Ortzadar 08092012

deia.com

euskal kulturaren kolore guztiak

ortzadarLarunbata, 2012ko irailaren 8a. 273 zenbakia

MAITE MTZ.DE ARENAZA

“Grabatuaren‘booma’ bizitzen arigara Euskal Herrian”

-- 4-5. orrialdeak --

-- 6. orrialdea --

JAI KARTSUATolosak BonbereneaSutan musika jaialdia

hartuko du 15ean

02 // Ortzadar Larunbata, 2012ko irailaren 8a

H

LITERATURA · ANTZERKIA · ARTEA · ZINEMA · MUSIKA · DISEINUA · PUBLIZITATEA · ARKITEKTURA · INTERNET · KOMIKIA · BIDAIAK · ZIENTZIA · DANTZA · IRITZIA · KRITIKA · LITERATURA · ANTZERKIA · ARTEA · ZINEMA ·MUSIKA · DISEINUA · PUBLIZITATEA · ARKITEKTURA · INTERNET · KOMIKIA · BIDAIAK · ZIENTZIA · DANTZA · IRITZIA · KRITIKA · LITERATURA · ANTZERKIA · ARTEA · ZINEMA · MUSIKA · DISEINUA · PUBLIZITATEA ·ARKITEKTURA · INTERNET · KOMIKIA · BIDAIAK · ZIENTZIA · DANTZA · IRITZIA · KRITIKA · LITERATURA · ANTZERKIA · ARTEA · ZINEMA · MUSIKA · DISEINUA · PUBLIZITATEA · ARKITEKTURA · INTERNET · KOMIKIA · BIDAIAK ·

H ARKAITZ Zubirik (Donostia, 1977)Etxekalte (Susa, 2012) izena emandio bere lehenengo eleberriari. Zati-katutako eleberria da eta neurri

honetan gustura dabil. Emozioak ukitzen dituz-ten istorioak kontatu nahi ditu. Eleberriak egi-tura korapilatsua dauka eta mosu soilean ager-tu nahi izan du idazleak. Astiro idazten du etadagoeneko badu egitasmo bi esku artean: hie-rarkia sozialari buruzko saiakera batetik; etabestetik, Donostiako Loiola auzoan kokaturikoeleberria.

‘Etxekalte’-ra jauzi egiten duenak publizitateeta bidaia agentziatan agertzen ez den Donos-tia batekin egingo du topo.Gaur eta hemen kokatutako nobela bat da, errea-lismoaren parametroetan. Ezagutzen dudanmundua izan da oinarria. Postalen antza duenerrealitate bat ikus dezaket egunero telebistan,pelikula askotan, liburu ugaritan. Tarteka gus-tura kontsumitzen ditut halako gauzak. Bainanik idazten dudanean, ondo ezagutzen dudanakontatu nahi dut, ederra nahiz itsusia izan, etaez zait interesatzen zauriak ezkutatzen ibiltzea.Ez dut probokatzeagatik egiten. Ez da aldarri-kapena. Terapia da, agian. Mintzen zaituen horierakustea osasuntsua iruditzen zait. Ikustekomoduan jarri, garbitu eta haizeak eman die-zaiola, ea orbaintzen den.

Zure nobela honek badu istorio nagusi bat bai-na azpian bestelako istorioak daude, gurutza-tu egiten direnak. Istorio handiaren azpian isto-rio txikiz beteriko mundua agertu duzu.Gutako bakoitzari asko eragiten dio bere ingu-ruak, baina gutako bakoitzak bere intimotasu-nean bizi duenak ere badu eragina besteengan.Kezka hori oso presente dago nobela honetan.Pertsonaia bakoitzak zer sentitzen duen erakutsinahi nuen, zer gertatzen zaion, eta horrekgarrantzia duela gertaera orokorrean. Eta alde-rantziz: maila kolektiboago batean gertatzen aridenak eragin nabarmena du norberaren egoe-ran. Osagai horiek gurutzatzen dira nobelahonetan.

Zelakoak dira kontatu nahi dituzun istorioak?Emozioak ukitzen dituzten istorioak kontatunahi ditut, eta horretarako gaur eta hemenkokatzea aproposa iruditzen zait, gastatu gabekoeremu bat delako. Beste herrialde batzuetan,AEBetan batik bat, telebistak eta zineak istorioasko kontatzen dituzte. Hemen, ordea, telebis-tarik ia ez dago, eta pelikula bakan batzuk osointeresgarriak diren arren, kopurua oso txikiada. Beraz, nahi duenak eskura dauka ustiatzekoharrobi erraldoi bat. Istorio gehienak kontatugabe daude oraindik.

Istorioaren beraren ikuspuntu ezberdinak ager-tzen ditu pertsonaia bakoitzak, honek ere emanal dizu buruhausterik?Errealitateak ere mila ertz dauzka. Literaturakinoiz ezin du errealitatearen zabalera, sakone-ra eta aniztasuna bere osotasunean islatu, eztahurrik eman ere. Baina nik uste dut ikuspegienaniztasuna kontuan hartzeak mesede handia egi-ten diola literaturari maiz. Gertaera berbera osoezberdin ikus daiteke begiratzeko daukagunposizioaren arabera.

Lantegi hau munduaren mapa izan liteke?Munduaren lagin bat baino ez da. Nobelak kon-tatzen duena egon, badago munduan. Bainamundua hori baino askoz gehiago da. Garaibatean nobela monumental bat baino gehiagoidatzi zuten. Errealitatea bere osotasunean era-kustea zen haien helburua. Badakigu hori lor-tzea ez dela posible. Baina, hala ere, saiakerahorietako batzuek literatur lan bikainak emanzituzten. Nire asmoa, ordea, ez zen errealitatezabal baten argazkia ateratzea. Nobela honek ezdu errealitate soziala ordezkatzeko asmorik.

Heriotza oso presente dago eleberrian.Beste alde batera begiratzen dugunean ere,heriotzak beti hor segitzen du. Ez dago erreme-

literatura

Zubirik beste nobela eta saiakerabatekin dihardu orain. IKER AZURMENDI

ANE AGIRRE

Errealismoaren parametroetankokatu du Harkaitz Zubirik berelehenengo eleberria. Postaletanageri ohi den Donostialiluragarritik aldentzen da‘Etxekalte’. “Ez zait interesatzenzauriak ezkutatzea, mintzenzaituen hori erakustea osasuntsuada”, irizten du idazleak

“Istoriogehienakkontatu gabedaudeoraindik”

za. Desosegua horregatik sortzen dela esangonuke. Erronka bat da. Egoera txarra delakodaukat nik arazoei aurre egiteko ardura. Erra-zagoa litzateke abesti polit bat kantatzen has-tearekin bat paseoan hasi eta bat-batean ondoari garela konturatzea. Baina ez dut uste gureerrealitateak horrela funtzionatzen duenik. Bes-talde, nobelak etsipenaren aurkako osagai batbaino gehiago erakusten du. Nobelaren erdialdera, adibidez, egoera nabarmen hobetzen da.Arazoek irtenbidea dutela dirudi. Eta hala da.Badago konponbidea, ez perfektoa, baina onar-tzeko modukoa. Alde ilunagoek, ordea, gainahartzen diete osagai horiei, eta zapuztu egitendute aukera. Erraza ez den arren, aukerak egon,badaude. Aurrera egiteko osagaiek zipriztintzendute nobela osoa, baina osagaiak sakabanatutadaude, eta sare hori josten ez den heinean gai-lentzen dira joera makurrenak.

diorik. Nobela honetan gutxi aipatzen da, bainauste dut bere presentzia nabarmena dela. Edo-nola ere, tragedia klasikoetan ez bezala, nobelahonetan ez dago odol putzurik. Pertsonen artekoharremanean sortzen den tentsioak ez du herio-tzik eragiten. Heriotzak nobela hasi aurretik ger-tatu dira. Pertsonaiak azkar konturatuko dirahorretaz. Beraz, kontua da zer egin horrekin, zerjarrera hartu errealitate horren aurrean. Ez dairagana bakarrik. Orainaldia eta etorkizuna erelotzen ditu hari horrek.

Eleberria amaitzerakoan desosegu sentsazioagelditzen da. Horretan ere zorrotza izan zara.Itxaropen gutxi utzi duzu.Gauzak gaizki daudela erakusteak ez du esannahi itxaropenik ez dagoenik. Kontrakoa esan-go nuke. Maldan behera egin ondoren, gora egi-teko garaia ere bada. Baina, noski, ez da lan erra-

“Gauzak gaizki dau-dela erakusteak ez duesan nahi itxaropenikez dagoenik. Maldanbehera egin ondoren,gora egin behar da”

HARKAITZ ZUBIRIIDAZLEA

DONOSTIA

03Ortzadar //Larunbata, 2012ko irailaren 8a

A


saski-naski

Aukeran lañoegia

A RGITALETXE baten sorrera beti daberri ona. Esan nahi baitu jende batbadela sinesten duena literaturarennolabaiteko balioan, eta diru bat joka-

tzeko prest dagoela enpresa ziur baino zalan-tzagarri horretan. Are da notizia hobea argita-letxe berriak, euskaratutako literatura izanikkatalogokoa, itzulpena eta itzultzailea ere zain-tzea badu helburu nagusien artean. Ezaugarrihoriek guztiak biltzen ditu, luze gabe, Pasazaiteargitaletxe jaio berriak. Literatura unibertsaltxukuna euskaratu nahi du, itzulpena zaindu,eta behar duen aitorpena eman itzultzaileari.Hori ematen du aditzera, behintzat, argita-letxeak kaleratu duen lehen aleak, Josu Zabale-tak itzuli duen Andrej Longo idazle italiarrarenHamar ipuin bildumak.

Izan ere, garrantzitsua da argitaletxe berri batenlehen alea, erakusten baitizu haren asmoa, zeregin nahi duen, nondik jo, eta nola. Ondorioz,bereziki zaindu beharreko apustua dela irudi-tzen zait. Aurretik gaztelaniaren filtrotik pasagabea, Galiziako Rinoceronte argitaletxe ezininteresgarriagoan ezagutzen genuen Longoren

bildumari egindako itzulpen bakarra. Ez alfe-rrik, galiziar azentua baitu sortzaileen arteanPasazaite jaio berriak ere. Nahiko nuke horrekatea irekiko balio, adibidez, literatura galegoaeuskaratzeari, edota bestelako hizkuntza gutxi-tuetako literatura onari, literatura ona egin egi-ten baita hizkuntza gutxitu horietan. Lehen alehonek, ordea, italiera du jatorri, eta puntu geo-grafiko jakinago bat: Napoli. Hain zuzen, Italia-ko hiri horren inguruan kokatuak daude izen-burua adina diren liburuko ipuinok. Hamarmanamentuei harturik tituluak, hainbat istoriojasotzen dira kontakizunotan: etorkizun ilunabaino beltzagoa duten gazteak, gizonezkoennagusigoa sufritzen duten emakumezkoak, fami-lia apurtuak, amets handiak eta zapuztuakdituen jendea, jende apala, jende langilea, jendebizitzak neurrigabe zigortua. Eta guztiak erepatu beraren baitan ibiltzera daudenak konde-natuak: kamorraren sarearenean.

Ez dakit nola esan: Napolin girotutako ipuin bil-duma bati aurreikusiko zenizkiokeen kontuakguztiak. Ipuinok ez zaituzte bereziki harritzen,ez zaituzte sorpresaz harrapatzen, oro har ez

dizute aurretik intui ez zenezakeen gauza berezi-rik erakusten. Gutxi-asko ezagutzen duzu kon-tatuko dizutena, edo imajina dezakezu besterikez bada. Zilegi bekit konparazioa, telebistakoalbistegiak ekarri dizkidate gogora, non, ados,kontatzen dizuten istorio lau edo pikoago bat, bai-na ez zaituzten eramaten sobera urrunera. Etaliteraturaz ari gara hemen, eta gehiago esker-tuko nuke, konparazioarekin jarraituz, doku-mentalgilearen eskua, nabaritzea atzean badelaidazle bat, subjektu pertsona azken batean han-kabiko bat, eta ez hainbeste hamaikatan konta-tu zaigun istorioa irakurtzen ari den albistegie-tako aurkezlea. Ez dakit ulertzen zaidan.

Hartara, Hamar ez da ipuin bilduma borobila,bai zuzena, akats berezirik gabea, baina auke-ran zuzenegia, ertz nabarmenik ez duena, kol-patu astindu pentsatze bidean jarriko zaituengailu apartekorik gabea. Lañoegia, aukeran,argitaletxe baten lehen aleak beharko lukeenkarta sendoa jokatzeko. Dena den, lehen aleakerakusten dituen asmoak oso dira kontuan har-tzekoak, eta horrek are berri hobea egiten duPasazaite argitaletxearen sorrera.

ARITZ GALARRAGA

‘Hamar’ ez da ipuinbilduma borobila, bai

zuzena, baina ertznabarmenik gabea,

kolpatu astindupentsatze bidean

jarriko zaituen gailuapartekorik ez duena

KRITIKA

1. Udazkeneko loreaXabier Etxeberria. Elkar.

2. EtxekalteHarkaitz Zubiri. Susa.

3. Hizkuntzaren keinuaHainbat autore. Kontseilua.

4. Gezurra odoletanAsel Luzarraga. Txalaparta.

5. ApenasKarlos Linazasoro. Utriusque Vasconiae.

6. ZamaontziaIñigo Aranbarri. Susa.SA

LDU

ENA

K

Fikzioa

ERAKUSLEIHOA

1. Markinako fronteaPatxi Juaristi. Euskal Herriko Unibertsitatea.

2. TxillardegiFito Rodriguez. Erein.

3. Saski bete intxaurPatziku Perurena. Alberdania.

4. Autoibilbideak...Hainbat autore. Goierriko Euskal Eskola K.E.

5. Frankismoa DonostianIñaki Egaña. Genozidioaren Biktimen Elkartea.

6. Orhipean, gure herriaezagutzenJuan Carlos Etxegoien ‘Xamar’. Pamiela.

Ez Fikzioa

LIBURU DENDAK: Elkar, Casa del Libro (Bilbo), Auzolan (Iruñea)

GAZTELITERATURA

‘Ultra-morea’Nancy Huston.Alberdania. 88 orr.12,80 euro.

Gazte errebeldia,eguneroko gisa1936ko uztailaren 29a da etaLucyk bere urtebetetzeaospatuko du. 13 urte. Erabakidu eguneroko bat hastea etaberez esan ezin duena hanidaztea: erlijioaren, familiareneta konbentzioen higuina,errebeldia, heldua izatekoirrika, hitzenganako maitasu-na. Mundu itxi baten gai-tzespena, norberaren aska-tasunaren grina eta munduikuskera desberdin batenataria ageri dira 1936ko udamin eta lehor horretan. Espi-ritu kritikoari egiten zaionomenaldi hunkigarria. Hus-tonek nerabeentzat idatzita-ko lehen eleberria dugu hau.

Gehigarri honekBizkaiko ForuAldundiarenlaguntza jaso du

SAIAKERA

‘Kalei-doskopioa’Joxemari Iturralde.Pamiela. 208 orr.19 euro.

Artikulu ‘kalei-doskopikoak’

Ezagun dugu Joxemari Itu-rralde fikzio idazle gisa. Eze-zagunagoa izango zaigu,akaso, artikulugile modura,prentsarako testu idazlebezala. Baina bizitza osoajardun du horretan ere, idaz-ten hasi zenetik kasik. Luzegabe, hamar urte eman ditu,2001etik 2011ra, artikulu batargitaratzen astero ‘Gara’egunkariko Mugalari gehiga-rri kulturalean. Bildumahonetara aukeraketa batekarri da, guztira idatzitako484 testuetatik esangura-tsuenen sorta hautatu, mol-datu eta zuzendua.

HAURLITERATURA

‘Ilargialapur’Pablo Albo (testua)eta Pierre Prat (ilus.).Txalaparta. 28 orr.13,40 euro.

Txupetea uztekoipuin liluragarria

“Ilargia ia gauero agertzenda teilatuen gainean.Leihoetatik barneratzen daisilka, ate azpitik igarotzenda, etxeetan sartzen…”.Fantasiaz eta irudimenazbaliatu da Pablo Albo kon-takizun honetan, eta goxo-tasunez eta umorez landudu haurrentzat eta gura-soentzat zaila gertatzen denerronka: txupetea uztea.Hazteko eta heldutasunairisteko bidean, pauso batgehiago da, beste aro bat,eta ulertuko duen norbaitbehar du haurrak, azkenhelmugara ailegatuko bada.

Editorial Iparraguirre S.A.Zuzendaria: Bingen ZupiriaArdura: Iñaki Mendizabal Elordi ([email protected])Koordinazio lana: Amaia Santana ([email protected])Diseinua: Jesús SantamaríaMaketazioa: Naroa EtxebarriaPortadako argazkia: La TallerLege Gordailua: BI 1720-06

ZALDI EROA

TITULUA: ‘HAMAR’ EGILEA: ANDREJ LONGO · ARGITALETXEA: PASAZAITE

Larunbata, 2012ko irailaren 8a04 // Ortzadar


GG RABATUAREN historia ederrez bete-rik dago. Praktikan, eta baita dasta-ketan ere, grabatuarekiko dugun dis-tantziak oso motza behar du izan.

Gaur egun ematen diren proposamen espekta-kularrengandik aldendu egiten da teknika hau;izaera intimoa du”. Halaxe deskribatzen duMaite Martinez de Arenazak (1971, Aretxaba-leta) urteetan afizio eta ofiziotzat duen dizipli-na artistikoari ikusten dion xarmarik handie-na.

Arte Ederretan lizentziatu zen 1994an, Gra-batuan edo Teknika Grafikoetan espezia-lizatuta, baina gaur egun aitortzen due-nez, bide hori aukeratu zuen unean “eznekien zer zen ere”. Bada, kontua daordutik grabatuaren munduan murgil-duta jarraitzen duela Maite Martinez deArenazak. Orain bi urte, La Taller ize-neko aretoa zabaldu zuen Solokoetxen(Bilbon) eta, bertan, grabatua nola egitenden irakasten eta artisten lanak erakus-ten aritzen da, tailerra eta galeria batzendituen espazioa da-eta.

“Nagusiki, helburuei dagokienez –azaldudu–, La Taller grafikaren erreferente iza-tea lortu nahi genuen, erakusketa proiektu

artea

Grabatuaren teknika ez da batere berria, baina ezin esan zaharkitua denik.Aitzitik, diziplina hori gertutik ezagutzen duen Maite Martinez de Arenazaartista, irakasle eta galeristaren esanetan, “inprobisazio zein kalkulu jaia”izan daitekeen grabatuaren loraldia bizitzen dihardugu Euskal Herrian

«Gaur egun,grabatuaren‘booma’ bizitzenari gara»

Aurreiritziak kanpoan uzteko deia egiten du Marti-nez de Arenazak: “Grabatugintzak arau asko ditue-nez, edozein unetan apur ditzakezu”. JUAN LAZKANO

IZARO AULESTIARTE



artea

indartsuaren bitartez. Hau da, La Taller-erahurbiltzen denari erakusketa garaikide eta goimailakoa eskaintzea, bertako zein nazioartekoartisten lanen bitartez. Bestalde, galeriaz gaintailerra ere bagarenez, asmoa grafikaren prak-tika artista amateur eta profesionalen arteanzabaltzea da, klaseak eta laguntza teknikoaeskainiz”.

Uneotan, adibidez, ikasturte hasiera presta-tzen dihardute La Taller-en. Mikel Belakortuartista bilbotarraren erakusketarekin hasikodute ikastaroa –inaugurazioa urriaren 5eanizango da–. Eta, era berean, azaroan Bilbonizango den FIG-erako (grabatu garaikideariburuzko nazioarteko jaialdirako) stand propioaantolatzen ere hasiak dira.

Horren aurretik, iragan uztailean, adibidez,Bilbao Arte Fundazioko Grabatu eta Serigra-fia tailerrean sortutako emaitza artistikoenerakusleiho bihurtu zen La Taller. Pilar Valdi-viesok komisariatutako 2012 Bilbao Arte 3.0erakusketa hartu zuen hilabetez eta, bertan,Euskal Herriko nahiz atzerriko dozena batartistaren 20 bat artelan izan ziren ikusgai.

Orokorrean galerian erakusten dituzten arte-lanen nondik norakoei buruz galdetuta, hala-

xe mintzo da Maite Martinez de Arenaza:“Gaur egun, gainontzeko diziplinekin gerta-tzen den moduan, ezin dugu grabatua arlo itxibat bezala ulertu. Joera hori dela eta, ondorenazalduko ditudan hiru elementuak azaltzenbadira edo parte hartzen badute, grabatubaten aurrean gaudela jotzen da: bat, edozeinaztarna jasotzen duen matrize bat; bi, aztar-na hori jasotzen duen euskarria edo materia-la; eta, hiru, aztarna batetik bestera pasatzenduen agentea”.

Bere esanetan, alegia, “tradizionalki, graba-tuak zera izan dira: metalezko xafla bateangrabatutako irudiak paperera pasatuta, torku-lo edo prentsa baten bitartez. Gaur egun,ordea, lanaren abiapuntu bezala euskarri digi-talak, molde tridimentsionalak eta abar ditu-gu. Eta kontzepzio horri grafika hedatua esa-ten zaio”.

IRAGANA ETA ORAINA Grabatua, teknika gisa,Alemanian sortu zen XV. mende inguruan(inprentarekin batera, gutxi gorabehera).Hasiera batean, lan gehienak ez ohi ziren obraoriginalak, erreprodukzioak baizik. XVI. men-dean, esaterako, beste margolari entzutetsubatzuen artelanak kopiatzeko baliatzen zengrabatua. Gerora, aitzitik, bere bide propioa

Egun, disziplina honek euskarri digitalak, molde tridimentsionalak eta beste hainbat aukera ditu abiapuntu gisa. J. LAZKANO/LA TALLER

FIG. BILBAO JAIALDIA

Bilbok grabatuaren ingurukolehenbiziko nazioarteko jaial-dia (FIG. Bilbao) hartuko dudatorren azaroaren 29tikabenduaren 2ra bitartean.Arte grafiko garaikideaardatz hartuta betiere, sekto-reko profesionalak bildukodituen hitzordua izango da.Galeristak, erakusketa komi-sarioak, irakasleak edota sor-tzaile berriak elkartuko dirabertan. Esperientziak eta bizi-penak partekatuz, jaialdiaksektorearen inguruko gogoe-ta ere sustatu nahi du.

hartu, eta zuzenean sormenezko lanak egitekobaliabide izatera pasako zen.

Aurrekari horiengatik, akaso, grabatua “artetxikitzat” hartu izan da zenbait kasutan, etahainbat galeriatan pixka bat alboratua ereegon da. “Bigarren mailako lantzat hartu izanda, besteak beste bere askotariko izaerarenga-tik; hau da, normalean grabatua lan batetikzenbait kopia ateratzeko izan delako. Hala ere,gaur egun, artista askoren helburua ez dakopiak ateratzea, baizik eta grabatuak ematenduen baliabide grafiko espezifikoak lortzea”,argitu du La Taller-eko zuzendariak.

Hortaz, grabatuaren teknika izatez batereberria ez bada ere, ezin esan gaurkotasunik ezduenik; teknika zaharrekin ere gauza moder-noak egin daitezkeen seinale. Martinez de Are-nazaren ustez, hain zuzen, gaur egun “graba-tuaren booma bizitzen ari gara. Hainbesteinformazio dagoen gizartean, artistek infor-mazio bisual hori euskarri desberdinetara era-mateko beharra dute eta, horretarako, graba-tua da baliabidea”.

Bada, baliabide horren aldeko hautua eginduten grabatzaile handienen artean, Rem-brand, Goya zein Picasso bezalako artistaospetsuak aipatzen ditu La Taller-eko zuzen-dariak; eta begirada Euskal Herrian paratuta,berriz, Mari Puri Herrero, Erramun Landa,Agustin Ibarrola, Chillida, Cristina GutierrezMeurs, David Arteagagoitia, Jabier Herrero…“asko daude”, argitu du. Era berean, EuskalHerriko grabatzaileen arteko harremana “ezinhobea” dela ere nabarmendu du adituak.

KRISIAREN ITZALA La Taller-en eskaintzendiren grabatu tailerrek orain arte izan dutenibilbidearekin “oso pozik” dago irakaslea:“Gero eta jende gehiago dator eta, normalean,etortzen den jendea geratu egiten da. Enkar-guak ere prestatzen ditugu, eta horretara hur-biltzen diren lagunek ere errepikatu egitendute. Hori da gauzak ongi samar egiten arigarela jakiteko guk daukagun erreferentzia”.

Grabatu tailerretan elkartzen diren ikasleenartean “denetarik” dagoela kontatu digu Mar-tinez de Arenazak, bai adinari dagokionez, bai-ta maila tekniko edo artistikoari begiratutaere, haurrak izan ezik. “Asko maite dugu pro-fesionalak eta amateurrak elkarrekin lan egi-tea, beti baitago zer ikasterik”, adierazi du.

Ez du ukatzen garaiotan bizi dugun krisi oro-korraren eragina arte munduan sumatu dute-nik ere: “Sumatu dugu, bai. Kasu nabarmene-na da 13 puntu igo dizkigutela BEZaren igoe-rarekin”. Nolanahi ere, horren aurrean, aurre-ra egiteko bidea zein duten ere argi du. Horrahor: “Geratzen zaiguna da lanean jarraitzeaahal dugun hoberen, eta gure artean lagun-tzea”.

MITOAK MITO Maite Martinez de Arenaza artis-ta, irakasle eta galerista da gaur egun. Hirufazetetan jarduten ohi du gustura, “denak bai-tira aluzinanteak; denek daukate euren sufri-mendu, erronka eta satisfakzio dosia”.

Grabatugintza oro har sakrifikatua ote den gal-detuta, dena den, “ez hainbeste”, erantzun dioOrtzadarri, horren inguruan “mito asko”dagoela aitortuz. Finean, bere iritzian, “gra-batzaile on bat izateko, beste edozer gauza egi-teko behar dena izan behar baita, gogoa etaumorea”.

Bide horretan, gainera, arau zorrotzeko dizi-plina izanagatik, grabatugintzan inprobisa-zioak edo zoriak ere euren lekua badutelanabarmendu du adituak: “Grabatugintzakarau asko dituenez, edozein momentutan apurditzakezu”. Alegia, aurreiritzirik falta ez badaere, Martinez de Arenazak gogorarazi moduan,“grabatua inprobisazio zein kalkulu jaia izandaiteke”.

BILBO

MM usikak eta aldarriak topo egingodute datorren larunbatean, irailak15, Tolosako Bonberenea etxean(Gipuzkoan). Bonberenea Sutan

2012 musika jaialdia ospatuko dute bertan. Biurtez behin egiten den ekitaldi honen hiruga-rren edizioa izango da aurtengoa eta, bestebehin, Bonberenea etxea eta proiektua bizirikmantentzeko aldarria izango da jaialdiarenmuina.

Bost musika talde ariko dira hilaren 15ekogauean sua zabaltzen; Bonberenea etxearen eta,ohi bezala, proiektuaren aldeko ahotsak zabal-du dituzten taldeak dira gonbidatuak, etxearekinlotura bereziren bat dutenak. Ateak 19.00etanzabalduko dituzte eta 20.30ean entzungo diraGlaukoma talde tolosarraren lehen notak. Tal-de gazte hori kontzertuz kontzertu ibili da azkenbi urtetan eta jaialdian duela lau hilabete kale-ratutako diskoa aurkeztuko dute.

Haien atzetik etorriko dira Matxura industria-lak. Mikel Kazalis (Anestesia, Kuraia), Fer Apoa(Corazón de Sapo, Kuraia…), Aitor Abio (PiLT…)eta Txarly Diazek (Anestesia…) proiektu berrihorren lehen diskoko aleak xehatuko dituzte;ikusleek presta ditzatela begi, belarri eta lepoak.

Jaialdiaren ekuatorean, sua areagotuz, BerriTxarrak talde aski eskarmentatuaren zuzenekoindartsua iritsiko da. Haria azken diskoko harri-bitxiez gain, diskografia osoko kantarik arra-kastatsuenak eskainiko dituzte.

Kontzertuen azken txanpan igoko dira G.A.S.Drummers andaluziarrak. 1998an sortutako tal-deak arrakasta itzela izan du estatu mailan etanazioartean ere maiz aritu dira. Post-punk etaindierock estiloak ekarriko dituzte Tolosara etaantolatzaileen ustez, “hau izan daiteke jaialdi-ko ezustekoa”.

Azken kontzertua Gose talde arrasatearrakeskainiko du, gitarra, elektronika eta trikitiauztartuz, musika tradizionala eta modernoarennahasketa bereziak eta letra mikatzek emangodute dantzarako aitzakia nahikorik.

Ondoren, etxe barruan, Olarius eta BrothersRock DJak izango dira sua bizirik mantendukodutenak goizaldera arte.

IRABAZIAK EKIMEN BERRIENTZAT BonbereneaSutan jaialdia autobenefikoa da. Hori dela etataldeek, esaterako, ez dute kobratzen han ari-tzeagatik. “Sutanetik ateratzen den diruak ahal-bidetzen du ondorengo bi urteetan Bonbereneanegiten diren ekimen asko burutu ahal izatea,–azaltzen du Juantxo Arakama Bonbereneakokideak–, bestela ezinezkoa izango bailitzatekeekintza horiek beraiek autofinantzatzea”. Inon-go diru-laguntzarik jaso gabe, Bonberon auto-gestioa izan da betidanik gauzak egiten hastekooinarria: “Hemen dena bertan egiten da, baitaaltzariak eta edozein azpiegitura ere”, dio Ara-

06 // Ortzadar Larunbata, 2012ko irailaren 8a

Pamiela argitaletxeak, Kulturaren aldeko Euskal Fundazioaren babesarekin

JUAN ZELAIAXII. Saiakera saria

antolatzen du, euskaraz idatzitako edozein gairi buruzko saiakerak edota iritzi lanak zabaldu eta

sustatzeko asmoz.

Saria: 9.000 €

Lanak bidaltzeko: Pamiela etxea (Juan Zelaia Saria), Agustindarren

industrialdea-Soltxate. G kalea-31013 IRUÑEA

Irailaren 30a arteTel.: 948 326535

[email protected]: www.pamiela.com 2012


musika

Edizio honetan izango dira Glauko-ma, Matxura industrialak, BerriTxarrak, G.A.S Drummers eta Gosetaldeak, besteak beste. BONBERENEA

OLATZ PRAT

Datorren larunbatean, Tolosak su hartukodu. Baina ez dezala honek inor izutu, musikaizango baita su ta ke arituko den bakarra:Bonberenea Sutan jaialdia hemen da eta!

kamak. Urtebeteko lana ematen die jaialdia anto-latzeak, lehen hilabeteak lasaiago eta azken astee-tan larriago, baina esperientziak euren aldejokatzen du urteak pasa ahala. Dataren aurretiketa egunean bertan etxeko jendearen boronda-tea eta Tolosako beste elkarte eta norbanakoenaezinbestekoa da dena antolatzeko, “barrako txan-dak egiteko, guztia muntatu eta desmuntatzeko,sarrera antolatzeko eta mila gauzatarako”.

ETORKIZUN EGONKORRA XEDE Entretenimenduazeta kultur eskaintzaz harago, aldarria da nagu-si jaialdi honen oinarrian: Bonbereneaketorkizun eta egoera legal egonkorra izan deza-la, orain arteko egonkortasun zalantzak behinbetiko gaindituz. “Nahiko genukeena da Uda-lean dagoen kolorea edozein izanik ere,etorkizun bat eduki ahal izatea eta Bonbereneabehin betiko dagoen lekuan geratzea”, azaltzendu Arakamak.

Aurten hamabost urte beteko dira Tolosako gaz-te batzuk noizbait suhiltzaileen egoitza izan zeneraikina okupatu zutela. Hortik datorkio izenaBonberenea etxeari. Baina egun gutxirenburuan Udalak eraikina eraisteko agindua emanzuen. Beste okupazio saiakera baten ostean,azkenean 1999ko abenduaren 23an okupatuzuten gaur egun Bonberenea etxea den eraiki-na, San Esteban auzoan. Urte hauetan guztietanehunka kontzertu eta emanaldi antolatzeaz gain,etxea bera eraldatzen joan da erabiltzaileen langogorraren fruitu eta, gaur egun, besteak beste,irratia, grabazio estudioa, liburutegia, igeri-lekua, skate park-a, rokodromoa, tailerra etahaur parkea dituzte etxean. Eraikitakoa urteluzez zutik eta bizirik mantentzea da orain xedebakarra.

Aurtenhamabost urtebeteko dira Tolosakogazte batzueknoizbait suhiltzaileenegoitza izan zeneraikinaokupatuzutela

‘Piromanoen’hitzorduaBonberenean

JAIALDIRAKO SARRERAK SALGAI

Dagoeneko salgai daude Bon-berenea Sutan 2012 jaialdira-ko sarrerak, 15 euroren truke.Bi bide daude horretarako;[email protected] hel-bide elektronikoan eskatzeada lehena. Bigarren aukeraTolosako honako tabernetanerostea da: Denak, Mescal,Eguzki eta Orbelan.

TOLOSA



AA ZPIEGITUREK maiz arkitektura izae-ra galtzen dute funtzionaltasunaren ize-nean, baita ingurunearekiko begiruneestetikoa ere. Proiektu honetan ausar-

diaz egiten zaio keinu alboan duen basoari.

Araztegi bat dugu hemen hizpide, hain zuzen ere,GAZ arquitectos-en Lemoizko Armintza auzoanlekutua dagoena; Bakiorako bidean bihurgunebaten bueltan azaltzen zaigun bolumen abstrak-tua eta koloretsua berau. Azpiegituraren eta arki-tekturaren arteko uztarketa honetan, arkitektu-raren lana, eraikinaren bolumen soilaren itxuraplanoa eta gogorra leuntzea izan da. Arkitektu-ra bulegoaren lanetan bereizgarriena hautatu ezbadugu ere, proiektu honen interesa ingurunenaturalarekin txertatzeko egindako hautu ausar-tean datza.

Halako azpiegiturak hirigune handietako urzikinen kudeaketarekin lotzen baldin badituguere, herrixketan ere sortzen dira hondakin uraketa hauen kudeaketa ezinbestekoa da, jakinadenez. Landa eremuetako baserrien inguruansortzen diren oilategi, ukuilu eta negutegienestetika traketsarekin nolabait ohituak baldinbagaude ere, araztegi baten ezarpenak –etahonek lotuak dakartzan konnotazio ezkorrakahaztu gabe– paisaian talka handiagoa supo-satzen duela uste omen da. Horrexegatik,Armintzako adibideari ausardia, inolako mime-tizazio eta gordetzeko intentziorik gabekoa,aitortu egin beharra zaio.

Nabarmen bereizten baita eraikina bere ingu-runetik, naturaren kolore anitzak –berdea soilikez– “definizio baxuko pixelizazio” erraldoi batenbitartez islatzen dituelarik. Gure ustez, horixeda eraikinak ingurunearekin negoziatzeko dara-bilen estrategia; haren isla izan nahi baitu, ispi-lu efektua bilatu beharrean, naturaren interpre-tazio digitalaz baliatuta.

arkitektura

Lemoizko paisaia naturala aintzat hartuz etaausardiaz baliaturik, GAZ arkitekto taldeaknaturaren interpretazio digitala eta guztizkoloreduna egin du Armintza auzoan denaraztegiko eraikinaren fatxadan

MAIDER URIARTE

Fatxada formikapanelez hornitu dute,pixel koloredunakbailiran. JORGE FLORES

Dar-Dar koloretsua

LEMOIZKO UR ARAZTEGIAREN FATXADA

Arkitektoak: Aitor Gurtubay, Asier Atxu-rra eta Unai Zelaieta. Iñaki Estefania daproiektuaren arkitektoa.

Kokapena: Lemoizko Armintza auzoa,Bizkaia.

Sustatzailea: Bilbao Bizkaia Ur Par-tzuergoa.

Araztegi proiektua: DAIR Ingenieroshttp://www.dair.es/

Azalera: 4.800 m2

Fatxadako materiala: Formikazko hain-bat panel.

GAZ Arquitectos (www.gazarquitectos.com): Bilboko arkitektura bulego honen lanoparoa ikusgai dago haien web orrian,eta arkitektura interesgarriko hainbatproiektu osatu dituzte joan diren urtee-tan. Aipagarriak dira Asteasun eraikita-ko frontoia eta alboko zerrategiarekinduen harremana zurezko fatxadarenbidez, edota Gorlizeko ikastolaren zabal-penaren bolumenak paisaian duen pre-sentzia irmoa, baita Zierbenako magalbaten tontorrean dagoen polikirolde-giaren bolumen soila eta haren fatxadatesturadunak. Baina denetan jakin-mingehien sortzen duen proiektua Donos-tiako Benta-Berrin dagoen lursail hutsbakanean eraikia behar lukeen Musike-nerena da. Ezagutuko ote dugu noizbaiteraikinaren haragizko bertsioa?

LEMOIZ

944 480 000 [email protected] www.artez.net

itzulpenak - hizkuntza aholkularitza - papergintza

08 // Ortzadar Larunbata, 2012ko irailaren 8aazkena

Bidai ‘routier’ batean, adibidez Sardinia motozgurutzatzean, fenomeno berezi bat gertatzen

da: aurrera egin ahala, mapak iragartzendiguna mundu bihurtzen zaigu

HH ARRIGARRIA egitenzait beti, mapak dioenleku berberean mun-dua topatzen dudanean.

Eta zenbaitetan garrantzi handi-koa da mapatik mundurako gau-zatze horrek itxaropenak betetzea.Adibidez, aire librean kanpatzekoleku baten bila nabilenean.

Mapan puntu erakargarriak,apartatuak, isilak bilatzen ditutlehenik: ermitaren bat, soroetangaltzen den bidexka bat, itsasar-gi bat errepide bakarti batenamaieran. Gero motoa martxanjartzen dut eta nire aurrean hirudimentsiotan zabaltzen hastenda mapak agindutako paisaia.Adibidez: lurmutur bat, berezelai, labar eta hondartzekin,olatuen orro, kaioen hegaldi etaitsas pinuen lurrinarekin. Ves-paren gurpilak biraka doaz eta,maparen zentimetro bakoitzazapaltzean, nire aurrean mun-duaren beste kilometro batzabaltzen dela frogatzen dut.Halako gogoetak, egia da, glukosamaila baxu samar daukadanean etortzen zaizkit,arratsaldeko azken orduan kanpatzeko lekua bila-tzen ari naizenean. Baina hipogluzemia eta litera-tura baliotsuak dira munduaz hobeto jabetzeko.“Mugitzea munduarekin muga egitea da. Geldi ego-nez gero, mundua desagertu egiten da”, idatzi zuenCormac McCarthy-k.

Acquaresi, Buggerru eta Portixeddu herriakzeharkatu nituen –toponomia sardiniar hipnoti-koa– eta mapak agintzen zidan munduaren amaie-ra apalera iritsi nintzen: Pecora lurmuturra, mihihondartsu bat ozeanoan barneratzen. Arratsaldekohaizete eta zaparraden ondoren, gauerako babesbat bilatu nuen badaezpada, nire denda iragazko-rra pixka bat gordetzeko. Haizeak okertutako baso-libondo baten pean jarri nintzen.

Afaldu ondoren, dendan sartu eta berehala lo har-tu nuen. 3.46ean trumoi batek esnatu ninduen. Hai-ze bolada batek denda astindu zuen, euri-jasak bostminututan blai utzi zizkidan denda eta zakua, etatximistak lehertzen hasi ziren, gero eta maizago,

BIDAIAKOADERNOA

“Mugitzeamunduarekin muga

egitea da. Geldiegonez, mundua

desagertu egiten da”(Cormac McCarthy)

gertuago eta beldurgarriago.Halako batean neure burua ikusinuen itsasertzeko zelai zabal har-tan, zuhaitzaren azpian eta ves-paren ondoan, tximistorratzbihurtuta. Zalantzak izan nituen:dendatik irten eta beste edonoraospa egingo al dut euripean? JavierMarrodan kazetariak idatzi zuenerreportaje bat gogoratu nuenorduan, mirariz bizirik atera zirenpertsonen kasuak kontatzen zitue-na. Tximistak jotako nafar batekzioen “gogorik eza” sentitu zuelaune horretan. Beraz, tximistak jo-tzen baninduen, hainbesterako ezzela izango pentsatu nuen. Neureburua pixka bat ikaztuta irudikatunuen, komikietan bezala.

Erlojua azkenekoz begiratu nuenean,4:39ak ziren. Ekaitza handik gutxiraamaituko zen. Zortzietan esnatu nin-tzen, pixka bat bustita baina atsedenhartuta, eta motoa martxan jarri nuenmundura berriz itzultzeko.

ANDERIZAGIRRE

anderiza.com

Mundua gauzatzen

Documents

Ortzadar 08092012