Ortadoğuda modernleşme ve islami hareketler

8/14/2019 Ortadoğuda modernleşme ve islami hareketler

http://slidepdf.com/reader/full/ortadoguda-modernlesme-ve-islami-hareketler 1/20

O r t a d o ğ u ' d a m o d e r n l e ş m e

ve is lami iıarelcetler

alev erkilet b a ş e r



içindekiler

Teşekkür 9

Giriş 11

/ Toplunual Hareketler 29

• De ^şme Çerçevesinde Toplumsal Hareket Olgusunun Ye n 29

• Toplumsal Hareket Kavramının

Benzer Kavramlardan Aynştınimaat 32

• Toplumsal Hareketlerin Türleri 35

• Toplumsal Hareket in Öğeleri 40

• Toplumsal Hareketin Geçirdiği Dönüşümler 44

• Toplumsal Düzeni Reddetmenin Belli Başlı Tarz lan 46

2 Sosyolojide Din/İdeoltyi^ Modernleşme ve

Devrim Olgununa Yaklaşımlar 61

• İşlevsclci Yaklaşım: Kmniyet Sübaplan ö l

• Manc'ın Mut lak Mahrumiyet Yaklaşmıı 107

• Alexis de Tocquevillcin Cîöreli Mahrumiyet Yaklaşımı 120

• James C. Davies'in Beklenen İhtiyaç Tatmini Yaklaşımı 133

3 Türkiye'de Modernleşme ve İtlami Hareketler 143• Türkiye'de Modernleşme 143

• Türkiye'de İslami Hareketler 150

• Hizbut-Tflhrir 158

• Hizbu't-Tahrir Hareketinin Özellikleri 158

• Basında Hizbu't-Tahrir 175

• tslam Partisi ve İktibas Dergisi Çerçevesinde

Ercümend Özkan 180

• İslamcılık ya da İslami Hareketler 183• İslam'a Geleneksel Din Yoluyla Sokulan Görüşlere

Yönelttiği Eleştiriler 186

• İslam'a Laik İdeolojiler Yoluyla Sokulan Görüşlere

Yönelttiği Eleştiriler 199

• Rabbani Yöntem 203

• Parti Hakkındaki Görüşleri 208

• İslami Parti Girişimi 213



4 Mısır'da Modernleşme ve İslami Hareketler 223

• Mısır'da Modernleşme 223

• Mısır'da islami Hareketler 233

•Hasan-el Benna ve Miısl ıiman Kardeşler 234• Benna Döneminde İhvan'm Temel Görüşleri 248

• "Gerçek İslam ' Hakkındaki Görüşleri 249

• Örgüt lenme İlkeleri 253

• Diğer İdeolojiler Karşısında islam'ın Konumu 257

• İslami Düzen 260

• Seyyıd Kutu!» ve ihvan İçinde Kutubçııiuğun Gelişimi 2fi6

• KuluİJ Düşüncesinin Temci Özellikleri 272

• "Gerçek İslam" Hakkındaki Cîorüşleri 272• Rabbani Yöntem 275

• İslami Düzen 282

• Kutub Sonrası İslami Hareketler 292

• Salih Scriyye ve Askeri Akademi Grubu 295

• Jjükrü Mustafa ve Et-Tekfır ve'l-Hicret 298

• Abdiısselam Karac ve Cihad Hareketi 302

5 İran'da Modernleşme ve İslami Hareketler 319

• iran'da Modernleşme 319

• iran'da İslami Hareketler vc İran İslam Devrimi 327

• Ali Şeriatı Mczinani ve Hüseyniyye-i İrşad 327

• "Gerçek islâm" Hakkındaki Görüşleri 331

• Gerçek İslıim'ın Egemen Kılınmasında Aydınlann Rolü:

Ruşenfikr İdeolojisi 345

• Ne Yapmalı? 347

•İslami Diriliş Hareketinin Hedefleri 347

• Hüseyniyye-i Irşad Progranıı 349

• Şeriatj'nin Etkisiyle Kurutan Örgütler 352

• Şia ve Din-Siyaset İlişkisi 353

• İran'da LJIenıa-Devlet İlişkilerinin Tarihsel Gelişimi 359

• Ayetullah Rulıullah Humeyni 374

• İslâm Devletinin Gerekliliği 377

• İslami Yönetim Örgütiın Kurmak İçin

Mücadele Programı 385

Sonuç 393

Kaynaklar 407

İndeks 423



KAYNAKLAR

A B D U R R A H M A N , Ömer (1990), Cİhad. Çev. Mehmet Emin Akm, Ankara:

Server Yaymlan.

A B R A H A M I A N . Ervand (1989), Radical Ulam (The Iranian Mojahedİn).

London: l.B. Tauris and Co. Ltd. Pub..

A H A V İ , Şahruh (1990). İran'da Din vc Siyaset (Pehlevİ Devrinde Ulema- ^

Devlet İlifkilerİ). Çev. Selahattin Ayaz, İstanbul: Yöneliş Yaymlan,

AHMED, Rifat Seyyid (1989). İalamİ Direni* Haritası (Benna'dan ^

tslambnli'ye). Çev. Cuma Ağaç, İstanbul: İşaret Yayınlan.A L G A R , Hamid (19881, İslam Devriminin Kökleri. Çev. M.Çetin Demirhan, ^

İstanbul: İşaret Yayınlan.

A N L A R O Ğ L U , Fehmi (1967a), "Hizb-üt Tahrir," Y o l , 28. 07.1967.

(1967b), "Yine Onlar," Y o l , 22, 08.1967.

A N T O U N , Richard T, (1981), "Key Vanables AfTecting Muslim-Local I « v e l

Religiouâ Leadership in Iran and .lordan," F- I. Khuri (ed.), Leadership

and Development in Arah Society. Beirut, Lebanon: American

Univernity of Beimt, pp. 92-102.

APPELBAUM. Richard P (1970), Toplumsal De^şlm Kuramları. Çev.

Türker Alkan, Ankara: Türkiye tş Bankası Yaymlan.

ARAS. Ahya (1990), "Ödünç Ahnmış Bir İnanç: Mehdilik," İktibas, Cilt VII I ,

Sayı:142, 80.13-16.

A R O N , Raymond (1983), Sosyolojik Düşüncenin Evreleri. Çev. KorkmazAlemdar, Ankara: Türkiye İş Bankası Yaymlan.

A S H , Roberta (1972). Social Movementa İn Amerİea. Chicago: Markham

Pub.Comp..

A T A Y . Falih Rıflcı (1967), "Korkulu Rüya." Dttnya, 03. 01. 1967.

A V O N , Raymond (1970). "The Myth of the Revolutıon,' J.R, Guafield (ed.),

Protest, Reform and Revolt (A Reader in Social Movements).

New York: John Wiley and Sons., pp. 134-149.



Orta Dogu'da Modernleşme ve İslami Hareketler

AYtTER, Nmşin (1984). "Evlilik Dışı Birleşmelerden Doğan Çocuklar." T Erder

(ed-), Türfcİye'de Ailenin Değişimi :Y asal Açıdan tncelcmeler. An

kara: Sosyal Bilimler Demeği, ss. 67-69

AYVERDİ. S , N . A R A Z . S.EROL ve S.HURI (1965). Kenan Rifai ve Yirminci

Asrın İşığında Müslümanlık. İstanbul: inkılap ve Aka Kitabevleri

Koli Şti..

BARRETT. Michile (1996). ManHan Foucault'a İdeoloji. Çev Ahmet Fethi,

istanbul: Sarmal Yayınevi.

BASIN BİLDİRİSİ a991). 'ABD ve İsrail'in Yanında Savaşmaya Hayır!." İkti

bas, Cilt IX , Sayı: 146. as. 34-35.BAYUNUS, llyas ve F AHMED (1986). İslam Sosyolojisi: Bir Giriş Dene

mesi. Çev Rıdvan Raya, İstanbul; Bir Yayıncılık

BELLAH, Robert N , (1958), Religious Aspects of Modemization in Turkey and

Japan."The American Journal of Sociology. Vol IJCIV, No: 1, pp. 1-5.

(1964). 'Religiouâ Evolution," American Sociologîcal Review, Vol

XXIX, No: 3. pp 358-374,

(1973), "The Sociology of Religion," T. Parsons (ed.), Knowledge and

Society, Washington Voice of America Forum Lectures, pp. 232-245.

BENNA, Hasan (1980), Şehid Hasan cI-Benna'nın Hayatı ve Risaleleri.

Çev. Ramazan Nazlı. İstanbul : Arslan Yayınlan.

<I987), Dava ve Davetçlnin Hatıraları. Çev, M.Beşir Eryarsoy, İstan

bul: işaret Yayınları

BERGER, P. ve J. NEUHAUS (1970), Movement and Revolution. New York:

Doubleday and Comp. Inc.

BERGER. P, B.BERGER ve H KELLNER (1985). Modernleşme ve Bilinç.

Çev. Cevdet Cerit. istanbul: Pmar Yayınları.

BERKES. Niyazi (tarihsiz), Türkiye'de Çağdaşlaşma, istanbul: Doğu-Batı

Yaymlan

BIESANZ, M.H. vc J BIESANZ (1973), Introduction to Sociology. 2nd ed..

Englewood Cliffs N . J-: Prentice Hali Inc.

CAPORAL, Bemard (1982). Kemalizmde ve Kemalizm Sonrasında Türk

Kadını I -11 (1919-1970). Ankara, Türkiye Iş Bankası Kültür Yaymlan

UCEMILE. Meryem (1986), İslam vc Çağdaş Öncüleri. Çev..Selahattin Ayaz.

istanbul: Bir Yayıncılık

CH£nVG, Ronald Ye-ting (1973), The Sociology of Revolutıon (Readings on

Political llpheaval and Political Unrest). Chicago: Henry Regnery C .̂.



Kaynaklar

C H I N O Y . Ely 119671. Society: An Introduction to Sociology. 2nd ed., New

York: Random Housc

COSER, Uwis (1966), Political Sociology (Selected EMays) NewYork:

Harper Torchbooks.

(CAĞLAR, M.. I .KOZAK ve M. T A H İ R (1984). Ali Şeriatı Üzerine: Bir

Oturum, istanbul: BirYaymlari-

Ç A K I R . Ruşen (1990ı, Ayet ve Slogan. İstanbul: Metis Yayınlan.

(1994), Ne Şeriat Ne Demokrasi (Refah Partisini Anlamak).

İsUınbul MelJs Yaymlan.

Ç A N D A R . Cengi?, (1986), "Ayetullah Humeyni." M. Belge (der.ı. Çagdaf

Liderler Ansiklopedisi, Cilt I l I , ss 916-939

ÇELiK, Serpil (1991). "Şeriat Partisi Kurulmak Üzere." İktibas, Cilt IX, Sayı:

151, 88. 47.

ÇİÇEK. Sertug (1991), "Demokrasiye Karşı îslam Partisi," Cumhuriyet,

08.08.1991.

Ç O B A N . Mehmet (1996). "Ercümend Özkan." İktibas, Ercümend Özkan ÖzelSayısı (205). ss. 109-116,

D A B A S H I , Hamid (1993), Theology of Discontent (The Ideological

Foundation of the Islamic Revolution of Iran) New York: New

York University Press.

DAHRENDORF, Ralpb (1959), Claas and Class Conflict in Industrial

Soclettea. Califomia: Stanford University Press.

DANZIGER. RaphacI (1988). Bir Başkaldırının Anotomisi. Çev. Tuba Elgün.

istanbul: Akabe Yayınlan

DAVIES, Jamea C (1971), "Tovvard A Theory of Revolution," J.C. Davies (ed.),

When Men Revolt and Why (A Reader in Political Violence and

Revolution). New York: The Free Press, pp. 134-147.

DAVIES, J.C. ve G.WADA (1971), "Riot and Rioters," J.CDavies (ed,). When

Men Revolt and Why (A Reader in Political Vİolence and

Revolution). New York: The Free Press. pp. 57-64.

DENISOFF. S. ve R . W A H R M A N (1975). An Introduction to Sociology. New

York: McMillan.

DÎKEÇLtGtL, Beylü F. (1994). "Kültür Kavramının Analizi veya Sosyo-Kültürel

Gerçekliğin Yapısı Üzerine Bir İnceleme.' Dünyada ve Türkiye'de

Güncel Sosyolojik Gelişmeler. Ankara: Sosyoloji Demı ̂ Yayınlan

(L Ulusal Sosyoloji Kongresi Tebliğleri), ss. 39-58.



Orta Dogu'da Modernleşme vc İslami Hareketler

DOĞRU, Adil (1987), "Laik Devlette Diyanet Tezadı."Mektep, Sayı: 16. ss. 11-14.

C D Ö K M E C İ Y A N . R. Hrair (1992). Arap Dünyasında Köktencilik (Devrimci

İalun). Çev. Muhnmmed Karahanoğlu, İstanbul: İlke Yaymcıtık.DURU, Nedim Kemal (1967). "Şeriatçılara Ayetlerden Örneklerle Cevap,"

Haber. 10. 02. 1967,

EBUYEZİD. Hüsnü (1987). Sedat'ı Kim Öldürdü. Çev. Raid Erkan, istanbul:

tslamoğlu Yayıncılık ve Dağıtım.

EISENSTADT, Samuel Noah (1966). Modemization Protest and Change.

New Jersey: Prentice Hal! Inc.

(1973a), "Ideology and Social Change." T. Parsons (ed.) , KnowledKe

and Society. Washington: Voiceof America Forum I^tures, pp. 327-341.

(1973b). Tradition, Change and Modemity. New York: John Wiley

and Sons .

ERKİLET-BAŞER, Alev (1995), "Bilge Bir Sosyolog: Pitirim A. Sorokin'in Tarih

Felsefesi ve Değişme Kuramı." Tarih Çevresi, Sayı: 18. s» . 10-25

E R Y A R S O Y , M, Beşir (1987). "Islam'm vc Diyanet'in Din Anlayışı," Mektep,

Sayı: 16, ss. 7-10.

FAİRCHILD, M,P.(Ed.) (1955), Dictionary of Sociology. Ames, Iowa;

Litttefîeld. Adams and Co.

F A L L A C t , Oriann (1991), İmamla Söyleşi. Çev.Muhammed Nayif Şayir,

Ankara: Fecr Yayınevi.

F A N O N , Frantz (1983), Cezayir Bağımsızlık Savaşı'nın Anatomisi.

Çev,Kamil ÇİleçÖp, istanbul: Pmar Yayınlan.F A R M A Y A N , Hafız Ferman (1973), "The Forces of Modemization in Nİneteenth

Centuıy Iran: A Historical Survey," RLChambera ve M. Polk (ed.),

Beginnigs of Modemization in The Middle East in The Nineteenth

Century. Chicago: The University of Chicago Press, pp. 119-151.

F K S L A L I , Ethem Ruhi (1984). İmamiyye Şiası. Ankara: Selçuk Yayınlan.

FICHTER, Joseph (1990), Sosyoloji Nedir?. Çev. Nilgün Çelebi, Konya: Selçuk

Üniversitesi Yayınlan.

FREYER, Hans (1977), İçtimai Nazariyeler Tarihi. Çev. Tahü- ÇağaUy,

Ankara: A.Ü.D.T.C.F. Yayınlan.

FORUM (1967), "tslam Devleti Anayasası." Forum, 15. 04.1967.

GAZZAlJ. Zeynep (1985). Zindan Hatıraları. 4 b.. Çev B Hüaeyingil, istan

bul: Madve Yaymlan.



KAynaklar

(19S6), MÜRİÜman Aileye Doğru. Çev. Mehmet Yolcu, İstanbul: Madve

Yaymlan.

(1987), Yeniden İslami Dirİlife. Çev. Ömer Kuruçaylı, İstanbul:Madve Yaymlan.

GERGER, M.Emin (1987), "Diyanet Soruşturması," Mektep. Sayı: 16. ss . 18-25.

GIDDENS, Anthony (1994), Modernliğin Sonuçlan. Çev. Ersin Kuşdil, İs

tanbul: Ayrıntı Yayınlan.

GlRtnJ, ismet (1967a), "Komünizm vc Şeriatçılık." Dünya, 18. 08. 1967.

(1967b). "şeriatçılığın Hortlaması," Milliyet, 14, 08. 1967,

GOODMAN, N. ve G.T MARX (1978), Society Today. 3rd ed., New York:

C.R.M, Random Housc.

GÖÇMEN, Metin (1991), "Diyanet'in Fuar Tekeli Üzerine." Kitap Derfîsi,

Sayı: 49, s» . 56-57.

GÖLE, Nilüfer (1992), Modem Mahrem (Medeniyet ve Örtünme). 3 b,

istanbul: Mctia Yaymlan,

GUSFIELD, Joseph R (1970). Protest Reform and Revolt: A Reader inSocial Movements. Ncw York: John Wiley and Sons Inc..

GÜVENÇ. Nazım (1986), "Nasır," M Belge ( D e r ) . Çağdaş Liderler Ansiklo

pedisi. Cilt IV . 8 8 1482 1497

H A L L I D A Y . Fred (1992), "Iran Devrimi: EşiUiz Gelişme vc Dinci Popülizm."

Serpil Üşür (der.), İran Devrimi (Din. Anti-Emperyalizm ve Sol).

istanbul: Belge Yayınlan, ss 9-54.

HAMEDANt. Ahmcd Sabri (1986), İslam'da Caferi Mezhebi ve İmam Cafer

Sadık Buyrukları. 3. b.. Ankara: Kadıoglu Matbaası.

HEYKEL. M. Hasaneyn (1988), Bir Devrimin Anlatılmamış Öyküsü. Çev.

Bcdirhan Muhib, istanbul: Nehir Yayınlon

HOFFER, Eric (1988). Kesin İnançlılar (Kitle Hareketlerinin Anatomisi).

Çev. Erkli Günur, İstanbul: Akran Yayınlan.

H U D A Y B İ . Me'mun (1987). "Mısır Seçimleri Üzerine." Mektep. Sayı: 16. ss 49-

53.

H U M E Y N İ . Ayetullah (1984). Konuşmalar. Çev. belirtilmemiş. Ankara:

Kadıoglu Matbaası.

(1987). "Suudi Ailesi. Kabe ve Hac İşlerini Düzenlemeye I^yık Değildir

( imam Hunieyni'nin Hacılara Mesajı)." Mekke Amerika'nın Pençe

sinde (Kanlı Mekke Olayına Bir Bakış). Ankara: Iran lalam Cumhu

riyeti Kültür Merkezi Yayınları.



Orta Dogu'da Modernleşme ve Ulami Hareketler

(1989a), Cihad-ı Ekber: Nefale Mücadele. 2.b . Çev A!i Nurhah,

İstanbul: Akademi Ifayınlan,

(1989h). İlahi Aşk Yolu. Çev. Kadri Çelik, İstanbul:Akademi Yayınlan.(19911. İslamda Devlet Çev belirtilmemiş, istanbul: Objektif Yayınlan

(1992ı. Mustaz'af' Müatekbir. Çev. .Serdar İslam, istanbul: Objektif

Yayınlan.

O H U S E Y İ N . Asaf (1988). İran'da Devrim ve Karşı Devrim. Çev. Taha Cevdet.

istanbul. Pınar Yayınlan.

^ (1990), OKadogu'da Devlet vc Terör. Çev Taha Cevdet, istanbul:

Pınar Yayınlan.

' HtJSEYÎN. A . R OLSON ve C KUREŞİ (1989). Oryantalistler ve

İslamiyatçılar. Çev Bedirhan Muhib, istanbul; tnsnnYayınlan.

I.P.O. II983), Felonies of the MKO Terrorist» in Iran. Tehran: Islamic

Propagation Organİzation.

ISSAWI. Charles (1973). "Asymmetrical Development and Transport in Egypt

1800-1914." M Polk ve R.I- Chambers (ed.l. Beginnings of

Modemization in The Middle East: the Nineteenth Century. Chi

cago: The University of Chicago Press. pp. 383-400.

İ B R A H I M . Saadettin (1984a). "Mıaır'm Militan Müalümanlan ( I ) . - İktibaa, Cilt

IV . Sayı; İÜ . ss 8-11.

(1984b), "Mısır'ın MilİUn Müslümanları," İktibas, Cilt IV, Sayı: 76.

8.12.

(1984c). "Mısır'ın Militan Müslümanları," İktibas, Cilt IV , Sayı; 77, ss.13-14.

(1984d). "Mısır'ın MiliUn Müalümanlan," İktibas, Cilt IV, Sayı 78, sa.

7-8.

tLYASOĞLU. Aynur (1994), Örtülü Kimlik: İslamcı Kadın Kimliğinin

Oluşum Öğeleri. İstanbul: Metis Yayınları.

İ N A L C I K , Halil (1972), "AUtürk ve Türkiye'nin Modernleşmesi," Atatürk

Önderliltinde Kültür Devrimi RCD Semineri Tebliğleri (911 Ka

sım 1967). Ankara: Türk Inkıl.ıp Tarihi Enstitüsü Ynymı. ss. 3.1-39,

İ N A N , Ayşe Afet (1975). Atatürk ve Türk Kadın Haklarının Kazanılması:

Tarih Boyunca Türk Kadınının Hak ve Görevleri, istanbul: M . E . B .

Devlet Kitapları, Atatürk Dizisi No: 10

^ İ N A Y E T , Hamid (1988), Çağdaş İslami Siyasi Düşünce. Çev. Yusuf Ziya,

Istanbul:Yöneliş Yayınlan.



Kaynaklar

tNCE. Selamı (1991). "Şeriat Partisi Ne Zaman?." 2000'c Doğru. Cilt V , Sayı: 8.

sa 30-31.

IRAN İ SL A M C U M H U R İ Y E T İ A N A Y A S A S I 11980). Çev. Hüseyin Hatemi.İstanbul: Çağn Yayınlan.

İ R A N İ SL A M C U M H U R İ Y E T İ A N K A R A B Ü Y Ü K E L Ç İ L İĞ İ (1987). Yedi Yı l l ık

Kutaal Savunmamıza Kısa Bir Bakış. Ankara.

İ RAN İSLAM CUMlfUKIVF.T l Kl îLTUR MERKEZİ (tarihsiz), İran İslam

Cumhuriyetini Tanıyalım. Ankara.

(1987ı Mekke Amerika'nın Pençesinde (Kanlı Mekke Olayına Bir

Bakış). Ankara

İZZETİ . Ebuirazl Iİ993), Devrimci lalam ve İslara Devrimi. Çev Serdar

İslam. İstanbul- Objektif Yayınlan.

K A B A K L İ . Ahmet (1967). "Hizbut Tahrir." Tercüman. 28. 05. 1967.

K A N İ . Muhammed A. (1986), Sokoto Dosyası. Çev. belirtilmemiş, İstanbul:

AkabeYayınlan.

K A R S , Memduh (1996). "Hayatı ve Mücadelesi." İktibas. Ercümend Özkan

Özel Sayısı. (205). ss. .18-41

K O E N I G . Samucl (1957). Sociology: An Introduction to the Science of

Society. New York: Bames and Nsbie Inc..

K O N G A R . Emre (1985a). İmparatorluktan Günümüze Türkiye'nin Top

lumsal Yapısı 2. 5 lı , [Hİtınhııl: Krmzı Kitabevi.

(1985b), Toplumsal Değişme Kuramları ve Türkiye Gerçeği. 4 b .

istanbul: Remzi KitabeviK Ö P R Ü L Ü , Fuad (1976ı. Türk Edebiyatında İlk Mutasavvıflar. Ankara:

Diyanet işleri Başkanlığı Yaymlan

K U R ' A N - I K E R İ M VE Y Ü C E M E A L İ (tarihsiz). Çev Süleyman Ateş. Ankara:

Kılıç Kitabevi Yayın ve Dağıtım.

K U R T K A N - B İ L G İ S E V E N . Amiran (1985), Din Sosyolojisi. İstanbul: Fili»

Kitabevi.

K U T U B . Seyyid (1978), İslam'ın Dünya Görüşü. Çev Ali Arslan. İstanbul;Arsinn Yayınlan

(1980). Yoldaki İşaretler. 4. b., Çev. İsmail Nuri, İstanbul; İhya Ya

yınlan.

(1982), İslam'da Sosyal Adalet. 7 b.. Çev.YaşarTunagür ve M . Adnan

Mansur. istanbul; Cağaloğlu Yayınlan.



Orta Doğu'da Modemlefme ve talnmi Hareketler

(1985). İslam Kapitalizm Çatışması. Çev Yaşar Nuri Öztürk. İstan

bul: Bir Yayıncılık

(1986), İslam'ın Hareket Metodu. Muhammed Tevfık Berekat (der.),

Çev Yüksel Kıltçarslan, İstanbul Nida Kitabevi.

(1987a), Dünya Barışı ve tslam. Çev.Bekir Sadak, İstanbul; Ebru

Ynymlan.

(1987b). İstikbal tslamındır. 2.b., Çev. Nurettin Demir. İstanbul:

Islamoğlu Yayın vc Da ı̂tmı

(19870, Son Sözler: Benî Niçin İdam Ettiler. Çev, Ömer Bezirci.

İstanbul: Nehir Yayınlan.(1995). Kuran'ın Gölgesinde Kadın. Ahmet Faiz (der.), Çev. Mustafa

Nuhoğlu, İstanbul: Ravz-a Yayınları

LACOITTURE. Jean (1973). Nassen A Biography by êan Lacouture. New

York: Alfred E. Knopf

İJVNDAU. Jacob M. (1973), "The Beginnings of Modemization in Education:

The Jcwiah ('ommunily in Egypt as a Cnsc Study," R.L. C'hanıbors ve M.

Polk (ed.), Beginnigs of Modemization in The Middle Rast: The

Nineteenth Century. Chicago; The Univeraity of Chicago Presa. pp.

299-312.

UBON. Gusuve (1979). Kitleler Psikolojisi. Çev Selahattin Demirkan,

istanbul; Yağmur Kitabevi.

LEW1S, Bemard (1984). Modem Türkiye'nin Doğuşu. Çev Metin Kırath,

Ankara: Türk Tarih Kurumu Yayınlan

(1992). İslam'ın Siyasal Dili. Çev. Fatih Taşar, istanbul: Rey Yayıncı

lık.

M A H M U D . A. Abdülhalim (1990). Müslüman Kardeşlerde Eğitim vc Teşki

latlanma Siyaseti. Çev Mehmet Emin Akm. Ankara: Server Yaymlan.

M A R D i N , Şerif (1982). İdeoloji. Ankara: Turhan Kitabevi.

(1988), "Prof Şerif Mardin'e Göre islami (!!̂ anl(inış Modernleşmenin

Sonucu."Türkiye Kültür ve Sanat Y ı l l ı ğ ı 1988. Ankara; Türkiye Yazarlar Birliği Yaymlan. ss. 177-181

MARSOT. Afaf Lütfı es-Seyyid (1968). "The Beginnings of Modemization

AmongThe Rectors of el-Ezheri 1798-1897)." R L Chambers vc M Polk

fod ) . Beginnigs of Modemization in The Middle East The

Nineteenth Century. Chicago: The University of Chicago Press, pp.

267-280



Kaynaklar

M A R T I N . BG (1988\ SömiirKecilige Karşı Afrika'da SuH Direniş. Çev.

Fatih Tathiınglu, İstanbul: İnsan Yayınlan.

M A R X . Kari (1974 ı, "Hegel'in Hukuk Felsefesi Eleştirisine Bir Katkı," (Der,belirtilmemiş). Din Üzerine. Çev. Murat Belge. İstanbul: Gerçek Yayı

nevi, ss, 14-26.

(1976), L o u İ B Bonaparte'ın 18. Bnunaire'i. Çev. Sevim Belli, Ankara:

Sol Yayınlan

MARX, Kari ve F. ENGELS (1976), "Alman İdeolojisi." (Der belirtilmemiş). Din

Üzerine. Çev Kaya Güvenç, Ankara: Sol Yayınlan, ss, 69-78.

(1991), Komünist Manifesto ve Komünizmin İlkeleri. 2.b., Çev.

Muzaffer Erdosi, Ankara: Sol Yayınlan.

MAZLUM-DER (1991), İnsan Haklan İhlalleri ve İşkence. Ankara.

McIVER. R.M. ve C.H. PAGE (1969), Society: An Introductory Analysis.

12th ed., London: MacMillan Co-

MERTON, Robert K (1968). Social Theory and Social Structure. 4th ed.

New York; The Free Press.(1970). "Social Stnıcture and Anomie,"W.L. Wallace (ed.), Sociological

Theory: An Introduction. 2nd ed., Chicago; Aidine Pub.. pp. 162-181.

(1971), "Social Problems and Sociologîcal Theory." R.N. Nisbet ve R.

Merton (ed.). Contemporary Social Problems. 3rd ed., New York:

Harcourt. Brace, Jovanovich, pp. 793-845.

METÎNER, Mehmet (1989). Şafak'ta 10 Gün-İran Notlan. İstanbul: Birim

YayınlarıMITCHELL, Richard R Iİ969), The Society of the Müslim Brothers.^^

London: Oxford University Press.

M O Z A F F A R I , Mehdi (1987). Authority in islam (From Muhammad to

Khomeini). Trans. from French by Michel Vale. New York. M.E.

Sharpc Inc.,

MUNSON Jr, Henry (1990), Oriadoğuda İslam ve Devrim. Çev. Cemil Polat ^

ve Halil Ekşi, İstanbul: Akademi Yaymlan.

MUSLİHIDDIN. Muhammed (1987). İslam ve Soayoiojl. Çev. Sami Şener,

İstanbul: Akabe Yayınlan.

M U T A H H A R İ . Murtaza (1988). Son Yüzyıldaki İslami HarckcÜer. Ç«v.

İbrahim Şahin. Ankara: Sahra Yayınları.

(1989). İslam Devrimi. Çev.Kenan Çamurcu ve diğerleri, Istanb^:

Akademi Yayınlan, ^



Orta Dogu'dn Modernleşme ve İslamİ Hareketler

(1991). İslam Cumhuriyeti Çevresinde. Çev. Alptekin Dursunoglu,

İstanbul: Şura Yaymlan

NEUHAUS. Richard J (1970). Movement and Revolution. New York:

Doubleday and Comp. Inc.,

N I S B E T . Robert A. (1973). The Sociological Tradition. 4th ed., London:

Heinemann Educational Books Ltd.

NURBAKİ. Haluk (1967), "Din Neden Politikaya Kanşmamalıdır?." Ulus. 28.

07, 1967-

OSMAN, Fethi (1991), İhvan. İslam ve Demokrasi. Haz. Aydın Ünlü, İstan

bul: Endülüs Yaymlan.ÖZKAN, Ercümend (1984a), ".Aylık Dergi: İktibas Dergisi Sahibi ve Yayımcısı

Ercümend Özkan ile Bir Söyleşi." İktihas, Cilt IV , Sayı 74, ss. 18-20,

(1984b), -Fitne I," İktibas. Cilt IV . Sayı 70. ss. 5-6. 9.

(1984c). "Siyaset II." İktibaK, Cilt IV . Sayı: 74. ss. 5-6.

(1984d). "Siyaset III ," İktibas. Cilt IV . Sayı: 76. » s . 5-6.

(1985), -Selam İle," İktibas, Cilt V, Sayı: 104, ss. 2, 9.

(1987a), "Ercümend Özkan (Sor Yayıncılığın Sorulanna Cevaplan),"

Soruşturma/2 Kur'an ve Sünnet. İstanbul; Sor Yaymcılık, ss. 81-103.

(1987b), "Kuran ve Sünnet," İktibas, Cilt V I I . Sayı; 129-130, ss. 9-12.

(1988), İnanmak ve Yaşamak. İstanbul: Yöneliş Yayınlan.

(1990a). "Değişen Dünyada Yerimiz," İktibas, Cilt V I I I , Sayı: 140. ss.

62-65.

(1990b), "İslami (Rabbani) Metod," İktibas, Cilt V I Ü , Sayı: 140. ss. 10-

13.

(1990c). "I.aiklik ve Demokrasi I," İktibas. Cilt V I I I . Sayı: 137, ss. 9-11.

(1990d), "Laiklik ve Demokrasi 111," İktibas. Cilt V l l l . Sayı: 139. ss, 10-

13-

(1990e). "Sapıklık (Dalalet)," İktibas, Cilt IX, Sayı: 147, ss. 9-11.

(19900, "Tasavvuf; Ayn Bir Din," İktibas. Cilt V II I , Sayı: 141, ss. 11-15.

(1990g). "Tebliğ ve Parti," İktihas. Cilt V IH , Sayı: 136. as. 8-10, 62.< 1990h). "Timsahın Gözyaşları," İktibas, Cilt IX, Sayı: 147, ss. 5-8.

(1990ı), "Yüzyıl Dergisinin Ercümend Özkan'la Yaptığı Röportaj," İkti

bas. Cilt V I I I . Sayı: 142, ss 7-8

(1991at, "İdeolojik Kirlilik," İktibas. Cilt IX , Sayı: 148. ss. 7-U,

(1991b). "İslami Parti Olur mu?," İktibas, Cilt IX , Sayı: 15. sa. 112-19.

(1991c), "Metiner'e Cevap.' Yayınlanmamış Notlar.



Kaynaklar

(1991d). "Parti ve Niçin Parti Kuruyoruz?." tktibaa. Cilt IX . Sayı: 151,

sa. 8-11

(1991e). -SatılmıslıkU Ortak Olanlar İslam Olamazlar,' tktibaa, CiltIX. Sayı: 148, a. 13.

(1991f). 'Radikal tslam," Gazi Oniversi t«Bİnde Yapılan Konuşmanın Ses

Kaydı.

(1992a). "İslam ve Ten)r(Dehşet).'İktibas. Sayı: 164. M . 10-13.

(1992b), "Teokrasi." İktibas. Sayı: 157, sa. 9-11.

(1993). Tasavvuf ve İslam. Ankara: Anlam Basın Yaym.

(1994a). "Dindar-Dinci." İktibas, Sayı: 184, ss. 8-10.

(1994b). "Kökü Dışarıdalık," İktibas, Sayı: 183, ss. 17-20.

Ö Z K A N , Mukaddes (1996), "Ercümend Özkan," tktibaa, Ercümend Özkan Özet

Sayısı. (205). ss. 4-17.

P A R K . RE.ve E.W. BURGESS (1969), Society : An Introductory Analyais.

12th ed., London: McMillan

PARSONS. Talcott (1954). Essaya in Sociologîcal Theory. 2nd ed.. N«w

York: The Frê Press.

(1961), The Point of View of the Author." M . Black (ed.). The Social

Theoriea of Talcott Paraons: A Critical Esamination. Englewood

Cliffs N.J-: Prentice Hail. pp, 311-363.

(1964), "Evolutionary Universals in Society," American Sociological

Review, Vol XXIX, No: 3, pp. 339-357.

(1965a). "General Theory in Sociology." RK Merton. L.S. Cottrell ve L.Broom ( e d ) , Sociology Today: Problems and ProapecU. New York:

Harper and Row Inc.. pp, 3-38,

(1965b), The Social System. 2nd ed.. New York: The Free Presa

(1967), The Structure of Social Action. 5th ed., Ncw York: The Free

Presa.

(1970), "Some Problems of (Seneral Theory," E.A Tiryakiyan ve J.M.

Kinney (ed.) . Theoretİcal Sociology: Perspectives and

DevelopmenU. New York: Meredith. pp 27-68.

(1971), 'CommenUry," H.Turk ve RZ. Simpson ( e d ) . Institutions and

Social EKchange: The Sociologles of TalcoU Parsons and George

C . Homans. New York: The Bobbs-Merrill, pp. 380-399.



Orta Doğu'da Modernleşme ve tslami Hareketler

PARSONS. T.. RF, BALES ve E CT O L M A N (1962). TowBrd A General

Theory of Action. 5th ed,. Cambridge Massachuaetts: Harvard

University Presa.PARSONS, T., RF, BALES (1966). Pamİly Socialization and Interaction

Procesa. 6th ed.. New York: The Free Preas

PERİN, Cevdet (1967). "Kimdir Bu Adamlar?," Haber. 27 07. 1967,

^ RUBIN. Barry (1990). Islamic Fundamentalism in Bgyptian Politîea. New

York: St Martin's Press,

R U N C l M A N , W G (1986), Toplumsal Bilim ve Siyaset Kuramı. Çev Erol

Mutlu, Ankara: Teori Yayınlan,

RUSTOW. Dankwsrd (1973), "The Modemization of Turkey in Historical and

Comparative Perspective." K. Karpat (ed.). Social Change and

Politica in Turkey. Leiden : E.J. Brill, pp, 93-106

SACHEDINA. Abdülaziz (1989), "Ali Şeriati: İran Devriminin İdeologu," J.L.

Esposito (der-). Güçlenen İslam'ın Yankılan. İstanbul: Yöneliş Ya

ymlan, ss. 215-238

<̂ SAGIV, David (1995), Fundamentaliam and Intellectuals İn Egypt 1973-

19&3. London: Frank Cass..

^ S A R I B A Y . Ali Yaşar (1985). Türkiye'de Din ve Parti Politikası: MSP Ör

nek Olayı. İstanbul: Alan Yayıncılık.

SCHROEDER. Ralph (1996). Mas Weber ve Kültür Sosyolojisi. Çev Meh

met Küçük, Ankara: Bilim ve Sanat Yayınlan.

•rSIDDIKl, Kelim (1986), İslami Hareket-Problemleri ve Amaçlan. Çev.Mehmet Yolcu, istanbul: Bir Yayıncılık.

SMELSER, Neil J. (1962), Theory of Collective Behaviour. New York: Free

Presa

(1973). "Structural Conducivenesa." R.Y. Cheng (ed.), The Sociology of

Revolution. Chicago: Henry Regnery Co., pp. 18-31.

SOROKIN. P. Aleksandrowitch (1962), Social and Cultural Dynamics IV.

N B W York: The Bedminater Press-(1964), Sociocultural Causality, Space, Time: A Study of

Referential Principles of Sociology and Social Science. New York:

Russell and Russell Inc..

(1966), Sociologîcal llıeorles of Today. New York: Harper and Row

Pub. Inc.



Kaynaklar

SOROKIN, P.A. ve C,C Z I M M E R M A N (1969), Principlea of Rural-Urban

Sf>ciology. New York: Henry Holt and Co. Inc..

SOYUER Halil (1967), "Girli Cemiyetçiler," Medeniyet. 07. 08. 1967,

S O Y Y I Ğ I T , Osman Zeki (çev.) (1970), Seyyid Kutub ve Arkadafian Niçin

tdam Edildi?, istanbul: Cağaloğlu Yaymlan.

STEPPAT, Fritı (1973). "National Education Projects in Egypt Before Britiah

Occupation," R.L. Chambers ve M.Polk (Ed.) , Beginniga of

Modemization in Tbe Middle Baat: The Nineteenth Century. Chi

cago: The University of Chicago Press, pp. 281-297.

STEWART. E.W. v« J.A G L Y N N (1981), Introduction to Sociology. New

Delhi: TaU McGraw-Hill Co Ltd..

SÜRÜŞ, Abdülkerim (1988), Kim Savaşım Verebilir?. Çev. Sabah Kara,

İstanbul: Seçkin Yayınlan.

(1989), Dini Düşüneenin Yeniden Kurulman ve Dr. Ali ŞeriatL

Çev. Sabah Kara. Ankara: Kıyam Yaymcılık.

S Z T O M P K A , Piotr (1993), The Sociology of Social Change. CambridgeMass.: Blackwell.

S A Y L A N . Gencay (1987). İslamiyet ve Siyaset: Türkiye ÖmeğL Ankara: V

Yayınlan.

ŞERİATI, Ali (198öa). Hacc. 4.b., Çev. Fatih Selim, îatanbul: BirYaymcılık.

(1985b), Medeniyet ve Modemizm. 4 b.. Çev. Ahmet Yüksekoğlu.

İstanbul: BirYaymalık.

(1985c), Öze Dönüş. Çev Kerim Güney, İstanbul: Şafak Yayınlan(1985d), Toplumbilim Üserine. <?ev. Kanan Sökmen, laUnbul: Bir

Yaymcılık.

(1986a), Kültür ve İdeoloji Etraftnda Konuşmalar. Çev. Orhan

Bekir. İstanbul; BirYayıncılık.

(1986b), Ne Yapmab?. Çev. Muhammed Hizbullah, İstanbul: Bir Ya-

jrmcılık.

(1987a). Anne-Baba Bia Suçluyuz. Çav Karim Güney, İstanbul: Seç

kin Yaymcılık.

(1987b). Dine Karşı Din. Çev. Hüaeyuı Hatemi, İstanbul: İşaret Ya

ymlan.

<lB87c), İnkılapçı ve Sosyal Adaletçi Ebuzer-İ ĞıfarL Çev. Salih

Okur, İstanbul: Tebliğ Yaymlan.

(1987d), İslam Nedir. Çev. Ali Seyidoğlu. İstanbul: Bir Yaymabk.



Orta Doğu'da Modernleşme ve İalami Hareketler

(1988), Muhammedi Tanıyalım (İalam Nedir-III). Çev, Ali

Seyidoğlu, Ankara: Fecr Yayınevi.

T A B A T A B A t , Allame (1991). lalam Sosyolojisi. Çev. Hasan KanaaUı, Istan-bul; Kalem Yayınevi.

' T A C t - F A R U K l , Süha (1998). HizbuVTahrir ve Hilafet. Çev. Hasan Aktaş.

istanbul: Yöneliş Yayınlari-

' T A H E R I . Amir (1086). The Spirit of AUah (Khomeini and the Islamic

Revolution). London; Hutchinson.

T A L E G A N İ , Mahmud ve H.A. M U N T A Z E R İ (1991), İlk Hutbeler. Çev Şamil

Doğruer. Îatanbul: Yöneliş Yayınları.

T A N P I N A R . Ahmet Hamdi (1985). Beş Şehir. İstanbul: M.E.O.S.B, Milli Eği

tim Basımevi.

T A N Y O L , Cahit (1989), Türkiye'de İHica ve Laiklik. laUnbu): Altın KiUplar

T A Ş K I R A N . Teıer (1978), "Atatürk ve Kadın Eğitimi." Türkiye'de Kadın Y ı l ı

Kongresi. Ankara: Türk Üniversiteli Kadınlar Demeği Ankara Şubesi

Yayınlan, sn. 181-189.

T . C . A N K A R A I AĞIR CEZA MAHKEMESİ (1968). Karar. Ankara: Ankara

Yan Açık Cezaevi Matbaası.

TEKELİ, Şirin (1982), "Türkiye'de Kadının Siyesst Hayattaki Yeri," N.Abadan

Unat (der), TÜrk Toplumunda Kadın. Îatanbul: Araştırma, Eğitim,

Ekin Yayınlan, ss. 375-396.

TEMPO {1991). "Şeriatçı Parti Kuruluyor." Tempo, Cilt IV , Sayı; 21, 8.12.

T İ K V E Ş . Özkan (1975). Atatürk Devrimi ve Türk Hukuku (Türk Hukukve İdare Sisteminin Modernleştirilmesi), izmir: İstiklal Matbaaaı.

T I L L Y , Charles (1970). 'Analysis of Counter-Revolution," J.R Ousfield (ed),

Protest Reform and Revolt. New York: John Wiley and Sona, Inc., pp.

47-67.

TtLMİSANt, Ömer (1987). Hasan el-Benna ve Davet Mektebi. Çev. Mehmet

Yolcu, İstanbul: Madve Yayınlan.

TOCQUEVILLE. Alexis de (1994), Amerika'da Demokrasi. Çev. İhsan Sezai,

Fatoş Dilber, Ankara; Yetkin Yayınları,

(1995), Eaki Rejim ve Devrim. Çev. Turhan İlgaz, istanbul: Keait Ya

yıncılık.

TOMICHE, Nada (1973). The Situation of Egyptian Women in The First Half

of the Nineteenth Csntruy," R.L. Chambers, M. Polk (Ed), Beginnigs



Kaynaklar

of ModernİKatlon in The Middle Gaat: The Nineteenth Century.

Chicago:The University of Chicago Preaa. pp, 171-İ&4.

TOYNBEE, Amold (1980), Medeniyet Yargılanıyor. Çev Ufuk Uyan. taUn-bul: Yeryüzü Yayınlan.

T U N A Y A . Tank Z. {1962). lalamcılık Cereyanı (İkinci Meşrutiyetin Siyaaİ ^

Hayatı Boyunca Gelişmeli ve Bugüne Bıraktığı Meseleler). İstan

bul: Baha Matbaası.

T U N C A Y . Mete (1981). Türkiye Cumhuriyeti'nde Tek Parti Yönetiminin

Kurulması (1923-1931). Ankara: Yurt Yayınlan

TURAN , Osman (1980). Türk Cihan Hakimiyeti Mefkuresi Tarihi. 4 b.,İstanbul: Nakışlar Yayınevi.

T U R H A N , Mümtaz (1951). Kültür Değişmeleri, tstanbul: Milli EğiUm Bası

mevi.

TURNER. Denya (1991), 'Religion: Illusions and Liberation," T. Carver (sd.),

The Cambridge Companion to Marz. Cambridge: Cambridge

University Prcss-

TÜRKDOĞAN. Orhan (1977). Yoksulluk Kültürü (Gecekonduların Top-

lumsal Yapısı). 2.b.. tstanbul: Dede Korkut Yayınlan.

(1988). Sosyal Haraketlerin Sosyolojbi. Ankara: Kültür Bakanlığı

Yayınlan,

TÜRKMEN. Hamza (1995), "Türkiye'deki İslami Uyanışın Büyük Emekçisi

'Ercümend Özkan," İktibas, Sayı: 194-195, ss. 37-41.

(1996). "Dayanışmada ölçü ve Açıklanmamış Bir Özeleştiri," İktibas,

Ercümend Özkan Özel Sayısı (205), ss. 121-124.

ÜLGENER , Sabri F. (1983), Zihniyet, Aydınlar ve İzmler-Derlemeler ve

Araştırmalar. Ankara: Msyaş Yayınlan.

ÜŞÜR. Serpil (1991), Din, Siyaset ve Kadın: İran Devrimi, istanbul: Alan

Yayıncılık.

(1992), "Önsöz." Serpil Üşür (der), İran Devrimi (Din. Antİ-

Emperyalİzra ve Sol). İstanbul: BelgeYayınlan,V E R D A N İ , Salih (1988), Mıaır'da İalami Akunlar L <;:ev. H.Acar ve Ş.Duman, v

Ankara: Fecr Yayınevi. ^

(1991), Mısır'da İslamİ Akımlar H. Çev. Oaame Zeydoğlu, Ankara:^

Fecr Yayınevi, '

V O L L , John O. (1991). İslam: Süreklilik ve Değişim. Çev. C. Aydın. C. Şiş

man ve M. Demirhan. tstanbul: Yönetiş Yayınlan.



Orta Dogu'da Modernleşme ve İslami Hareketler

WEBER, MBX rl9B6), Sosyoloji Yazılan. Çev. Taha Parla, İstanbul: Hürriyet

Vakfı Yayınlan.

W I L S O N , Everett K. (1971). Sociology: Rulea, Rolea and Relationships.Revised ed., Homewood Illinois: The Persey Press.

Y A M A N . Kemsi (1967). "Milliyetviler Demeğinin Bildirisi,' Milliyetçiler Deme

ği Konys Şubesi. 03. 08. 1967.

Y E K E N . Fethi (1986), tslam Fikir. Hareket, İnkılap. Çev. Cuma Agaç, istan

bul: inkılap Yaymlan.

Y Ü K S E L , Rasim (1967a). "Hilafet İstemeyiz,"Havadia. 31. O 7.1967.

(1967b). "Hilafet İsteyenler," Havadis, 06 06. 1967.



Türkiye'de tslami hareketler, 1960'larda

oldugü gibi, toplumun "cahil" ve "kandırılmaya

açık" kesimlerini istismara yönelik ıcrtipler olarakdeğil; aydınlarm "dinamik güçler" olarak

adlandırmayı sevdikleri kesimlerin cntellcktüct

eğilimleri ve tercihleri noktasmda ele alınmaya

bağlanmıştır. İslami harekcücr. üniversite / yüksek

okul Öğrencisi ya da mezunu olan, genellikle de

laik eğitim veren okullardan gelen, kır kökenli

olsa bile bugünü vc gelecc|i açısından kentli /

orta sınıfa mensup, bu yönleriyle de gelecektetoplumda önemli konumlarda bulunmaya aday

kesimler tarafından takınmakladır artık. "Eski

düzene dönmede çıkarları olan" kesimlerden

değildir bu insanlar Marjinal olmadıkları gibi,

toplum-dışı kalmış kesimlerden de değildirler.

O y Ka , sosyoloji literatürü bi/c bu kesimlerin

tslami hareketlere katılmayacaklarını söylüyor.

Sosyolojik genellemelere karşın, bu kesimlerin

tslami hareketler içinde yer alıyor, ya da almayadevam ediyor oluşları, olgunun farklı bir

perspektiften vc daha yakından / içeriden bir

bakışla incelenmesi gerekliğini göstermektedir.

I 1

( I

ISBN: 975-6910-09-7

Documents

Ortadoğuda modernleşme ve islami hareketler