Orhan Kemal - Eskici Dükkanı

8/14/2019 Orhan Kemal - Eskici Dkkan

1/168

Orhan Kemal _ Eskici DkkanKitaplar, uygarla yol gsteren klardr.UYARI:

www.kitapsevenler.com

Kitap sevenlerin yeni buluma noktasndan herkese merhabalar...Cehaletin yenildii, sevginin, iyiliin ve bilginin paylald yer olarak grdmz sitemizdekitm e-kitaplar, 5846 Sayl Kanun'un ilgili maddesineistinaden, engellilerin faydalanabilmeleri amacylaekran okuyucu, ses sentezleyici program, konuan "Braille Not Speak", kabartma ekranvebenzeri yardmc aralara, uyumluolacak ekilde, "TXT","DOC" ve "HTML" gibi formatlarda, tarayc veOCR (optikkarakter tanma) yazlm kullanlarak, sadece grmeengelliler iin, hazrlanmaktadr. Tmyle cretsizolan sitemizdekie-kitaplar, "Engelli-engelsiz elele"dncesiyle, hibir ticari ama gzetilmeksizin, tamamen gnlllkesasna dayal olarak, engelli-engelsiz Yardmsever arkadalarmzn youn emei sayesinde, grmeengelli kitap sevenlerin

istifadesine sunulmaktadr. Bu e-kitaplar hibirekilde ticari amala veya kanuna aykr olarakkullanlamaz, kullandrlamaz. Aksi kullanmdan doabilecek tmyasalsorumluluklar kullanana aittir. Sitemizin amac asla esersahiplerine zarar vermek deildir.www.kitapsevenler.comweb sitesinin amacgrme engellilerin kitap okuma hak ve zgrln yceltmekve kitap okuma alkanln pekitirmektir.Ben de bir grme engelli olarak kitap okumay seviyorum. Sevginin olduu gibi, bilginin de paylaldkapekieceine inanyorum.Tm kitap dostlarna, grme engellilerin kitap okuyabilmeleri iin gsterdikleriabalardan veyaptklar katklardan tr teekkr ediyorum.Bilgi paylamakla oalr.

Yaar MUTLU

LGL KANUN:5846 Sayl Kanun'un "altnc Blm-eitli Hkmler" blmnde yeralan "EK MADDE 11" : "derskitaplar dahil, alenilemi veya yaymlanm yazl ilim ve edebiyat eserlerinin engelliler iin retilmi birnshas yoksahibir ticar amagdlmeksizin bir engellinin kullanm iin kendisi veya nc bir kii tek nsha olarakya da engellilere ynelik hizmet veren eitim kurumu, vakf veya dernek gibikurulular tarafndan ihtiya kadar kaset, CD, braill alfabesi ve benzeri formatlarda oaltlmas veyadn verilmesibu Kanunda ngrlen izinler alnmadan gerekletirilebilir."Bu nshalar hibirekilde satlamaz, ticarete konu edilemez ve amac dnda kullanlamaz ve kullandrlamaz.

Ayrca bu nshalar zerinde hak sahipleri ile ilgili bilgilerin

bulundurulmas ve oaltm amacnn belirtilmesi zorunludur."

bu e-kitap Grme engelliler iin dzenlenmitir.Kitap taramak gerekten incelik ve beceri isteyen, zahmet verici bir itir. Ne mutlu ki, bir grmeengellinin, dzgn taranm ve hazrlanm bir e-kitab okuyabilmesinden duyduu sevincipaylaabilmektm zahmete deer. Sizler de bu mutluluu paylaabilmek iin bir kitabnz tarayp,[email protected]

Adresine gndermeyi ve bu isimsiz kahramanlara katlmay dnebilirsiniz.Bu Kitaplar size gelene kadar verilen emee ve kanunlara sayg gstererek ltfen bu aklamalarsilmeyiniz.Siz de bir grme engelliye, okuyabilecei formatlarda, bir kitap armaan ediniz...

Teekkrler.Ne Mutlu Bilgi iin, Bilgece yaayanlara.Tarayan Yaar Mutlu


2/168

www.kitapsevenler.comwww.yasarmutlu.comyasarmutlu@[email protected]@gmail.comOrhan Kemal _ Eskici Dkkan

ESKC DKKNITRK SANATILARI DZS : 15ORHAN KEMALESKC DKKANI

RomanCEM YAYINEVDizgi ve Bask: Yelken Matbaas - stanbul, 1

Tarayan Yaar Mutluwww.yasarmutlu.com

[email protected] bile otlar biten bereketli ukurova topraklarnn drt bucandan inceli kalml kollar gibiuzanan tozlu yollarda bir zamanlar develer, Bursa ift atllar, okluk da sabahlardan akamlara,akamlardan sabahlara dek gcr gcr gcrdayan kocaman tekerlekli kz, camz arabalar, imdilerdeise gl kamyonlarn benzin, mazot kokulu homurtularla uval ya da hararlar dolusu ektikleritohumlu, tohumsuz pamuklar, arpa, buday, avdar, knc (1), ifan (2) m milyonlarla deerlendirildiibu byk, bu nl, bu eski, ok eski kentin ana caddelerinden birine paralel bozuk parke tal birsokanda, alt alta, st ste dkknlarn, daha ok kundurac, bakkal, manifatura, berberdkknlarnn arasndayd eskici dkkn. Arasndayd ama, skmamt. teki dkkanlarndaracklna, ezilmi, yamlml-na bedel dkkn, cep azlan srma ilemeli ingiliz lciverdindengeni alvar iinde, sedire yanlam, sra sra altn diini gstererek gamsz kahkahalar atan bir eskiderebeyini hatrlatyordu.

Altnda, stnde, yannda, ynnde dkkn yoktu. Kiracs Topal istese avu dolusu para alr, dkknnnce yarsn, sonra br yarsn, daha sonra da altn, stn, yanm, ynn kiraya verir, iki oluylakendine kalacak drtte bire ayakl makinesi, irili ufakl kalplar,]i (1) Knc = Susam. 1 (2) ifan = Yulaf.ksele, eski papu, eski ayakkablanyla derli topluca yerleirdi. stemiyordu. lerin akntya gittii uiyice kesat gnlerde bile avu dolusu parayla karsna dikilenlerle, aklar kanl iri gzlerini fkeyleevirerek:

Paranza sokim dmbkler! (3) diyordu. Para' zo- ruynan meknm m daraltacaksnz? Dnyadamekn, ahrette iyman!

yi amma emmi, bu dven (4) size byk. Gene kendin bilirsin ya, yar yarya blsek de biz desayende bir ekmek yesek...

Lan cehennem olun bamdan Allahszlar. Paranz var, eliniz uzun, kolunuz uzun... yi amma... Ammasmn avradn... Paramznan beni benden mi edeceksiniz kitapszlar! Blnecek dven mvenyok bende, yallah...Uzun boylu, kara kuru byk olu deil de byn on ya k sokundanp duruyordu koca herifinu kuyruu dikliine. Aasyla karlkl altklar alak kundurac masasnn altndan aas zamanzaman ayana basmasa, Lan diyecekti senin gibi babann... tbe estafurullah...Lkin aas. Aas bir braksa, avu dolusu parayla karlarna dikilenlere Verin u paralar! der alr,koca herif dellensin (5) isterse, Kasn dvenin yarsn bitti gitti.Dklm svalarn altndan kiremitleri krmz krmz grnen tozlu, rmcek al plak duvarlara bilene sva, ne badana, hatt komu dkkn rak ya da kalfalarnn renk renk magazinlerden oyupyaptrdklar gi-

(3) Dmbk = Pezevenk.

(4) Dven = Dkkn.


3/168

(5) Dellenmek = Deli olmak.bi yan plak film artistleri, nl stanbul futbolcularnn boy boy resimlerini olsun astrmyordu ihtiyar:

Benim salmda benim szm yrr. Ben cartay ektikten sonra byklarnz kaztp olan gibigezin isterseniz!TJlu dalardan yuvarlanp gelmi kocaman bir granit parasn hatrlatarak oturduu makinesininbanda hafife kmldand, ksrd, iskemlesinde saa sola yerleti, sonra alrken takt beyaz

ereveli ufack gzlnn stnden karki gmen eskiciye bakt: Bir kadn mteri irili ufaklayakkaplar getirmiti, onarlmak iin. O sra kadn onarlmak zere getirmeseydi ayakkaplar, sadecebakacak Avradn bilmem ne yaptmn kan bozuu! diye geirecek, sonra da nndeki makineyetak-l iedalp gidecekti. Olmad. u bir ka saat iinde gmene eski ayakkab, terlik, ocuk sandalzerine eitli ie dalp gidecekti. Olmad. u bir ka saat iinde g-yaptran eski mteriler. Demekmterilerini yitiriyor-du yava yava. Karki ne trl davranyordu da mteriler ona kayordu? Daham kibard? Daha m ucuzcu? Bilmiyordu, bilmiyordu bu kahpe dnyann iini. Ty bozuk karkigmen kalkm taa Allahn Bulgaristan'ndan m, Srbistan'ndan m ne gelmi, rzkna ortak oluyordu.Ne hakla? 1912 de Memliki-mahsusei-aha-ne nin (6) btnl iin Trablus'ta dt, solbacan Kahpe bir talyan kurununa verdii sra neredeydi? Bulgaristan, Yunanistan, ya daSrbistan'da, gvur yumruu altnda deil mi? Sfat sfat deildi deyyusun. Camiye gittiini grmemiti.Cenaballah nruilhisini silmiti yznden. u hkmetin de iine akl ermiyordu vesselam. Gvur

iinde gvurlam kan bozuklar al, getir, yllar yl bu topraklar zerinde, bu topraklarn iyi(6) Memaliki-mahsusei-ahane = Osmanl lkesi.kt gnlerinin kahrn ekmi yerlilerinin rzkna ortak et!Makine dikii, sar deri zerinde bir boy gitti, durdu, dnd, bir boy da bylesine geldikten sonra iibitti. kard, iplikleri keskin falatasyla kesip arkasndan, ufack kundurac masasnn bandaalmakta olan oullarna bakmadan frlatt. Sar deriden ayakkab yz kk oulun nne dm,dalgasn bozmutu. Serte bakt babasna. Babasnn on sekiz yanda, kk bir modeli. Babasnahatrlatan pskl kalar hrsla atldy-sa da, karsnda oturan aas masann altndan ayayla ayanagene hafife bast. Aas ne babasna benziyordu, ne de kendine. Uzun boylu kupkuru, kavrulmu...Saygs sonsuzdu ona. emkirme babana sakn! demek istediini anlamt. Anlamt ama, kendiemkirmiyor, saygda kusur etmiyordu da ne oluyordu? Evde anasna: -ler kesatlat. Byk olanfazla geliyor, bann aresine baksn. Evlenip ocuk sahibi olmay nasl bildiyse karnlarn doyurmayda bilsin. Ben Cenaballah deilim ki rzk vereyim! yollu barp armyor muydu?

Aasyla baktlar. Birbirlerini anlyan baklard. Gzlerini ilerine indirdiler, ikisi de iki ayr ayakkabtekinin pene dikilerini dikiyorlard. bulsalar, daha dorusu toptancnn sipariini karlayacaktakmlar, ellerinde bol ksele, deri olsa da Kendi kontlarna (7) erkek ya da zenne (8) ayakkaplaryapp toptancya verseler, verebilseler...Babalar makinenin bandan kalkmt, dizden aas tahta sol bacan ar ar ekerek dkkndankmaa hazrlanyordu. Kk aldrmad. Byk sordu:

Nereye baba?(7) Kendi kontlarna = Kendi hesaplarna.(8) Zenne = Kadn.8Topal eskici bakmadan homurdand: __ Anann dinine!Kaldrma hrsla indi. Huyunu bildii halde niye sorard u koca ay? Camiye, ya da meyhane, kerhaneye

gitse ne lzm gelirdi? Sanki babasn ok seviyor da gznn nnden ayrlmasn istemiyor. Babasnseven bir evlt, oluu ocuuyla ihtiyar babasna tebelle (9) olacana, Kendine iyi kt bir i bulur,eker giderdi. Nereye babaym... Koca gn bara bara geip gittii halde kazanlar neydi? stste, on, on iki, on be lira olsun. Beini ona verse, geriye on lira kalacakt. miydi, i miydi yni?Caddenin sol kenar kaldrmn tahta bacayla tok tok derek ilerliyordu.O ty bozuk gmen karya dkkn amadan, bir de ilerin bylesine akntya gitmedii sralar... Osra byk olu da sabun fabrikasnda vardiya ustasyd; ne lyd. Parayla oynard be. imdiki gibikoltuk meyhanesinde, barda yirmi belik pis ak arap deil, lokantada adam adam rak ier, eedosta ahbaba smarlard. imdi e, dost, ahbap yle dursun, kendisine, nefsi kendine bile zorbuluyordu kt arab. Dingili yamlm bu kahpe dnyann demine, devranna, alanna, satanna, iptutanna...

Uurlar olsun baefendi!

Sesten, sahibini anlad halde dnp bakmadan, Uurunun avradna sd. Topal'n silme kantarkfrlerine baylan esnaf, dkknlarndan bastlar kahkahalarn. Duydu, aldrmad. Bir doksan boyu,


4/168

doksan be, belki de yz kilosuyla kaldrmda tok tok yryordu. Krmz pskl pskl kalarnn terinielinin tersiyle sil-|di- ......... uurlar olsunmu. Neye uurlar olacak? Se-(9) Tebelle olmak = Musallat olmak.

nin sznnen mi? Senin sznnen bana uur verecek A] lah'm da... Baefendi uurlar ola!

Gene sesten anlad. Bu da teki gibi siliin biri. Hen de tekinden daha silik. bo bramn olu, olanCemii dnk ocuk. Bir manifatura dkkn at, buuk ku ru kazand diye kck dalaryarattklarn sananla dan. Trablusgarp'ta talyan'a kurun sallarken neredeyd bu Cemil'in babas bobram? Askere gitmemek iin s: an delii aryordu deil mi? Ya sol baca kangren old u sra, Aziziyehastahanesinde kesilirken? Gk bile dem misti. bo, bo gibi kahpe avratllar olsa dumanlar teplerinden kard. Asker kaa, vatan haininin olu. Hi kmetin yerinde olsa bylelerinin soyunu sopunu,eniir ccn sallandrr......

Uur ola baefendi!Elleri arkasnda, durdu, serte dnd:

Senin sznnen bana uur verecek Allah'n... Ooooot! Bana bin de ku tuuuut!

Babam diyor ki... Baban m? Orospu avratl baban m? O kesik Topal emmi. badete gidiyon taa! Gidiyordu, heye, (10), le, ikindi, akam, yats; sbah, le, ikindi, akam yats... Huzurunda eilip kal tka burnu byyor, asker kaa vatanhinlerine, y zmn ty bozuklarna rzklarn ynn deitiriyord Olmazd byle Allahlk, byle Allahlkolmazd. Tut, g gm gmleyen, altn babas byk ifti Resul aan iftliinde dnyaya getirt, onyama kadar gak dedik et, guk dedike su, on yandan sonra salarn Ashabii kehf'te kesilip arlncaaltn dalsn fakir fukaray(10) Heye = Evet.10nenelerin, baban, anan, emmin, dayn, teyzen stne titresinler, ele avuca sma, palazlannca srtndasrma ilemeli tozkoparan cepken, bacanda lciverdin hasndan alvar, prl prl rugan izmeler,altnda bakla kr hlis Arap kan ksrak, ukurova'nn tozlu yollarn gece deme, oimdz deme arnla,nerde muhabbet var ko, kim nereye avrat kapatm haber al, var, git, bas, vur, kr, meclis dat, saasola sar lira samya al, felein emberinden ge, sonra da bir harp, bir taun, mal mlk kapannelinde kalsn, barda yirmi belik ak arab bile bulama. Olmazd, byle Allah'lk olmazd. Kendi birkul, ciz bir kulken...

Ooo baefendi, nerye byle? Bakmad. Baefendi bee! Gene bakmad. yle mi baefendi?Heyheylerinin gene banda olduu anlalmt, bak-myacakt. Bakmyacakt ama, bakmal, spsaymalyd. Son areye bavurdular:

Bahri paa geliyor baefendi!En zayf yanyd; arkasnda kavuuk elleri, siperi geriye dnk kl renkli kasketiyle durdu, evresindekiesnaf kalabalna pskl pskl kalariyle bakt, bakt, bakt:

Ne deyim olum, dedi, hepiniz orospu kasnda yatmsnz ne deyim? Slmedik yeriniz kalsase-cem amma...ar iinde Topal eskiciye en ok sataan, onu en ok kplere bindirenlerden biri olan ksa boylu, arszberber kalfas Bahri szn kesti:

S. Senin smen dokunmaz ki. Dokunmaz m?11

Dokunmaz ya. Bahri paa'nm yanan okad bir insan deil misin?Topal eskicinin etli ablak yz kpkrmz kesildi. A ti azn, yumdu gzn: Bahri paa'nn da, onu

Adana', ya vali yapan Sultan Hamid'in de, Sultan Hamid'in 1-m Osman'nn da Allahndan, kitabndanbalayp, knc: den ufana, kncnden ufandan sa's, Musa's, evliya enbiya, Azrail, Cebrail, Mikail,srafil'ine kadar slme-dik yerlerini brakmad. Bu Bahri paa meselesini u yeni yetme orospu

ocuklarnn diline dren hep o olan Cemil'in asker kaa, vatan hini babas bo bramda. Yoksane bileceklerdi Bahri paa'y bunlar?


5/168

Bahri paa, Bahri paa... Siz ne bilirsiniz Bahri paa'y. Bahri paa dediiniz, ast astk, kestiikestik bir adamd. Dedemin de babamn da ahbab. Bir gn ba-bamnan gidiyorduk, sokakta karlatk.

Ayakst yanamdan hafif bir makas ald. nsan ahbabnn ocuunu sevip okamaz m?Berber kalfas Bahri: ' Gerisi var, dedi, erkeksen gerisini de syle!

Neymi gerisi? Sen daha iyisini bilirsin.

bo brani'm olu Cemil kenardan yerletirdi: Babam diyor ki...Olan Cemil'e hi dayanamazd, topal bacan eke eke stne yrd:

Ne diyor?Olan Cemil esnaf kalabalna kart:

Diyor ki, Bahri paa'ynan byle byle diyor! Topal eskici atacak bir eyler arand, bulamayncastne tok tok kotu:

Seni anasn avradn... Ulan senin baban biz zamannda eve kapatr, bana krep atp, avratniyetine oynatrdk. Adam m oldu imdi?12Kalabaln arasnda elenceli bir kovalamaca balamt- Her kafadan bir ses kyor, ar inliyordu:

__. Eheeee, eheeeey, eheeeey!

__. Geldi ha geldi ha geldi geldi!!. Tuuuuuut, tut emmi tut! __ ........Saa sola komaktan fena yorulmutu. Alnnda tomurcuklanan terlerle kpkrmz, kt kt soluyordu.Oracktaki dkknlardan birinin kenarna srtyla dayanmasa decekti. Gzlerinin nnde karaltlaruuuyor, tepesinde koca ar, bozuk parkeleriyle sokak frl frl dnyordu. Sadan soldan bardakbardak su koturdular:

Buyur emmi! Emmi buyur! Bu daha souk emmi...Rasgele birini ald, meldi, sol elini bana koyup ar ar itikten sonra:

Ooooh, dedi. Ulan ne kt ey bu ihtiyarlk be!Ban sallad, iini ekti, sonra ar ar kalkt. ardaki caminin minaresinde ikindi ezamn okumaktaolan mezzine ban kaldrd:

Anladk, dedi, anldak. Barp durma, Rzklarmzn kkne iyitten iyiye (11) kibrit suyu dkn diyegeliyorduk hadi!Caminin yolunu tuttu.(11) yitten iyiye = yiden iyiye.13IITopal eskici yllarca nce ukurova'nn gerekten de gm gm gmleyen byk iftliklerinden birindednyaya gzlerini at ama, gm gm gmleyen bu byk iftlik gibi nice nicelerini satn alabilecekok daha byk iftliklerin bulunduu ukurova'da Topal eskicinin dedesi Resul aa pek pek orta iftisaylrd. O yllar memlekette henz tren yolu denmedii, kamyonlarsa burann maln mahsulnuraya, urannkini buraya gtrp getirmedikleri iin, burann mal mahsul burada, oranm-ki oradakalr, iftlik sahipleri budaylar, arpalar, kn-c, pamuklar fakir fkaraya bedava datmasalar bile,

gene de bol bol verirlerdi.Topal eskici arabalar dolusu kavun karpuzlarn, sepetler, kavsara denilen kfeler dolusu zmler,erikler, kayslar, incir pestilleri arasnda gerekten de nazla niyazla bymt. On yana kadarsalarnn kz sa gibi uzatld, on yandan sonra Tarsus'taki Ashablkehf'te kesildii, kesilensalarnn arlnca fakir fkaraya altn sadaka edildii de dorudur. Dede kurban, dede hayran diyeuzun beyaz sakaln torununun yzne gzne srerek seven dedesi Resul aay en ok bu uzun, beyazsakalndan, bir de imdi kendini hatrlatan, ulu dalardan yuvarlanp gelmi granit parasna benzeyengeni bedeninden hatrlar. Ama ukurova'ya Dou'dan almak zere yirmi yanda geldiini, Topaleskicinin dnya-14sn^zehirliyerek adamn yerine getiini bilmez.Tozkoparan cepken, lciverdin hasndan alvar, prl plnl izmeler, baklakn Arap kan ksrak, kadnl

erkekli iki meclisleri, vurmalar, krmalar, zorla kardklar kadnlar ba ardaklarnda rlplak soyupoynatmalar filn dorudur. Ama o yllarda btn bunlar yalnz ona vergi deildi ki. Halli mall, gz pek


6/168

her aa ocuunun tutumu buydu. Onu bakalarndan ayran zellii olmasa, o da tekilerden seiiz(12) geer giderdi.Topal eskicinin zellii dedesi Resul aadan deil, ne kafaca, ne de bedence babasna u kadarckbenzemeyen ufak tefek babasndan geliyordu. Bu baba, o yllar Sultan denilen, imdiki lise kartdad de okumu, iri-yar babas Resul aann zenginliine aldrmadan, hatt ihtiyarn btnyasaklarna srt dnerek fabrikatr Gl-benkyan'larn ocuklaryla arkadal artrm, onlardan

ermenice, franszca bellemi, ille de Fabrika ya akl erdirmee almt. Neydi bu fabrika?Kendi kendine fsltlarla alrken scak, beyaz dumanlar salan byk byk makineler, vmltyla dnenmiller geirili kocaman kocaman tahta kasnaklar, tahta kasnaklar dndren kaylar, kaylar, kaylar...

Yerliler iin ilk bakta Fabrika buydu. Topal eskicinin ufak tefek, kupkuru babas iinse -Glbenkyan'-larn oullariyle sk fk olmaktan gelen bir hazrlkla -Fabrika, deli deli dnen bir takmkaylarla kasnaklarn evirdii makinelerin ba dndrc uultusunda tohumlu pamuklan yutup,tohumsuz bembeyaz kusan, kusulmu bembeyaz pamuklar alacak bir hzla bir takm yollardan,engellerden geirirken, kvrp, bken, masu-(12) Seiiz = Farksz.15rak kokusu yuKiu navasmuan suup ,lA'aujLi9'*> "^^.u.9 oldular. kisinde de ne avrat ne akl.Nerde akam orda sabah, vur patlasn al oynasn!

Nian'n ihtiyar babas da bu gl, hovarda, stelik yakkl delikanly sevmiti. Madem oluylabylesine cancierdi, kunduraclk zerine i aramann ne gerei vard? te demirci dkkn. Gndzlerisrt srta alsnlar, akamlan da Karasoku tiyatrosu mu olur, Ku-rukpr, Melekgirmez arsndakimeyhaneler mi, yoksa Tarsus, hatt Mersin'deki tiyatro, meyhane, gazinolar m... Uzansnlar!kisinin de akllarna yatt. Nian'n babas Boos ustann Siptilli pazarna giderken sadaki demircidkknna namuslaryla gidip gelmee baladlar. Topal eskici zenaate kar ok yatkn olduundan,kunduracl brakp, kten demiri, az dnen yni krlenen kazmalarla bel ya da teki demir aralarnonarm, dkm ileri derken Nian'la birlikte kalfa olup kt. Annesi de ldkten sonra bsbtnbabo kald. ine drt elle sarld. Nian da yle. Tuzlu alaca karanlna hafif bir vmltyla kvrmkvrm dklen demir yongalar kuvvetle parlatan ukurova gneinin hamama evirdii dkkndazeytinyana batp kmasna vck vck belden yukarlariyle sabahlardan akamlara kadar alyor,akam olunca da Mestan hamamnda gzelce ykanp tertemiz dyorlard gazinoya, saza, ya datiyatroya. Yllar, krk plklarda kalm ok eski trkler gibi geldi geldi geti. 1911 - 12, Trablus harbi.Gnei ukurova'mnkinden de beter Libya'nn kzgn kumlar, ller, Derne, Trablus, Bingazi. Zamanzaman beyaz kolonyl apkal talyanlarla d, zaman zaman da agelli kafiyeli yerlilerin dost yzlihane-tiyle al kanlar iinde kzgn kumlara, ya da gklere boy atm hurma aalarnn nemli glgesineyuvarlan. Topal eskici nereden, nasl geldiini anlyamad bir18 kzgn kumlarda kalakalmt. Gzlerini at zaman geceydi. Ay vard, yldzlar prl prldlar. Kocasahra ve o. Bcek trdlar geliyordu. Soumutu hava ama, daha kts, kurunun paralad bacamthi acyordu. Kmldanmak istedi olmad. Yerde srklenmek. O da botu. Yaral bacak imiti.Belki de paralanan kaln da-marndaki olanca kan boalmt kumlara. Gzlerinin nnde karaltlaruuuyor, dehetli bir alk, alktan da beter, susuzluktan yanyordu. Barmak lmediini Hil-liahmer'in teskerecilerine duyurmak! Peki ama, ya Hilli-ahmer'in teskerecileri deil de beyaz kolonylapkallar, ya da agelli kafiyeli dost yzl dmanlar duyar, iini bi-tirirlerse?

Yaamak istiyordu oysa. Gzlerinin nnden demirci dkkn, arkada Nian, cigara duman, rakkokusu ykl havasnda gbek atan kantocu kzlar geiyordu. lmemeliydi, ne olursa olsun lmemeli.Dnya'yi asker kaaklarna brakmamalyd. Asker kaa vatan hainlerinin kele kele srtan yzlerinihayalliyordu. Acyarak bakyorlard sanki, Zavall! diyorlard. Ah uradan kurtulsa, yarasn sardrsa,hava deiimiyle memlekete dn-se...Gzlerini Aziziye hastahanesinin yarallar inleyen adrndan birinde at zaman sol bacann dizkapandan aas artk yoktu. Kesilmiti. Bunu renince aalad ilkin. Kesilmi miydi? Sonra hngrhngr boa-narak uzun uzun alad. Byle eyleri oktan kanksam ihtiyar cerrah yambamda bircigara yakarken, portatif karyolasn kerten kocaman, bu ar delikanlnn ni-in aladn sordu.Koskocaman adamd, utanmyor muydu?

Sonra da avutma: yle bir tahta bacak yapacakt ki19aasnn yokluunu.


7/168

lk zamanlar inand, avundu. nanp avunmak zorundayd. Ama gnn birinde tahta bacaklamemleketinin bozuk parkelerini kt kt dmee balaynca, yal cerrahn avutmak iin ylekonutuunu anlad.

Acyarak bakyordu tandklar. lle de bo bram gibi, askerden kamak iin san delii araypbulanlar... Acyarak baklar gnden gne, aydan aya, yldan yla deiti. Deimedi belki, ona ylegeldi. Hele Ermeni teh-ciriyle birlikte Nian gibi candan dostlarndan da olunca, tahta bacak koyduka

koydu. Tahta bacak koyduka huyu deiti, huyu deitike evresindekileri yitirdi. evresindekileriyitirdike yurdunu garipser oldu. Zordu tahta bacakla memleketin sokaklarndan gei. Acyarakbaklyordu. Keke Libya'nn kzgn kumlarnda can verip kalsayd.Fransz igali, Mustafa Kemal Paa, Mill Mcadele dalara Orta Anadolu'ya ka: Kaka. Toroslar'dakietelere katlamayn acs.Birinde, bindikleri arabayla birlikte uuruma yuvar lanrken naslsa kurtulu. kisi erkek, biri kadn kiivard arabada kendinden baka. Kadn araflyd. Kadij myd, kz myd? Yzn siyah peesiyle skskya rt mt. ki adam kayalardan bolua paavra gibi uar ken, yz siyah peesiyle smskkapal kadnn lri dan gen olduunu anlamt. Kadn hem genti, hem d^ yer yznde Allah'tanbaka kimsesi kalmadn syl yordu. Bundan byle ne yapacakt kz bayla. Koynunda tad ufackKur'an- karm, kitaba iki eliyle smsk sarlmt. O gece, dalarn silh sesleriyle uzak uzak iri lediisaatlarda, bir kayann dibinde sabaha kadar dert letiler. Bir trl amad skskya rtl siyah peesi

nin gerisinde kadn, garipliinin yksn anlatt. Uuru20ma yuvarlananlardan biri hastalkl babasyd, br emmisi. Anasyla kardalarn Yenice yoluzerindeki bir ya-nya doldurup yakmlard Ermeniler. Bundan byle yapayalnzd, ne yapacakt?Koynunda tad Kur'an-, siyah araf, skskya rtnd siyah peesiyle yats namazn klarkentalyan harbinin tahta bacakl topaln dnyordu. Topal'sa bir cigara yakmt, kadna bakarak. Nekadar benziyor-lard birbirlerine! O da yapayalnzd, o da. Allahm emri, peygamberin kavli zere giriseayp m kaard? Ayp kamasa bile, ister miydi bakalm. Erkeinin tahta bacandan rahatsz olmazmyd?Gecenin iinde ayn parlatt yksek yaln kayalar sabahn taze aydnlyla mor mor yze karken,anlatlar. Ne diye rahatsz olacakt kocasnn tahta bacandan? Allah vergisi bir eydi. Elinde mademgl gibi kunduracl, demircilii vard...

Adana, Antep, Mara'tan Fransz'n, Antalya'dan talyan'n, Bursa'dan, zmir'den, Yunan'm ve sonundaDveli-Muazzama'nn stanbul'dan kouluu, bar. Anasnn kucanda byk oluyla yurda dn.Tahta bacakla memleketinin bozuk parkelerini yeniden derek ekmek peinde kou.

Yllar geldi geldi geti. Yeni dzenin hyi huyu, devrilip (giden imparatorlukla birlikte Topal eskicinin solbaca da unutulmutu. imdi mal, mlk, i, g, takm, tezgh edinme devriydi. Yamurlar yam,yarklar kapanmt. Trablus mrablus... Onlara neydi Derne'den, Binga-zi'den, Yemen, Kafkasya,

Allahekber'den? Hem neydi bu klkuyruk Topaln surat? Gittiyse gitti, bacan kzgn llerdebraktysa brakt. Onlar m gndermilerdi? Bacan orada brakmasn onlar m sylemilerdi? Asngzn, mal mlk kapma yarma o da girsindi. Bu yara tahta bacakla girilmez demiyordu ki kanun!21

ine att, zld, kst herkese, aunyaya dik. mek testiyi gtrp dolduran da, kran da birdi? Deme!sol bacann yksn, dedesi Resul aay, babasn, Ni anla geirdii mutlu gnleri dinleyecek kimsebulam^ akt? Kars, yalnz kars... Sabahlara kadar sancda: kvrana kvrana yrtlan oluyla

urarken arada ka kara dnen kocasna dnyor: Dnme herif! diyo du. Kulun emeiTanrnn yannda hibir zaman ka; bolmaz. Onlar bu dnyadaysa biz de br dnya'da!imdiki eskici dkknn ucuza kiralad. Kiralar ate pahas deil, sudan ucuzdu. Ayakl bir sayamakinesi, birka tahta kalp, Ispaha pazarndan gerekli kundurac masas, bir kanat ksele uydurdu.

ler yllar yl iyi gitti. Gzel, temiz lokantalarda raksn iti, eine dostuna smarlad. Bir zamanlar geldiki kunduraclk zerine iler tavsad. 936, 37, 38, 939'da Alman dnya'y nne katnca, askerdenboynu bkk, zavall, mazlum bir el kzyla gelip anasn kskanlktan deliye dndren byk olunuehirde sabun fabrikalarndan birinde vardiya ustas brakp ukurova'nn zengin kylerinden birinegt. Bkmt eskicilikten. Biraz da az dnen kazmalarla teki demir aralarnn onarmylauraacakt. Memnundu. Azlar sra sra altn dili aalara basyordu kf-r. Kzmyorlard, tam tersi.Kahkahalarla glyorlard. Kyn bu nekre, elinden i gelen demircisini ie bouyor, parayabouyorlard. Allah yr ya kulum demiti galiba. Kars da te yanda ebelik, kocakar illar,

frklk derken srt srta verip ilkin balarn sokacaklar bir kerpi hu yaptlar. Arkasndan bir inek,kmes dolusu tavuklar geldi. kinci olunun k Zeliha o yllar-' da yumuk yumuk elleriyle krmz


8/168

halka ekeri emen kara ka, kara gzl bir kzd. Geceleri altna iiyor diye anas bir kyl kefenindenkestii bez parasn meine! sarp boynuna muska diye asmt. 22srd galiba, 946, 947, 948'lerde iler bozulduka bozuldu. Artk ne Alaman, ne de Alaman'm palasnsallyan-lar. Bir Amerikanclk'tr balamt. Daha sonralar renk renk, biim biim traktrler akmaabalad ukurova'ya. Ova bu all, yeilli, mavili, sarl oyuncaklarla doldu. Pamuk yedi, hatt sekiz liraya

satld, yerden biten mantarlar gibi apartmanlar, barlar memleketin biimini deitiriverdi. Para destedeste kazanlyor, oluk gibi harcanyordu. Bar kzlarnn kollar dirseklerine kadar hacaa bilezikleri,burmalaryla doldu. Ky yollarnda Deso-tolar, Kadillklar ukurova gneiyle frn klne dnmtozlarn havalara savuruyor, azlan sra sra altn dili aalarn kahkahalar ifti Birliinin kaln,salam duvarlarnda nlyordu. Toprak sahipleri, fabrikatrler, yurda dardan mal getirtip daryayurdun mallarn gnderenler memnundu ama Topal demirci gibilerin yznden den bin paraoluyordu. Bir zamanlar onu ie, paraya boanlar artk uramaz olmulard. Toprak renk renktraktrlerle srlyor, mibzerlerle ekiliyordu. Dinamik ziraat balamt. Memleket ziraatnn iibundan byle Amerikan makineleriyle grlecekti. Ortaa'dan kalma khne demirci dkknlarna neihtiyalar vard?

Yoksa, onun da onlara dzdrecei yoktu. Kerpi huu, (13) inei, tavuklar, dkkn, takm, tezghsatt, kary, kz, kk olunu katt nne, tuttu ehrin yolunu. Onlar grmiyeli hani ehir de epeyce

deimiti. Yeni yeni apartmanlar, oteller, asfalt yollar... Yollar, apartmanlar, oteller ama, btn bunlardaha ok ehrin hemen ilk bakta grnen ynlerini sslyorlard. Byk olu gibi gn kazanp gnyiyenlerin oturduklar ky mahallelerle(13) Derme atma, barakams konut.23sokaklarsa bozuk parkeleri, bel vermi, kayklm harap tahta, ya da kerpi evleriyle hemen hemen krkelli yldr bilip tand ara sokaklard.ehrin hemen hemen gbeindeki byle sokaklardan birinde dilerinin harc iki gzl bir ev kiraladlarki, kye gemeden nce bu evde yllar yl oturmular, e, dost, ahbap edinmi, sonra da oluk ocukzaman zaman bo-zumulard. Bozumulard ya, ne kard? Kars komu kadnlarla bozutu diyeolunun oturduu ii mahallesine ya da ayl birka yzden balyan apartmanlardan birinin katnayerleecek deildi ya! Kar kanck mil-leti birbirini it gibi dalayp surda kser, urdaysa barr* di.Karsnn: Ben o mahalleye, o grgsz insanlar^ mahallesine gitmem! diye ayak diremesine aldretme-j di. Kocas nerdeyse o da ordayd. Eri kk tanrsydi hani bir avradn?ndeki odasnn yanyana iki penceresi, bozuk parkeli darack sokaa bakan eve yerleildi. Kyunutuldu. ehir gibi var myd? Kyde insan e, dost, ahbap yzne hasret kalmt. Sokan kargecesinde, iki ev aadaki pembe konan nge, kendini beenmi sahipleri - lle de kadn - oyllardan bu yllara hayli deimi konaklarn onartp kat km, tamir atlyelerine yeni pln-ya, tornatezghlar koymu, byk oullar yedek subay olmu, byn kyse lise sona gelmiti. Ne olurne olmaz... geri byle eyler kader, ksmet, aln yazsysa da, Zeliha da hani aka paka, gzegrkemdi. Topaln kars eski sidik yarlarna kulak asmazsa, gl gibi komuluk ederler, komuluktan date, hsm akraba bile olabilirlerdi.lk bozulu, Topal eskici'ye i yznden oldu. Karsnn azn o deilden ara! demiti Topal. Kadn lfgetir"1.? ^ > -sen komu, Nerede, i nerde? dedi. Bizimkinin azn

baklar amyor. Burnunu tutsan can kacak. Amerika piyasaya dkm yedek paray, dkm yedekparay. Koca hafta eli brnde kara kara dnyor. Allah sizi inandrsn, iilerin haftaln bilekeseden veriyorum dedi geende!

Akam bunu duyan Topal, hrsndan iti iti evlere smaz oldu, Yalan! diye grledi, smme billhyalan! Gzlerim kr m benim? Tekmil tamir atlyeleri harl harl alyor, para kesiyorlar para!Ertesi gn kk olunu yanna alp tahta bacayla parkeleri de de tuttu ka vakittir kilitlidkknn yolunu. lerine trym, dmbkler. Beni benden mi edecekler? Bilmem neyimi keser yer,kasaba minnet etmem be!Dkkn kilitlendii yllarca ncenin en son gnndeki gibi duruyordu. Yalnz ortalk toz iindeydi;duvarlar, duvar kelerini rmcek alar sarmt. Baba, oul kaptlar sprgeyi, ar esnafnn neelihnk hmkl, hatt yardmiyle birka saat iinde ayakl makineyi, eskici tezghn, takmlar bir kartozdan kurtardlar.

Esnaf alabildiine memnundu. Gelmiti gene Bae-fendi'leri. Glnyor, syleniyor, arada Baefendi'ninde dalna yle bir biniliyordu. Aznn zerrece arn, endazesi olmadndan, basveriyordu silme kantarkfr. Basveriyordu ya, iler bir hayli tkrnda, koynunda da, kydeki teberilerin satndan gelme


9/168

birka kuru, bol bol kahvesini, ayn, akamlan raksn iebildii iin, kfrler pek yle can yrektenolmuyordu. Can yrekten kfrler, byk olunun alt fabrika ii paydos edip, oul ocuuylaortada kalverince balad. Vardiya ustas yardmcl yapt dokuma fabrikasnn sahipleri, pamuuiplik ya da bez haline getirip sat-2425

bulmu, iilerine de: Hkmet gmrkleri at. Dardan bol bol iplik bez geliyor, rekabet edemiyoruz.Ne yapalm, fabrikay kapamaktan baka kar yol bulamadk! diyorlard. Oysa, Kore harbi dnyapamuk fiyatlarn alabildiine ykseltmi, pamuk Trkiye'de yedi, yedi buuk, sekiz liraya frlamt. Amabunu, Koca herife anlatmak kabil olmuyor, kplere biniyordu. Sonunda, Gelsin benim dvendealsn bakalm! dediyse de is-temiyerek, kk oluyla kazandklarn durup dururken bleceklerdi.Niye? Olu, torunlar iin. yi amma, dkkn sikke kesmiyordu ki!Ty bozuk gmen de koca ehirde baka yer kalmam gibi karsna dkkn anca rzklarkknden blnd, balad kyden getirdii be kuruu yemee. Hazra ne dayanrd? Kar suyu gibieriyip akmt. Deil lokanta, rak imek, ee dosta smarlamak, barda yirmi belik ak araba bilehasret kalyordu zaman zaman.

26

IIIKuru, kupkuru byk olan dkkndan sulu sulu ktktan sonra, kk oluna bakmadan sordu: Nerye gitti gene o?Kk de zaten ierleyip durduu Morua bakmadan:

Su dkmiye...Dedi, babasnn gene drdra balamasn bekledi. Bekledi ama ihtiyar nedense su dkmelerinin hibitmediini diline dolamad. Anasnn dedii doruydu. Kydeki takmn tezghn datp ehregetmek yaramamt. Getmi, yeniden eskicilie balam, karlarna gmen dkkn am,aasn iten karmlar... Btn bunlarn sulusu onlara gre babasyd. Kydeki takmn tezghmdatacak ne vard sanki?

Amadn m u meseleyi? Kn dndkleri uup gitti:' Hangi meseleyi?

Hangi meseleyi mi? Hangi meseleyi ya baba, ne bileyim ben hangi meseleyi sorduunu? Avucumu koklamadm ya?Bu ters karl veren kk deil de byk, ya da kim olursa olsun, kplere biner, slmedik yannbrakmazd. Ke ise dili varmyordu, oldu bitti.

Bann aresine bakmyacak m daha? Bilmiyorum. Azm ara aemeam myd.'Kk oul bacaklar arasndaki rse geirili iskarpin tekinin yeni penelenmi tabanna elindeki ekilekuvvetli kuvvetli vurmakla yetindi. Azm ara dememi miymi. Nesini aryacam? Koskoca adam. Elikalem tutar, okuduunu anlar, icabnda eytana papucu ters giydirir. bulsa senin aznn kokusunahevesli deil ya!i biten ayakkab tekini rsten karp az ilerdeki bo tahta sanda frlatt. Topal eskici bo bulunuprk-mediyse de, kk olunun soruya kzdn anlad, Bokum! diye geirdi. Kznca benim de

kulam duyar. Kzmak marifet deil, marifet, babaya yk olduunuzu anlayp banzn resinebakmak. Kzyorsam, haklym da kzyorum, veyim deil ya o benim. Toz da kondurmaz aasna.

Aam yle, aam byle... Bana ne aann ylelii byleliinden? Bana onun ylelii bylelii deil,bu yamda ettirecei rahat lzm. te geldim gidiyorum...nndeki makineye geirili siyah iskarpin tekinin yan dikilerini dikip ii biten teki, olu gibi, bosanda frlatt, teki teki ald.Bir bu kadar daha yayacak deildi. Oullar, kz, avrat, gelin, torunlar... Akam paydoslarnda ele,dostla be bardak arap iemedikten sonra... Kars olacak ba bels da me diyordu, abonelideilsin ya!Kaba kaba ksrd.Evet, aboneli deildi, doru. Doru ama, ondan mahrum ol, bundan mahrum ol, ilk akamda evine gel,krk yllk avradnn suratna baka baka olanca itahn kapansn, sonra da tavuk gibi vur kafay yat.

Sabahleyin gnei stne dodurtmadan kalk, ver elini rzk kesik eskici dkkn. Niye? Ne zoru vard?Otuz, otuz koca yldr avrat, oluk ocuk boaz doyurduu yetmiyor muydu? Gz bal dolap beygirimiydi yni?


10/168

28Bundan byle keyfince yaamak istiyordu. Akamlar arabn, lokmann yalsn gvdeye indirecek,eiyle, dostuyla yrenlii diledii gibi sardracakt, Tahta bacayla sabahlardan akamlara kadardidinerek kard be kurua ortak etmek istemiyordu kimseyi. Hele byk olu... ocuk babas,kazk kadar herif dnya baba ocandan ibaret deildi ya, baksnd bann resine!Kaln, krmz, pskl pskl kaslaryla kk oluna dnd:

Syle, bakacaksa baksn bann resine artk! Kk oul gene durmadan: Ben karmam, dedi. Niye? Niyesi var m? Benim sylemem yakk alr m? Alr. Ben imarethane deilim. Esasta senin bile bann resine bakman lzm, k&ld ki o. Yamyetmi, iim bitmi benim!Kk olunu gzden geirdikten sonra sznn arkasn getirdi:

Usuliyle sylersin. Ben sylersem ac sylerim, szm dokunur. Sen kardasm ne de olsa.Kendiliinden akletmi gibi dersin ki, aa dersin, babamz artk ihtiyarlad, bamzn resine baksakfena olmaz dersin. Eek deil ya, anlar tabi.Kk oulun daha ustura dememi vahi, sar tylerle kapl yz kpkrmz kesildi:

Aamn ocuu var!

Var, nolacak? Akamdan sabaha da yiyecekleri yok!Gzleri doldu, elindeki ekici ufack masaya hrsla att, boand:

Sras geldi mi mslmanl kimseye vermezsin.29ki...

Suuuuuus!Dirseklerine kadar sval kaln kollaryla kk oul sustu. Tahta bacan dkknn tozlu demesinehrsl hrsl vuran baba:

Kpek! diye grledi. Bana akl m veriyorsun? Dn yakamdan artk illallah! Zamannda gidipyaznn playla evleneceine, mall mlkl bir kahpe dl de o bulayd. Cenaballah mym ben? Beylikahr m buras?

Peki, ne yapsn? Ne yaparsa yapsn! Fabrika kadro d etti, sen de elinden ekmeini al, tamam. oluu ocuuyla avu mu asn?Biliyordu, hepsini gayet iyi biliyordu Allah belsn versin.

Farzedin ki ben yokum, yahut ldm. O zaman ne yapacaksnz? O zaman baka. Baka ne demek? O zaman ne yapacak? Ne yapacaksnz? Allah kerim. imdi varken... Boulacak kadar hrsland: Yok hey Allahsz olu Allahszlar yok. Bir kenardaki paramz da kar suyu gibi eriyip akt, kefenlikparan bile kalmad. Yarn cartay ektim mi, kefensiz mefensiz, it ls gibi meydanda kalacak leim.Ulan dnya, ulan Allah, ulan devir, devran...

Sus sus, geliyor!Topal eskici sustu, sustu ama olmamt. Baracak, aracak din, iman, Allah, kitap, kyametleri

koparacakt. Koparamyordu, koparttrmyorlard. Ne bok, ne iine slas dnya'yd bu. Olununkarsnda sus, kznn karsnda sus, mirinin memurunun karsnda sus, Allah-30nn Fwamyd, nikhl kar myd yn!Kara kuru byk oul, kardeinin karsndaki yerine usuUack oturdu, iini alrken babasna gz ucuylabakt. Su dkmee gittii srada bir eylerin getiini anlad. En az yirmi yldr tanyordu babasn.

Yardan ou aarm bir kucak krmz Cakalnn titremesi, makinesinin banda korkun bir kfr gibimosmor oturmas bouna deildi. Az tadyla, rahat rahat sp sayamamak iindekileri dkememekzorunda kalnca byle olurdu. Kardei de tpk babas gibi, ban elindeki ie edike emi... Ne vard?Ne gemiti aralarnda? Yoksa gene kendisi iin mi? Geenlerde anasna da barp arrken stlerinegeldii mesele mi?

Birden babasnn elindeki i gzne arpt: Baba, baba! dedi. htiyar fkeyle dnd: Ne var?


11/168

Tersine dikiyorsun...Elindeki ie bakt ilkin, sonra byk oluna, daha sonra ke. Az nceki o mosmor, o kpkrmz yzsararm, delinmi bir balon gibi fssadak inmiti. Ne diye, ne diye gevezelik etmiti sanki bykolundan tr ke?ini dertli dertli ekti, ban sallad:

htiyarlk, dedi, aah ihtiyarlk...

Kk oluna bakt, aldr bile ettii yoktu. Ac ac glmsedi: nsann hem enesi dyor hem de... Kk aldrmad. yle deil mi Ali? Kk gene aldrmad.31IIVTopal eskici, akamn sekizine doru makinesinin bandan kalkt, i nln soyundu, ceketini kolunaald, dkkndan kmadan nce:

Kilidi vurduktan sonra iyice yoklayn, dedi. leri geri ekin. Biri gelir, aar, girer ieri de bu dirliktende oluruz...Kk oul arkasndan sd. Byk oul tn bal-mumuna batrrken glmsedi. Kk hrsl hrslsylendi:

leri geri ekin, yoklaymm. Dkkn kilitlemeyi de bilmiyecektik artk.Elindeki ekici masaya att: Kalk yahu, deyyusu sen mi zengin edecen? Yok canm. Sabahn altsndan akamn sekizine kadar eekler gibi al, sonra da...Byk oul bakmadan sordu:

Sonra da? Sovan dora. Kalk hadi, halk da caddeyi tutalm! Ceketlerini alp ktlar. Kk oul dkknn ke-penklerini grltyle indirdi, pasl kocaman kilidi takt, kilitledi:

Yanyana dkkndan ayrlrken byk oul sordu: Paran var m?Kk durdu, kukuyla bakt:32

somun alalm, bize gidelim. Ben de belledim ki ikier bardak arap yuvarl-yalm diyecen... nce ekmek!ar hemen hemen boydan boya kapanmt. Tam altbataki caminin yanndan dndler; frnoradayd, scak somun aldlar. ehrin en byk caddelerinden birini geiyorlard. Elektriklerle al,yeil, krmz, mavi reklm lmbalarnn aydnlatt gbre kokulu Austos gecesinde tell insanlar,taksiler, otobsler...Karya geerlerken bir bisikletli az kalsn kk oula arpacakt. Kk oul rkt, koltuundakisomunlardan birini yere drd. Alrken sd. fledi pt, bana koydu. On be, yirmi adm sonraefendiden biriyle arptlar. Az kalsn ekmek gene decekti, dmedi. Bu kez de adamn pardonunasd.

Aas:

Bu akam ok sinirlisin, dedi. Niye? Kk oul aldrmad.Byk:

Ha?Gene cevap alamaynca, ne olursa olsun eelemee karar verdi. Babasnn gndzki fkesi bounadeildi:

Bir radyomuz olsayd... dedi.Kk'n tepesi att. Aasna kar yllar yl duyduu saygy filn unutarak Ayran yok imee, atlagider smaya diye geirdi.Beriki steledi:

Ne dersin? Serte dnd: Neye ne derim?33

F. 3uaju>>


12/168

Radyomuz, buz dolabmz, ddkl tenceremiz... Kardeinin bam hrsla teye evirii gzndenkamad.Kolunu tuttu:

Senin cann sklyor! Ha? Niye sklyorsun sahi?

Bover. Demin bir eyler getiydi galiba?Serte dnd, aasnn kuru, esmer yzne kukuyla bakt:

Nerde? Dkknda. Ne gibi yni? Babamla. Ha? Alyacak kadar hrsl: Bover. Benim iin mi? Bover dedik ya yahu!Bir sre yanyana yrdler. Hzla geen taksiler, keruse denen krkl faytonlar, korna, arabalarn ansesleri... Byk usul usul, gizlemee alt bir kahrl-hkla:

Canm sklr diye korkma, dedi. Geenlerde anama sylerken de duydum. Bakamam, edemem,bann resine baksn dalgas deil mi?Kk oul skntyla dnd:

eytan bazan yle hkmediyor ki, kap ekici, koca kafasna bir bir daha...34

__. Babann ha?.__ yle babann... imdi gene dinden imandan kacam- Ulan btn fos be! Bakamam, edemem.Madem bakamazdm, vaktyla dneydin hrpo! Alt taraf bir eskici parassn. Nene gerekti ocuk!Byk oul dnceli dnceli yrd, bir cigarayakt.Kk:

yle deil mi? Deil tabi.Bu kez kk duraklad:

Deil mi? Deil. Demek dan dun etmekte hakl? Hakl. Ona bir sen, hatt kk bir rak olsa yeter. Benim de yk oluum... Ne dedi sana?Kk, kskn kskn yrd aasn yantlamad. Byk dirseiyle drtt:

Ha?Kk omuz silkti:

Hi. Sahi ne dedi? Bover. Canm sklmaz dedim ya. Anlatmaktan baka re yoktu, balad:

Ne demedi ki? Sen dkknda olmadn m balar: Bakamam, edemem. Bsbyk herif. Harbe girmikm, gn grm, umur srm gya. Safi kalp. Dmana gster geri ek. Kendinin yz tutmuyor,bana byle byle...

Nasl yni? Akas, seni istemiyor! Alttaraf bir eskici dk-knym, beylik hr deilmi, bann resinebakma-35se torunlarn. Bir de camiye gider, namaz klar... Byl( mslmanlk olur mu?Byk oul duymad, dalm gitmiti. Kardeinin so rusu yantsz kaldysa da kk stelemedi.Elektrikle rin seyrekletii, hatt hi elektrik bulunmyan, Austos aynda bile amur iinde, pis piskokan sokaklardan ge iyorlard. Getikleri yer, ayn hafiften aydnlatt bi fabrika arkas, kimbilir hangikedi, ya da kpek lein ok ar kokusu yaylyordu.

Pf... dedi kk oul. u evlerdekiler nasl ya yorlar burda!Yolun sandaki pasl teneke, kararm tahtalarl; uyduruluvermi, eri br pencereleri gaz lmbasiylhafife aydnlk evlere bakt. Sonra aklna aasnn otur duu mahalle geldi. Birka yz metre sonra


13/168

varacaklar mahalleyle aasnn oturduu ev de bunlardan pek ger kalmazd. Aasna usullack bakt.Alnabilirdi bu szden Ama oral bile deil gibi grnyordu, dalmt. Ayn ala calatrd yznden belliolmuyordu sknts.Hi konumadan, birtakm sokaklar, toprak yolla geip, hendeklerden atlyarak mahalleye geldiler.By! oulun evi, kocaman bir ahap konan en alt kattaki ru tubetli odalarndan biriydi. ki kardedarack sokaa gir diler. Ortalk ac ac yank if (14) kokuyordu. Byl oulun karsiyle ocuu kap

nndeydiler. Scak Aus tos gecesinin bulank gnde kaynaan iri yldzlarla s zerinekonuuyorlard: Allah onlardan birinde miydi Herhalde dnyay oradan idare ediyordu demek. Demeimdi oturmu konutuklarn da duyuyordu. Peki na duyuyordu? Kucandaki en kk oluyla kapeiim oturmu kupkuru annenin byle sorulara verecek yant(14) if = Koza kabuu. Kurusu kmr gibi yanar.36olmamakla beraber, umurunda da deildi. Allah nerden vnetirse ynetsindi dnyay. Olup olmadnbile dnmee hibir zaman vakti olmamt. Allah var, yok... nemli olan, tkendi tkenecek yad.u ktl toplama mevsim geliverse de surdan ekip gitseler, hepsi her yandan alsa, ka bari budirlikten kurtulsalard!Dar sokakta, beyazlara brnm bir ii kadn kardan karya geiyordu ki, byk oulun ocuklarbirden soka yaygaraya boarak kotular:

Babam geliyor! Babacm geliyor! Baba!! Amcam da amcam da... ' - Ver ekmekleri amca! Bana ver amca! Bana ver bana ver!! Amcam amcam bana ver, verme o pise! Pis sensin terbiyesiz. Verme ona amca. Demin byk iini yapt elini sabunlamad!Amca her birine bir somun verdi. Byk oul karsna yavaa sordu: Ne var yiyecek?nce, uzun kadn fsldad:

Mahluta. (15) Yamz da tkendi...En arkadan girdi, kocasndan, gene yavaa, kibrit istedi, lmbay yakt, ieri ieri kamburlambadanasz duvarlar aydnlandlar. Ta karda, kede, byk oulun asker ocandaki ressam birarkada tarafndan bytlm kara kalem bir resmi aslyd. ocuklarn en by, annesini hatrlatankupkuru Aye, babasnn resminin asl olduu yerin yanndaki raftan corafya kitabn ald. lkokulundrdndeydi, corafyadan btnlemeye kal-(15) Mahluta = Mercimek orbas.37mt. Biraz da amcasna gsteri, Kitabn at, am nm yanma oturdu. Ortanca, Cavit, amcasnn elini tmutu. Kimseye aktrmadan para istedi. Amca sar yirmi belik toslad. Yirmi belii kala gz arasndapa tolon cebine indirdikten sonra, yarn frldana (16) y ni bir kaytan alabilmenin sevinciyle bard:

Yaaaa Kemal paaa!Corafya alr grnen abla bir eyler sezmi Kitabn kapayp kardeinin yanma sokuldu:

Niye yle dedin Cavit? Beriki ters ters bakt: Ne dedim? Yaa Kemal paa dedin... Omuz silkti: Sana ne? Hii, yle sordum. Sorma! Kserim ama? Ksersen ks! Ablan olmam. Olma. Pekii, beni bayram yerine gtr dersin... Gtrmez misin?

Gtrmem tabi.__ Niye demin yle dedin amcama? Ne dedim?


14/168

Byk iini yapt da elini sabunlamad dedin. Sen niye pis dedin bana? Pissin de ondan. Zkkmn dibi! Karnna. Senin karnna.

(16) Frldak = Topa.38.__ Bayrama daha ok var; artan da koynuna! dedi.

Abla nefretle kitabna gitti, at. Nasl olsa bayram gelecekti, istedii kadar yalvarsn, gtrmiyecektiite. Grrd o. Babas, annesi gtr deseler bile...Babasna ok dkn en kkse, babasnn omu-zuna trmanmt bile. Serili yataklarn zerindebabayla oul alt alta, st ste gremee baladlar. Bir ara baba:

Sv olum emmine! dedi.Olan, amcasnn anasna, avradna yarm yarm svd. Dalgn amca duymad. Baba katlyorduglmekten. Kardeini drtt:

Duydun mu Ali, anan, avradn tekmil kalaylad!Kk oul aasna bombo gzlerle bakt:

Ne? Anan, avradn kalaylad!Kk oul gene aldrmaynca, en kk olunu brakp kardeinin yanma sokuldu:

Yahu ne dnyorsun Allahm seversen? Kk oul iini ekti: Hi. u meseleyi mi?Karlarna yzkoyun uzanm, konuulanlardan tekini olsun karmamacasma dinleyen Cavit, sivrieneli yzn kuru avular iine almt. Merakla sordu:

Hangi meseleyi baba?Amca gld, yeenini ekti, pt, eki sap tutmaktan nasrlam avucuyla sar salarn okad: Kerhaneci. u sabilere ekmek getiren bir babaya nasl bann aresine bak dersin? Ulan seninkldn namazn da, tuttuun orucun da...39

Aas: Destur, dedi, destur! Niye? Niyesi var m? Silme kantar gideceksin. Ne de olsa baban. Sin kefle konumak doru deil!Eski sofra bezini kocasyla kaynnn nne seren byk olunun kars scak orbay getirmi, ekmekleridilimlemi, mutfakta bir takm iler gryordu. Neden sonra geldi, sofraya oturdu. Kk oulyengesine gz ucuyla bakyordu. Babasnn Yaznn pla deyiini hatrlamt. inden, babasnninsafna sd.En kk olunu dizine oturtan baba, karsna hatrlatt:

ocuun kayla sahann... Kadn frlad, kak sahanla dnd. Byk oul ciddi ciddi: Vaziyet msait olmal da hepimiz ayr kaplarda yemeliyiz, dedi.Kardeine bakt. tahszca iniyor, dnceli grnyordu.

Byk oul sznn ardn getirdi: ...... ayn kaptan yemek yznden di hastalklar yaylyormu. Bir doktor arkadatan iittiydim, OrtaAnadolu'da bu yzden iskorpit hastal alm yrm!Aye ile Cavit kurt gibi yiyorlard. Cavit bir ara anasna bakt: orban da tekmil is kokuyor ha, dedi. Yutturdum belleme!Kadn kzard. Byk oul gld. Aye:

Terbiyesiz, dedi. Terbiyesiz sensin. s kokuyor ite! Zkkm. Karnna!40Daa

Baladnz m gene? dedi. Kesin bakalm!Cavit kesmedi:__ Okula gidiyor diye fiyaka skyor bize. Gelecek


15/168

sene biz de gideceiz, ne yni?Baba da amca da kahkahalarn salverdiler.Sofraya en ge oturan kadn hepsinden nce kalkt, tki karde ayni eyleri dnerek El kznmardndan baktlar. Kk oul gene bozulmutu. Ka brakp ekildi. Babasna her zamanki okkalkfrlerinden birini savurdu. Aas:

__ Destur dedik ya! dedi.

Cavit soru verdi:__ Neye destur dedin baba?Kadn mutfakta bir eyler yapyordu. ki karde ci-garalar yaktlar. Aye corafyasn am, bankitaba indirmiti. Cavit bu kez yzkoyun uzanmam dizleri zerine oturmu, konuulanlar o herzamanki ilgisiyle dinliyordu. En kkse sar sal yuvarlak ban babasnn gsne dayam, arlaangzleriyle kar duvardaki bir ivi yarasna bakyordu.Kk oul:

u kadncaza yle acyorum ki, dedi. imden kan gidiyor. Gidiyor ama ne fayda? Herif insandeil, canavar. nsan olan bir insan, yedii lokmay blr gene de...Cavit amcasnn szn kesti:

Anama m acyon amca? Yava syle, hayr.

Kime ya? Bizim orda bir kadn var da... Babas: Cavit be, dedi, sana bir ey deyim mi? Deme, biliyorum ne diyeceini, yat diyecen141

Yatnca ryamda stten rmakta m imerim? Stten rmakta imersin, tereyadan dalar gjj| rrsn... ocuk mu kandnyon baba? Ben senin maksad n bilmiyor muyum? Beni uyutup, rahat rahatkonuma^ Bundan sonra karmam, dalganza bakn!ki karde gene kahkahalarn saldlar. Amca aas: nm cigara paketinden bir Kyl yakt. Durgunlamt

Ar ar sylendi: Gidip yaznn plan alacana mall mlkl kahpe dl alayd diyor. Vicdansz herif!Cavit az kalsn vicdanszn kim olduunu soracakt kendini tuttu.

Mall mlkly mall mlklye verirler, dedi b yk oul. Mall mlkl benim kahrm niye eksin?Fab rika kadro d yapmadan nce biliyorsun, benimle bir likte fabrikada alyordu. Benden stistemez, ba iste mez, a kalsa acm demez... Neyse canm, mesele basit Babamn eskici dkkn bukadar kiiyi besliyemiyor!

Doru. Her ey ate pahas. Bamz kalabalk Karya da o ty bozuk gmen dkkn at m,tamam Babam asl ona kzyor.

Biliyorum ama, bo. Kzmann faydas yok. Yok tabi, aar herifiolu. Herkes senin banda ki kalabal, iinin blneceini dnr m? Pekiaa ne olacak bunun sonu?

Vallaha bilmem Ali. Gn gnden kt gidiyor! Kyl'snden yeni bir cigara yakt: Biz, dedi, yaknda ktl (17) toplamya gidiyo ruz!Kk oul birden tokat yemi gibi sarsld:

(17) Ktl = Tohumlu pamuk.42----- MC

__. Ktl toplamya.__ Ktl toplamya m? Heye.__ Cidd mi sylyorsun?. Cidd sylyorum. Nerden kt bu yahu? Elci (18) sen akran, iyi bir olan. Bize avans verecek...Kk oul bir trl inanamyordu:

Yahu deli olmayn be aa, dedi. O yaz yabanda, o Allahm sar scanda nasl dayanrsnz?

Anlatyorlar, sivrisinekler ar gibi ar gibiymi! Dayanacaz. Eski amlar bardak oldu. Byk ifti Resul aann torunu olu karn doyurmuyor.Hoo, biz o devirlere yetiemedik ya. Dayanacaz yaz yabann sar scana, ar gibi ar gibi


16/168

sineklerine. Dayananlar da bizim gibi insan. Ar gibi sivrisineklere dayanmak, babamn ineli szlerinedayanmaktan daha kolay!Kk oul iini ekti:

Doru, oras doru ya... E? Tvbe dayanamazsnz.

Kinin minin de alacaz yanmza... Ne yapsanz bo. Baka aremiz yok, dayanmya mecburuz. ehirde bana gre i kald m? Fabrikalar boyuna iikaryor, babamn dkkn da malm. Ee? Avu ap dilenelim mi?

Bildik, grdk, tandklar duyarsa... Duyarsa duysunlar Ali. Ne diyecekler? Amaaan ktl amelesi olmular tuu mu diyecekler?Desinler. Sen(18) Elci = Irgatba.43ki...i.auu.uuaL'1 ua... ec cuyor

Biz burada scaktan gelsin karsanba, (19) gitsin gazoz, dondurma, anca dayanyoruz scaa.

Orda, gl-gesiz yaz yabanda...Cavit dayanamad: Elci ne diyor baba? Diyor ki, gnde iki, ikibuuk, iyi alrsanz liralk ktl toplarsnz diyor. Bir hesap ettim, mevsimsonunda elimize epey bir para geecek. Bu yl pamuk, koza bolmu. Yaznn yznde masrafmz daolmaz pek. Biraz paral dnersek, ka yle kk bir dkkn aaym diyorum. Bir rs, bir eki, birraspa, yarm kanat da ksele uydurdum mu...Kk oul dald yerde yle bir doruldu:

Demek her biriniz iki, lira kazanabilir misi-siniz? Elci yle diyor. Fena para deil mi ne? Babamn eskici dkknndan iyi. yi amma, scak, sinek olmasa... Dayanlacak. ki kii gnde be liralk toplasak, krk gnde ne eder?Aye corafya kitabnn kenarnda krkla bei arp-verdi: ki yz lira baba! Evet iki yz lira. Bunun otuz krkn yesek... Belki de yemeyiz. Biraz kuru fasulyamz var, biraz dabulgurumuz. Paray idareli harcarz. Cigaradan baka eye para vermeyiz pek.Kk oulu bir dncedir almt. Sivrisinekler ar(19) Karsanba = zerine vine erbeti ya da bakas dklerek yenen rendelenmi buz.44nekler..- Yoksa iki kii gnde be kat, tena para deildi Babalarnn drdrndan kurtulmak da caba.Bugn nnde aas olduundan ona barp aryordu. Aa-sl gidince dnecekti kendine. Alttarafne, bir boaz deil mi? O da aasgille gitse, ikibuuk, de kazansa, kazandn aasgilinkazandklarna katsa... Kn aa-syla kendi kontlarna asalar eskici dkknn...

Dalp gitmi, tablann kenarnda cigarasnm duman tavana ip gibi ykselmiti. Kn, dkknda aas,aasnn arkadalaryla filn ufaktan ufaktan arap imek, yrenlik etmek ne ho olurdu ya! Sonra,olan Cemil gibi, magazinlerden oyup kard artist resimleriyle dkknn duvarlarn ssler, can ektimi eli kulaa atar, dayanrd gazelin canna. imdiyse, ne duvarlara resim asabilir, ne arap, ne gazel...Koca herif de kendi kendine kalsmd, kukumav (20) gibi.

Yengesi kahvelerini getirmi, nlerine koymutu. Sonra tenekesi yer yer pasl kck kahve tepsisikucanda kapnn yanna gitti dizst oturdu.Kocas:

yle deil mi? dedi kararmz vermedik mi? Anlyamamt birden: Neye? Cavit tersledi: Neyeymi. Bir ey de bilmez! Byk oul: Ktl toplamya, dedi. Kadn boynunu bkt:

Evet.Kardeine dnen byk oul iini ekti:(20) Kukumav = Bayku.


17/168

45Geim derdi. Savamak lzm, savaacaz!

Aye ban kitabndan hrsla kaldrmt.Kk olunun kafasnda aasnn ktl dn aaca kck eskici dkknnn saz, sz, sigaraduman ykl havas, kalkt. Ban alp Demirkpr, or-dan da Dilberlereskisi'ne (21) doru almaytasarlam, ti.

Amcasn kapdan yolcu edip dnerlerken, Cavit babasnn elini tuttu: Baba! H. Neyle savaacaz?(21) Dilberlereskisi = Adana'da bir semtin ismi.46Topal eskiciye sinirlenip duran kara kuru arap, tezghn gerisinden parlad:

__ Kes eneni moruk kes!Topal eskici, aklan kzarm gzleriyle arapya iri iri bakt, sdece bakt.

... bouna bakma. Dr dr dr, dr dr dr... Milleti rahatsz ediyorsun. Kime ne senin derdinden?Oluna unu demisin, bunu demisin...Omuz omuza araphaneyi kaim bir cigara duman kaplamt. Tam br batan ince uzun birinin sesi

ykseldi: kinci ordu nc kolordo malllerinden Baavu eskisi Topal aa derhl mavray kes ve arabmyuttur! (22)Kahkahalar. Bir bakas:

Derdin mi var Baefendi? dedi, derdin varsa... Daha bir bakas: Marko paaya, Marko paaya! Mumaileyhin derdi mi varm?(22) Mavra = Seyhan nehri kysnda, sebze bahelerine nehirden su veren dolaptr. Dnerken gcr gcrinlerler, susma-macasma. Tra fazla uzatanlara Adana'da Mavray kes! derler.47

Altmalt Ziya olum... Efendi babann ifade$| ni alver!Bu yandaki tezgh banda ayakta durmya ala duvarc Hasbi de kelleyi bulmu, arada kyapyordi]

Bir ayamdaaaaa izmesi var!Birbirine girmi avurtlar, ipe dnm kravat, boyuyla, fitil gibi sarho zabt ktibi Altmalt Ziya, paleskicinin yanna gelmiti bile. Topal eskici kanl, caman gzleriyle sarho sarho bakt, sonra:

Merhaba! dedi. Merhaba Baefendi.Topal eskicinin sunduu dolu bir bardak arab bi nefeste dikerken eskicinin omuzu zerinden bakan pobykl birine gz krpt. Eskici grmedi. Ziya'ya mez verdi, sonra bacan demeye hrsl hrsl vurdu.arap:

Hop hop! dedi. Eskici bakmadan: Doldur u bolar!Kanl gzlerini Altmalt Ziya'ya evirdi:

Milleti rahatsz ediyormuum. Benim derdimde, kime neymi. Oluma unu demiim, bunu

demiimmi.Tahta bacan tekrar vurdu. arap gene parlad:

Ne var yahu, ne patrd ediyorsun? Doldurun unlar demedik mi? arap, tepe salar dkk garsona seslendi: Heey ampiyon! Evet? Bak u morua, matiz oluyor gene! Yanndaki bir mterisine dert yand: Herif iyice moruklad m ne... Eskiden hemen he48den basar giderdi. imdi.-1 Hem arasra genyor, nem ae...

__ O zamanlar da enesi durmazd be. Babasndan, dedesinin iftliinden bahsetmez miydi?__ Doru, doru amma, imdi bsbtn bi tevir (23)

oldu. Oluna unu demi, bunu demi. Kime ne yahu? Hi canm. Herkesin dalgas bozuk. Herkes buraya geliyor ki kafay bulsun, derdini merdini unutsundiye...


18/168

Ksa kaim biri dare et! diyecek oldu kenardan,arap hrsla dnd:

dare mi? Otuz senedir bu iin iindeyim. Benden daha idareci varsa syleyin!Duvarc Hasbi'nin kaln sesi:

Bir ayamdaaa izmesi var! Topal eskici anlatyordu: Bu bacak, ben bu baca Trablus'ta, kahpe bir talyan kurununa verdim. Bayltmadan kestiler,

kangrenli bacan bayltmadan kesilmesi ne demek? Kestiler efendi, lkin Allah seni inandrsn, bugnkkadar canm yanmad, cierim szlamad.Taa br keden biri:

Trablus harbini mi at gene? Altmalt Ziya glerek ban sallad... Bir bakas: Allah yardmcn olsun olum Altmalt, dedi. Dinle gayr. Dinliye dinliye btn memleket ezberledi, hafz oldu bire herif. Sra dedesinin iftliine, tarlalarna da gelecek daha... Allahn emri o!(23) Bi tevir olmak = Bir tuhaf olmak.49F. 4

Aynen.

Altmalt olum, halin mi iyi dirliin mi? Altmalt Ziya bykaltmdan glyordu. Kargaya benziyenbiri: arap bele olduktan sonra Ziya mahere kadar dinler, dedi. Doru. Vazifesi ne Ziya'nm? Bir ayandaaa izmesi var!Topal eskici btn bunlarn dnda, kendi lemin-deydi:

...... burda, buramda bir ey, uramda ite, yreimin banda. Ate dm gibi yanyor, yreim,yreimin ba yanyor!nndeki tezgha alnn dayad. Altmalt Ziya evresini kolladktan sonra Topal eskicinin iki yudumiilmi arap bardan ald, dikti, bo barda yerine brakt.Uzaktaki adam grmt:

Heye karda, dedi. Farkndaym!Altmalt Ziya sust yakalanm gibi tella dnd sesin geldii yana. Adam srtyordu: Gzmz yok, Allah versin!Alnn tezghtan kaldran Topal eskici sordu: oluk ocuk var m?arap bardana uzand, botu. Tahta bacan gene vurdu.

Altmalt Ziya att: Drt ocuum var emmi, ellerini perler. Sa olsunlar. Torunun?50Gzleri sevinle parlyordu:

__Benim var, dedi. Heey, doldurun u bolar! Benim torunum var, byk olumun ocuklar. deay paralar gibi. Dede dede diye etrafm bir alrlar ki... Hele kk... Bir buuk yanda yok daha,

lkin safiakl!Bolar doldurup getiren ampiyon deta hrlad:. Bardaklar on drt oldu ha moruk! Topal eskici duymad:

... torunun tad daha bir baka oluyor. Benim bir dedem vard, dedelerin ah. Gbeinde,bembeyaz sakal... Dede hayran, dede kurban diye... Lkin dedelerin kouydu. Nerde imdi yle dede!Efendi, Allah seni inandrsn altma bir ksrak ektiydi, halis kan Arap, bakla kn... Bir alvar, birizmeler vard bacamda... Aaaah ah. Dede dediin, elini alvarnn cebine att m avu avu san lirakaracak... elim!Bardaklar karlkl kaldrdlar:

erefe! erefin var olsun!

Tokuturup itiler. Topal eskici bardan yarlaynca brakt. Azn nasrl, kapkara avucuyla sildi: ... torunlarm, cierlerim benim. Trnaklarna ta dokunduunu istemem. Onlar alar grsemcierim yanar. Lkin biliyor musun, insan bazan dnyaya geldiine lanet ediyor. Kendi tatl canndan


19/168

beziyorsun. En biri, torunlarmn babas, byk olum benim. Bugn ne dedim benim kk olanabiliyor musun? Dedim ki, syle aana dedim, bann aresine baksn!

Altmalt Ziya'y sarho baklarla tartt. ... denecek lf m u? Biri duysa, saptm dm-bk der. Der mi demez mi?51Ulunu ^auu.

Der emmi. Ben olsam ben de derim. siz, be parasz, ekme.' ini yitirmi, ocuk babas evldna bannresine bak demek, oluk ocuunla birlikte l, geber demek de-il mi?

Doru. Benim kk olan ne cevap verdi biliyor musunj Aamn ocuu var, bugnden yarmayiyecekleri yo! dedi, Allah byle emretmemi dedi. Doru. Kk ol mu bunun iin severim. Tpk ben.Onun yandayken be de tpk onun gibiydim. Amma nerde ben, nerde o. Be parayla oynardm.

Altmda halis Arap ksra, baca: da... Hey gidi gnler hey. Kabil miydi biri karma ksn da byledesin... Sana bir ey soracam...

Sor emmi. Oru tutmakla, namaz klmakla- mslmanlk olur mu? Olmaz.

Olmaz tabi bilmem mi? Biliyorum amma, gene de diyorum ite. Peki, bildiimiz halde bize gene deters trs lf ettiren ey ne evlt?Altmalt Ziya: Yokluk, dedi.Topal eskici slak kirpikleriyle devam etti:

Byk olumun imdi yanmda bylesine ucuzla-dna bakma. On iki yana kadar salarna kypkesti-remediydim. Kz gibi gezerdi, adakl gibi. On iki yandayd, aldm gtrdm Tarsus'a,

Ashablkehf'te alya-rak kestirdim salarn da, salarnn arlnca altn da-ttydm fakir fkaraya!Gzlerinden yalar yuvarland.

... imdi? imdi ya? Elinden ekmeini alyorum kovuyorum, oluk ocuunla git geber diyorum!52ken gmleinin kollarn dirseklerine kadar svamt. Krmz tyl, kaln bileiyle terini sildi.

... devirler deiti, rzklar blnd, krlar, kisp-ler yolunu ard. hir zaman m geldi? Banasorarsan geldi evlt. hir zamanda kimse kimseyi tanmyacak, baba evldna, evlt babasnaemkirecek, byk kk bilinmiyecek der kitap. Yalan m? Biliniyor mu? stne titrediimizyavrularmzdan nefret etmiyor muyuz? Hatr, gnl, elik dostluk, ahbaplk kald m?

Doru emmi, kalmad. ampiyon, doldur unlar! ampiyon bolar alrken: On alt oluyor ha! dedi. Anladk. Meze ver. Karm doyurmyalm, meze yapalm... Bir ayandaa izmesi var! ... bizim dkknn karsna bir eskici dkkn daha ald m sana? lerin cip tad kat. Dellenmekiten deil. Bizim ilerin yars oraya gidiyor. Nasl acmazsn, o da insan, onun da torunlar var, o dacan besliyor. Grrm sabahlan, gelirler dedelerinin yanna happap'-la (24) st balar para para. O

da hakl, ben de haklym, sen de haklsn. Hepimiz haklyz. Peki evlt, haksz olan kim?Altmalt Ziya bardan kaldrd: ek emmi! tiler. Bu gidile ii boyal ispirtoya dkeceiz gibi geliyor bana. Demin bir manzaraya ahidoldum,sorma. Ayya bir kundura boyacs var, esrar ekiyormu. Gammazlamlar. Hkmet p, bastrd.Dalgadaym fkara,II(24) Happap = Naln.53di, rak pahal iemiyoruz, arap ona keza. Boyal ispir. to bile Hasan paal. Ben de dktm ii nefes'e.(25) Hey Allahszlar, hey fakir fkaranm derdinden anlamaz felek-sizler. Benim gibi bir fakirigammazlayp piyastos ettirin-ce dnya dzelecek mi? Herifi apar topar bir gtrd-ler ki sorma.

Fkaranm oluu ocuu varsa yand. Bozuldu aa bozuldu, dnya kknden bozuldu. stne bastmtoprak ayaklarmn altndan kayyor sanki. Bugn dn aryoruz, yarn da bugn anyacamzdanphen olmasn. Yreim pr pr ediyor, korkuyorum. Bir bel, bir serden korkuyorum. Geceleri bana


20/168

tbe uyku yok. Boulur gibi oluyorum. Herkes uyurken zp diye bir kalkyorum, tamam. uram var yauram? Birisi skyor gibi oluyor. Elde yok, avuta yok, hastalk var. Doktor, il iktiza etse yandm. ylebir devire geldik ki, az ta-dyle, rahat rahat lemezsin. Gzn ak gider. ampiyon, doldur!

Bir ayamdaa izmesi var! ... birinde can havliyle bir sradm yataktan... Bizim krolu da uyand, ala ha ala.

Niye aladm? rya (26) amma, brak. Kk torunum var ya? Onu grdm ryamda. Kupalazma tutulmu.Doktor, il hak getire. Fkara yavrucak al al yanyor, gzler yuvalarndan uram filcan filcan.Dede dede diye kucamda can verdi. Gel de dayan, gel de yrein bay versin! (27)

Yaaran gzlerini avucunun iiyle sildi. Altmalt Ziya:(25) Nefes = Esrar.(26) rya = Rya.(27) Bay vermek = Dayanmak.54

__Aldrma emmi eek! dedi.Topal eskicinin omuzu gerisinden bakmakta olan pos hykh, yanndaki ofr arkadana fsldad:.__ Topal mopal amma herif esasl lflar ediyor ha!

Kara kuru ofr tanyordu eskiciyi: __ Tab, dedi. Baavumu eskiden! Yok be? Baavu mu, kk zabit mi? italyan'a kar d-rken, Trablus'ta baca sakatlanm, sonra dakurtlanm, kesmiler.

Kesmiler ha? Kesmiler. ok it canldr... O zaman bayltma mayltma nerde? Dayamlar bacaa pasl destereyi...ofr, Topal eskiciye hayranlkla bakt:

Ak olsun. Lkin gvde de gvde ha. Mebus, vekil gvdesi! Genliinde ok hzlym. Bizim berber Bahri var, bunun dkknna komu, anlatyor da...Bakma imdi eskicilik yaptna, babas deil dedesi tevatr zen-ginmi. Lkin harbler, hicret, Ermeniayaklanmas u bu derken... imdi kala kala baavuluundan bir maa...

Neyse gene o da bir ey. Doru amma, ba ok kalabalk fkaranm.Gece yarsna doru arap, garsonuna seslendi:

ampiyon, olum! Buyur patron... Moruk szd. Al hesab, sepetle gitsin!Topal eskici geni, kemikli alnm nndeki tezgha dayam, klrenkli kasketi ensesine kaymt. Ordanda yere dt. Yardan ou aarm salar tepede iyice seyreklemiti ama salamd.55umuzunu urten ampiyon:

Heey moruk! dedi. Topal eskici inledi. arrfpiyon tekrar sarst: Moruk be!Ba, dayal olduu yerden az daha kayd. Kaln en. sesi kpkrmzyd.

Enseye bak enseye, dedi ampiyon. Kilise direi! Bir hayli itilip kakldktan sonra ba,

tezghtankalkt, kanl gzler ampiyon'a sarho sarho baktlar. Tammyormu, onu hibir yerde grmemi gibi.Sonra bulank, sarho gzler ksld, yz yumuad, glmsedi:

Onlar, dedi, onlar benim torunlarm!Alnn tezgha tekrar dayamya hazrlanrken, ampiyon kolundan hrsla ekti: Ayl be, ayl. Otel mi buras? Torunlarm!Meyhane susmutu. Merakla bakyorlard Topal'la ampiyon'un ekimesine. Yalnz duvarc Hasbi... Birkenarda kendi lemindeydi. Yumulu gzleriyle parman havaya kaldrd:

Bir ayamdaa izmeesi var!arap da sinirli sinirli geldi. Koca burunlu bir adamd. Topal eskiciyi o da balad sarsmaa. Eskicikendine gelir gibi oldu:

Hh! Ayl ayl... Yarbana (28) geldik! tilip kaklma, ayltmt biraz: Ne var? dedi. Benden ne istiyorsunuz?


21/168


22/168

zmc zmleri gazete kdndan yaplm bycek bir kese kdyle uzatt. Topal eskici paketi ald,parasn verdi. Verdi ama neden basp gitmiyordu?Elinde zm paketi zm arabasnn nnde sallanarak sarho sarho dikiliyor, glmsyordu. Birdensordu:

Ben bu zmleri kime gtryorum bil bakalm!zmc ellerini iki yana at:

Lgaybu illallah! (30)Topal, needen krlarak sanki mjdeledi:

Torunlarma!zmcnn ilgilenmesini, bir eyler sormasn bekledi.. zmc oral deildi:

zm, Baltal beyaz zm! Topal eskici tekrarlad: Torunlarma gtryorum. Olumun ocuklarna. Biri kz ikisi erkek, tane. de grsen, ayparalar gibi!(29) Baltah = Adana yaknnda, zmyle nl bir ky.(30) Lgaybu illhlah = Gaibi Allah bilir.59

Bugn yle bir halt ettim ki sorma... zm, haniya Baltal beyaz zm

Dedim ki benim kk olana, aana syle dim, bann aresine baksn dedim. Lkin, brak, dkuruyayd da demiyeydim. Amma karda nasl deme sin? Diyor ite insan. Demek istemesen bilemmkn yok, diyorsun. Neden diyorsun? Krlarn, kisplerin reketi kat, ekmek blnd, uf ald...

Baltal beyaz zm! Doru deil mi amma?

zmc yirmi gn sonra kzn evlendirecekti, par lzmd. Gndzleri dokuma fabrikalarndan birindelyor, akamlan da birka saat zm satyordu. Kz yatak lzmd, yorgan lzmd, st ba lzmd.Topal' mavrasma tutulmaktansa, ar iine inmeliydi. Topa orda brakp, arabasn srd:

Hani ya zm, Baltal beyaz zm!60

VISabahleyin erkenden dkkn aan kk oul i ilerken oturduu alak hasr iskemleye ilimi, sokaadalgn dalgn bakyordu. On sekizindeydi, demir gibiydi, dilediini yapmasna kim ne karabilirdi?

Meraba Ali! Bakt, olan Cemil. Meraba, dedi.__ Bakyorum, erkencisin?__ Ne yapim? Uyku tutmuyor ki... Sevdal msn yoksa lan? Sinirlendi: O size mahsus olum. iniz gcnz yolunda, mangr tamam. Bu halimizle bize kim bakar?Olan Cemil.briyantinden vck vck salaryle geip gidince tekrardan balad dnmee. Onsekizindeydi evet, ne baba, ne Allah! Kimse karamazd. Diledii gibi yayabilirdi. Az sonra aasgelince:

Ben de sizinle gidecem, dedi. Aas anlamad: Nereye?

Ktl toplamya! Ciddi mi sylyorsun? Ciddi sylyorum tabi. nmde sen varsn diye bana pek bir ey demiyor amma sen gidince...61tan sonra:

Hani scak, sinek diyordun? Diyorum, gene diyorum amma, sizin cannz mu? O kadar fkaranm can yok mu? Bu gece sizegeldi?Byk oul alak hasr iskemleyi ekip oturdu, d: *'

Gece yarsyd, serilmi uyuyorduk. Kap ba: di lan lan lan... Bellersin yklacak. Frladm. Az le biarap kokuyor. eri girerken bir attr tutturdu. DiI. r r JceSat glulyui- D


23/168

__Boveri yok. Babam hakl!Falatay masann kenarna hafif hafif vuruyordu:.__ Gvur parasiyle iki mangr etmez.

__ yle deme. Yarn biz de o yaa geleceiz. Etraf-ken sarld boynuma. Vay benim olum, vay benim yj m* torunlarmz a sn yetimi ergen olumuzergen

rum, yavrularm, cierlerim... Yahu baba kendine ne var, ne oluyor? Sylemez. ocuklar uyuyor muydu? Uyandlar onlar da. Bu sefer ocuklara... Birin brakr birini alr. zm de getirmi. Derken yukardaaa bir kussun... Ne yatak kald, ne yorgan. Bizimk gitti, bir ac kahve piirdi getirdi. mez. Baba i,alr sn, imez...

Sonra? Sonra salk. Zorla iirdik, kendine gelebildi. G lebildi ama bu sefer de tutturdu ille, kardasn sana bey syliyecekti syledi mi? aktm tabi, dedim yoo hi bir ey sylemedi. Bir ey mi syliyecekti?Beni uzu uzun szd, sonra inand, sevindi. Sana sorarsa sylem dim de bari...Kk oul:

Sordu, dedi. Demek sizden geliyormu, gece y* rsm epey gemiti, ayk geldi eve. Beni uyandrd,aana bir ey syledin mi dedi. Sylemedim dedim. Beni pt, okad. ki bardak arap iti mi

dnyann en iyi insan oluveriyor!Byk oul akamdan kalan iini yeniden almt:62

kzmz olsun da bak babam aslnda fena deil, fazla sinirli! __ Sen ne dersen de, mangr etmez bence. O yataki ihtiyar bir adam imdi elinde tebih, bozamanlarnda camiden kmyacak. Bu? arap, kfrn daniskas... Sen gelmeden az nce olan Cemilgeti burdan. Babam olsa da olan merhaba deseydi tamamd. Senin babam diyor zamannda banakrep atp avrat niyetine eve kapatr oynatrdk. Sylenecek sz m bu?

Bakas sylese kan kar ama, bakma, babam nekre, seviyorlar... Sonra babam ham sofu deil.Akll, Aklmn almad eylere inanmam demiyor mu? Canm o ne Allah tanr, ne peygamber. Brak imdi bunu da, bugn bir biimine getirip umeseleyi aaym m?

Hangi meseleyi? Ktl toplamya gideceimizi...Byk oul elindeki ii dizlerine indirip doruldu:

Sakn ha! Niye? Benim yanmda ama bir, ikincisi, vazge bu sevdadan!63

Hangi sevdadan/ Bizimle ktlye gitmek sevdasndan... Niye? Babam brakp peimize dmen yakk alrti Kk oul babasn hatrlatarak kst iri gzlerile aasna sinirli sinirli bakt:

Sen de kyaksn... Herif dpedz kovuyor, a dmdan atp tutuyor, sen hl...Byk oul stnde durmad:

Bizim Cavit var ya? O da uyand gece. Dedesi bir dinledi, iki dinledi, biz ktl toplamya gideceiz diyivermesin mi? Bereket duymad. Olan yorgann alt na sokuverdim...

Aa be, iine gelmiyen bir lf oldu mu kaydu veriyorsun. Bu huyun yle houma gidiyor ki. Sana biey soracam: u Allahn iine ben bir trl akl erdin miyorum.

Hangi iine: Zrriyet verir rzk vermez, rzk verir zrriye vermez, istese vermez mi? Brak imdi bunu. Demek bizimle gelmek istiyo sun? stiyorum ya, sen gene kaydrdn lf. Bizimle gelmene babam raz olmaz! Olsun olmasn. Yam on sekiz. Ne karr? Sa bahleyin anama syledim, ben de aamgilnen

ktlye gi decem dedim. Ne dedi? Ne diyecek, anam bilmen mi? Gz sulu k Meyrem, ala ha ala.


24/168

Bizimle gelmiye kulaasma, yahut da izinleri! al, kalblerini krma. zin verir mi hi yahu?64

__ Vermez. Boaz tokluuna it gibi altrmak dururken. .__ Sen gene de kalblerini krmamya bak!

__O bizimkini kryor amma...

__ Babadr o. Allah deil ya! Olsun. ki bardak iince yumuadna ne bakyorsun? Kalkt: Su dkmiye gidiyorum ben... Dkkndan kt.Byk oul, tahta kalba geirili iine kendini iyice vermiti. Kardeinin kendileriyle birlikte gelmesi hide fena olmyabilirdi ama, bu, babasna kar dpedz bir meydan okuma halini almamalyd. Yoksa biryandan babas, te yandan anas, ocuu kandrdn sanabilirlerdi.ine dalmt ki, babasnn parkeleri tok tok den tahta bacann sesini iitti. Geliyordu koca herif. Azsonra, hep o ulu dalardan yuvarlanp gelmi granit parasn hatrlatarak, dkknn nnde durdu.Byk oul iini brakp ayaa kalkt:

Buyur baba!

Bakmad bile. Kar gmen eskiciye dnd, kpkrmz sakal, kemerli iri burnu, kuvvetli enesi yandangrnyordu. Homurdand: Deyyus!Dkkna admn besmeleyle att, i nln besmeleyle ald, besmeleyle kuand, makinesinin banageip besmeleyle oturdu. Soluyordu, yorulmutu. Ne vard bu bok dnyada ki geberip kurtulmuyordu!Babas oturduktan sonra yerine oturan byk oluna bakmadan nefretle:65F. 5dedi. Errzk alllah'sa gstersin adaletini. Dokuz bo besliyemiyor bu dkkn zorla deil ya! Birdenfkelendi:

Errzk alllah, errzk alllah... Hangi errzk all, lah? Ne Allah iini biliyor bu zamanda ne kul! Gnaydn Baefendi!Serte bakt: Berber kalfas Bahri, dkknna gidi. yordu.

Baefendinin de avradn, senin de Baefendi keyifler gcr m?Zevzek esnaftan bir bakas. O sra dkkna ufal tefek, memur klkl bir kravatl gelip gn ncegetir, dii ayakkaplarn istemeseydi zevzei de iyi bir halya. cak, belki de esmay bsbtn stnesratp, sabah sa. bah esnafla uramak zorunda kalacakt.Zevzei unutarak byk oluna dnd:

Ver ordan beyin ruganlarn! Grnrlerde rugan filn yoktu. Byk oul akn.lkla saa sola bakmrken, babas fkeyle bard:

Orda, orda ite! Ulan orda diyorum, sabah sabal ya fettah ya rezzak, fkemi bama sratma gene!Byk oul kpkrmz kesildi. Ruganlar gaz sand mn iinde bulup kard. htiyarn enesi almt:

Gz deil, gn delii! Mteri araya girdi: Zarar yok usta, grmedi, olur.

Kazk kadar efendim. Yallah deyince ocul babas. Ben onun kadar bile yoktum Trablus'tatalyan'; kurun sallarken. Nah, bu bacam orda braktm. Bs byk adam, peinde srynen eniivar. Srynen enil peydahlamak kolay. Marifet onlar doyurmak, giydin, kuatmak, okutmak, dedeyemuhta etmemek. nsan ik yanma bakmr, gzlerini drt aar. Orda diyorum. Be66olsam . bu.Bundan ekmek yiyorum.imdi dnya biteviroldu. Devirler deiti, ekmek ufald. Hani eski aalar, beyler? Hani gm gm gmliyen iftlikler,konaklar? Byk oluna emretti:

Ver ordan o gazeteyi! Onu deil, onu deil gazeteyi ulan! Ben gazeteyi diyorum, sen san kadasarlyorsun. Gazete denince malm. Bir para dikkat kfi. Kardasn nerde?

. Su dkmee gittiydi... Buyrun, sabah sabah su dkmee. Bizim bildiimiz... Borcunuz mu? buuk lira. Bizim bildiimiz,sabahleyin yataktan kalklnca...


25/168

Mteri: yetmez mi usta? dedi. Topal eskici ban serte kaldrd: Pazarl sevmem... Sabahleyin kalknca ilk i kenefe gitmek, sonra el yz ykamaktr. El yzykandktan sonra kenefe gidilmez!

yeter deil mi? Pazarl sevmem dedim. Beni tekmil bu ar bilir...

Ben bilmiyorum. Tepesi att: Bilmiyorsan ren! Keke karki gmene gtrseydim... Gmen sz beynine balyoz gibi indi, bsbtnhrsland:

Gmen mi? imdi balarm gmenin de, onlar bamza bel edenlerin de dininden imanndan ha!Seni mumlu mektupla m davet ettim? Gmene gtrseydin!Mteri iyice aalamt:

Biraz nezaket, biraz edep yahu... dedi. Makinesinin banda ahland deta:67nezaKetn, cucuumvatn da, memurluunun da... Senin drt elle sarlda o memurluu biz otuz be sene nce teptikEsnaf gene toplanmaa balamt. Kydan biri:

Doru sylyor Baefendi! dedi. Bir bakas: Ben ahidim, teperken yanndaydm! bo bram da orda myd?Topal eskici tam onlara dnecekti ki, mteri bu uk liray makinenin kenarna koyarken:

Bu para bu ie ok, dedi.Topaln fkeden gzleri dnerek, paralar kapt, adamn ardndan frlatt:

Al paralarn deyyus! Biz yle paray ok gr-dk! Alt taraf ne lan? buuk kat! Ne abat ederadam, ne berbat!Esnaf paralan yerden toplarken, kk oul su dkmekten geldi. Esnafn gene babasn kzdrdklarnsanarak tam kacakt ki, babas hrsla sordu:

Nerden bu geli? Kk oul: Heladan, dedi. Heladan m? Sen de adam olacan h? Kk oul meydan okurcasna dikildi: Ne var gene? Ne olacak, hi. Bizim bildiimiz, sabahleyin er kenden kalklr, el yz ykamadan nce kenefe gidilipa-lanr. atlanmadan el yz ykanmaz. Usulden deildir, & riata smaz. Evvel atlanr, sonra el yzykanr!Esnaf dkkn kapsna birikmi kahkahayla glyordu.Kk oul:

Kes yahu, dedi. Kenefe gitmenin de eriat n olurmu? Sabah sabah ya fettah ya rezzak yahu!68

_- Sabah sabah tiyatura oynuyor burda yle ya, g-i nlZ1 alyorsunuz. Byle adam ben de bulsam bendeglerim!

__ Ne olmu adamlma lan?

Yerine geerken, esnaf da dald. Lkin kk olun kan tepesine adamakll sramt. skemlesineotur-duysa da, eline i almad, gelmiyordu iinden. Babas sordu:

Niye almyorsun? . almyorum! Niye ama, anlyahm? Niyesi miyesi yok, almyorum ite. nsanda a-lmya heves brakmyorsun be! Kenefe (31)gitmemize karrsn, oturup kalkmamza karrsn, iki glsek karrsn... Ne bu?

Aas serte: Ali! dedi. Ali'si malisi yok aa. Bir an nce basp gidelim de kurtulsun bizden!Topal eskici krmz sakalyla kire kesilmi, yumu-ayvermiti:

Ne var? Ne oluyor ki? Ne oluyorsa oluyor. Biraz daha sk diini, benden de aamdan da kurtulacaksn yaknda!

"Ss masann altndan ayana bastysa da ok yav dan kmt.Topal eskici ucunu brakmad: Anlyahm yni, nereye gidiyorsunuz?


26/168

Nereye gidiyorsak gidiyoruz! Piyango miyango mu kt? Gm mm m buldunuz?(31) Kenef = Yznumara, ayakyolu.69mnda deil ya! Biz eek olduktan sonra palan m bulunmaz?

yi amma, nereye gideceksiniz? Baklay azndan kard:

Ktl toplamya!Ulu dalardan yuvarlanp gelmi granit paras, ma. kinesinin banda uf ald, uf ald...

Sen de mi gidecen? Ben de gidecem!Beklemiyordu bunu, hi beklemiyordu. Ne derse der, ne trl davranrsa davranr ama Ali ondanayrlmaz sa. nrd.

Gidecen hu? Yok, duracam. Senin gibi babann yannda bu kadar bile durmak fazla ama, oldu bir sefer. Sabahnerken saatlarmda gel, akama kadar it gibi al, bir boaz deil mi? Ben bu kadar altktan sonra kimolsa senin verdiin ekmei verir!Topal, fena armt. Zavallca:

Peki, dedi, sen de gidersen... Bu topal halimle bana kim yardm eder yavrum?

Kim ederse etsin! Kim ederse etsin ha? Demek beni brakp... demek hasta, alil sakat baban brakp gideceksin h?Ali ban emiti. Acmyor deildi babasna ama, renk vermemesi de gerekirdi.Babasnn yaaran gzlerini gstermemek iin onlara srtn dnne bakmad bile.Topal alyor, gzlerinden yuvarlanan damlalar krmz sakalndan aalara yuvarlanyordu.Ne byk, ne de kk farkndaydlar bunun.70

VIITopal eskicinin yuvar yuvar kars sokak kapsnn yannda bulak ykyordu. Sokaa if duman ykl,lci-verte alan bir akam inmiti. Bu saat, mahalle kadnla- nyla kzlarnn kap nlerinde enealdklar, daha ok da adam ekitirdikleri saatlardr. lerdeki arsada ocuklar paavra toplarnnardndan komaktan kpkrmzdrlar. Yldz nda topu nasl grrler, nasl koarlar, nasl ut atarlar,nasl gol yaparlar? Yaparlar ite. Vzgelir lciverte alan alaca karanlk.Topal eskicinin kars, arsadaki kk futbolcularn yaygaras deil de, birka kap aada toplanmyksek sesle tartan, tartan da deil, o sra aralarnda bu lun-myan tamir atlyesi sahibinin karsnekitirenleri iitmiti. Yrei pek yankt ondan. Bula brakp kotu:

Km? Fadime'nin olu mu? ki satrlk bir mektubu bile kurban ediyormu. Bana sorun bana...Lfn kalp deil essah (32) bende. Babasnn azn baklar amyormu!Bulak sulu ellerini kara alvarna sildi:

Herife acmyorum ben herife. Sessiz herif. Benimki gibi celalli (33) deil.(32) Essah = Sahi, gerek.(33) Celalli = fkeli, gazapl.71

Amaan, dedi, nesine acyacan? Benimki gibi i^ den gcnden olmad ya. Sonra ne, bakma imdisessiz o[ duuna. Anam anlatrd, delikanllnda ier ier gelir anasn babasn sopadan geirirmi.

Benim de az bud aklm erer ya... imdiki sessizlii, avradnn korkusun dan! Bir erkek avradndan niye korkar? Hepsinin aklndan ayn ey getiinden, gldler. Malm, dedi Topalnki. Malm ki malm. Allah bir erkei elden ayaktan drmesin... Eee anam, yaz itin sonu uyuzluk! Uyuzluk ki uyuzluk ... Onca mal, mlk, yeyim, giyim... Oullarnn subaylar olmas... Topal eskicinin kars: Oullarndan buluyorlar ite, dedi. Olum suba' oldu diye zambrndan (34) geilmiyordu!Paavra top ardndan koan ocuk yaygaralar konumalarn bir sre kesti. Sonra sze gene Topal'nkars balad:

nsan olan bir insan zihnine yle bir vurur, der ki, benim aslm ne? Hi. Anam sovan, babamsarmsak. Olum doktor mu kt? Subay m oldu?Kuru, kupkuru kadn szn kesti:


27/168

Olu doktor kt, subay oldu da ne? Kocas, za mannda, benim babamn yannda... Duuur, brak imdi oray. Olum doktor kt, subay oldu sz temsili deil mi? Gene de byklktaslamam ben olsam. Neden? nk byklk Allah'a mah-(34) Zambr = alm.72yer gene toprak.

__ Doru.__Konu komu, bir mahalleli, him dim komu...t san olan bir insan, doma byme komusuna fort tar nu? (35) ^en mesel--- Ne babamnan, ne deille komin dedesiynen nr mym? nmem. Sevmem fort atmay. Herkes Fransz'dan saklanacaksan delii ararken, benim babamnan emmim gslerini gere gere gittiler de alnlarndan ehidoldular. O biim ehitlik erbetini imek her kula myesser mi? Amma ben nmem. Bizimki o kadaretti, avrat brak aksilii, kalkak sidek askerlik ubesine, anlatak vaziyeti, hkmet maa balar sanadedi de tbe. Din, iyman, Allah, vatan yolunda bir ehitlik mesel, ayp deil mi maa istemek?Kocamn dedesine gelince... Hepiniz az ok duymusunuzdur, o iftlik, o tarlalar, konaklar, o yeyim, ogiyim... Kimde vard? Fort atmak, nmek ayp ey, hem de Al-lahn pek gcne gider?

Doru... Kurban olaym keremine...

Parma yok ki takdynan iki gzlerini birden alversin! Ne gzel oldu amma, fklarnn stne ylver-diler. Aferin olana, iki satrnan olsun hallerini,hatrlarn sormuyormu. Ben gene de herife acyorum. Neden dersen...

Amaaan, ben u sra hi kimseye acmyorum! Az ilerideki pembe konan nnde toplanm enealmakta olan mahalleli kzlar arasndaki kendi kzma seslendi:

Kz Zalhaaa... Gz kmyasca, yeter ene al-(35) Fort atmak = nmek.73bulaklar!Brakt yerden sz tekrar ald:

... Ne diyordum? Haa... Ben u sra kimsey acmyorum. Neden dersen, hani lf aramzda, sizdenkmaz, benim kk olan var ya? Ali. Dostlardan aklna aasgilnen ktl devirmee gitmeyitakm!Komu kadnlar yadrgadlar bunu. Ktl toplam gitmek, daha ok rgat, maraba takmnn harc,dlc, alaltc bir iti. Yerli ksm byle eylere alalmamahy. di. Demek oullar bylesine alalmt?Oullarnn al. almas, babasyla anasnn da alalmas demekti.Kuru, kupkuru kadn memnunlukla:

Vah vah vah... dedi. Demek byle? Byle bacm. Ele gne kar rezil olacaz. yle-sine zengin, halli mall bir dedenin torunlar, kimderdi ki gn gelecek ktl devirmeye gidecekler!

Babasnn yannda almyor mu? Topal eskicinin kars alamakl bir sesle: alyor bacm, dedi, alyor amma, ne bileyim ben? Takm aklna ite. Aasgil gideceklermi,bunun da aklna girmiler ellham, (36) cahil ocuk ne de olsa, gidecem de gidecem... Kimselereaamyorum utancmdan, yreimden kanlar gidiyor. Eeeh, dmez kalkmaz bir Allah. O gm gmgmliyen iftliin sahibi dedeleri yatt yerden ban kaldrmal da, torununun ocuklarn grmeli!

(Gzleri doldu) O yeyim, o giyim kuam... Kaynbabamm iftliinde ne eksikti? Ku st bile bulunurdusz temsili. Gelin geldiim yllarn dili olmal da sylemeli. Ne desek bo. yle bir adamn olu... imdibir eskici paras amma, bakma. Ne de olsa subay saylr. Kk zabitlikten mall, maa var.Herkesler as-(36) Ellham = Herhalde, besbelli.74terde "*---- - - ~ - -i imdi bunlar. imdi mal, mlk, para kimdeyse itibarBu dnya, bu haksz dnya niye bozuluyor gnden "ne? Belli bir ey, eski hatrlar, eski sayglarunutuldu , ondan. Yerlere geiyorum... Ktl toplamya gitmek bizim ocuklarmza yakr m? Eller bizidde kor i frr gayri. Olum dedim, eller yle der, bizi dde kor frrler, senin babann,dedenin, dedenin babasnn bu memlekette nm sn var, byle eyler bize gre deil! Bin dereden bin

su getirdim, ne ettimse nafile. Nuh diyor peygamber demiyor. Tpk babas. Babas gene arada imanagelir. Bu? Tbe. O babasna ne deyim jji ne olsun. Bunu byle irneten (37) hep o. Niye? Kendine,


28/168

kendi genliine benziyormu, ilkim nasl? Babas ser sayar da karsnda lahavle demez. (38) Bu? t.Serte sylemiye gr. Hrlayverir...

Aklna gene birden kz geldi: Kz Zalhaaa! Kime syledim kz hayasz? Gidip iki su alkalayversene u kaplar!Burnunu hh diye smkrd, alvarna sildi:

Onu diyecektim... Tutturmu gidecem de gidecem. Bu bir deli, baba iki deli. Aralarnda ardm

kaldm. Ulan dedim, sen aana ne bakyon? Onun avradn biz beenip kendi elimiznen almadk. Birakgitsin o, dedim, tbe. Aam diyor bir daha demiyor. Hele bizim geline tbe lf syletmiyor. Aam dedimi azndan birka aam birden dklyor. Geline lf sylememesi, aasn ok sevdiinden.Sevdiinden ya, gelin de bir gelin olsa... Yaznn pla, biliyorsunuz, ensesine vur azndan lok-(37) Sirneten = Yz veren, martan.(38) Lahavle demez = Karlk vermez.75I31S,ldediin, yaznn bir pla...Demindenberi sze hi karmyan iman korn kendi kzn hatrlyarak sz ald:

Sana bir ey deyim mi? Siz onun ban balay^ Takn bir nian...

Topal'm karsnn dertleri depreti: Neynen anam bacm neynen? Dnmedim belliyon? Elde yok, avuta yok. Herif dersen cannnkntsndan evlere smyor Allah vermiye...

Canm, nerden baksan bir nian. Ne olacak? At-nan deve deil ya. Bagz olurken hangimizekaydra kay. dra sar liralar saydlar?

Yook, Allah gani gani rahmet eylesin, ben bagz olurken kaynatam kaydra kaydra sar liralarsay. dyd. Mekn cennet olsun, nur iinde yatsn, kendi yoi Allah var. Hani az buuk bilmez deilsiniz.Kaka'ta yanan konaklarnda bir hafta geceli gndzl davul dl-dyd!Kadnlar byle bir ey hatrlamyorlard ama, bunu o kadar ok tekrarlamt ki, zerinde durmuyorlardartk.

... o yemin yiyecein haddi hesab olmadyd. Byklk taslamak kendini bilmiyene yakr. Benhi sevmem yalan, byklk taslamay. O bu deil ya, nian dedin... Ne oldu on sekizine gireli benimdeli fiek daha? Avrat kymeti mi bilir?Kz gene aklna geldi:

Kz Zalhaaa, Zalha!Kzlar kalabalndan ayrlan aka paka, balk eti Zeliha sinirli sinirli:(39) Esalet = Mahsustan, yalancktan.76helliyrsun?

Anasnn brakt bulaklarn bana meldi.Anas duydu, aldrmad:._ ... onu diyecektim, bizim herif esasta kt deil,deil ya, gz ksn yokluun! lle u sralar....__ Ney bacm, cip (40) kesatlat!

__ Amaan siz de. Olanda ykyle var...

__ Doru anam doru, ykyle ki ykyle... O gezmeler tozmalar, o har vurup harman savurmalar... te dnyay da dnen kalmad! Amaaan... te dnya kimin umurunda? Bizimkinin de azn baklar amyor! Ya bizimkinin? Gvur tarafndan bol yedek para geliyormu, motor, u, bu. Yerli atlyelerin iine ketveriyormu. Giden hafta yemini billh etti benimki, koca haftada on lira aldm, seksen be lirahaftalk dattm raklara dedi. Burnunu tutsan can kacak!

Nolacak bu ortaln kesatl bilmem... Topal'm kars sz gene ald: Bir zamanlar Alaman'dr tutturdulard. Alaman aa, Alaman yukar. Encam ban yediler herifin.Benim byk olann kula deliktir, neler anlatyor neler. Akl deil ki benimki. Hani Allah hakkmzdahayrlsn versin, bizimki gene ikiyi artrd. Alaman harbi iinde ne iyiydi! kiyi azaltt m ileri

dzeliyor, oaltt m bozuluyor ne hikmetse. Eli antallar grmyor mu, delleni-niyor delleniyor evebarka smyor. Allah vermiye. Bari byk olan olmasa! O da ayri bir dert bacm. de spas var.Kendi elimle eversem zoruma gitmez. Kendi kendine bulmu. Ay mdr, kurt mu? Sen tut, yaznn pla-


29/168

(40) Cip = Bsbtn.77sene oluyor bize geleli, on bir senedir eve bir uursuz^ tur kt. O gmbr gmbr gmbrdiyen ev,kurudu ^ rudu kabuuna yapt. Hani herifin mall maa olmasa torba tak dilen. Ben en ok kkoluma acyorum. 0^, yordu. ler kesatlanca, bizim herif tuttu mektebinden ald ocuu. Evldmkiminkilerden geriydi? Okusa o (k olurdu bir subay. Bir yazs var, boncuk gibi. Ellerin sij. ratszlan

ondan daha m iyi?Kocasnn parkeleri tok tok den tahta bacann sesi duyulmaa balaynca, lf kesti:

Geliyor bizim gazap, dedi. Gideyim de celallenme, sin!Kadnlardan hzla ayrld, kznn yanna kotu. tekiler bir sre, gideni ekitirip ille de gelin geldiizaman kaynatasnn konanda bir hafta geceli gndzl davul dldn bilip bilmedikleri zerindedurdular.Kara, kuru kadn:

Tbe, dedi. Ben kendi nefsime bilmiyorum anam. Hepsi ayr ayr balad: Ben de bacm. Ben de. Ben bunun evlendii bile hatrlamyorum. Kara, kuru kadn: Canm, dedi. Kaka'tan sonra Topal'la birlikte geldi. Ne dn, ne dernei? Sonra olunun

boncuk gibi yazs... Nerdeymi o yourdun bolluu? Boncuk gibi yazs olan, ktiplik dururken ne diyebabasnn yannda eskicilik yapsn? Hi canm. nsann iki karn olacak da birini yrtacak!. kap aadaki evine giderken, nnden dalgn dalgn getii pembe boyal konan, olu hemdoktor hem de subay kt halde babasyla annesine iki satn78t.kur'-''*1* ~

j- kendine syleniyordu, ylesine dalmt__ Nerye kz?rkt:

__, Bismillhirrahmanirrahim!Doktor kan subay'n anasyd:

__ Korktun mu ne?__ Bo bulundum kz dm yardn!Kap nnde melmi daha dorusu tnemi kadn:

__ Ne var d yarlacak? dedi. Bo bulundum da... Topal'n avrad neler anlatyordu gayri? Ne konuuyordunuz?Kara, kuru kadn iini ekti:

Amaan, ne konuacaz, hi. Hi olur mu? Etrafna toplanmtnz, dinletiyordu sizi! Hr bu. Lf dedin mi uvalnan avratta... Koltuk altlarnda elleri, meldii yerde kmldand: Ne partallar (41) att gayri?-.

Gelin geldiinde bir hafta geceli gndzl dvlen davuldan, harcanan sar liralardan, kk olununboncuk gibi yazsndan hemen sz amay uygun bulmad.Beriki steledi:

Ha? Ne kz? Ne partallar att diyorum. Hi dedim ya...Doktorun anasnn eeliyeceini biliyordu. yle de oldu:(41) Partal = Yalan.79Kara kuru kkrtc biimde gld. Bu gl, kad* sinirlendirdi:

Bak, glyorsun. Beni kesti gene deil mi?

Kesmedi, kesmedi de, kk olundan dert y di.


30/168

Hadi hadi, saklyorsun. Kesiyormu beni ord-surda. Kker'in Hayriye'ye demi ki, olu doktorold\, diye burnu Kafdana vard demi. Olu para gnderme, dikten baka iki satra bile kurban ediyordemi, yrej soutmu.

Akamn iyice kararan lciverdine yz pek de be], li olmyan kara kuru kadnn susuundan,iittiklerinin doruluu kansna vararak iini dkmee balad:

Ona halt etmek der. Benim olum arslan. Para gndermesin, iki satrla halmz hatrmz da

sormasn varsn, can sa olsun da... Deil mi ki subay elbisesiyle mahalleye anl anl girdi,dmanlarm atlatt, bu da bana yeter!

Doru. ki mum alsn da derdine yansn o!Beriki kadn hl bir hafta srtsra dlen davullar, harcanan sar liralarla boncuk gibi yaznn fkesiiindeydi. Yalanclk olurdu ya bu kadar olmazd. Ne davulu, ne dn? Hangi sar liralar?Doktorun anas sordu:

Kk oluna nolmu? Kimin? Topal'm az karasnn? Ha... Ktl toplamya gidecekmi aasgilnen... Doktorun anas sevinten krlarak ayaa kalkt: Oooh, keremine kr. Daha beter olsunlar. De-


31/168

Gle gle bacm!Kara kuru kadnn ardndan bir sre bakt. Gzleri kara kuru kadnda, kula Topal eskicinin evindentaan fkeli seslerdeydi. Ellerini koltuk altlarna sokarak -meldi, uzaktan vuran ampuln hafifeaydnlatt etli ama prsk yzyle memnun, gzlerini Topal eskicilerin beyaz perdesi aydnlkpencerelerine dikti. Topal iyice kplere binse de avradn sopann altna yatrsayd. Yatrrd yatrmayaamma, kk olu evdeydi besbelli. Evde olmasa, ah olmasayd!

nnde birisinin durduunu seemedi: Ne o avrat, ne var gene?rkt ilkin, sonra kendini toplad. Yabanc deil, ko casyd.

Hi, dedi.Gzlerini Topal'larn penceresinden ayrmad. Adam sordu:82"b"V"' &----

nce, uzun bir adamd. Yz hafife beyaz sakall.Kadn itahl itahl anlatt:

__Demindenberi mahalleyi indirip indirip kaldryor! 3 __ Niye?__Niye olacak, avrat geimsiz. Her avrad seninkibi mi belledin? (Birden hatrlayarak) Haa, dedi, asl mjdeyi unuttum: Oullar var ya oullar?

Ee?__ Ktl toplamya gideceklermi.Kocasnn da kendi

Documents

Orhan Kemal - Eskici Dükkanı