pISSN, eISSN 0125-5614M Dent J 2017; 37 (3) : 365-371Original Article

ลกษณะของแทงเคลอบฟนในมนษยโดยใชกลองจลทรรศน

อเลกตรอนแบบกราด

Correspondence author: รศ. รฐพงษ วรวงศวส ภาควชาพยาธวทยาชองปากและแมกซลโลเฟเชยล คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล กรงเทพฯ 10400Received : Accepted :

บทน�า

ฟนของคนเรานน ในแตละซแบงออกเปน 2 สวน

หลกๆ ซงกคอ สวนของตวฟน (crown) และ สวนของ

รากฟน (root) โดยตวฟนนนมองคประกอบ 3 สวน ไดแก

เคลอบฟน (enamel) เนอฟน (dentin) และ โพรงฟน

(pulp cavity)

Objectives: เพอศกษาลกษณะของแทงเคลอบฟนในมนษยโดยใชกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบกราด

Materials and Methods: ฟนตวอยางทใช คอ ฟนกรามนอยจ�านวน 20 ซ จากผ ปวยอาย 12-40 ป ฟนตวอยางทงหมด

แชไวในสารละลายฟอรมาลนความเขมขนรอยละ 10 แลวใชหวกรอตดรากฟนของฟนตวอยางทง แลวตดดานบดเคยวของ

ตวฟนทไดจากฟนตวอยางจ�านวน 10 ซ ใหเปนรองลกประมาณ 2 มลลเมตร และตดดานตดขวางทคอฟนของตวฟน

ทไดจากฟนตวอยางทเหลอจ�านวน 10 ซ ใหเปนรองลกประมาณ 2 มลลเมตร แลวน�าตวฟนทไดไปแชในสารละลาย

โซเดยมไฮโพคลอไรตความเขมขนรอยละ 5.25 เปนเวลา 24 ชวโมง ทอณหภมหองเพอก�าจดสารอนทรย แลวน�าไป

ผานกระบวนการขจดน�าโดยแชในสารละลายแอลกอฮอลทมความเขมขนจากนอยไปมาก แลวตากใหแหงทอณหภมหอง

เปนเวลา 24 ชวโมง หลงจากนนใชคอนและสวมากระเทาะตวฟนตวอยางในบรเวณทไดกรอน�าไวทง 20 ซใหแตกออกจากกน

เปน 2 สวน แลวเคลอบตวฟนตวอยางดวยทองหนา 300-100 องสตรอม แลวสองตรวจดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอน

แบบสองกราดของบรษท เจอโอแอล รนเจเอสเอม 5410แอลว ประเทศญป น (JEOL JSM-5410LV, Japan)

Results: พบวาในบรเวณกลางฟน แทงเคลอบฟนเรยงตวเปนเสนตรงตอเนองขนานกนไป ซงเหมอนกบการเรยงตวของ

แทงเคลอบฟนในบรเวณคอฟน สวนในบรเวณดานบดเคยว แทงเคลอบฟนเรยงตวเปนคลนโคงไปมาและเบยดกนแนนกวา

บรเวณคอฟนและบรเวณกลางฟน ในทง 3 บรเวณแทงเคลอบฟนมเสนผานศนยกลางทมขนาดใกลเคยงกนตลอดทงแทง

การเรยงตวของผลกในทง 3 บรเวณ ผลกทอยในสวนหางท�ามมประมาณ 65 องศากบผลกในสวนหวของแทงเคลอบฟน

Conclusions: แทงเคลอบฟนเรยงตวเปนเสนตรงตอเนองขนานกนไป แตในบรเวณดานบดเคยว แทงเคลอบฟนเรยงตว

เปนลกคลนและอยหนาแนนมากกวาปรกต ซงอาจจะเปนผลมาจากการทตองรบแรงจากการบดเคยว ในทกบรเวณ

เสนผานศนยกลางของแทงเคลอบฟนมขนาดใกลเคยงกนตลอดทงแทง และการเรยงตวของผลกในสวนหางท�ามมประมาณ

65 องศากบผลกในสวนหวของแทงเคลอบฟน

Keywords: กลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบกราด, แทงเคลอบฟน, มนษย

How to cite:

รฐพงษ วรวงศวส1, ญาณศา วงษบณฑตย2, ฐตนนท เกาสงข2, ดวงหทย จรเธยรนาถ2,

ภาวน วองไว2

1 วท.บ., ท.บ., Specialty Certificate in Oral Pathology, M.S. 2 นกศกษาทนตแพทยชนปท 4 คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล

เคลอบฟนเปนเนอเ ยอแขงชนดหนงของฟน

ซงปกคลมตวฟนของฟนทกซ เพอใหฟนท�าหนาท

บดเคยวอาหารไดโดยเคลอบฟนเปนสวนทแขงทสดของ

รางกายมนษย ประกอบดวยสารอนนทรยเปนสวนใหญ

(รอยละ 96) สารอนทรยและน�าเปนสวนนอย (รอยละ 4)

โครงสรางตางๆ ของเคลอบฟนมหลายชนด ไดแก

แทงเคลอบฟน (enamel rod) แนวของแทงเคลอบฟน

(Thai Article)

366 M Dent J 2017 August; 37 (3): 365-371

รฐพงษ วรวงศวส, et al

(direction of enamel rod) รอยตอของเคลอบฟนกบ

เนอฟน (dentino-enamel junction) เปนตน โครงสราง

ทประกอบกนเปนเนอของเคลอบฟน ไดแก แทงเคลอบฟน

การศกษาฟนสามารถท�าได 2 วธ คอ การศกษา

ดวยตาเปลาและการศกษาดวยกลองจลทรรศน การศกษา

ดวยกลองจลทรรศนใหรายละเอยดมากกวาการศกษา

ดวยตาเปลา กลองจลทรรศนทใชศกษาฟนม 2 ชนด คอ

กลองจลทรรศนแบบใชแสง (light microscope) และ

กลองจลทรรศนอเลกตรอน (electron microscope)

ในการศกษาครงนจะท�าการศกษาลกษณะของแทง

เคลอบฟน (enamel rod) โดยใชกลองจลทรรศน

อเลกตรอนแบบสองกราด (scanning electron

microscope, SEM) ซงท�าใหสามารถเหนรายละเอยด

ตางๆ ไดอยางชดเจนทงองคประกอบและลกษณะ

การเรยงตวของแทงเคลอบฟนโดยภาพทได จะมลกษณะ

เปนสามมตทมความละเอยดสง

Osborn [1] พบวาแทงเคลอบฟนเรยงตวใน 3 มต

จงไมควรอธบายแทงเคลอบฟนโดยขนอยกบรปของ

เคลอบฟนใน 2 มตเทานน Skobe และ Stern [2] พบวา

เคลอบฟนมปรมาตรและพนทผวเพมมากขนเมอระยะทาง

จากรอยตอระหวางเคลอบฟนกบเนอฟนเพมมากขน

โดยเฉพาะอยางยงทบรเวณป ม (cusp) ของฟน

สวนจ�านวนแทงเคลอบฟนยงคงท สามารถอธบาย

ไดโดยแทงเคลอบฟนมเสนผานศนยกลางเพมมากขน

และแทงเคลอบฟนเรยงตวอยในแนวเฉยงๆ ไปสผว

ของฟน Jiang และคณะ [3] พบวาเคลอบฟนนนเปน

โครงสรางททนตอแรงบดเคยว อาจจะเปนลกษณะ

ทไดเลอกสรรมาแลวแลวถายทอดตอมา Cui และ Ge [4]

พบวาโครงสรางของเคลอบฟนมนษยแบงเปนล�าดบชน

ตงแตระดบทเลกทสดไปจนถงระดบทใหญทสด ระดบท

เลกทสด คอ ผลกไฮดรอกซอะพาไทต (hydroxyapatite

crystal)

การศกษาแทงเคลอบฟนดวยกลองจลทรรศน

อเลกตรอนแบบกราดยงมนอย งานวจยนมวตถประสงค

เพอศกษาลกษณะของแทงเคลอบฟนในมนษยโดยใช

กลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบกราด ความรทไดจะ

เปนพนฐานส�าหรบการศกษาเรองแทงเคลอบฟนตอไป

วสดอปกรณและวธการศกษา

ฟนตวอยางทใชในงานวจยน คอ ฟนกรามนอยท

ถกถอน เพอการรกษาทางทนตกรรมจดฟน จ�านวน 20 ซ

จากผ ปวยอาย 12-40 ป ฟนทใชจะตองมลกษณะ

สมบรณ สภาพด ไมมรอยโรคฟนผ ไมมการบรณะฟน

และไมมการแตกราวของฟน จากโรงพยาบาลทนตกรรม

คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลยมหดล แลวแชฟน

ในสารละลายฟอรมาลนความเขมขนรอยละ 10

(10% formalin) ทนทเพอคงสภาพไมใหเนาเปอย

หลงจากนนลางฟนตวอยางดวยน�าสะอาด แลวใชหวกรอ

กรอตดรากฟนของฟนตวอยางทงแลวใชหวกรอตด

รากฟนของฟนตวอยางทง แลวตดดานบดเคยวของ

ตวฟนทไดจากฟนตวอยางจ�านวน 10 ซ ใหเปนรองลก

ประมาณ 2 มลลเมตร และตดดานตดขวางทคอฟนของ

ตวฟนทไดจากฟนตวอยางทเหลอจ�านวน 10 ซ ใหเปน

รองลกประมาณ 2 มลลเมตร แลวน�าตวฟนทไดไปแช

ในโซเดยมไฮโพคลอไรตความเขมขนรอยละ 5.25

(5.25% sodium hypochlorite) เปนระยะเวลา 24

ชวโมงเพอก�าจดสารอนทรยทเกาะอยทผวฟนออกให

หมด แลวลางตวฟนนนในน�ากลนเพอไมใหโซเดยม

ไฮโพคลอไรตตกคาง หลงจากนนน�าตวฟนนนไป

ผานกระบวนการขจดน�า (dehydration) โดยแชใน

เอทลแอลกอฮอล (ethyl alcohol) ทมความเขมขนจาก

นอยไปมาก คอ 50%, 60%, 70%, 85%, 95%, 100%

ตามล�าดบโดยแชในแตละความเขมขนครงละ 15 นาท

ลกษณะของแทงเคลอบฟนในมนษยโดยใชกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบกราด

http://www.dt.mahidol.ac.th/division/th_Academic_Journal_Unit 367

จ�านวน 2 ครงตามล�าดบ แลวน�าไปตากแหงทอณหภม

หองเปนระยะเวลา 24 ชวโมง หลงจากนนใชคอนและ

สวทผานการเชดท�าความสะอาดดวยแอลกอฮอลมา

กระเทาะตวฟนในบรเวณทไดกรอน�าไวทง 20 ซใหแตก

ออกจากกนเปน 2 สวน แลวน�าตวฟนทไดไปเคลอบดวย

ทองหนา 100-300 องสตรอมดวยเครองเคลอบทองแลว

น�าไปศกษาลกษณะของแทงเคลอบฟนดวยการสองด

ดวยกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบกราด (scanning

electron microscope, SEM) ใน 3 บรเวณ คอ ดานบด

เคยว (occlusal) กลางฟน (middle) และคอฟน

(cervical) โดยจะแบงเปน 2 กลม ไดแก กลมทกรอฟน

บรเวณดานบดเคยว (occlusal) จะศกษาในบรเวณ

กลางฟน (middle) และคอฟน (cervical) และกลมท

กรอฟนบรเวณคอฟน (cervical) จะศกษาในบรเวณ

กลางฟน (middle) และดานบดเคยว (occlusal) โดยใน

แตละบรเวณจะศกษาตงแตรอยตอระหวางเคลอบฟน

และเนอฟน (dentino-enamel junction) ไปจนถงผวฟน

ผลการศกษา

ในบรเวณคอฟน แทงเคลอบฟนมการเรยงตว

เปนเสนตรงตอเนองขนานกนไป (รปท 1) ในบรเวณ

กลางฟน แทงเคลอบฟนมการเรยงตวเปนเสนตรงตอเนอง

ขนานกนไป ซงเหมอนกบการเรยงตวของแทงเคลอบฟน

ในบรเวณคอฟน (รปท 2) สวนในบรเวณดานบดเคยว

แทงเคลอบฟนมการเรยงตวเปนคลนโคงไปมาและ

เบยดกนแนนกวาบรเวณคอฟนและบรเวณกลางฟน

(รปท 3)

จากการศกษาเสนผานศนยกลางของแทง

เคลอบฟน พบวาทง 3 บรเวณ ไดแก บรเวณคอฟน

บรเวณกลางฟน และบรเวณดานบดเคยว แทงเคลอบฟน

มเสนผานศนยกลางทมขนาดใกลเคยงกนตลอดทงแทง

(รปท 4 ถง รปท 6)

การเรยงตวของผลกในทง 3 บรเวณ ผลกทอยใน

สวนหางท�ามมประมาณ 65 องศากบผลกในสวนหว

ของแทงเคลอบฟน (รปท 7 ถง รปท 9)

Figure 1 In the cervical area, enamel rods are arranged in continuous parallel lines. Bar represents 50 µm. X500

368 M Dent J 2017 August; 37 (3): 365-371

รฐพงษ วรวงศวส, et al

Figure 2 In the middle area, enamel rods are arranged in continuous parallel lines. Bar represents 50 µm. X500

Figure 3 In the occlusal area, enamel rods are arranged in a wavy pattern and more densely packed than those in the cervical and middle areas. Bar represents 50 µm. X500

Figure 4 In the cervical area, the diameters of the enamel rods are approximately equal along the entire length of the enamel rods. Bar represents 50 µm. X500

ลกษณะของแทงเคลอบฟนในมนษยโดยใชกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบกราด

http://www.dt.mahidol.ac.th/division/th_Academic_Journal_Unit 369

Figure 5 In the middle area, the diameters of the enamel rods are approximately equal along the entire length of the enamel rods. Bar represents 10 µm. X2,000

Figure 6 In the occlusal area, the diameters of the enamel rods are approximately equal along the entire length of the enamel rods. Bar represents 10 µm. X2,000

Figure 7 In the cervical area. The crystals in the heads of the enamel rods are parallel to the long axis of the enamel rods and fanned out at an angle of about 65 degrees in the tails of the enamel rods. Bar represents 10 µm. X2,000

370 M Dent J 2017 August; 37 (3): 365-371

รฐพงษ วรวงศวส, et al

Figure 8 In the middle area. The crystals in the heads of the enamel rods are parallel to the long axis of the enamel rods and fanned out at an angle of about 65 degrees in the tails of the enamel rods. Bar represents 5 µm. X5,000

Figure 9 In the occlusal area, the crystals in the heads of the enamel rods are parallel to the long axis of the enamel rods and fanned out at an angle of about 65 degrees in the tails of the enamel rods. Bar represents 5 µm. X5,000

บทวจารณ

จากการศกษาครงน พบวาการเรยงตวของแทง

เคลอบฟนในดานบดเคยวมลกษณะเปนคลน ซงแตกตาง

จากบรเวณกลางฟนและคอฟน ผลการศกษาในครงน

สอดคลองกบผลการวจยของ Osborn [1] และ Skobe

และ Stern [2] นอกจากนนยงพบวาแทงเคลอบฟน

มเสนผานศนยกลางคอนขางคงทตลอดทงความยาว

ของแทงเคลอบฟน ซงสอดคลองกบผลการวจยของ

Jiang และคณะ [3]

บทสรป

แทงเคลอบฟนมการเรยงตวขนานกน แตม

การเรยงตวเปนลกคลนและอยหนาแนนมากกวา

ปรกตในบรเวณดานบดเคยว ซงอาจจะเปนเพราะวา

ดานบดเคยวตองรบแรงจากการบดเคยวมากวาบรเวณ

อนๆ และในทกบรเวณเสนผานศนยกลางของแทง

เคลอบฟนมขนาดใกลเคยงกนตลอดทงแทง และ

การเรยงตวของผลกในสวนหางท�ามมประมาณ 65 องศา

กบผลกในสวนหวของแทงเคลอบฟน

ลกษณะของแทงเคลอบฟนในมนษยโดยใชกลองจลทรรศนอเลกตรอนแบบกราด

http://www.dt.mahidol.ac.th/division/th_Academic_Journal_Unit 371

Funding: Faculty of Dentistry, Mahidol University

Competing interests: None declared

Ethical approval: The Mahidol University Institutional

Review Board with Protocal No. MU-DT/PY-IRB

2014/031.1709.

กตตกรรมประกาศ

ขอขอบคณ รองศาสตราจารยรฐพงษ วรวงศวส

อาจารยทปรกษาโครงงานวจยชนน ทคอยใหค�าปรกษา

และชแนะแนวทางในการท�าโครงงานวจย หนวยบรการ

สถานทและเครองมอวจย งานบรการเพอการวจย

ส�านกงานการวจย คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลย

มหดล และภาควชาพยาธวทยาเขตรอน คณะเวชศาสตร

เขตรอน มหาวทยาลยมหดล ทเออเฟอสถานทและ

อปกรณในการท�าโครงงานวจย

ขอขอบคณ คณะทนตแพทยศาสตร มหาวทยาลย

มหดล ทใหเงนทนในการท�าโครงงานวจยน

เอกสารอางอง

1. Osborn JW. Evaluation of previous assessments of prism directions in human enamel. J Dent Res 1968; 47(2): 217-22.

2. Skobe Z, Stern S. The pathway of enamel rods at the base of cusps of human teeth. J Dent Res 1980; 59(6): 1026-32.

3. Jiang Y, Spears IR, Macho GA. An investigation into fractured surfaces of enamel of modern human teeth : a combined SEM and computer visualization study. Archs Oral Biol 2003; 48(6): 449-57.

4. Cui FZ, Ge J. New observations of the hierarchical structure of human enamel, from nanoscale to microscale. J tissue Eng Regen Med 2007; 1(3): 185-91.