalno se suzbijaju žarišta sa totalnim Herbicidom Reglon 4 l/ha, Kerb 50WP 3-4 kg/ha

Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a II otkos nakon 26-30 dana Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a III otkos nakon 26-30 dana Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a IV otkos nakon 35 dana Prihrana 100 kg/ha KAN-a V otkos nakon 35 dana Spremanje sijena nakon svakog otkosa prosušivanje zelene mase na zemlji u otkosima 6-8 sati;

zatim sakupljačem-prevrtačem sakupljanje otkosa u talase u kojima se prosušuju obično 1-2 dana; baliranje rolobalerima ili klasičnim presama; mehanizovani utovar u prikolice; čuvanje u sjenicima


Potreban razvoj stočarstva, kao i korištenje savjeta Zavoda za krmno bilje, instituta, fakulteta, a u novije vrijeme savjetodavne službe uz postavljanje demonstracionih i sortnih ogleda.

Veličina parcela najčešće 1-2, rjeđe do 5 i više ha Prihod visok, ostvaruje se kroz vlastiti tov stoke ili na tržištu sijena

43


Način proizvodnje Trajanje vegetacionog perioda

(dani)

Mehanizovana proizvodnja



71-80 S4 S4 81-100 S3 S3 100-120 S2 S2 121-365 S1 S1

Način proizvodnje

Suma padavina u vegetacionom ciklusu (mm)




401-600 S3 S3 601-800 S2 S2

801-1400 S1 S1 1.401-1.600 S2 S2

> 1.600 S3 S3

Način proizvodnje Srednje temperature u

vegetacionom periodu (T oC)




10-15 S3 S3 15-20 S2 S2 20-28 S1 S1 28-32 S2 S2 32-40 S3 S3 > 40 N N

44

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta TRAVNO - DJETELINSKA SMJESA

(Festuca rubra, Festuca pratensis, Lolium perenne, Dactylis glomerata, Phleum pratense, Trifolium repens)

(Crveni vijuk, Livadski vijuk, Engleski ljuj, Ježevica, Mačiji repak, Bijela djetelina)

Karakter proizvodnje nisko mehanizovana proizvodnja Period vegetacije mart-oktobar Krajnji proizvod sijeno; period korištenja: 4-5 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 70 t/ha zelene mase, 17 t/ha sijena; prosječan prinos 45-50 t/ha zelene mase, 8-10 t/ha sijena; namjenjeno uglavnom za vlastite potrebe

Uloženi kapital srednja ulaganja Udio ručnog rada visok; 36,5 sati/ha za sijeno-suvo rataranje


prethodi zasnivanju smjese dovodi do uništavanja djetelina u smjesi Osnovna obrada oranje do 30 cm; mehanizovano ili zapregom Đubrenje 400-500 kg NPK 15:15:15 Dopunska obrada dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve 15 mart-15 april Način sjetve najčešće ručno (omaške); rjeđe sijačicama Količina sjemena za smjesu 40 kg/ha: Crveni vijuk 9 kg/ha, Livadski vijuk 8 kg/ha, Engleski ljulj

6 kg/ha, Ježevica 4 kg/ha, Mačiji repak 5 kg/ha, Bijela djetelina 8 kg/ha; količina sjemena 25-40 kg/ha zavisi od broja komponenata

Obrada nakon sjetve drljanje lakom drljačom i valjanje Zaštita od korova ranije košenje prvog otkosa; mehanizovano ili ručno

Kosidba I otkos sredinom juna; visina kosidbe 6-8 cm Spremanje sijena na zemlji u otkosima i talasima se prosušuje; zatim dosušuje na napravama

(brklje, piramide, švedski jahač); osušeno sijeno se sprema u sjenike; u svim operacijama je najveće učešće ljudskog rada

II otkos oko 45 dana što zavisi od klimatskih prilika; visina reza kosidbe je 3 cm Spremanje sijena na zemlji u otkosima i talasima se prosušuje; zatim dosušuje na napravama

(brklje, piramide, švedski jahač); osušeno sijeno se sprema u sjenike; u svim operacijama je najveće učešće ljudskog rada; u godini sjetve nije dozvoljena ispaša nakon skidanja drugog otkosa

Njega usjeva u godinama eksploatacije Prihrana oko 150 kg/ha KAN-a nakon kretanja vegetacije (mart); često se primjenjuje 25-

40 t/ha osoke razblažene vodom u omjeru 1:3-1:5 Zaštita od bolesti i štetočina

kod nas se ne sprovodi

Košenje I otkos početkom juna (kada ježevica uđe u fazu vlatanja); visina kosidbe 3 cm Spremanje sijena na zemlji u otkosima i talasima se prosušuje; zatim dosušuje na napravama

(brklje, piramide, švedski jahač); osušeno sijeno se sprema u sjenike; u svim operacijama je najveće učešće ljudskog rada

II otkos nakon 35 dana III otkos u zavisnosti od klimatskih prilika može se koristiti za kosidbu ili za ispašu; u

našim uslovima najčešće se radi o ispaši Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Znanja se stiču najčešće međusobnom razmjenom iskustava, rjeđe korištenjem savjeta Zavoda za krmno bilje, instituta, fakulteta, a u novije vrijeme savjetodavne službe.

Veličina parcela najčešće 0,5-1, rijetko do 2 ha Prihod srednji, ostvaruje se kroz vlastiti tov stoke

45


Način proizvodnje Nisko mehanizovana

proizvodnja Suma padavina u

vegetacionom periodu (mm) Klasa pogodnosti

Raspon vrijednosti < 400 N

401-600 S3 601-800 S2

801-1.400 S1 1.401-1.600 S2

> 1.600 S3

46

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KAMILICA

Matricaria chamomila Karakter proizvodnje konvencionalna proizvodnja Period vegetacije 50+100 dana Krajnji proizvod cvijet za čaj ili za ekstrakciju etarskih ulja; period eksploatacije: 1 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 1.000 kg/ha; prosječan prinos 800-900 kg/ha suhe mase cvijeta; namjenjeno prvenstveno za tržište

Uloženi kapital 1.200-1.300 KM/ha sa korištenjem eksterne mehanizacije i radne snage Udio ručnog rada visok; 200 sati/ha berba

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored obavezno dolazi iza žitarica u plodoredu nakon 4 godine; posebna pažnja se

usmjerava na primjenu herbicida; primjena određenog broja herbicida u žitaricama koji prethodi zasnivanju smjese može dovesti do uništavanja usjeva

Priprema zemljišta prašenje strništa; tanjiranje ili plitko oranje iza žetve predusjeva Đubrenje 150 kg/ha NPK 7:20:30 Osnovna obrada nakon mjesec dana oranje do 30 cm; mehanizovano ili zapregom Đubrenje 150 kg/ha NPK 7:20:30 Dopunska obrada dva tanjiranja; drljanje Optimalno vrijeme sjetve prva polovina-20 septembar Količina sjemena 3 kg/ha istog sjemena; 10-12 kg/ha pulvisa Način sjetve ručno (omaške) Obrada nakon sjetve valjanje Zaštita od korova prema potrebi; prije zatvaranja sklopa (biljka 10-12 cm visine) tretirati Afalon 2

l/ha Zaštita od štetočina zaštita se ne primjenjuje I berba skidanje cvjetnih glavica polovinom maja; ručno sa specijalnim češljevima Sušenje najviše pet sati nakon berbe; potrebno je vršiti sušenje u hladu na promaji u što

tanjem sloju; ne preporučuje se prevrtanje tokom sušenja; u sušarama do 38oC II berba u zavisnosti od vremenskih uslova; oko mjesec dana nakon prve berbe; često se

druga berba ne vrši nego se ostavljaju glavice da sjeme sazri i onda se vrši drljanje radi ponovnog zasijavanja usjeva za sljedeću godinu

Klasiranje cvjetnih glavica nakon sušenja izdvajaju se cvjetne glavice čija dužina peteljke prelazi 2 mm; taj materijal ima naziv pulvis i koristi se za pripremu kupki…; pakovanje prve klase u kartonske kutije i isporuka naručiocu ili se čuva na promaji i suhom mjestu do isporuke


Ne postoji regulisano tržište, kao i zakonski propisi oko proizvodnje i prometa ljekovitog bilja. Proizvodnja je usitnjena. Neophodna je edukacija proizvođača i stimulacija proizvodnje.

Veličina parcela najčešće do 0,5 ha Prihod zavisi od stanja ponude i potražnje na tržištu; visok s obzirom na uložena

sredstva, oko 2.500-3.000 KM/ha

47

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KAMILICA

Matricaria chamomila Karakter proizvodnje biološka proizvodnja Period vegetacije 50+100 dana Krajnji proizvod cvijet za čaj ili za ekstrakciju etarskih ulja; period eksploatacije:

1 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 1.000 kg/ha; prosječan prinos 800-900 kg/ha suhe mase cvijeta; namjenjeno prvenstveno za tržište

Uloženi kapital 1.200 KM/ha sa korištenjem eksterne mehanizacije i radne snage Udio ručnog rada visok; 200 sati/ha berba

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Plodored obavezno dolazi iza žitarica u plodoredu nakon 4 godine Priprema zemljišta prašenje strništa; tanjiranje ili plitko oranje iza žetve predusjeva Osnovna obrada nakon mjesec dana oranje do 30 cm; mehanizovano ili zapregom Dopunska obrada dva tanjiranja; drljanje; valjanje; klijanje je na površini zemljišta Optimalno vrijeme sjetve prva polovina septembra; potrebna vlaga i temperatura iznad 6oC Količina sjemena 3 kg/ha teoretski; 10-12 kg/ha u praksi Način sjetve ručno (omaške) Obrada nakon sjetve valjanje Zaštita od korova mehanički; visok udio ručnog rada; ako se vrši jesenja sjetva manji su problemi

sa korovima I berba skidanje cvjetnih glavica polovinom maja; ručno sa specijalnim čeljevima Sušenje najviše pet sati nakon berbe; potrebno je vršiti sušenje u hladu na promaji u što

tanjem sloju; ne preporučuje se prevrtanje tokom sušenja; u sušarama do 38oC II berba oko mjesec dana nakon prve berbe; često se druga berba ne vrši nego se

ostavljaju glavice da sjeme sazri i onda se vrši drljanje radi ponovnog zasijavanja usjeva za sljedeću godinu

Klasiranje cvjetnih glavica nakon sušenja izdvajaju se cvjetne glavice čija dužina peteljke prelazi 2 mm; taj materijal ima naziv pulvis i koristi se za pripremu kupki…; pakovanje prve klase u jutane vreće i isporuka naručiocu ili se čuva na promaji i suhom mjestu do isporuke


Neophodno je ukrupnjavanje parcela, nabavka mehanizacije prvenstveno za branje cvijeta. Ne postoji regulisano tržište, kao i zakonski propisi oko proizvodnje i prometa ljekovitog bilja. Proizvodnja je usitnjena. Neophodna je edukacija proizvođača i stimulacija proizvodnje.

Veličina parcela najčešće do 0,5 ha Prihod visok s obzirom na uložena sredstva, oko 4.000 KM/ha


Način proizvodnje Suma padavina u periodu nicanja (mm) Biološka proizvodnja Konvencionalna proizvodnja


5-12 S3 S3 12-20 S2 S2

20-150 S1 S1 > 150 S2 S2

48

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KOŠTIČAVO VOĆE

Prunus sp. Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod plod za svježu potrošnju; period eksploatacije: do 25 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; max. prinos 40 t/ha; prosječan prinos 25 t/ha; prinos zavisi od voćne vrste; proizvod isključivo namjenjen tržištu za svježu potrošnju

Uloženi kapital 12.000-15.000 KM/ha u prve tri godine Udio ručnog rada visok; sadnja 50-70 sati/ha; košenje 10 sati/ha; zaštita 56 sati/ha 7 prskanja/dan;

rezidba 80 sati/ha; berba TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće); odabir parcele; uzimanje uzoraka; analiza zemljišta

Đubrenje u zavisnosti od rezultata kontrole plodnosti zemljišta; 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 za srednje plodna zemljišta

Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; razmjeravanje; otvaranje kanala za sadnju Đubrenje 15 kg/rupa stajnjaka+200 g/rupa NPK 15:15:15 Razmak sadnje zavisi od voćne vrste 4x1-4x2 m tj. 1.250-2.500 sadnica/ha Podloga zavisi od voćne vrste Sorte domaće i strane; zavisi od voćne vrste Formiranje uzgojnog oblika

maj-avgust; vitko vreteno; vretenasti grm

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja ( do 3-će godine) Prihrana 150 g/sadnica KAN-a u maju Međuredna obrada tanjiranje do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata) Navodnjavanje po potrebi od momenta sadnje do sredine avgusta Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 7x u toku vegetacije; Fungicidi: Ditan 4 kg/ha, Ronilan 2 kg/ha; Insekticidi: Sistemin 2 lit/ha, Lebajcid 2 l/ha, Apolo 0,5 l/ha

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do kraja vijeka eksploatacije) Đubrenje 15 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar-februar) Rezidba februar-mart; ručno 80 sati/ha; iznošenje grana ručno i mehanizovano Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+5 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila); 100-150 kg/ha KAN-a poslije

cvjetanja, zavisno od zametanja plodova; folijarna prihrana sa pesticidima Zaštita zavisi od voćne vrste; 7x u toku vegetacije: pred cvjetanje, poslije cvjetanja,

sredina maja, kraj maja, sredina juna, kraj juna, po potrebi dodatno prskanje u julu Napomena strogo poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja Međuredna obrada mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus ručno oko stabala ili herbicidom u

rednom prostoru Berba razvučena kraj maja-kraj oktobra; zavisi od voćne vrste Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potreban razvoj stručnih službi, edukacija proizvođača, dobar odabir sorti po vremenu dozrijevanja, obezbjeđivanje uslova za efikasnu prodaju i plasman (potražnja je veća od proizvodnje) kroz izgradnju distributivnih centara (hladnjača, pakirnica, kalibrator i manipulativni prostor). Problemi nastaju od momenta berbe do realizacije proizvoda. Postoji i domaće tržište. Treba educirati osobe za tehnologiju berbe (momenat berbe-tu se griješi, jer veliki % plodova propada), napraviti centar za preuzimanje plodova sa savremenom pakirnicom i ULO (ultra niski sadržaj kiseonika) hladnjačom. Centar treba da bude nečije vlasništvo: zadruga, udruženje ili neki drugi vid organizovanje gdje je jasan titular vlasništva. Neophodno je pakovanje u odgovarajuću ambalažu sa ulošcima, isporuka plodova distributivnom centru i marketing.

Veličina parcela 0,3-1 ha Prihod zavisi od voćne vrste, 20.000-50.000 KM/ha od treće-četvrte godine

49

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta JABUČASTO VOĆE

Malus sp, Pyrus sp. Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod plodovi za stonu (svježu) potrošnju; period eksploatacije: 20 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 80 t/ha; prosječan prinos 35 t/ha; zavisi od broja sadnica po ha; namjenjena isključivo za tržište kao svježa konzumna roba

Uloženi kapital prve tri godine jako visoka ulaganja sa ili bez kredita 35.000-40.000 KM

Udio ručnog rada vrlo visok sa ručnom berbom; formiranje uzgojnog oblika oko 150 sati/ha; rezidba 60 sati/ha; zaštita 56 sati/ha 12-15x; branje: jedan radnik ubere 80-120 kg/sat

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće); odabir parcele; uzimanje

uzoraka za hemijsku analizu zemljišta Đubrenje 35 t/ha stajnjaka+800 kg/ha NPK 7:20:30 za srednje plodno zemljište po cijeloj

površini ili u trake širine 1,0 m u pravcu reda Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; frezanje trake u pravcu reda; razmjeravanje i mehanizovano

otvaranje kanala za sadnju (plugom) Đubrenje 15 kg stajnjaka po dužnom metru kanala+150 g/sadnica NPK 15:15:15 Razmak sadnje 3,2x0,7-3,5x1,5 m; tj. 1.750-4.460 sadnica/ha Podloga M9, M26 i MM106 za slabo bujne sorte; sijanac divlje kruške Sorte zavisi od voćne vrste; isključivo strani Sadnja ručno; zatim prekraćivanje sadnica; jedan radnik posadi 350-400 sadnica/8 h Formiranje uzgojnog oblika

vreteno i modifikacija vretena; jedan radnik obradi oko 1 sadnice/8 sati, što podrazumijeva sve tretmane u jednoj vegetaciji

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (2-ga i 3-ća godina) postavljanje naslona 80 sati/ha; zasnivanje travnjaka između redova i formiranje

uzgojnog oblika 150 stabala/8 h Prihrana 150 g/sadnica NPK (februar), 200 g/sadnica KAN-a (sredina aprila i sredina maja) Međuredna obrada mulčiranje 4-6x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica 24 sata/ha u

prvoj godini; kasnije primjenom herbicida Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 12x u toku vegetacije (atomizer sa zatvorenim gornjim diznama); Fungicidi 4 kg/ha (preventivni), Sistemici 2 kg/ha; Insekticidi: Sistemin 2 l/ha, Lebajcid 2 l/ha, Apolo 0,5 l/ha; sredstva za prorjeđivanje plodova: Nokad 0,4-0,6%+folijarna đubriva

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do 20-te godine) Đubrenje 10 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar-februar); kontrola plodnosti

zemljišta svake 4 godine; folijarna analiza po potrebi Rezidba (februar-mart) ručno 60 sati/ha; kvalifikovani radnici pod nadzorom specijaliste;

iznošenje grana ručno 10 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila), a poslije cvjetanja 100-150 kg/ha

KAN-a zavisno od zametanja plodova; folijarna prihrana sa primjenjuje zajedno sa primjenom pesticida

Zaštita protiv čađave krastavosti, pepelnice, lisnih ušiju, jabukinog savijača, jabukinog cvjetojeda, minera listova, crvenog pauka i drugih štetočina: Insekticid 1 l/ha, Fungicid 2 kg/ha za jedan tretman

Napomena pesticide koristiti po konceptu IPV (integralne proizvodnje voća) uz poštovanje karence nakon zadnjeg tretiranja

Berba kraj avgusta-sredina oktobra; ručno klasiranje Čuvanje uslužno u hladnjači

50


Potrebna je edukacija proizvođača, razvoj savjetodavnih službi i udruženja proizvođača. Problemi nastaju od momenta berbe do realizacije proizvoda. Treba educirati osobe za tehnologiju berbe (momenat berbe-tu se griješi, jer veliki % plodova propada), napraviti centar za preuzimanje plodova sa savremenom pakirnicom i ULO hladnjačom (ultra niski sadržaj kiseonika). Centar treba da bude nečije vlasništvo: zadruga, udruženje ili neki drugi vid organizovanja, gdje je jasan titular vlasništva. Potrebno je potpisivanje međunarodne konvencije o intelektualnoj svojini radi uvođenja novog sortimenta (aktuelni sortiment ima nisku cijenu na svjetskom tržištu pa je potrebno uvesti novi sortiment, ali većina novih sorti su licencirane), obraditi marketinške aspekte tržišta (potrebno organizovano praćenje tržišta).

Veličina parcela 0,3-8 ha Prihod jako visok sa niskom proizvodnom cijenom, 15.000-30.000 KM/ha od četvrte

godine

Klimatski zahtjevi i klase pogodnosti Način proizvodnje Suma padavina u

vegetacionom periodu (mm) Jabučasto voće Intenzivna proizvodnja

Koštičavo voće Intenzivna proizvodnja

Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti < 350 S1 N

350-400 S1 S4 400-450 S1 S3 450-500 S1 S2 500-550 S1 S1 550-600 S1 S1

> 600 S3 S3

Način proizvodnje Trajanje bezmraznog perioda (dana) Koštičavo voće

Intenzivna proizvodnja Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti

< 100 N 100-120 S4 120-140 S3

> 140 S1

51

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta JABUKA

Malus domestica Karakter proizvodnje visoko intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod jabuka za stonu potrošnju; period eksploatacije: 20 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 100 t/ha; prosječan prinos 40 t/ha; zavisi od broja sadnica po ha; namjenjena isključivo za tržište kao svježa konzumna roba

Uloženi kapital prve tri godine jako visoka ulaganja sa ili bez kredita 40.000-50.000 KM

Udio ručnog rada vrlo visok sa ručnom berbom; formiranje uzgojnog oblika oko 150 sati/ha; rezidba 60 sati/ha; zaštita 56 sati/ha 12-15x; branje: jedan radnik ubere 80-120 kg/sat

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće); odabir parcele; uzimanje

uzoraka za hemijsku analizu zemljišta Đubrenje 35 t/ha stajnjaka+ 800 kg/ha NPK 7:20:30 za srednje plodno zemljište po cijeloj

površini ili u trake širine 1,0 m u pravcu reda Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; frezanje trake u pravcu reda; razmjeravanje; mehanizovano

otvaranje kanala za sadnju (plugom) Đubrenje 15 kg stajnjaka po dužnom metru kanala+150 g/sadnica NPK 15:15:15 Razmak sadnje 3,2x0,7-3,5x1 m; tj. 2.860-4.460 sadnica/ha Podloga M9, M26 i MM106 za slabo bujne sorte Sorte Ajdared, Zlatni delišes, Greni smit, Jonagold Sadnja sadnja; zatim prekraćivanje sadnica; jedan radnik posadi 350-400 sadnica/8 h Postavljanje sistema za navodnjavanje

sistem kap po kap; određivanje norme zalijevanja na osnovu fizičke analize zemljišta

Formiranje uzgojnog oblika

vreteno i modifikacija vretena; jedan radnik obradi oko 1 sadnice/8 sati, što podrazumijeva sve tretmane u jednoj vegetaciji

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (2-ga i 3-ća godina) postavljanje naslona 80 sati/ha; zasnivanje travnjaka između redova i formiranje

uzgojnog oblika 150 stabala/8 h Prihrana 150 g/sadnica NPK u februaru, 200 g/sadnica KAN-a sredinom aprila i sredinom

maja Međuredna obrada mulčiranje 4-6x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica 24 sata/ha u

prvoj godini; kasnije primjenom herbicida Navodnjavanje kontinuirano od početka vegetacije do sredine septembra u zavisnosti od

vremenskih uslova i zahtjeva sorte za vlagom Zaštita protiv bolesti i štetočina




iznošenje grana ručno 10 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila); 100-150 kg/ha KAN-a poslije

cvjetanja zavisno od zametanja plodova; folijarna prihrana sa primjenjuje zajedno sa primjenom pesticida

Navodnjavanje kontinuirano od početka vegetacije do sredine septembra u zavisnosti od vremenskih uslova i zahtjeva sorte za vlagom

52


Napomena pesticide koristiti po konceptu IPV (integralne proizvodnje voća) uz poštovanje karence nakon zadnjeg tretiranja

Berba kraj avgusta-sredina oktobra; ručno klasiranje Čuvanje uslužno u hladnjači Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati


Veličina parcela 0,3-8 ha Prihod jako visok sa niskom proizvodnom cijenom, 25.000-35.000 KM/ha od treće

godine

53

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta JABUKA

Malus domestica Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod jabuka za stonu potrošnju; period eksploatacije: 20 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 80 t/ha; prosječan prinos 35 t/ha; namjenjeno isključivo za tržište kao svježa konzumna roba

Uloženi kapital prve tri godine jako visoka ulaganja sa ili bez kredita 35.000-40.000 KM Udio ručnog rada vrlo visok sa ručnom berbom; formiranje uzgojnog oblika oko 150 sati/ha; rezidba

60 sati/ha; zaštita 56 sati/ha 12-15x; branje: jedan radnik ubere 80-120 kg /sat TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE


Đubrenje oko 40 t/ha stajnjaka+800 kg/ha NPK 7:20:30 za srednje plodno zemljište po čitavoj površini ili u trake širine 1,0 m u pravcu reda

Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; frezanje trake u pravcu reda; razmjeravanje; mehanizovano

otvaranje kanala za sadnju (plugom); sadnja ručno; 400 komada/radnik Đubrenje 15 kg stajnjaka po dužnom metru kanala+150 g/sadnica NPK 15:15:15 Razmak sadnje 3,2x0,7-3,5x1 m tj. 2.860-4.460 sadnica/ha Podloga M9, M26 i MM106 za slabo bujne sorte Sorte Ajdared, Zlatni delišes, Greni smit, Jonagold Sadnja sadnja; zatim prekraćivanje sadnica; jedan radnik posadi 350-400 sadnica/8 h Formiranje uzgojnog oblika

vreteno i modifikacija vretena; jedan radnik obradi 150-200 sadnica/8 ha što podrazumijeva sve tretmane u jednoj vegetaciji

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (2-ga i 3-ća godina) postavljanje naslona 80 h/ha; zasnivanje travnjaka između redova i formiranje

uzgojnog oblika 150-200 stabala/8 h Prihrana 150 g NPK/sadnica u februaru, 200 g KAN/sadnica sredinom aprila i sredinom

maja Međuredna obrada mulčiranje 4-6x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (u prvoj

godini); kasnije primjenom herbicida Zaštita protiv bolesti i štetočina



zemljišta svake 4 godine; folijarna analiza po potrebi Rezidba februar-mart ručno 60 sati/ha; kvalifikovani radnici pod nadzorom specijaliste;

iznošenje grana ručno 10 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila),

100-150 kg/ha KAN-a a poslije cvjetanja zavisno od zametanja plodova; folijarna prihrana sa primjenjuje zajedno sa primjenom pesticida


Napomena pesticide koristiti po konceptu IPV (integralne proizvodnje voća) i poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja

Berba kraj avgusta-sredina oktobra; ručno klasiranje Čuvanje uslužno u hladnjači

54



Veličina parcela 0,3-8 ha Prihod visok sa niskom proizvodnom cijenom, 15.000-20.000 KM/ha od četvrte godine


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu(mm) Visoko intenzivna

proizvodnja Intenzivna proizvodnja


350-400 S1 S4 400-450 S1 S3 450-500 S1 S2 500-550 S1 S1 550-600 S1 S1

> 600 S3 S3

Način proizvodnje Trajanje bezmraznog perioda (dana) Visoko intenzivna



100-120 S4 S4 120-140 S3 S3 140-160 S2 S2

> 160 S1 S1

55

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KRUŠKA

Pirus communis Karakter proizvodnje visoko intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod kruška za stonu potrošnju; period eksploatacije: 25 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 70 t/ha; prosječan prinos 40 t/ha; namjenjena isključivo za tržište kao svježa konzumna roba

Uloženi kapital prve tri godine jako visoka ulaganja sa ili bez kredita 35.000-45.000 KM/ha

Udio ručnog rada vrlo visok sa ručnom berbom; formiranje uzgojnog oblika oko 150 sati/ha; rezidba 60 sati/ha; zaštita 56 sat/ha 12-15x; branje: jedan radnik ubere 80-120 kg /sat…

56

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće); odabir parcele; uzimanje uzoraka; hemijska analiza zemljišta

Đubrenje u zavisnosti od rezultata kontrole plodnosti zemljišta; npr. 35 t/ha stajnjaka+800 kg/ha NPK 7:20:30 za zemljište srednje plodnosti po cijeloj površini ili u trake širine 1,5 m u pravcu reda

Osnovna obrada duboko oranje 45-50 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; frezanje; razmjeravanje i mehanizovano otvaranje

kanala za sadnju (plugom) Sadnja ručno; 250 komada/radnik; nakon sadnje prekraćivanje sadnica Đubrenje 10 kg stajnjaka po sadnom mjestu+200 g/sadnica NPK 15:15:15 Razmak sadnje 4,0x1,5-4,0x1,75 m tj. 1.430-1.660 sadnica/ha Podloga sijanac divlje kruške Sorte Butira, Santa Marija, Viljamovka, Fetelova, Pakams triumf Postavljanje sistema za navodnjavanje

određivanje norme zalijevanja (fizička analiza zemljišta); instalacija sistema kap po kap


vitko vreteno (do avgusta)

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (2-ga i 3-ća godina) zasnivanje travnjaka između redova i formiranje uzgojnog oblika Prihrana 200 g/sadnica NPK u februaru, 250 g/sadnica KAN-a 2x (sredina aprila i sredina

maja) Međuredna obrada mulčiranje 4-6x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata/ha u

prvoj godini, kasnije primjenom herbicida) Navodnjavanje kontinuirano do kraja avgusta u zavisnosti od potrebe Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 8x u toku vegetacije (svakih 15 dana atomizerima sa zatvorenim gornjim diznama); Fungicidi 4 kg/ha (preventivni), Sistemici 2 kg/ha (smjesa); Insekticidi: Mitak 2 l/ha, Lebajcid 2 l/h+ folijarna đubriva

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do 25-te godine) Đubrenje 10-15 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar- februar); kontrola plodnosti


iznošenje grana ručno 10 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila);

100- 150 kg/ha KAN-a poslije cvjetanja zavisno od zametanja plodova; folijarna prihrana sa primjenjuje zajedno sa primjenom pesticida

Zaštita protiv čađave krastavosti, rđe, lisnih ušiju, kruškinog savijača, kruškinih buva, crvenog pauka i drugih štetočina: Insekticid 1 l/ha, Fungicid 2 kg/ha smjesa za jedan tretman+3 l/ha folijarnog đubriva

Napomena pesticide koristiti po konceptu IPV (integralne proizvodnje voća) i poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja

Berba u zavisnosti od sorte (kraj jula-početak oktobra); ručno klasiranje Čuvanje uslužno u hladnjači za kasnije sorte Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potrebna je edukacija proizvođača iz oblasti pomotehnike, ishrane, zaštite, berbe, pakovanja i čuvanja. Problem je nepoznavanje savremene tehnologije gajenja. Zbog pojave bakteriozne plamenjače proizvođači su slabo zainteresovani za proizvodnjom kruške, iako je cijena na tržištu veća nego cijena jabuke.


godine

57

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KRUŠKA

Pirus communis Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod kruška za stonu potrošnju; period eksploatacije: 25 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 60 t/ha; prosječan prinos 30 t/ha; namjenjeno isključivo za tržište kao svježa konzumna roba

Uloženi kapital tri godine jako visoka ulaganja bez kredita 25.000-30.000 KM Udio ručnog rada vrlo visok sa ručnom berbom; formiranje uzgojnog oblika oko 150 sati/ha; rezidba

60 sati/ha; zaštita 56 sati/ha 12-15x; branje: jedan radnik ubere 80-120 kg/sat TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE


Đubrenje 50 t/ha stajnjaka+800 kg/ha NPK 7:20:30 po čitavoj površini ili u trake širine 1,5 m u pravcu reda

Osnovna obrada duboko oranje 45-50 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; frezanje trake u pravcu reda; razmjeravanje i mehanizovano

otvaranje kanala za sadnju (plugom) Sadnja ručno; 250 sadnica/radnik; nakon toga prekraćivanje sadnica Đubrenje 10 kg stajnjaka po sadnom mjestu+200 g/sadnici NPK 15:15:15 Razmak sadnje 4,0x1,5-4,0x1,75 m tj. 1.430-1.660 sadnica/ha Podloga sijanac divlje kruške Sorte Butira, Santa Marija, Viljamovka, Fetelova, Pakams triumf Formiranje uzgojnog oblika

vitko vreteno (do avgusta)

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (2-ga i 3-ća godina) zasnivanje travnjaka između redova i formiranje uzgojnog oblika Prihrana 200 g/sadnica NPK (februar), 250 g/sadnica KAN-a 2x (sredina aprila i sredina

maja) Međuredna obrada mulčiranje 4-6x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata) u

prvoj godini; kasnije primjenom herbicida Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 8x u toku vegetacije (svakih 15 dana atomizerima sa zatvorenim gornjim diznama); Fungicidi 4 kg/ha (preventivni), Sistemici 2 kg/ha (smjesa); Insekticidi: Mitak 2 l/ha, Lebajcid 2 l/ha…+ folijarna đubriva



iznošenje grana ručno 10 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila), 100-150 kg/ha KAN-a poslije

cvjetanja zavisno od zametanja plodova; folijarna prihrana sa primjenjuje zajedno sa primjenom pesticida

Zaštita protiv čađave krastavosti, rđe, lisnih ušiju, kruškinog savijača, kruškinih buva, crvenog pauka i drugih štetočina: Insekticid 1 l/ha, Fungicid 2 kg/ha smjesa za jedan tretman+3 l/ha folijarnog đubriva

Napomena pesticide koristiti po konceptu IPV (integralne proizvodnje voća); poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja

Berba u zavisnosti od sorte (kraj jula-početak oktobra); ručno klasiranje Čuvanje uslužno u hladnjači za kasnije sorte

58


Potrebna je edukacija proizvođača. Problem je nepoznavanje savremene tehnologije gajenja. Zbog pojave bakteriozne plamenjače proizvođači su slabo zainteresovani za proizvodnjom kruške, iako je cijena na tržištu veća nego cijena jabuke.


godine Klimatski zahtjevi i klase pogodnosti

Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Visoko intenzivna



350-400 S1 S4 400-450 S1 S3 450-500 S1 S2 500-600 S1 S1

> 600 S3 S3

Način proizvodnje Trajanje bezmraznog perioda (dana) Visoko intenzivna


Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti <100 N N

100-110 S4 S4 110-140 S3 S3 140-160 S2 S2

>160 S1 S1

59

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta BRESKVA

Prunus persica Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem Period vegetacije april-juni (100-120 dana) Krajnji proizvod breskva za svježu potrošnju; period eksploatacije: 12 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

kvalitet je vrlo dobar; visok prinos; max. prinos 40 t/ha; prosječan prinos 30 t/ha; proizvod isključivo namjenjen tržištu za svježu potrošnju

Uloženi kapital 18.000-20.000 KM/ha u prve dvije godine Udio ručnog rada visok; sadnja 50-70 sati/ha; košenje 10 sati/ha; zaštita 40 sati/ha 5 prskanja/dan;

rezidba 180-200 sati/ha; berba 400-500 sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE


Đubrenje u zavisnosti od rezultata kontrole plodnosti zemljišta; 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 za srednje plodna zemljišta

Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; razmjeravanje i kopanje rupa ručno; 50 rupa/8 sati Đubrenje 15 kg stajnjaka/rupa+200 g/rupa NPK 15:15:15 Razmak sadnje 4x2-4,5x3 m tj. 740-1.250 sadnica/ha Podloga sijanac vinogradarske breskve; GF 677 Sorte Springkrest, Dixired, Erli Red Heven, Red Heven, Vesna, Julija, Sankrest i Fajet Sadnja ručno; zatim prekrećivanje sadnica Postavljanje sistema za navodnjavanje

sistem kap po kap; određivanje normi zalijevanja


vitko vreteno breskve ili Veronska vaza

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (do 2-ge godine) Prihrana 150 g/sadnica KAN-a (maj) Međuredna obrada tanjiranje do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata) Navodnjavanje po potrebi od momenta sadnje do sredine avgusta Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 6x u toku vegetacije; Fungicidi: 4 kg/ha Bordovska čorba i Ciram; Insekticidi: 1 lit/ha Zolone PM

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 3-će godine do kraja vijeka eksploatacije) Đubrenje 15 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar-februar) Rezidba (februar-mart) ručno 200 sati/ha; iznošenje grana ručno i mehanizovano Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina: 20 kg/ha Bordovska čorba+5 l/ha

Oleometion Prihrana 300 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (početak aprila) Zaštita protiv lisnih ušiju, savijača plodova, breskvinog moljca, kovrdžavosti lista

breskve, monilije, šupljikavosti lista, pepelnice: Insekticid 10 l/ha, Fungicid 15 kg/ha

Navodnjavanje prema potrebi (sredina maja-kraj avgusta) Napomena strogo poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja Međuredna obrada mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus ručno oko stabala ili herbicidom u

rednom prostoru Berba polovina juna-sredina avgusta; ručno u fazi tehnološke zrelosti, a ne u fazi

fiziološke zrelosti Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potreban razvoj stručnih službi, edukacija proizvođača, dobar odabir sorti po vremenu dozrijevanja, obezbjeđivanje uslova za efikasnu prodaju i plasman (potražnja je veća od proizvodnje) kroz izgradnju distributivnih centara (hladnjača, pakirnica kalibrator i manipulativni prostor), pakovanje u odgovarajuću ambalažu sa ulošcima, isporuka plodova distributivnom centru i marketing.

Veličina parcela 0,4-1 ha Prihod relativno visok s obzirom na uložena sredstva, 25.000-30.000 KM/ha od treće

godine

60

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta BRESKVA

Prunus persica Karakter proizvodnje ekstenzivna proizvodnja Period vegetacije april-juni (100-120 dana) Krajnji proizvod breskva za svježu potrošnju; period eksploatacije: 12 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

kvalitet je dobar; srednji prinos; max. prinos 20 t/ha; prosječan prinos 15 t/ha; proizvod isključivo namjenjen tržištu za svježu potrošnju

Uloženi kapital 8.000-10.000 KM u prve tri godine Udio ručnog rada visok; sadnja 40-50 sati/ha; košenje 10 sati/ha; zaštita 40 sati/ha 5 prskanja/dan;

rezidba 150 sati/ha; berba 300 sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE


Đubrenje zavisi od rezultata kontrole plodnosti zemljišta; npr. za srednje plodna zemljišta oko 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30

Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; razmjeravanje i kopanje rupa ručno; 50 rupa/8 sati Đubrenje 15 kg stajnjaka/rupa+200g/rupa NPK 15:15:15 Razmak sadnje 4x5 m tj. 500 sadnica/ha Podloga sijanac vinogradarske breskve Sorte Springkrest, Dixired, Erli red heven, Redheven, Vesna, Julija, Sankrest i Fajet Sadnja ručno; zatim prekrećivanje sadnica Formiranje uzgojnog oblika

palmeta kosih grana

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (do 3-će godine) Prihrana 150 g/sadnica KAN-a (maj) Međuredna obrada tanjiranje do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata/ha

ručnog rada) Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 4x u toku vegetacije (leđna prskalica: 24 sata rada); Fungicidi: 4 kg/ha Bordovska čorba i Ciram; Insekticidi: 1 lit/ha Zolone PM

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do kraja vijeka eksploatacije) Đubrenje 15 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar-februar) Rezidba (februar-mart) ručno 200 sati/ha; iznošenje grana mehanizovano Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina:

20 kg/ha Bordovska čorba+5 l/ha Oleometion Prihrana 200 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (početak aprila) Zaštita protiv lisnih ušiju, savijača plodova, breskvinog moljca, kovrdžavosti lista

breskve, monilije, šupljikavosti lista, pepelnice: Insekticid 10 l/ha, Fungicid 15 kg/ha

Napomena strogo poštovati karenca nakon zadnjeg tretiranja Međuredna obrada mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus ručno oko stabala ili herbicidom u

rednom prostoru Berba polovina juna-sredina avgusta; ručno u fazi tehnološke, a ne u fazi fiziološke

zrelosti Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potrebna je edukacija proizvođača, razvoj stručnih službi i udruženja voćara, obezbjeđivanje uslova za efikasnu prodaju i plasman (potražnja je veća od proizvodnje) kroz izgradnju distributivnih centara (hladnjača, pakirnica, kalibrator i manipulativni prostor), dobar odabir sorti po vremenu dozrijevanja, pakovanje u odgovarajuću ambalažu sa ulošcima, isporuka plodova distributivnom centru i marketing.

Veličina parcela 0,4-1 ha Prihod relativno visok s obzirom na uložena sredstva, 16.000-18.000 KM/ha od četvrte

godine

61


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Intenzivna proizvodnja Ekstenzivna proizvodnja


300-350 S1 S4 350-400 S1 S3 400-500 S1 S2

> 500 S3 S1

Način proizvodnje Trajanje bezmraznog perioda (dana) Intenzivna proizvodnja Ekstenzivna proizvodnja


100-110 S4 S4 110-120 S3 S3 120-130 S2 S2

> 130 S1 S1

Način proizvodnje Trajanje perioda sa temperaturama <5˚C

(sati) Intenzivna proizvodnja Ekstenzivna proizvodnja


600-700 S4 S4 700-800 S3 S3 800-900 S2 S2

> 900 S1 S1

62

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta TREŠNJA

Prunus avium Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod trešnja za svježu potrošnju; period eksploatacije: do 30 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 50 t/ha; prosječan prinos 40 t/ha; namjenjena za tržište

Uloženi kapital visoka ulaganja sa ili bez kredita 25.000-30.000 KM/ha za tri godine Udio ručnog rada visok; sadnja 100-150 sati/ha; zaštita 40 sati/ha 5 prskanja/dan; berba 4.000-5.000

sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE


Đubrenje u zavisnosti od rezultata kontrole plodnosti; npr. 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 za srednje plodna zemljišta

Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; razmjeravanje i pravljenje brazdi za sadnju (mehanizovano) Đubrenje 15 kg stajnjaka po sadnom mjestu; NPK 15:15:15 200 g/po sadnom mjestu Razmak sadnje 4x1,5-4x2 m tj. 1.250-1.700 sadnica/ha Podloga Gizela 5, Vajrot, Tabel edabriz Sorte Burlat, Hedelfingerska, Stela, Van, Bing, Stark, Hardi, Džajnet i Nero 2 Sadnja ručno; zatim prekrećivanje sadnica Postavljanje sistema za navodnjavanje

sistem kap po kap; određivanje norme zalijevanja


vitko vreteno za trešnju (Canovo vreteno ili Španski grm)

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (do 3-će godine) Prihrana 150 g/sadnica KAN-a (maj) Međuredna obrada tanjiranje do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata/ha)

do plodonošenja Formiranje uzgojnog oblik

rezidba; obavlja se kontinuirano u prvom dijelu vegetacije, po sistemu vitkog vretena za trešnju (Canovo vreteno ili Španski grm)

Navodnjavanje po potrebi do kraja avgusta Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 6x u toku vegetacije (leđna prskalica 16 sati rada/ha): Fungicidi: 2 kg/ha Ditan; Insekticidi: 1,0 lit/ha Sistemin

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do kraja vijeka eksploatacije) Đubrenje 10 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar-februar) Rezidba ručno 100 sati/ha nakon berbe; iznošenje grana ručno 20 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila) Zaštita protiv lisnih ušiju, šljivine osice, monilije i šupljikavosti lista: Insekticid 1l/ha,

Fungicid 2 kg/ha Međuredna obrada mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus herbicid u rednom prostoru Zaštita šupljikavost lista, lisne uši, trešnjina osica i trulež plodova: 10 kg/ha Fungicid+5

l/ha Insekticid; 5x u toku vegetacije (kraj aprila-maj) i poslije berbe Napomena strogo poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja Berba ručno (polovina maja-sredina juna) Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potreban razvoj savjetodavne službe, edukacija lokalnih agronoma i proizvođača, formiranje distributivnog centra sa rashladnim prostorom zbog lake kvarljivosti plodova. Tržište postoji, a pored toga velika je mogućnost izvoza.

Veličina parcela 0,2-1 ha Prihod jako visok uz nisku proizvodnu cijenu, 40.000-50.000 KM/ha od četvrte godine

63

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta TREŠNJA

Prunus avium Karakter proizvodnje ekstenzivna proizvodnja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod trešnja za svježu potrošnju; period eksploatacije: do 40 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 20 t/ha; prosječan prinos 15 t/ha; namjenjeno uglavnom za tržište

Uloženi kapital prvih pet godina niska ulaganja bez kredita 8.000-10.000 KM/ha Udio ručnog rada visok; sadnja 40-50 sati/ha; košenje 10 sati/ha; zaštita 40 sati/ha 5 prskanja; berba

1.200 sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće); odabir parcele Đubrenje 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; razmjeravanje i kopanje rupa ručno; 50 rupa/8 sati Đubrenje 15 kg stajnjaka/rupa+200 g/rupa NPK 15:15:15 Razmak sadnje 4x5-5x6 m tj. 333-500 sadnica/ha Podloga sijanac divlje trešnje ili sijanac magrive (prunus mahaleb) Sorte Burlat, Hedelfingerska, Stela, Van, Bing, Stark, Hardi, Džajnet i Nero 2 Sadnja ručno; zatim prekrećivanje sadnica Formiranje uzgojnog oblika

poboljšanja piramidalna krošnja (maj-avgust)

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (do 5-te godine) Prihrana 150 g/sadnica KAN-a u maju do plodonošenja Međuredna obrada tanjiranje do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata/ha)

do plodonošenja; zatravljivanje i košenje od perioda plodonošenja (od treće godine)

Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 4x u toku vegetacije (leđna prskalica 16 sati rada); Fungicidi: 1 kg/ha Ditan; Insekticidi: 0,5 lit/ha Sistemin

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 6-te godine do kraja vijeka eksploatacije) Đubrenje 10 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar- februar) Rezidba ručno 100 sati/ha nakon berbe; iznošenje grana ručno 20 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina: 5 kg/ha Bakarni kreč+ 3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila) Zaštita protiv lisnih ušiju, šljivine osice, monilije i šupljikavosti lista: Insekticid 1 l/ha,

Fungicid 2 kg/ha Međuredna obrada mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus ručno oko stabala Zaštita šupljikavost lista, lisne uši, trešnjina osica i trulež plodova: 2 kg/ha Fungicid+1

l/ha Insekticida; 3x u toku vegetacije (kraj aprila, maj) Napomena strogo poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja Berba ručno (polovina maja-sredina juna) Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potrebno formiranje distributivnog centra sa rashladnim prostorom zbog lake kvarljivosti plodova. Tržište postoji, kao i velika mogućnost izvoza.

Veličina parcela 0,2-1 ha Prihod relativno visok s obzirom na uložena sredstva, 14.000-16.000 KM/ha od 6 godine

64



Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti < 100 N S1

100-150 S3 S1 150-200 S2 S1 200-300 S1 S1

>300 S4 S4



70-75 S4 S4 75-80 S2 S3 >80 S1 S1

65

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta VIŠNJA

Prunus cerasus Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod višnja za preradu; period eksploatacije: do 20 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

vrlo dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 40 t/ha; prosječan prinos 30 t/ha; namjenjeno isključivo za preradu

Uloženi kapital visoka ulaganja sa i bez kredita 18.000-22.000 KM/ha prve četiri godine Udio ručnog rada jako visok; sadnja 50-70 sati/ha; zaštita 40 sati/ha 5 prskanja; rezidba 80-100

sati/ha; berba 1.200-1.500 sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE


Đubrenje zavisi od rezultata kontrole plodnosti zemljišta; npr. oko 30 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 za srednje plodna zemljišta

Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; razmjeravanje i kopanje rupa ručno; 50 rupa/8 sati; zasnivanje

travnjaka u međurednom prostoru Đubrenje 15 kg stajnjaka/rupa+200 g/rupa NPK 15:15:15 Razmak sadnje 4x1,5-4x2 m, 1.250-1.750 sadnica/ha Podloga vlastita ili alkavno Sorte Oblačinska, Maraska, Keleris 14, Šumadinka i Hajmanova konzervna Sadnja ručno; zatim prekraćivanje sadnica Postavljanje sistema za navodnjavanje

sistem kap po kap; određivanje normi zalijevanja


vitko vreteno

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (do 3-će godine) Prihrana 150 g/sadnica KAN-a (maj) Međuredna obrada mulčiranje međurednog prostora do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje

oko sadnica (24 sata) do plodonošenja Navodnjavanje od momenta sadnje do sredine avgusta Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 5x u toku vegetacije (leđna prskalica 24 sati rada); Fungicidi: 4 kg/ha Ronilan i Mankozeb; Insekticidi: 2 lit/ha King

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do kraja vijeka eksploatacije) Đubrenje 15 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar-februar) Rezidba (februar-mart) ručno 200 sati/ha; iznošenje grana 20 sati/ha mehanizovano Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina:

20 kg/ha Bordovska čorba+5 l/ha Oleometion Prihrana 200 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (početak aprila) Navodnjavanje po potrebi od sredine maja do kraja avgusta Zaštita protiv monilije cvjetova, grančica i plodova, šupljikavosti lista, savijača plodova:

10 l/ha Insekticid, 10 kg/ha Fungicid Napomena strogo poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja Međuredna obrada mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus herbicidom u rednom prostoru Berba ručno (polovina juna-sredina jula) Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Mora postojati siguran plasman u prerađivačke kapacitete. Potrebna je dobra organizacija berbe, efikasan transport od voćnjaka do prerade, postavljanje rashladnog prostora na voćnjaku radi čuvanja plodova do transporta (prostor malog kapaciteta).

Veličina parcela 0,4-2 ha Prihod visok i pored visokog učešća ručnog rada (berba), 16.000-18.000 KM/ha od

četvrte godine

66

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta VIŠNJA

Prunus cerasus Karakter proizvodnje ekstenzivna proizvodnja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod višnja za preradu; period eksploatacije: do 20 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; nizak prinos; max. prinos 18 t/ha; prosječan prinos 15 t/ha; namjenjeno za preradu

Uloženi kapital srednja ulaganja bez kredita 8.000-12.000 KM, tri godine Udio ručnog rada visok; sadnja 40-50 sati/ha; košenje 10 sati/ha; zaštita 40 sati/ha 5 prskanja;

rezidba 100-120 sati/ha; berba 1.000-1.200 sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće); odabir parcele Đubrenje 30 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; razmjeravanje i kopanje rupa ručno; 50 rupa/8 sati Đubrenje 15 kg stajnjaka/rupa+200 g/rupa NPK 15:15:15 Razmak sadnje 4x3-4,5x4 m, 550-830 sadnica/ha Podloga vlastita ili divlja trešnja Sorte Oblačinska, Maraska, Keleris 14, Šumadinka i Hajmanova konzervna Sadnja ručno; zatim prekrećivanje sadnica Formiranje uzgojnog oblika

vretenasti grm ili vaza

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (do 3-će godine) Prihrana 200 g/sadnica KAN-a (maj) Međuredna obrada tanjiranje međurednog prostora do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko

sadnica (24 sata/ha) do plodonošenja Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 5x u toku vegetacije (leđna prskalica 24 sati rada); Fungicidi: 4 kg/ha Ronilan i Mankozeb; Insekticidi: 2 lit/ha King

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do kraja vijeka eksploatacije) Đubrenje 15 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar- februar) Rezidba (februar-mart) ručno 200 sati/ha; iznošenje grana 20 sati/ha mehanizovano Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina:

20 kg/ha Bordovska čorba+5 l/ha Oleometion Prihrana 250 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (početak aprila) Zaštita protiv monilije cvjetova, grančica i plodova, šupljikavosti lista, savijača plodova:

10 l/ha Insekticid, 10 kg/ha Fungicid Napomena strogo poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja Međuredna obrada mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus herbicidom u rednom prostoru Berba ručno (polovina juna-sredina jula) Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potreban razvoj savjetodavne službe, udruživanje i edukacija proizvođača, siguran plasman u prerađivačke kapacitete, postavljanje rashladnog prostora na voćnjaku radi čuvanja plodova do transporta, kao i efikasan transport od voćnjaka do prerade.

Veličina parcela 0,4-2 ha Prihod srednji sa niskom proizvodnom cijenom bez troškova berbe, 12.000-14.000 KM/ha

od četvrte godine

67




250-300 S1 S3 300-350 S1 S2 350-400 S1 S1 400-450 S1 S1

> 450 S3 S3



90-100 S4 S4 100-110 S3 S3

> 110 S1 S1

68

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta ŠLJIVA

Prunus domestica Karakter proizvodnje ekstenzivna proizvodnja Period vegetacije april-septembar (130-140 dana) Krajnji proizvod šljiva za preradu; period eksploatacije: do 28 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 20 t/ha; prosječan prinos 15 t/ha; namjenjeno uglavnom za vlastite potrebe; gotov proizvod (rakija) za tržište

Uloženi kapital niska ulaganja bez kredita 8.000-10.000 KM/ha prve četiri godine Udio ručnog rada visok bez mehanizovane berbe; rezidba 100 sati/ha; 20 sati/ha rada oko stabala

(košnja); zaštita 40 sati/ha 5 prskanja/dan; trešenje i kupljenje 600 sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće) Đubrenje 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje; razmjeravanje i kopanje rupa ručno; 50 rupa/8 sati Đubrenje 15 kg stajnjaka/rupa; 200 g/rupa NPK 15:15:15 Razmak sadnje 4x5-5x6 m tj. 333-500 sadnica/ha Podloga sijanac Džanarike ili na vlastitom korjenu Sorte Požegača, lokalne autohtone sorte, Stenly, Čačanska rodna Formiranje uzgojnog oblika

maj-avgust

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (do 4 godine) Prihrana 150 g/sadnica KAN-a (maj) Međuredna obrada tanjiranje do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata) do

plodonošenja; zatravljivanje i košenje od perioda plodonošenja (od treće godine) Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 5x u toku vegetacije (leđna prskalica 16 sati rada) Fungicidi: 1 kg/ha Ditan; Insekticidi: 0,5 lit/ha Sistemin

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do 28-me godine) Đubrenje 10 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK7:20:30 (januar- februar) Rezidba (februar-mart) ručno 100 sati/ha; iznošenje grana 20 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila) Zaštita protiv šljivine osice, monilije i rogača: 1l/ha Insekticid, 2 kg/ha Fungicid Košenje mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus ručno oko stabala Zaštita rđa, plamenjača, lisne uši i savijač plodova i trulež plodova: 2 kg/ha Fungicid+1

l/ha Insekticid; 3x u toku vegetacije (kraj maja, kraj juna i kraj jula) Napomena poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja Berba trešenje i kupljenje plodova ručno Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potrebna edukacija proizvođača, razvoj savjetodavnih službi, standardizacija proizvoda (sadržaj alkohola, aromatičnih materija, porijeklo boje i sl.), kao i pakovanje koje treba regulisati zakonom. Potrebno je obraditi marketing (plasman-prodaja).

Veličina parcela 0,5-1 ha Prihod relativno visok s obzirom na uložena sredstva, 8.000-10.000 KM/ha od pete

godine

69

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta ŠLJIVA

Prunus domestica Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja Period vegetacije april-septembar (130-140 dana) Krajnji proizvod šljiva za stonu potrošnju: period eksploatacije: 28 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 50 t/ha; prosječan prinos 40 t/ha; proizvod je namjenjen isključivo za tržište kao svježa konzumna roba

Uloženi kapital srednje-visoka ulaganja sa ili bez kredita 12.000-15.000 KM/ha prve tri godine Udio ručnog rada visok sa ručnom berbom; rezidba 80 sati/ha; prskanje herbicidima 16 sati/ha,

zaštita 56 sati/ha 7x; branje 1.000 sati/ha; jedan radnik ubere 38-40 kg/sat TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE


Đubrenje u zavisnosti od rezultata kontrole plodnosti zemljišta; npr. 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 za parcelu slabije plodnosti

Osnovna obrada duboko oranje 35-40 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje; drljanje Sadnja razmjeravanje i otvaranje kanala za sadnju plugom, sadnja ručno; 200

komada/radnik/8 sati Đubrenje 15 kg stajnjaka po sadnom mjestu; 200 g/rupa NPK 15:15:15; nakon završetka

sadnje slijedi prekraćivanje sadnica Razmak sadnje 4x1,7-4x2 m tj. 1.250-1.470 sadnica/ha Podloga sijanac Džanarike Sorte Čačanska rana, Kalifornijska plava, Čačanska najbolja, Stenli i Čačanska rodna Formiranje uzgojnog oblika

vretenasti grm i vitko vreteno (maj-avgust)

Radnje u voćnjaku do perioda plodonošenja (do 3 godine) Prihrana 150 g/sadnica KAN-a (maj) Međuredna obrada tanjiranje do 5x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata/ha)

do plodonošenja; zatravljivanje i mulčiranje od perioda plodonošenja; prostor u redu (traka) održavati bez korova (totalni herbicid Cidokor 4 l/ha i Reglon 3 l/ha) do sredine septembra

Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 7x u toku vegetacije (atomizer); Fungicidi: Ditan 4 kg/ha, Ronilan 2 kg/ha; Insekticidi: Sistemin 2 lit/ha, Lebajcid 2 l/ha, Apolo 0,5 l/ha

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja ( od 4-te godine do 28-me godine) Đubrenje 10 t/ha stajnjaka+500 kg/ha NPK 7:20:30 (januar- februar); na osnovu rezultata

hemijske analize zemljišta i folijarne analize Rezidba (februar-mart) ručno 80 sati/ha; kvalifikovani radnici pod nadzorom specijaliste;

iznošenje grana ručno 10 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 5 kg/ha Bakarni kreč+3 l/ha Oleometion Prihrana 150 kg/ha KAN-a pred cvjetanje (sredina aprila); poslije cvjetanja 100-150 kg/ha

KAN-a zavisno od zametanja plodova; folijarna prihrana sa pesticidima Zaštita protiv šljivine osice, monilije i rogača: 1 l/ha Insekticid, 2 kg/ha Fungicid Košenje mehanizovano maj, juni, juli, avgust plus ručno oko stabala Zaštita rđa, plamenjača, lisne uši i savijač plodova, voćne grinje i trulež plodova: 6 kg/ha

Fungicid+4,5 l/ha Insekticida i Akaricida; 6x u toku vegetacije (pred cvjetanje, poslije cvjetanja, sredina maja, kraj maja, sredinom juna, kraj juna po potrebi dodatno prskanje u julu)

Napomena pesticide koristiti po konceptu IPV i poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja Berba razvučena (od početka jula)

70


Potreban razvoj savjetodavne službe, edukacija proizvođača i udruživanje proizvođača. Problemi nastaju od momenta berbe do realizacije proizvoda. Treba educirati osobe za tehnologiju berbe (momenat berbe, tu se griješi-veliki % plodova propada) i napraviti centar za preuzimanje plodova sa savremenom pakirnicom i ULO (ultra niski sadržaj kiseonika) hladnjačom. Centar treba da bude nečije vlasništvo (zadruga, udruženje ili neki drugi vid organizovanje, gdje je jasan titular vlasništva).

Veličina parcela 0,3-1 ha Prihod visok; 20.000-25.000 KM/ha od četvrte godine


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Ekstenzivna proizvodnja Intenzivna proizvodnja


300-350 S4 N 350-400 S3 S4 400-500 S2 S2

> 500 S1 S1


Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti < 100 N S1

100-110 N S3 110-120 S3 S3

> 120 S1 S4

71

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta MALINA Rubus idaeus Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem (špalirski sistem gajenja) Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod malina za preradu; period eksploatacije: 15 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 30 t/ha; prosječan prinos 20 t/ha; namjenjena isključivo za tržište kao sirovina za preradu

Uloženi kapital dvije godine visoka ulaganja bez kredita 15.000-18.000 KM/ha Udio ručnog rada vrlo visok; okopavanje rednog prostora 2x; đubrenje; berba; rezidba

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Podizanje zasada jesen-proljeće; odabir parcele; uzimanje uzoraka; analiza zemljišta Osnovna obrada oranje 35-40 cm; mehanizovano Osnovno đubrenje u zavisnosti od rezultata kontrole plodnosti; 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK

7:20:30 Dopunska obrada tanjiranje Startno đubrenje 20 t/ha stajnjaka+400 kg/ha NPK 7:20:30 u trake širine 0,8 m u pravcu redova Dopunska obrada frezanje traktorskom frezom da se đubrivo rasporedi u sloju zemljišta do 20 cm Sadnja sučno, 1.500 komada/radnik/8 sati Sorte Vilamet (Willamette), Miker (Meecer) Postavljanje naslona drveni stubovi na 6 m u redu; visina stuba 2 m iznad zemlje; dva reda pocinčane

žice na 80 i 180 cm od zemlje Postavljanje sistema za navodnjavanje


Njega u godini sadnje Prihrana 200 kg/ha KAN-a; krajem aprila pred okopavanje rednog prostora Navodnjavanje nakon sadnje do kraja avgusta Površinska obrada redni prostor jednom mjesečno do septembra; tanjiranje ili frezanje međurednog

prostora 2x mjesečno do septembra Radnje u zasadu u godini pune eksploatacije

Đubrenje 20 t/ha stajnjaka (decembar); 500 kg/ha NPK (februar); đubrivo razbaciti u trake širine 0,5 m s obje strane reda

Zaštita od korova februar; Kasoron 6 kg/ha Rezidba ručno prije kretanja vegetacija u februaru; iznošenje odrezanih izdanaka; vezivanje

izdanaka za naslon; uklanjanje prve serije izdanaka 2x, do treće dekade maja Zaštita od bolesti i štetočina

preventivno prskanje 6x u toku vegetacije (poslije rezidbe, prije cvjetanja četiri tretmana, poslije cvjetanja dva); Fungicidi: 6 kg/ha Bakarni kreč, Bajkor, Ditan, Ronilan; Insekticidi: Konfidor 0,3 l/ha, Ultracid 2 kg+folijarna đubriva

Prihrana 150 kg/ha KAN-a (prva dekada aprila); 150 kg/ha KAN-a poslije cvjetanja (zadnja dekada aprila)

Navodnjavanje maj-juni; samo po potrebi u avgustu Međuredna obrada frezanje ili tanjiranje; 2x mjesečno do početka berbe radi prorahljivanja i

uništavanja korova Napomena poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja (poslije cvjetanja koristiti pesticide sa

kratkom karencom) Berba ručno (12-15 kg/sat) (sredina juna-sredina jula) Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potrebna je edukacija proizvođača, razvoj savjetodavne službe. Treba locirati proizvodnju na uža područja, obezbijediti tunele za visoko zamrzavanje na odabranom području, čuvanje do konačnog plasmana (postoji dovoljan kapacitet hladnjača), unaprijed odrediti otkupnu cijenu, poboljšati organizaciju otkupa i prodaje, riješiti podjelu profita između hladnjače i proizvođača. Otkupna cijena svježe maline je niska u odnosu na prodajnu cijenu rolend maline (zamrznuti pojedinačni plodovi) pa je zbog toga je zainteresovanost proizvođača za zamrzavanjem je velika.

Veličina parcela 0,2-0,5 ha Prihod visok sa srednje visokom proizvodnom cijenom; 25.000-30.000 KM/ha od 2 god.

72

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta MALINA Rubus idaeus Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja bez navodnjavanja (špalirski sistem gajenja) Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod malina za preradu; period eksploatacije: 15 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 25 t/ha; prosječan prinos 15 t/ha; namjenjeno isključivo za tržište kao sirovina za preradu

Uloženi kapital visoka ulaganja 12.000-15.000 KM/ha do treće godine Udio ručnog rada vrlo visok; okopavanje rednog prostora 2x; đubrenje; berba; rezidba

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Podizanje zasada jesen-proljeće; odabir parcele; uzimanje uzoraka; analiza zemljišta Osnovna obrada oranje 35-40 cm; mehanizovano Osnovno đubrenje 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 Dopunska obrada tanjiranje Startno đubrenje 20 t/ha stajnjaka+400 kg/ha NPK 7:20:30 u trake širine 0,8 m u pravcu redova Dopunska obrada frezanje traktorskom frezom da se đubrivo rasporedi u sloju zemljišta do 20 cm Sadnja ručno; 1.500 komada/radnik/8 sati Sorte Vilamet (Willamette), Miker (Meecer) Postavljanje naslona drveni stubovi na 6 m u redu; visina stuba 2 m iznad zemlje; dva reda pocinčane

žice na 80 i 180 cm od zemlje Njega u godini sadnje

Prihrana 200 kg/ha KAN-a krajem aprila prije okopavanje rednog prostora Površinska obrada okopavanje rednog prostora jednom mjesečno do septembra; tanjiranje ili frezanje

međurednog prostora 2x mjesečno do septembra Radnje u zasadu u godini pune eksploatacije

Đubrenje 20 t/ha stajnjaka (decembar); 500 kg/ha NPK (februar); đubrivo razbaciti u trake širine 0,5 m s jedne i druge strane reda

Zaštita od korova februar; 6 kg/ha Kasoron Rezidba prije kretanja vegetacija (februar); zatim iznošenje odrezanih izdanaka; vezivanje

izdanaka za naslon; uklanjanje prve serije izdanaka 2x do 20 maja Zaštita od bolesti i štetočina

preventivno prskanje 6x u toku vegetacije (poslije rezidbe, prije cvjetanja četiri tretmana, poslije cvjetanja dva tretmana); Fungicidi: 6 kg/ha Bakarni kreč, Bajkor, Ditan, Ronilan; Insekticidi: Konfidor 0,3 l/ha, Ultracid 2 kg+folijarna đubriva

Prihrana 150 kg/ha KAN-a (prva dekada aprila); 150 kg/ha KAN poslije cvjetanja (zadnja dekada aprila)

Međuredna obrada frezanje ili tanjiranje 2x mjesečno do početka berbe radi prorahljivanja i uništavanja korova

Napomena poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja; poslije cvjetanja-sa kratkom karencom Berba sredina juna-sredina jula; ručno; radnik ubere 12-15 kg/sat

Radovi nakon berbe Rezidba izdanci koji su donijeli rod režu se do osnove (zemlje) Dopunska obrada frezanje ili tanjiranje međureda (juli-avgust); tretiranje herbicidima rednog

prostora po potrebi 3 l/ha Fokus ultra Uklanjanje izdanaka odrezane izdanke iznijeti iz zasada mjesec dana nakon rezidbe Zaštita od bolesti i štetočina

preventivna dva tretmana pesticidima kao u aprilu


Potrebna je edukacija proizvođača, razvoj savjetodavne službe. Treba locirati proizvodnju na uža područja, obezbijediti tunele za visoko zamrzavanje na odabranom području, čuvanje do konačnog plasmana (postoji dovoljan kapacitet hladnjača), unaprijed odrediti otkupnu cijenu, poboljšati organizaciju otkupa i prodaje, riješiti podjelu profita između hladnjače i proizvođača. Otkupna cijena svježe maline je niska u odnosu na prodajnu cijenu rolend maline (zamrznuti pojedinačni plodovi) pa je zbog toga je zainteresovanost proizvođača za zamrzavanjem velika.

Veličina parcela 0,2-0,5 ha Prihod visok sa srednje visokom proizvodnom cijenom; 18.000-20.000 KM/ha od 3 god.

73


Suma padavina u vegetacionom periodu (mm)

Intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem, špalirski

sistem gajenja

Intenzivna proizvodnja, špalirski sistem gajenja


200-250 S1 S4 250-300 S1 S3 300-350 S1 S2 350-400 S1 S1

> 400 S4 S4

Način proizvodnje Trajanje vegetacionog perioda

(dana) Intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem, špalirski

sistem gajenja

Intenzivna proizvodnja, špalirski sistem gajenja


80-90 S4 S4 90-100 S3 S3 > 100 S1 S1

74

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KUPINA

Rubus fruticosus Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja sa navodnjavanjem Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod kupina za preradu; period eksploatacije: 15 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 25 t/ha; prosječan prinos 18 t/ha; namjenjeno isključivo za tržište kao sirovina za preradu

Uloženi kapital prve dvije godine 15.000-20.000 KM/ha dvije godine Udio ručnog rada vrlo visok; okopavanje rednog prostora 2x; đubrenje; berba; rezidba

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Podizanje zasada jesen-proljeće; odabir parcele; uzimanje uzoraka; analiza zemljišta Osnovna obrada oranje 35-40 cm; mehanizovano Đubrenje 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 Dopunska obrada tanjiranje; pravljanje kanala za sadnju (plugom) Đubrenje 10 kg stajnjaka po sadnom mjestu+200 g/sadnica NPK 7:20:30. Sadnja 2700-4500 kom/ha; ručno; 1.000 komada/radnik/8 sati Sorte Tontfree Postavljanje naslona drveni stubovi na 6 m u redu; visina stuba 2,2 m iznad zemlje; tri reda pocinčane

žice na 60, 150 i 200 cm od zemlje Postavljanje sistema za navodnjavanje


Njega u godini sadnje Prihrana 200 kg/ha KAN-a (kraj aprila) pred okopavanje rednog prostora Navodnjavanje od momenta sadnje do avgusta u zavisnosti od potrebe Površinska obrada okopavanje rednog prostora jednom mjesečno do septembra; tanjiranje ili frezanje

međurednog prostora 2x mjesečno do septembra Radnje u zasadu u godini pune eksploatacije

Đubrenje 20 t/ha stajnjaka (decembar); 500 kg/ha NPK (februar); đubrivo razbaciti u trake širine 0,5 m s jedne i druge strane reda

Zaštita od korova februar; 6 kg/ha Kasoron Rezidba ručno; prije kretanja vegetacija u februaru; vezivanje izdanaka za naslon Zaštita od bolesti i štetočina

preventivno prskanje 6x u toku vegetacije (tri tretmana poslije rezidbe do cvijetanja (maj), poslije cvjetanja dva tretmana); Fungicidi: 6 kg/ha Bakarni kreč, Bajkor, Poliram combi, Ronilan; Insekticidi: Konfidor 0,3 l/ha, Ultracid 2 kg, Zolone PM 1,5 l/ha+folijarna đubriva


Navodnjavanje od maja do sredine avgusta u zavisnosti od potrebe Međuredna obrada košenje 2x mjesečno u vegetacionom periodu Napomena poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja (poslije cvjetanja koristiti pesticide sa

kratkom karencom) Berba sredina jula i svakih narednih 7 dana u 4x; jedan radnik ubere 15-17 kg/sat

Radovi nakon berbe Rezidba izdanci koji su donijeli rod režu se do osnove (zemlje); ovogodišnje izdanke

prikratiti iznad gornje žice u prvoj sedmici jula mjeseca Dopunska obrada frezanje ili tanjiranje međureda (juli-avgust); tretiranje herbicidima rednog

prostora po potrebi 3 l/ha Fokus ultra Uklanjanje izdanaka odrezane izdanke iznijeti iz zasada 15 dana nakon rezidbe Zaštita od bolesti i štetočina

preventivno jedan tretmana pesticidima kao u aprilu mjesecu


Potreban razvoj savjetodavne službe, edukacija proizvođača, uređen odnos između proizvođača i prerađivača, tržište-sigurnost prodaje proizvoda u što kraćem periodu nakon berbe, obezbjeđenje dovoljnih količina ambalaže.

Veličina parcela 0,5-1 ha Prihod visok prihod, 18.000-22.000 KM/ha od treće godine

75

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta KUPINA

Rubus fruticosus Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod kupina za preradu; period eksploatacije: 15 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 20 t/ha; prosječan prinos 15 t/ha; namjenjeno isključivo za tržište kao sirovina za preradu

Uloženi kapital 12.000-14.000 KM/ha za dvije godine Udio ručnog rada vrlo visok; okopavanje rednog prostora 2x; đubrenje; berba; rezidba

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Podizanje zasada jesen-proljeće; odabir parcele; uzimanje uzoraka; analiza zemljišta Osnovna obrada oranje 35-40 cm; mehanizovano Đubrenje 30 t/ha stajnjaka+600 kg/ha NPK 7:20:30 Dopunska obrada tanjiranje; pravljanje kanala za sadnju (plugom) Đubrenje 10 kg stajnjaka po sadnom mjestu+200 g/sadnica NPK 7:20:30 Sadnja ručno; 1.000 komada/radnik/8 sati Sorte Tontfree Postavljanje naslona drveni stubovi na 6 m u redu; visina stuba 2,2 m iznad zemlje; tri reda pocinčane

žice na 60, 150 i 200 cm od zemlje Njega u godini sadnje

Prihrana 200 kg/ha KAN-a (kraj aprila) pred okopavanje rednog prostora Površinska obrada redni prostor 1x mjesečno do septembra; tanjiranje ili frezanje međurednog

prostora 2x mjesečno do septembra Radnje u zasadu u godini pune eksploatacije

Đubrenje 20 t/ha stajnjaka (decembar); 500 kg/ha NPK (februar); đubrivo rasturiti u trake širine 0,5 m s jedne i druge strane reda

Zaštita od korova februar; 6 kg/ha Kasoron Rezidba ručno prije kretanja vegetacija u februaru; iznošenje odrezanih izdanaka; vezivanje

izdanaka za naslon Zaštita od bolesti i štetočina

preventivno prskanje 6x u toku vegetacije (poslije rezidbe do cvjetanja tri tretmana (maj) i poslije cvjetanja dva tretmana); Fungicidi: 6 kg/ha Bakarni kreč, Bajkor, Poliram combi, Ronilan; Insekticidi: Konfidor 0,3 l/ha, Ultracid 2 kg, Zolone PM 1,5 l/ha+folijarna đubriva


Međuredna obrada košenje 2x mjesečno u vegetacionom periodu Napomena poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja (poslije cvjetanja koristiti pesticide sa

kratkom karencom) Berba sredina jula i svakih narednih 7 dana 4x; jedan radnik bere 15-17 kg/sat

Radovi nakon berbe Rezidba izdanci koji su donijeli rod režu se do osnove (zemlje); ovogodišnje izdanke

prikratiti iznad gornje žice u prvoj sedmici jula mjeseca Dopunska obrada frezanje ili tanjiranje međurednog prostora (juli-avgust); tretiranje herbicidima

rednog prostora po potrebi 3 l/ha Fokus ultra Uklanjanje izdanaka odrezane izdanke iznijeti iz zasada 15 dana nakon rezidbe Zaštita od bolesti i štetočina

preventivno jedan tretman pesticidima kao u aprilu mjesecu


Potrebna edukacija proizvođača, jačanje savjetodavnih službi, uređeni odnosi između proizvođača i prerađivača, sigurnost predaje proizvoda u što kraćem periodu nakon berbe, obezbjeđenje dovoljnih količina ambalaže.

Veličina parcela 0,5-1 ha Prihod visok sa srednje visokom proizvodnom cijenom, 15.000-18.000 KM/ha od treće

godine

76


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Intenzivna proizvodnja sa

navodnjavanjem Intenzivna proizvodnja

Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti <250 S1 N

250-300 S1 S4 300-350 S1 S3 350-400 S1 S2

> 400 S1 S4

Način proizvodnje Trajanje vegetacionog perioda (dana) Intenzivna proizvodnja sa

navodnjavanjem Intenzivna proizvodnja

Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti <100 N N

100-110 S4 S4 110-120 S3 S3 120-130 S2 S2

> 130 S1 S1

77

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta JAGODA

Fragaria sp. Karakter proizvodnje intenzivna proizvodnja-savremen sistem gajenja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod 80%, jagoda za stonu potrošnju; 20% jagoda za preradu; period eksploatacije: 3

godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; visok prinos; max. prinos 50 t/ha; prosječan prinos 35 t/ha; namjenjeno isključivo za tržište kao svježa konzumna roba; sirovina za preradu

Uloženi kapital jako visoka ulaganja 18.000-22.000 KM/ha za jednu godinu Udio ručnog rada visok; berba; čišćenje bokora

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Podizanje zasada juli-avgust; odabir parcele; uzimanje uzoraka; analiza zemljišta Osnovna obrada oranje 30-35 cm; mehanizovano Đubrenje na osnovu rezultata kontrole plodnosti; 40 t/ha Stajnjaka+1.000 kg/ha NPK

7:20:30 za srednje plodna zemljišta Dopunska obrada tanjiranje Đubrenje 50 t/ha stajnjaka+1.000 kg/ha NPK 7:20:30 Dopunska obrada frezanje traktorskom frezom da se đubrivo rasporedi u sloju zemljišta do 20 cm;

razmjeravanje redova; postavljanje folije i sistema za navodnjavanje Sadnja 45.000-60.000 biljaka/ha; ručno; 3.000 komada/radnik/8 sati Sorte Marmolada, Selena, Adie, Mis, Čendler

Njega u godini sadnje Navodnjavanje sistem kap po kap; u toku vegetacije u zavisnosti od vremenskih uslova Međuredna obrada nije potrebna izuzev između grdica tretiranje totalnim herbicidom Zakidanje cvjetova i stolona

25-30 dana nakon sadnje

Prihrana jedna prihrana; 50 kg/ha Kristalona kroz sistem za navodnjavanje Radnje u zasadu u drugoj godini

Čišćenje bokora prije kretanja vegetacija (februar) skidanje suvog ljetno-jesenjeg lišća Đubrenje u 5x kroz sistem za navodnjavanje; 10 kg/ha Kristalon za svaki tretman Zaštita od korova prostor između gredica tretirati sa 4 l/ha glifosata Zaštita od bolesti i štetočina

preventivno prskanje 4x u toku vegetacije (poslije čišćenja bokora, prije cvjetanja dva tretmana, poslije cvjetanja); Fungicidi: 5 kg/ha Bakarni kreč, Euparen, Ditan, Ronilan; Insekticidi: Zolone PM 1,5 l/ha; Karate 0,4 l/ha+folijarna đubriva

Napomena poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja (poslije cvjetanja koristiti pesticide sa kratkom karencom)

Berba maj-juni; ručno 18-20 kg/sat Radovi nakon berbe

Čišćenje bokora skidanje zelene mase na 5 cm od zemlje Navodnjavanje poslije berbe zasad se zasuši; onda se u julu i avgustu zalije uz obaveznu prihranu

kroz sistem za zalijevanje Zaštita od bolesti i štetočina



Potrebna edukacija proizvođača i razvoj savjetodavnih službi. Pažnju treba posvetiti plasmanu proizvoda i pakovanju, certificiranje proizvoda (kontrola ostataka pesticida). Treba omogućiti plasman lošijih proizvoda za preradu u fabrike ili stvoriti uslove za preradu u kućnoj radinosti. Obavezna je nabavka bezvirusnih sadnica klase A++ ili A+. Ovaj sistem gajenja u odnosu na klasični ima niz prednosti, a prije svega zato što plodovi dozriju 7-10 dana, plodovi su čisti, bolje obojeni i prinosi su veći 2-3x po jedinici površine.

Veličina parcela 0,2-1 ha Prihod visok; 30.000-40.000 KM/ha u drugoj godini; 18.000-25.000 KM/ha u trećoj

godini

78

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta JAGODA

Fragaria sp. Karakter proizvodnje poluintenzivna proizvodnja-klasični sistem gajenja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod 80% jagoda za stonu potrošnju; 20%, jagoda za preradu; period eksploatacije: 3

godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; srednji prinos; max. prinos 25 t/ha; prosječan prinos 15 t/ha; namjenjeno isključivo za tržište kao svježa konzumna roba; sirovina za preradu

Uloženi kapital u prvoj godini 8.000-12.000 KM/ha Udio ručnog rada vrlo visok; okopavanje rednog prostora 2x; đubrenje; berba; čišćenje bokora

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Podizanje zasada juli-avgust; odabir parcele; uzimanje uzoraka; analiza zemljišta Osnovna obrada oranje 30-35 cm; mehanizovano Dopunska obrada tanjiranje Đubrenje 40 t/ha stajnjaka+1.000 kg/ha NPK 7:20:30 za zemljišta srednje plodnosti Dopunska obrada frezanje traktorskom frezom da se đubrivo rasporedi u sloju zemljišta do 20 cm Sadnja ručno; 3.000 komada/radnik/8 sati Sorte Marmolada, Selena, Hanoj, Čendler Zalijevanje najmanje 2x dok se ne sadnice ne prime

Njega u godini sadnje Zakidanje cvjetova i stolona

25-30 dana nakon sadnje

Prihrana jedna prihrana; 200 kg/ha KAN-a pred okopavanje ili navodnjavanje Okopavanje redni prostor i frezanje međurednog prostora; radnje u zasadu u drugoj i trećoj

godini Đubrenje 500 kg/ha NPK (februar) Zaštita od korova 4 kg/ha Devrinol+2 kg/ha Venzar (februar pred kišu) Čišćenje bokora prije kretanja vegetacija (februar) skidanje suvog ljetno-jesenjeg lišća Zaštita od bolesti i štetočina

preventivno prskanje 4x u toku vegetacije (poslije čišćenja bokora, prije cvjetanja dva tretmana, poslije cvjetanja); Fungicidi: 5 kg/ha Bakarni kreč, Euparen, Ditan, Ronilan; Insekticidi: Zolone PM 1,5 l/ha, Karate 0,4 l/ha+folijarna đubriva


Međuredna obrada frezanje; jednom mjesečno do početka berbe radi prorahljivanja zemljišta Napomena poštovati karencu nakon zadnjeg tretiranja (poslije cvjetanja koristiti pesticide sa

kratkom karencom)

Berba maj-juni; ručno; jedan radnik ubere 18-20 kg/sat Radovi nakon berbe

Čišćenje bokora skidanje zelene mase na 5 cm od zemlje Dopunska obrada frezanje međurednog prostora; okopavanje rednog prostora Zalijevanje po potrebi najčešće u julu i avgustu Prihrana 150 kg/ha KAN-a+150 kg/ha NPK (sredina avgusta) Zaštita od bolesti i štetočina



Potrebna jeedukacija proizvođača i razvoj savjetodavnih službi. Pažnju treba posvetiti plasmanu proizvoda i pakovanju, certificiranje proizvoda (kontrola ostataka pesticida). Treba omogućiti plasman lošijih proizvoda za preradu u fabrike ili stvoriti uslove za preradu u kućnoj radinosti. Potrebna je izmjena sortimenta (kod nas su stare sorte), tehnologije gajenja (intenzivni sistemi gajenja na foliji pod niskim tunelima po konceptu IPV-a (obavezna analiza na residue pesticide)), visok prinos preko 35 t/ha, plasman proizvoda za svježu potrošnju u adekvatnoj plastičnoj ili kartonskoj ambalaži.

Veličina parcela 0,2-1 ha Prihod 15.000-18.000 KM/ha od druge godine

79


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom periodu (mm) Intenzivna proizvodnja,

savremeni sistemi gajenja Poluintenzivna proizvodnja,

klasični sistemi gajenja Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti

< 200 S1 N 200-250 S1 S4 250-300 S1 S3 300-350 S1 S1 350-400 S1 S2

> 400 N N

Način proizvodnje Trajanje vegetacionog perioda (dana) Intenzivna proizvodnja,

savremeni sistemi gajenja Poluintenzivna proizvodnja,

klasični sistemi gajenja Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti Klasa pogodnosti

< 70 N N 70-75 S3 S3 75-80 S2 S2 > 80 S1 S1

80

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta LJEŠNIK

Corylus avellana Karakter proizvodnje ekstenzivna proizvodnja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod jezgra za konditorsku proizvodnju; period eksploatacije: 30 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; nizak prinos; max. prinos 3 t/ha; prosječan prinos 2 t/ha jezgre; namjenjeno isključivo za tržište

Uloženi kapital jako niska ulaganja bez kredita 6.000-8.000 KM/ha do pete godine Udio ručnog rada srednji; formiranje uzgojnog oblika oko 20 sati/ha; rezidba 10 sati/ha; zaštita tri

tretmana; trešenje i kupljenje oko 240 sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće); odabir parcele Priprema razmjeravanje i kopanje rupa 0,8x0,8 m Đubrenje 15 kg stajnjaka+0,5 kg NPK 7:20:30 po sadnom mjestu Sadnja ručno; 50 komada/radnik/8 sati Razmak sadnje 4,5x3,5 m tj.650 sadnica/ha Podloga vlastiti korjen Sorte Istarski, Rimski, Halski džin, Tonda đentile romana Formiranje uzgojnog oblika

grm sa 8 osnovnih grana

Radnje u voćnjaku do perioda punog plodonošenja (do 5-te godine) zasnivanje travnjaka između redova i formiranje uzgojnog oblika Prihrana 500 g/sadnica NPK (februar); 400 g/sadnica KAN (sredina aprila) Međuredna obrada košenje 3x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica u prvoj godini Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 3x; I-zimsko prskanje: Galpar 0,5%+Bakarni kreč 0,5% (3 moto časa) II-u toku vegetacije u maju: Gusation 0,2%+Ditan 0,25% (3 moto časa) III-krajem juna: zaštita sa istim sredstvima

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja (od 5-te godine) Đubrenje 0,5 kg/stablo NPK 7:20:30 (februar) Rezidba minimilna; samo suhe i polomljene grane; prorjeđivanje grma (uklanjanje

izdanaka i prirasta koji zagušuju krošnju) Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 0,5% Bakarni kreč+0,5% Galpar Prihrana 0,5 kg/stablo KAN-a (početak maja) Zaštita protiv bolesti i lijeskinog surlaša; 2 l/ha Insekticid+4 kg/ha Fungicid u smjesi 2x u

toku vegetacije (8 moto časova) Berba početkom septembra; trešenje i kupljenje 80 sati/ha Čuvanje u običnom skladištu Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Za obim proizvodnje koji postoji na području BiH nije potrebna posebna infrastruktura. Pri proširenju proizvodnih kapaciteta treba voditi računa o potrebama tržišta. BiH ima prerađivačke kapacitete koje koriste lješnik kao sirovinu. Potrebno je ugovaranje proizvodnje pošto uvozni lješnik ima povoljnu cijenu, tako da je to jedan od osnovnih ograničavajućih faktora širenja proizvodnje lijeske.

Veličina parcela pojedinačna stabla na međama do 1 ha Prihod nizak uz niska ulaganja, 4.000-5.000 KM/ha od pete godine

81


Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom

periodu (mm) Ekstenzivna proizvodnja


250-300 S4 300-350 S3 350-400 S2

>400 S1

Način proizvodnje Trajanje bezmraznog

perioda (dana) Ekstenzivna proizvodnja


100-110 S4 110-120 S3 120-130 S2

> 130 S1

82

LUT ATRIBUTI OPIS Vrsta ORAH

Juglans regia Karakter proizvodnje ekstenzivna proizvodnja Period vegetacije april-oktobar (130-140 dana) Krajnji proizvod jezgra za konditorsku proizvodnju; period eksploatacije: 60 godina Orijentacija prema tržištu, kvalitet i kvantitet proizvoda

dobar kvalitet; nizak prinos; max. prinos 3 t/ha; prosječan prinos 2,5 t/ha jezgre; namjenjen isključivo za tržište

Uloženi kapital jako niska ulaganja bez kredita 5.000-6.000 KM/ha do sedme godine Udio ručnog rada srednji; formiranje uzgojnog oblika oko 20 sati/ha; rezidba 10 sati/ha; zaštita tri

tretmana; trešenje i kupljenje 240 sati/ha TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Podizanje zasada u fazi mirovanja vegetacije (jesen ili rano proljeće); odabir parcele Priprema razmjeravanje i kopanje rupa 0,8x0,8 m Đubrenje 50 kg stajnjaka po sadnom mjestu+1 kg NPK 7:20:30 sadnom mjestu Sadnja ručno; jedan radnik sadi 50 sadnica/8 sati Razmak sadnje 10x10 m tj. 100 sadnica/ha Podloga sijanac pitomog oraha Sorte Novosadski kasni, Čejnovo, Chempion, Jupiter, Medveđa i Franket Formiranje uzgojnog oblika

visoko piramidalna krošnja (7 godina)

Radnje u voćnjaku do perioda punog plodonošenja (do 7-me godine) zasnivanje travnjaka između redova (4 moto časa); formiranje uzgojnog oblika (10

h/ha godišnje) Prihrana 1,5 kg NPK/sadnica (februar); 500 g/sadnica KAN-a (sredina aprila); 8 sati/ha Međuredna obrada košenje 3x u toku vegetacije plus ručno okopavanje oko sadnica (24 sata) u prvoj

godini Prihrana 500 g/sadnica KAN-a (sredina aprila); 8 sati/ha Zaštita protiv bolesti i štetočina

preventivna prskanja 3x; I-zimsko prskanje: Galpar 0,5%+Bakarni kreč 0,5% ( 3 moto časa) II-u toku vegetacije u maju: Gusation 0,2%+Ditan 0,25%(3 moto časa ) III-kraj juna istim sredstvima

Radnje u voćnjaku u periodu plodonošenja (od 7-me godine) Đubrenje NPK 7:20:30 3 kg/stablo (februar); 8 sati/ha Rezidba minimilna; suhe i polomljene grane; prorjeđivanje; 8 sati/ha Zimska zaštita protiv prezimljujućih bolesti i štetočina 0,5% Bakarni kreč+0,5 % Galpar (4 moto

časa) Prihrana 1 kg/stablo KAN-a (početkom maja) (4 moto časa) Zaštita protiv šupljikavosti lista i crvljivosti plodova: 2 l/ha Insekticid+4 kg/ha Fungicid u

smjesi; 2x u toku vegetacije (8 moto časa ) Berba septembar-početak oktobra; trešenje i kupljenje 60 sati/ha Čuvanje u običnom skladištu Infrastruktura koja je potrebna da bi se ovaj način proizvodnje mogao realizovati

Potrebna je edukacija proizvođača. Za obim proizvodnje koji postoji na području BiH nije potrebna posebna infrastruktura. Pri proširenju proizvodnih kapaciteta treba voditi računa o izboru sorti i pakovanju proizvoda

Veličina parcela pojedinačna stabla na međama do 1 ha Prihod nizak uz niska ulaganja; 8.000-10.000 KM/ha od sedme godine

83

Klimatski zahtjevi i klase pogodnosti Način proizvodnje Suma padavina u vegetacionom

periodu (mm) Ekstenzivna proizvodnja Raspon vrijednosti Klasa pogodnosti

< 250 N 250-300 S4 300-350 S3 350-400 S2

>400 S1

Način proizvodnje Trajanje bezmraznog perioda (dana) Ekstenzivna proizvodnja


100-110 S4 110-120 S3 120-130 S2

> 130 S1

84

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta LUK

Allium cepa Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju lukovica, lažna stabljika i lišće Cilj uzgoja za ishranu svjež ili prerađen; ljekovita svojstva Način prerade konzervira se sušenjem i mariniranjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

20-22oC

Vegetacijsko razdoblje 120-150 dana Skladištenje nekoliko mjeseci Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne smije se uzgajati najmanje 5 godina na istoj površini. Dobre su pretkulture:

pšenica, ječam, uljana repica i djeteline za ljetnu sjetvu ili jesensku sadnju, a za proljetnu sadnju krumpir i grah. Zob i raž nisu preporučljivi, jer ih napada isti štetnik. Važno je da pretkultura ostavlja što manje korova.

Izbor kultivara U proizvodnji za tržište, naročito u uzgoju izravnom sjetvom, prevladavaju F1 hibridi. U proizvodnji iz lučice uzgajaju se kultivari iz slobodnog oprašivanja i domaći ekotipovi. U novijih kultivara prevladava okrugli oblik koji omogućava mehaniziranu doradu. Od bioloških svojstava važna je reakcija na dužinu dana. S tim je u vezi prikladnost za različite načine uzgoja, proljetnu ili ljetno-jesensku sjetvu, odnosno uzgoj izravnom sjetvom iz presadnica ili iz lučica. Luk za kiseljenje bijele ljuske lakše se čisti, a salatni kultivari imaju krupne lukovice sočnih unutarnjih listova s više šećera i manje ili više ljutine.

Orijentacija prema tržištu, kvaliteta proizvoda

Mladi luk I klasa: Mladi luk mora biti sa nerazvijenom glavicom, jedar, s podrezanim žilicama, perjem zelene boje koje ne smije biti oštećeno biljnim bolestima i štetočinama i dobro očišćen od zemlje. Kao mladi luk I klase moguće je stavljati u promet rane sorte luka tipa Srebrenjak s već formiranom lukovicom, srebrenasto bijele boje, s podrezanim žilicama i zelenim perjem do visine od 10 cm nad lukovicom. Prema debljini stabljike i veličini lukovice mladi luk se klasira i stavlja u promet povezan u snopiće od 5, 10, 15 ili 20 strukova s tim da u svakom struku stabljike moraju biti ujednačene po debljini. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 10% stabljika sa žutim i uvelim lišćem, mehaničkim povredama i oštećenjima izazvanim biljnim bolestima i štetočinama. Crveni luk I klasa: Luk mora biti tipičan za kultivar oblikom i bojom, ne smije biti naklijan, niti imati ostatak cvjetne stabljike, a korjenje mora biti odstranjeno. Dopuštene su manje pjege na vanjskoj ljusci koje zahvaćaju samo zadnji suhi list koji obuhvaća lukovicu. Razlike između najveće i najmanje lukovice u pakiranju kalibriranog luka: 5 mm za lukovice 10-20 mm promjera; 10 mm za lukovice 15-25 mm promjera; 15 mm za lukovice 20-40 mm promjera; 20 mm za lukovice 40-70 mm promjera; 30 mm za lukovice veće od 70 mm promjera. U jedinici pakiranja može biti do 5% glavica s mehaničkim povredama i oštećenjima izazvanim biljnim bolestima i štetočinama. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 10% lukovica s početkom klijanja, manja oštećenja od nagnječenja i bolesti, odvojene vanjske ljuske do 1/3 lukovice, ali lukovica mora biti zdrava. Mladi crveni luk, mladi češnjak i crveni luk pakiraju se u velike otvorene plitke letvarice, letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće, kartonske kutije i plitke letvarice za povrće, a crveni luk i u jutane vreće, kao i vreće od sintetičkih vlakana.

Uloženi kapital 7.950 KM/ha Udio ručnog rada nizak

85


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje oko 25 cm u jesen predsjetvena priprema 3-4 cm (mrvičasta struktura) nekoliko dana pred sadnju Zasnivanje nasada izravnom sjetvom 10-15 kg/ha; iz lučice 400-600 kg/ha

kontinentalna mediteranska Sjetva III i IV mjesec II i III mjesec Sadnja iz presadnica za ozimi luk koji se sadi u jesen; iz lučica II i III mjesec razmak sjetve/sadnje u peto-šestoredne trake s razmakom redova u traci 25-30 cm, a među trakama 50-60

cm; za lučicu se sije na gredicu sa razmakom redova 15-20 cm; sije se u traku širine 7-10 cm; presadnice se sade u peto-šestoredne trake s razmakom redova u traci 20-30 cm i razmakom biljaka u redu 10 cm; za uzgoj iz lučice sadi se na uzdignute gredice ili na ravnu površinu u trake s razmakom redova 20-30 cm, sa 4-5 redova u traci i razmakom među trakama 40-60 cm; razmak između lučica je 10-15 cm

dubina sjetve/sadnje sjetva 1,5-3 cm; sadnja 2-3 cm; lučica 2-3 cm Broj biljaka/m2 50-100; za krupnije lukovice 25-50; za uzgoj lučice 700-1.500 Gnojidba mineralna hranjiva

osjetljiv na klor; N:125 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:160 kg/ha; CaO:50 kg/ha; MgO:30 kg/ha

Primjer gnojidbe u osnovnoj gnojidbi tla dodati 1.200 kg/ha NPK 5-20-30 S; pred sadnju dodati 200 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid

Gramoxon+Reglon Ramrod

prije nicanja poslije nicanja

1,5+1,5 l 6-7 l

mehanička kultiviranje 2-3-4x Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha

Plamenjača Ridomil gold M2G8 WP Antracol

početak stvaranja lukovica 3-4x; 10-14 dana

3 kg 3-4 kg

Siva trulež Radotiram P-4+Benlejt dezinfekcija sjemena i lučice

4+2 g/kg sjemena

Lukova muha Volaton G-10 Basudin 20

prije sadnje lučice namakanje lučica

10-15 kg 2 kg

Minirajuća muha Fastac 10 SC nakon prvih mina 1-2x

150-250 ml

Rovac Mesurol granulat po potrebi 4 kg Ostalo 0,2% hidrazid maleinske

kiseline 1 2 l

Njega usjeva suzbijanje korova; navodnjavanje; prihrana; zaštita; kultiviranje 3-4x broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 7-8 250 1.500-1.800

Prinos do 50 t/ha izravnom sjetvom; 20-30 t/ha uzgojem iz lučice; 7-15 t/ha lučice Berba

kada padne 50-80% lišća koncem kolovoza i u rujnu iz izravne sjetve; luk iz lučice dozrijeva ranije u VII i VIII mjesecu

Način berbe mehanizirano Prihod 30.000 kg x 0,8 = 24.000 KM/ha

86

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta LUK

Allium cepa Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju lukovica, lažna stabljika i lišće Cilj uzgoja za ishranu svjež ili prerađen; ljekovita svojstva Način prerade konzervira se sušenjem i mariniranjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

20-22oC

Vegetacijsko razdoblje 120-150 dana Skladištenje nekoliko mjeseci Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne smije se uzgajati najmanje 5 godina na istoj površini. Dobre su pretkulture:

pšenica, ječam, uljana repica i djeteline za ljetnu sjetvu ili jesensku sadnju, a za proljetnu sadnju krumpir i grah. Zob i raž nisu preporučljivi, jer ih napada isti štetnik. Važno je da pretkultura ostavlja što manje korova.

Izbor kultivara U proizvodnji za tržište, naročito u uzgoju izravnom sjetvom, prevladavaju F1 hibridi. U proizvodnji iz lučice uzgajaju se kultivari iz slobodnog oprašivanja i domaći ekotipovi. U novijih kultivara prevladava okrugli oblik koji omogućava mehaniziranu doradu. Od bioloških svojstava važna je reakcija na dužinu dana. S tim je u vezi prikladnost za različite načine uzgoja, proljetnu ili ljetno-jesensku sjetvu, odnosno uzgoj izravnom sjetvom iz presadnica ili iz lučica. Luk za kiseljenje bijele ljuske lakše se čisti, a salatni kultivari imaju krupne lukovice sočnih unutarnjih listova s više šećera i manje ili više ljutine.


Mladi luk I klasa: Mladi luk mora biti sa nerazvijenom glavicom, jedar, s podrezanim žilicama, perjem zelene boje koje ne smije biti oštećeno biljnim bolestima i štetočinama i dobro očišćen od zemlje. Kao mladi luk I klase moguće je stavljati u promet rane sorte luka tipa Srebrenjak s već formiranom lukovicom, srebrenasto bijele boje, s podrezanim žilicama i zelenim perjem do visine od 10 cm nad lukovicom. Prema debljini stabljike i veličini lukovice mladi luk se klasira i stavlja u promet povezan u snopiće od 5, 10, 15 ili 20 strukova s tim da u svakom struku stabljike moraju biti ujednačene po debljini. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 10% stabljika sa žutim i uvelim lišćem, mehaničkim povredama i oštećenjima izazvanim biljnim bolestima i štetočinama. Crveni luk I klasa: Luk mora biti tipičan za kultivar oblikom i bojom, ne smije biti naklijan, niti imati ostatak cvjetne stabljike, a korjenje mora biti odstranjeno. Dopuštene su manje pjege na vanjskoj ljusci koje zahvaćaju samo zadnji suhi list koji obuhvaća lukovicu. Razlike između najveće i najmanje lukovice u pakiranju kalibriranog luka: 5 mm za lukovice 10-20 mm promjera; 10 mm za lukovice 15-25 mm promjera; 15 mm za lukovice 20-40 mm promjera; 20 mm za lukovice 40-70 mm promjera; 30 mm za lukovice veće od 70 mm promjera. U jedinici pakiranja može biti do 5% glavica s mehaničkim povredama i oštećenjima izazvanim biljnim bolestima i štetočinama. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 10% lukovica s početkom klijanja, manja oštećenja od nagnječenja i bolesti, odvojene vanjske ljuske do 1/3 lukovice, ali lukovica mora biti zdrava. Mladi crveni luk, mladi češnjak i crveni luk pakiraju se u velike otvorene plitke letvarice, letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće, kartonske kutije i plitke letvarice za povrće, a crveni luk i u jutane vreće, kao i vreće od sintetičkih vlakana.

Uloženi kapital 6.400 KM/ha Udio ručnog rada srednji

87

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje oko 25 cm u jesen predsjetvena priprema 3-4 cm (mrvičasta struktura) nekoliko dana pred sadnju Zasnivanje nasada izravnom sjetvom 10-15 kg/ha; iz lučice 400-600 kg/ha

kontinentalna mediteranska Sjetva III i IV mjesec II i III mjesec Sadnja iz presadnica za ozimi luk koji se sadi u jesen; iz lučica II i III mjesec razmak sjetve/sadnje u peto-šestoredne trake s razmakom redova u traci 25-30 cm, a među trakama 50-60

cm; za lučicu se sije na gredicu sa razmakom redova 15-20 cm; sije se u traku širine 7-10 cm; presadnice se sade u peto-šestoredne trake s razmakom redova u traci 20-30 cm i razmakom biljaka u redu 10 cm; za uzgoj iz lučice sadi se na uzdignute gredice ili na ravnu površinu u trake s razmakom redova 20-30 cm, sa 4-5 redova u traci i razmakom među trakama 40-60 cm; razmak između lučica je 10-15 cm

dubina sjetve/sadnje sjetva 1,5-3 cm; sadnja 2-3 cm; lučica 2-3 cm Broj biljaka/m2 50-100; za krupnije lukovice 25-50; za uzgoj lučice 700-1.500 Gnojidba mineralna hranjiva

osjetljiv na klor; N:125 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:160 kg/ha; CaO:50 kg/ha; MgO:30 kg/ha

Primjer gnojidbe u osnovnoj gnojidbi tla dodati 1.200 kg/ha NPK 5-20-30 S; pred sadnju dodati 200 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Gramoxon+Reglon prije nicanja 1,5+1,5 l mehanička kultiviranje 2-3-4x Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha



3 kg 3-4 kg

Rovac Mesurol granulat po potrebi 4 kg Njega usjeva suzbijanje korova; navodnjavanje; prihrana; zaštita; kultiviranje 3-4x

broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 3-5 250 750-1.250

Prinos do 50 t/ha izravnom sjetvom; 20-30 t/ha uzgojem iz lučice; 7-15 t/ha lučice Berba

kada padne 50-80% lišća koncem kolovoza i u rujnu/septembru iz izravne sjetve; luk iz lučice dozrijeva ranije u VII i VIII mjesecu

Način berbe ručno Prihod 20.000 kg x 0,8 = 16.000 KM/ha


Oznaka povoljnosti N S4 S3 S2 S1 ∑ padalina u VI,VII i VIII mjesecu (mm) <105 105-120 120-135 135-150 150-165

Parametri LGPT> 10 oC <85 85-90 90-95 95-100 >100

88

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta ČEŠNJAK / BIJELI LUK

Allium sativum Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju lukovica Cilj uzgoja dodatak jelima svjež ili prerađen; ljekovita svojstva; farmaceutska industrija Način prerade konzervira se sušenjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

Za normalan rast i glavičanje češnjaka, češnjevi za reprodukciju moraju biti izloženi niskim temperaturama manjim od 15oC, uz optimum od 2-4oC ili u skladištu ili u tlu. Za zriobu lukovice odnosno ulazak u mirovanje najpovoljnije su visoke temperature, veće od 25oC i suho vrijeme.

Vegetacijsko razdoblje 120-150 dana Skladištenje do 7 mjeseci Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe niti bilo koji luk kao pretkulturu. Poželjno je da ne dođe na isto

mjesto barem 5 godina, što je najsigurnija mjera protiv lukove nematode. Izbor kultivara Kultivari i ekotipovi mogu se podijeliti u tri osnovne grupe:

- jesenski (ozimi) koji prezimljuju i u sljedećoj godini razvijaju vegetativnu masu i lukovicu - proljetni - alternativni (po morfološkim i biološkim svojstvima bliži su proljetnim, ali se mogu saditi i u jesen)


Ekstra klasa: Boja je karakteristična za tip, lukovice cijele, pravilnog oblika, dobro očišćen, korjenovi glatko odrezani, češnjevi čvrsto vezani u lukovici. Najmanji promjer lukovice je 45 mm, a razlika između najveće i najmanje lukovice u jedinici pakiranja može biti najviše 20 mm. I klasa: Češnjak mora biti cijeli, pretežno pravilnog oblika, češnjeva čvrsto priljubljenih i boje normalne za tip. Dopušten je nepravilan oblik zbog nenormalnog vegetativnog rasta i manje pucanje ovojnih ljuski. Najmanji promjer lukovice je 30 mm, a razlika između najveće i najmanje lukovice u pakiranju može biti najviše 15 mm. U jedinici pakiranja može biti do 5% glavica promjera manjeg od 25 mm i do 5% češnjeva s odvojenim glavicama. II klasa: Dopušteno je pucanje vanjskih ovojnih ljuski, a glavici smiju nedostajati najviše 3 češnja. Može biti do 10% glavica s odvojenim češnjevima i s mehaničkim oštećenjima. Promjer glavice može biti manji od 30 mm, ali ne manji od 20 mm. Češnjak se pakira u velike otvorene plitke letvarice, letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće, plitke letvarice za povrće, kartonske kutije i u jutane vreće.


89


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 25-30 cm u jesen predsjetvena priprema 3-4 cm (mrvičasta struktura) pred sadnju Zasnivanje nasada krupnije lukovice 400-600 kg/ha Sadnja II-IV i X mjesec razmak sadnje

na gredice u četvero ili petoredne trake s razmakom redova 20-30 cm; razmak u redu ovisi o krupnoći češnjeva 30x25x10-15 cm

dubina sadnje 2-3 cm Broj biljaka/m2 20-krupniji češnjevi; 40-sitniji češnjevi Gnojidba mineralna hranjiva

N:100-140 kg/ha; P2O5:80-130 kg/ha; K2O:150-180 kg/ha; MgO:30-40 kg/ha

Primjer gnojidbe u osnovnoj obradi unijeti 700 kg/ha NPK 7-14-21 S; pred sadnju dodati 200 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Lasso+Promepin nakon nicanja u fazi 3-5

listova 3-4+2 kg/ha

Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Bijela trulež Tiram pred sadnju Plamenjača Ridomil gold M2G8 WP početak stvaranja lukovica 3 kg Rđa luka Antracol 3-4x; 10-14 dana 3-4 kg Lukova muha Volaton G-10 početkom ožujka 45-50 kg Njega usjeva suzbijanje korova; navodnjavanje; prihrana; zaštita

broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 2-3 250 500-750

Prinos 3-5 t/ha proljetna jesenska Berba

VII-VIII mjesec V-VI mjesec Način berbe mehanizirano Prihod 5.000 kg x 1,60 = 8.000 KM/ha

90

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta ČEŠNJAK / BIJELI LUK

Allium sativum Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju lukovica Cilj uzgoja dodatak jelima svjež ili prerađen; ljekovita svojstva; farmaceutska industrija Način prerade konzervira se sušenjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

Za normalan rast i glavičanje češnjaka, češnjevi za reprodukciju moraju biti izloženi niskim temperaturama manjim od 15oC, uz optimum od 2-4oC ili u skladištu ili u tlu. Za zriobu lukovice odnosno ulazak u mirovanje najpovoljnije su visoke temperature, veće od 25oC i suho vrijeme.

Vegetacijsko razdoblje 120-150 dana Skladištenje do 7 mjeseci Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe niti bilo koji luk kao pretkulturu. Poželjno je da ne dođe na isto

mjesto barem 5 godina, što je najsigurnija mjera protiv lukove nematode. Izbor kultivara Kultivari i ekotipovi mogu se podijeliti u tri osnovne grupe:

- jesenski (ozimi) koji prezimljuju i u sljedećoj godini razvijaju vegetativnu masu i lukovicu - proljetni - alternativni (po morfološkim i biološkim svojstvima bliži su proljetnim, ali se mogu saditi i u jesen)


Ekstra klasa: Boja je karakteristična za tip, lukovice cijele, pravilnog oblika, dobro očišćen, korjenovi glatko odrezani, češnjevi čvrsto vezani u lukovici. Najmanji promjer lukovice je 45 mm, a razlika između najveće i najmanje lukovice u jedinici pakiranja može biti najviše 20 mm. I klasa: Češnjak mora biti cijeli, pretežno pravilnog oblika, češnjeva čvrsto priljubljenih i boje normalne za tip. Dopušten je nepravilan oblik zbog nenormalnog vegetativnog rasta i manje pucanje ovojnih ljuski. Najmanji promjer lukovice je 30 mm, a razlika između najveće i najmanje lukovice u pakiranju može biti najviše 15 mm. U jedinici pakiranja može biti do 5% glavica promjera manjeg od 25 mm i do 5% češnjeva s odvojenim glavicama. II klasa: Dopušteno je pucanje vanjskih ovojnih ljuski, a glavici smiju nedostajati najviše 3 češnja. Može biti do 10% glavica s odvojenim češnjevima i s mehaničkim oštećenjima. Promjer glavice može biti manji od 30 mm, ali ne manji od 20 mm. Češnjak se pakira u velike otvorene plitke letvarice, letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće, plitke letvarice za povrće, kartonske kutije i u jutane vreće.


91


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 25-30 cm u jesen predsjetvena priprema 3-4 cm (mrvičasta struktura) pred sadnju Zasnivanje nasada krupnije lukovice 400-600 kg/ha Sadnja II-IV i X mjesec razmak sadnje

na gredice u četvero ili petoredne trake s razmakom redova 20-30 cm; razmak u redu ovisi o krupnoći češnjeva 30x25x10-15 cm

dubina sadnje 2-3 cm Broj biljaka/m2 20-krupniji češnjevi; 40-sitniji češnjevi Gnojidba mineralna hranjiva

N:80-100 kg/ha; P2O5:50-80 kg/ha; K2O:120-150 kg/ha

Primjer gnojidbe u osnovnoj obradi unijeti 700 kg/ha NPK 7-14-21 S Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Plamenjača Ridomil gold M2G8 WP početak stvaranja lukovica 3 kg Lukova muha Volaton G-10 početkom ožujka 45-50 kg Njega usjeva suzbijanje korova; navodnjavanje; prihrana; zaštita



VII-VIII mjesec V-VI mjesec Način berbe ručno Prihod 3.000 kg x 1,60 = 4.800 KM/ha


Oznaka povoljnosti N S4 S3 S2 S1 ∑ padalina u VI,VII i VIII mjesecu (mm) <40 40-50 50-60 60-70 >70


92

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta PORILUK

Allium. porrum Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju lažna stabljika i dio lišća Cilj uzgoja za ishranu svjež ili prerađen (začin) Način prerade konzervira se zamrzavanjem i sušenjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

19-23oC

Vegetacijsko razdoblje 160 dana Skladištenje do 2 mjeseca Razdoblje eksploatacije najčešće od kasne jeseni do ranog proljeća Plodosmjena Dobro podnosi sebe, iako se preporuča da se 3-4 godine ne sadi na isto mjesto. Izbor kultivara rani za proljetni uzgoj; dulje vegetacije za jesenski uzgoj Orijentacija prema tržištu, kvaliteta proizvoda

I klasa: Poriluk mora biti dobre kvalitete, dobro razvijen i bez nedostataka, osim neznatnih nedostataka na površini. Bijeli dio stabljike mora iznositi najmanje 1/3 od ukupne duljine poriluka. Poriluk I klase može imati promjer stabljike od 15-30 mm i više od 30 mm, ovisno o sorti. U jedinici pakiranja može biti do 5% stabljika s oštećenjima. II klasa: Bijeli dio stabljike mora iznositi najmanje 1/4 od ukupne duljine stabljike. U jedinici pakiranja tolerira se do 10% stabljika s mehaničkim oštećenjima i neznatnom količinom zemlje oko korjena. Poriluk se pakira u letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće, duboke otvorene letvarice, kartonske kutije i u dvostruke plitke letvarice.


93


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 30-35 cm jesen-proljeće predsjetvena priprema frezanje; 15-20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada 80.000-100.000 rasada/ha

proljetna jesenska Sjetva I mjesec III-IV-V mjesec Sadnja konac III-IV mjeseca, sredina VI-VII-VIII mjeseca razmak sadnje 35-40x15-30 cm dubina sadnje 5-10 cm Broj biljaka/m2 18-22 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

40-50 t/ha N:175 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:175 kg/ha; CaO:75 kg/ha; MgO:20 kg/ha

Primjer gnojidbe unijeti u osnovnoj gnojidbi 40-50 t/ha stajnjaka i 1.000 kg/ha NPK 7-14-21 S; pred sadnju dodati 200 kg/ha Uree 46% N

Prihrana u fazi 3-4 lista prihraniti s 150 kg/ha KAN-a 27% N; u fazi stvaranja lukovica prihraniti s 150 kg/ha KAN-a 27% N

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Lasso+Promepin 20-28 dana nakon rasađivanja 3-4+2 kg/ha Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha



3 kg 3-4 kg

Njega usjeva međuredna obrada; nagrtanje; prihrana broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 8-10 250 2.000-2.500


VII-VIII mjesec X-IV mjesec Način berbe kombajnom ili kombinirano vadilicom krumpira i ručno Prihod 50.000 kg x 0,9 KM = 45.000 KM/ha

94

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta PORILUK

Allium porrum Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju lažna stabljika i dio lišća Cilj uzgoja za ishranu svjež ili prerađen (začin) Način prerade konzervira se zamrzavanjem i sušenjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

19-23oC

Vegetacijsko razdoblje 160 dana Skladištenje do 2 mjeseca Razdoblje eksploatacije najčešće od kasne jeseni do ranog proljeća Plodosmjena Dobro podnosi sebe, iako se preporuča da se 3-4 godine ne sadi na isto mjesto. Izbor kultivara rani za proljetni uzgoj; dulje vegetacije za jesenski uzgoj Orijentacija prema tržištu, kvaliteta proizvoda

I klasa: Poriluk mora biti dobre kvalitete, dobro razvijen i bez nedostataka, osim neznatnih nedostataka na površini. Bijeli dio stabljike mora iznositi najmanje 1/3 od ukupne duljine poriluka. Poriluk I klase može imati promjer stabljike od 15-30 mm i više od 30 mm, ovisno o sorti. U jedinici pakiranja može biti do 5% stabljika s oštećenjima. II klasa: Bijeli dio stabljike mora iznositi najmanje 1/4 od ukupne duljine stabljike. U jedinici pakiranja tolerira se do 10% stabljika s mehaničkim oštećenjima i neznatnom količinom zemlje oko korjena. Poriluk se pakira u letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće, duboke otvorene letvarice, kartonske kutije i u dvostruke plitke letvarice.

Uloženi kapital 16.200 KM/ha Udio ručnog rada visok

95


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 30-35 cm jesen-proljeće Zasnivanje nasada 80.000-100.000 rasada/ha

proljetna jesenska Sjetva I mjesec III-IV-V mjesec Sadnja konac III-IV mjeseca, sredina VI-VII-VIII mjeseca razmak sadnje 35-40x15-30 cm dubina sadnje 5-10 cm Broj biljaka/m2 18-22 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

20-30 t/ha N:80-100 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:100-120 kg/ha

Primjer gnojidbe unijeti u osnovnoj gnojidbi 20-30 t/ha stajnjaka i 500 kg/ha NPK 7-14-21 S; pred sadnju dodati 100 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehanička okopavanje pojava korova 2-3x Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha



3 kg 3-4 kg

Njega usjeva međuredna obrada; nagrtanje; prihrana broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 5-8 250 1.250-2.000


VII-VIII mjesec X-IV mjesec Način berbe ručno Prihod 30.000 kg x 0,9 KM = 27.000 KM/ha


Oznaka povoljnosti N S4 S3 S2 S1 ∑ padalina u VI,VII i VIII mjesecu <170 170-190 190-210 210-230 230-250


96

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo

Vrsta KUPUS Brassica oleracea L. var. capitata

Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju listovi, glavica Cilj uzgoja prehrana; ljekovita svojstva Način prerade konzerviranje, mariniranje, sušenje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

15-20oC

Vegetacijsko razdoblje 90-150 dana Skladištenje rani kupus nekoliko tjedana; kasniji kultivari više mjeseci Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Na kiselijim tlima vrlo je važna što šira plodosmjena, zbog opasnosti od kupusne kile.

Ne bi trebao doći na istu površinu 3-4 godine. Izbor kultivara Bijeli i crveni:

- rani kultivari stignu za berbu 55-80 dana nakon sadnje - srednje kasni i ljetni stignu za 81-100 dana - kasni jesenski za 10-150 dana - ozimi (zimski) u mediteranskom području i za više od 200 dana

Orijentacija prema tržištu, kvaliteta i kvantiteta proizvoda

Poželjna su svojstva čvrste glavice, tanje nervature i tankih listova. Za potrošnju u svježem stanju prednost imaju kultivari sitnijih glavica 1-1,5 kg, a za preradu kultivari krupnijih glavica 5-8 kg. I klasa: Glavice karakteristične za kultivar, ujednačene sa dobro priležećim listovima, ujednačene po obliku i s korjenom odsječenim do osnovice glavice. Najmanja dopuštena veličina je 350 g. Rani kupus, prema masi glavice, stavlja se u promet kao rani kupus do 1 kg, rani kupus 1-2 kg i rani kupus više od 2 kg. Kasni kupus, prema masi glavice, stavlja se u promet kao kasni kupus 1-2 kg i kasni kupus više od 2 kg. Zimski kupus prema masi glavice, stavlja se u promet kao zimski kupus 0,75-1,5 kg i zimski kupus više od 1,5 kg mase jedne glavice. Kupus I klase mora imati 3 ovojna zaštitna lista. II klasa: Manja čvrstoća glavice, napuknuća i nagnječenja vanjskih listova i veći broj uklonjenih listova sa glavice. U II klasi može biti do 10% glavica s napuklinama i mehaničkim povredama. Rani kupus pakira se u letvarice jabučare i u duboke letvarice za povrće, a kasni kupus može se isporučivati i u pregradama za otvorena pakiranja u rasutom stanju i u vrećama od sintetičkog vlakna.


97


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 25-30 cm Zasnivanje nasada isključivo iz presadnica 35.000-100.000 kom/ha Sjetva mediteranska kontinentalna

mediteranska (mjesec/tjedan)

kontinentalna (mjesec/tjedan)

rani rani I/3-II/2 II/3-III/1 ljetni ljetni III/2-III/4 III/3-IV/1 jesenski jesenski IV/4-V/3 IV/4-V/4 zimski VI/1-VII/4 ozimi

ozimi IX/3-IX/4

IX/1-IX/3

Sadnja mediteranska kontinentalna



rani rani III/1-III/4 III/4-IV/1 ljetni ljetni IV/4-V/2 IV/3-V/1 jesenska jesenska VI/2-VII/2 VI/1-VII/1 zimski VII/3-IX/1 ozimi

ozimi XI/1-XI/3

X/2-1X/3

razmak sjetve/sadnje 40-60x30-40 cm; 60-70x30-40 cm; 70x50 cm dubina sadnje kao u rasadu Broj biljaka/m2 najraniji i ozimi 5-6; ljetni i jesenski 4; kasni jesenski 3 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

do 40 t/ha N:130-310 kg/ha; P2O5:45-100 kg/ha; K2O:160-400 kg/ha; CaO:75-165 kg/ha; MgO:25-55kg/ha

Primjer gnojidbe u osnovnoj obradi unijeti u tlo 20-40 t/ha stajnjaka, 900 kg/ha NPK 5-20-30 S i 200 kg/ha Uree 46% N

Prihrana 100 kg/ha KAN-a 27% u vegetaciji Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Goal

Lasso pred rasađivanje 15 dana iza sadnje

2,5-3 l 5 l

mehanička Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Zemljišni štetnici Volaton G-10 preventivno 40-50 kg Buhač Basudin 40 WP nakon prvih šteta 1x 1-2 kg Kupusari Reldan 40 EC male gusjenice 1x 1,3 l Kupusne ciganke Chromgor 40 nakon pojave 1x 0,5-1 l

Lisne uši Actellic ili Chess 25 WP nakon pojave 1-2x 1 l/ha; 0,4 kg

Trulež korjena Dithane M 45 od nicanja 2x tjedno 2,5-3 kg Plamenjača, Bijela rđa Dithane M 45 2-3x 2,5 kg Njega usjeva međuredna obrada; zaštita od bolesti i štetočina; navodnjavanje

broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 5-6 300 1.500-1.800

Prinos prinos može biti u ranoj proizvodnji 25-35 t/ha, ljetnoj 30-40 t/ha, jesenskoj 50-70 t/ha, ozimoj 20-30 t/ha, mediteranskom području 30-50 t/ha

Berba mediteranska kontinentalna



rani rani IV/3-V/4 V/3-VI/4 ljetni ljetni VI/1-VIII/4 VI/4-VIII/4 jesenski jesenski IX/4-XI/4 IX/3-XI/2 zimski XII/1-III/4 ozimi

ozimi IV/1-V/1

IV/4-V/2

Način berbe poluautomatski ili automatski; jednokratno Prihod 35.000 kg x 1 KM = 35.000 KM/ha

98

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo

Vrsta KUPUS Brassica oleracea L. var. capitata

Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju listovi, glavica Cilj uzgoja prehrana; ljekovita svojstva Način prerade konzerviranje, mariniranje, sušenje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

15-20oC

Vegetacijsko razdoblje

90-150 dana

Skladištenje rani kupus nekoliko tjedana; kasniji kultivari više mjeseci Razdoblje eksploatacije

1 godina

Plodosmjena Na kiselijim tlima vrlo je važna što šira plodosmjena, zbog opasnosti od kupusne kile. Ne bi trebao doći na istu površinu 3-4 godine.

Izbor kultivara Bijeli i crveni: - rani kultivari stignu za berbu 55-80 dana nakon sadnje - srednje kasni i ljetni stignu za 81-100 dana - kasni jesenski za 10-150 dana - ozimi (zimski) u mediteranskom području i za više od 200 dana


Poželjna su svojstva čvrste glavice, tanje nervature i tankih listova. Za potrošnju u svježem stanju prednost imaju kultivari sitnijih glavica 1-1,5 kg, a za preradu kultivari krupnijih glavica 5-8 kg. I klasa: Glavice karakteristične za kultivar, ujednačene sa dobro priležećim listovima, ujednačene po obliku i s korjenom odsječenim do osnovice glavice. Najmanja dopuštena veličina je 350 g. Rani kupus, prema masi glavice, stavlja se u promet kao rani kupus do 1 kg, rani kupus 1-2 kg i rani kupus više od 2 kg. Kasni kupus, prema masi glavice, stavlja se u promet kao kasni kupus 1-2 kg i kasni kupus više od 2 kg. Zimski kupus prema masi glavice, stavlja se u promet kao zimski kupus 0,75-1,5 kg i zimski kupus više od 1,5 kg mase jedne glavice. Kupus I klase mora imati 3 ovojna zaštitna lista. II klasa: Manja čvrstoća glavice, napuknuća i nagnječenja vanjskih listova i veći broj uklonjenih listova sa glavice. U II klasi može biti do 10% glavica s napuklinama i mehaničkim povredama. Rani kupus pakira se u letvarice jabučare i u duboke letvarice za povrće, a kasni kupus može se isporučivati i u pregradama za otvorena pakiranja u rasutom stanju i u vrećama od sintetičkog vlakna.


99


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 25-30 cm Zasnivanje nasada isključivo iz presadnica 35.000-100.000 kom/ha Sjetva mediteranska kontinentalna




ozimi IX/3-IX/4

IX/1-IX/3




rani rani III/1-III/4 III/4-IV/1 ljetni ljetni IV/4-V/2 IV/3-V/1 jesenska jesenska VI/2-VII/2 VI/1-VII/1 zimski VII/3-IX/1 ozimi

ozimi XI/1-XI/3

X/2-1X/3

razmak sjetve/sadnje 40-60x30-40 cm; 60-70x30-40 cm; 70x50 cm dubina sadnje kao u rasadu Broj biljaka/m2 najraniji i ozimi 5-6; ljetni i jesenski 4; kasni jesenski 3 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

do 30 t/ha N:80-100 kg/ha; P2O5:45-100 kg/ha; K2O:100-150 kg/ha

Primjer gnojidbe u osnovnoj obradi unijeti u tlo 20 t/ha stajnjaka, 500 kg/ha NPK 5-20-30 S i 100 kg/ha Uree 46% N

Prihrana 100 kg/ha KAN-a 27% u vegetaciji Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehanička okopavanje, frezanje nakon pojave korova 2-3x Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Kupusari Reldan 40 EC male gusjenice 1x 1,3 l Lisne uši Actellic ili Chess 25 WP nakon pojave 1-2x 1 l/ha; 0,4 kg Plamenjača, Bijela rđa Dithane M 45 2-3x 2,5 kg Njega usjeva međuredna obrada; zaštita od bolesti i štetočina; navodnjavanje


Prinos prinos može biti u ranoj proizvodnji 25-35 t/ha, ljetnoj 30-40 t/ha, jesenskoj 50-70 t/ha, ozimoj 20-30 t/ha, mediteranskoj 30-50 t/ha





ozimi IV/1-V/1

IV/4-V/2

Način berbe ručno Prihod 25.000 kg x 1 KM = 25.000 KM/ha


Oznaka povoljnosti N S4 S3 S2 S1 ∑ padalina u VI,VII i VIII mjesecu <120 120-135 135-150 150-165 165-180 Parametri LGPT> 10 oC rane sorte <20 20-25 25-30 30-40 >40 ljetne sorte <30 30-35 35-40 45-50 >50 jesenske sorte <100 100-105 105-110 110-115 >115

ozime sorte <30 30-35 35-40 40-45 >45

100

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta CVJETAČA / KARFIOL

Brassica oleracea L. var. botrytis Karakter proizvodnje

intenzivan

Organ za proizvodnju

metamorfozirani cvat s nekoliko najmlađih listova

Cilj uzgoja za ishranu svježa ili kuhana; dijetetska namirnica Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacijom u limenkama, mariniranjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

13-18oC


rani 60-100 dana; srednjekasni 101-130 dana; kasni 131-200 dana; ozimi >200 dana

Skladištenje proljetni rani kultivari 3-4 tjedna; jesenski 6-8 tjedana Razdoblje eksploatacije

III-VIII mjesec

Plodosmjena Cvjetača ne smije doći na istu površinu najmanje 3 godine. Izbor kultivara Erfurtski tip, Alpha, Mechelse, Lecerf, Jesenski orijaši, Talijanski orijaši, Roscoff,

Romanesco Orijentacija prema tržištu, kvaliteta i kvantiteta proizvoda

Čvrst, bijeli cvat, fine površinske teksture, srednje veličine do 1 kg. Može se pripremiti sa zdravim lišćem koje potpuno prekriva cvat. Listovi se orežu najviše 3 cm iznad površine cvata, orežu se svi listovi osim najviše 5 listova koji priležu uz cvat, cvat bez lišća. Ekstra klasa: Lišće mora biti svježe, glavica čvrsta, zbijena, bijele boje, ujednačene po obliku i veličini i zaštićene potrebnim brojem skraćenih ovojnih listova (3-5), a korjen mora biti odrezan do osnovice ovojnog lista. Najmanji promjer cvasti je 11 cm, a razlika unutar pakiranja može biti maksimalno 4 cm. I klasa: Kao i u ekstra klasi, uz dopuštena mala odstupanja, mala pojava rižavosti. Glavice mogu biti žućkasto-bijele boje i u jedinici pakiranja može biti glavica s lukom ispod 10 cm, kao i do 5% oštećenih glavica. II klasa: Lagano deformirani i malo rahli cvjetovi zelenkasto-bijele ili žućkasto-bijele boje i s potrebnim brojem skraćenih zaštitnih ovojnih listova, lagana rižavost, najviše dva oštećenja. U jedinici pakiranja može biti do 10% glavica s mehaničkim povredama i oštećenjima. Pakira se u duboke letvarice za povrće, velike letvarice bez poklopca, u velike letvarice s poklopcem, kao i u prikladne kartonske kutije.


101


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 25-30 cm predsjetvena priprema tanjuranje ili drljanje Zasnivanje nasada iz presadnica 20.000-60.000 rasada/ha Sjetva 45-55 dana prije presađivanja Sadnja mediteranska kontinentalna



III/1-III/4 III/4-IV/1 VI/1-VII/2 V/1-V/4 VIII/2-VIII/4

VIII/4-IX/2 VI/1-VI/4

Razmak sadnje 50x50 cm; 60-80x40-70 cm dubina sadnje kao u rasadu broj biljaka/m2 2-4 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

40-50 t/ha N:225 kg/ha; P2O5:80 kg/ha; K2O:250 kg/ha; MgO:25 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla dodati 40-50 t/ha stajnjaka, 800 kg/ha NPK 7-20-30 S i 200 kg/ha Uree 46% N

Prihrana 100 kg/ha KAN-a; 1-3x u vegetaciji Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Goal pred rasađivanje 2,5-3 l mehanička Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Zemljišni štetnici Volaton G-10 preventivno 40-50 kg Buhač Basudin 40 WP nakon prvih šteta 1x 1-2 kg Kupusari Reldan 40 EC male gusjenice 1x 1,3 l Kupusne ciganke Chromgor 40 nakon pojave 1x 0,5-1 l Lisne uši Actellic ili Chess 25 WP nakon pojave 1-2x 1 l/ha; 0,4 kg Trulež korjena Dithane M 45 od nicanja 2x tjedno 2,5-3 kg Plamenjača,Bijela rđa Dithane M 45 2-3x 2,5 kg Njega usjeva međuredna obrada; zasjenjivanje glavica; prihrana 2-3x; zaštita


Prinos 10-40 t/ha Berba mediteranska kontinentalna



rani rani V/1-VI/2 V/3-VI/4 jesenski srednje rani IX/3-VI/2 VII/1-VIII/4 zimski XII/1-II/4 ozimi

jesenski III/1-V/2

IX/1-XII/2

Način berbe ručno; selektivna berba Prihod 30.000 kg x 1,30 KM = 39.000 KM/ha

102

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta CVJETAČA / KARFIOL

Brassica oleracea L. var. botrytis Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju metamorfozirani cvat s nekoliko najmlađih listova Cilj uzgoja za ishranu svježa ili kuhana; dijetetska namirnica Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacijom u limenkama, mariniranjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

13-18oC

Vegetacijsko razdoblje rani 60-100 dana; srednjekasni 101-130 dana; kasni 131-200 dana; ozimi >200 dana Skladištenje proljetni rani kultivari 3-4 tjedna; jesenski 6-8 tjedana Razdoblje eksploatacije III-VIII mjesec Plodosmjena Cvjetača ne smije doći na istu površinu najmanje 3 godine. Izbor kultivara Erfurtski tip, Alpha, Mechelse, Lecerf, Jesenski orijaši, Talijanski orijaši, Roscoff,

Romanesco Orijentacija prema tržištu, kvaliteta i kvantiteta proizvoda

Čvrst, bijeli cvat, fine površinske teksture, srednje veličine do 1 kg. Može se pripremiti sa zdravim lišćem koje potpuno prekriva cvat. Listovi se orežu najviše 3 cm iznad površine cvata, orežu se svi listovi osim najviše 5 listova koji priležu uz cvat, cvat bez lišća. Ekstra klasa: Lišće mora biti svježe, glavica čvrsta, zbijena, bijele boje, ujednačene po obliku i veličini i zaštićene potrebnim brojem skraćenih ovojnih listova (3-5), a korjen mora biti odrezan do osnovice ovojnog lista. Najmanji promjer cvasti je 11 cm, a razlika unutar pakiranja može biti maksimalno 4 cm. I klasa: Kao i u ekstra klasi, uz dopuštena mala odstupanja, mala pojava rižavosti. Glavice mogu biti žućkasto-bijele boje i u jedinici pakiranja može biti glavica s lukom ispod 10 cm, kao i do 5% oštećenih glavica. II klasa: Lagano deformirani i malo rahli cvjetovi zelenkasto-bijele ili žućkasto-bijele boje i s potrebnim brojem skraćenih zaštitnih ovojnih listova, lagana rižavost, najviše dva oštećenja. U jedinici pakiranja može biti do 10% glavica s mehaničkim povredama i oštećenjima. Pakira se u duboke letvarice za povrće, velike letvarice bez poklopca, u velike letvarice s poklopcem, kao i u prikladne kartonske kutije.


103


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 25-30 cm predsjetvena priprema tanjuranje ili drljanje Zasnivanje nasada iz presadnica 20.000-60.000 rasada/ha Sjetva 45-55 dana prije presađivanja Sadnja mediteranska kontinentalna



III/1-III/4 III/4-IV/1 VI/1-VII/2 V/1-V/4 VIII/2-VIII/4

VIII/4-IX/2 VI/1-VI/4

Razmak sadnje 50x50 cm; 60-80x40-70 cm dubina sadnje kao u rasadu broj biljaka/m2 2-4 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

30-40 t/ha N:120-150 kg/ha; P2O5:30-50 kg/ha; K2O:100-150 kg/ha


Prihrana 100 kg/ha KAN-a; 1-3x u vegetaciji Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Kupusari Reldan 40 EC male gusjenice 1x 1,3 l Lisne uši Actellic ili Chess 25 WP nakon pojave 1-2x 1 l/ha; 0,4 kg Plamenjača,Bijela rđa Dithane M 45 2-3x 2,5 kg Njega usjeva međuredna obrada; zasjenjivanje glavica; prihrana 2-3x; zaštita


Prinos 10-40 t/ha Berba mediteranska kontinentalna



rani rani V/1-VI/2 V/3-VI/4 jesenski srednje rani IX/3-VI/2 VII/1-VIII/4 zimski XII/1-II/4 ozimi

jesenski III/1-V/2

IX/1-XI/2

Način berbe ručno; selektivna berba Prihod 15.000 kg x 1,30 KM = 19.500 KM/ha



Parametri LGPT> 10 oC rani <30 30-40 40-50 50-60 >60 jesenski <70 70-80 80-90 90-100 >100 zimski <50 50-55 55-60 60-65 >65

104

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta KELJ

Brassica oleracea L. var. sabauda Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju listovi, glavica Cilj uzgoja prehrana Način prerade konzerviranje, mariniranje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

15-20oC

Vegetacijsko razdoblje rane sorte 80-90 dana, srednje rane oko 120 dana, srednje kasne sorte 150-160 dana, kasne sorte 180 dana

Skladištenje do 2 mjeseca Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Na kiselijim tlima vrlo je važna što šira plodosmjena, zbog opasnosti od kupusne

kile. Ne bi trebao doći na istu površinu 3-4 godine. Izbor kultivara rane, ozime rane, srednje rane, srednje kasne i kasne Orijentacija prema tržištu, kvaliteta i kvantiteta proizvoda

I klasa: Glavice moraju biti čvrste, dobro razvijene, ujednačene po obliku i veličini i bez napuklina, a korjen mora biti odrezan do ovojnog lista. Glavice mogu imati najviše do 2 ovojna lista koja ne smiju biti žute boje. Zimski kelj iz primorja može imati i više ovojnih listova. I klasa: rani: težina glavice: 0,3-0,75 i 0,75-1,25 kg kasni: težina glavice: 1-1,5 i 1,5-2 kg II klasa: Može biti do 10% glavica s mehaničkim povredama i oštećenjima izazvanim štetočinama. II klasa: rani: težina glavice: 0,25-1 i 1-2 kg (dopušteno odstupanje 1 kg) kasni: težina glavice: 0,5-1,5 i 1,5-2,5 kg Rani kelj se pakira u letvarice jabučare, u duboke letvarice za povrće i u kartonske kutije, a kasni kelj i u pregrade za otvoreno pakiranje i u vreće tkane od sintetičkog vlakna.


105


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 25-30 cm predsjetvena priprema Zasnivanje nasada isključivo iz presadnica 30.000-70.000 rasada/ha Sjetva mediteranska kontinentalna




ozimi IX/3-IX/4

IX/1-IX/3




rani rani III/1-III/4 III/4-IV/1 ljetni ljetni IV/4-V/2 IV/3-V/1 jesenski jesenski VI/2-VII/2 VI/1-VII/1 zimski VII/3-IX/1 ozimi

ozimi XI/1-XI/3

X/2-X/3

Razmak sadnje 40-60x30-40 cm; 60-70x30-40 cm; 70x50 cm dubina sadnje kao u rasadu broj biljaka/m2 najraniji i ozimi 5-6; ljetni i jesenski 4; kasni jesenski 3 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

30-50 t/ha N:250 kg/ha; P2O5:100-150 kg/ha; K2O:200-300 kg/ha


Prihrana 100 kg/ha KAN-a; 1-3x u vegetaciji Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Goal pred rasađivanje 2,5-3 l mehanička Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Zemljišni štetnici Volaton G-10 preventivno 40-50 kg Buhač Basudin 40 WP nakon prvih šteta 1x 1-2 kg Kupusari Reldan 40 EC male gusjenice 1x 1,3 l Kupusne ciganke Chromgor 40 nakon pojave 1x 0,5-1 l Lisne uši Actellic ili Chess 25 WP nakon pojave 1-2x 1 l/ha; 0,4 kg Trulež korjena Dithane M 45 od nicanja 2x tjedno 2,5-3 kg Plamenjača,Bijela rđa Dithane M 45 2-3x 2,5 kg Njega usjeva međuredna obrada; zaštita od bolesti i štetočina; navodnjavanje


Prinos rani proljetni kultivari 15-25 t/ha, ljetni i jesenski 25-40 t/ha, zimski 25-30 t/ha, ozimi oko 20 t/ha





ozimi IV/1-V/1

IV/4-V/2

Način berbe ručno rezanjem glavice sa 3-5 listova rozete Prihod 25.000 kg x 0,9 KM = 22.500 KM/ha

106

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta KELJ

Brassica oleracea L. var. sabauda Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju listovi, glavica Cilj uzgoja prehrana Način prerade konzerviranje, mariniranje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

15-20oC

Vegetacijsko razdoblje rane sorte 80-90 dana, srednje rane oko 120 dana, srednje kasne sorte 150-160 dana, kasne sorte 180 dana

Skladištenje do 2 mjeseca Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Na kiselijim tlima vrlo je važna što šira plodosmjena, zbog opasnosti od kupusne

kile. Ne bi trebao doći na istu površinu 3-4 godine. Izbor kultivara rane, ozime rane, srednje rane, srednje kasne i kasne Orijentacija prema tržištu, kvaliteta i kvantiteta proizvoda

I klasa: Glavice moraju biti čvrste, dobro razvijene, ujednačene po obliku i veličini i bez napuklina, a korjen mora biti odrezan do ovojnog lista. Glavice mogu imati najviše do 2 ovojna lista koja ne smiju biti žute boje. Zimski kelj iz primorja može imati i više ovojnih listova. I klasa: rani: težina glavice: 0,3-0,75 i 0,75-1,25 kg kasni: težina glavice: 1-1,5 i 1,5-2 kg II klasa: Može biti do 10% glavica s mehaničkim povredama i oštećenjima izazvanim štetočinama. II klasa: rani: težina glavice: 0,25-1 i 1-2 kg (dopušteno odstupanje 1 kg) kasni: težina glavice: 0,5-1,5 i 1,5-2,5 kg Rani kelj se pakira u letvarice jabučare, u duboke letvarice za povrće i u kartonske kutije, a kasni kelj i u pregrade za otvoreno pakiranje i u vreće tkane od sintetičkog vlakna.


107


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 25-30 cm 1-2 mjeseca pred sadnju predsjetvena priprema 15-20 cm Zasnivanje nasada isključivo iz presadnica 30.000-70.000 rasada/ha Sjetva mediteranska kontinentalna




ozimi IX/3-IX/4 IX/1-IX/3




rani rani III/1-III/4 III/4-IV/1 ljetni ljetni IV/4-V/2 IV/3-V/1 jesenski jesenski VI/2-VII/2 VI/1-VII/1 zimski VII/3-IX/1 ozimi

ozimi XI/1-XI/3

X/2-X/3

Razmak sadnje 40-60x30-40 cm; 60-70x30-40 cm; 70x50 cm dubina sadnje kao u rasadu broj biljaka/m2 najraniji i ozimi 5-6; ljetni i jesenski 4; kasni jesenski 3 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

30 t/ha N:100-150 kg/ha; P2O5:80-100 kg/ha; K2O:150-200 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla dodati 30 t/ha stajnjaka, 500 kg/ha NPK 7-20-30 S i 100 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehanička okopavanje nakon pojave korova 2-3x Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Kupusari Reldan 40 EC male gusjenice 1x 1,3 l Lisne uši Actellic ili Chess 25 WP nakon pojave 1-2x 1 l/ha; 0,4 kg Plamenjača,Bijela rđa Dithane M 45 2-3x 2,5 kg Njega usjeva međuredna obrada; zaštita od bolesti i štetočina; navodnjavanje


Prinos rani proljetni kultivari 15-20 t/ha, ljetni i jesenski 25 t/ha, zimski 25 t/ha, ozimi oko 20 t/ha





ozimi IV/1-V/1

IV/4-V/2

Način berbe ručno rezanjem glavice sa 3-5 listova rozete Prihod 15.000 kg x 0,9 KM = 13.500 KM/ha



Parametri LGPT> 10 oC rani <20 20-25 25-35 35-50 >50 ljetni <50 50-60 60-90 90-120 120-150

108

jesenki <120 120-140 140-160 160-180 >180 LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta ŠPINAT

Spinacia oleracea Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju lišće Cilj uzgoja za ishranu; zdravstvena vrijednost Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacija u limenkama Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

18-20oC

Vegetacijsko razdoblje 40-60-120-150-180 dana Skladištenje nekoliko dana; samo iznimno Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe niti ostale kulture iz porodice lobodnjača. Ciklu, blitvu, šećernu i

stočnu repu treba izbjegavati i na susjednim parcelama. Ne sije se nakon gnojidbe organskim gnojivima.

Izbor kultivara Prevladavaju F1 hibridi i poboljšane selekcije starih kultivara; sorte za proljetnu, ljetnu, jesensku i ozimu proizvodnju


I klasa: Mora biti specifične zelene boje, ovisno o sorti i godišnjem dobu, bez primjesa zemlje i otpadaka, bez oštećenja od biljnih bolesti i štetočina, sa skraćenim drškama, koje ne mogu biti dulje od 10 cm i sa cijelim listovima. Kod špinata sa rozetom korjen mora biti odrezan neposredni iznad vanjske krune lišća. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 10% špinata sa slabije požutjelim listovima i listovima s oštećenjima od mraza, bolesti i štetočina. U istoj jedinici pakiranja ne mogu se zajedno pakirati špinat u rozeti i u listu. Pakira se u duboke letvarice za povrće, letvarice jabučare, duboke otvorene letvarice, velike letvarice i u kartonske kutije.


109


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 30 cm predsjetvena priprema tanjiranje Zasnivanje kulture sjetva; 20-30 kg/ha

proljetna jesenska ozima Sjetva I-III mjesec VIII-IX mjesec X mjesec

razmak sjetve 15-30x3-5 cm dubina sjetve 3-4 cm Broj biljaka/m2 za tržište 100; za preradu 150-250 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

30-40 t/ha 25 t/ha iznosi iz tla 150 kg N-a; P:45 kg/ha; K:200 kg/ha i Mg:35 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 1.000 kg/ha NPK 7-14-21 S i 150 kg/ha Uree 46%N Prihrana 100 kg/ha KAN-a u vegetaciji Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina herbicid Ronit 72 EC prije sjetve 5-8 l mehanička Venzor poslije sjetve 0,5 kg Njega usjeva međuredna obrada; prihrana; zaštita


Prinos proljetni i ozimi 10-20 t/ha; jesenski 15-30 t/ha proljetna jesenska ozima Berba IV-V mjesec IX-X mjesec II-III mjesec

Način berbe ručno; košenjem; kombajnom Prihod 20.000 kg x 0,9 KM = 18.000 KM/ha

110

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta ŠPINAT

Spinacia oleracea Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju lišće Cilj uzgoja za ishranu; zdravstvena vrijednost Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacija u limenkama Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

18-20oC

Vegetacijsko razdoblje 40-60-120-150-180 dana Skladištenje nekoliko dana; samo iznimno Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe niti ostale kulture iz porodice lobodnjača. Ciklu, blitvu, šećernu i

stočnu repu treba izbjegavati i na susjednim parcelama. Ne sije se nakon gnojidbe organskim gnojivima.

Izbor kultivara Prevladavaju F1 hibridi i poboljšane selekcije starih kultivara; sorte za proljetnu, ljetnu, jesensku i ozimu proizvodnju


I klasa: Mora biti specifične zelene boje, ovisno o sorti i godišnjem dobu, bez primjesa zemlje i otpadaka, bez oštećenja od biljnih bolesti i štetočina, sa skraćenim drškama, koje ne mogu biti dulje od 10 cm i sa cijelim listovima. Kod špinata sa rozetom korjen mora biti odrezan neposredni iznad vanjske krune lišća. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 10% špinata sa slabije požutjelim listovima i listovima s oštećenjima od mraza, bolesti i štetočina. U istoj jedinici pakiranja ne mogu se zajedno pakirati špinat u rozeti i u listu. Pakira se u duboke letvarice za povrće, letvarice jabučare, duboke otvorene letvarice, velike letvarice i u kartonske kutije.


111


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 30 cm predsjetvena priprema tanjiranje Zasnivanje kulture sjetva; 20-30 kg/ha

proljetna jesenska ozima Sjetva I-III mjesec VIII-IX mjesec X mjesec

razmak sjetve 15-30x3-5 cm dubina sjetve 3-4 cm Broj biljaka/m2 za tržište 100; za preradu 150-250 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

20-30 t/ha 25 t/ha iznosi iz tla 150 kg N-a; P:45 kg/ha; K:200 kg/ha i Mg:35 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 500 kg/ha NPK 7-14-21 S i 100 kg/ha Uree 46%N Njega usjeva međuredna obrada; prihrana; zaštita


Prinos proljetni i ozimi 10-20 t/ha; jesenski 15-30 t/ha proljetna jesenska ozima Berba IV-V mjesec IX-X mjesec II-III mjesec

Način berbe ručno; košenjem Prihod 10.000 kg x 0,9 KM = 9.000 KM/ha




112

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta BLITVA

Beta vulgaris L. var. cicla Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju lišće, lisne drške Cilj uzgoja za ishranu; zdravstvena vrijednost Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacija u limenkama Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

16-20 oC

Vegetacijsko razdoblje 60 dana Skladištenje 7-12 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe, pa se na istom tlu ne smije uzgajati najmanje 3 godine. Izbor kultivara Dva tipa: sa dugim i širokim, mesnatim, bijelim lisnim peteljkama;

kultivari kraćih i tanjih, zelenih peteljki Orijentacija prema tržištu, kvaliteta proizvoda

U proizvodnji i prometu zastupljena je lisnata blitva kod koje se upotrebljava list i rebrasta blitva kod koje se upotrebljava lisna drška sa središnjim živcem. Razvrstava se u dvije klase. I klasa: Lisnata blitva koja je čista, a po razvijenosti, boji i sočnosti listova tipična za sortu i proizvodno područje. Lisnata I blitva klase mora biti bez ikakvih nedostataka, a osobito bez uvelosti oštećenja izazvanih gljivicama i insektima i bez neprirodne vlažnosti. Rebrasta I blitva klase mora biti dobro razvijena, čista i bez ikakvih nedostataka. U jedinici pakiranja 10% mase proizvoda može odstupati od uvjeta kvalitete propisane za ovu klasu. II klasa: Lisnata i rebrasta blitva koje zbog manjih nedostataka u pogledu razvijenosti lista i lisne drške ne odgovaraju I klasi, ali moraju biti čiste i odgovarati najmanjim uvjetima kvalitete. U jedinici pakiranja 10% proizvoda može odstupati od propisanih uvjeta kvalitete, ali uz uvjet da su pogodni za hranu. Lisnata i rebrasta blitva pakiraju se u letvarice jabučare, u duboke letvarice za povrće i u kartonske kutije.


113


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 30-40 cm jesen predsjetvena priprema tanjiranje Zasnivanje kulture sjetva i iz presadnica; 1,5-2 kg/ha

kontinentalna mediteranska Sjetva III-IV-V mjesec II-III-IV i VIII-IX mjesec Sadnja 30 dana nakon sjetve razmak sjetve/sadnje 30-50x30-40 cm dubina sjetve 3-4 cm Broj biljaka/m2 5-9 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

20-40 t/ha prije sjetve ili sadnje u mineralnoj gnojidbi: P:80-100 kg/ha i K:50-100 kg/ha; dušična prihrana sa N:100-150 kg/ha, 3-4x nakon berbe listova

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 500 kg/ha NPK 7-14-21 S i 200 kg/ha Uree 46% N Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid

Ronit 72 EC Venzor

prije sjetve poslije sjetve

5-8 l 0,5 kg

mehanička Njega usjeva međuredna obrada; prihrana; zaštita


Prinos 30-60 t/ha Berba u proljetnom uzgoju traje 2-3 mjeseca;

u jesensko-zimskom u priobalnom području do 6 mjeseci Način berbe ručno; košenjem; kombajnom Prihod 50.000 kg x 0,9 KM = 45.000 KM/ha

114

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta BLITVA

Beta vulgaris L. var. cicla Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju lišće, lisne drške Cilj uzgoja za ishranu; zdravstvena vrijednost Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacija u limenkama Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

16-20 oC

Vegetacijsko razdoblje 60 dana Skladištenje 7-12 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe, pa se na istom tlu ne smije uzgajati najmanje 3 godine. Izbor kultivara Dva tipa: sa dugim i širokim, mesnatim, bijelim lisnim peteljkama;

kultivari kraćih i tanjih, zelenih peteljki Orijentacija prema tržištu, kvaliteta proizvoda

U proizvodnji i prometu zastupljena je lisnata blitva kod koje se upotrebljava list i rebrasta blitva kod koje se upotrebljava lisna drška sa središnjim živcem. Razvrstava se u dvije klase. I klasa: Lisnata blitva koja je čista, a po razvijenosti, boji i sočnosti listova tipična za sortu i proizvodno područje. Lisnata I blitva klase mora biti bez ikakvih nedostataka, a osobito bez uvelosti oštećenja izazvanih gljivicama i insektima i bez neprirodne vlažnosti. Rebrasta I blitva klase mora biti dobro razvijena, čista i bez ikakvih nedostataka. U jedinici pakiranja 10% mase proizvoda može odstupati od uvjeta kvalitete propisane za ovu klasu. II klasa: Lisnata i rebrasta blitva koje zbog manjih nedostataka u pogledu razvijenosti lista i lisne drške ne odgovaraju I klasi, ali moraju biti čiste i odgovarati najmanjim uvjetima kvalitete. U jedinici pakiranja 10% proizvoda može odstupati od propisanih uvjeta kvalitete, ali uz uvjet da su pogodni za hranu. Lisnata i rebrasta blitva pakiraju se u letvarice jabučare, u duboke letvarice za povrće i u kartonske kutije.


115


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 20-30 cm jesen predsjetvena priprema tanjiranje; frezanje Zasnivanje kulture sjetva i iz presadnica; 1,5-2 kg/ha

kontinentalna mediteranska Sjetva III-IV-V mjesec II-III-IV i VIII-IX mjesec Sadnja 30 dana nakon sjetve razmak sjetve/sadnje 30-50x30-40 cm dubina sjetve 3-4 cm Broj biljaka/m2 5-9 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

20-30 t/ha prije sjetve ili sadnje u mineralnoj gnojidbi: P:50-80 kg/ha i K:50-100 kg/ha; dušična prihrana sa N:100 kg/ha, 3-4x nakon berbe listova

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 500 kg/ha NPK 7-14-21 S i 100 kg/ha Uree 46% N Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehanička okopavanje nakon pojave korova 2-3x Njega usjeva međuredna obrada; prihrana; zaštita


Prinos 20-30 t/ha Berba u proljetnom uzgoju traje 2-3 mjeseca;

u jesensko-zimskom u priobalnom području do 6 mjeseci Način berbe ručno; košenjem Prihod 30.000 kg x 0,9 KM = 27.000 KM/ha




116

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta ŠPAROGA

Asparagus officinalis L. Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju mladi izboji Cilj uzgoja za prehranu svježa ili prerađena; dijetalno povrće Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacijom i sušenjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

12-26oC

Vegetacijsko razdoblje Skladištenje do 15 dana Razdoblje eksploatacije 15 i više godina Plodosmjena Na istom mjestu ostaje 10-12 godina. Preporuča se odmor tla 4-5 godina. Izbor kultivara Kultivari za bijelu i zelenu špargu. Poželjna je dobra ujednačenost oblikom i

bojom, priljubljeni ljuskasti listovi i čvrsto zatvoren vrh u tehnološkoj zrelosti, te otpornost na šparginu rđu i venuće.


Ekstra klasa: Izboji moraju biti ravni, zatvorenog vrha. U bijele šparge stabljika i vrh moraju biti bijeli, a dopuštena je neznatna ružičasta nijansa. Zelena šparoga mora biti sasvim zelena, baza ravno odrezana, bez odrvenjelih dijelova. I klasa: Izdanci moraju biti mladi, krti, glatki, ravni, ujednačeni po duljini, debljini i boji, s jednobojnim vrhovima bez pjega, šupljina, napuklina, s mesom jedrim i bijelim i bez čvrstih celuloznih vlakana. Prema duljini i promjeru izdanka bijela špargla I klase stavlja se u promet kao bijela špargla s izdancima duljine više od 20 cm i promjera većeg od 1,5 cm i kao špargla s izdancima duljine 15-20 cm i promjerom većeg od 1 cm. Izdanci se vezuju u snopiće od 1-1,5 kg. U jedinici pakiranja može biti do 5% izdanaka s manjom duljinom odnosno promjerom, ali ne s duljinom manjom od 12 cm i promjerom manjim od 1 cm. Dopušteni blago zavijeni izboji te tragovi rđaste i ružičaste boje, bez odrvenjelih dijelova. Zelena šparoga treba biti najmanje 80% zelena. II klasa: Izdanci ne mogu biti kraći od 10 cm, niti promjera manjeg od 1 cm, ali mogu biti izvijeni i nejednake debljine. Zelena šparoga treba biti najmanje 60% zelena. Bijela špargla pakira se u letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće, plitke letvarice za povrće i u duboke otvorene letvarice.

Uloženi kapital 11.200 KM/ha Udio ručnog rada vrlo visok

117


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-60 cm Zasnivanje nasada sjetvom samo u proizvodnji zelene šparge 1-1,5 kg/ha;

iz presadnica u proizvodnji bijele šparge 20.000-40.000/ha Sjetva III-IV mjesec Sadnja na dno brazde; ručno ili mehanizirano razmak sjetve/sadnje 120-200x10-15 cm; 100-200x30-70 cm dubina sjetve/sadnje do 5 cm; 20-30 cm Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva


Primjer gnojidbe u osnovnoj obradi dodati 60-80 t/ha stajnjaka; u rano proljeće prije sadnje pognojiti sa 1.000 kg/ha NPK 8-26-26 svake godine; nakon berbe pognojiti sa 1.000 kg/ha NPK 15-15-15, a zatim okopati

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Diuron

Simazin Senkor Deherban

prije nicanja prije berbe nakon berbe nakon berbe-međuredovi

0,75 kg 1,5-2,5 l

Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Venuće izboja Fungicid Špargina rđa Fungicid Špargina zlatica Insekticid Špargina muha Insekticid Njega usjeva zaštita od korova; nagrtanje; navodnjavanje; prihrana 2-3x


Prinos 3-4 t/ha mediteranska kontinentalna Berba

IV-V mjesec V-VI mjesec Način berbe ručno; sukcesivno; 6-8 tjedana; 2-3x tjedno Prihod 3.500 kg x 4 KM = 14.000 KM/ha

118

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta ŠPAROGA

Asparagus officinalis L. Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju mladi izboji Cilj uzgoja za prehranu svježa ili prerađena; dijetalno povrće Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacijom i sušenjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

12-26oC

Skladištenje do 15 dana Razdoblje eksploatacije 15 i više godina Plodosmjena Na istom mjestu ostaje 10-12 godina. Preporuča se odmor tla 4-5 godina. Izbor kultivara Kultivari za bijelu i zelenu špargu. Poželjna je dobra ujednačenost oblikom i

bojom, priljubljeni ljuskasti listovi i čvrsto zatvoren vrh u tehnološkoj zrelosti, te otpornost na šparginu rđu i venuće.


Ekstra klasa: Izboji moraju biti ravni, zatvorenog vrha. U bijele šparge stabljika i vrh moraju biti bijeli, a dopuštena je neznatna ružičasta nijansa. Zelena šparoga mora biti sasvim zelena, baza ravno odrezana, bez odrvenjelih dijelova. I klasa: Izdanci moraju biti mladi, krti, glatki, ravni, ujednačeni po duljini, debljini i boji, s jednobojnim vrhovima bez pjega, šupljina, napuklina, s mesom jedrim i bijelim i bez čvrstih celuloznih vlakana. Prema duljini i promjeru izdanka bijela špargla I klase stavlja se u promet kao bijela špargla s izdancima duljine više od 20 cm i promjera većeg od 1,5 cm i kao špargla s izdancima duljine 15-20 cm i promjerom većeg od 1 cm. Izdanci se vezuju u snopiće od 1-1,5 kg. U jedinici pakiranja može biti do 5% izdanaka s manjom duljinom odnosno promjerom, ali ne s duljinom manjom od 12 cm i promjerom manjim od 1 cm. Dopušteni blago zavijeni izboji te tragovi rđaste i ružičaste boje, bez odrvenjelih dijelova. Zelena šparoga treba biti najmanje 80% zelena. II klasa: Izdanci ne mogu biti kraći od 10 cm, niti promjera manjeg od 1 cm, ali mogu biti izvijeni i nejednake debljine. Zelena šparoga treba biti najmanje 60% zelena. Bijela špargla pakira se u letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće, plitke letvarice za povrće i u duboke otvorene letvarice.

Uloženi kapital 5.600 KM/ha Udio ručnog rada vrlo visok

119


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-60 cm Zasnivanje nasada sjetvom samo u proizvodnji zelene šparge 1-1,5 kg/ha;

iz presadnica u proizvodnji bijele šparge 20.000-40.000/ha Sjetva III-IV mjesec Sadnja na dno brazde; ručno razmak sjetve/sadnje 120-200x10-15 cm; 100-200x30-70 cm dubina sjetve/sadnje do 5 cm; 20-30 cm Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva


Primjer gnojidbe u osnovnoj obradi dodati 30-50 t/ha stajnjaka; u rano proljeće prije sadnje pognojiti sa 800 kg/ha NPK 8-26-26 svake godine; nakon berbe pognojiti sa 500 kg/ha NPK 15-15-15, a zatim okopati

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehanička okopavanje 4-5x Zaštita sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha Venuće izboja Fungicid Špargina rđa Fungicid Špargina zlatica Insekticid Špargina muha Insekticid Njega usjeva zaštita od korova; nagrtanje; navodnjavanje; prihrana 2-3x


Prinos 2-3 t/ha mediteranska kontinentalna Berba

IV-V mjesec V-VI mjesec Način berbe ručno; sukcesivno; 6-8 tjedana; 2-3x tjedno Prihod 2.000 kg x 4 KM = 8.000 KM/ha


Oznaka povoljnosti N S4 S3 S2 S1 ∑ padalina u VI,VII i VIII mjesecu

<50 50-65 65-85 85-105 105-125 Parametri

LGPT> 10 oC <20 20-35 35-50 50-65 >65

120

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta DINJA

Cucumis melo Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana; u kozmetici; zdravstvena vrijednost Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

24-35oC

Vegetacijsko razdoblje 80-110 dana Skladištenje mrežaste i rebraste do dva tjedna; zimske dinje 3-4 mjeseca Plodosmjena Na istoj površini ne smije se uzgajati najmanje 4 godine. U tom razdoblju ne smiju

biti ni druge kulture iz iste porodice. Izbor kultivara

Kultivari mrežastih, rebrastih i zimskih dinja, a u novije vrijeme prevladavaju F1 hibridi koji su produktivniji i otporniji na venuće i pepelnicu.


I klasa: Moraju biti dobre kvalitete, cijele, zrele, čiste, ujednačene po obliku, boji i veličini sa slatkim mesnatim dijelom koji ima miris tipičan za sortu, bez peteljke ili s peteljkom duljine do 2 cm, u ovisnosti o sorti. Klasiraju se po veličini s tim da u jedinici pakiranja razlika u težini između najmanjih i najvećih dinja ne bude veća od 0,5 kg. Tolerira se do 5% dinja s napuklinama i mehaničkim povredama. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 5% nedovoljno zrelih ili prezrelih plodova i do 10% plodova s mehaničkim povredama i napuklinama. Pakiraju se u velike plitke letvarice, letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće i dvostruke plitke letvarice. Dinje se mogu pakirati i u paletne sanduke, kao i u pregrađen prostor prijevoznih sredstava.


121


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-50 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema tanjiranje; drljanje; frezanje pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica ili sjemena; 2-3 kg/ha Sjetva IV i V mjesec Sadnja IV i V mjesec razmak sjetve/sadnje 120-150x40-60 cm dubina sjetve/sadnje oko 2-3 cm; 5-10 cm Broj biljaka/m2 2-2,5 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

30-50 t/ha N:180 kg/ha; P2O5:90 kg/ha; K2O:570 kg/ha; MgO:100 kg/ha; CaO:480 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 2.000 kg/ha NPK 7-14-21 S i 200 kg/ha Uree 46% N Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Lasso

Lasso Fusilade

prije sjetve nakon sjetve

3-4 l 5 l 2-3 l

Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Pepelnica Rubigan EC tijekom VI mjeseca 1-2x 200-300 ml Antraknoza Dithan M-45 nakon stvaranja vriježa 3-4x 2,5-3 kg Plamenjača Euparen 3-4x 2,5-3 kg Lisne uši Chess 25 WP nakon pojave ušiju 1-2 x 0,4 kg Žičnjaci Volaton G-5 prije sjetve 15-30 kg Njega usjeva međuredna obrada; folijarna prihrana; navodnjavanje; zaštita


Prinos 30-50 t/ha Berba 2x tjedno Način berbe ručno Prihod 45.000 kg x 0,9 KM = 40.500 KM/ha

122

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta DINJA

Cucumis melo Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana; u kozmetici; zdravstvena vrijednost Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

24-35oC

Vegetacijsko razdoblje 80-110 dana Skladištenje mrežaste i rebraste do dva tjedna; zimske dinje 3-4 mjeseca Plodosmjena Na istoj površini ne smije se uzgajati najmanje 4 godine. U tom razdoblju ne smiju

biti ni druge kulture iz iste porodice. Izbor kultivara

Kultivari mrežastih, rebrastih i zimskih dinja, a u novije vrijeme prevladavaju F1 hibridi koji su produktivniji i otporniji na venuće i pepelnicu.


I klasa: Moraju biti dobre kvalitete, cijele, zrele, čiste, ujednačene po obliku, boji i veličini sa slatkim mesnatim dijelom koji ima miris tipičan za sortu, bez peteljke ili s peteljkom duljine do 2 cm, u ovisnosti o sorti. Klasiraju se po veličini s tim da u jedinici pakiranja razlika u težini između najmanjih i najvećih dinja ne bude veća od 0,5 kg. Tolerira se do 5% dinja s napuklinama i mehaničkim povredama. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 5% nedovoljno zrelih ili prezrelih plodova i do 10% plodova s mehaničkim povredama i napuklinama. Pakiraju se u velike plitke letvarice, letvarice jabučare, duboke letvarice za povrće i dvostruke plitke letvarice. Dinje se mogu pakirati i u paletne sanduke, kao i u pregrađen prostor prijevoznih sredstava.


123


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-50 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema tanjiranje; drljanje; frezanje pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica ili sjemena; 2-3 kg/ha Sjetva IV i V mjesec Sadnja IV i V mjesec razmak sjetve/sadnje 120-150x40-60 cm dubina sjetve/sadnje oko 2-3 cm; 5-10 cm Broj biljaka/m2 2-2,5 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

30-50 t/ha N:180 kg/ha; P2O5:90 kg/ha; K2O:200-250 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 800-1.000 kg/ha NPK 7-14-21 S i 150 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje, frezanje nakon pojave korova 2-3x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Pepelnica Rubigan EC tijekom VI mjeseca, 1-2x 200-300 ml Antraknoza Dithan M-45 nakon stvaranja vriježa, 3-4x 2,5-3 kg Plamenjača Euparen 3-4x 2,5-3 kg Lisne uši Chess 25 WP nakon pojave ušiju, 1-2 x 0,4 kg Njega usjeva međuredna obrada; navodnjavanje; zaštita


Prinos 15-30 t/ha Berba 2x tjedno Način berbe ručno Prihod 25.000 kg x 0,9 KM = 22.500 KM/ha



Parametri LGPT> 10 oC rani <60 60-65 65-70 70-75 >75

srednje rani <65 65-75 75-85 85-90 >90

124

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta LUBENICA

Citrullus vulgaris Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana; zdravstvena vrijednost Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

28-30 oC

Vegetacijsko razdoblje 120-150 dana; rani 70-80 dana; srednjerani 80-90 dana; kasni 90-110 dana; od sjetve do nicanja

Skladištenje do 2 tjedna uz zadržavanje kvalitete; kultivari debele kore i do 6 mjeseci, ali opada kvaliteta

Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Najbolje uspjeva na krčevini koju slijedi zob, a nakon nje lubenica ili na

razoranom lucerištu koje se koristilo 7 godina. U izvjesnom smislu djevičanska tla. Razlog tomu je u velikoj osjetljivosti lubenica na bolesti korjenovog vrata, te stoga ne smije doći na isto mjesto 7-8 godina.

Izbor kultivara Najrašireniji su standardni kultivari. Sve se više šire F1 hibridi koji se odlikuju boljom rodnošću i ujednačenošću. Manje su popularni hibridi bez sjemena. Najviše se cijene kultivari crvene placente.


I klasa: Lubenice ove klase moraju biti vrlo dobre kvalitete, pravilno razvijene, zrele, slatke, tipične za sortu s peteljkom od najmanje 4 cm, bez tragova biljnih bolesti i štetočina, a osobito antraknoze. Sjemenke moraju biti normalno razvijene, zrele i moraju se odvajati od jestivog dijela (osim lubenica bez sjemena). Dopuštena su manja odstupanja u pogledu boje kore karakteristične za sortu, a osobito boje na dijelu koji je u dodiru sa zemljom. II klasa: Mogu imati manje nedostatke u pogledu boje kore i manje mehaničke povrede i oštećenja od biljnih bolesti i štetočina. Može se tolerirati i peteljka manja od 4 cm. Prema veličini lubenice se klasiraju: sitne do 2 kg, srednje sitne 2-3 kg, srednje krupne 3-5 kg, krupne 5-7 kg, vrlo krupne više od 7 kg. U jednom pakiranju ili partiji do 10% lubenica može imati manju ili veću težinu od naznačene s tim što pojedinačne lubenice II klase ne mogu biti lakše od 1 kg, a I klase od 3 kg. Lubenice se u rasutom stanju pakiraju u velike sanduke za povrće i u vreće.


125


Priprema tla dubina oranja vrijeme izvođenja duboko oranje 40-50 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema tanjiranje; drljanje; frezanje pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica ili sjemena 2-3 kg/ha Sjetva IV i V mjesec Sadnja IV i V mjesec razmak sjetve/sadnje 120-150x80-100 rani; 150-200x100 srednjerani; 200-250x100-150 kasni dubina sjetve/sadnje 2-3 cm; 5-10 cm Broj biljaka/m2 1-2 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

30-50 t/ha N:85 kg/ha; P2O5: 65 kg/ha ; K2O:135 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 2.000 kg/ha NPK 7-14-21 S i 200 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo broj tretiranja količina/ha herbicid

Lasso Lasso Fusilade


3-4 l 5 l 2-3 l

Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Pepelnica Rubigan EC tijekom VI mjeseca 1-2x 200-300 ml

Antraknoza Dithan M-45 nakon stvaranja vriježa 3-4x

2,5-3 kg

Plamenjača Euparen 3-4x 2,5-3 kg Uvenuće plodored Lisne uši Chess 25 WP nakon pojave ušiju 1-2x 0,4 kg Žičnjaci Volaton G-5 prije sjetve 15-30 kg Njega usjeva međuredna obrada; prorjeđivanje; folijarna prihrana; navodnjavanje; zaštita


Prinos 40-70 t/ha Berba višekratno; ovisno o temperaturi Način berbe ručno Prihod 60.000 KM x 0,4 KM = 24.000 KM/ha

126

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta LUBENICA

Citrullus vulgaris Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana; zdravstvena vrijednost Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

28-30 oC

Vegetacijsko razdoblje 120-150 dana; rani 70-80 dana; srednjerani 80-90 dana; kasni 90-110 dana; od sjetve do nicanja

Skladištenje do 2 tjedna uz zadržavanje kvalitete; kultivari debele kore i do 6 mjeseci, ali opada kvaliteta

Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Najbolje uspjeva na krčevini koju slijedi zob, a nakon nje lubenica ili na

razoranom lucerištu koje se koristilo 7 godina. U izvjesnom smislu djevičanska tla. Razlog tomu je u velikoj osjetljivosti lubenica na bolesti korjenovog vrata, te stoga ne smije doći na isto mjesto 7-8 godina.

Izbor kultivara Najrašireniji su standardni kultivari. Sve se više šire F1 hibridi koji se odlikuju boljom rodnošću i ujednačenošću. Manje su popularni hibridi bez sjemena. Najviše se cijene kultivari crvene placente.


I klasa: Lubenice ove klase moraju biti vrlo dobre kvalitete, pravilno razvijene, zrele, slatke, tipične za sortu s peteljkom od najmanje 4 cm, bez tragova biljnih bolesti i štetočina, a osobito antraknoze. Sjemenke moraju biti normalno razvijene, zrele i moraju se odvajati od jestivog dijela (osim lubenica bez sjemena). Dopuštena su manja odstupanja u pogledu boje kore karakteristične za sortu, a osobito boje na dijelu koji je u dodiru sa zemljom. II klasa: Mogu imati manje nedostatke u pogledu boje kore i manje mehaničke povrede i oštećenja od biljnih bolesti i štetočina. Može se tolerirati i peteljka manja od 4 cm. Prema veličini lubenice se klasiraju: sitne do 2 kg, srednje sitne 2-3 kg, srednje krupne 3-5 kg, krupne 5-7 kg, vrlo krupne više od 7 kg. U jednom pakiranju ili partiji do 10% lubenica može imati manju ili veću težinu od naznačene s tim što pojedinačne lubenice II klase ne mogu biti lakše od 1 kg, a I klase od 3 kg. Lubenice se u rasutom stanju pakiraju u velike sanduke za povrće i u vreće.


127


Priprema tla dubina oranja vrijeme izvođenja duboko oranje 40-50 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema tanjiranje; drljanje pred sadnju/sjetvu Zasnivanje nasada iz presadnica ili sjemena 2-3 kg/ha Sjetva IV i V mjesec Sadnja IV i V mjesec razmak sjetve/sadnje 120-150x80-100 cm rani; 150-200x100 cm srednjerani; 200-250x100-150

cm kasni dubina sjetve/sadnje 2-3 cm; 5-10 cm Broj biljaka/m2 1-2 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

30 t/ha N:85 kg/ha; P2O5:65 kg/ha; K2O:135 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 800-1.000 kg/ha NPK 7-14-21 S i 150 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje 2-3x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Pepelnica Rubigan EC tijekom VI mjeseca, 1-2x 200-300 ml Antraknoza Dithan M-45 nakon stvaranja vriježa, 3-4x 2,5-3 kg Plamenjača Euparen 3-4x 2,5-3 kg Lisne uši Chess 25 WP nakon pojave ušiju 1-2x 0,4 kg Njega usjeva međuredna obrada; prorjeđivanje; navodnjavanje; zaštita


Prinos 20-40 t/ha Berba višekratno; ovisno o temperaturi Način berbe ručno Prihod 40.000 KM x 0,4 KM = 16.000 KM/ha



Parametri LGPT> 10 oC rani <60 60-65 65-70 70-75 >75

srednje rani <75 75-80 80-85 85-90 >90

128

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta PAPRIKA

Capsicum annuum Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana, začin Način prerade konzerviranje biološkim načinom, mariniranje, zamrzavanje, sušenje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

21-26 oC

Vegetacijsko razdoblje 150-180 dana Skladištenje do 14 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Do ponovnog uzgoja na istom mjestu treba proći najmanje 4-5 godina. Izbor kultivara Danas se uzgaja na stotine kultivara i F1 hibrida. Od krupnoplodnih kultivara

najzastupljeniji su «babure», prizmatičnih plodova. «Paradajz» paprike su okruglih i okruglo-spljoštenih, glatkih i malo rebrastih plodova. «Roge» oblikom podsjećaju na rog. Kultivari «začinske» paprike također su stožastog oblika, a mogu biti slatki ili ljuti. «Feferoni» su sitnoplodni kultivari, a mogu biti slatki i ljuti. Prema tipu rasta kultivari su indeterminatni, semideterminatni i determinatni. Indeterminatni tipovi koriste se u zaštićenom prostoru, za duže razdoblje plodonošenja. U zaštićenim prostorima uzgajaju se gotovo isključivo F1 hibridi.


Plodovi se mogu brati za potrošnju u svježem stanju ili za preradu u tehnološkoj ili fiziološkoj zrelosti. U tehnološkoj zrelosti plod je dosegao punu veličinu, boju, sjaj i čvrstoću perikarpa. U fiziološkoj berbi boja je glavna karakteristika. Tržna paprika mora biti svježa, zdrava, pravilnog oblika karakterističnog za kultivar, sa stapkom i bez stranog mirisa i okusa. Po kvaliteti razvrstavaju se u tri klase. Ekstra klasa: Paprika mora biti odlične kvalitete i potjecati od iste visokokvalitetne sorte. Plodovi moraju biti dobro razvijeni s tipičnim sortnim karakteristikama i bez nedostataka. Plodovi također moraju biti glatki, mesnati, ujednačeni po obliku, veličini, boji, okusu i moraju biti s peteljkom. Prema veličini plodova paprike klase ekstra stavljaju se u promet kao: 1. paprika-babura koja sadrži do 12 kom/kg; 2. rajčica-paprika koja sadrži do 15 kom/kg; 3. duga paprika koja sadrži do 15 kom/kg. U jedinici pakiranja slatke paprike može biti do 3% ljutih paprika, a u jedinici pakiranja ljute paprike do 3% slatkih paprika. I klasa: Plodovi moraju biti dobro razvijeni, tipični za sortu i ujednačeni po obliku i veličini, bez znatnijih nedostataka s tim što može biti do 5% ljutih paprika u jedinici pakiranja slatke paprike ili do 5% slatkih paprika u jedinici pakiranja ljute paprike. Dopušta se do 5% paprika s manjim mehaničkim oštećenjima ili s napuklinama, koji ne umanjuju upotrebnu vrijednost proizvoda. Prema veličini plodova paprika I klase stavlja se u promet kao: 1. paprika-babura koja sadrži 12-20 kom/kg; 2. rajčica-paprika koja sadrži 15-20 kom/kg; 3. duga paprika koja sadrži 15-25 kom/kg; 4. feferoni-sitne paprike II klasa: Paprika mora biti dobre kvalitete s dobro razvijenim plodovima, bez većih nedostataka. Tolerira se manja ujednačenost plodova prema veličini i obliku, a i manje mehaničke povrede i napukline. U jedinici pakiranja paprike ne smije biti više od 10% plodova s oštećenjima. U jedinici pakiranja ljutih paprika može biti do 10% slatkih paprika, odnosno u jedinici pakiranja slatkih paprika može biti do 10% ljutih paprika. Prema veličini plodova paprika II klase stavlja se u promet kao: 1.paprika-babura koja sadrži više od 20 kom/kg; 2. rajčica paprika koja sadrži više od 20 kom/kg; 3. duga paprika koja sadrži više od 20 kom/kg; 4. feferoni Paprika se pakira u letvarice za povrće, letvarice jabučare, velike letvarice, u dvostruke plitke letvarice ili u kartonske kutije. Paprike I i II klase mogu se pakirati i u košare, kao i u čiste vreće izrađene od tekstilnih ili plastičnih vlakana.


129


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 30 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje; pravljenje gredica pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica, 40.000-100.000 rasada/ha Sjetva 7-9 tjedana prije rasađivanja Sadnja konac IV-VI mjeseca razmak sadnje 50-60x40 cm; 50-60x15-25 cm dubina sadnje nešto dublje nego u rasadu Broj biljaka/m2 4-5; 6,6-8-11; 1-13 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

osjetljiva na klor; 50-80 t/ha N:50 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:200 kg/ha; u prihrani: N:90 kg/ha; P2O5:55 kg/ha; K2O:150 kg/ha;CaO:40 kg/ha; MgO:8 kg/ha

Primjer gnojidbe pred duboku obradu pognojiti sa 500 kg/ha NPK 5-20-30 S; pred sadnju dodati 250 kg/ha NPK 5-20-30 S i 200 kg/ha Uree 46% N

Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a 27%, 1-2x. Tijekom vegetacije prskati sa 2% otopinom Fertine Ca, 3-5x u razmacima od 10-14 dana počevši od trenutka kada je plod formiran, prska se i sa Fertinom P 0,5-2% otopinom u razmacima od 10-14 dana; može se prskati i sa 0,5-0,7% otopinom Uree 2-3x

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Trikepin

Lasso najmanje 7 dana prije rasađivanja; 15 dana nakon rasađivanja

3-4 l 4-5 l

Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Trulež korjena Plamenjača Pjegavost lista Lisne uši Kalifornijski trips

Lekinol Dithane M-45 Previcur 607 SL Dithane M-45 Enovit M Bakar.antrakol Bakarni kreč Chess 25 WP Decis EC 1,25

dezinfekcija sjemena dezinfekcija zemlje zalijevanje rasad od nicanja svakih 7-10 dana prije rasađivanja potopiti korjen dezinfekcija vode 2-3x nakon pojave 1-2x nakon pojave 1-2x

5-7 g/1 kg do 60 g/m2 20-40 l 2 kg 7 kg 12-15 kg 5 kg 0,4 kg 400-600 ml

Njega usjeva rahljenje; zaštita od korova; navodnjavanje broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 10-12 400 4.000-4.800

Prinos 15-60 t/ha (tehnološka zrioba) Berba VI-VIII-IX-X mjesec Način berbe ručno; svakih 5-6 dana; poslije svaka 2-3 dana Prihod 35.000 kg x 1 KM = 35.000 KM/ha

130

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta PAPRIKA Capsicum annuum Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana, začin Način prerade konzerviranje biološkim načinom, mariniranje, zamrzavanje, sušenje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

21-26 oC

Vegetacijsko razdoblje 150-180 dana Skladištenje do 14 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Do ponovnog uzgoja na istom mjestu treba proći najmanje 4-5 godina. Izbor kultivara Danas se uzgaja na stotine kultivara i F1 hibrida. Od krupnoplodnih kultivara

najzastupljeniji su «babure», prizmatičnih plodova. «Paradajz» paprike su okruglih i okruglo-spljoštenih, glatkih i malo rebrastih plodova. «Roge» oblikom podsjećaju na rog. Kultivari «začinske» paprike također su stožastog oblika, a mogu biti slatki ili ljuti. «Feferoni» su sitnoplodni kultivari, a mogu biti slatki i ljuti. Prema tipu rasta kultivari su indeterminatni, semideterminatni i determinatni. Indeterminatni tipovi koriste se u zaštićenom prostoru, za duže razdoblje plodonošenja. U zaštićenim prostorima uzgajaju se gotovo isključivo F1 hibridi.


Plodovi se mogu brati za potrošnju u svježem stanju ili za preradu u tehnološkoj ili fiziološkoj zrelosti. U tehnološkoj zrelosti plod je dosegao punu veličinu, boju, sjaj i čvrstoću perikarpa. U fiziološkoj berbi boja je glavna karakteristika. Tržna paprika mora biti svježa, zdrava, pravilnog oblika karakterističnog za kultivar, sa stapkom i bez stranog mirisa i okusa. Po kvaliteti razvrstavaju se u tri klase. Ekstra klasa: Paprika mora biti odlične kvalitete i potjecati od iste visokokvalitetne sorte. Plodovi moraju biti dobro razvijeni s tipičnim sortnim karakteristikama i bez nedostataka. Plodovi također moraju biti glatki, mesnati, ujednačeni po obliku, veličini, boji, okusu i moraju biti s peteljkom. Prema veličini plodova paprike klase ekstra stavljaju se u promet kao: 1. paprika-babura koja sadrži do 12 kom/kg; 2. rajčica-paprika koja sadrži do 15 kom/kg; 3. duga paprika koja sadrži do 15 kom/kg. U jedinici pakiranja slatke paprike može biti do 3% ljutih paprika, a u jedinici pakiranja ljute paprike do 3% slatkih paprika. I klasa: Plodovi moraju biti dobro razvijeni, tipični za sortu i ujednačeni po obliku i veličini, bez znatnijih nedostataka s tim što može biti do 5% ljutih paprika u jedinici pakiranja slatke paprike ili do 5% slatkih paprika u jedinici pakiranja ljute paprike. Dopušta se do 5% paprika s manjim mehaničkim oštećenjima ili s napuklinama, koji ne umanjuju upotrebnu vrijednost proizvoda. Prema veličini plodova paprika I klase stavlja se u promet kao: 1. paprika-babura koja sadrži 12-20 kom/kg; 2. rajčica-paprika koja sadrži 15-20 kom/kg; 3. duga paprika koja sadrži 15-25 kom/kg; 4. feferoni-sitne paprike II klasa: Paprika mora biti dobre kvalitete s dobro razvijenim plodovima, bez većih nedostataka. Tolerira se manja ujednačenost plodova prema veličini i obliku, a i manje mehaničke povrede i napukline. U jedinici pakiranja paprike ne smije biti više od 10% plodova s oštećenjima. U jedinici pakiranja ljutih paprika može biti do 10% slatkih paprika, odnosno u jedinici pakiranja slatkih paprika može biti do 10% ljutih paprika. Prema veličini plodova paprika II klase stavlja se u promet kao: 1.paprika-babura koja sadrži više od 20 kom/kg; 2. rajčica paprika koja sadrži više od 20 kom/kg; 3. duga paprika koja sadrži više od 20 kom/kg; 4. feferoni Paprika se pakira u letvarice za povrće, letvarice jabučare, velike letvarice, u dvostruke plitke letvarice ili u kartonske kutije. Paprike I i II klase mogu se pakirati i u košare, kao i u čiste vreće izrađene od tekstilnih ili plastičnih vlakana.


131

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 30 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje; pravljenje gredica pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica, 40.000-100.000 rasada/ha Sjetva 7-9 tjedana prije rasađivanja Sadnja konac IV-VI mjeseca razmak sadnje 50-60x40 cm; 50-60x15-25 cm dubina sadnje nešto dublje nego u rasadu Broj biljaka/m2 4-5; 6,6-8-11; 1-13 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

osjetljiva na klor; 50-80 t/ha N:50 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:200 kga/ha; u prihrani: N:90 kg/ha; P2O5:55 kg/ha; K2O:150 kg/ha;CaO:40 kg/ha; MgO:8 kg/ha


Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a 27%, 1-2x. Tijekom vegetacije prskati sa 2% otopinom Fertine Ca, 3-5x u razmacima od 10-14 dana počevši od trenutka kada je plod formiran, prska se i sa Fertinom P 0,5-2% otopinom u razmacima od 10-14 dana.

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje nakon navodnjavanja 2-4x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Trulež korjena Plamenjača Lisne uši

Dithane M-45 Previcur 607 SL Dithane M-45 Enovit M Bakar.antrakol Chess 25 WP

dezinfekcija sjemena zalijevanje rasad od nicanja svakih 7-10 dana prije rasađivanja potopiti korjen dezinfekcija vode nakon pojave 1-2x

do 60 g/m2 20-40 l 2 kg 7 kg 12-15 kg 0,4 kg

Njega usjeva rahljenje; zaštita od korova; navodnjavanje broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 5-10 400 2.000-4.000

Prinos 12-40 t/ha (tehnološka zrioba) Berba VI-VIII-IX-X mjesec Način berbe ručno; svakih 5-6 dana; poslije svaka 2-3 dana Prihod 20.000 kg x 1 KM = 20.000 KM/ha




132

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta PATLIDŽAN

Solanum melongena Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana; dijetetska namirnica Način prerade mariniranje, zamrzavanje, sušenje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

22-29oC

Vegetacijsko razdoblje 140-160 dana Skladištenje 7-10 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe kao ni druge kulture iz porodice pomoćnica. Potrebna je najmanje

četverogodišnja plodosmjena. Izbor kultivara Za uzgoj na otvorenom prednost imaju raniji kultivari. Ovisno o tržištu najviše se

cijene ovalni, okrugli, sjajni, tamnoljubičaste boje, tanke pokožice, čvrstog i nježnog mesa, prijatnog okusa sa malo gorčine, sa što manje sjemenki i bodlji na čaški i stapki. U zaštićenim prostorima koriste se najviše F1 hibridi, srednje rani i produktivni.


Standardni plodovi su 100-500 g, ali se najviše traže plodovi srednje krupnoće 250-350 g. Okrugli i ovalni kultivari moraju imati promjer ploda najmanje 7 cm, a valjkasti 4 cm. Radi stavljanja u promet patlidžan se razvrstava u I i II klasu. I klasa: Patlidžan mora biti dobre kvalitete, normalno razvijen s tipičnim karakteristikama sorte kojoj pripada i bez nedostataka. Mora biti ujednačen po obliku, boji i veličini s peteljkom i neoštećenim čaškinim listićima. U jedinici pakiranja može biti do 5% plodova s neznatnim mehaničkim oštećenjima, koji ne umanjuju uporabnu vrijednost proizvoda. II klasa: Mora biti dobre kvalitete, normalno razvijen i bez znatnijih nedostataka, s tim što se tolerira do 10% plodova s nedostacima u obliku mehaničkih povreda ili peteljke ili čaške. Pakira se u istu ambalažu kao i rajčica.


133


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 30-50 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje; pravljenje gredica pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica 30.000-45.000/ ha Sjetva 9-12 tjedana prije sadnje

kontinentalna mediteranska Sadnja konac V-početak VI mjeseca IV-V mjesec razmak sadnje 70-80x30-50 cm dubina sadnje oko 5 cm dublje nego u rasadu Broj biljaka/m2 25.000-47.619 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

40-50 t/ha N:50 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:200 kg/ha u prihrani: N:90 kg/ha; P2O5:55 kg/ha; K2O:150 kg/ha;CaO:40 kg/ha; MgO:8kg/ha


Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a 27%, 1-2x. Tijekom vegetacije prskati sa 2% otopinom Fertine Ca, 3-5x u razmacima od 10-14 dana počevši od trenutka kada je plod formiran; prska se i sa Fertinom P 0,5-2% otopinom u razmacima od 10-14 dana; može se prskati i sa 0,5-0,7% otopinom Uree 2-3x

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Senkor 70%

Senkor 70% nekoliko dana prije rasađivanja; 10 dana nakon rasađivanja

0,7 kg 0,5 kg

Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Plamenjača Ridomil gold MZ 68 kraj V-VI mjeseca 1x 3 kg Pepelnica Močivi sumpor S 80 VI mjesec 2-3x 3-4 l Crna pjegavost Antracol combi VI mjesec 2x 3-4 kg Lisne uši Chess 25 WP nakon pojave 1-2x 0,4 kg Krumpirova zlatica Sevin 50 2-3x 2 kg Crveni pauk Neoron nakon pojave 1-2x 0,5-0,7 l Njega usjeva rahljenje; zaštita od korova; navodnjavanje; prihrana


Prinos mediteransko do 50 t/ha; kontinentalno15-25 t/ha Berba VII-VIII-IX-X mjesec Način berbe ručno škarama; višekratno svakih 5-10 dana Prihod 40.000 kg x 0,7 KM = 28.000 KM/ha

134

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta PATLIDŽAN

Solanum melongena Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana; dijetetska namirnica Način prerade mariniranje, zamrzavanje, sušenje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

22-29oC

Vegetacijsko razdoblje 140-160 dana Skladištenje 7-10 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe kao ni druge kulture iz porodice pomoćnica. Potrebna je

najmanje četverogodišnja plodosmjena. Izbor kultivara Za uzgoj na otvorenom prednost imaju raniji kultivari. Ovisno o tržištu najviše se

cijene ovalni, okrugli, sjajni, tamnoljubičaste boje, tanke pokožice, čvrstog i nježnog mesa, prijatnog okusa sa malo gorčine, sa što manje sjemenki i bodlji na čaški i stapki. U zaštićenim prostorima koriste se najviše F1 hibridi, srednje rani i produktivni.


Standardni plodovi su 100-500 g, ali se najviše traže plodovi srednje krupnoće 250-350 g. Okrugli i ovalni kultivari moraju imati promjer ploda najmanje 7 cm, a valjkasti 4 cm. Radi stavljanja u promet patlidžan se razvrstava u I i II klasu. I klasa: Patlidžan mora biti dobre kvalitete, normalno razvijen s tipičnim karakteristikama sorte kojoj pripada i bez nedostataka. Mora biti ujednačen po obliku, boji i veličini s peteljkom i neoštećenim čaškinim listićima. U jedinici pakiranja može biti do 5% plodova s neznatnim mehaničkim oštećenjima, koji ne umanjuju uporabnu vrijednost proizvoda. II klasa: Mora biti dobre kvalitete, normalno razvijen i bez znatnijih nedostataka, s tim što se tolerira do 10% plodova s nedostacima u obliku mehaničkih povreda ili peteljke ili čaške. Pakira se u istu ambalažu kao i rajčica.


135


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 30-35 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje; pravljenje gredica pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica 30.000-45.000/ ha Sjetva 9-12 tjedana prije sadnje

kontinentalna mediteranska Sadnja konac V-početak VI mjeseca IV-V mjesec razmak sadnje 70-80x30-50 cm dubina sadnje oko 5 cm dublje nego u rasadu Broj biljaka/m2 25.000-47.619 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

40-50 t/ha N:50 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:200 kg/ha u prihrani: N:90 kg/ha; P2O5:55 kg/ha; K2O:150 kg/ha


Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a 27%, 1-2x. Tijekom vegetacije prskati sa 2% otopinom Fertine Ca, 3-5x u razmacima od 10-14 dana počevši od trenutka kada je plod formiran; prska se i sa Fertinom P 0,5-2% otopinom u razmacima od 10-14 dana.

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje nakon pojave korova 3-5x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Plamenjača Ridomil gold MZ 68 kraj V-VI mjeseca 1x 3 kg Pepelnica Močivi sumpor S 80 VI mjesec 2-3x 3-4 l Lisne uši Chess 25 WP nakon pojave 1-2x 0,4 kg Krumpirova zlatica Sevin 50 2-3x 2 kg Njega usjeva rahljenje; zaštita od korova; navodnjavanje; prihrana


Prinos mediteransko do 30 t/ha; kontinentalno15-25 t/ha Berba VII-VIII-IX-X mjesec Način berbe ručno škarama; višekratno svakih 5-10 dana Prihod 20.000 kg x 0,7 KM = 14.000 KM/ha




136

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta RAJČICA / PARADAJZ

Solanum lycopersicon Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana, začin; zdravstvena vrijednost Način prerade konzerviranje biološkim načinom, mariniranje, zamrzavanje, sušenje, liofilizacija Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

20-25oC

Vegetacijsko razdoblje 110-180 dana Skladištenje do 14 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Razmjerno dobro podnosi sebe. Poželjne su najmanje dvije godine do ponovne

sadnje na isto mjesto. Izbor kultivara U prometu je više od 2.000 kultivara. Pored standardnih sve se više proizvode F1

hibridi. Kultivari za tržište i potrošnju u svježem stanju mogu biti namjenjeni za uzgoj na otvorenom i zatvorenom (plastenici, staklenici). Kultivari za preradu mogu biti namjenjeni za koncentrate, kečap, rezanu rajčicu, pelate i sokove. Prema načinu uzgoja mogu biti za izravnu sjetvu ili za presađivanje. Prema načinu berbe za ručnu ili mehaniziranu berbu. Prema tipu kultivari mogu biti indeterminatni, poludeterminatni i determinatni. Prema početku zrelosti kultivari mogu biti vrlo rani, srednje rani, srednje kasni i kasni.


Da bi se mogao staviti u promet, plod rajčice mora udovoljiti sljedećim uvjetima kvalitete: da je dobro razvijen, da je cijel, zdrav i čist, normalne vanjske vlažnosti i da nema strani miris. Prema obliku ploda rajčica se razvrstava u dvije grupe: s okruglim i izduženim plodovima. Rajčica s okruglim plodovima može imati sferičan i pogačast oblik. Veličina rajčice određuje se promjerom ploda u ekvatorijalnoj ravni za sorte s okruglim plodovima, odnosno promjerom u točki koja pripada najvećoj debljini ploda za sorte sa izduženim plodovima. Prema veličini rajčica s okruglim plodovima razvrstava se u sljedeće kategorije: 1. vrlo sitna s promjerom ploda 35-40 cm 2. sitna s promjerom ploda 40-47 cm 3. srednje sitna s promjerom ploda 47-57 cm 4. srednje krupna s promjerom ploda 57-67 cm 5. krupna s promjerom ploda 67-77 cm 6. vrlo krupna s promjerom ploda 77-87 cm Najmanji promjer rajčice sa okruglim plodovima je 35 mm, a kod sorti s izduženim plodovima 30 mm. U jedinici pakiranja može biti do 10% plodova rajčice koji imaju nešto manji ili veći promjer od naznačenog u deklaraciji, pri čemu kod sorti s okruglim plodovima ne smije biti plodova ispod 33 mm, a kod sorti s izduženim plodovima ispod 20 mm. Plodovi se beru u tehnološkoj zriobi koja se obično definira kao: crvena, ružičasta, prijelazna i zelena zrioba. Berba u zelenoj zriobi kod nas dolazi u obzir samo pri kraju sezone. Rajčica za tržište mora biti: zdrava, neoštećena, čvrsta, jednolično obojena, ujednačene krupnoće. Ekstra klasa: Oblik i izgled ploda tipičan za kultivar sa čvrstim mesom, bez zelenog prstena i drugih fizioloških poremećaja, osim laganih površinskih nepravilnosti. Plodovi moraju biti tipični za sortu po boji, obliku i razvijenosti, odlične kvalitete i kalibrirani. Rajčica mora biti dovoljno i ujednačeno zrela, čvrsta i glatka. U jedinici pakiranja može biti do 5% plodova koji ne odgovaraju uvjetima propisanima za ovu klasu.

137

I klasa: Plodovi tipični za kultivar, čvrsti, bez nezaraštenih pukotina i vidljivog zelenog prstena. Dopuštena su manja odstupanja u obliku, boji, pokožici. Sortiranje je jednako kao i za klasu ekstra. U jedinici pakiranja može biti do 10% plodova rajčice koji ne udovoljavaju uvjetima. II klasa: Mora biti dobre kvalitete i može imati stanovite nedostatke u pogledu oblika, boje, ujednačenosti po veličini, razvijenosti i količini plodova. U jedinici pakiranja može biti do 10% plodova s oštećenjima i mehaničkim povredama s tim da su to zarasle pukotine koje ne smiju biti duže od 3 cm. Rajčica se pakira u nove, čiste srednje otvorene plitke letvarice, plitke letvarice za povrće i velike plitke letvarice. Deklaracija za rajčicu ekstra klase i I klase među ostalim podacima, mora sadržavati i podatak o sorti, kalibru i obliku plodova.


TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 40 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje; pravljenje gredica pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica i sjetvom (rajčica za preradu); 150-200 g/ha Sjetva 6-9 tjedana prije sadnje konac siječnja ili u veljači

mediteranska kontinentalna Sadnja

konac III-rana proizvodnja; 10-25. IV-kasna proizvodnja

početak V mjeseca; 10-15. V mjesec-industrijska

razmak sadnje rani 70x35 cm; 80-100x30-40 cm dubina sadnje nešto dublje nego je bila u rasadniku; ručno ili mehanizirano Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

40-60 t/ha N:80 kg/ha; P2O5:50 kg/ha ; K2O:200 kg/ha; MgO:20 kg/ha; u prihrani: N:50-60 kg/ha; P2O5:55 kg/ha; K2O:50 kg/ha


Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a 27%,1-2x. Tijekom vegetacije prskati sa 2% otopinom Fertine Ca, 3-5x u razmacima od 10-14 dana počevši od trenutka kada je plod formiran; prska se i sa Fertinom P 0,5-2% otopinom u razmacima od 10-14 dana; može se prskati i sa 0,5-0,7% otopinom Uree 2-3x

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Senkor 70%

Senkor 70% nekoliko dana prije rasađivanja; 10 dana nakon rasađivanja

0,7 kg 0,5 kg

Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Plamenjača Ridomil gold MZ 68 kraj V-VI mjeseca 1x 3 kg Siva plijesan Ronilan DF nakon zakidanja zaperaka 1x 1-2 kg Crna pjegavost Antracol combi VI mjesec 2x 3-4 kg Štitasti moljac Evisekt S nakon pojave 1x 0,1-0,15kg Crveni pauk Neoron nakon pojave 1-2x 0,5-0,7 l Lisne uši Chess 25 WP nakon pojave 1- 2x 0,4 kg Njega usjeva odstranjivanje zaperaka; rahljenje; zaštita Folijarna prihrana tomatin 1%

broj obroka obrok m3 ukupno ha/m3 Navodnjavanje 10-12 400 4.000-4.800

Prinos 30-80 t/ha Berba VI-X mjesec; VIII-IX mjesec-rajčica za preradu Način berbe ručno; višekratno 2-3x tjedno; mehanizirano-rajčica za preradu Prihod 75.000 kg x 0,6 KM = 45.000 KM/ha

138

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta RAJČICA / PARADAJZ

Solanum lycopersicon Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana, začin; zdravstvena vrijednost Način prerade konzerviranje biološkim načinom, mariniranje, zamrzavanje, sušenje, liofilizacija Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

20-25oC

Vegetacijsko razdoblje 110-180 dana Skladištenje do 14 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Razmjerno dobro podnosi sebe. Poželjne su najmanje dvije godine do ponovne

sadnje na isto mjesto. Izbor kultivara U prometu je više od 2.000 kultivara. Pored standardnih sve se više proizvode F1

hibridi. Kultivari za tržište i potrošnju u svježem stanju mogu biti namjenjeni za uzgoj na otvorenom i zatvorenom (plastenici, staklenici). Kultivari za preradu mogu biti namjenjeni za koncentrate, kečap, rezanu rajčicu, pelate i sokove. Prema načinu uzgoja mogu biti za izravnu sjetvu ili za presađivanje. Prema načinu berbe za ručnu ili mehaniziranu berbu. Prema tipu kultivari mogu biti indeterminatni, poludeterminatni i determinatni. Prema početku zrelosti kultivari mogu biti vrlo rani, srednje rani, srednje kasni i kasni.


Da bi se mogao staviti u promet, plod rajčice mora udovoljiti sljedećim uvjetima kvalitete: da je dobro razvijen, da je cijel, zdrav i čist, normalne vanjske vlažnosti i da nema strani miris. Prema obliku ploda rajčica se razvrstava u dvije grupe: s okruglim i izduženim plodovima. Rajčica s okruglim plodovima može imati sferičan i pogačast oblik. Veličina rajčice određuje se promjerom ploda u ekvatorijalnoj ravni za sorte s okruglim plodovima, odnosno promjerom u točki koja pripada najvećoj debljini ploda za sorte sa izduženim plodovima. Prema veličini rajčica s okruglim plodovima razvrstava se u sljedeće kategorije: 1. vrlo sitna s promjerom ploda 35-40 cm 2. sitna s promjerom ploda 40-47 cm 3. srednje sitna s promjerom ploda 47-57 cm 4. srednje krupna s promjerom ploda 57-67 cm 5. krupna s promjerom ploda 67-77 cm 6. vrlo krupna s promjerom ploda 77-87 cm Najmanji promjer rajčice sa okruglim plodovima je 35 mm, a kod sorti s izduženim plodovima 30 mm. U jedinici pakiranja može biti do 10% plodova rajčice koji imaju nešto manji ili veći promjer od naznačenog u deklaraciji, pri čemu kod sorti s okruglim plodovima ne smije biti plodova ispod 33 mm, a kod sorti s izduženim plodovima ispod 20 mm. Plodovi se beru u tehnološkoj zriobi koja se obično definira kao: crvena, ružičasta, prijelazna i zelena zrioba. Berba u zelenoj zriobi kod nas dolazi u obzir samo pri kraju sezone. Rajčica za tržište mora biti: zdrava, neoštećena, čvrsta, jednolično obojena, ujednačene krupnoće. Ekstra klasa: Oblik i izgled ploda tipičan za kultivar sa čvrstim mesom, bez zelenog prstena i drugih fizioloških poremećaja, osim laganih površinskih nepravilnosti. Plodovi moraju biti tipični za sortu po boji, obliku i razvijenosti, odlične kvalitete i kalibrirani. Rajčica mora biti dovoljno i ujednačeno zrela, čvrsta i glatka. U jedinici pakiranja može biti do 5% plodova koji ne odgovaraju uvjetima propisanima za ovu klasu.

139

I klasa: Plodovi tipični za kultivar, čvrsti, bez nezaraštenih pukotina i vidljivog zelenog prstena. Dopuštena su manja odstupanja u obliku, boji, pokožici. Sortiranje je jednako kao i za klasu ekstra. U jedinici pakiranja može biti do 10% plodova rajčice koji ne udovoljavaju uvjetima. II klasa: Mora biti dobre kvalitete i može imati stanovite nedostatke u pogledu oblika, boje, ujednačenosti po veličini, razvijenosti i količini plodova. U jedinici pakiranja može biti do 10% plodova s oštećenjima i mehaničkim povredama s tim da su to zarasle pukotine koje ne smiju biti duže od 3 cm. Rajčica se pakira u nove, čiste srednje otvorene plitke letvarice, plitke letvarice za povrće i velike plitke letvarice. Deklaracija za rajčicu ekstra klase i I klase među ostalim podacima, mora sadržavati i podatak o sorti, kalibru i obliku plodova.


140


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 35 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje; pravljenje gredica pred sadnju Zasnivanje nasada iz presadnica i sjetvom (rajčica za preradu); 150-200 g/ha Sjetva 6-9 tjedana prije sadnje konac siječnja ili u veljači

mediteranska kontinentalna Sadnja

konac III-rana proizvodnja; 10-25. IV-kasna proizvodnja

početak V mjeseca; 10-15. V mjesec-industrijska

razmak sadnje rani 70x35 cm; 80-100x30-40 cm dubina sadnje nešto dublje nego je bila u rasadniku; ručno ili mehanizirano Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

40-60 t/ha N:80 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:200 kg/ha; MgO:20 g/ha; u prihrani: N:50-60 kg/ha; P2O5:55 kg/ha; K2O:50 kg/ha


Prihrana 100-150 kg/ha KAN-a 27%,1-2x. Tijekom vegetacije prskati sa 2% otopinom Fertine Ca, 3-5x u razmacima od 10-14 dana počevši od trenutka kada je plod formiran; prska se i sa Fertinom P 0,5-2% otopinom u razmacima od 10-14 dana.

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje, frezanje nakon navodnjavanja 3-5x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Plamenjača Ridomil gold MZ 68 kraj V-VI mjeseca1x 3 kg Crna pjegavost Antracol combi VI mjesec 2x 3-4 kg Lisne uši Chess 25 WP nakon pojave 1- 2x 0,4 kg Njega usjeva odstranjivanje zaperaka; rahljenje; zaštita Folijarna prihrana tomatin 1%

broj obroka obrok m3 ukupno ha/m3 Navodnjavanje 10-12 400 4.000-4.800

Prinos 30-50 t/ha Berba VI-X mjesec; VIII-IX mjesec-rajčica za preradu Način berbe ručno; višekratno 2-3x tjedno; mehanizirano-rajčica za preradu Prihod 40.000 kg x 0,6 KM = 24.000 KM/ha



Parametri LGPT> 10 oC rane <60 60-80 80-100 100-120 >120

kasne <70 70-90 90-120 120-150 >150

141

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta KRASTAVAC

Cucumis sativus Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju nedozreli ili zreli plod Cilj uzgoja za ishranu: salata, varivo, umak, juhe, dijetalna ishrana; zdravstvena vrijednost; u

kozmetici Način prerade konzerviranje, mariniranje-cijeli ili rezani (kornišoni) Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

25-27oC

Vegetacijsko razdoblje 100-120 Skladištenje do 2 tjedna Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnose sebe, pa ne smiju doći na isto mjesto najmanje 3-4 godine. Pretkultura

ne smije biti ni jedna tikvenjača, ali ni kultura koju napada isti virus (krumpir, rajčica). Kupusnjače i kukuruz također nisu dobra pretkultura. Dobre su pretkulture žitarice, mahunarke, lukovi i drugo povrće.

Izbor kultivara U proizvodnji krastavca za tržište i preradu najviše se koriste pretežno ženski i čisto ženski F1 hibridni kultivari. U zaštićenim prostorima najviše su zastupljeni partenokarpni čisto ženski hibridi koji ne trebaju oprašivanje. Kultivari se dijele: prema načinu uzgoja: za uzgoj na otvorenom i u zaštićenom prostoru; prema načinu uporabe: salatni, kultivari za uporabu u svježem stanju i za kuhana jela, konzervni kultivari za različite načine prehrane; prema dužini vegetacije do početka berbe: rani, srednje rani, srednje kasni i kasni kultivari. Kultivari konzervnih krastavaca za uzgoj na otvorenom su «kornišoni». Budući da se ovi plodovi beru sasvim mladi klasiraju se prema dužini ili promjeru. Svi tipovi kultivara mogu biti bez gorčine (cucurbitacin). Plodovi se beru kad postignu dužinu i promjer svojstvene za kultivar, a površina im je glatka i sjajna, jednolične tamnozelene boje.


Ekstra klasa: Plodovi tipični za sortu oblikom i bojom, ravni, bez nedostataka. Najmanja težina za krastavce uzgajane na otvorenom je 180 g, dok je krastavce uzgajane u zaštićenom prostoru 250 g. U jedinici pakiranja razlika u težini plodova smije biti najviše 100 g među plodovima 180-400 g, odnosno 150 g među plodovima iznad 400 g. I klasa: Dobro razvijeni i formirani plodovi, praktički ravni, pravilno razvijeni, glatki, bez gorčine, bez šupljina, ujednačeni po obliku, duljini i boji, bez deformiranih plodova s peteljkom duljine do 1 cm. Dopuštena su manja odstupanja u boji, naročito na mjestu gdje je plod bio uz tlo, manja oštećenja i natisci koji ne utječu na održivost. Prema duljini i težini plodova, krastavci se sortiraju i stavljaju u promet kao: -krastavci sa više od 40 cm duljine, odnosno više od 700 g mase -krastavci 20-40 cm duljine, odnosno 350-700 g mase U jedinici pakiranja može biti do 2% plodova s mehaničkim oštećenjima koji bitno ne utječu na kvalitetu ploda. Klasiranje je isto kao i kod ekstra klase. Kornišoni se klasiraju prema promjeru i dužini. Odnos dužine i promjera je 2,8-3,3: 1. Krastavci se pakiraju u velike otvorene plitke letvarice, duboke letvarice za povrće, plitke letvarice za povrće, letvarice jabučare, duboke otvorene letvarice, velike letvarice, dvostruke plitke letvarice i u kartonske kutije.


142


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 40 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje pred sadnju Zasnivanje nasada sjetvom iz presadnica, na gredicama, 3-5 kg/ha Sjetva IV-VI mjesec, oko 30 dana prije moguće sadnje ako je uzgoj iz presadnica

mediteranska kontinentalna Sadnja oko 30 dana nakon sjetve razmak sjetve/sadnje 150-100x30-60 cm (u kućice) Broj biljaka/m2 3-10; 25-40 (kornišoni) Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

osjetljivi na klor; 25-50 t/ha N:100 kg/ha; P2O5:60 kg/ha; K2O:180 kg/ha; u prihrani: 3% Urea (600 l/ha) Fertina P1 i dr; tijekom berbe doda se N: 35-70 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 400 kg/ha NPK 5-20-30 S i 200 kg/ha Uree 46% N Prihrana 0,5% otopina Uree kad su razvijeni listovi još mladi; 1% otopinom Uree kad je list

potpuno razvijen; može se prihranjivati i sa 1-2 % Fertinom P 2-3x u razmacima 10-14 dana

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Lasso

Lasso Fusilade


3-4 l 5 l 2-3 l

Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Plamenjača Aliette WP 3-4 lista, 1-2x 2,5-3,5 kg Pepelnica Rubigan EC tijekom VI mjeseca, 1-2x 200-300 ml Lisne uši Confidor SL 200 nakon pojave 0,2-0,5 l Kalifornijski trips Decis 1,25 EC nakon pojave, 1x 0,3-0,5 l Koprivin crveni pauk Talstar 10 SC nakon pojave, 1-2x 0,2-0,5 l Njega usjeva međuredna obrada; primjena malča (folija); folijarna prihrana; navodnjavanje;

zaštita broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 7-8 300 2.100-2.400

Prinos 30-50 t/ha (salatni krastavci) Berba u tehnološkoj zrelosti koja se definira prema namjeni; berba salatnih krastavaca

počinje 35-50 dana nakon sjetve; berba kornišona 35-50 dana nakon sjetve Način berbe 2-3x tjedno; nožem ili škarama; mehanizirano Prihod 40.000 kg x 1 KM = 40.000 KM/ha

143

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta KRASTAVAC

Cucumis sativus Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju nedozreli ili zreli plod Cilj uzgoja za ishranu: salata, varivo, umak, juhe, dijetalna ishrana; zdravstvena vrijednost; u

kozmetici Način prerade konzerviranje, mariniranje-cijeli ili rezani (kornišoni) Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

25-27oC

Vegetacijsko razdoblje 100-120 Skladištenje do 2 tjedna Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnose sebe, pa ne smiju doći na isto mjesto najmanje 3-4 godine. Pretkultura

ne smije biti ni jedna tikvenjača, ali ni kultura koju napada isti virus (krumpir, rajčica). Kupusnjače i kukuruz također nisu dobra pretkultura. Dobre su pretkulture žitarice, mahunarke, lukovi i drugo povrće.

Izbor kultivara U proizvodnji krastavca za tržište i preradu najviše se koriste pretežno ženski i čisto ženski F1 hibridni kultivari. U zaštićenim prostorima najviše su zastupljeni partenokarpni čisto ženski hibridi koji ne trebaju oprašivanje. Kultivari se dijele: prema načinu uzgoja: za uzgoj na otvorenom i u zaštićenom prostoru; prema načinu uporabe: salatni, kultivari za uporabu u svježem stanju i za kuhana jela, konzervni kultivari za različite načine prehrane; prema dužini vegetacije do početka berbe: rani, srednje rani, srednje kasni i kasni kultivari. Kultivari konzervnih krastavaca za uzgoj na otvorenom su «kornišoni». Budući da se ovi plodovi beru sasvim mladi klasiraju se prema dužini ili promjeru. Svi tipovi kultivara mogu biti bez gorčine (cucurbitacin). Plodovi se beru kad postignu dužinu i promjer svojstvene za kultivar, a površina im je glatka i sjajna, jednolične tamnozelene boje.


Ekstra klasa: Plodovi tipični za sortu oblikom i bojom, ravni, bez nedostataka. Najmanja težina za krastavce uzgajane na otvorenom je 180 g, dok je krastavce uzgajane u zaštićenom prostoru 250 g. U jedinici pakiranja razlika u težini plodova smije biti najviše 100 g među plodovima 180-400 g, odnosno 150 g među plodovima iznad 400 g. I klasa: Dobro razvijeni i formirani plodovi, praktički ravni, pravilno razvijeni, glatki, bez gorčine, bez šupljina, ujednačeni po obliku, duljini i boji, bez deformiranih plodova s peteljkom duljine do 1 cm. Dopuštena su manja odstupanja u boji, naročito na mjestu gdje je plod bio uz tlo, manja oštećenja i natisci koji ne utječu na održivost. Prema duljini i težini plodova, krastavci se sortiraju i stavljaju u promet kao: -krastavci sa više od 40 cm duljine, odnosno više od 700 g mase -krastavci 20-40 cm duljine, odnosno 350-700 g mase U jedinici pakiranja može biti do 2% plodova s mehaničkim oštećenjima koji bitno ne utječu na kvalitetu ploda. Klasiranje je isto kao i kod ekstra klase. Kornišoni se klasiraju prema promjeru i dužini. Odnos dužine i promjera je 2,8-3,3: 1. Krastavci se pakiraju u velike otvorene plitke letvarice, duboke letvarice za povrće, plitke letvarice za povrće, letvarice jabučare, duboke otvorene letvarice, velike letvarice, dvostruke plitke letvarice i u kartonske kutije.


144


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 35 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje; drljanje pred sadnju Zasnivanje nasada sjetvom iz presadnica, na gredicama, 3-5 kg/ha Sjetva IV-VI mjesec, oko 30 dana prije moguće sadnje ako je uzgoj iz presadnica

mediteranska kontinentalna Sadnja oko 30 dana nakon sjetve razmak sjetve/sadnje 150-100x30-60 cm (u kućice) Broj biljaka/m2 3-10; 25-40 (kornišoni) Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

osjetljivi na klor; 25-50 t/ha N:80-100 kg/ha; P2O5:60-100 kg/ha; K2O:120-150 kg/ha; u prihrani: 3% Urea (600 l/ha) Fertina P1 i dr; tijekom berbe doda se N: 35-70 kg/ha

Primjer gnojidbe u pripremi tla za sjetvu dodati 400 kg/ha NPK 5-20-30 S i 200 kg/ha Uree 46% N Prihrana 0,5% otopina Uree kad su razvijeni listovi još mladi; 1% otopinom Uree kad je list

potpuno razvijen; može se prihranjivati i sa 1-2 % Fertinom P 2-3x u razmacima 10-14 dana

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje nakon pojave korova 2-3x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Plamenjača Aliette WP 3-4 lista, 1-2x 2,5-3,5 kg Pepelnica Rubigan EC tijekom VI mjeseca, 1-2x 200-300 ml Lisne uši Confidor SL 200 nakon pojave 0,2-0,5 l Njega usjeva međuredna obrada; primjena malča (folija); folijarna prihrana; navodnjavanje;

zaštita broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 7-8 300 2.100-2.400

Prinos 30-50 t/ha (salatni krastavci) Berba u tehnološkoj zrelosti koja se definira prema namjeni; berba salatnih krastavaca

počinje 35-50 dana nakon sjetve; berba kornišona 35-50 dana nakon sjetve Način berbe 2-3x tjedno; nožem ili škarama; mehanizirano Prihod 30.000 kg x 1 KM = 30.000 KM/ha




145

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta GRAŠAK

Pisum sativum Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju mlade mahune (zrno) Cilj uzgoja za ishranu u svježem stanju, prerađen (suho zrno) Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacijom, sušenjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

12-22oC

Vegetacijsko razdoblje 90-120 dana Skladištenje najduže 15 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne ide na istu površinu najmanje 4 godine. Preporuča se uzgoj nakon

kulture gnojidbe organskim gnojem. Izbor kultivara Koriste se kultivari čije se mahune krune i grašak šećerac kod kojega se

koriste cijele mahune. Prema visini stabljike kultivari su: niski do 60 cm, srednjevisoki do 90 cm i visoki do 180 cm. Za konzerviranje sterilizacijom traže se kultivari svjetlozelenog zrna, a za zamrzavanje što tamnijeg zrna. Mahune se beru kad su potpuno ispunjene, a površina im je glatka i djeluju jedro. Zrna su nježna i na pritisak iz njih izlazi sok.


I klasa: Mahune su dobro razvijene, svježe, sočne, boje tipične za kultivar, bez oštećenja s najmanje 5 zrna u mahuni. U jedinici pakiranja može biti do 3% mahuna s manjim mehaničkim oštećenjima. II klasa: Mahune smiju biti zrelije i moraju imati najmanje 3 zrna s manjim vanjskim oštećenjima. Zrno ne smije biti prezrelo. U jedinici pakiranja može biti do 10% mahuna s mehaničkim povredama i oštećenjima izazvanim biljnim bolestima i štetočinama, kao i do 5% požutjelih mahuna. Mladi grašak se pakira u velike otvorene plotke letvarice, plitke letvarice za povrće, velike letvarice, dvostruke plitke letvarice i u kartonske kutije. Mladi grašak se može isporučivati u vrećama s tim što se kod prijevoza i skladištenja moraju upotrebljavati stalaže za smještaj vreća. Grašak u zrnu dijeli se u dvije kvalitete: I klasa: Mora biti zdrav, zreo, suh, ujednačen po veličini i boji, bez stranih primjesa i oštećenja izazvanih biljnim bolestima i štetočinama. U jedinici pakiranja može biti 1% zrna graška druge sorte ili zrna neujednačenih po veličini i boji i ukupno 2% pokvarenih zrna, odnosno zrna s mehaničkim ili drugim oštećenjima i nedostacima. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 5% zrna graška druge sorte ili zrna neujednačenih po veličini i boji i ukupno do 5% pokvarenih zrna, odnosno zrna s mehaničkim ili drugim oštećenjima i nedostacima. Tolerira se do 2% stranih primjesa.


146


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje (jesen) 25-30 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje pred sadnju Zasnivanje nasada iz sjemena; 100-150 kg/ha

kontinentalna mediteranska Sjetva III-IV mjesec II i X mjesec

Sadnja razmak sadnje 15-20x4-6 cm dubina sadnje 4-5 cm Broj biljaka/m2 80-120 Gnojidba mineralna hranjiva

osjetljiv na kiselu reakciju tla; N:30-50 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:100 kg/ha

Primjer gnojidbe u jesen tlo duboko preorati i dodati 700 kg/ha NPK 7-14-21 S; u pripremi tla pred sjetvu dodati 100 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo broj tretiranja količina/ha herbicid

Lasso+Promepin Trikepin

nakon sjetve 4-5+2 kg 3,5-4 l

Zaštita sredstvo broj tretiranja količina/ha

Antraknoza graška Dithan M-45 poslije pojavljivanja bolesti 2x

2-2,5 kg/ha

Plamenjača graška nezaraženo sjeme Pepelnica graška Rubigan EC 0,2-0,3 l/ha Graškovi savijači Atac Liquide u periodu cvatnje 1-2x 2-3 l/ha Njega usjeva okopavanje


Prinos 4-6 t/ha Berba za konzerviranje: jednokratno, višekratno Način berbe kombajnom Prihod 6.000 kg x 1,5 KM = 9.000 KM/ha

147

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta GRAŠAK

Pisum sativum Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju mlade mahune (zrno) Cilj uzgoja za ishranu u svježem stanju, prerađen (suho zrno) Način prerade konzervira se zamrzavanjem, sterilizacijom, sušenjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

12-22oC

Vegetacijsko razdoblje 90-120 dana Skladištenje najduže 15 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne ide na istu površinu najmanje 4 godine. Preporuča se uzgoj nakon

kulture gnojidbe organskim gnojem. Izbor kultivara Koriste se kultivari čije se mahune krune i grašak šećerac kod kojega se

koriste cijele mahune. Prema visini stabljike kultivari su: niski do 60 cm, srednjevisoki do 90 cm i visoki do 180 cm. Za konzerviranje sterilizacijom traže se kultivari svjetlozelenog zrna, a za zamrzavanje što tamnijeg zrna. Mahune se beru kad su potpuno ispunjene, a površina im je glatka i djeluju jedro. Zrna su nježna i na pritisak iz njih izlazi sok.


I klasa: Mahune su dobro razvijene, svježe, sočne, boje tipične za kultivar, bez oštećenja s najmanje 5 zrna u mahuni. U jedinici pakiranja može biti do 3% mahuna s manjim mehaničkim oštećenjima. II klasa: Mahune smiju biti zrelije i moraju imati najmanje 3 zrna s manjim vanjskim oštećenjima. Zrno ne smije biti prezrelo. U jedinici pakiranja može biti do 10% mahuna s mehaničkim povredama i oštećenjima izazvanim biljnim bolestima i štetočinama, kao i do 5% požutjelih mahuna. Mladi grašak se pakira u velike otvorene plotke letvarice, plitke letvarice za povrće, velike letvarice, dvostruke plitke letvarice i u kartonske kutije. Mladi grašak se može isporučivati u vrećama s tim što se kod prijevoza i skladištenja moraju upotrebljavati stalaže za smještaj vreća. Grašak u zrnu dijeli se u dvije kvalitete: I klasa: Mora biti zdrav, zreo, suh, ujednačen po veličini i boji, bez stranih primjesa i oštećenja izazvanih biljnim bolestima i štetočinama. U jedinici pakiranja može biti 1% zrna graška druge sorte ili zrna neujednačenih po veličini i boji i ukupno 2% pokvarenih zrna, odnosno zrna s mehaničkim ili drugim oštećenjima i nedostacima. II klasa: U jedinici pakiranja može biti do 5% zrna graška druge sorte ili zrna neujednačenih po veličini i boji i ukupno do 5% pokvarenih zrna, odnosno zrna s mehaničkim ili drugim oštećenjima i nedostacima. Tolerira se do 2% stranih primjesa.


148


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje (jesen) 25-30 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema frezanje; drljanje pred sadnju Zasnivanje nasada iz sjemena; 100-150 kg/ha

kontinentalna mediteranska Sjetva III-IV mjesec II i X mjesec

Sadnja razmak sadnje 15-20x4-6 cm dubina sadnje 4-5 cm Broj biljaka/m2 80-120 Gnojidba mineralna hranjiva

osjetljiv na kiselu reakciju tla; N:30-50 kg/ha; P2O5:50 kg/ha; K2O:100 kg/ha

Primjer gnojidbe u jesen tlo duboko preorati i dodati 500-600 kg/ha NPK 7-14-21 S; u pripremi tla pred sjetvu dodati 100 kg/ha Uree 46% N

Zaštita od korova sredstvo broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje nakon pojave 1-2x Zaštita sredstvo broj tretiranja količina/ha

Antraknoza graška Dithan M-45 poslije pojavljivanja bolesti 2x

2-2,5 kg/ha

Plamenjača graška nezaraženo sjeme Pepelnica graška Rubigan EC 0,2-0,3 l/ha Njega usjeva okopavanje; navodnjavanje; zaštita


Prinos 10-15 t/ha; 4-9 zrna Berba za konzerviranje: jednokratno, višekratno Način berbe ručno; sukcesivno 2-3x Prihod 4.000 kg x 1,5 KM = 6.000 KM/ha




149

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta GRAH

Phaseolus vulgaris Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju sjemenka, mahuna Cilj uzgoja ishrana; grah zrnaš (strateška namirnica); zdravstvena svojstva Način prerade grah mahunar konzervira se sterilizacijom i zamrzavanjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

18-22oC

Vegetacijsko razdoblje grah zrnaš 90-130 dana; grah mahunar oko 100 dana Skladištenje grah mahunar 6-10 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe niti druge kulture iz iste porodice. Do ponovne sjetve na isto

mjesto moraju proći najmanje tri sezone. Za grah zrnaš najbolje pretkulture su žitarice i neke okopavine (krumpir), a treba izbjegavati kukuruz koji je tretiran herbicidima na bazi trijazina. Grah je vrlo osjetljiv na višak bora u tlu. Grah mahunar dolazi nakon kultura gnojenih organskim gnojivima: kupusnjača, tikvenjača, rajčice, paprike i dr. U intenzivnom gospodarenju može se sijati nakon ozimih ili jarih (proljetnih) kultura, a nakon berbe još može slijediti neka jesenska ili ozima kultura. Dobra je pretkultura.

Izbor kultivara Postoje 4 kategorije graha mahunara i zrnaša: niski grah zrnaš, niski grah mahunar, visoki grah zrnaš i visoki grah mahunar. Prema dužini vegetacije do tehnološke zrelosti rani i kasni kultivari razlikuju se najviše za 8-10 dana. Najveće su razlike u obliku, boji i veličini mahuna.


Za preradu se najviše traže kultivari zelenih mahuna, okruglog ili ovalnog presjeka. Za konzerviranje sterilizacijom prednost imaju kultivari bijelog sjemena. Kultivari niskog graha mahunara i plosnatih mesnatih mahuna se najviše koriste u domaćinstvima i za prodaju u svježem stanju. Kultivari visokog graha mahunara namjenjeni su za domaćinstva i za prodaju u svježem stanju. Za sve kultivare niskog i visokog graha mahunara naročito je važna otpornost na smeđu pjegavost, te tolerantnost na bakterijsku prstenastu pjegavost i viroze graha. Što se tiče graha zrnaša kod nas se najviše cijene krupnozrni kultivari obojene pokožice. Bijela boja zrna ima prednost. Otpornost na bolesti jednako je važna kao i za mahune. Mahuna treba biti sočna, mesnata, krta, bez šupljina među sjemenkama. Zrno treba biti još u početku razvoja. Mahune za preradu I klase ne smiju imati više od 5% zrna od ukupne mase, a mahune II klase više od 10%. Ekstra klasa: Mahune tipične za kultivar oblikom, bojom i veličinom, jedre, nježne, bez pjega i oštećenja. Sortiraju se po širini, a za ekstra kvalitetu uzimaju se samo vrlo fine širine do 6 mm. Dopušteno je najviše 10% mahuna koje odgovaraju I klasi. I klasa: Mahune tipične za kultivar oblikom, bojom i veličinom, jedre i nježne. Dopušteno je manje odstupanje u boji, malo razvijenije zrno, kratke i tanke niti. Sortiraju se u vrlo fine širine do 6 mm i fine do 9 mm. Dopušteno je 10% mahuna II klase, a najviše 5% mahuna s nitima. II klasa: Mahune još dovoljno mlade i nježne, sa zrnom nešto krupnijim nego za I klasu.

150

Grah u zrnu razvrstava se u tri klase: Ekstra klasa: Kao grah ekstra klase može se stavljati u promet samo grah krupnozrnih sorti. Grah mora biti iz iste berbe, iste sorte, zdrav, suh, ujednačen po boji i veličini, bez potamnjelih i smežuranih zrna i oštećenja izazvanih skladišnim štetočinama. U jedinici pakiranja dopušta se najviše 0,25% mase stranih mirisa, do 5% mase zrna s mehaničkim oštećenjima i do 1% mase s nedostacima u pogledu boje zrna. I klasa: Stanovita odstupanja u pogledu ujednačenosti, veličine, boje i smežuranosti zrna koje ukupno može iznositi do 5% mase proizvoda. Dopušta se ukupno do 2% pokvarenih zrna, zrna s mehaničkim ili drugim oštećenjima ili manama i do 0,5% mase stranih primjesa, kao i do 3% mase s nedostacima u pogledu boje zrna. II klasa: u jedinici pakiranja može biti do 5% pokvarenih zrna od više sorti graha, ukupno do 5% pokvarenih zrna, zrna s mehaničkim i drugim oštećenjima i nedostacima te do 1% stranih primjesa. Grah u zrnu pakira se u vreće od jute i drugih vlakana.


TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 30 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema osigurati dobru

strukturu tla pred sadnju

Zasnivanje nasada sjetvom; 100-150 kg/ha Sadnja mediteransko: IV-VIII mjesec razmak sjetve/sadnje grah mahunar

50-70x5-3 cm; 40x40 cm (pod motiku)

dubina sadnje oko 3 cm Broj biljaka/m2 30-40 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

osjetljiv na kiselu reakciju tla; osjetljivi na klor; 25-50 t/ha N:30-40 kg/ha; P2O5:35 kg/ha; K2O:150 kg/ha; CaO:100 kg/ha; MgO-18 kg/ha


Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Lasso+Promepin

Trikepin nakon sjetve 4-5+2 kg

3,5-4 l Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Antraknoza graha Antrakol poslije pojavljivanja bolesti 2-3x 2,5-3 kg/ha Rđa graha Dithan M-45 poslije pojavljivanja bolesti 2x 2-2,5 kg/ha Bakteriozna pjegavost Bakarni kreč 5 kg/ha Grahove muhe Dursban G 7,5 prije sadnje-sjetve 50-60 kg/ha Pipe mahunarke Atac Liquide nakon pojave 1x 2-3 l/ha Njega usjeva međuredna obrada; zaštita; navodnjavanje


Prinos 7-15 niski grah mahunar; do 35 visoki grah mahunar; 1,5-3 grah zrnaš Berba u tehnološkoj zrelost; niski grah mahunar bere se jednokratno, mehanizirano;

grah zrnaš- u fiziološkoj zrelosti Način berbe mahunar: ručno i mehanizirano; zrnaš: ručno i mehanizirano Prihod 2.250 kg x 2,5 KM = 5.625 KM/ha

151

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta GRAH

Phaseolus vulgaris Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju sjemenka, mahuna Cilj uzgoja ishrana; grah zrnaš (strateška namirnica); zdravstvena svojstva Način prerade grah mahunar konzervira se sterilizacijom i zamrzavanjem Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

18-22oC

Vegetacijsko razdoblje grah zrnaš 90-130 dana; grah mahunar oko 100 dana Skladištenje grah mahunar 6-10 dana Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Ne podnosi sebe niti druge kulture iz iste porodice. Do ponovne sjetve na isto

mjesto moraju proći najmanje tri sezone. Za grah zrnaš najbolje pretkulture su žitarice i neke okopavine (krumpir), a treba izbjegavati kukuruz koji je tretiran herbicidima na bazi trijazina. Grah je vrlo osjetljiv na višak bora u tlu. Grah mahunar dolazi nakon kultura gnojenih organskim gnojivima: kupusnjača, tikvenjača, rajčice, paprike i dr. U intenzivnom gospodarenju može se sijati nakon ozimih ili jarih (proljetnih) kultura, a nakon berbe još može slijediti neka jesenska ili ozima kultura. Dobra je pretkultura.

Izbor kultivara Postoje 4 kategorije graha mahunara i zrnaša: niski grah zrnaš, niski grah mahunar, visoki grah zrnaš i visoki grah mahunar. Prema dužini vegetacije do tehnološke zrelosti rani i kasni kultivari razlikuju se najviše za 8-10 dana. Najveće su razlike u obliku, boji i veličini mahuna.


Za preradu se najviše traže kultivari zelenih mahuna, okruglog ili ovalnog presjeka. Za konzerviranje sterilizacijom prednost imaju kultivari bijelog sjemena. Kultivari niskog graha mahunara i plosnatih mesnatih mahuna se najviše koriste u domaćinstvima i za prodaju u svježem stanju. Kultivari visokog graha mahunara namjenjeni su za domaćinstva i za prodaju u svježem stanju. Za sve kultivare niskog i visokog graha mahunara naročito je važna otpornost na smeđu pjegavost, te tolerantnost na bakterijsku prstenastu pjegavost i viroze graha. Što se tiče graha zrnaša kod nas se najviše cijene krupnozrni kultivari obojene pokožice. Bijela boja zrna ima prednost. Otpornost na bolesti jednako je važna kao i za mahune. Mahuna treba biti sočna, mesnata, krta, bez šupljina među sjemenkama. Zrno treba biti još u početku razvoja. Mahune za preradu I klase ne smiju imati više od 5% zrna od ukupne mase, a mahune II klase više od 10%. Ekstra klasa: Mahune tipične za kultivar oblikom, bojom i veličinom, jedre, nježne, bez pjega i oštećenja. Sortiraju se po širini, a za ekstra kvalitetu uzimaju se samo vrlo fine širine do 6 mm. Dopušteno je najviše 10% mahuna koje odgovaraju I klasi. I klasa: Mahune tipične za kultivar oblikom, bojom i veličinom, jedre i nježne. Dopušteno je manje odstupanje u boji, malo razvijenije zrno, kratke i tanke niti. Sortiraju se u vrlo fine širine do 6 mm i fine do 9 mm. Dopušteno je 10% mahuna II klase, a najviše 5% mahuna s nitima. II klasa: Mahune još dovoljno mlade i nježne, sa zrnom nešto krupnijim nego za I klasu.

152

Grah u zrnu razvrstava se u tri klase: Ekstra klasa: Kao grah ekstra klase može se stavljati u promet samo grah krupnozrnih sorti. Grah mora biti iz iste berbe, iste sorte, zdrav, suh, ujednačen po boji i veličini, bez potamnjelih i smežuranih zrna i oštećenja izazvanih skladišnim štetočinama. U jedinici pakiranja dopušta se najviše 0,25% mase stranih mirisa, do 5% mase zrna s mehaničkim oštećenjima i do 1% mase s nedostacima u pogledu boje zrna. I klasa: Stanovita odstupanja u pogledu ujednačenosti, veličine, boje i smežuranosti zrna koje ukupno može iznositi do 5% mase proizvoda. Dopušta se ukupno do 2% pokvarenih zrna, zrna s mehaničkim ili drugim oštećenjima ili manama i do 0,5% mase stranih primjesa, kao i do 3% mase s nedostacima u pogledu boje zrna. II klasa: u jedinici pakiranja može biti do 5% pokvarenih zrna od više sorti graha, ukupno do 5% pokvarenih zrna, zrna s mehaničkim i drugim oštećenjima i nedostacima te do 1% stranih primjesa. Grah u zrnu pakira se u vreće od jute i drugih vlakana.


153


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje do 30 cm jesen; proljeće predsjetvena priprema osigurati dobru

strukturu tla pred sadnju

Zasnivanje nasada sjetvom; 100-150 kg/ha Sadnja mediteransko: IV-VIII mjesec razmak sadnje grah mahunar 50-70x5-3 cm; 40x40 cm (pod motiku) dubina sadnje oko 3 cm Broj biljaka/m2 30-40 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

osjetljiv na kiselu reakciju tla; osjetljivi na klor 25-50 t/ha N:30-40 kg/ha; P2O5:35 kg/ha; K2O:150 kg/ha; CaO:100 kg/ha; MgO:18 kg/ha


Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje nakon pojave korova 2-3x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Antraknoza graha Antrakol poslije pojavljivanja bolesti 2-3x 2,5-3 kg/ha Rđa graha Dithan M-45 poslije pojavljivanja bolesti 2x 2-2,5 kg/ha Njega usjeva međuredna obrada; zaštita; navodnjavanje


Prinos 7-15 niski grah mahunar; do 35 visoki grah mahunar; 1,5-3 grah zrnaš Berba u tehnološkoj zrelost; niski grah mahunar bere se jednokratno, mehanizirano;

grah zrnaš- u fiziološkoj zrelosti Način berbe mahunar: ručno; zrnaš: ručno; Prihod 1.500 kg x 2,5 KM = 3.750 KM/ha




154

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta MRKVA

Daucus carota Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju zadebljali korjen Cilj uzgoja za prehranu: svježa, prerađena Način prerade konzervira se sterilizacijom, zamrzavanjem, sušenjem, mariniranjem; ljekovita

svojstva Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

oko 18oC

Vegetacijsko razdoblje 120-160 dana; rani 60-90 dana; ljetni 105-130 dana; kasni 165-190 dana Skladištenje do 6 mjeseci u hladnjači; 2-3 mjeseca u podrumima Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Dobro se uklapa u plodorede kao okopavina. Dolazi nakon kultura gnojenih

organskim gnojivima. Iako podnosi samu sebe ipak je ne treba sijati na isto mjesto 4-5 godina. Krumpir, rajčica, repa i ostale štitarke nisu dobre pretkulture za mrkvu zbog opasnosti od nematoda. Dobre su pretkulture kupusnjače, tikvenjače i žitarice, ali ne kukuruz, naročito ako je zaorana kukuruzovina. U proizvodnji za preradu mrkva je obično glavni usjev.

Izbor kultivara U mnoštvu kultivara često se svrstavaju prema tipu. Kultivari tipa Pariška tržna su manje ili više okrugli kultivari dužine 3-4 cm, promjera oko 3 cm za uzgoj u zaštićenom prostoru ili ranoj proizvodnji, a neki i za konzerviranje cijelih mrkvica sterilizacijom. Kultivari tipa Amsterdamske većinom su srednjerani, valjkastog oblika, dužine 8-12 cm, promjera oko 1,5 cm. Iz uzgoja u gustoj sjetvi konzerviraju se sterilizacijom ili zamrzavanjem. Kultivari tipa Nantes su za ljetni uzgoj, ali ima i srednjeranih i srednjekasnih. Valjkastog su oblika, dužine 14-20 cm i promjera oko 3 cm. Koriste se za tržište u svježem stanju i konzerviranje zamrzavanjem. Tip Chatenay ubraja se u jesenske srednje kasne kultivare, blago stožastog su oblika, dužine 12-16 cm, srednjeg promjera oko 4 cm. Dolaze na tržište u jesen. Prikladni za skladištenje u podrumima i trapovima i za preradu sušenjem. Kultivari tipa Berlicum pretežno su kasni, bujnog rasta, s dugim valjkastim korjenom dužine 20-30 cm i promjera oko 3,5 cm. Prikladni su za duže skladištenje i za gotovo sve načine prerade. U tipu Flaker kasni su kultivari koji se najviše koriste za preradu. Dužine su 25-30 cm, srednjeg promjera 4-5 cm. Sve je više hibridnih kultivara F1 koji se odlikuju bržim rastom, ranijom obojenošću korjena.


Ekstra klasa: Zadebljali korjen mora biti tipičan za sortu, bez zelene ili ljubičaste glave, čist, gladak, svježeg izgleda, dobro formiran, bez nagnječenja, napuklina i oštećenja od mraza. Za I klasu pored navedenih svojstava dopuštena su i manja odstupanja u obliku i boji korjena, zelena ili ljubičasta glava 1-2 cm, ovisno o veličini korjena, te manja oštećenja. Dopušteno je do 10% korjenova II klase. II klasa: Korjeni duljine do 8 cm mogu biti na duljini od 1,5 cm zelene ili purpurne boje, a korjeni dulji od 8 cm na duljini do 2,5 cm zelene ili purpurne boje. Rane sorte mrkve i sorte s malim korjenom moraju imati promjer korjena 10-40 mm. Sorte mrkve glavne berbe ekstra klase i sorte mrkve s velikim korjenom ekstra klase moraju imati promjer korjena 20-40 mm. Mrkve I i II klase moraju imati promjer korjena 20-50 mm. Mrkva se pakira u duboke letvarice za povrće, duboke otvorene letvarice, u dvostruke plitke letvarice i u kartonske kutije, plastične perforirane vreće do 5 kg i vreće od sintetičkih vlakana. Može se isporučivati i u rasutom stanju.


155


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 30-35 cm uz podrivanje jesen; proljeće predsjetvena priprema

površinski sloj mrvičast pred sjetvu

Zasnivanje nasada sjetvom na stalno mjesto, 5-7 kg/ha namjena uzgoja sjetva (mjesec/tjedan) dana do berbe rana za vezice i preradu III/1-4 90-80 srednje rana i ljetna III/3-4-IV/1-4 130-100 jesenska za skladištenje IV/2-4-V/1-2 190-130

Sjetva kontinentalna

jesenska za preradu IV/2-4-V/1-2 190-150 namjena uzgoja sjetva (mjesec/tjedan) rana za vezice: mlada, oprana, bez lišća II/3-4-III/1-2 srednje rana i ljetna III/3-4-IV/4 jesenska i zimska IV/3-4

Sjetva mediteranska

za berbu u proljeće VIII/ 3-4 namjena uzgoja razmak redova u cm rana za vezice širom

na gredice

srednje rana i ljetna 20-30 na gredice jesenska za skladištenje 30-40

razmak sjetve/sadnje

jesenska za preradu 45 dubina sjetve/sadnje 1,5-2 cm

namjena uzgoja broj biljaka/m2 rana za vezice: mlada, oprana, bez lišća 500-800 srednje rana i ljetna 150-250 jesenska i zimska 90-110

Broj biljaka/m2

za berbu u proljeće 50-70 Gnojidba mineralna hranjiva

N:80 kg/ha; P2O5:53 kg/ha; K2O:204 kg/ha; CaO: 80 kg/ha; MgO:15 kg/ha

Primjer gnojidbe pri pripremi tla za sjetvu dodati 800 kg/ha NPK 7-20-30 i 200 kg/ha Uree 46% N Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Gesagard 50 3 kg mehanička okopavanje 1-2x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Crna pjegavost lišća Bakarni kreč 2-3x 5 kg Mrkvina lisna buha Rogor nakon pojave 1-2x 1 kg Mrkvina muha Basudin G-10 nakon pojave 1-2x 50 kg Njega usjeva zaštita (crno sušenje lišća, pepelnica, mrkvina muha); zagrtanje; navodnjavanje;

kultiviranje broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 5-6 300 1.500-1.800

Prinos 20-30 t/ha srednje rana i ljetna; 40-60 t/ha jesenska za skladištenje namjena uzgoja berba (mjesec/tjedan) rana za vezice: mlada, oprana, bez lišća V/1-VI/2 srednje rana i ljetna VI/3-IX/4 jesenska i zimska X/1-III/2

Berba

za berbu u proljeće III/3-IV/4 Način berbe mehanizirano: vadilicama ili kombajnima, jednofazni li dvofazno; ručno Prihod 30.000 kg x 1 KM = 30.000 KM/ha

156

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje povrtlarstvo Vrsta MRKVA

Daucus carota Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju zadebljali korjen Cilj uzgoja za prehranu: svježa, prerađena Način prerade konzervira se sterilizacijom, zamrzavanjem, sušenjem, mariniranjem; ljekovita

svojstva Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

oko 18oC

Vegetacijsko razdoblje 120-160 dana; rani 60-90 dana; ljetni 105-130 dana; kasni 165-190 dana Skladištenje do 6 mjeseci u hladnjači; 2-3 mjeseca u podrumima Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Dobro se uklapa u plodorede kao okopavina. Dolazi nakon kultura gnojenih

organskim gnojivima. Iako podnosi samu sebe ipak je ne treba sijati na isto mjesto 4-5 godina. Krumpir, rajčica, repa i ostale štitarke nisu dobre pretkulture za mrkvu zbog opasnosti od nematoda. Dobre su pretkulture kupusnjače, tikvenjače i žitarice, ali ne kukuruz, naročito ako je zaorana kukuruzovina. U proizvodnji za preradu mrkva je obično glavni usjev.

Izbor kultivara U mnoštvu kultivara često se svrstavaju prema tipu. Kultivari tipa Pariška tržna su manje ili više okrugli kultivari dužine 3-4 cm, promjera oko 3 cm za uzgoj u zaštićenom prostoru ili ranoj proizvodnji, a neki i za konzerviranje cijelih mrkvica sterilizacijom. Kultivari tipa Amsterdamske većinom su srednjerani, valjkastog oblika, dužine 8-12 cm, promjera oko 1,5 cm. Iz uzgoja u gustoj sjetvi konzerviraju se sterilizacijom ili zamrzavanjem. Kultivari tipa Nantes su za ljetni uzgoj, ali ima i srednjeranih i srednjekasnih. Valjkastog su oblika, dužine 14-20 cm i promjera oko 3 cm. Koriste se za tržište u svježem stanju i konzerviranje zamrzavanjem. Tip Chatenay ubraja se u jesenske srednje kasne kultivare, blago stožastog su oblika, dužine 12-16 cm, srednjeg promjera oko 4 cm. Dolaze na tržište u jesen. Prikladni za skladištenje u podrumima i trapovima i za preradu sušenjem. Kultivari tipa Berlicum pretežno su kasni, bujnog rasta, s dugim valjkastim korjenom dužine 20-30 cm i promjera oko 3,5 cm. Prikladni su za duže skladištenje i za gotovo sve načine prerade. U tipu Flaker kasni su kultivari koji se najviše koriste za preradu. Dužine su 25-30 cm, srednjeg promjera 4-5 cm. Sve je više hibridnih kultivara F1 koji se odlikuju bržim rastom, ranijom obojenošću korjena.


Ekstra klasa: Zadebljali korjen mora biti tipičan za sortu, bez zelene ili ljubičaste glave, čist, gladak, svježeg izgleda, dobro formiran, bez nagnječenja, napuklina i oštećenja od mraza. Za I klasu pored navedenih svojstava dopuštena su i manja odstupanja u obliku i boji korjena, zelena ili ljubičasta glava 1-2 cm, ovisno o veličini korjena, te manja oštećenja. Dopušteno je do 10% korjenova II klase. II klasa: Korjeni duljine do 8 cm mogu biti na duljini od 1,5 cm zelene ili purpurne boje, a korjeni dulji od 8 cm na duljini do 2,5 cm zelene ili purpurne boje. Rane sorte mrkve i sorte s malim korjenom moraju imati promjer korjena 10-40 mm. Sorte mrkve glavne berbe ekstra klase i sorte mrkve s velikim korjenom ekstra klase moraju imati promjer korjena 20-40 mm. Mrkve I i II klase moraju imati promjer korjena 20-50 mm. Mrkva se pakira u duboke letvarice za povrće, duboke otvorene letvarice, u dvostruke plitke letvarice i u kartonske kutije, plastične perforirane vreće do 5 kg i vreće od sintetičkih vlakana. Može se isporučivati i u rasutom stanju.


157


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 30-35 cm uz podrivanje jesen; proljeće predsjetvena priprema

površinski sloj mrvičast pred sjetvu

Zasnivanje nasada sjetvom na stalno mjesto, 5-7 kg/ha namjena uzgoja sjetva (mjesec/tjedan) dana do berbe rana za vezice i preradu III/1-4 90-80 srednje rana i ljetna III/3-4-IV/1-4 130-100 jesenska za skladištenje IV/2-4-V/1-2 190-130

Sjetva kontinentalna

jesenska za preradu IV/2-4-V/1-2 190-150 namjena uzgoja sjetva (mjesec/tjedan) rana za vezice: mlada, oprana, bez lišća II/3-4-III/1-2 srednje rana i ljetna III/3-4-IV/4 jesenska i zimska IV/3-4

Sjetva mediteranska

za berbu u proljeće VIII/ 3-4 namjena uzgoja razmak redova u cm rana za vezice širom na gredice srednje rana i ljetna 20-30 na gredice jesenska za skladištenje 30-40

razmak sjetve/sadnje

jesenska za preradu 45 dubina sjetve/sadnje 1,5-2 cm

namjena uzgoja broj biljaka/m2 rana za vezice: mlada, oprana, bez lišća 500-800 srednje rana i ljetna 150-250 jesenska i zimska 90-110

Broj biljaka/m2

za berbu u proljeće 50-70 Gnojidba mineralna hranjiva

N:80 kg/ha; P2O5:53 kg/ha; K2O:150-200 kg/ha

Primjer gnojidbe pri pripremi tla za sjetvu dodati 500 kg/ha NPK 7-20-30 i 100 kg/ha Uree 46% N Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha mehanička okopavanje 1-2x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Crna pjegavost lišća Bakarni kreč 2-3x 5 kg Mrkvina muha Basudin G-10 nakon pojave 1-2x 50 kg Njega usjeva zaštita (crno sušenje lišća, pepelnica, mrkvina muha); zagrtanje; navodnjavanje;

kultiviranje broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 5-6 300 1.500-1.800

Prinos 20-40 t/ha namjena uzgoja berba (mjesec/tjedan) rana za vezice: mlada, oprana, bez lišća V/1-VI/2 srednje rana i ljetna VI/3-IX/4 jesenska i zimska X/1-III/2

Berba

za berbu u proljeće III/3-IV/4 Način berbe mehanizirano: vadilicama ili kombajnima, jednofazni li dvofazno; ručno Prihod 20.000 kg x 1 KM = 20.000 KM/ha

158

Klimatski zahtjevi i klase pogodnosti Oznaka povoljnosti N S4 S3 S2 S1

∑ padalina u VI,VII i VIII mjesecu <120 120-135 135-150 150-165 165-180

Parametri LGPT> 10 oC

rani kultivari <75 75-80 80-85 85-90 >90 srednje rani <100 100-110 110-120 120-130 >130 jesenski <150 150-160 160-170 170-180 >180

159

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta SMOKVA

Ficus carica Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana u svježem stanju i prerađena; ljekovita svojstva Način prerade sušenje, džem, marmelada, slatko, voćni sirup, voćni sir, rakija Kritična temperatura vegetativnog razvoja

(-10)-(-18)oC

Vegetacijsko razdoblje 210-230 dana Skladištenje svježi plodovi do 21 dan u kontroliranoj atmosferi; suhe smokve do jedne godine Razdoblje eksploatacije

> 30 godina

Sorte se dijele po vremenu dozrijevanja na dvorotke i jednorotke. U odnosu na boju kožice ploda u svakoj od ove dvije skupine imamo dvije podskupine: crnice i bjelice.

vrijeme sazrijevanja plodova stablo grupa sorata ime sorte cvjetunica ljetno-jesenske

potreba kaprifikacije bujnost oblik

krošnje dvorotke bijele Petrovača bijela

25.06-15.07 15.08-10.10 obavezno jaka okrugla

Bjelica 01.07-15.07 10.08-10.10 nepotrebno jaka piramidalna

Carigradska rezavica

01.07-15.07 15.08-30.08 nepotrebno slaba okrugla

Vodenjača 01.07-15.07 15.08-10.10 nepotrebno srednja okrugla Grčka bijela 25.06-10.07 10.08-05.10 nepotrebno jaka široka dvorotke crne Zlatna smokva

25.06-15.07 10.08-25.09 korisna srednja široka

Petrovača crna

15.06-15.07 01.09-10.09 nepotrebna srednja okrugla

Lugasta smokva

01.07-15.07 10.08-15.09 nepotrebna srednja široka

Grčka crna 25.06-15.07 05.08-30.09 nepotrebna srednja okrugla Smokva iz Francuske


Sultanija crna

15.06-01.07 15.08-01.10 nepotrebna jaka okrugla

jednorotke bijele Zamorčica - 01.08-10.10 nepotrebna slaba okrugla Termenjača - 15.08-30.09 nepotrebna jaka piramidaln

a Bakamuša - 25.08-20.10 nepotrebna jaka piramidaln

a Zimica - 15.08-30.10 nepotrebna jaka široka Zelenka - 10.08-20.09 nepotrebna jaka široka Rezavica - 10.08-30.09 nepotrebna jaka piramidaln

a jednorotke crne Crnica - 10.08-20.09 nepotrebna srednja okrugla Šaragulja - 15.08-30.10 nepotrebna srednja okrugla

Izbor kultivara

Bružetka crna

- 30.08-30.10 nepotrebna jaka široka

160


Napukle i mehanički oštećene plodove treba odmah izdvojiti, jer se pri transportu lako kvare. Plodove je potrebno hladiti u prodavaonici kako bi se izbjeglo kvarenje. Transport plodova na odredište izvoditi hladnjačama. Ekstra klasa: Smokvini plodovi najboljih sorata, izvrsne kvalitete s tipičnim sortnim osobinama, bez ikakvih nedostataka, dovoljne veličine i ujednačene zrelosti. Smokve ekstra klase moraju biti kalibrirane, bez većih odstupanja u promjeru. I klasa: Smokve najboljih sorata, normalne razvijene, dobre kvalitete, nešto sitnijih plodova i manje ujednačene po zrelosti i drugim svojstvima. II klasa: Plodovi dobre kvalitete, sitniji i nešto manje ujednačeni. Suhe smokve Ekstra klasa: Slamnato žuta boja pokožice i u jednom kg ima najviše 70 komada. I klasa: Svijetlo smeđa boja pokožice, veliki plodovi. U 1 kg sorte Zamorčica ima najviše 110 komada. U 1 kg sorte Rezavica ima najviše 90 komada. II klasa: Obuhvaća plodove sorti Šaragulja, Crnica Modrulja, a plodovi trebaju biti tako veliki da u 1 kg ima najviše 140 komada. U jedinici pakiranja može biti do 10% plodova sa mrljama i ožiljcima. Mogu se staviti u promet i u rifuznom stanju.


161


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 60-80 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada ožiljenim ili neožiljenim reznicama, ožiljenim izdancima

jesen proljeće Sadnja X-XI

mjesec II-III mjesec

razmak (m) i broj stabala/ha najrjeđe najgušće

razmak sadnje bujnost

između reda

u redu stabala/ha između

reda u redu stabala/ha

jaka 12 12 70 8 8 160 srednja 10 10 100 7,5 7,5 180

obična piramida

slaba 8 8 160 7 7 200 jaka 14 14 50 9 7 160 srednja 12 12 70 8 8 160

vaza

slaba 10 10 100 7 7 200 jaka 12 12 70 8 8 160 srednja 10 10 100 7,5 7,5 180

etažna piramida

slaba 8 8 160 7 7 200 jaka 8 10 125 6,5 9 70 srednja 7 9 160 6 8,5 200

slobodna palmeta

slaba 6 8,5 200 5,5 7 260 jaka 9 12 90 8 10 125 srednja 8 10 125 7 9 160

pravilna palmeta

slaba 7 8 180 6 7,5 220 dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 50-260 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

priprema tla za sadnju: 40-50 t/ha P2O5:300-600 kg/ha; K2O:300-800 kg/ha

redovito održavanje: 0,5-0,75 kg/stablo I godina; 0,75-1,0 kg/stablo II godina; 1,0-1,5 kg/stablo III godina; u rodu: N:100-150 kg; P2O5:50-70 kg; K2O:150-200 kg; 50 t stajnjaka svake treće godine

Primjer gnojidbe u jesen iza berbe zaorati 550 kg/ha NPK 6-18-36 (1,5 kg/stablo); u rano proljeće zaorati 150 kg/ha Uree (0,5 kg/stablo); kod prve obrade u svibnju unijeti 180 kg/ha KAN-a (0,7 kg/stablo)

Prihrana 0,1 kg Uree/stablo, 2-3x; Fertina B 0,5-1% otopina; 14 dana prije cvatnje i neposredno nakon cvatnje

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid

Goal Roundup

u vrijeme mirovanja u fazi punog porasta

3-4 l 6-10 l

mehaničko šizeliranje; frezanje IV-V-VI mjesec Zaštita Smokvina štitasta uš Folimat nakon pojave 1x 1-1,5 kg Smokvina buha Folimat nakon pojave 1x Smokvin moljac Folimat nakon pojave 1x Njega usjeva održavanje tla-kultiviranje 3-4x; navodnjavanje; rezidba; ishrana; gnojidba


Prinos 20-30 kg/stablo; 15 t/ha Berba druga polovica VI-X mjeseca; ovisno o sorti Način berbe ručno, u više navrata, u punoj zrelosti; za sušenje se beru sa drškom Prihod 15.000 kg x 1,5 KM = 22.500 KM/ha

162

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta SMOKVA

Ficus carica Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana u svježem stanju i prerađena; ljekovita svojstva Način prerade sušenje, džem, marmelada, slatko, voćni sirup, voćni sir, rakija Kritična temperatura vegetativnog razvoja

(-10)-(-18)oC

Vegetacijsko razdoblje 210-230 dana Skladištenje svježi plodovi do 21 dan u kontroliranoj atmosferi; suhe smokve do jedne godine Razdoblje eksploatacije

> 30 godina

Sorte se dijele po vremenu dozrijevanja na dvorotke i jednorotke. U odnosu na boju kožice ploda u svakoj od ove dvije skupine imamo dvije podskupine: crnice i bjelice.

vrijeme sazrijevanja plodova stablo grupa sorata ime sorte cvjetunica ljetno-jesenske

potreba kaprifikacije bujnost oblik

krošnje dvorotke bijele Petrovača bijela

25.06-15.07 15.08-10.10 obavezno jaka okrugla

Bjelica 01.07-15.07 10.08-10.10 nepotrebno jaka piramidalna

Carigradska rezavica

01.07-15.07 15.08-30.08 nepotrebno slaba okrugla

Vodenjača 01.07-15.07 15.08-10.10 nepotrebno srednja okrugla Grčka bijela 25.06-10.07 10.08-05.10 nepotrebno jaka široka dvorotke crne Zlatna smokva

25.06-15.07 10.08-25.09 korisna srednja široka

Petrovača crna


Lugasta smokva

01.07-15.07 10.08-15.09 nepotrebna srednja široka

Grčka crna 25.06-15.07 05.08-30.09 nepotrebna srednja okrugla Smokva iz Francuske


Sultanija crna

15.06-01.07 15.08-01.10 nepotrebna jaka okrugla

jednorotke bijele Zamorčica - 01.08-10.10 nepotrebna slaba okrugla Termenjača - 15.08-30.09 nepotrebna jaka piramidaln

a Bakamuša - 25.08-20.10 nepotrebna jaka piramidaln

a Zimica - 15.08-30.10 nepotrebna jaka široka Zelenka - 10.08-20.09 nepotrebna jaka široka Rezavica - 10.08-30.09 nepotrebna jaka piramidaln

a jednorotke crne Crnica - 10.08-20.09 nepotrebna srednja okrugla Šaragulja - 15.08-30.10 nepotrebna srednja okrugla

Izbor kultivara

Bružetka crna

- 30.08-30.10 nepotrebna jaka široka

163


Napukle i mehanički oštećene plodove treba odmah izdvojiti, jer se pri transportu lako kvare. Plodove je potrebno hladiti u prodavaonici kako bi se izbjeglo kvarenje. Transport plodova na odredište izvoditi hladnjačama. Ekstra klasa: Smokvini plodovi najboljih sorata, izvrsne kvalitete s tipičnim sortnim osobinama, bez ikakvih nedostataka, dovoljne veličine i ujednačene zrelosti. Smokve ekstra klase moraju biti kalibrirane, bez većih odstupanja u promjeru. I klasa: Smokve najboljih sorata, normalne razvijene, dobre kvalitete, nešto sitnijih plodova i manje ujednačene po zrelosti i drugim svojstvima. II klasa: Plodovi dobre kvalitete, sitniji i nešto manje ujednačeni. Suhe smokve Ekstra klasa: Slamnato žuta boja pokožice i u jednom kg ima najviše 70 komada. I klasa: Svijetlo smeđa boja pokožice, veliki plodovi. U 1 kg sorte Zamorčica ima najviše 110 komada. U 1 kg sorte Rezavica ima najviše 90 komada. II klasa: Obuhvaća plodove sorti Šaragulja, Crnica Modrulja, a plodovi trebaju biti tako veliki da u 1 kg ima najviše 140 komada. U jedinici pakiranja može biti do 10% plodova sa mrljama i ožiljcima. Mogu se staviti u promet i u rifuznom stanju.


164


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-60 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada ožiljenim ili neožiljenim reznicama, ožiljenim izdancima

jesen proljeće Sadnja X-XI

mjesec II-III mjesec

razmak (m) i broj stabala/ha najrjeđe najgušće

razmak sadnje bujnost

između reda

u redu stabala/ha između

reda u redu stabala/ha

jaka 12 12 70 8 8 160 srednja 10 10 100 7,5 7,5 180

obična piramida

slaba 8 8 160 7 7 200 jaka 14 14 50 9 7 160 srednja 12 12 70 8 8 160

vaza

slaba 10 10 100 7 7 200 jaka 12 12 70 8 8 160 srednja 10 10 100 7,5 7,5 180

etažna piramida

slaba 8 8 160 7 7 200 jaka 8 10 125 6,5 9 70 srednja 7 9 160 6 8,5 200

slobodna palmeta

slaba 6 8,5 200 5,5 7 260 jaka 9 12 90 8 10 125 srednja 8 10 125 7 9 160

pravilna palmeta

slaba 7 8 180 6 7,5 220 dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 50-260 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

priprema tla za sadnju: 30-40 t/ha P2O5:300-600 kg/ha; K2O:300-800 kg/ha

redovito održavanje: 0,5-0,75 kg/stablo I godina; 0,75-1,0 kg/stablo II godina; 1,0-1,5 kg/stablo III godina; u rodu: N: 80-100 kg; P2O5:35-50 kg; K2O:60-100 kg; 20-30 t stajnjaka svake treće godine

Primjer gnojidbe u jesen iza berbe zaorati 350 kg/ha NPK 6-18-36 (1 kg/stablo); u rano proljeće zaorati 100 kg/ha Uree (0,3 kg/stablo);

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehaničko šizeliranje; frezanje IV-V-VI mjesec 3-5x Njega usjeva održavanje tla-kultiviranje 3-4x; navodnjavanje; rezidba; ishrana; gnojidba


Prinos 15-20 kg/stablo; 10-15 t/ha Berba druga polovica VI-X mjeseca; ovisno o sorti Način berbe ručno, u više navrata, u punoj zrelosti; za sušenje se beru sa drškom Prihod 10.000 kg x 1,5 KM = 15.000 KM/ha




165

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta MARELICA / KAJSIJA

Prunus armeniaca Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana Način prerade sušenje, džem, marmelada, slatko, kompoti, sokovi, rakija Kritična temperatura vegetativnog razvoja

do (-30)°C; (-1)°C u vrijeme cvatnje

Vegetacijsko razdoblje 8 mjeseci Skladištenje 20-25 dana Razdoblje eksploatacije

15-20 godina

Izbor kultivara Danas ima preko 300 sorti marelice: za proizvodne voćnjake: Velika rana, Mađarska najbolja, Kečkemetska ruža; prateće sorte: Stark erli orindž, Čačansko zlato Prema vremenu dozrijevanja: rane sorte: Velika rana, Kanino, Stark erli orindž, Riland; srednje rane sorte: Mađarska najbolja, Cegledi bibor, Cegledi orijaš, Ambrozija, Lujzet, Čačansko zlato srednje kasne sorte: Rojal, Nansiška, Breda, Rakovski, Čačanska plosnata; kasne sorte: Kečkemetska ruža, Paviot, Holubova


Za proizvodnju kompota meso mora biti čvrsto, a narandžasto-žuta boja treba prekriti 3/4 površine ploda. Za džem, sokove i sušenje beru se potpuno obojeni plodovi i sa djelomično smekšanim mesom na vrhu, ali da se mogu sijeći na polovine pri vađenju sjemenki i da se pri tom ne gnječe. Za stono voće plodovi se beru ovisno o udaljenosti tržišta. Za bliže tržište beru se narandžasti sa čvrstim mesom, a za dalje tržište beru se plodovi čija je površina djelomično narandžasta, ali najmanje polovina. Ekstra klasa: Plodovi visoko kvalitetnih sorti, dobro razvijeni, pažljivo ubrani, dovoljno zreli i bez ikakvih nedostataka. Moraju biti ujednačeni po obliku, boji i veličini s tim da promjer ploda mora biti najmanje 40 mm. U jedinici pakiranja do 5% plodova kajsije mogu imati do 5 mm manji ili veći promjer od promjera propisanog za ovu klasu i najviše 5% plodova koji ne udovoljavaju propisanim uvjetima u pogledu kvalitete. I klasa: Plodovi kajsije koji su po obliku, veličini i boji pokožice tipični za sortu i proizvodno područje s tim da promjer ploda mora iznositi najmanje 30 mm. Dopuštaju se manja odstupanja u pogledu razvijenosti i obojenosti pokožice, koja ne umanjuje uporabnu vrijednost proizvoda. U jedinici pakiranja do 10% plodova kajsije mogu imati do 5 mm manji ili veći promjer od promjera propisanog za ovu klasu i najviše 10% plodova koji ne udovoljavaju propisanim uvjetima u pogledu kvalitete. II klasa: Plodovi kajsije koji udovoljavaju najmanjim uvjetima kvalitete i veličine ploda najmanje 25 mm u promjeru. U ovu klasu mogu se uvrstiti i plodovi samoniklih kajsija razmnoženih sjemenom.


166


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 60-80 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada jednogodišnje sadnice na vegetativnoj ili generativnoj podlozi:

generativne podloge: sjemenjaci marelice, vinogradarske breskve, bajam različitih vrsta, sorti i tipova šljive (Džanarika, Bjelošljiva, Zeleni ringlo, Saint Julien i dr); vegetativne podloge: INRA Ringlo GF 31, INRA Ringlo GF 1380, INRA Marianna GF 81 jesen proljeće Sadnja

X i XI mjesec

II i III mjesec

razmak sadnje vaza: 7-7,5x5-5,5 m; popravljena piramida: 7x5 m; popravljena vaza: 6x4 m; palmeta: 4 -5x4 m

dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 400-1.250

redovito održavanje kg/ha stajnjak N P2O5 K2O u rodu 15-20 80-150 30-40 150-250

18-20 god 20-30 120-130 60 30-50

Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

priprema tla za sadnju: 40-50 t/ha P2O5:500 – 600 kg/ha; K2O:750-900 kg/ha

visoki prinosi

30-40 200-250 90-100 60-80

Primjer gnojidbe u jesen pognojiti sa 350-500 kg/ha NPK 7-20-30 (2 kg/stablo)+35-50 kg Uree (0,5 kg/stablu); pred cvatnju: 110-180 kg Uree (0,5 kg/stablo); u svibnju: 200-300 kg/ha NPK 7-20-30 (0,5 kg/stablo)+45-80 kg/ha KAN-a (0,3 kg/stablo)

Prihrana Fertina V 1% otopina barem 2-3 x tijekom vegetacije; Fertina B 0,5% nakon cvatnje Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Goal

Roundup u vrijeme mirovanja u fazi punog porasta

3-4 l 6-10 l

mehanička šizeliranje, frezanje IV-V-VI mjesec 3-5x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Pjegavost lišća Trulež plodova

Dithan M-45 bubrenje pupova, otvaranje ljuskica pupova do cvatnje; nakon cvatnje 4x

2 kg

Štitaste uši Mrazovac

Folidol ulje bubrenje cvjetnih pupoljaka 5 l

Jabučni surlaš Basudin 40 otvaranje pupova do početka cvatnje

1,5-2 kg

Jabučni savijač Lisne uši

Gusathion odmah nakon cvatnje i u formiranju i porastu ploda 2 x

2 kg

Njega usjeva rezidba; gnojidba; navodnjavanje; kultiviranje tla 3-4x broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 3-5 350-700 1.050-3.500

Prinos 75-100 kg/stablo; 12-16 t/ha Berba konac VI-VIII mjeseca Način berbe ručno; mehanizirano Prihod 16.000 kg x 1,70 KM = 27.200 KM/ha

167

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta MARELICA / KAJSIJA

Prunus armeniaca Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana Način prerade sušenje, džem, marmelada, slatko, kompoti, sokovi, rakija Kritična temperatura vegetativnog razvoja

do (-30)°C; (-1)°C u vrijeme cvatnje

Vegetacijsko razdoblje 8 mjeseci Skladištenje 20-25 dana Razdoblje eksploatacije 15-20 godina Izbor kultivara Danas ima preko 300 sorti marelice:

za proizvodne voćnjake: Velika rana, Mađarska najbolja, Kečkemetska ruža; prateće sorte: Stark erli orindž, Čačansko zlato Prema vremenu dozrijevanja: rane sorte: Velika rana, Kanino, Stark erli orindž, Riland; srednje rane sorte: Mađarska najbolja, Cegledi bibor, Cegledi orijaš, Ambrozija, Lujzet, Čačansko zlato srednje kasne sorte: Rojal, Nansiška, Breda, Rakovski, Čačanska plosnata; kasne sorte: Kečkemetska ruža, Paviot, Holubova


Za proizvodnju kompota meso mora biti čvrsto, a narandžasto-žuta boja treba prekriti 3/4 površine ploda. Za džem, sokove i sušenje beru se potpuno obojeni plodovi i sa djelomično smekšanim mesom na vrhu, ali da se mogu sijeći na polovine pri vađenju sjemenki i da se pri tom ne gnječe. Za stono voće plodovi se beru ovisno o udaljenosti tržišta. Za bliže tržište beru se narandžasti sa čvrstim mesom, a za dalje tržište beru se plodovi čija je površina djelomično narandžasta, ali najmanje polovina. Ekstra klasa: Plodovi visoko kvalitetnih sorti, dobro razvijeni, pažljivo ubrani, dovoljno zreli i bez ikakvih nedostataka. Moraju biti ujednačeni po obliku, boji i veličini s tim da promjer ploda mora biti najmanje 40 mm. U jedinici pakiranja do 5% plodova kajsije mogu imati do 5 mm manji ili veći promjer od promjera propisanog za ovu klasu i najviše 5% plodova koji ne udovoljavaju propisanim uvjetima u pogledu kvalitete. I klasa: Plodovi kajsije koji su po obliku, veličini i boji pokožice tipični za sortu i proizvodno područje s tim da promjer ploda mora iznositi najmanje 30 mm. Dopuštaju se manja odstupanja u pogledu razvijenosti i obojenosti pokožice, koja ne umanjuje uporabnu vrijednost proizvoda. U jedinici pakiranja do 10% plodova kajsije mogu imati do 5 mm manji ili veći promjer od promjera propisanog za ovu klasu i najviše 10% plodova koji ne udovoljavaju propisanim uvjetima u pogledu kvalitete. II klasa: Plodovi kajsije koji udovoljavaju najmanjim uvjetima kvalitete i veličine ploda najmanje 25 mm u promjeru. U ovu klasu mogu se uvrstiti i plodovi samoniklih kajsija razmnoženih sjemenom.


168


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-60 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada jednogodišnje sadnice na vegetativnoj ili generativnoj podlozi:

generativne podloge: sjemenjaci marelice, vinogradarske breskve, bajam različitih vrsta, sorti i tipova šljive (Džanarika, Bjelošljiva, Zeleni ringlo, Saint Julien i dr); vegetativne podloge: INRA Ringlo GF 31, INRA Ringlo GF 1380, INRA Marianna GF 81 jesen proljeće Sadnja

X i XI mjesec

II i III mjesec

razmak sadnje vaza: 7-7,5x5-5,5 m dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 200-400

redovito održavanje kg/ha stajnjak N P2O5 K2O u rodu 15-20 80-150 30-40 150-250


priprema tla za sadnju: 40-50 t/ha P2O5:500 – 600 kg/ha; K2O:750-900 kg/ha

18-20 god 20-30 120-130 60 30-50 Primjer gnojidbe u jesen pognojiti sa 350-500 kg/ha NPK 7-20-30 (2 kg/stablo)+35-50 kg Uree

(0,5 kg/stablu); pred cvatnju: 110-180 kg Uree (0,5 kg/stablo)

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehanička šizeliranje, frezanje IV-V-VI mjesec 3-5x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Pjegavost lišća Trulež plodova

Dithan M-45 bubrenje pupova, otvaranje ljuskica pupova do cvatnje; nakon cvatnje 4x

2 kg

Jabučni savijač Lisne uši

Gusathion odmah nakon cvatnje i u formiranju i porastu ploda 2x

2 kg

Njega usjeva rezidba; gnojidba; navodnjavanje; kultiviranje tla 3-4x broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 3-5 350-700 1.050-3.500

Prinos 50-75 kg/stablo; 10-12 t/ha Berba konac VI-VIII mjeseca Način berbe ručno Prihod 12.000 kg x 1,70 KM = 20.400 KM/ha




169

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta BADEM

Amygdalus communis Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja plod, ulje, bademovo mlijeko, prehrana, konditorska, prehrambena i kemijska

industrija; farmaceutska proizvodnja, kozmetika Način prerade sušenje Kritična temperatura vegetativnog razvoja

(-20)-(-23)oC

Vegetacijsko razdoblje II-III i X-XI mjesec Skladištenje nakoliko mjeseci Razdoblje eksploatacije > 30 godina Izbor kultivara U okviru badema razlikuju se dvije grupe: slatki (dulcis) i gorki (amara).

Sorte su grupirane prema tvrdoći ljuske: 1.sorte i forme sa mekanom ljuskom u okviru koje se razlikuju dvije podgrupe: sa slatkom i gorkom jezgrom 2. sorte i forme sa polumekom ljuskom u okviru koje su dvije podgrupe: sa slatkom i gorkom jezgrom 3. sorte i forme badema sa tvrdom ljuskom u okviru koje su dvije podgrupe: sa slatkom i gorkom jezgrom Prema vremenu cvjetanja: rano cvjetajuće, srednje cvjetajuće, kasno cvjetajuće i vrlo kasno cvjetajuće. Postoji više od 2.000 sorti. sorte tvrde ljuske: Filipo Ćeo, Feradiel, Feranjez, Ferastar, Feraliz, Troito, Tuono, Fra Đulio Grande sorte polutvrde ljuske: Knez Črnomir, Nikitski Kasnocvjetajući, Teksas sorte polumekane ljuske: Ankaran 28, Čarski kasni, Jaltinski, Primorski sorte mekane ljuske: Nonparej


Plod badema u ljusci mora biti normalno razvijen, zreo, zdrav, čist, bez smole i ostataka vanjske lupine, bez vidljivih oštećenja od biljnih bolesti i štetočina, bez plijesni, bez stranog mirisa i okusa i s najviše 9% vlage. Klasa ekstra: Badem u ljusci visoko kvalitetnih sorti, odlične kvalitete sa svim sortnim karakteristikama, s mekom ili polumekom ljuskom koju jezgra potpuno ispunjava, suh, bez smole i drugih nedostataka. I klasa: Plodovi badema u ljusci slične kvalitete kao plodovi badema ekstra klase, pri čemu se tolerira 5% praznih i plijesnivih plodova ili plodova oštećenih od insekata, do 5% plodova drugih sorti ili s nedostatkom ljuske. Tolerira se do 1% plodova s gorkom jezgrom. II klasa: Plodovi badema u ljusci moraju biti zdravi, dobro razvijeni i bez većih nedostataka jezgre. Tolerira se do 10% plodova šupljih, plijesnivih i od insekata oštećenih, te do 10% drugih sorti i plodova s nedostacima ljuske. Tolerira se do 1% plodova s gorkom jezgrom. Jezgra badema mora udovoljiti sljedećim zahtijevima: da sadrži najviše 7% vlage, da je cijela, čista, zdrava, normalno razvijena i kompaktna, bez vidljivih oštećenja od biljnih bolesti i štetočina, da je pokožica jezgre bez vidljivih ozljeda, da nisu nalomljene i gumaste, da su jezgre slatke, neužežene, bez stranog mirisa i okusa, da je boja ujednačena i karakteristična za odgovarajuću sortu, da nema dvojnih jezgri iznad dopuštene tolerancije dane za svaku klasu. Prva jezgra badema svrstana je u ekstra klasu, I klasu i II klasu. U ekstra klasi jezgre moraju biti izvrsnog kvaliteta, normalnog oblika prema sorti i kalibrirana. Tolerira se do 5% dvojnih jezgara. U I klasi tolerancije su nešto veće 8%, a u klasi II 10%. U klasama I i II minimalne su razlike karakteristika kvaliteta.


170

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 80-100 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada jednogodišnje sadnice, na generativnoj ili vegetativnoj podlozi:

generativne podloge: sjemenjak badema, sjemenjak vinogradarske breskve, hibrid bademxbreskva GF 677, sjemenjaci šljive (Požegača, Julijanka i Džanarika), sjemenjak kajsije; vegetativne podloge: izdanci Požegače, Bjelošljive, Petrovače, Julijanke, Bromptona, Damasvenke, Marijane jesen proljeće Sadnja

X-XI mjesec II-III mjesec podloga bujnost sorte oblik krošnje rastojanje stablo/ha

bujna klasičan 8x6 208 srednje bujna klasičan 7x5 286

sjemenjak bajama

slabo bujna klasičan 5x4 500 bujna klasičan 6x5 333 srednje bujna klasičan 5x4 500 slabo bujna klasičan 4x3 833

razmak sadnje

sjemenjak breskve

slabo bujna vitko vreteno 4x2 1.250 dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 208-1.250

redovito održavanje poslije sadnje N K2O P2O5 I godina 50 20 50 II godina 75 30 85 III godina 100 50 120


priprema tla za sadnju: 30-50 t/ha P2O5:300 kg/ha; K2O:300-500 kg/ha

> IV godine 100 60 150 Primjer gnojidbe u kasno ljeto ili prije otvaranja pupova unijeti 400 kg/ha NPK 6-18-36

(2 kg/stablo); u rano proljeće unijeti 180 kg/ha Uree (0,95 kg/stablo); u travnju 100 kg/ha KAN-a (0,5 kg/stablo)

Prihrana Fertina V 1-2% otopina, 3-6 x tijekom vegetacije Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid

Goal Roundup


3-4 l 6-10 l

mehaničko šizeliranje;frezanje IV-V-VI mjesec 3-5x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Monilija Ronilan prije i poslije cvjetanja 2x 1,5 kg Plamenjača Ridomil tijekom proljeća 2-3x 2,5 kg

Šupljikavost lišća Bakarni kreč Dithane M-45

zimsko tretiranje+ljetno 3-4x

Moljac Chromogor 40 zimsko prskanje i u vegetaciji 2-3x 1,5 - 2 l Crveni pauk Neoron 500 EC nakon pojave štetnika 1-2x 0,5-0,7 l Njega usjeva kultiviranje 3-4x; zaštita; rezidba; navodnjavanje; gnojidba


Prinos 5-10 kg/stablo Berba VI-X mjesec Način berbe mehanizirano; ručno Prihod 9.000 kg x 3 KM = 27.000 KM/ha

171

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta BADEM

Amygdalus communis Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja plod, ulje, bademovo mlijeko, prehrana, konditorska, prehrambena i kemijska

industrija; farmaceutska proizvodnja, kozmetika Način prerade sušenje Kritična temperatura vegetativnog razvoja

(-20)-(-23)oC

Vegetacijsko razdoblje II-III i X-XI mjesec Skladištenje nakoliko mjeseci Razdoblje eksploatacije > 30 godina Izbor kultivara U okviru badema razlikuju se dvije grupe: slatki (dulcis) i gorki (amara).

Sorte su grupirane prema tvrdoći ljuske: 1.sorte i forme sa mekanom ljuskom u okviru koje se razlikuju dvije podgrupe: sa slatkom i gorkom jezgrom 2. sorte i forme sa polumekom ljuskom u okviru koje su dvije podgrupe: sa slatkom i gorkom jezgrom 3. sorte i forme badema sa tvrdom ljuskom u okviru koje su dvije podgrupe: sa slatkom i gorkom jezgrom Prema vremenu cvjetanja: rano cvjetajuće, srednje cvjetajuće, kasno cvjetajuće i vrlo kasno cvjetajuće. Postoji više od 2.000 sorti. sorte tvrde ljuske: Filipo Ćeo, Feradiel, Feranjez, Ferastar, Feraliz, Troito, Tuono, Fra Đulio Grande sorte polutvrde ljuske: Knez Črnomir, Nikitski Kasnocvjetajući, Teksas sorte polumekane ljuske: Ankaran 28, Čarski kasni, Jaltinski, Primorski sorte mekane ljuske: Nonparej


Plod badema u ljusci mora biti normalno razvijen, zreo, zdrav, čist, bez smole i ostataka vanjske lupine, bez vidljivih oštećenja od biljnih bolesti i štetočina, bez plijesni, bez stranog mirisa i okusa i s najviše 9% vlage. Klasa ekstra: Badem u ljusci visoko kvalitetnih sorti, odlične kvalitete sa svim sortnim karakteristikama, s mekom ili polumekom ljuskom koju jezgra potpuno ispunjava, suh, bez smole i drugih nedostataka. I klasa: Plodovi badema u ljusci slične kvalitete kao plodovi badema ekstra klase, pri čemu se tolerira 5% praznih i plijesnivih plodova ili plodova oštećenih od insekata, do 5% plodova drugih sorti ili s nedostatkom ljuske. Tolerira se do 1% plodova s gorkom jezgrom. II klasa: Plodovi badema u ljusci moraju biti zdravi, dobro razvijeni i bez većih nedostataka jezgre. Tolerira se do 10% plodova šupljih, plijesnivih i od insekata oštećenih, te do 10% drugih sorti i plodova s nedostacima ljuske. Tolerira se do 1% plodova s gorkom jezgrom. Jezgra badema mora udovoljiti sljedećim zahtijevima: da sadrži najviše 7% vlage, da je cijela, čista, zdrava, normalno razvijena i kompaktna, bez vidljivih oštećenja od biljnih bolesti i štetočina, da je pokožica jezgre bez vidljivih ozljeda, da nisu nalomljene i gumaste, da su jezgre slatke, neužežene, bez stranog mirisa i okusa, da je boja ujednačena i karakteristična za odgovarajuću sortu, da nema dvojnih jezgri iznad dopuštene tolerancije dane za svaku klasu. Prva jezgra badema svrstana je u ekstra klasu, I klasu i II klasu. U ekstra klasi jezgre moraju biti izvrsnog kvaliteta, normalnog oblika prema sorti i kalibrirana. Tolerira se do 5% dvojnih jezgara. U I klasi tolerancije su nešto veće 8%, a u klasi II 10%. U klasama I i II minimalne su razlike karakteristika kvaliteta.


172

TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-60 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada jednogodišnje sadnice, na generativnoj ili vegetativnoj podlozi:

generativne podloge: sjemenjak badema, sjemenjak vinogradarske breskve, hibrid bademxbreskva GF 677, sjemenjaci šljive (Požegača, Julijanka i Džanarika), sjemenjak kajsije; vegetativne podloge: izdanci Požegače, Bjelošljive, Petrovače, Julijanke, Bromptona, Damasvenke, Marijane jesen proljeće Sadnja

X-XI mjesec II-III mjesec

podloga bujnost sorte

oblik krošnje rastojanje stablo/ha

bujna klasičan 8x6 208 srednje bujna

klasičan 7x5 286 sjemenjak bajama

slabo bujna klasičan 5x4 500 bujna klasičan 6x5 333 srednje bujna

klasičan 5x4 500

razmak sadnje

sjemenjak breskve

slabo bujna klasičan 4x3 833 dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 208-833

redovito održavanje poslije sadnje N K2O P2O5 I godina 50 20 50 II godina 75 30 85 III godina 80-100 50 100-120



> IV godine 100 60 120-150 Primjer gnojidbe u kasno ljeto ili prije otvaranja pupova unijeti 400 kg/ha NPK 6-18-36

(2 kg/stablo) Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehaničko šizeliranje;frezanje IV-V-VI mjesec 3-5x Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Monilija Ronilan prije i poslije cvjetanja 2x 1,5 kg Plamenjača Ridomil tijekom proljeća 2-3x 2,5 kg Njega usjeva kultiviranje 3-4x; zaštita; rezidba; navodnjavanje; gnojidba


Prinos 3-6 kg/stablo Berba VI-X mjesec Način berbe ručno Prihod 1.500 kg x 3 KM = 4.500 KM/ha




173

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta MASLINE

Olea europea Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja potrošnja u svježem stanju, prerada, proizvodnja ulja; drvoprerađivačka industrija;

farmacija Način prerade konzerviranje zrele i zelene, proizvodnja ulja Kritična temperatura vegetativnog razvoja

Podnosi hladnoću od (-8)-(-10)oC, ako zahlađenje ne traje dulje od 8-10 dana, a pozebe kod (-12)-(-13)oC. Ako zahlađenje nastupi nakon kretanja sokova tada masline pozebu na temperaturi (-3)-(-5)oC.

Vegetacijsko razdoblje 9 mjeseci Skladištenje nekoliko mjeseci Razdoblje eksploatacije >50 godina Izbor kultivara Veliki je broj sorti. Dijelimo ih prema namjeni plodova na uljne, stolne i sorte

kombiniranih svojstava: sorte za ulje: Istarska bjelica, Buga, Lastovka, Levantinka, Bjelica, Lečino, Koratina, Frantojo, Morajolo; stolne sorte: Oblica, Pišolin, Askolana tenera


Plodovi moraju biti ujednačene boje, bez oštećenja, ujednačenog oblika.

Udio ručnog rada srednji TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 60-80 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada jednogodišnjim ožiljenim reznicama ili jednogodišnjim sadnicama na podlozi sijanca

divlje ili pitome masline jesen proljeće Sadnja X i XI mjesec II i III mjesec

razmak sadnje 6x6 m; 6x4 m; 6x2-3 m dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 277; 416; 555 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

priprema tla za sadnju : 30-50 t/ha P2O5:300 kg/ha; K2O:300-500 kg/ha

potrebna hraniva/ha: 5-10 t/ha N:150-250 kg; P2O5:60-80 kg; K2O:100-200 kg

Primjer gnojidbe u kolovozu ili rujnu pred jaču kišu dodati 400 kg/ha (2 kg/stablu) NPK 7-20-30 i 50 kg/ha (0,25 kg/stablu) Uree; krajem zime u veljači ili ožujku 250 kg/ha (1,25 kg/stablu) Uree 46%; nakon cvatnje 100 kg/ha (0,5 kg/stablu) Uree 46%

Prihrana prije cvatnje: Fertina V 2% otopina, Fertina B 1% otopina 1-2x; nakon cvatnje (prskanje lista i ploda) Urea 6-8% otopina 4x

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Herkules pojava korova IV mjesec 1x 4-8 l mehaničko šizeliranje, frezanje IV-V-VI mjesec Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina l/kg/ha Maslinova muha Chromogor 40 + Buminal VII i VIII mjesec 4x 1 dcl/stablo; 0,5+0,5

kg/ha Maslinov moljac Sonet 100 EC VII i VIII mjesec 1,5 l Maslinova štitasta uš Oleo ultracid+Cuprablau Z mirovanje vegetacije 1x 3 l + 6-10 kg Paunovo oko Čađavica

Bordoška juha II/III i IX/X mjesec 2x 10-15 kg

Njega usjeva gnojidba; navodnjavanje, zaštita, rezidba

174


Prinos 30- 60-100 kg/stablo; 10-20 t/ha Berba IX-X mjesec Način berbe ručno; mehanizirano

175

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta MASLINE

Olea europea Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja potrošnja u svježem stanju, prerada, proizvodnja ulja; drvoprerađivačka industrija;

farmacija Način prerade konzerviranje zrele i zelene, proizvodnja ulja Kritična temperatura vegetativnog razvoja

Podnosi hladnoću od (-8)-(-10)oC, ako zahlađenje ne traje dulje od 8-10 dana, a pozebe kod (-12)-(-13)oC. Ako zahlađenje nastupi nakon kretanja sokova tada masline pozebu na temperaturi (-3)-(-5)oC.


9 mjeseci

Skladištenje nekoliko mjeseci Razdoblje eksploatacije

>50 godina

Izbor kultivara Veliki je broj sorti. Dijelimo ih prema namjeni plodova na uljne, stolne i sorte kombiniranih svojstava: sorte za ulje: Istarska bjelica, Buga, Lastovka, Levantinka, Bjelica, Lečino, Koratina, Frantojo, Morajolo; stolne sorte: Oblica, Pišolin, Askolana tenera


Plodovi moraju biti ujednačene boje, bez oštećenja, ujednačenog oblika.

Udio ručnog rada srednji TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE

Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-60 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada jednogodišnjim ožiljenim reznicama ili jednogodišnjim sadnicama na podlozi sijanca

divlje ili pitome masline jesen proljeće Sadnja X i XI mjesec II i III mjesec

razmak sadnje 6x6 m; 6x4 m; 6x2-3 m dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 277; 416; 555 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

priprema tla za sadnju : 30-50 t/ha P2O5:300 kg/ha; K2O:300-500 kg/ha

potrebna hraniva/ha: 5-10 t/ha N:150-250 kg; P2O5:60-80 kg; K2O:100-200 kg

Primjer gnojidbe u kolovozu ili rujnu pred jaču kišu dodati 400 kg/ha (2 kg/stablu) NPK 7-20-30 i 50 kg/ha (0,25 kg/stablu) Uree; krajem zime u veljači ili ožujku 250 kg/ha (1,25 kg/stablu) Uree 46%

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehaničko šizeliranje, frezanje IV-V-VI mjesec Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina l/kg/ha Maslinova muha Chromogor 40 + Buminal VII i VIII mjesec 4x 1 dcl/stablo;

0,5+0,5 kg/ha Paunovo oko Čađavica

Bordoška juha II/III i IX/X mjesec 2x 10-15 kg

Njega usjeva gnojidba; navodnjavanje, zaštita, rezidba broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 2-4 500 1.000-2.000

Prinos 30-40 kg/stablo Berba IX-X mjesec Način berbe ručno; mehanizirano

176




177

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta ŠIPAK / NAR

Punica granatum Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod, kora Cilj uzgoja potrošnja u svježem stanju; prerada Način prerade sok; limunska kiselina; farmaceutska industrija Kritična temperatura vegetativnog razvoja

(-16)-(-18)°C

Vegetacijsko razdoblje IV-X-XI mjesec Skladištenje do 2 mjeseca Razdoblje eksploatacije 30-50 godina Izbor kultivara Sorte za proizvodne voćnjake:

vodeće sorte: Slatki barski, Šerbetaš, Slatki crveni, Mojdeški sitnozrni, Bej nari, Uzum nari, Hercegovački sladun, Glavaš, Sladun krupnozrni prateće sorte: Konjski zub, Dividiš meke kore, Lifanka, Slatki tankokorac


Plodovi moraju biti zdravi, bez napuklina i oštećenja. Pakiraju se u drvene letvarice.


TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 60-80 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada u korjenjenim reznicama

jesen proljeće Sadnja X i XI mjesec II i III mjesec razmak sadnje 4-5x2,5-3 m; 5x4 m; 6x5 m; 4x3 m; 4x4 m dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 333-1.000 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva


za visoki prinos: N: 80-100 kg; P2O5:100-120 kg, K2O:150-250 kg

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicid Kamata mehanička šizeliranje; frezanje IV-V-VI mjesec 3-5x Prihrana Fertina V 1% otopina barem 2-3 x tijekom vegetacije; Fertina B 0,5% nakon cvatnje Njega usjeva rezidba; navodnjavanje; kultiviranje 3-5x; zaštita

broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 3-5 300-500 900 - 2.500

Prinos 25-40 kg/stablo; 10-15 t/ha Berba IX-X mjesec Način berbe ručno Prihod 15.000 kg x 1,20 KM = 18.000 KM/ha

178

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta ŠIPAK / NAR

Punica granatum Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod, kora Cilj uzgoja potrošnja u svježem stanju; prerada Način prerade sok; limunska kiselina; farmaceutska industrija Kritična temperatura vegetativnog razvoja

(-16)-(-18)°C

Vegetacijsko razdoblje IV-X-XI mjesec Skladištenje do 2 mjeseca Razdoblje eksploatacije 30-50 godina Izbor kultivara Sorte za proizvodne voćnjake:

vodeće sorte: Slatki barski, Šerbetaš, Slatki crveni, Mojdeški sitnozrni, Bej nari, Uzum nari, Hercegovački sladun, Glavaš, Sladun krupnozrni prateće sorte: Konjski zub, Dividiš meke kore, Lifanka, Slatki tankokorac


Plodovi moraju biti zdravi, bez napuklina i oštećenja. Pakiraju se u drvene letvarice.


TEHNOLOGIJA PROIZVODNJE Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 60-80 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada u korjenjenim reznicama

jesen proljeće Sadnja X i XI mjesec II i III mjesec razmak sadnje 4-5x2,5-3 m; 5x4 m; 6x5 m; 4x3 m; 4x4 m dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 333-1.000 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva


za visoki prinos: N: 80-100 kg; P2O5:80-100 kg; K2O:100-150 kg

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehanička šizeliranje; frezanje IV-V-VI mjesec 3-5x Njega usjeva rezidba; navodnjavanje; kultiviranje 3-5x; zaštita

broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 3-5 300-500 900 - 2.500

Prinos 5-10 kg/stablo; 7-10 t/ha Berba IX-X mjesec Način berbe ručno Prihod 10.000 kg x 1,20 KM = 12.000 KM/ha




179

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta KIVI

Actinidia chinensis Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana, potrošnja u svježem stanju, prerada Način prerade voćne salate, sirupi, sokovi Vegetacijsko razdoblje III-XI mjesec Skladištenje do 6 mjeseci Razdoblje eksploatacije 30-50 godine Izbor kultivara Relativno je mali broj sorti koje se dijele se na ženske i muške;

ženske sorte: Abot, Alison, Bruno, Elmvud, Gracie, Hejvord, Monti, Citadela, Fatma, Lori, Marija, Tere, Zimalja; muške sorte: Matua, Tomuri


I klasa: Spadaju plodovi koji posjeduju tipična sortna svojstva i imaju masu ploda veću od 50 g. Mezokarp mora biti čvrst i normalnog ukusa. Dopušteni su manji nedostaci na pokožici. II klasa: Plodovi su nepravilnog oblika sa nedostacima na pokožici koji su posljedica udarca tuče, ugriza insekata i dr. Ovdje se svrstavaju plodovi neodgovarajuće zrelosti, sa peteljkom i sl. Ambalaža za plodove kivija mora biti od lakog materijala, čista, neutralna, manipulativna. Koriste se kartonske kutije dimenzija 30x50x6 cm u koju stane 20-45 plodova, s prosječnom težinom od 3,5 kg. Preko kutija se stavlja PVC folija koja spriječava isušivanje, omogućava postupno dozrijevanje i bolje čuvanje.

Uloženi kapital 37.157 KM /ha Udio ručnog rada srednji

180


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 70-80 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada ožiljenim reznicama ili dvogodišnjim sadnicama na sjemenjaku aktinidije

jesen proljeće Sadnja X i XI mjesec II i III mjesec Razmak sadnje 4-4,5x5 m; 5-5,5x5-5,5 m Dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 500; 330 -400 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

priprema tla za sadnju: 50 t/ha P2O5:160 kg/ha; K2O:250 kg/ha

redovito održavanje, za visoki prinos 20-40 t/ha svake 3-4 godine: N:250 kg; P2O5:70 kg; K2O:110 kg

Vrijeme aplikacije/broj vrsta gnojiva čisto hranivo g/stablo gnojivo g/stablo I godina: III/IV/V 3x Urea 15 g N 30 g II godina: III/IV/V 3x Urea 60 g N 120 g III godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea KAN

380 kg/ha 115 kg/ha 60 kg/ha

IV godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea 46% KAN 27%

N-200 P2O5-90 K2O-130

430 270 160

V godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea 46% KAN 27%

N-250 P2O5-110 K2O-150

500 340 200

VI godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea 46% KAN 27%

N-300 P2O5-130 K2O-180

600 410 240

VII godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea 46% KAN 27%

N-350 P2O5-150 K2O-250

830 480 280

Prihrana Fertina V 1-2% otopina, 3-6x tijekom vegetacije; Fertina B 1% otopina dva tjedna prije cvatnje

Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha mehaničko šizeliranje, frezanje IV-V-VI mjesec Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina l/kg/ha Trulež korjenovog vrata Basamid preventivno prije sadnje Siva plijesan Benlate opadanje latica do berbe 2x 0,6 kg Štitasta uš Ultracid larve prve generacije 3 l Njega usjeva rezidba zimska i ljetna; navodnjavanje; kultiviranje, prihrana; prorjeđivanje

plodova broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 15-20 200-250 3.000-5.000

Prinos 50-80 kg/stablo; 25 t/ha Berba početak XI mjeseca kad dostignu fiziološku zrelost Način berbe ručno Prihod 25.000 kg x 1,0 KM = 25.000 KM/ha

181

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje voćarstvo Vrsta KIVI

Actinidia chinensis Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod Cilj uzgoja prehrana, potrošnja u svježem stanju, prerada Način prerade voćne salate, sirupi, sokovi Vegetacijsko razdoblje III-XI mjesec Skladištenje do 6 mjeseci Razdoblje eksploatacije 30-50 godine Izbor kultivara Relativno je mali broj sorti koje se dijele se na ženske i muške;

ženske sorte: Abot, Alison, Bruno, Elmvud, Gracie, Hejvord, Monti, Citadela, Fatma, Lori, Marija, Tere, Zimalja; muške sorte: Matua, Tomuri


I klasa: Spadaju plodovi koji posjeduju tipična sortna svojstva i imaju masu ploda veću od 50 g. Mezokarp mora biti čvrst i normalnog ukusa. Dopušteni su manji nedostaci na pokožici. II klasa: Plodovi su nepravilnog oblika sa nedostacima na pokožici koji su posljedica udarca tuče, ugriza insekata i dr. Ovdje se svrstavaju plodovi neodgovarajuće zrelosti, sa peteljkom i sl. Ambalaža za plodove kivija mora biti od lakog materijala, čista, neutralna, manipulativna. Koriste se kartonske kutije dimenzija 30x50x6 cm u koju stane 20-45 plodova, s prosječnom težinom od 3,5 kg. Preko kutija se stavlja PVC folija koja spriječava isušivanje, omogućava postupno dozrijevanje i bolje čuvanje.

Uloženi kapital 6.000 KM /ha Udio ručnog rada srednji

182


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-60 cm VIII i IX mjesec priprema za sadnju do 20 cm pred sadnju Zasnivanje nasada ožiljenim reznicama ili dvogodišnjim sadnicama na sjemenjaku aktinidije

jesen proljeće Sadnja X i XI mjesec II i III mjesec Razmak sadnje 4-4,5x5 m; 5-5,5x5-5,5 m Dubina sadnje kao u rasadniku Broj biljaka/ha 500; 330 -400 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

priprema tla za sadnju: 50 t/ha P2O5:160 kg/ha; K2O:250- kg/ha

redovito održavanje, za visoki prinos 20-40 t/ha svake 3-4 godine: N:250 kg; P2O5:70 kg; K2O:110 kg

Vrijeme aplikacije/broj vrsta gnojiva čisto hranivo g/stablo gnojivo g/stablo I godina: III/IV/V 3x Urea 15 g N 30 g II godina: III/IV/V 3x Urea 60 g N 120 g III godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea KAN

380 kg/ha 115 kg/ha 60 kg/ha

IV godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea 46% KAN 27%

N-200 P2O5-90 K2O-130

430 270 160

V godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea 46% KAN 27%

N-250 P2O5-110 K2O-150

500 340 200

VI godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea 46% KAN 27%

N-300 P2O5-130 K2O-180

600 410 240

VII godina: osnovna gnojidba prihrana 2 obroka svibanj

NPK 7-20-30 Urea 46% KAN 27%

N-350 P2O5-150 K2O-250

830 480 280

Prihrana Fertina V 1-2% otopina, 3-6x tijekom vegetacije; Fertina B 1% otopina dva tjedna prije cvatnje

Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha mehaničko šizeliranje, frezanje IV-V-VI mjesec Njega usjeva rezidba zimska i ljetna; navodnjavanje; kultiviranje, prihrana; prorjeđivanje

plodova broj obroka obrok m3 ukupno m3/ha Navodnjavanje 10-15 200-250 2.000-3.000

Prinos 50-80 kg/stablo Berba početak XI mjeseca kad dostignu fiziološku zrelost Način berbe ručno Prihod 20.000 kg x 1,0 KM = 20.000 KM/ha


Oznaka povoljnosti N S4 S3 S2 S1 ∑ padalina u VI,VII i VIII mjesecu <350 350-400 400-450 450-500 >500


183

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje vinogradarstvo Vrsta VINOVA LOZA

Vitis vinifera Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju plod, list Cilj uzgoja potrošnja u svježem stanju, prerada Način prerade vino, žestoka pića, slatko, kompot, grožđani sok, grožđani med Vegetacijsko razdoblje 115-185 dana (suzenje 10-25 dana, rast mladica 35-50 dana, cvatnja 10-15 dana,

sazrijevanje 25-50 dana, sazrijevanje mladica 35-45 dana, mirovanje 130-150 dana) Skladištenje 2-8 mjeseci Razdoblje eksploatacije

25-35 godina

Izbor kultivara najviše se uzgajaju vinske i stolne sorte: sorte za obojena vina su: Alikant buše, Blatina, Burgundac crni, Frankovka, Game bojadiser, Game crni, Kaberne frank, Kaberne sovinjon, Merlo, Plavka, Prokupac, Saperavi, Skadarka, Trnjak, Vranac; sorte za bijela vina: Bena, Krkošija, Kujundžuša, Moslavac, Muskat otonel, Rizling italijanski, Rkaciteli, Silvanac zeleni, Smederevka, Toboluša, Traminac, Žilavka; stone sorte: Afuz ali, Beogradska besjemena, Beogradska rana, Biserka rana, Crveni drenak, Gročanka, Italija, Kardinal, Kraljica vinograda, Muskat hamburg, Perlet, Plemenka bijela, Plemenka mirisava, Šljiva


Ekstra klasa: Stolno grožđe visokokvalitetnih svjetskih i domaćih sorti koje potječu od vrste Vitis vinifera, bez ikakvih nedostataka. Grozdovi moraju biti normalno razvijeni i tipični za sortu, i da su određene veličine. Veličina grozda utvrđuje se masom. Kod sorti s krupnim bobicama grozd mora imati najmanje 200 g a kod ostalih najmanje 150 g. Bobice moraju biti okruglog oblika, dobro i podjednako razvijene, ujednačene po boji i veličini, s obilnim pepeljkom i ne smiju biti zbijene. Ne smiju biti mehanički ili na drugi način oštećene, što bi ih činilo manje pogodnim za potrošnju. U jedinici pakiranja tolerira se do 10% mase grozdova manjih od 200 g kod sorti s krupnim bobicama, odnosno, manjih od 150 g kod sorti sa sitnijim bobicama, ali ne manjih od 100 g mase. U jedinici pakiranja do 5% mase stolnog grožđa može odstupati od uvjeta propisanih za klasu ekstra. I klasa: Ista svojstva kao grozdovi stolnog grožđa klase ekstra, s tim što bobice na peteljkovini ne moraju biti sasvim podjednako raspoređene, a mogu imati manje nedostatke u pogledu boje i manje ožegotine od sunca. Masa svakog grozda mora iznositi najmanje 150 g kod sorti s krupnim bobicama, a najmanje 100 g kod sorti s sitnim bobicama. U jedinici pakiranja do 10% grozdova može imati manju masu od 100 g, ali ne manju od 75 g. II klasa: Grožđe mora pripadati stolnim sortama. Grozdovi i bobice moraju biti normalno razvijeni i zdravi, po svim svojstvima karakteristični za sortu, pri čemu se toleriraju nedostaci u pogledu veličine grozdova, razvijenosti bobica boje pokožice, stupnja zrelosti, rasporeda i zbijenosti bobica. U ovu klasu može se razvrstati i grožđe vinskih sorti namijenjeno za potrošnju u svježem stanju, uz uvjet da je zdravo i dobre kvalitete. Stolno grožđe klase ekstra klasira se u male otvorene plitke letvarice i u srednje plitke otvorene letvarice. Stolno grožđe može se pakirati i u različitu komercijalnu ambalažu.

Uloženi kapital 30-40.000 KM/ha; 6.000 KM/ha u eksploataciji Udio ručnog rada (radni dan)

291/ha u eksploataciji

184


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 60-80 cm VIII/IX mjesec predsjetvena priprema

tanjuranje 2x 5-10 dana pred sadnju

Zasnivanje nasada

jednogodišnjim cijepovima na američkim vrstama otpornim na filokseru, od podloga koriste se: Kober 5 BB, Richter 99, Richter 110, Riparia portalis, Rupestris du Lot, ŠaslaxBerlandieri 41 B, Teleki 5A, Teleki 8B, Teleki 8B-SO 4

Sadnja II-III-IV mjesec; XI mjesec Razmak sadnje 2x1-1,5 m; 3x1-1,5 m Dubina sadnje kao u rasadniku, 2-5 cm ispod spojnog mjesta Broj biljaka/m2 2.222-5.000

meliorativna: stajnjak 40-50 tona; mineralna:P2O5:300-600 kg/ha; K2O:500-800 kg/ha; MgO:100 kg/ha Potrebna biljna hraniva ovisno o prinosu grožđa.

P2O5 K2O prinos /ha N vrlo

siromašno siromašno srednje dobro vrlo siromašno siromašno srednje dobro

7 t 80-100

80 60 35 20 150 100 60 30

10 100-120

100 70 45 25 170 130 85 45

13 120-150

120 90 60 30 210 160 110 60


17 140-170

130 100 70 40 260 200 140 70

Primjer gnojidbe u jesen ili krajem zime zaorati 500 kg/ha NPK 5-20-30 S, 170 kg/ha Uree; u svibnju 100 kg/ha KAN-a

Prihrana prije cvatnje: Fertina B 1% otopina ili Urea 0,5-1%; nakon cvatnje Urea 0,5-1% ili Fertina B 1x Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha herbicida

Goal Roundup


3-4 l 6-10 l

mehaničko šizeliranje, frezanje

nakon pojave korova 3-5 x

Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Crna pjegavost Champion pred bubrenje i početak vegetacije 3-4x 10-12 kg

Plamenjača Aviso DF Ridomil Gold

prije cvjetanja 1x; iza cvjetanja 1x prije i poslije cvjetanja 2x

2,5 kg 2,5 kg

Pepelnica Močivi sumpor Rubigan

pred bubrenje pupova, tijekom vegetacije 2-3x prije i poslije cvatnje 1-2x

3-4 l 0,2 l

Siva plijesan Switch 62,5 WG

nakon cvatnje 1-2x 0,8 kg

Grožđani moljci Insegar 25 WP

pojava prvih gusjenica 1x 0,3 l

Štitaste uši Oleoultracid 100 EC

mirovanje vegetacije 1x 3,5 l

Grinje Thiodan E-35 nakon kretanja vegetacije 1,5 l Njega usjeva kultiviranje 4-5x; zaštita 5-7x; navodnjavanje 4-5x; zelena i zrela rezidba; zimsko i proljetno

oranje broj obroka obrok m3 ukupno/ha m3 Navodnjavanje 3-5 50-80 150-400

Prinos vinske sorte: 9-15 t/ha ; 12-20 t/ha stolne sorte Berba VII-VIII-IX-X mjesec Način berbe stolne sorte-ručno; vinske mehanizirano i ručno Prihod 10.000 x 1KM = 10.000 KM/ha

185

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje vinogradarstvo Vrsta VINOVA LOZA

Vitis vinifera Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju plod, list Cilj uzgoja potrošnja u svježem stanju, prerada Način prerade vino, žestoka pića, slatko, kompot, grožđani sok, grožđani med

Vegetacijsko razdoblje 115-185 dana (suzenje 10-25 dana, rast mladica 35-50 dana, cvatnja 10-15 dana, sazrijevanje 25-50 dana, sazrijevanje mladica 35-45 dana, mirovanje 130-150 dana)

Skladištenje 2-8 mjeseci Razdoblje eksploatacije

25-35 godina

Izbor kultivara najviše se uzgajaju vinske i stolne sorte: sorte za obojena vina su: Alikant buše, Blatina, Burgundac crni, Frankovka, Game bojadiser, Game crni, Kaberne frank, Kaberne sovinjon, Merlo, Plavka, Prokupac, Saperavi, Skadarka, Trnjak, Vranac; sorte za bijela vina: Bena, Krkošija, Kujundžuša, Moslavac, Muskat otonel, Rizling italijanski, Rkaciteli, Silvanac zeleni, Smederevka, Toboluša, Traminac, Žilavka; stone sorte: Afuz ali, Beogradska besjemena, Beogradska rana, Biserka rana, Crveni drenak, Gročanka, Italija, Kardinal, Kraljica vinograda, Muskat hamburg, Perlet, Plemenka bijela, Plemenka mirisava, Šljiva


Ekstra klasa: Stolno grožđe visokokvalitetnih svjetskih i domaćih sorti koje potječu od vrste Vitis vinifera, bez ikakvih nedostataka. Grozdovi moraju biti normalno razvijeni i tipični za sortu, i da su određene veličine. Veličina grozda utvrđuje se masom. Kod sorti s krupnim bobicama grozd mora imati najmanje 200 g a kod ostalih najmanje 150 g. Bobice moraju biti okruglog oblika, dobro i podjednako razvijene, ujednačene po boji i veličini, s obilnim pepeljkom i ne smiju biti zbijene. Ne smiju biti mehanički ili na drugi način oštećene, što bi ih činilo manje pogodnim za potrošnju. U jedinici pakiranja tolerira se do 10% mase grozdova manjih od 200 g kod sorti s krupnim bobicama, odnosno, manjih od 150 g kod sorti sa sitnijim bobicama, ali ne manjih od 100 g mase. U jedinici pakiranja do 5% mase stolnog grožđa može odstupati od uvjeta propisanih za klasu ekstra. I klasa: Ista svojstva kao grozdovi stolnog grožđa klase ekstra, s tim što bobice na peteljkovini ne moraju biti sasvim podjednako raspoređene, a mogu imati manje nedostatke u pogledu boje i manje ožegotine od sunca. Masa svakog grozda mora iznositi najmanje 150 g kod sorti s krupnim bobicama, a najmanje 100 g kod sorti s sitnim bobicama. U jedinici pakiranja do 10% grozdova može imati manju masu od 100 g, ali ne manju od 75 g. II klasa: Grožđe mora pripadati stolnim sortama. Grozdovi i bobice moraju biti normalno razvijeni i zdravi, po svim svojstvima karakteristični za sortu, pri čemu se toleriraju nedostaci u pogledu veličine grozdova, razvijenosti bobica boje pokožice, stupnja zrelosti, rasporeda i zbijenosti bobica. U ovu klasu može se razvrstati i grožđe vinskih sorti namijenjeno za potrošnju u svježem stanju, uz uvjet da je zdravo i dobre kvalitete. Stolno grožđe klase ekstra klasira se u male otvorene plitke letvarice i u srednje plitke otvorene letvarice. Stolno grožđe može se pakirati i u različitu komercijalnu ambalažu.


186


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 40-60 cm VIII/IX mjesec predsjetvena priprema

tanjuranje 2x 5-10 dana pred sadnju

Zasnivanje nasada

jednogodišnjim cijepovima na američkim vrstama otpornim na filokseru, od podloga koriste se: Kober 5 BB, Richter 99, Richter 110, Riparia portalis, Rupestris du Lot, ŠaslaxBerlandieri 41 B, Teleki 5A, Teleki 8B, Teleki 8B-SO 4

Sadnja II-III-IV mjesec; XI mjesec Razmak sadnje 1,6x1,2 m; 2x1-1,5 m Dubina sadnje kao u rasadniku, 2-5 cm ispod spojnog mjesta Broj biljaka/m2 2.222-5.000

meliorativna: stajnjak 20-40 tona; mineralna:P2O5:300-600 kg/ha; K2O:500-800 kg/ha; MgO:100 kg/ha Potrebna biljna hraniva ovisno o prinosu grožđa.

P2O5 K2O prinos /ha N vrlo

siromašno siromašno srednje dobro vrlo siromašno siromašno srednje dobro

7 t 80-100

80 60 35 20 150 100 60 30

10 100-120

100 70 45 25 170 130 85 45

13 120-150

120 90 60 30 210 160 110 60


17 140-170

130 100 70 40 260 200 140 70

Primjer gnojidbe

u jesen ili krajem zime zaorati 200-330 kg/ha NPK 5-20-30 S, 115 kg/ha Uree; u svibnju 80 kg/ha KAN-a

Prihrana Prije cvatnje: Fertina B 1% otopina ili Urea 0,5-1%. Nakon cvatnje Urea 0,5-1% ili Fertina B 1x Zaštita od korova sredstvo vrijeme tretiranja količina/ha

mehaničko šizeliranje, frezanje

nakon pojave korova 3-5 x

Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha

Plamenjača Aviso DF Ridomil Gold

prije cvjetanja 1x ; iza cvjetanja 1 x prije i poslije cvjetanja 2x

2,5 kg 2,5 kg

Pepelnica Močivi sumpor Rubigan

pred bubrenje pupova, tijekom vegetacije 2-3x prije i poslije cvatnje 1-2x

3-4 l 0,2 l

Njega usjeva kultiviranje 4-5x; zaštita 5-7x; navodnjavanje 4-5x; zelena i zrela rezidba; zimsko i proljetno oranje broj obroka obrok m3 ukupno/ha m3 Navodnjavanje 3-5 50-80 150-400

Prinos vinske sorte: 5-10 t/ha; 12-15 t/ha stolne sorte Berba VII-VIII-IX-X mjesec Način berbe stolne sorte-ručno; vinske ručno Prihod 7.000 x 1,30 KM = 9.100 KM/ha




187

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje industrijsko bilje Vrsta DUHAN

Nicotiana tabacum Karakter proizvodnje intenzivan Organ za proizvodnju list Cilj uzgoja osušeni duhan Način prerade sušenje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

25-28°C (interval 15-38°C); suma temperatura 1.850-3.200°C

Vegetacijsko razdoblje 120-150 dana Skladištenje 1-3 mjeseca bez posebnih skladišta Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Na isto mjesto dolazi svake 3-4 godine. Najbolje pretkulture: ozima strna žita

(pšenica, ječam), jednogodišnje mahunarke (grašak, bob, grahorica). Nepovoljni predusjevi: kukuruz, grah, krumpir, suncokret i konoplja, većina dugotrajnih leguminoza, osim za Berlej.

Izbor kultivara prema uporabnoj vrijednosti: robni tip krupnoslisnih cigaretnih duhana (Virdžinija, Berlej); tip poluorijentalnih cigaretnih duhana (Hercegovački ravnjak); prema načinu sušenja: duhani koji se suše na suncu, u hladu (toplim zrakom); sorte: Ravnjak, VH32, Visoki Hercegovac, SH-2, za Hercegovac; Drava, DH10, DH17 za Virdžiniju; Podravac za Berlej


Visoka kvaliteta suhog duhana, umjeren sadržaj nikotina i ostala organoleptička, kemijska i pušačka svojstva prema standardima za svaki tip duhana.

Uloženi kapital Virdžinija: 12.000-25.000 KM/ha (suma sušnica košta oko 8.000-20.000 KM, ovisno o veličini i načinu izvedbe); Hercegovac i Berlej: 3.000-5.000 KM/ha

Udio ručnog rada za Hercegovac i Berlej visok; za Virdžiniju srednje visok Veličina parcela Virdžinija: 4-5 ha; Hercegovac i Berlej: 0,5-1 ha

188


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 20-30 cm jesen ili proljeće predsjetvena priprema 5-10 cm (mrvičasta struktura) Zasnivanje nasada Presadnicama sa 6-7 listova; uzgojene u rasadu iz sjemena

mediteranska kontinentalna Sjetva prva polovina ožujka druga polovina ožujka Sadnja konac travnja, prva polovina svibnja razmak sjetve/sadnje grah mahunar

Hercegovački tip: 70-90x40-50 cm; Virdžinija: 90-120x40x50 cm; Berlej: 90-120x40-50 cm

Broj biljaka/m2 Hercegovac: 25-32; Virdžinija: 18-25; Berlej: 20-25 Gnojidba stajnjak mineralna hranjiva

10-20 t/ha Hercegovac: N: 40-50 kg/ha, P2O5: 70-80 kg/ha; K2O: 100-120 kg/ha; Virdžinija: N: 20-40 kg/ha, P2O5: 80-100 kg/ha; K2O: 120-130 kg/ha; Berlej: N: 120-140 kg/ha, P2O5: 100-150 kg/ha; K2O: 120-130 kg/ha

Prihrana Samo Berlej za prvo kultiviranje Primjer gnojidbe NPK 7:14:21 oko 500 kg/ha uz dodatak dušika iz KAN-a;

za duhan se upotrebljavaju gnojiva na bazi kalijeva sulfata (bez klorida) Folijarna prihrana Samo ponekad u rasadu Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Stomp, Comand IV-V mjesec 2x 4 l/ha; 0,9 l/ha mehanička 1-2 kultiviranja Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Plamenjača Ridomil 1-2x 3,5 kg/ha Virusi (PVY, TSWV) zaštita preventivna;

uništavanje vektora

Orobanche ramosa preventivno: odgovarajući plodored, izbjegavanje zaraženih polja

Lisne uši, trips

Metomex, Confidor ili slični preparati

prema potrebi 3-5x; počevši od rasada

Metomex 4,5 l/ha; Confidor 0,3 l/ha

Njega usjeva kultiviranje 2-3x; prihranjivanje; navodnjavanje; zaštita; zalamanje cvata; čišćenje zaperaka

Prinos Hercegovac i Virdžinija: 2,2-2,4 t/ha; Berlej: 3-3,5 t/ha Berba nakon tehnološke zriobe lišća, selektivno od VII-X mjeseca Način berbe ručno Prihod 7.000-8.000 KM/ha

189

LUT ATRIBUTI OPIS Oblast proizvodnje industrijsko bilje Vrsta DUHAN

Nicotiana tabacum Karakter proizvodnje ekstenzivan Organ za proizvodnju list Cilj uzgoja osušeni duhan Način prerade sušenje Optimalna temperatura vegetativnog razvoja

25-28°C (interval 15-38°C); suma temperatura 1.850-3.200°C

Vegetacijsko razdoblje 120-150 dana Skladištenje 1-3 mjeseca bez posebnih skladišta Razdoblje eksploatacije 1 godina Plodosmjena Na isto mjesto dolazi svake 3-4 godine. Najbolje pretkulture: ozima strna žita

(pšenica, ječam), jednogodišnje mahunarke (grašak, bob, grahorica). Nepovoljni predusjevi: kukuruz, grah, krumpir, suncokret i konoplja, većina dugotrajnih leguminoza, osim za Berlej.

Izbor kultivara prema uporabnoj vrijednosti: robni tip krupnoslisnih cigaretnih duhana (Virdžinija, Berlej); tip poluorijentalnih cigaretnih duhana (Hercegovački ravnjak); prema načinu sušenja: duhani koji se suše na suncu, u hladu (toplim zrakom); sorte: Ravnjak, VH32, Visoki Hercegovac, SH-2, za Hercegovac; Drava, DH10, DH17 za Virdžiniju; Podravac za Berlej


Visoka kvaliteta suhog duhana, umjeren sadržaj nikotina i ostala organoleptička, kemijska i pušačka svojstva prema standardima za svaki tip duhana.

Uloženi kapital Virdžinija: 12.000-25.000 KM/ha (suma sušnica košta oko 8.000-20.000 KM, ovisno o veličini i načinu izvedbe); Hercegovac i Berlej: 3.000-5.000 KM/ha

Udio ručnog rada za Hercegovac i Berlej visok; za Virdžiniju srednje visok Veličina parcela Virdžinija: 2-3 ha; Hercegovac i Berlej: 0,2-0,4 ha

190


Priprema tla dubina vrijeme izvođenja duboko oranje 20-30 cm jesen ili proljeće predsjetvena priprema 5-10 cm (mrvičasta struktura) Zasnivanje nasada Presadnicama sa 6-7 listova; uzgojene u rasadu iz sjemena

mediteranska kontinentalna Sjetva prva polovina ožujka druga polovina ožujka Sadnja konac travnja, prva polovina svibnja razmak sjetve/sadnje grah mahunar

Hercegovački tip: 50-60x40-50 cm; Virdžinija: 70-80x40x50 cm; Berlej: 80-90x40-50 cm

Broj biljaka/m2 Hercegovac: 32-38; Virdžinija: 25-30; Berlej: 27-30 Gnojidba mineralna hranjiva

Hercegovac: N: 40-50 kg/ha, P2O5: 70-80 kg/ha; K2O: 100-120 kg/ha; Virdžinija: N: 20-40 kg/ha, P2O5: 80-100 kg/ha; K2O: 120-130 kg/ha; Berlej: N: 120-140 kg/ha, P2O5: 100-150 kg/ha; K2O: 120-130 kg/ha

Prihrana Samo Berlej za prvo kultiviranje Primjer gnojidbe NPK 7:14:21 oko 500 kg/ha uz dodatak dušika iz KAN-a;

za duhan se upotrebljavaju gnojiva na bazi kalijeva sulfata (bez klorida) Folijarna prihrana Samo ponekad u rasadu Zaštita od korova sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha herbicid Stomp, Comand IV-V mjesec 2x 4 l/ha; 0,9 l/ha mehanička 1-2 kultiviranja Zaštita sredstvo vrijeme/broj tretiranja količina/ha Plamenjača Ridomil 1-2x 3,5 kg/ha

Virusi (PVY, TSWV) zaštita preventivna, uništavanje vektora

Orobanche ramosa Preventivno: odgovarajući plodored, izbjegavanje zaraženih polja

Lisne uši, trips

Confidor ili slični preparati prema potrebi 3-5x; počevši od rasada

Metomex 4,5 l/ha; Confidor 0,3 l/ha

Njega usjeva kultiviranje 2-3x; prihranjivanje; zaštita Prinos Hercegovac i Virdžinija: 1,6-1,8 t/ha; Berlej: 2-2,5 t/ha Berba nakon tehnološke zriobe lišća, selektivno od VII-X mjeseca Način berbe ručno Prihod 5.000-6.000 KM/ha




191

KLASE POGODNOSTI ZEMLJIŠTA I STEPEN OGRANIČENJA

OZIME KULTURE (visoko mehanizovana poljoprivreda)

Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti S1 S2 S3 S4 N

Karakteristike zemljišta

0 1 2 3 4 N Topografija (t) Nagib (%)

0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L, SCL, SiL, CL,SL

SiCL, SC,SiC, Si,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20

Fizičke karakteristike tla (s) Tekstura Dubina tla (cm) CaCO3 (g/kg) 0-50

50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 3,0 > 9,0

30-20 20-15

30-40 15-10

>40 < 10

-

-

-

Karakteristike plodnosti tla (f) pH (H2O) Zasićenost bazama (cmol (+) / kg glina) Organski ugljik (g/kg)

30-40 30-20

20-15 15-10

40-60 < 10

60-100

-

>100

OZIME KULTURE

(nisko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti

S1 S2 S3 S4 N Karakteristike zemljišta

0 1 2 3 4 N Topografija (t) Nagib(%)

0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL,

SCL

SL,

SiCL

Si, CL, SiC

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20

Fizičke karakteristike tla (s) Tekstura Dubina tla (cm) CaCO3 (g/kg)

0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

3,0-4,5 8,0-9,0

-

< 3,0 >9,0

30-20

20-15 15-10

30-40 <10

>40

-

-


30-20

30-40 20-15

40-60 15-10

60-100 <10

-

>100

194

JARE KULTURE (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L, SCL, SiL, Si, SiCL

CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

JARE KULTURE




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

Si, SiC

CL, SL,

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

195

POVRĆE

(visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

POVRĆE




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150 150-100 100-50 50-30 30-20 <20

Fizičke karakteristike tla (s) Tekstura Dubina tla (cm)

CaCO3 (g/kg) 0-50 50-100 100-150 150-200 200-300 >300

6,5-7,0 5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0 -

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

196

VOĆE (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 100-150

100-50

50-30

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

VOĆE




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

197

KUKURUZ (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L, SCL, SiL, CL,SL

SiCL, SC,SiC, Si,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 3,0 > 9,0

30-20 20-15

30-40 15-10

> 40 < 10

-

-

-


> 30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KUKURUZ


S1 S2 S3 S4 N 0 1 2 3 4 N


100 95 85 60 40 25 0 Topografija (t) Nagib (%)

0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL,

SCL

SL,

SiCL

SiC, CL

Si, SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

3,0-4,5 8,0-9,0

-

<3,0 >9,0

30-20

20-15 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

198

OZIMA PŠENICA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L, SCL, SiL, CL,SL

SiCL, SC,SiC, Si,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 3,0 > 9,0

30-20 20-15

30-40 15-10

>40 <10

-

-

-


30-40 30-20

20-15 15-10

40-60 <10

60-100

-

>100

OZIMA PŠENICA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL,

SCL

SL,

SiCL

Si, CL, SiC

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

3,0-4,5 8,0-9,0

-

< 3,0 >9,0

30-20

20-15 15-10

30-40 <10

>40

-

-


30-20

30-40 20-15

40-60 15-10

60-100 <10

-

>100

199

JEČAM (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L, SCL, SiL,SiCL

CL,

SL, SC,SiC, Si,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

30-20 20-15

30-40 15-10

>40 < 10

-

-

-


30-40 30-20

20-15 15-10

40-60 < 10

60-100

-

>100

JEČAM




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL,

SiCL

SL, Si, SCL,

CL, LS

SiC, SC

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

30-20

20-15 15-10

30-40 <10

>40

-

-


30-20 30-40 20-15

40-60 15-10

60-100 <10

-

>100

200

RAŽ (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti

S1 S2 S3 S4 N 0 1 2 3 4 N


100 95 85 60 40 25 0 Topografija (t) Nagib (%)

0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L,SiL, SCL

CL,SL SiCL, Si, SiC, SC

LS, C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

-

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

> 30 < 10

-

-

-


30-40 30-20

20-15 15-10

40-60 < 10

60-100

-

>100

RAŽ




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SCL

SiCL, CL, SL

SiC, Si

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300 5,5-6,5 6,5-7,0

4,5-5,5 7,0-7,2

3,0-4,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 3,0 > 8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


30-20

30-40 20-15

40-60 15-10

60-100 <10

-

>100

201

TRITIKALE (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L, SCL, SiL, CL,SL

SiCL, SC,SiC, Si,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 3,0 > 9,0

30-20 20-15

30-40 15-10

>40 <10

-

-

-


30-40 30-20

20-15 15-10

40-60 < 10

60-100

-

>100

TRITIKALE




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL,

SCL

SL,

SiCL

Si, CL, SiC

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

3,0-4,5 8,0-9,0

-

< 3,0 >9,0

30-20

20-15 15-10

30-40 <10

>40

-

-


30-20

30-40 20-15

40-60 15-10

60-100 <10

-

>100

202

ZOB (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L,SiL, SCL, SiCL

CL,SL, SiC, Si,

SC

LS, C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

-

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

> 30 < 10

-

-

-


30-40 30-20

20-15 15-10

40-60 < 10

60-100

-

>100

ZOB (nisko mehanizovana poljoprivreda)




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SCL

CL, SL

Si, SiCL, SiC

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300 5,5-6,5 6,5-7,0

4,5-5,5 7,0-7,5

3,0-4,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 3,0 > 8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


30-20

30-40 20-15

40-60 15-10

60-100 <10

-

>100

203

SOJA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30

L, SCL, SiL, CL,SL

SiCL, SC,SiC, Si,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

> 30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-


> 30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

SOJA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL,

SCL

SiCL, CL, Si,

SiC SL

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

>30

30-20 20-15

15-10

<10

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

204

ULJANA REPICA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20

Fizičke karakteristike tla (s) Tekstura Dubina tla (cm) CaCO3 (g/kg) 0-50 50-

100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 3,0 > 9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 < 10

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

ULJANA REPICA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

Si, SiC

CL, SL,

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

3,0-4,5 8,0-9,0

-

< 3,0 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

205

REPA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

REPA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C

LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

206

SUNCOKRET (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

SUNCOKRET




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

Si, SiC

CL, SL,

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

207

KROMPIR (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 3,0 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KROMPIR




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

LS SC, CL,

S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500 5,5-6,5 6,5-7,0

4,5-5,5 7,0-7,2

3,0-4,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

< 3,0 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

208

LUCERKA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

6,5-7,0 7,0-7,2 7,2-7,5

5,5-6,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

-

< 5,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

LUCERKA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

S, LS

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 5,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

209

TRAVNO-DJETELINSKA SMJESA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

-

-

< 3,0 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

TRAVNO-DJETELINSKA SMJESA (nisko mehanizovana poljoprivreda)




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

5,5-6,5 6,5-7,0

4,5-5,5 7,0-7,2

3,0-4,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

210

KAMILICA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KAMILICA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

211

LJEKOVITO BILJE (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

LJEKOVITO BILJE




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

S, LS

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

212

JABUKA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

JABUKA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

213

KRUŠKA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KRUŠKA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

214

BRESKVA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

BRESKVA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

215

TREŠNJA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

TREŠNJA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

216

VIŠNJA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

VIŠNJA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

217

ŠLJIVA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

ŠLJIVA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

218

MALINA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

30-20

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

-

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

MALINA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300 5,5-6,5 6,5-7,0

4,5-5,5 7,0-7,2

3,0-4,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

219

KUPINA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

30-20

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KUPINA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

220

JAGODA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

-

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

JAGODA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150 150-100

100-50

50-30

30-20

-

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300 5,5-6,5 6,5-7,0

4,5-5,5 7,0-7,2

3,0-4,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

221

LJEŠNIK (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

LJEŠNIK




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

222

ORAH (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

ORAH




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

223

LUK (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

LUK




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

LS SC, CL,

S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

224

BIJELI LUK/ČEŠNJAK (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

BIJELI LUK/ČEŠNJAK




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

LS SC, CL,

S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

225

PORILUK (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

PORILUK




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

LS SC, CL,

S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

226

KUPUS/KELJ (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 3,0 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KUPUS/KELJ




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

3,0-4,5 8,0-9,0

-

< 3,0 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

227

ŠPINAT (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 3,0 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

ŠPINAT




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

3,0-4,5 8,0-9,0

-

< 3,0 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

228

DIVLJE ŠPAROGE (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

DIVLJE ŠPAROGE




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

S, LS

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

229

DINJA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

DINJA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

230

LUBENICA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

LUBENICA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

231

ZELENA PAPRIKA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

ZELENA PAPRIKA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

232

PATLIDŽAN (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

PATLIDŽAN




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

233

PARADAJZ/RAJČICA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

PARADAJZ/RAJČICA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

234

KRASTAVAC (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KRASTAVAC




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

235

VRTNI GRAŠAK (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

VRTNI GRAŠAK




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

236

GRAH (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

GRAH




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

C, LS

S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

>30 <10

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

237

MRKVA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

S, C

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

MRKVA




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

S, LS

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

>30

-

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

238

SMOKVA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

SMOKVA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

239

KAJSIJA/MARELICA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KAJSIJA/MARELICA

mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-200

200-300 -

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

240

BADEM (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

BADEM




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

241

MASLINE (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-200

200-300

300-500 -

>500

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 > 9,0

20-15 15-10

30-20 < 10

30-40

>40

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

MASLINE




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-200

200-300

300-500

>500

6,5-7,0 7,0-7,2

5,5-6,5 7,2-7,5

4,5-5,5 7,5-8,0

8,0-9,0

-

< 4,5 >9,0

20-15

30-20 15-10

30-40 <10

>40

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

242

ŠIPAK/NAR (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

ŠIPAK/NAR




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

243

KIVI (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KIVI




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

244

KAKI (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

-

-

< 30


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

KAKI




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

245

VINOVA LOZA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50

50-30

30-20

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

VINOVA LOZA (nisko mehanizovana poljoprivreda)




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

246

DUHAN (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5

5-10

10-15

15-30

-

>30


CL, SL SiC,

SC,LS

C, S

-

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300 -

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

3,0-4,5 7,5-8,0

-

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


20-15 15-10

30-20 < 10

30-40 40-60

60-80

-

>80

DUHAN




0-5

5-10

10-15

15-30

30-60

>60

L,SiL, SiCL, SCL

Si, SiC

CL, SL,

SC, LS

C, S

-

>150

150-100

100-50

50-30

30-20

<20


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300 5,5-6,5 6,5-7,0

4,5-5,5 7,0-7,2

3,0-4,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 3,0 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


20-15

30-20 15-10

30-40 <10

40-60

60-80

>80

247

RUŽA (visoko mehanizovana poljoprivreda) Klasa, stepen ograničenja i skala pogodnosti



0-5 5-10

10-15 15-30

30-60

-

-

>60


CL, SL SiC,

SC,LS

S

C

-

-

>150 150-100

100-50 50-30

30-20

-

-

< 20


50-100

100-150

150-200

200-300

>300

5,5-6,5 6,5-7,0 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

>30 < 10

-

-

-


>30 30-20

20-15 15-10

< 10

-

-

-

RUŽA




0-5 5-10

10-15

15-30

30-60

60-80

>80

L,SiL, SiCL, SCL

SL, Si, SiC

SC, CL,

LS, S

C

-

>150

150-100

100-50

50-30

-

<30


0-50

50-100

100-150

150-200

200-300

>300

6,5-7,0

5,5-6,5 7,0-7,2

4,5-5,5 7,2-7,5

7,5-8,0

-

< 4,5 >8,0

20-15

30-20 15-10

<10

>30

-

-


>30 30-20

20-15

15-10

<10

-

-

Documents

Organizacija Ujedinjenih nacija za hranu i poljoprivredu · Uzimajući u obzir karakteristike poljoprivredne proizvodnje u Bosni i Hercegovini, pripremljeni su opisi LUT-a za određene