59
Laboratorium Anatomi Laboratorium Anatomi Fakultas Kedokteran Fakultas Kedokteran Unissula Unissula 2010 2010

OSTEOLOGI

Embed Size (px)

Citation preview

Page 1: OSTEOLOGI

Laboratorium Anatomi Laboratorium Anatomi

Fakultas KedokteranFakultas Kedokteran

UnissulaUnissula

20102010

Page 2: OSTEOLOGI
Page 3: OSTEOLOGI
Page 4: OSTEOLOGI

Komposisi Columna VertebralisKomposisi Columna Vertebralis

Columna Vertebralis terdiri dr 33 vertebra,yi :• 7 Vertebra Cervical• 12 Vertebra Thoracal• 5 Vertebra Lumbal• 5 Vertebral Sacral berfusi mjd 1 os.

Sacrum• 4 Vertebra Coccygeal berfusi mjd 1 os.

Coccygis

• Bantalan Fibrocartilago diantara ruas-ruas vertebra DISCUS INTERVERTEBRALIS

Page 5: OSTEOLOGI

Lengkung Cervicalis

Dari apex dens axis - pertengahan VT II

Lordose Cervical

Lengkung Lumbal

Dari pertengahan VT XII – art. sacrovertebralis

Lordose Lumbal

Lengkung Thoracalis

Dari pertengahan VT II – Pertengahan VT XII

Kyphose Thoracalis

Lengkung Sacralis

Dari art. Sacrovertebralis – ujung os. coccygis

Kyphose Sacro coccygealis

Page 6: OSTEOLOGI

Columna VertebralisColumna Vertebralis

• Terletak : di linea mediana posterior

• Ciri-ciri umum vertebra :

• {1} CORPUS VERTEBRA (anterior)

• {2} ARCUS VERTEBRA (posterior), t.d :

• {3} PEDICULUS

• {4} LAMINA

• Processus :{5} PROC. ARTICULARIS, {6} PROC. TRANSVERSUS,{7} PROC. SPINOSUS

• {8} FORAMEN VERTEBRALIS Canalis vertebralis berisi medulla spinalis & LCS

• {9} Facies intervertebralis

1

9

8

3

5

67

42

Page 7: OSTEOLOGI

Ciri – ciri Vertebra CervicalisCiri – ciri Vertebra Cervicalis

1. Proc. Transversus mempunyai foramen transversarium u/ lewat vasa vertebralis

2. Proc. Spinosus kecil & BIFIDA

3. Corpus kecil & lebar

4. Foramen vertebralis besar & berbentuk segitiga

Page 8: OSTEOLOGI

Vertebra Cervicalis I atau AtlasVertebra Cervicalis I atau Atlas• Tidak mempunyai corpus

(berfusi mjd dens axis)

• Tidak mempunyai proc. Spinosus

• Berbentuk seperti cincin

• Mempunyai arcus anterior & posterior

• Dataran luar arcus anterior{1} TUBERCULUM ANTERIUS, Dataran dalam{2} FOVEA DENTIS u/ bersendi dg dens axis

• Dataran luar arcus posterior{3} TUBERCULUM POSTERIUS

1

2

3

Foramen Transversarium

ART. ATLANTOOCCIPITAL : ATLAS DG CONDYLUS OCCIPITALIS

Page 9: OSTEOLOGI

• Axis : sumbu dari VC I dlm gerakan rotasi

• Mempunyai {1} DENS AXIS/DENS EPISTROPHEI

• {2} APEX DENTIS• {3} Facies articularis

posterior

Vertebra Cervicalis II atau AxisVertebra Cervicalis II atau Axis

3

1

2

ART. ATLANTOAXIAL : DENS AXIS DG FOVEA DENTIS

Page 10: OSTEOLOGI

Vertebra Cervicalis VII atau ProminensVertebra Cervicalis VII atau Prominens

• Vertebra prominens karena PROC. SPINOSUS YG PALING MENONJOL

• Proc. Spinosus paling panjang & TDK BIFIDA

• Foramen transversarium kecil

Page 11: OSTEOLOGI

Ciri – ciri Vertebra ThoracalCiri – ciri Vertebra Thoracal

• Corpus berbentuk sedang & berbentuk jantung

• Foramen vertebralis kecil & bulat

• {1} Proc. Spinosus menghadap ke CAUDODORSAL

• {2} FOVEA COSTALIS terdapat pada sisi-sisi corpus u/ bersendi dgn CAPUT COSTAE

• {3} FOVEA COSTALIS PROC. TRANSVERSII bersendi dgn TUBERCULUM COSTAE

Fovea costalis inferior

Fovea costalis superior

Fovea costalis proc. transversii

Proc. spinosus

Caput Costae

Tuberculum Costae

Page 12: OSTEOLOGI

Ciri – ciri Vertebra LumbalCiri – ciri Vertebra Lumbal

• CORPUS PALING BESAR & bentuknya seperti GINJAL

• Proc. Spinosus bentuknya SEGIEMPAT, PIPIH & RATA

• Proc. Transversus panjang & langsing

• Terdapat PROC. MAMILLARIS & PROC. ACCESSORIUS

Page 13: OSTEOLOGI
Page 14: OSTEOLOGI
Page 15: OSTEOLOGI

Os. SternumOs. Sternum

1. Incisura Jugularis

2. Incisura Clavicularis

3. Incisura Costalis I

4. Incisura Costalis II

5. ANGULUS STERNALIS/ANGULUS LUDOVICI (pada dinding Thorax anterior daerah yg paling menonjol, u/ identifikasi costa II)

6. Manubrium sterni

7. Corpus Sterni

8. Proc. Xiphoideus

66

77

88

1122

33

44

55

Page 16: OSTEOLOGI

COSTACOSTA

Terdiri dari 12 pasang

Terbagi menjadi:

1. 7 psg costa vera ( sejati )

2. 3 psg costa spuria ( palsu )

3. 2 psg costa fluctuantes ( melayang )

Page 17: OSTEOLOGI

Ciri Costa:- CAPUT, bersendi dgn fovea costa pada vertebra- TUBERCULUM, bersendi dgn processus

transversus vertebra- SULCUS SUBCOSTAL (INTERCOSTALIS)

Page 18: OSTEOLOGI
Page 19: OSTEOLOGI
Page 20: OSTEOLOGI

• Cingulum membri superior terdiri atas :• Clavicula• Scapula

• Pars libera membri superior terdiri atas :• Humerus• Radius• Ulna• Ossa carpi (ossa

carpalia)• Ossa metacarpi (ossa

metacarpalia)• Ossa digitorum manus

(phalanges)

Ossa Membri SuperiorOssa Membri Superior

Page 21: OSTEOLOGI

Os. ClaviculaOs. Clavicula• Mempunyai 2 ujung :

• EKSTREMITAS STERNALIS (MEDIAL) bentuknya BULAT bersendi dg incisura clavicularis manubrium sterni ART.STERNOCLAVICULARIS

Dekat Ekstremitas sternalis tdpt TUBEROSITAS COSTALIS (u/ melekat lig. Costoclaviculare)

• EKSTREMITAS ACROMIALIS (LATERAL) bentuknya PIPIH bersendi dg Facies Articularis Acromialis os. Scapula ART. ACROMIOCLAVICULARIS

Dekat Ekstremitas acromialis tdpt TUBERCULUM CONOIDEUM (u/ melekat lig. conoideum), LINEA TRAPEZOIDEA (u/ melekat lig. Trapezoideum)

• Mempunyai 2 dataran sendi :• Facies superior (licin)• Facies inferior (kasar)

• Tdpt SULCUS MUSCULI SUBCLAVII (u/ melekat M. subclavii), di dekat sulcus tdpt FORAMEN NUTRICIUM

Page 22: OSTEOLOGI

Membedakan Clavicula kanan & kiri :Facies superior halus/licinFacies inferior kasar2/3 bag. Cembung ke depan / terletak di medial1/3 bag. Cekung / terletak di lateral

Membedakan Clavicula kanan & kiri :Facies superior halus/licinFacies inferior kasar2/3 bag. Cembung ke depan / terletak di medial1/3 bag. Cekung / terletak di lateral

Page 23: OSTEOLOGI

Os. ScapulaOs. Scapula• Tulang pipih terletak di laterodorsal thorax, SETINGGI

COSTA II-VII• Bentuk segitiga. Mempunyai 3 sisi/margo :

• MARGO VERTEBRALIS / MEDIAL (u/ melekat M. serratus anterior pd labium anterius & M. levator scapulae, M. rhomboideus minor et major pd labium posterius)

• Margo vertebralis / medial• MARGO AXILLARIS / LATERAL (u/ melekat otot

M. Teres minor et major)• Pertemuan dari ke-3 sisi membentuk sudut/angulus :

• Angulus superior• Angulus inferior• Angulus lateral

• Tdpt CAVITAS GLENOIDALIS (TUBEROSITAS SUPRAGLENOIDALIS dilekati tendo caput longum M. Biceps brachii, TUBEROSITAS INFRAGLENOIDALIS dilekati tendo caput longum M. Triceps brachii)

Page 24: OSTEOLOGI

• Mempunyai 2 dataran/facies :• Facies Dorsalis

dibagi 2 oleh SPINA SCAPULA mjd FOSSA SUPRASPINATA (dilekati m.supraspinatus) & fossa infraspinata (dilekati m.infraspinatus)

dari spina scapula di medial terdpt TRIGONUM SPINA SCAPULA dan berakhir di lateral melanjut sebagai ACROMION

spina scapula dilekati : M. trapezius &

M. deltoideus akan melanjut ke acromion

• Facies Costalis

Terdpt LINEA MUSCULARIS (dilekati m. subscapularis)

PROC. CORACOIDEUS (dilekati oleh M. Pectoralis minor, M. Coracobrachialis, M. Biceps Brachii caput breve, lig. Coracoclavicularis, lig. Coracoacromialis)

Page 25: OSTEOLOGI
Page 26: OSTEOLOGI

Os. HumerusOs. Humerus1. Epiphysis Proximal• CAPUT HUMERI bersendi dg CAVITAS GLENOIDALIS

scapula ART. HUMERI• Caput humeri ke lateral menyempit COLLUM

ANATOMICUM• COLLUM CHIRURGICUM (sering terjadi fraktur)• Terdpt 2 tonjolan :

• TUBERCULUM MAJUS (DI LATERAL) insersio dari M. Supraspinatus, M. infraspinatus, M. Teres minor

• TUBERCULUM MINUS (DI MEDIAL) dilekati M. subscapularis

• Antara 2 tonjolan tsb terdpt SULCUS INTERTUBERCULARIS (SULCUS MUSCULUS BICAPITIS) dilalui o/ tendo m. biceps brachii caput longum & cab. a. circumflexa humeri anterior

• Tuberculum majus ke distal melanjut sebagai CRISTA TUBERCULI MAJOR (insersio M. Pectoralis major)

• Tuberculum Minus ke distal melanjut sbg CRISTA TUBERCULI MINOR (dilekati M. Latissimus dorsi & M. teres major)

Page 27: OSTEOLOGI

2. Diaphysis

disebut jg corpus humeri

3 Facies :

Facies anteromedial

Facies anterolateral

Facies posterior

3 Margo :

Margo medial

Margo lateral

Margo anterior

Terdpt tonjolan kasar dsbut TUBEROSITAS DELTOIDEA (dilekati M. Deltoideus)

Terdpt SULCUS NERVI RADIALIS/SULCUS SPIRALIS HUMERI dilewati oleh N. Radialis & vasa profunda brachii

Page 28: OSTEOLOGI

3. Epiphysis Distal

# Punya 2 dataran sendi (condylus):• Capitulum Humeri (BERSENDI DG FOVEA CAPITULI

RADII ART. HUMERORADIALIS)• Trochlea Humeri (BERSENDI DG INCISURA

TROCHLEARIS ART. HUMEROULNARIS)

Pada facies ventralis terdapat :• Fossa radialis (MENAMPUNG SEGI DEPAN CAPUT

RADII SAAT FLEXI MAKSIMAL LENGAN BAWAH)• Fossa coronoidea (MENAMPUNG PROC.

CORONOIDEUS SAAT FLEKSI MAKSIMAL LENGAN BAWAH)

# pada bagian dorsal• Fossa Olecrani (MENAMPUNG OLECRANON SAAT

EKSTENSI MAKSIMAL LENGAN BAWAH)• Epicondilus lateral (LANJUTAN DR MARGO

LATERALIS) dan Epicondylus medial (LANJUTAN DR MARGO MEDIALIS)

• Sulcus nervi ulnaris (DILALUI N. ULNARIS)

Page 29: OSTEOLOGI
Page 30: OSTEOLOGI

Art. Cubiti dibentuk oleh……..Art. Cubiti dibentuk oleh……..

1. Art. Humeroradialis• Capitulum Humeri (BERSENDI DG

FOVEA CAPITULI RADII ART. HUMERORADIALIS)

2. Art. Humeroulnaris• Trochlea Humeri (BERSENDI DG

INCISURA TROCHLEARIS ART. HUMEROULNARIS)

3. Art. Radioulnaris proximal• Circumferentia articularis radii (bersendi

dg incisura radialis os ulna Art. Radioulnaris proximal)

Page 31: OSTEOLOGI

Os. RadiusOs. Radius1. Epiphysis proximal - CAPITULUM RADII, terdiri dari: FOVEA CAPITULI RADII &

CIRCUMFERENTIA ARTICULARIS RADII (bersendi dg INCISURA RADIALIS OS ULNA ART. RADIOULNARIS PROXIMAL)

- collum radii2. Diaphysis/Corpus Radii - TUBEROSITAS RADII (dilekati tendo M. biceps

brachii) - foramen nutricium3. Epiphysis Distal - INCISURA ULNARIS, dg circumferentisa articularis

ulnaris ART. RADIOULNARIS DISTAL - Facies articularis carpea , dgn tulang pergelangan

tangan ART. RADIOCARPEA - Processus styloideus

Page 32: OSTEOLOGI
Page 33: OSTEOLOGI

Os. UlnaOs. UlnaBagian: epiphisis proximal, corpus dan epiphisis distal1. Epiphysis Proximal - Incisura trochlearis ulna, bersendi dgn trochlea

humeriART. HUMEROULNARIS - OLECRANON - PROCESSUS CORONOIDEUS ULNA - Incisura radialis, bersendi dg circumferentia articularis

radii ART. RADIOULNARIS PROXIMAL.2. Diaphysis / Corpus - crista interossea - 2 margo: margo volaris dan dorsalis - CRISTA MUSCULI SUPINATOR (u/ melekat M. supinator) - TUBEROSITAS ULNA3. Epiphysis Distal - CAPITULUM ULNA - circumferentia articularis, bersendi dgn incisura ulnaris

radius ART.. RADIOULNARIS DISTAL - Processus styloideus

Page 34: OSTEOLOGI
Page 35: OSTEOLOGI

Ossa ManusOssa ManusTerdiri dari : OSSA CARPALIA OSSA METACARPAL OSSA PHALANGES

1. Ossa Carpalia• Deretan Proximal dari jari pertama sampai jari ke lima:

• Os Scaphoideum• Os Lunatum• Os Triquetrum• Os Pisiforme• Os Trapezium• Os Trapezoideum• Os Capitatum• Os Hamatum

• Ossa metacarpal• Os metacarpal I-V

• Ossa digitorum manus• phalanx proximal I-V, medial II - V, distal I-V

• Pollex (Digiti I)• Index (Digiti II)• Digiti medius (Digiti III)• Digiti anularis (Digiti IV)• Digiti minimi (Digiti V)

Page 36: OSTEOLOGI
Page 37: OSTEOLOGI
Page 38: OSTEOLOGI

Anatomi Klinis : FrakturAnatomi Klinis : Fraktur

FRAKTUR COLLES

•Fraktur Radius 1/3 distal dgn fragmen bag. distal radius tjd

dislokasi ke arah posterior

FRAKTUR SMITH

•Fraktur Radius 1/3 distal dgn fragmen bag. distal radius tjd dislokasi ke arah

anterior

Page 39: OSTEOLOGI

FRAKTUR MONTEGGIA

•Fraktur Ulna 1/3 proksimal dg dislokasi caput radii

FRAKTUR GALEAZZI

•Fraktur Radius 1/3 distal dg dislokasi radioulnar joint (ulna distal)

Page 40: OSTEOLOGI
Page 41: OSTEOLOGI

Ossa Membri inferiorOssa Membri inferiorCinguli Membri inferior : • Os. Coxae dextra et sinistra• Os. Sacrum

Pars Libera Membri inferior :• Os. Femur• Patella• Os.Tibia• Os. Fibula• Ossa Tarsal• Ossis Metatarsal• Phalanx

Page 42: OSTEOLOGI

Os. CoxaeOs. Coxae

• Terdiri atas : OS ILII, OS ISCHII DAN OS PUBIS, yang ketiganya saling bertemu di ACETABULUM

• Acetabulum• LIMBUS ACETABULI (tulang tebal

disekeliling acetabulum)• FOSSA ACETABULI(dasar acetabulum

bag. Kasar)• FACIES LUNATA (dasar acetabulum

bag. yg halus berbentuk tapal kuda)• INCISURA ACETABULI (celah pd

caudal limbus acetabuli)• ART. COXAE : ACETABULUM (FACIES

LUNATA) DG CAPUT FEMORIS

Page 43: OSTEOLOGI

Os. IliiOs. Ilii• Os. Ilii terdiri: CORPUS OSSIS ILII & ALA OSSIS ILII

dipisahkan oleh LINEA ARCUATA/LINEA TERMINALIS pada facies interna dan limbus acetabuli pada facies eksterna

• CRISTA ILIACA (Labium externum, labium internum, labium intermedia)

• Crista iliaca, berakhir di depan sebagai SIAS dan di belakang sebagai SIPS

• SIAI & SIPI• Crista iliaca ke arah pubis EMINENTIO

ILIOPECTINEA• INCISURA ISCHIADICA MAJOR (caudal dari SIPI)• FOSSA ILIACA (sebelah medial os ilii)• Tuberositas iliaca facies auricularis os. Ilii dg facies

auricularis os. Sacrum ART. SACROILIACA• Permukaan DORSAL/FACIES EKSTERNA : Linea

Glutea Inferior, Linea Glutea anterior, Linea Glutea posterior

Page 44: OSTEOLOGI

• Os ischii berbentuk huruf L, mempunyai bagian atas yang lebih tebal disebut CORPUS dan bagian bawah yang lebih tipis, disebut RAMUS

• INCISURA ISCHIADICA MAYOR : cekungan di sebelah atas dan belakang dari acetabulum

• INCISURA ISCHIADICA MINOR : cekungan di bawah incisura ischiadica mayor

• SPINA ISCHIADICA : penonjolan di antara incisura ischiadica mayor dan minor

• TUBER ISCHIADICUM

Os. IschiiOs. Ischii

Page 45: OSTEOLOGI

• Incisura ischiadica mayor FORAMEN ISCHIADICA MAYOR (dengan adanya LIG SACROSPINOSUM)

• FORAMEN ISCHIADICA MAYOR dibagi oleh M. PYRIFORMIS menjadi FORAMEN SUPRAPYRIFORMIS (dilewati oleh v.a.n. gluteus superior) dan FORAMEN INFRAPYRIFORMIS (dilewati oleh v.a.n. gluteus inferior, n. ischiadicus, n. pudendus)

• Incisura ischiadica minor foramen ischiadica minor (dengan adanya lig sacrotuberosum)

Page 46: OSTEOLOGI

• Os pubis dapat dibagi menjadi 3, yaitu : CORPUS, RAMUS SUPERIOR DAN RAMUS INFERIOR

• Corpus ossis pubis & corpus ossis ilii membentuk EMINENTIO ILIOPECTINEA

• PECTEN OSSIS PUBIS (bag. Tajam dari Ramus superior) berakhir sbg TUBERCULUM PUBICUM

• Kedua corpus os pubis bertemu membentuk SYMPHISIS PUBIS

• FORAMEN OBTURATORIUM, pada orang yang masih hidup ditutupi oleh membrana obturatoria

Page 47: OSTEOLOGI
Page 48: OSTEOLOGI
Page 49: OSTEOLOGI

Os. SacrumOs. Sacrum • PROMONTORIUM : pinggir anterior dan atas dari v.

sacral I menonjol ke depan sebagai margo posterior apertura pelvis superior

• BASIS• APEX• CANALIS SACRALIS : bentukan dari foramen

vertebralis• HIATUS SACRALIS : bentukan dari lamina v. sacralis

V dan kadang – kadang v. sacralis IV yang tidak mencapai garis tengah

• FORAMEN SACRALIS : lubang yang terdapat pada sisi anterior maupun posterior os sacrum sebagai tempat lewat dari n sacralis

• CRISTA SACRALIS MEDIANA : berasal dari proc. spinosus

• CRISTA SACRALIS INTERMEDIA : berasal dari proc.articularis

• CRISTA SACRALIS LATERALIS : berasal dari proc.transversus

Page 50: OSTEOLOGI
Page 51: OSTEOLOGI

Os. FemurOs. Femur1. Epiphysis proximal• CAPUT FEMORIS• FOVEA CAPITIS FEMORIS (dilekati lig. Teres

femoris)• Collum Femoris• TROCHANTER MAJOR• TROCHANTER MINOR• Fossa intertrochanterica, crista intertrochanterica

(posterior), linea intertrochanterica (anterior)

2. Diaphysis / Corpus Femoris• Bagian Ventral : licin, bagian DORSAL : terdapat

LINEA ASPERA• Linea aspera (mempunyai labium lateral et medial)• Margo : medial, lateral, posterior• Facies : medial, lateral, anterior

Page 52: OSTEOLOGI

3. Epiphysis Distal• CONDYLUS MEDIALIS (lebih BESAR)• CONDYLUS LATERAL• Epicondylus medial (dilekati lig. Collateral

tibiale)• Epicondylus lateral (dilekati lig. Collateral

fibulare)• FACIES PATELLA (ANTERIOR)• FOSSA INTERCONDYLOIDEA

(POSTERIOR)• Linea intercondyloidea• TUBERCULUM ADDUCTORIUM (dilekati M.

Adductor Magnus)

Page 53: OSTEOLOGI
Page 54: OSTEOLOGI

PatellaPatella

Facies AnteriorFacies Anterior

ApexApex

BasisBasisFacies ArticularisFacies Articularis

Lateral Lateral

(besar)(besar)

MedialMedial

(kecil)(kecil)

Page 55: OSTEOLOGI

Art. Genue dibentuk oleh……..Art. Genue dibentuk oleh……..

1. Art. Femoro patellaris

2. Art. Menisco femoralis

3. Art. Menisco tibialis

Page 56: OSTEOLOGI

Os. TibiaOs. Tibia

• CONDYLUS LATERALIS DAN MEDIALIS• Tuberculum intercondylaris lateral dan

medial• TUBEROSITAS TIBIA• LINEA MUSCULI SOLEI• Facies articularis fibula: ART.

TIBIOFIBULARIS• Incisura fibularis, bersendi dgn fibula:

sindesmosis tibiofibularis• MALLEOLUS MEDIAL

Page 57: OSTEOLOGI

Os. FibulaOs. Fibula

• Caput fibula• Collum fibula• Corpus fibula• Proc. Styloideus• MALEOLUS LATERALIS

Page 58: OSTEOLOGI
Page 59: OSTEOLOGI

Ossa PedisOssa Pedis1. Tulang TARSAL terdiri dari:

• talus, • calcaneus, • cuboid, • navicular, • cuneiformis

• Ossa metacarpal• Os metacarpal I-V

• Ossa digitorum pedis• phalanx proximal I-V, medial II - V,

distal I-V• Digiti I (Hallux)• Digiti II• Digiti III• Digiti IV• Digiti V (minimus)