Fizibilite Etüdü
çindekiler
2.2. Türkiye’de Organize Sanayi Bölgeleri
..........................................................................
4
2.3. Organize Sanayi Bölgelerimizin Deerlendirilmesi
...................................................... 9
3. OSB’ler ve Yasal Mevzuat
..................................................................................................
15
3.1. 4562 Sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu
...........................................................
15
3.2. OSB Uygulama Yönetmelii
.......................................................................................
16
3.3. Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii
.................................................... 16
3.4. Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri (TDOSB) Uygulama
Yönetmelii ... 17
4. htisas OSB’ler
...................................................................................................................
17
5. Tarma Dayal htisas OSB’ler
............................................................................................
19
6. Organize Sanayi Bölgelerine Salanan Tevikler
...............................................................
21
6.1. Kredi Destei
..............................................................................................................
22
6.2. Emlak Vergisi Muafiyeti
.............................................................................................
22
6.3. Bina naat Harc ve Yap Kullanma zni Harc stisnas
.............................................. 23
6.4. Kurumlar Vergisi Muafiyeti
........................................................................................
23
6.5. KDV stisnas
...............................................................................................................
23
6.8. Yap Denetim Kurulularna Ödenecek Hizmet Bedeli ndirimi
................................. 23
6.9. Bir Alt Bölge Desteinden Yararlanma
......................................................................
23
6.10. Arsa ndirimi
...........................................................................................................
25
7. TR32 Düzey 2 Bölgesi OSB’leri
..........................................................................................
25
7.1. Denizli li OSB’ler
........................................................................................................
25
7.2. Aydn li OSB’ler
.........................................................................................................
26
iii
7.3. Mula li OSB’ler
........................................................................................................
27
8. TR32 Düzey 2 Bölgesi ve Fethiye’nin Ekonomik Analizi
.................................................... 27
8.1. Mula li Ekonomik Profili
..........................................................................................
28
8.1.1. thalat-hracat
Durumu.......................................................................................
29
8.1.3. Çalan ve letme Profili
....................................................................................
33
8.1.4. Madencilik
..........................................................................................................
34
8.1.5. Turizm
.................................................................................................................
35
9.3. Bölgenin Ekonomik Durumu
......................................................................................
37
9.3.1. Ulam
.................................................................................................................
37
9.3.3. Denizcilik
.............................................................................................................
42
9.3.4. Turizm
.................................................................................................................
43
9.3.5. Sanayi
.................................................................................................................
44
9.3.6. Ticaret
.................................................................................................................
45
10.1. OSB Kurulabilecek Sektörlerin Analizi
....................................................................
46
10.2. Kurulabilecek OSB hakknda Genel Deerlendirme ve Beklentiler
........................ 52
10.2.1. Odak Grup Toplants Sonuçlar
..........................................................................
52
10.2.2. Payda Beklentileri –Arama Konferans ve Çaltay Sonuçlar
........................... 55
10.3. Fethiye ve Seydikemer OSB Alannn Analizi
.......................................................... 57
10.3.1. Corafi Özellikler
................................................................................................
57
10.3.3. Seçilen Bölgenin Özellikleri
................................................................................
60
10.3.4. Seçilen Bölgenin Önemi
......................................................................................
61
11. Kurulacak OSB’nin Tasarm
...........................................................................................
62
11.1. mar Durumu ve Parselasyon
.................................................................................
62
11.2. Termin Plan
...........................................................................................................
65
11.5. Genileme Plan
......................................................................................................
69
11.6.2. Yönetim Kurulu
...................................................................................................
70
11.6.3. Denetim Kurulu
..................................................................................................
70
11.6.4. Bölge Müdürlüü
................................................................................................
70
11.7. OSB Kurulu Talebi ve Süreçte zlenecek Yol haritas
............................................ 71
11.7.1. lk Bavuru
..........................................................................................................
71
11.7.2. Yer Seçimi
...........................................................................................................
71
11.7.4. Kredi Kullanmak steyen OSB'lerin Yatrm Programna Alnmas
...................... 72
11.7.5. Kamu Arazilerinin Satn Alnmas, Bedelsiz Devir, Plan, Proje
ve hale Çalmalar
……………………………………………………………………………………………………………………..72
11.7.6. mar Plan çalmalar
.........................................................................................
74
11.7.7. Altyap Proje çalmalar
.....................................................................................
74
12. Finansal Analiz
...............................................................................................................
76
12.1. Yatrm Tahmini
......................................................................................................
76
12.1.2. Balangç Yatrm Tutarnn Gerçekleme Termin Plan
..................................... 78
12.1.3. Giderlerin Tahmini ve Açklanmas
.....................................................................
82
12.1.4. Gelirlerin Tahmini
...............................................................................................
82
12.1.6. Yatrmn Gelir ve Giderlerinin Karlatrlmas
................................................. 84
13. Yatrmn Finansal Analizinde Karlatrmada Kullanlan Yaygn
Kriterler .................... 85
13.1.1. Basit Karllk (Rantabilite) Oranlar
.....................................................................
85
13.1.2. Geri Ödeme Süresi
..............................................................................................
86
13.1.3. Iskonto Oranna Göre Düzeltilmi Geri Ödeme Süresi
....................................... 87
13.1.4. Net Bugünkü Deer (NBD)
..................................................................................
88
13.1.5. Fayda/Maliyet Oran (Karllk Endeksi / NDB Oran)
........................................... 88
13.1.6. ç Karllk Oran (IRR)
...........................................................................................
88
14. SONUÇ
...........................................................................................................................
89
Tablolar
Tablo 3: OSB’lerin Tamamlanma Aamas Açsndan Durumu
................................................... 7
Tablo 4: Alan Büyüklüklerine Göre lk 5 OSB
............................................................................
12
Tablo 5: Çalan Saysna Göre lk 5 OSB
...................................................................................
12
Tablo 6: Elektrik Tüketimine Göre lk 5 OSB
.............................................................................
13
Tablo 7: Doalgaz Tüketimine Göre lk 5 OSB
..........................................................................
13
Tablo 8: Türkiye’deki htisas OSB’ler
........................................................................................
18
Tablo 9: OSB’de Uygulanan Tevikler
.......................................................................................
21
Tablo 10: Bölgesel Tevik Uygulamalar Kapsamnda OSB’lere Salanan
Tevikler ................. 24
Tablo 11: Denizli li OSB’leri
......................................................................................................
26
Tablo 12: Aydn li OSB’leri
.......................................................................................................
27
Tablo 13: Mula li OSB Durumu
..............................................................................................
27
Tablo 14: Mula linde Sektörlere Göre hracat ve thalat $
.................................................... 29
Tablo 15 : Mula li Tarm Alanlarnn Dalm Ve Üretim Miktar
.......................................... 30
Tablo 16: Mula li Bitkisel Üretim Tarla Ürünleri Verileri
...................................................... 31
Tablo 17: Mula li Meyvecilik Verileri
.....................................................................................
31
Tablo 18: Mula li Sebze Üretim Verileri
.................................................................................
31
Tablo 19: Mula li Hayvan Varl Büyükba Hayvan Saylar
.................................................. 31
Tablo 20: Mula li Hayvan Varl Küçükba Hayvan Saylar
.................................................. 31
Tablo 21 :Ya Meyve - Sebze hracat statistikleri
....................................................................
32
Tablo 22: Mula li Tarm ve Balkçlk hracat Rakamlar
......................................................... 33
Tablo 23:Mula li yeri Büyüklüü (yerinde Çaltrlan Sigortal Says)
............................. 33
Tablo 24:Mula li Aktif Kapasite Raporu statistii
.................................................................
34
Tablo 25: Yllara Göre Fethiye’nin Nüfusu
...............................................................................
36
Tablo 26: Yllara Göre Seydikemer’in Nüfusu
...........................................................................
37
Tablo 27: Mula Ve lçelerinin Tarmsal Üretimdeki Pay
........................................................ 38
Tablo 28: Meyve Aaç Saylar
..................................................................................................
39
Tablo 29:Örtü Alt Alan
............................................................................................................
39
Tablo 30:Örtü Alt Sebze Tarm Gayri Safi
Hâsla.....................................................................
39
Tablo 31: Açkta Sebze Tarm Üretimi
....................................................................................
40
Tablo 32: Tarla Bitkileri Üretimi
...............................................................................................
41
Tablo 33:Tarm Gayri Safi Hâsla Dalm
.................................................................................
41
Tablo 34:Hayvan Varl
............................................................................................................
42
Tablo 36: Seyahat Acentalar
....................................................................................................
43
Tablo 37: Fethiye'de Bulunan Tesislerin Snflara Göre Dalm
............................................. 43
Tablo 38: Tesislere Geli Says, Geceleme Ve Doluluk Oran(2015)
........................................ 44
Tablo 39: Fethiye lçesi Sanayi Sicil Belgesi Alm Sanayi
Tesislerinin Sektörel Dalm ......... 44
Tablo 40: Fethiye'deki Üreticilerin Seçilmi Ürünler Baznda Üretim
Kapasiteleri 2015 ......... 45
vi
Tablo 41:Fethiye Ticaret ve Sanayi Odas Yllara Üye Durumu
................................................ 45
Tablo 42: Çevre llerde Sektörlere Göre Kapasite Raporu Olan letme
Saylar ..................... 46
Tablo 43: Fethiye TSO Kaytl Aktif Kapasite Raporu Olan letmeler
...................................... 47
Tablo 44: FTSO Faal Üyelerin Meslek Gruplarna Göre Dalmlar
.......................................... 48
Tablo 45:FTSO Meslek Gruplarnn 2010-2016 Dönemi Üye Saysndaki Art
Oran .............. 49
Tablo 46: 1 Nolu malatçlar Meslek Grubunda NACE Kodlarna Göre
Sektör Gruplar ........... 50
Tablo 47: 10 Gda Ürünleri malatçlarnn NACE Kodlarna Snflandrlmas
......................... 51
Tablo 48:OSB Bölgesine likin Parselasyon Durumu
...............................................................
60
Tablo 49:OSB Yatrmclar çin Hazrlanan Parseller ve Büyüklükleri
....................................... 64
Tablo 50: Gant emas
..............................................................................................................
65
Tablo 51: Alt Yap naat leri
..................................................................................................
66
Tablo 52: dari Tesisler Ve Makine-Ekipman Teminleri
............................................................
66
Tablo 53: Sosyal Tesisler
...........................................................................................................
66
Tablo 54: Etüt Proje Ve Mühendislik Hizmetleri
......................................................................
66
Tablo 55: Kamu Arazilerinin Bedelsiz OSB Arazisi Olarak Tahsis
Edilebilecei ller ................. 72
Tablo 56: OSB’lere Verilen Bakanlk Kredilerinin Geri Ödeme artlar
.................................... 74
Tablo 57: OSB Balangç Yatrm Gider Kalemleri ve Toplam Tutarlar
..................................... 76
Tablo 58: Balangç Yatrm Tutarlarnn Gerçekleme Yllar
................................................... 78
Tablo 59: OSB Giderleri Gerçekleme Tahminleri
....................................................................
82
Tablo 60: Yatrm Salanacak Gelirlerin Yllar tibar le Tahminleri
......................................... 82
Tablo 61: Yatrmclarca 15 yl Boyunca Ödenecek Giderler ve Paylar
.................................... 83
Tablo 62: Yatrmn Gelir ve Giderlerinin Karlatrlmas
........................................................ 84
Tablo 63: Yatrmn Geri Ödeme Süresi
....................................................................................
86
Tablo 64: Yatrmn Iskonto Oranna Göre Geri Ödeme Süresi
................................................ 87
vii
ekiller
ekil 1:Türkiye’deki OSB’lerin llere Göre Dalm
.....................................................................
6 ekil 2: OSB’lerin Fiziki Durumu
.................................................................................................
8 ekil 3: Organize Sanayi Bölgesi Gelime Akslar
.....................................................................
10 ekil 4: Organize Sanayi Bölgelerinin Doluluk Oranlar
............................................................ 10
ekil 5: Yllara Göre Biten OSB Miktar
.....................................................................................
11 ekil 6: En Çok Elektrik Tüketen OSB’lerin Elektrik Tüketim
Miktarlar ................................... 12 ekil 7: En Çok
Doalgaz Tüketen OSB’lerin Doalgaz Tüketim Miktarlar
.............................. 13 ekil 8: Mula linde hracat ve
thalat
.....................................................................................
29 ekil 9:Mula linde Sektörlere Göre hracat ve thalat
........................................................... 30 ekil
10 : Mula li Ya Sebze hracatnda Ürünlerin Pay
......................................................... 32 ekil
11: Ürünlerden Elde Edilen GSH Oran
............................................................................
40 ekil 12:FTSO’ya Kaytl Kapasite Raporu Olan letmelerin Sektörel
Dalm ........................ 48 ekil 13: 1/25 000 ölçekli Nazm mar
Plannda Bölgenin Konumu .........................................
57 ekil 14 : Bölgenin Uydu Görünümü
.......................................................................................
58 ekil 15: Bölgenin Fotoraf ve Fotorafn Çekildii Konum
................................................... 58 ekil 16:
1/25 000 ölçekli Nazm mar Plannda Mevcut Parsellerin Durumu
......................... 59 ekil 17: OSB Parsellerin Krokisi
..............................................................................................
63 ekil 18: Yerleim ve Ulam Durumu
.......................................................................................
68 ekil 19: Yerleim ve Ulam Durumu
.......................................................................................
69
Ksaltmalar
BKO Basit Karllk (Rantabilite) Oranlar BSTB Bilim, Sanayi ve
Teknoloji Bakanl EB Endüstri Bölgeleri F/M Fayda Maliyet FTSO
Fethiye Ticaret ve sanayi Odas GEKA Güney Ege Kalknma Ajans GSH
Gayri Safi Hâsla Ha Hektar IRR ç Karllk Oran KDV Katma Deer Vergisi
MUSK Mula Su ve Kanalizasyon Genel Müdürlüü NBD Net Bugünkü Deer
OSB Organize Sanayi Bölgesi OSBÜK Organize Sanayi Bölgeleri Üst
Kuruluu PAGDER Plastik Sanayicileri Dernei SEKA Türkiye Selüloz Ve
Kât Fabrikalar A.. SS Sanayi Siteleri TDOSB Tarma Dayal htisas OSB
TK Türkiye Kömür letmeleri TOBB Türkiye Odalar ve Borsalar Birlii
TOBB-ETÜ TOBB Ekonomi ve Teknoloji Üniversitesi
1
Fethiye - Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite Etüdü
GR
Çalmada öncelikle mevcut durum analizi yaplmtr. Bölgenin öncelikli
sektörleri belirlenerek, kamu, özel ve akademik çevreden uzman
görülerinin alnd bir odak grup çalmas yaplmtr. Yaplan bu çalmalar
ile kurulacak OSB için SWOT analizi yaplm ve içsel - dsal etmenler
analiz edilmitir.
Sektör temsilcilerinin ve bölgenin potansiyel yatrmclarnn yer ald
“Payda Analizi” ve “Arama Konferans” ile imalat sanayi ve OSB ile
ilgili farkndalnn arttrlmas yannda beklentilerin saptanmas da
amaçlanmtr.
Uzaktan tarama yöntemi sayesinde, belirlenen OSB’ler arasnda
kyaslama çalmas yaplarak OSB'lerin geliime açk olan yönleri tespit
edilmitir. 1/25.000'lik Çevre Düzeni Plan'na göre sanayi bölgesi
olarak iaretlenen alanda baarl bir OSB kurulabilmesi için öncelikli
sektörler, yerleim ve yönetim modelleri deerlendirilmitir.
Yaplan Fizibilite Etüdü çalmas yatrmclarn ve kamu kurum ve
kurulularnn kullanmna sunulmak üzere basl materyal haline getirilmi
ve böylece proje ile ilgili farkndaln artrlmasna hizmet edilmeye
çallmtr.
2. Organize Sanayi Bölgeleri
Dünyada Sanayi Devrimi sonras önemli gelimeler yaanm, gelimi
ülkelerde tarm toplumundan sanayi, bilgi ve hizmetler toplumuna
doru bir geçi izlenmitir. OSB’ler genel anlamda; ulam, su,
elektrik, kanalizasyon, banka, sosyal donat, telefon, internet,
doal gaz ve ilk yardm gibi olanaklarla donatlm uygun bir alanda
teknik ve genel hizmetlerin de saland üretim ve yerleim birimleri
olarak karmza çkmaktadr. Birlemi Milletler Tekilat tarafndan
gelitirilmi olan bir baka tanma göre,“OSB, birbiriyle ibirlii
halinde üretim yapan orta ve küçük iletmelerin, planl bir alanda ve
ortak altyap hizmetlerinden yararlanacak ekilde standart fabrika
binalar içinde toplanmalardr.” eklinde tanmlanmaktadr.
2
2.1. Dünyada Organize Sanayi Bölgeleri
1800’lü yllarn sonlarna doru balayan sanayileme hareketleri bilim
ve teknoloji alanndaki bulularn artmasyla hzlanm, bu gelime baz
yerleim merkezlerinde snaî iletmelerin saysn da hzla arttrmtr.
Kendiliinden oluan bu iletmeler kentlerin dnda plansz younlaarak
“Sanayi Bölgelerinin” ortaya çkmasna neden olmutur. Sanayi
devriminin yaratt sosyal ve ekonomik hareketlilikler ve gelimelerin
özellikle mekâna yansmas sonucunda, Bat Avrupa ülkeleri ve Amerika
Birleik Devletleri’nde 19.yüzyln sonlarna doru konut, sanayi,
ticaret gibi temel sektörlerde yeni politikalar
gelitirilmitir.
Gelime kendiliinden olumu ve tekstil imalathaneleri fiziksel
yerlemelerle bir araya toplanmtr. ABD' de 1885 ylnda hazrlanan bir
raporda ise ekonominin gelitirilmesiyle balantl olarak "Sanayi
Bölgesi" fikri ortaya atlmtr. Raporda, sanayi bölgelerinin
oluturulmasnn sanayinin gelitirilmesi için önemli bir araç olacana
dikkat çekilmektedir.
Organize Sanayi Bölgeleri ile ilgili ilk bilinçli uygulama ise;
1896 ylnda ngiltere'nin Manchester kenti yaknlarnda kurulan
"Trafford Park" uygulamasyla gerçekletirilmitir. Organize Sanayi
Bölgesi düüncesinin ilk ortaya atld ABD' de ilk uygulamalara ise
1899 ylnda geçilmitir.
ABD' de örneklerin yaygn hale gelmesi uzun zaman alm, fakat bu
uygulamalar ileri bir anlayla gerçekletirilmi ve baarl sonuçlar
elde edilmitir. Nitekim 1905 ve 1909 yllarnda özel giriimciler
Chicago kentinde "Central Manufacturing" ve "Clearing" ismini
verdikleri iki sanayi bölgesini kurmulardr. Bunlar ayn zamanda,
modern anlamda sanayi bölgelerinin ilk örneklerini oluturmutur. Bu
uygulamalarn amac, sanayicilerin altyapl sanayi arsas
gereksinmelerinin karland bölgeleri ina eden özel firmalarn kâr
elde etmeleridir. Yani ABD' deki ilk OSB uygulamalar, özel sektör
tarafndan kâr elde etmek amacyla gerçekletirilmitir.
Organize sanayi bölgelerinin ngiltere'deki uygulamalarnda güdülen
en önemli amaç; geri kalmbölgelerde isizlikle mücadele etmek olarak
belirlenmitir. ngiltere'de ilk uygulamalarn, Birinci Dünya Sava
sonrasnda yaygnlat görülmektedir. Büyük Dünya Bunalm'nn ngiliz
ekonomisini çökerttii 1929 ylnda; bunalmdan çok etkilenen kömür,
çelik ve gemi ina sanayilerinden açkta kalan igücü gelimi sanayi
merkezlerine akn etmitir. Belli bölgelerin göç nedeniyle ar nüfus
kaybna kar bir önlem olarak 1936 ylnda devlet "Özel Gelime Alanlar
ve lerleme Yasas"n çkartmtr. Bu yasa çerçevesinde alnan önlemler
sayesinde 1936–1938 yllar arasnda skoçya'da ve Galler'de alt adet
sanayi bölgesi kurulmutur.
kinci Dünya Sava ile birlikte balayan dönemde, OSB'ler bir devlet
yatrm olarak görülmeye balanm, gelimekte olan ülkelerde küçük ve
orta büyüklükteki iletmelerin gelitirilmesine hizmet eder bir
biçimde düzenlenmitir. Büyük kent merkezlerine ve sanayi alanlarna
olabilecek yönelmeye kar koyabilmek amacyla yeni politikalara
bavurulmu ve bu amaçla 1945 ylnda "Sanayinin Dalm Yasas"
çkarlmtr.
Bu düzenlemede amaç; sanayi kurulularnn corafî dalmlarn
düzenlemektir. Böylece gelime alan olarak belirlenen bölgelerde,
yeni sanayilerin gelimesine yardmc olmak için, projelerin
finansmannn devlet tarafndan karlanmas salanmtr. Ayrca "Kent ve
Kasaba Planlama Yasas" çkarlarak yerel planlama örgütlerine sanayi
bölgesi kurma hakk
3
tannmtr. Böylece, devlet sanayiyi baz yerleim yerlerine özendirmek
suretiyle, az gelimi yörelerin sanayileme yoluyla gelitirilmesini
amaçlamtr. ngiltere bu düzenlemelerle uzun yllar baarl bir
sanayileme politikas yürütmütür. kinci Dünya Sava sonrasnda
ngiltere'de yaygn olarak oluturulan organize sanayi bölgeleri
araclyla, bir yandan geri kalm yörelerde yeni sanayi merkezlerinin
oluturulmasna çallrken, öte yandan büyük kentlerde sanayinin kent
dnda gelitirilmesi salanmtr.
ABD' deki uygulamalara baktmzda; OSB'lerin ABD'deki özgün ad
"Sanayi Park"dr. Bunlarn temel amac; kapsaml bir plan çerçevesinde
belli bir alann gelitirilerek alt bölümlere ayrlp sanayi
yerlemelerine sunulmasdr. Bu uygulamada da temel amaç; çeitli
hizmetlerden, i ilikilerinden, ulam ve finansman kolaylklarndan ve
eitilmi insan gücü açsndan dsal ekonomiler yaratarak, sanayileri
büyük kentlerin yaknnda toplamaktr. Ayrca yeterli pazarn, igücünün
ve hammaddenin bulunduu küçük kentlerin çevresi de sanayi için
çekim gücü olan alanlarn arasna girmitir.
ABD' de sanayi parklarn oluturulmasnda amaç; belirlenen bölgelerin
çevresinin baz kullanmlara kar korunmas, yaplarn ve dier hizmet
binalarnn tasarm ve inaat için finansman kolaylklarnn ve
mühendislik hizmetlerinin salanmas gibi baz özendirici tedbirler
getirmektir. kinci Dünya Sava'nn ertesinde, sanayinin gelimesine
kout olarak sanayi parklar da ani ve önemli bir gelime göstermitir.
Bu noktada, federal devletin konuya eilmesinin rolü de etkili
olmutur. ABD'de sanayi bölgelerinin geliimi federal devletin güdümü
olmakszn ortaya çkm, fakat 1951 ylndan sonra federal hükümet
politikalar sanayi park uygulamalarn belli boyutlarda etkilemi,
özellikle yeni sanayi yerleimlerinin ülke düzeyindeki dalmnda
stratejik bir rol oynamtr. ABD uygulamasnn bir özellii de, sanayi
bölgelerinin önemli bir bölümünün kâr amac gütmeyen örgütlerce
oluturulmu olmasdr. Bu örgütlerin amac; istihdamn, ücretlerin,
ticaretin, hizmetlerin ve vergi gelirlerinin artrlmas noktasndan
hareket ederek, sanayilemenin bir bütün olarak yarataca olumlu
etkilerden yararlanmaktr.
Aktarlacak bir baka deneyim de Hindistan'a aittir. Bilindii gibi,
Hindistan ekonomik büyümesini küçük ölçekli sanayi iletmelerinin
üretimine dayal olarak gerçekletirmitir. Kolayca tahmin edilecei
üzere, bu iletmeler yetersiz sermaye kaynaklar, teknolojik anlamda
gelimi makinelere ilikin bilgi eksiklii, üretim ve pazarlama
yöntemlerinin yetersizlii ve nitelikli igücü yetersizlii gibi ciddi
sorunlarla ba etmek durumunda kalmlardr. Küçük ölçekli iletmelerin
kendi varlklarn koruyabilmeleri bakmndan gerekli olan rekabet
gücünü kazanabilmeleri ve içinde bulunduklar darboazlar gidermeleri
için devlet yardmyla desteklenmeleri gerekli görülmütür. Bunlara
verilen devlet destei, hem önemli boyutlara ulaan finansman destei,
hem de sanayi bölgelerinin kurulmas ve desteklenmesi eklinde
olmutur. Hindistan'da konunun bir baka önemli yan da, küçük
iletmelerin ayn zamanda ekonomik gelimeyi gerçekletirecek önemli
araçlar olarak görülmeleridir.
Hindistan’da Organize sanayi bölgelerinin salayaca yararlar aadaki
gibi öngörülmütür:
Çalma koullarn iyiletirilmesi yoluyla verimlilii artrmak,
Küçük iletmelerin kendi aralarndaki yatay ve dikey olarak
gelitirecekleri ilikilerle
oluan dsal ekonomilerden yararlanmasn salanmak,
4
Kooperatifçilik ruhunun gelimesine yardmc olarak giriimcilere
birleme yoluyla
güç kazandrmak,
doru yön vermek,
gelitirilmesini yardmc olmak.
Sonuç olarak, yukarda özetlenen bu uygulamalarla balayan dünyadaki
OSB’lere dayal sanayi geliimi zamanla bugünkü durumuna
gelmitir.
2.2. Türkiye’de Organize Sanayi Bölgeleri
Türkiye'deki OSB uygulamas, gelimi bat ülkelerindeki uygulamalara
birçok açdan benzemekle birlikte; baz farkllklar da tamaktadr. Batl
ülkelerdeki OSB’ler, genelde, yar- kentsel alanlarda, uzmanlam yani
belli bir sanayi daln içeren, standart fabrika binalar ve altyap
tesislerinden oluurken; Türkiye’de OSB’ler kentsel alanlarda, karma
yapda, standart olmayan fabrika binalar ve altyap tesisleriyle
onlardan ayrlmaktadr. Ayrca, Batl ülkelerde baz OSB yönetimleri kâr
amac güderken; Türkiye’dekiler kâr amac gütmeyen kurululardr. Yine
Batdakilerde sadece küçük ve orta iletmeler yer alrken;
Türkiye’deki OSB’lerde büyük iletmeler de yer almaktadr.
Türkiye'de 1960 ylnda balayan planl kalknma döneminde sanayinin
"lokomotif sektör" olduu saptanm ve ekonomik dengenin kurulmas,
ekonomik ve toplumsal kalknmann birlikte gerçekletirilmesi, belli
bir hzda büyüme ve sanayilemeye önem verilmesi gibi uzun vadeli
hedefler belirlenmitir.
Belirlenen hedefler dorultusunda; ülkede sanayinin gelitirilmesi
amacyla uygulamaya konulan pek çok tevik tedbirlerinden biri olan
OSB uygulamalarna, ilk olarak 1962 ylnda Bursa OSB'nin kurulmasyla
balanmtr. Bursa OSB, Dünya Bankas'ndan alnan kredi ile
kurulmutur.
1962 ylnda bu ekilde balayan Türkiye OSB uygulamas, kalknma planlar
ve programlarnda sürekli olarak sanayinin gelitirilmesine ve
bölgesel kalknmann gerçekletirilmesine yönelik özendirici tedbirler
arasnda yer almtr. OSB’ler 5 yllk kalknma planlarndaki hedefler
dorultusunda Bakanlar Kurulu Kararlar ile gerçekletirilmitir.
Bakanlar Kurulu Karar ile kurulmas kararlatrlan OSB'lerin alt yap
yatrmlarnn % 99' u Bakanlk Fonundan, % 1' i ise, OSB'yi kuran
ticaret ve sanayi odalar/sanayi odalar veya ticaret odalar ile
yerel yönetimler tarafndan karlanmtr.
Türkiye' de OSB uygulamalar her hangi bir yasal mevzuat olmadan
1982 ylna kadar bu ekilde devam etmitir. Söz konusu mevzuat
boluunun giderilmesi amacyla 31 Ocak 1982 tarih ve 17591 sayl Resmi
Gazete’de "Sanayi ve Ticaret Bakanl Fonlar Yönetmelii" yaymlanarak
yürürlüe konulmutur.
Fonlar Yönetmelii'nin "Organize Sanayi Bölgeleri ve Küçük Sanat
naat ve letme Giderleri
5
Fonu" baln tayan 29 – 42 maddelerinde Organize Sanayi Bölgeleri
için fonun kullanm, fon hesabnn kayna ve ileyii, kredinin tahsisi,
arsa iktisab, kredinin geri dönüü gibi hususlar düzenlenmitir.
Devlet bütçesinden fona kaynak aktarlm ve bu fondan OSB'ler
kredilendirilerek desteklenmitir.
4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu, OSB' leri “Sanayinin
uygun görülen alanlarda yaplanmasn salamak, çarpk sanayileme ve
çevre sorunlarn önlemek, kentlemeyi yönlendirmek, kaynaklar
rasyonel kullanmak, bilgi ve biliim teknolojilerinden yararlanmak,
sanayi türlerinin belirli bir plan dâhilinde yerletirilmesi ve
gelitirilmesi amacyla; snrlar tasdik edilmi arazi parçalarnn imar
planlarndaki oranlar dâhilinde gerekli idari, sosyal ve teknik
altyap alanlar ile küçük imalat ve tamirat, ticaret, eitim ve salk
alanlar, teknoloji gelitirme bölgeleri ile donatlp planl bir ekilde
ve belirli sistemler dâhilinde sanayi için tahsis edilmesiyle
oluturulan ve bu Kanun hükümlerine göre iletilen mal ve hizmet
üretim bölgeleri" olarak tanmlamaktadr.
Türkiye’de OSB'lerin kurulu amaçlar; Sanayinin disipline
edilmesi,
ehrin planl gelimesine katkda bulunulmas,
Birbirini tamamlayc ve birbirinin yan ürününü tevik eden
sanayicilerin bir arada ve
bir program dâhilinde üretim yapmalaryla, üretimde verimliliin ve
kâr artnn
salanmas,
Tarm alanlarnn sanayide kullanlmasnn disipline edilmesi,
Salkl, ucuz, güvenilir bir altyap ve ortak sosyal tesisler
kurulmas,
Müterek artma tesisleri ile çevre kirliliinin önlenmesi,
Bölgelerin devlet gözetiminde, kendi organlarnca yönetiminin
salanmas, eklinde
özetlenebilmektedir.
1960 ylnda balayan planl kalknma döneminde ise sanayinin
“lokomotif” sektör olduu açklkla belirtilmi, ekonomik dengenin
kurulmas, ekonomik ve toplumsal kalknmann birlikte
gerçekletirilmesi, belli bir hzda büyüme ve sanayilemeye önem
verilmesi gibi uzun vadeli hedefler belirlenmitir.
Belirlenen hedefler dorultusunda; ülkede sanayinin gelitirilmesi
amacyla uygulamaya konulan pek çok tevik tedbirlerinden biri olan
OSB uygulamalarna, daha önce de ifade edildii gibi, ilk olarak 1962
ylnda Bursa'da bir OSB kurulmasyla balanmtr. 1962 ylndan balayarak
bugün gelinen noktada; 30.515 hektar büyüklüünde, 166 adet OSB
hizmete sunulmutur. Tamamlanan bu OSB'lerin geliim sürecine
baktmzda;1962 ylndan 2002 yl sonuna kadar 70 adet OSB projesinin,
2003-2015 yllar arasnda ise 96 adet OSB projesinin tamamland
görülmektedir.
2016 yl sonu itibaryla; Türkiye’de Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanl’ndan sicil alm 296 adet OSB bulunmaktadr. Bunlardan 244
adedi “Karma OSB” iken 42 adedi “htisas OSB” ve 10’u da “Islah OSB”
statüsündedir. Karma ve ihtisas olmak üzere 2 adet özel OSB
bulunmaktadr. Ancak son ylda tüzel kimlik kazananlarn dnda 285 OSB
hakknda saysal verilere ulamak mümkün olabilmektedir. OSB’lerin
bölgesel dalmlar aadaki tabloda yer almaktadr:
6
OSB Bulunan ller
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
Kurulan OSB’lerin %28’i Marmara bölgesinde yer alrken Ege, ç
Anadolu ve Karadeniz bölgelerinde yaklak ayn sayda OSB
bulunmaktadr. En az OSB 16 ile güneydou Anadolu bölgesindedir.
OSB’lerin bölgesel dalmlar aadaki tabloda yer almaktadr.
Tablo 1: OSB’lerin Bölgelere Dalm Bölgeler OSB Says Toplamdaki Pay
(%)
Marmara Bölgesi 80 28,07
Ege Bölgesi 48 16,84
Karadeniz Bölgesi 47 16,49
Akdeniz Bölgesi 24 8,42
Toplam 285 99,99
OSB’lerin Türkiye Genelinde illere göre dalm incelendiinde Artvin
ili hariç tüm illerde OSB bulunduu görülecektir. Nüfus ve OSB
alanlar karlatrlmasnda kii bana düen OSB alan sralamasnda Mula
ilinin arkasnda Hakkâri ve Van lleri bulunmaktadr. Bu durum dikkat
çekicidir.
Tablo 2: OSB’lerin Ekonomiye Katks OSB Says 285
Toplam Alan (Hektar) 81.319
Üretimdeki Firma Says 49.376
Toplam stihdam 1.610.317
OSB’ler hakkndaki bilgiler oldukça dinamik olarak karmza çkmaktadr.
Bugün yer seçimine devam eden OSB’nin ertesi gün kamulatrmaya
balamas, alt yap inaat süren bir OSB’nin iletme aamasna geçmesi
mümkündür. Halen 212 OSB, 2 veya daha fazla iletmenin faaliyete
geçmesi yüzünden iletme aamasnda tanmlanmaktadr. Organize Sanayi
Bölgeleri Üst Kuruluu (OSBÜK) yetkililerinden alnan bilgiye göre
ksa bir süre içerisinde bu saynn 226’yaulamasbeklenmektedir.
Tablo 3: OSB’lerin Tamamlanma Aamas Açsndan Durumu
OSB'LERN FZK DURUMU YER
OSB AAMASI (ADET) 4 25 13 31 212 285
OSB ALANI (HEKTAR) 1.480,00 3.565,68 1.720,00 5.422,94 69.130,55
81.319,17
OSB AAMASI (ADET) ORAN % 1,40% 8,77% 4,56% 10,88% 74,39%
100,00%
OSB AAMASI (ALAN) ORAN % 1,82% 4,38% 2,12% 6,67% 85,01%
100,00%
8
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
OSB’lerin adet olarak hangi aamada olduklarna baktmzda OSB’lerin
%74,39’unun iletme aamasna gelmi olmas sevindiricidir. Alt yap
çalmalar yürütülen OSB’lerin oran %10,88 iken, yer seçim çalmalar
yürütülen OSB’lerin oran %1,40’dr. OSB’lerinin altyap yatrmlar,
bölge müdürlüü hizmet binas ve sanayi siteleri altyap inaatlarnn
tamam bakanlk tarafndan krediyle desteklenmektedir. Bu durum, bütçe
imkânlarn ve alt yap yatrmlarnn süresini dorudan
etkilemektedir.
ekil 2: OSB’lerin Fiziki Durumu
Türkiye geneline dalan organize sanayi bölgeleri(OSB), ekonominin
can damarlarn oluturmaktadr. OSB’ler sanayi yatrmlarna altyap
salarken çeitli teviklerden yararlanlmasna da imkân vermektedir.
Halen Türkiye’de, yukarda istatistiki bilgileri sunulan 285 OSB’de
49 binin üzerinde irket faaliyet gösterip 1,6 milyon kiiye istihdam
salamaktadr. OSB'lerdeki bo parsellerin tahsisinin yaplmas ve
üretimin balamasyla birlikte, bu saynn 2 milyon 200 bin kiiye
ulamas beklenmektedir.
Yaplan aratrmalara göre yakn zamanda 20 yeni OSB daha kurulmas
beklenmektedir. Hâlihazrda faaliyette olan OSB’lerden Aliaa Kimya
htisas ve Karma Organize Sanayi Bölgesi dâhil olmak üzere 10’unda
da kapasite art olmas beklenmektedir. Böylece 2018 ylna kadar 5 bin
civarnda irkete daha OSB kaplar açlrken 200 bine yakn yeni istihdam
salanaca da deerlendirilmektedir.
Ayrca bugüne kadar OSB’si bulunmayan tek il olan Artvin’de
kurulacak 500 dönümlük Artvin Merkez OSB ile ülkede OSB’si olmayan
kent kalmam olacaktr. Yeni kurulacak olan OSB’lerin yarsndan
fazlasnn “htisas OSB” olmas dikkat çekiyor. OSB’ler gdadan, gemi
yapmna, zeytinden demir çelie kadar pek çok alanda
ihtisaslamaktadrlar.
Özellikle zmir, Konya ve Eskiehir gibi Anadolu ekonomisinin itici
gücü olan kentlerdeki OSB’ler hzla büyümenin ve daha fazla iletmeye
yer açmann gayreti içerisindedir. zmir’deki 13 organize sanayi
bölgesindeki 257 firmann 2016 yl yatrmlarnn 2 milyar liraya ulamas
beklenmektedir. zmir’in çeitli ilçelerindeki bu yatrmlar sayesinde
23 bin kiiye de i imkân salanmas hedeflenmektedir. Ege Bölgesi
Sanayi Odas (EBSO) Bakan Ender Yorganclar,
YER SEÇM; 1,40% KAMULATIRMA;
OSB’lerin nicelik olarak deil nitelik olarak güçlendirilmesi
gerektiini vurgulayarak, “Sanayi üretimindeki düü, ekonomideki
daralma, dolardaki art gibi gelimelere karn OSB’lerin yatrma devam
etmesi ve yeni istihdam salamas çok önemlidir” demektedir.
2.3. Organize Sanayi Bölgelerimizin Deerlendirilmesi
Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl tarafndan hazrlanan 2011-2014
Türkiye Sanayi Stratejisi Belgesi’nde OSB’lerin, temel sanayi
politikas öncelikleri arasnda yer almas OSB’lere son yllarda
verilen önemi göstermekte ve hangi dorultuda gelime sergileyecei
hakknda fikir vermektedir. Bata OSB’ler olmak üzere, iletmeler aras
ibirliklerinin desteklenmesi bu politikalarn banda
gelmektedir.
Organize Sanayi Bölgelerinin kurulu yerleri, saylar ve büyüklükleri
genel olarak deerlendirildiinde; Dou Anadolu, Güney Dou Anadolu ve
Akdeniz Bölgelerinde düük oranlarda kald, Marmara Bölgesinde doyum
noktasna ulam olduu, yeni kurulan OSB’lerin arlkl olarak, ç Anadolu
Bölgesinde daha sonra Ege ve Karadeniz Bölgeleri’nde olduu
görülmektedir.
Kentleme ve sanayileme ilikilerini düzenlemek açsndan da önemli bir
araç konumunda olan organize sanayi, birçok ülkede sanayiyi,
özellikle ar nüfusu olan sanayilemi yöreleri yönlendirmede de
“devlet politikas” olarak kullanlmtr. Günümüzde hzl kentleme, çevre
kirlilii, insan sal gibi etkenler nedeniyle sanayi iletmelerinin
kentsel alanlar dnda, düzenli ve derli toplu sanayi merkezleri
halinde kurulmas tevik edilmektedir. Bu balamda bir organize sanayi
bölgesinin baarsn etkileyen en önemli faktörlerden birinin de
sanayi bölgesinin kurduu yerin özellikleri olduu
belirtilebilir.
Organize Sanayi Bölgelerinin dalmnn özellikle metropoliten
bölgelerde younlat görülmektedir. Bunlardan ilki stanbul
metropoliten merkezi olup bunun dou uzantsn Kocaeli ve Sakarya
illerindeki yerlemeler ve bat uzantsn ise Tekirda ilindeki
yerlemeler oluturmaktadr.Bunun yan sra Bursa corafi olarak bu
gelimenin dnda kalmakla beraber otomotiv sektöründeki liderliiyle
stanbul sanayinin önemli bir parçasn oluturmaktadr.kinci önemli
metropoliten bölge ise zmir metropoliten alan çevresinde yer
almaktadr. Manisa ve Aydn bu bölgenin bir parças olarak yer alrken,
Denizli ise stanbul merkezli bölgede yer alan Bursa gibi zmir ile
mekânsal olarak ayr fakat ilevsel olarak bütünlük göstermektedir.
Ankara her ne kadar önemli bir sanayi merkezi olmasa da özellikle
Krkkale uzants ile ele alndnda önemli bir yer tekil etmektedir. Son
kümeleme ise Çukurova bölgesinde görülmektedir. Adana metropoliten
bölgesi batda Tarsus-Mersin aksnda genilerken, douda kesiklide olsa
skenderun ve Antakya’ya uzanan bir gelime söz konusudur.
Bu yerlemelerin dnda Eskiehir, Gaziantep, Samsun, Konya ve Kayseri
gibi çevresinde yer alan yerlemelere de hizmet sunumu açsndan
önemli olan bölgesel merkezler vardr. Dou ve Güneydou bölgesi
sanayinin en az büyüme oranna sahip bölgeleri olarak karmza
çkarken, metropoliten merkezlerin çeperinde ve çevresinde yer alan
yerlemelerin sanayi açsndan çekici odak noktalar haline gelmeye
balad görülmektedir. Ekonomiye saladklar bu önemli yararlarn kent
planlama açsndan da olumlu olabilmesinin koulu organize sanayi
bölgeleri ile ilgili kararlarn ülke ve bölge ölçeinde alnmasdr.
Bölgesel
10
eitsizliklerin giderilmesi, ülke içinde eitsiz büyümenin önlenmesi,
uzun dönemli ekonomik etkinliin salanmas, teknik ve sosyal altyap
hizmetlerinin kendi içinde karlanmas gibi ilkeler günümüzde “her
ile Organize Sanayi Bölgesi” sloganlar ile yanl yatrmlar getirmi ve
bugün atl durumda olan ve beklenen endüstriyel geliimi salayamayan
doluluk oranlar çok düük organize sanayi bölgelerinin olumasn
beraberinde getirmitir. Aadaki ekil, ülkemizdeki OSB’lerin gelime
akslarn göstermektedir. OSB’lerin bu gelime akslar dna salkl bir
biçimde çkmas ülke ekonomisi açsndan hayati önem tamaktadr. Tüm
dier illerin en fazla ticari iliki içinde olduu tek ilin stanbul
olmas bu çarpk sanayilemenin bir dier örneidir. Bu yapnn krlarak
sanayilemenin dier illere de yaylmas ve stanbul’un Türkiye’nin tek
i merkezi olmaktan çkarlmas salkl sanayilemeyi de beraberinde
getirecektir.
ekil 3:Organize Sanayi Bölgesi Gelime Akslar
Baz OSB kararlarnn bugün yeterince etkin olmamasnn önemli bir
nedeni, OSB kurulmas düünülen yerler için efektif bir talep
aratrmas yaplmamasdr. ller ve bölgelerin sanayi geliim potansiyeli
doru tespit edilmeli, sektör analizleri yaplmal ve yerel talebin
doru ve etkin olarak belirlenmesinin ardndan OSB yer seçim karar
verilmelidir. Aadaki ekil söz konusu durumu ortaya
koymaktadr.
ekil 4: Organize Sanayi Bölgelerinin Doluluk Oranlar
OSB Miktar Açk OSB’ler
11
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
Yllara Göre Biten OSB Miktar ise aadaki gibidir: ekil 5: Yllara
Göre Biten OSB Miktar
Bilim Sanayi ve Teknoloji Bakanlnca yaplan bir çalmaya göre;
organize sanayi bölgelerindeki 49 binden fazla sanayi parselinde
üretime geçildii ve yaklak 1 milyon 600 bin kiiye istihdam saland
saptanmtr.
OSB'lerdeki parsellerin tamamen veya ksmen bedelsiz tahsisleriyle
ilgili 2011 ylnda balanan uygulama, Bakanlar Kurulu kararyla 12
Nisan 2015'den itibaren geçerli olmak üzere 2 yl daha uzatlmtr.
Süre uzatmnda amaç; OSB'lerdeki parsellerin yatrmclar için cazip
hale getirerek yatrm, üretim, gelir ve istihdam arttrmaktr.
28 adet yeni OSB ve 21 adet mevcut OSB için ilave alan yer seçimi
çalmalar devam etmektedir. Baz OSB’lerin yer seçimi süreci
tamamlanma aamasna gelinmitir. Önümüzdeki süreçte yllk ortalama
sekiz OSB projesini Bakanlk kredileri ile alt yaps inaatlarn
bitirerek 2023 ylna kadar 65 OSB projesinin tamamlanmas
hedeflenmektedir.
htisas OSB’lerle ithalatn önünü kesmek ve ihracat artrmak
hedeflenmektedir. Türkiye genelinde 143,9 milyar dolar olarak
gerçekleen toplam ihracatn 43,1 milyar dolar OSB’ler tarafndan
gerçekletirilmitir.
OSB talebinde büyüklükler kurulaca yörenin ihtiyaçlarna ve yatrmc
taleplerine göre ortalama 500 dönümden 90 bin dönüme kadar
farkllklar göstermektedir. Birçok kent OSB bavurularnn onaylanmas
için yer seçim ilemlerinin tamamlanmasn beklemektedir. Birçok OSB
halen genileme ve ilave yer seçimi çalmalarn sürdürmektedir.
Organize Sanayi Bölgeleri Üst Kuruluu OSBÜK verilerine göre
incelenen 285 OSB’den alan ölçülerine göre en büyük OSB 4 bin 290
hektar ile Gaziantep OSB iken, istihdamda stanbul kitelli OSB
300.000’i akn çalan says ile birincilii elinde bulundurmaktadr. Her
ne kadar kitelli ve vedik OSB kapsamnda tanmlansa da yeni kurulacak
OSB’ler için örnek tekil edemeyecektir. Konya ve Adana Hac Ömer
Sabanc OSB’ler bu büyüklüklerini ikiye katlayacak ilave alanlar ile
genileme ve yeni istihdam yaratma çabalarn sürdürmektedir.
12
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
Tablo 4: Alan Büyüklüklerine Göre lk 5 OSB Sra No OSB Ad Alan
1 Gaziantep OSB 4.290
2 Konya OSB 2.300
4 Kayseri OSB 2.199
5 Adana Hac Sabanc OSB 1.590
Özellikle zmir, Konya ve Eskiehir gibi Anadolu ekonomisinin itici
gücü olan kentlerdeki OSB’ler hzla büyümenin ve daha fazla iletmeye
yer açmann peindedir. zmir’deki 13 organize sanayi bölgesindeki 257
firma bu yl 2 milyar liralk yeni yatrm yapmay planlamaktadr. Kentin
çeitli ilçelerindeki bu yatrmlar sayesinde 23 bin kiiye de i imkân
salanacaktr.
Tablo 5:Çalan SaysnaGöre lk 5 OSB Sra No OSB Ad Alan
1 stanbul kitelli OSB 300.000
2 Gaziantep OSB 140.000
5 Kayseri OSB 53.000
OSB’de tüketilen toplam elektrik enerjisini, ikili anlamalar
yoluyla, farkl tedarikçilerden salamakta veya kendileri üreterek
elektrik maliyetlerini mümkün olduunca düük seviyede tutmaya
çalmaktadr. Sanayi sektöründe üretim ve kapasite kullanmnn
göstergelerden birisi de elektrik tüketimidir. Bu çalmada konu ile
ilgili olarak OSB’lerde iletme aamasnda bulunan 212 OSB’den OSBÜK
veri tabanna veri girii yapan OSB’ler deerlendirmeye alnm ve aadaki
sonuçlara ulalmtr.
Günlük tüketimi 1.000.000 kwh üzerinde olan OSB’lerin 2011, 2012,
2013, 2014, 2015, 2016 yllarnn aylk elektrik tüketimleri
toplamlarna göre sralandnda; Gaziantep OSB, Osmaniye OSB.,
Çerkezköy OSB, Hatay skenderun OSB, Bursa Demirta OSB’lerinin en
çok elektrik tüketen OSB’ler olduu görülmektedir. 2013 ylnda
Gaziantep OSB’nin elektrik tüketiminin 43 ilin toplamndan fazla
olduu dikkat çekmektedir.
ekil 6: En Çok Elektrik Tüketen OSB’lerin Elektrik Tüketim
Miktarlar
13
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
Tablo 6: Elektrik Tüketimine Göre lk 5 OSB Sra No OSB Ad
1 Gaziantep OSB
2 Osmaniye OSB
3 Çerkezköy OSB
4 skenderun OSB
5 Bursa Demirta OSB
Sanayi sektöründe üretim ve kapasite kullanmnn göstergelerden bir
dieri de doalgaz tüketimidir. Doalgaz tüketiminde OSB’lerde iletme
aamasnda bulunan 212 OSB’den OSBÜK veri tabanna veri girii yapan
OSB’ler deerlendirmeye alndnda karmza çkan tablo ise u ekildedir.
Günlük tüketimi 10.000.000 m3 üzerinde olan OSB’lerin 2011, 2012,
2013, 2014, 2015, 2016 yllarnn aylk doalgaz tüketimleri toplamlarna
göre sralandnda; Bursa OSB, , Çerkezköy OSB, Bursa Demirta OSB,
Manisa OSB, Eskiehir Sanayi Odas OSB’lerinin en çok doalgaz tüketen
OSB’ler olarak karmza çkmaktadr.
ekil 7: En Çok Doalgaz Tüketen OSB’lerin Doalgaz Tüketim
Miktarlar
Tablo 7:Doalgaz Tüketimine Göre lk 5 OSB Sra No OSB Ad
1 Bursa OSB
2 Çerkezköy OSB
Bir ekonomi gazetesi tarafndan yaplan aratrmaya göre baz OSB’ler
deiik kriterlere göre u ekilde ön plana çkmaktadr. En çok bilinen
OSB olmas sebebiyle, Gebze OSB; düzeniyle; üstyapsyla, yönetim
binasyla, tesisleriyle Bakent OSB; yönetim modeliyle, irketleriyle,
güçlü iletiim ayla OSTM OSB;altyapsyla, tertip ve nizamyla MES OSB;
iletmeleriyle, istihdamyla, tahsislerden sonra planl üstyapsyla
Demirta OSB; sosyal sorumluluk yönü ve
14
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
yönetim modeliyle Bilecik OSB ve kümelenme çalmalar ve küme
yönetimi ile zmir Atatürk Organize Sanayi Bölgesi baarl
bulunmutur.
Kurulmas düünülen OSB’nin nitelii ve özellikleri OSB’ye ilikin
potansiyel talep dorultusunda belirlenmelidir. OSB’nin ihtisas ya
da karma m olaca, OSB alannn yeri ve büyüklüü, OSB’de yer alacak
parsel büyüklükleri, OSB bünyesinde sunulacak hizmetlerin nitelii
ve nicelii gibi özellikler sanayi yapsnn mevcut durumu, gelime
potansiyeli, sektör analizleri ve yerel talep dorultusunda
saptanmaldr. Bu tespitlerin doru, hzl ve etkin bir biçimde
yaplabilmesi için yerel yönetimler/belediyeler ile ibirliine
gidilmeli, yerel yönetimlerin sürece tam katlmlar salanmaldr.
OSB politikas, yerel sermaye birikiminin il dna çkmasn engellemede
ve yerel sanayiye sermaye transferinde önemli bir planlama arac
olarak ilev görmektedir. Ayn zamanda OSB’ler, sanayi birimlerinin
çevrede yarataca olumsuz etkileri denetlemede, daha kolay ve ucuz
üretim yapmalarn salamada ve daha düük maliyetli altyap
hizmetlerinden yararlanmada büyük imkânlar sunmaktadr. Ayrca,
OSB’ler yerel düzeyde KOB’lerin gelimelerine elverili bir ortam
salayarak sanayinin yerellemesine ve böylece sanayinin bölgeler
arasnda daha dengeli dalmna da önemli ölçüde katk
salamaktadr.
15
3. OSB’ler ve Yasal Mevzuat
OSB'lerin hzla çoalmas, ülkenin ekonomik yelpazesinde öneminin
giderek artmas ve OSB'lerin tüzel kiilikten yoksun olmas sebebiyle
pek çok hukuki sorunlarn meydana gelmesi yeni bir yasal düzenlemeyi
zorunlu hale getirmitir. Uzun süren aratrma ve çalmalar sonucu 4562
sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu 12.04.2000 tarihinde TBMM' de
kabul edilmi ve 15.04.2000 tarihli Resmi Gazete'de yaymlanarak
yürürlüe girmitir. Söz konusu Kanun gereince hazrlanmas gereken
"Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii" 21.05.2001–24408
sayl Resmi Gazete’de yaymlanarak yürürlüe girmitir."Organize Sanayi
Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii" 17.01.2008 tarih ve 26759 sayl
Resmi Gazete ile ve en son olarak da 18.11.2015 tarih ve 29536 sayl
Resmi gazetede uygulamalar esnasnda doan ihtiyaçlar sebebiyle
yeniden düzenlenerek söz konusu eski Yönetmelikler yürürlükten
kaldrlmak suretiyle yeni yönetmelik yürürlüe girmitir.
"Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii" 01.04.2002–24713
tarih ve sayl Resmi Gazete’ de yaymlanarak yürürlüe
girmitir.“Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii
”de22.08.2009 tarih ve 27327 sayl Resmi Gazete ile uygulamalar
esnasnda doan ihtiyaçlar sebebiyle yeniden düzenlenerek yeni
Yönetmelik yürürlüe girmitir. Türkiye' de OSB'ler halen söz konusu
yasal düzenlemelere göre kurularak yönetilmektedir.
Baz OSB’ler özelliklerini kaybetmi olsa dahi mevzuatta be ayr
statüde OSB’den söz edilmektedir.
Farkl sektörlerde faaliyet gösteren tesislerin yer ald KARMA
OSB,
Ayn sektör grubunda ve bu sektör grubuna dâhil alt sektörlerde
faaliyet gösteren
tesislerin yer ald HTSAS OSB,
Gerçek kiiler veya Tüzel kiilerce kendi mülkleri üzerine kurduklar
ÖZEL OSB,
Tarm sektöründe faaliyet göstermek amac ile kurulan ve Gda, Tarm ve
Hayvanclk
Bakanl’na bal olarak faaliyet gösteren TARIMA DAYALI HTSAS OSB
(TDOSB),
Uzun yllar önce çeitli sebeplerle bir arada oluarak faaliyet
gösteren sanayi
tesislerinin bulunduu alann OSB’ye dönütürülmesi amacyla kurulan
ISLAH OSB,
Ayrca, genel idare giderleri için Bilim, Sanayi ve Teknoloji
Bakanl’ndan kredi kullanan OSB’ler ve Kredi Kullanmayan OSB’ler
diye de OSB’ler tanmlanabilmektedir.
3.1. 4562 Sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu
OSB Kanunu, 4562 Kanun numarasyla 01.04.2002 tarihinde kabul
edilmi;01.04.2002 tarihinde 24713 sayl Resmi Gazete’de yaymlanarak
yürürlüe girmitir. Kanunda, amacn organize sanayi bölgelerinin
kurulu, yapm ve iletilmesi esaslarn düzenlemek olduu
belirtilmektedir. Kanun; organize sanayi bölgelerinin ve üst
kurulularnn oluumunu, organlarn, ileyiini, yönetim ve denetimini
düzenleyen hükümler ile bunlarla ilgili kii ve kurulularn görev,
yetki ve sorumluluklarn belirleyen hükümleri kapsamaktadr.
4562 Sayl OSB Kanunu çkarlarak, OSB’lerin hukuki statüsü yasa
koyucu tarafndan düzenlenmi ve OSB tüzel kiiliklerinin hak ve
yükümlülükleri belirlenmitir. OSB’nin hazrlk ve kurulu sürecinde
idarenin aktif olarak yer alyor olmas, kurulduktan sonra merkezi ve
yerinden yönetim idarelerinin aktif olarak tüzel kiilik içerisinde
bulunmaya devam etmeleri
16
ve denetim konusunda idarenin kullanaca yetkilerin temel hak ve
özgürlükler üzerinde oluturaca kstlama etkisi nedeniyle, OSB
tüzelkiiliklerinin yasayla düzenlenmesi zorunluluu domutur.
OSB, özel hukuk tüzel kiiliidir. Ancak, dier özel hukuk tüzel
kiiliklerinden fark, kamu yarar gerekçesiyle adna kamulatrma
yaplabilen veya yaptrlabilen bir özel tüzel kiiliine sahip olmasdr.
OSB kavramnn ne olduu, hukuki dayana ve oluumuna ilikin uygulamann
bilinmesi ortaya çkan hukuki uyumazlklarn çözüme kavuturulmas
açsndan önem tamaktadr.
3.2. OSB Uygulama Yönetmelii
4562 sayl OSB Kanunu’nun ilgili maddeleri çerçevesinde düzenlenen
ve 01.04. 2002 tarih ve 24713 sayl Resmi Gazetede yaymlanarak
yürürlüe giren “OSB Uygulama Yönetmelii”nde OSB’lerin, kuruluu,
yapm ve iletilmesi ile ilgili usul ve esaslar düzenlenmitir.
Uygulamada karlalan baz aksaklklarn düzeltilmesi amacyla bu
yönetmeliin baz maddelerinde deiiklik yaplarak yönetmeliin
yenilendii görülmektedir. Örnein, bu yönetmeliin bir dier yenilenmi
hali 05.10. 2004 tarih ve 25604 sayl Resmi Gazete’de yaymlanmtr.
Ancak uygulamadan doan ve artan ihtiyaçlar karsnda yönetmelik
yeniden yenilenmi ve“Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii
” balyla 22.08.2009 tarih ve 27327 sayl Resmi Gazetede yaynlanarak
yürürlüe girmitir.
OSB Uygulama Yönetmelii; organize sanayi bölgelerinin planlanmasn,
yer seçimini, OSB’nin gerçekleebilmesi için zorunlu olan ve Bakanln
uygun gördüü teknik altyaplarla ilgili OSB dnda kalan alanlarn
onayl snr olarak belirlenmesini, imar planlar ve parselasyon
planlar ile deiikliklerinin onayn, arazi kullanm, yap ve
tesislerinin projelendirilmesi, inas ve kullanm ile ilgili ruhsat
ve izinleri, kurulu protokolünün eklini ve içeriini, organlarn
oluumunu, görev ve yetkilerini, çalma usul ve esaslarn, genel idare
giderleri için kredi kullanmakta olan OSB’lerde bölge müdürü ve
görevlendirilecek dier personelin nitelikleri ve saylar ile
görevlendirme eklini, kredi talebi ve bunun geri ödeme usul ve
esaslarn, arsa tahsislerini, altyap tesisleri kurma, kullanma ve
iletme hakk ile ilgili hususlar, kredi kullanmakta olan OSB’lerde
ihale usul ve esaslar ile hakedilerin düzenlenmesi ve onaylanmasn,
kiralama usul ve esaslarn, OSB üst kuruluunun görev ve çalma eklini
ve Kanunun uygulanmasna ilikin dier hususlar kapsamaktadr.
3.3. Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii
"Organize Sanayi Bölgeleri Yer Seçimi Yönetmelii" en son olarak da
18.11.2015 tarih ve 29536 sayl Resmi gazetede uygulamalar esnasnda
doan ihtiyaçlar sebebiyle yeniden düzenlenmitir.
Bu Yönetmelik, organize sanayi bölgelerinin yer seçimi ilemlerine
ilikin usul ve esaslar düzenlemektedir. Birinci bölümde; amaç,
kapsam, dayanak ve tanmlar yer alrken ikinci bölümde; yer seçimi
talebi ve etüt safhas yer almaktadr. Bu bölümde; yer seçimi talebi
ve Bakanlkça yaplacak ön deerlendirmenin nasl yaplaca, ve
hazrlanacak rapora ilikin bilgiler ile eik analizi ile alana ilikin
özellikler ayrntl ekilde açklanmaktadr. Üçüncü bölümde; yer seçimi
komisyonun oluturulmas, görev ve ileyii ile OSB yerinin kesinlemesi
süreci açklanmaktadr.
17
3.4. Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri (TDOSB) Uygulama
Yönetmelii
TDOSB’lere ait i ve ilemler, 10/11/2009 tarihli ve 27402 sayl Resmi
Gazete’de yaymlanan Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri
Uygulama Yönetmelii hükümleri çerçevesinde yürütülmektedir.
Yönetmelik; TDOSB’leri için iletilen talepleri deerlendirilmesi ve
bu bölgeler için uygulanacak yer seçimi, kurulu, imar plan onay,
faaliyetleri ile iletilmesi ve denetlenmesine ilikin usul ve
esaslar düzenlemektedir.
Bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunlara dayal sanayinin
desteklenmesi, gelitirilmesi, ürünlerin paketlenmesi, ilenmesi,
muhafaza edilmesi ile pazarlama yöntemleri konusunda teknik destek
verilmesi, rekabet edebilirliini artrc nitelikte uygun ve kaliteli
hammaddenin temini için tarm-sanayi entegrasyonunun gelitirilmesini
salamaya yönelik esaslar ayrntl olarak yönetmelikte yer
almaktadr.
TDOSB uygulama yönetmeliinin deiiklik çalmalar Gda Tarm Ve
Hayvanclk Bakanlnca sürdürülmektedir. 2017 yl içerisinde yeni
yönetmeliin uygulamaya girmesi beklenmektedir.
4. htisas OSB’ler
Günümüzde artarak devam eden rekabet basks sanayiyi verimlilii ve
etkinlii artrc yöntemler gelitirmeye itmektedir. Bu yöntemler
arasnda kümelenme yaklam son yllarda önem kazanm ve birçok ülkenin
kalknma programna dâhil edilerek desteklenmitir.
htisas OSB, 4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu'nda sanayide
kümelenme yaklam ile örtüen bir tanmla; "ayn sektör grubunda ve bu
sektör grubuna dâhil alt sektörlerde faaliyet gösteren tesislerin
yer ald organize sanayi bölgesi" olarak tanmlanmtr.
Türkiye sanayisinde de kümelenme yaklamn benimseme yolunda atlan en
önemli adm Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu'nda yaplan deiiklikler
sonucu htisas OSB'lerin kurulmas ve saylarnn artrlmas olmutur. Yeni
tevik sistemi ile sanayide kümelenme sistemini desteklemek amacyla,
htisas Organize Sanayi Bölgeleri'ne (htisas OSB) bölgesel tevik
uygulamas kapsamnda ayrcalk ve destekler salanmaktadr.
htisas Organize Sanayi Bölgelerinde mevzuatn getirmi olduu
artlardan birisi, htisas Kuruluu artdr. Bu kurulu bir dernek veya
vakf olabilmektedir. htisas OSB’lerde sektörü temsil edebilecek bir
yapya ihtiyaç duyulmaktadr. htisas OSB’lerin sinerji yaratma
fonksiyonu önemli bir özelliidir ve bu özelliin muhafaza edilmesi
gerekmektedir. htisas Organize Sanayi Bölgeleri ayn sektör grubuna
ait firmalardan olutuu için, ayn sektördeki firmalar daha yakn
ibirlikleri yapabilir ve çevreye verilen atklar ayn olaca için
artmas kolay olur, ekonomik avantaj salayacak ortak artma ina
edilebilir. htisas Organize Sanayi Bölgelerinde yer alan firmalar
ortak AR-GE ve test merkezleri dâhil olmak üzere pek çok ortak
projede beraber çalabileceklerdir.
Türkiye'de hâlihazrda faaliyet gösteren ve Bilim, Sanayi, Teknoloji
Bakanl tarafndan ilan edilen birçok htisas OSB bulunmakta ve saylar
gün geçtikçe artmaktadr. Son yllarda üretimde öne çkan htisas
OSB’lerin says 42’ye yükselmitir. Önümüzdeki üç ylda açlacak
18
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
yeni OSB’ler ile htisas OSB saysnn 55’e ulamas hedeflenmektedir.
htisas OSB’ler uzay ve havaclktan ayakkabya, güne enerjisinden
besicilie kadar pek çok alanda Anadolu’daki sanayici için büyük
avantajlar içermektedir. Ayn alanda faaliyet gösteren irketleri bir
araya getiren htisas OSB’ler, kurulu aamasnda aldklar ÇED Raporu
ile de sonraki yllarda denetim ve genileme sknts yaamadan
büyüyebilmektedirler.
Önümüzdeki dönemde Türkiye’de kurulmas planlanan en büyük htisas
OSB ise anlurfa’dadr. 65 bin dönüm arazide 2017’de faaliyete
geçmesi planlanan bu OSB Güne Enerjisi htisas OSB’sidir. Arazinin
yüzde 80’inin güne enerjisi panelleri ile donatlmas ve bin 500
kiiye istihdam salamas beklenen Güne Enerjisi htisas OSB,
Türkiye’de kendi alanndaki en büyük OSB olacaktr.
Gaziantep ve Kilis snrnda yaplacak Polateli-ahinbey Tekstil htisas
OSB ise Türkiye ihracat için stratejik bir görev üstlenecektir.
Suriye snr yaknlarnda 35 bin dönüm alan kapsayacak olan OSB ile 75
bin kiiye istihdam yaratlacaktr. u ana kadar bin 700 iletmenin yer
tahsisi için bavurduu bu dev OSB’nin, son yllarda sava nedeniyle
büyük kan kaybeden Irak ve Suriye pazarlar için üretim yapmas
hedeflenmektedir.
Aadaki Tablo, Ekonomi Bakanlndan alnan bilgiye göre oluturulmu olup
Türkiye'de mevcut htisas OSB'lerin isimlerine, ihtisas konularna,
bulunduklar illere ve tevik uygulamasndaki bölgesel snflandrmada
bulunduklar bölgelere ilikin bilgi vermektedir:
Tablo 8: Türkiye’deki htisas OSB’ler
Bölgesel snflandrma
1. 4. Bölge Afyonkarahisar scehisar Mermer htisas OSB
2. 1. Bölge Ankara Ankara Dökümcüler htisas OSB
3. 1. Bölge Antalya Kumluca Gda htisas OSB
4. 3. Bölge Balkesir Gönen Deri htisas OSB
5. 3. Bölge Balkesir Zeytin ve Zeytin Ürünleri leme htisas
OSB
6. 2. Bölge Bolu Bolu Karma ve Tekstil htisas OSB
7. 2. Bölge Bolu Gerede Deri htisas OSB
8. 1. Bölge Bursa Bursa Deri htisas OSB
9. 1. Bölge Bursa Mustafakemalpaa Mermerciler htisas OSB
10. 1. Bölge Bursa TOSAB Bursa Tekstil Boyahaneleri htisas
OSB
11. 1. Bölge Bursa negöl Mobilya Aaç leri htisas OSB
12. 2. Bölge Denizli Denizli Deri htisas OSB
13. 2. Bölge Denizli Denizli Mermer htisas OSB
14. 2. Bölge Isparta Isparta Deri htisas OSB
15. 1. Bölge stanbul stanbul Deri htisas OSB
16. 1. Bölge zmir Aliaa Kimya htisas ve Karma OSB
17. 1. Bölge zmir zmir Buca Ege Giyim htisas OSB
18. 1. Bölge zmir Menemen Plastik htisas OSB
19. 1. Bölge Kocaeli Kocaeli Gebze Kimya htisas OSB
20. 1. Bölge Kocaeli Kocaeli Gebze MES Makine htisas OSB
21. 1. Bölge Kocaeli TOSB Otomotiv Yan Sanayi htisas OSB
22. 1. Bölge Kocaeli Kandra Gda htisas OSB
23. 1. Bölge Kocaeli Kocaeli-Gebze Kömürcüler htisas OSB
24. 4. Bölge Malatya Malatya Akçada Mermer htisas OSB
19
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
25. 3. Bölge Manisa Kula Deri htisas OSB
26. 5. Bölge Nide Nide Bor Karma ve Deri htisas OSB
27. 3. Bölge Samsun Samsun Gda htisas OSB
28. 3. Bölge Samsun Havza Tarmsal Ürün leme ve Tarm Makinalar
htisasOSB
29. 2. Bölge Tekirda Çorlu Deri htisas OSB
30. 2. Bölge Yalova Yalova Biliim htisas OSB
31. 2. Bölge Yalova Yalova Gemi htisas OSB
5. Tarma Dayal htisas OSB’ler
Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri (TDOSB) 4562 sayl
Organize Sanayi Bölgeleri Kanunu ile tanmlanmaktadr. Buna göre tarm
ve sanayi sektörünün entegrasyonunu salamaya yönelik tarma dayal
sanayi girdisini oluturan bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunlarn
ilenmesine yönelik sanayi tesislerinin yer alabilecei ve ilgili
mevzuat uyarnca öngörülen biyogüvenlik tedbirlerine uyulmas artyla
TDOSB kurulabilmektedir.
Organize Sanayi Bölgelerine ilikin olarak Bakanla verilmi olan
yetkiler ve görevler, TDOSB’leri bakmndan Gda, Tarm ve Hayvanclk
Bakanlnca kullanlmakta ve yerine getirilmektedir. Bu bölgelerin yer
seçimi, kuruluu, imar plan onay, faaliyeti, ileyii ve denetimine
ilikin usul ve esaslar, Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl tarafndan
hazrlanarak yürürlüe konulan 10/11/2009 tarih ve 27402 sayl Tarma
Dayal htisas Organize Sanayi Bölgeleri Uygulama Yönetmelii ile
belirlenmektedir. 10.11.2009 ylnda resmi gazetede yukarda
belirtilen uygulama yönetmelii yaynlanan TDOSB’ler kümelenmenin
uygulanabilecei en iyi bölgelerdendir.
2/11/2011 tarihli ve 662 sayl kanun hükmünde kararnamenin 12.
maddesi uyarnca Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanl ile Gda, Tarm ve
Hayvanclk Bakanl arasnda 12.03.2012 tarihinde Bilim, Sanayi ve
Teknoloji Bakanlnca yürütülmekte olan Tarma Dayal htisas Organize
Sanayi Bölgelerine likin i ve ilemlerin bütçeleri ile birlikte Gda,
Tarm ve Hayvanclk Bakanlna devredilmesi gerçekletirilmitir. Bu
kapsamnda aada belirtilen TDOSB’ler Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanlna
devredilmi ve Gda, Tarm ve Hayvanclk Bakanl yatrm programlarna
dâhil edilmitir.
Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgelerinin Kurulmasnn amac;
bitkisel ve hayvansal üretimin ve bunlara dayal sanayinin
desteklenmesi, gelitirilmesi, ürünlerin paketlenmesi, ilenmesi,
muhafaza edilmesi ile pazarlama yöntemleri konusunda teknik destek
verilmesi, rekabet edebilirliini artrc nitelikte sürdürülebilir,
uygun ve kaliteli hammaddenin temini için tarm-sanayi
entegrasyonunun desteklenmesi ve gelitirilmesidir. TDOSB’ler
hayvanclk ve seraclk konulu olarak iki türde
kurulabilmektedir.
Hayvanclk konulu OSB’lerde: besi çiftlikleri, kesimhaneler, souk
hava depolar, et ve et ürünleri sanayi, yem sanayi, süt ve süt
ürünleri sanayi, lojistik merkez, karantina merkezi, yeterli sayda
veteriner ve ilgili uzmanlar yer alabilmektedir.
Seraclk konulu OSB’lerde: seralar, souk hava depolar, sebze ve
meyve ileme ve paketleme tesisleri, meyve salatas, meyve suyu,
meyve ve sebze konsantresi, zeytin ileme
20
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
ve ya tesisleri, salça, dondurulmu ürünler vb. gibi tesisler
lojistik merkez, Ziraat Mühendislii ve dier ilgili uzmanlarn yer
alaca merkezler yer alabilmektedir.
TDOSB’ler kurulmas halen geçerli yönetmelie göre; öngörülen yerde
varsa Sanayi Odas, yoksa Ticaret ve Sanayi Odas, o da yoksa Ticaret
Odasndan en az biri ile talepleri halinde ihtisas konusuna göre
mesleki kurulu ve teekküller ile l Özel daresi veya TDOSB’nin
içinde bulunaca il, ilçe veya belde belediyesinin, büyükehirlerde
büyükehir belediyesinin temsilcilerince imzal ve valinin olumlu
görüünü içeren kurulu protokolünün Bakanlkça onaylanmas ve sicile
kayd ile tüzel kiilik kazanm olmaktadr.
TDOSB’ler sayesinde Bitkisel ve Hayvansal üretimin yapld, yeni
teknolojilerin kullanld, yeterli büyüklükte, alt yaps planlanarak,
salkl ve yeterli miktarda üretimlerinin salanmas ile kârl bir
iletmecilik sonucu üreticinin gelir ve refah düzeyinin
yükseltilmesi salanabilecei gibi, iletmelerde oluan atk maddelerin
yer alt sularna karmas ve çevre kirliliinin olumas da
önlenebilecektir. Aada ülkemizde kurulan veya kurulmas planlanan
TDOSB’ler hakknda ksa bilgi sunulmaktadr:
I. Diyarbakr (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 188
ha alanda
kurulan bölgede 15 bin büyükba hayvan kapasiteli, 91 adet besi
iletmesi faaliyet
gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
II. Amasya-Suluova (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi
Bölgesi; 90 ha
alanda kurulan bölgede 9.650 büyükba hayvan kapasiteli, 57 adet
besi iletmesi
faaliyet gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
III. Ankara-Çubuk (Besi) Hayvanclk htisas Organize Sanayi Bölgesi;
255 ha alanda
kurulan bölgede 17.950 büyükba hayvan kapasiteli, 99 adet besi
iletmesi
faaliyet gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
IV. anlurfa (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 855
ha alanda
kurulan bölgede 106.400 büyükba hayvan kapasiteli, 532 adet besi
iletmesi
faaliyet gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
V. Eskiehir-Beylikova (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi
Bölgesi; 143 ha
kurulan bölgede 12.850 büyükba hayvan kapasiteli 99 adet besi
iletmesi faaliyet
gösterecek olup, sr eti üretimi yaplacaktr.
VI. Yalova (Çiçekçilik) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi;
110 ha alanda
kurulan bölgede toplulatrma çalmalarna balanlmtr.
VII. Kars (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 147,63
ha alanda
kurulan bölgede mar, parselasyon planlar tamamlanm ve altyap
proje
çalmalar devam etmektedir.
VIII. Denizli (Seraclk) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi;
72 ha alanda
kurulan bölgede 13 adet sera iletmesi faaliyet gösterecek olup,
altyap proje
çalmalar tamamlanmtr. Altyap inaatlarna balanlacaktr.
IX. Gaziantep (Besi) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi;
450 ha kurulan
bölgede 26.250 büyükba hayvan kapasiteli olup, sr eti üretimi
yaplacaktr.
X. Elaz Hayvansal Ürünler Tarma Dayal htisas Organize Sanayi
Bölgesi; 18,7 ha
alanda hayvansal ürünler ilenmektedir.
XI. Karaman (Süt) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi Bölgesi; 250
ha alanda
kurulan bölgede 5.300 samal/büyükba kapasiteli 50 adet iletme
faaliyet
21
tüzel kiilik kazanmtr. Alanla ilgili acele kamulatrma karar
verilmitir.
XII. Hatay-Altnözü (Süt) Tarma Dayal htisas Organize Sanayi
Bölgesi; 359 ha
alanda kurulan bölgede 13.800 samal/büyükba kapasiteli 115 adet
iletme
faaliyet gösterecektir. Yer seçimi kesinletirilmi olup, kurulu
protokolü
onaylanarak tüzel kiilik kazanmtr. TDOSB yeri olarak kesinletirilen
alan içinde
kalan özel mülkiyete ait tanmazlar hakknda kamu yarar karar alnm
ve
Bakanlar Kurulu tarafndan da acele kamulatrma karar verilmitir.
Kamulatrma
ve alann tamamnn tüzel kiilik adna tescili ile ilgili i ve ilemler
devam
etmektedir. Yatrm programna alnacaktr.
alanda kurulan bölgede jeotermal kaynakla stlan 35 adet sera
iletmesi faaliyet
gösterecektir. Yer seçimi çalmalar tamamlanm olup, ÇED raporu
hazrlanmaktadr.
Bu kapsamda yürütülen projelerden 8 il 2015 yl yatrm programnda
bulunmakta ve Gda Tarm ve Hayvanclk Bakanl kredisi ile
desteklenmektedir. Bu iller; Ankara, Amasya, Diyarbakr, Eskiehir,
Kars, Yalova ve anlurfa, Denizli olup, proje faaliyetleri yl yatrm
programna tahsis edilen ödenekler çerçevesinde
gerçekletirilmektedir. 2012 yl için tahsis edilen 10.500.000 TL
ödenekten 10.484.079 TL harcanmtr. 2013 yl için tahsis edilen
9.500.000 TL ödenekten 8.986.145 TL harcanmtr. 2014 yl için tahsis
edilen 39.000.000,00 TL ödenekten 38.803.422,00 TL harcanmtr.
6. Organize Sanayi Bölgelerine Salanan Tevikler
Günümüzde birçok devlet, sürdürülebilir yatrm ortamn tesis etmek,
yatrmlar tevik etmek, yeni yatrmlar çekmek, istihdamda ve gelirde
art salayarak ekonomik kalknma ve büyümeye katkda bulunacak en
önemli politika araçlarndan biri olarak teviklere yaygn olarak
bavurmaktadr. Organize Sanayi Bölgelerine salanan tevikler saptanan
yatrm hedeflerine ulamada kilit öneme sahiptirler.
OSB’lerin kurulu amaçlarna hizmet edebilmesi ve bölgesel gelimilik
farknn azaltlmas, sürdürülebilir yatrm ortamnn tesis edilmesi, daha
özelde firmalarn ilk yatrm maliyetleri ve iletme dönemi
maliyetlerinin azaltlmas için OSB’lere ve OSB içindeki firmalara
çeitli tevikler salanmaktadr. Bu kapsamda OSB’lere salanan tevikler
aadaki Tablo 9’da özetlenmitir.
Tablo 9: OSB’de Uygulanan Tevikler TEVK KALEMLER OSB TÜZEL
KL OSB ÇNDEK
Emlak Vergisi Muafiyeti Geçici Muaf Geçici Muaf
Bina naat Harc ve Yap Kullanma zni Harc Muafiyeti Var Var
Kurumlar Vergisi Muafiyeti Var Yok
KDV stisnas(Arsa ve iyeri teslimleri) Var Yok
Elektrik ve Havagaz Tüketim Vergisi Muafiyeti Var Yok
Tevhid ve fraz lem Harc Muafiyeti Var Var
Yap Denetim Kurulularna Ödenecek Hizmet Bedeli ndirimi % 75 %
75
22
Bir Alt Bölge Desteinden Yararlanma Yok Var
Arsa ndirimi Yok Var
6.1. Kredi Destei
OSB’lerin kurulmasnda, kurulduktan sonra sürdürülebilir yatrm
ortamnn oluturulmasnda salanan tevikler içerisinde ölçek, faiz oran
ve geri ödeme koullar bakmndan katma deeri yüksek olan kredi
tevikleri önemli bir yer tutmaktadr.
OSB Uygulama Yönetmeliinin 95’inci maddesine göre OSB’lere
kullandrlan kredinin kaynan OSB’lerin yapm için Bilim, Sanayi ve
Teknoloji Bakanl (BSTB) bütçesinde yer alan ödenekler
oluturmaktadr.
4562 sayl OSB Kanununun 14’üncü maddesine göre OSB’nin yetkili
organlar projenin keif tutar ve genel idare giderleri ile ilgili
olarak, Bakanlktan kredi talep edebilmekte ve kredi destei dorudan
OSB tüzel kiiliine verilmektedir.
OSB Uygulama Yönetmeliinin 97’nci maddesine göre Yatrm Programnda
yer alan kalknmada öncelikli yörelerde yaplacak OSB’ler ve ileri
teknoloji kullanan ihtisas OSB'lere talepleri halinde arsa, altyap
ve genel idare giderleri kredisi, dier yörelerdeki OSB’lere ise
altyap ve genel idare giderleri kredisi verilir. Ayrca talepleri
halinde OSB’nin sevk ve idaresi için ihtiyaç duyulacak bölge
müdürlüü hizmet binas inaatlar da kredilendirilir.
Organize Sanayi Bölgeleri ve Sanayi Siteleri Projeleri
Ödeneklerinin Kullanm ve Kredilendirilmesine likin Usul ve Esaslarn
14’üncü maddesine göre kullandrlan kredinin faiz oranlar ve geri
ödeme artlar;
a) Kalknmada öncelikli yörelerde; faiz oran yllk % 1, geri ödeme
süresi 5 yl ödemesiz toplam 15 yl,
b) Normal illerde; faiz oran yllk % 2, geri ödeme süresi 3 yl
ödemesiz toplam 13 yl, c) Gelimi illerde; faiz oran yllk % 3, geri
ödeme süresi 2 yl ödemesiz toplam 11 yl
olarak uygulanmaktadr.
6.2. Emlak Vergisi Muafiyeti
1319 sayl Emlak Vergisi Kanununun 5’inci maddesi (f) fkrasna göre
Organize sanayi bölgeleri inalarnn sona erdii tarihi takip eden
bütçe ylndan itibaren binalar 5 yl süre ile emlak vergisinden
muaftr. Ayn Kanunun 15’inci maddesi (d) fkrasna göre ise Bilim,
Sanayi ve Teknoloji Bakanlnca, organize sanayi bölgeleri için
iktisap olunduu veya bu bölgelere tahsis edildii kabul edilen arazi
(sanayici lehine tapudaki tescilin yaplaca tarihe kadar), arazi
vergisinden muaftr. Bu muaflktan yararlanmak için arazinin bu
maddede yazl cihetlere tahsis edilmi olduunun ilgili vergi
dairesine bütçe yl içinde bildirilmesi arttr. Bütçe yl içinde
bildirim yaplmazsa muafiyet bildirimin yapld yl takip eden bütçe
ylndan muteber olur. Bu takdirde bildirimin yapld bütçe ylnn sonuna
kadar geçen yllara ait muafiyet hakk dümektedir.
23
6.3. Bina naat Harc ve Yap Kullanma zni Harc stisnas
2464 sayl Belediye Gelirleri Kanununun 80’inci maddesine göre
Organize Sanayi Bölgelerinde yaplan Yap ve Tesisler Bina naat Harc
ve Yap Kullanma zni Harc’ndan müstesnadr.
6.4. Kurumlar Vergisi Muafiyeti
5520 sayl Kurumlar Vergisi Kanununun 4’üncü maddesinin (n) bendi
gereince Organize sanayi bölgelerinin alt yaplarn hazrlamak ve
buralarda faaliyette bulunanlarn; arsa, elektrik, gaz, buhar ve su
gibi ortak ihtiyaçlarn karlamak amacyla elde edecei gelirleri
Kurumlar vergisinden muaftr.
6.5. KDV stisnas
4369 sayl Kanunun 60’nc maddesi ile 3065 sayl KDV Kanununun 17’nci
maddesi 4’üncü fkrasna eklenen (k) bendine göre Organize sanayi
bölgelerinin kurulmas amacyla oluturulan iktisadi iletmelerin arsa
ve iyeri teslimleri KDV’den istisnadr.
6.6. Elektrik ve Havagaz Tüketim Vergisi Muafiyeti
2464 sayl Belediye Gelirleri Kanununun 34’üncü maddesine göre
verginin konusunu belediye snrlar ve mücavir alanlar içinde
elektrik ve havagaz tüketimi oluturmaktadr. Ayn Kanunun 35’inci
maddesine göre ise Organize sanayi bölgelerinde tüketilen elektrik
enerjisinin vergisini organize sanayi bölgeleri tüzel kiiliklerine
elektrii temin eden kurulu öder denilerek OSB tüzel kiilikleri söz
konusu vergiden muaf tutulmaktadr.
6.7. Tevhid ve fraz lem Harc stisnas
5281 sayl Kanun ile 492 sayl Harçlar Kanununun 59’uncu maddesine
ilave edilen (n) bendine göre Organize sanayi bölgelerinde yer alan
gayrimenkullerin ifraz veya taksim veya birletirme ilemleri Tevhid
ve fraz lem Harc’ndan müstesnadr.
6.8. Yap Denetim Kurulularna Ödenecek Hizmet Bedeli ndirimi
4708 sayl Yap Denetimi Hakknda Kanunun 5’inci maddesinin beinci
fkras gereince yap denetim kurulularna ödenecek hizmet bedeli
Organize Sanayi Bölgeleri onayl snr içerisinde yer alan tüm yaplar
için %75 indirimli uygulanr.
6.9. Bir Alt Bölge Desteinden Yararlanma
15/06/2012 tarihli ve 2012/3305 sayl Yatrmlarda Devlet Yardmlar
Hakkndaki Kararn 18'inci maddesine göre; yatrmn organize sanayi
bölgesinde (OSB) gerçekletirilmesi durumunda;
1. Büyük ölçekli yatrmlar veya bölgesel tevik uygulamalar kapsamnda
tevik belgesi
düzenlenen yatrmlar vergi indirimi ve sigorta primi iveren hissesi
destei açsndan
bulunduklar bölgenin bir alt bölgesinde salanan oran ve sürelerde
bu desteklerden
yararlanabilir.
24
Fethiye ve Seydikemer Organize Sanayi Bölgesi Fizibilite
Etüdü
2. Söz konusu madde kapsamnda 6. bölgede gerçekletirilecek büyük
ölçekli ve bölgesel
tevik uygulamalar kapsamndaki yatrmlar için ise sigorta primi
iveren hissesi
destei, bölgede geçerli olan süreye iki yl ilave edilmek, vergi
indirimi destei ise
bölgede geçerli olan yatrma katk oranna be puan ilave edilmek
suretiyle uygulanr.
Söz konusu Karar kapsamnda yer alan desteklerin uygulanmas açsndan
iller, sosyoekonomik gelimilik seviyeleri dikkate alnarak 6 bölgeye
ayrlmtr.
Teviklerden Yararlanmann Temel artlar; a. Sabit yatrm tutar ve
asgari kapasite: Kararn 5’inci maddesine göre yatrmlarn
destek unsurlarndan yararlanabilmesi için asgari sabit yatrm
tutarnn ekli listelerde
belirlenen asgari kapasite, sabit yatrm tutar ve dier artlar
salamas da
gerekmektedir.
b. Müracaat: Kararn 6’nc maddesine göre tevik belgesi müracaatlar,
teblile
belirlenecek bilgi ve belgelerle Ekonomi Bakanlna yaplmaktadr.
Ancak, genel
tevik uygulamalar kapsamnda yer alan ve sabit yatrm tutar on milyon
Türk Lirasn
amayan, teblile belirlenecek yatrmlar için yatrmcnn tercihine bal
olarak
yatrmn yaplaca yerdeki yerel birimlere de müracaat
edilebilir.
c. Tevik belgesi düzenlenmesi: Kararn 7’nci maddesine göre
yatrmlarn Karar
kapsamndaki destek unsurlarndan yararlanabilmesi için,
makroekonomik
programlar ve arz-talep dengesi dikkate alnarak yaplacak sektörel,
malî ve teknik
deerlendirmeler çerçevesinde projenin uygun görülmesi ve tevik
belgesi
düzenlenmesi gerekmektedir.
08/4/2014 tarihli ve 2016/8715 sayl Yatrmlarda Devlet Yardmlar
Hakknda Kararda Deiiklik Yaplmasna Dair Kararn 11’inci maddesinin
beinci fkras, 12’nci maddesinin ikinci fkras ve 15’inci maddesinin
ikinci fkrasnda yer alan “31/12/2015” ibareleri “31/12/2016
eklinde, 12’nci maddesinin ikinci fkrasnda yer alan “1/1/2016”
ibaresi ise “1/1/2017” eklinde deitirilmitir. Bahse konu tarihler,
iletmelere salanan teviklerin orannn, miktarnn ve süresinin
belirlenmesinde önem arz etmektedir.
Söz konusu Karara göre 31/12/2016 tarihine kadar (bu tarih dâhil)
balanlan yatrmlar için Bölgesel tevik uygulamalar kapsamnda
OSB’lere salanan tevikler Tablo 10’da özetlenmitir.
Tablo 10:Bölgesel Tevik Uygulamalar Kapsamnda OSB’lere Salanan
Tevikler
TEVK BÖLGELER
KDV stisnas
Gümrük Vergisi
1. BÖLGE VAR VAR YOK YOK YOK 15 VAR YOK
2. BÖLGE VAR VAR 3 YIL YOK YOK 20 VAR YOK
3. BÖLGE VAR VAR 5 YIL VAR YOK 25 VAR YOK
4. BÖLGE VAR VAR 6 YIL VAR YOK 30 VAR YOK
5. BÖLGE VAR VAR 7 YIL VAR YOK 35 VAR YOK
6. BÖLGE VAR VAR 9 YIL VAR 10 YIL 40 VAR 10 YIL
25
6.10. Arsa ndirimi
4562 sayl Organize Sanayi Bölgeleri Kanununa eklenen geçici 9’uncu
maddeye göre Organize sanayi bölgelerindeki tahsis edilmemi
parseller, organize sanayi bölgesinin yetkili organlarnn karar
almalar halinde en az on kiilik istihdam öngören yatrmlara girien
gerçek veya tüzel kiilere tamamen veya ksmen bedelsiz olarak tahsis
edilebilir.
Bu madde kapsamnda, il ve ilçelerin sosyo-ekonomik duru