OTPADNE VODE OTPADNE VODE OTPADNE VODE, OTPADNE VODE, EMISIONI STANDARDI I EMISIONI STANDARDI I

KRITERIJUMI ZA KRITERIJUMI ZA ODABIR TEHNOLOGIJE ODABIR TEHNOLOGIJE KRITERIJUMI ZA KRITERIJUMI ZA ODABIR TEHNOLOGIJE ODABIR TEHNOLOGIJE ZA VODOTOKE SA NISKIM EKOLOŠKIM ZA VODOTOKE SA NISKIM EKOLOŠKIM

POTENCIJALOMPOTENCIJALOMProfesor dr Božo DalmacijaProfesor dr Božo Dalmacija

Priodno-matematički fakultetDepartman za hemiju

Novi Sad

1

INDUSTRIJSKE OTPADNE VODE Emisoni standardi za OTPADNE VODE

Emisioni standardi za ispuštanje industrijskih

ispuštanje prečišćenih industriskih otpadnih voda (GVE)

GRADSKE GRADSKE OTPADNE VODEOTPADNE VODE

spušta je dust jsotpadnih voda u gradsku kanalizaciju

POSTROJENJE ZA VODOPRIJEMNIKVODOPRIJEMNIK

Osetljive zone

OTPADNE OTPADNE VODEVODE

POSTROJENJE ZA PREČIŠĆAVANJE OTPADNIH VODA

O O JO O J--reke, jezera, mora, reke, jezera, mora,

kanali...kanali...

Manje osetljive Manje osetljive zone

Emisioni standardi za ispuštanje

2

Emisioni standardi za ispuštanje prečišćenih otpadnih voda (GVE)

OTPADNE VODE: OTPADNE VODE: DEFINICIJE, STANJE

Ne postoji opšteprihvaćena definicija otpadne vode. Jedna od mogućih je i sledeća: Voda, onečišćena na bilo koji način tokom upotrebe predstavlja otpadnu vodu. način tokom upotrebe predstavlja otpadnu vodu. U opštem slučaju otpadna voda je onečišćena rastvorenim i nerastvornim organskim i neorganskim materijama, i mikroorganizmimamikroorganizmima.

3

Otpadne vode koje se kanališu i koje je potrebno prečišćavati u različitim tipskim postrojenjima, moguće je podeliti u tri grupe:

komunalne otpadne vodeindustrijske otpadne vode i

podeliti u tri grupe:

j potpadne vode agro-kompleksa

4

OTPADNE VODE

KOMUNALNE INDUSTRIJSKEAGRO-KOPLEKS

(ratrstvo, stočarstvo i

prerada hrane)prerada hrane)

visoko organsko zagađenje,

veliki sadržaj mikroorganizama,

ifič t ij

organske materije,specifične supstance

visoko organsko zagađenje,

nutrijenti, pesticidi, stajsko đubrivo,

5

specifične materije (PAM, dezinfektanti)

stajsko đubrivo,otpad od prerade hrane

Komunalne otpadne vodeKomunalne otpadne vodeVeći deo komunalnih otpadnih voda čine upotrebljenevode iz domaćinstava.Za njih je karakterističan konstantan sastav u jednomregionu u dužem periodu, kao rezultat životnog standardai načina življenja stanovništvai načina življenja stanovništva.Njihova količina i opterećenje zagađujućim materijamamože se i ra iti p tem normati a tj standardnimmože se izraziti putem normativa, tj. standardnimvrednostima po stanovniku.

6

BIRAZGRADLJIVEORGANSKE MATERIJE

AZOTNA I FOSFORNAJEDINJENJA

KOMUNALNE OTPADNE VODE

MIKROORGANIZMI MASNOĆEDETERDŽENTI

7

Opterećenost komunalnih vodaOpterećenost komunalnih vodaizražena u BPK5

Uobičajeno je da se BPK5 komunalnih otpadnih voda na dan i po stanovniku obično procenjuje prema sledećoj tablici:

odvojena mreža (separacioni sistem): 54 godvojena mreža (separacioni sistem): 54 gpoluodvojena mreža: 60 gjedinstvena mreža (opšti sistem): 74 g.

Ove vrednosti se u svakom slučaju menjaju zavisno od broja priključenih stanovnika i mogu se prevazići naročito kada su u pitanju velika naseljapitanju velika naselja.U Evropskoj Uniji prihvaćeno je da Ekvivalent stanovnik (ES) produkuje 60 g BPK5/dan

8

p j g 5

Uticaj industrijskih otpadnih vodaUdeo industrijskih otpadnih voda u gradskim otpadnim vodama Udeo industrijskih otpadnih voda u gradskim otpadnim vodama stalno se povećava; prerada mešavine ovih voda je često.Gradske otpadne vode su mešavina industrijskih i k l ih t d ih dkomunalnih otpadnih vodaEkonomičnija nego odvojena prerada, ali ako u otpacima ima još toksičnih materija ili bioloških inhibitora, neophodno je još toksičnih materija ili bioloških inhibitora, neophodno je izvršiti prethodnu preradu u samoj fabrici.

9

Količine industrijskih otpadnih voda i uticaj koji one vrše na gradski fl t iti đi j bi d k efluent mogu se proceniti upoređivanjem osobina gradskog

efluenta koji sadrži industrijske otpadne vode s osobinama efluenta u kojem ovih voda nema. Pri tome se uzimaju u obzir sledeći kriterijumi:

BiodegradabilnostPrisustvo amonijakaUticaj pHRedoks potencijalRedoks potencijalToksičnost

10

T k ič t i d t i kih t d ih dToksičnost industriskih otpadnih vodaAko u vodi ima teških metala Cu2+, Cr6+, Cd2+, makar i u malim količinama (na primer 0,1 mg/l), delovanje bakterija može da bude potpuno onemogućeno.Sulfidi u koncentraciji od 25 mg/l potpuno zaustavljaju biološke Sulfidi, u koncentraciji od 25 mg/l, potpuno zaustavljaju biološke procese u neaklimatizovanom aktivnom mulju.

Adaptiranje u trajanju od nekoliko dana povećava stepen tolerancije i do 100 mg/l.

Postoji veliki broj toksičnih materija; njihovo izlivanje u kanalizacionu mrežu a pogotovo njihovo izlivanje u prirodnu sredinu je zakonom mrežu, a pogotovo njihovo izlivanje u prirodnu sredinu je zakonom zabranjeno (cijanidi, hidroksilna ciklična jedinjenja, itd. . . .).I neke farmaceutske materije mogu štetno da deluju na razvoj

11

I neke farmaceutske materije mogu štetno da deluju na razvoj bakterija (antibiotici, itd. . . .).

I d t ij k t d d

Z lik d k l ih t d ih d čiji j t

Industrijske otpadne vode

Za razliku od komunalnih otpadnih voda, čiji je sastav uglavnom poznat, karakterizacija i prečišćavanje otpadnih voda iz različitih industrijskih pogona retko trpi uopštavanje i voda iz različitih industrijskih pogona retko trpi uopštavanje i tipiziranje.

12

PROCESNE OTPADNE VODE RASHLADNE

INDUSTRIJSKE OTPADNE VODE

OTPADNA VODA OD ČIŠĆENJAOPREME I POSTROJENJA

SANITARNE OTPADNEVODE

13

KARAKTERISTIKA OTPADNIH VODA PO GRANAMA INDUSTRIJE JE SLEDEĆA

u,

i mi- ja Velika potrošnja vode. Voda se troši za tehnološke svrhe, napajanje kotlova i

rashlađivanje Sastav otpadnih voda zavisi od vrste sirovina proizvoda i od tehnološkog

Hem

ijsku

naft

na i

petr

ohem

jska

in

dust

rij rashlađivanje. Sastav otpadnih voda zavisi od vrste sirovina, proizvoda i od tehnološkog

postupka. Specifični parametri zagađenja ove grane su: temperatura, pH, suspendovane materije, organske materije, azot, fosfor, nitrati, sulfati, kalijum, kalcijum, fluoridi, arsen, nikl, hrom, hloridi, olovo, cink, bakar, fenoli, ugljovodonici, cijanidi, titan, silikati, merkaptani, sulfidi, ulja, masti itd.

e a U toj grani se voda troši za transport sirovina, izluživanje korisnih sastojaka, termičku

Preh

ram

b-n

a in

dust

rija obradu gotovih proizvoda, rashlađivanje, čišćenje opreme i prostorija. Najznačajnije

industrije koje se svrstavaju u ovu granu su: šećerane, pivare, mlekare, fabrike za preradu voća i povrća, industrija vrenja, mesna industrija i industrija konditorskih proizvoda. Karakteristični parametri zagađenja ove grane su: taložive materije, suspendovane materije, organske materije, azot, fosfor, ulje, masnoća, hloridi i temperatura.

a Uloga vode u ovoj industriji je tako velika da se često smatra kao "druga sirovina" pored

Indu

s-tr

ija

pap

ira Uloga vode u ovoj industriji je tako velika da se često smatra kao druga sirovina pored

biljnih tkiva. Voda služi pre svega kod izluživanja sirovina, a zatim kod stvaranja pulpe za presovanje papira. Karakteristični parametri zagađenja ove grane su: pH, suspendovane materije, organske materije, boje, teški metali, sulfidi, fenoli, azot i fosfor

ska

i ln

a ri

ja Voda se troši za pripremu sirovine i za doradu proizvoda. Karakteristični parametri

zagađenja ove grane su: temperatura, pH, taložive materije, suspendovane materije,

Kož

ars

teks

tilin

dust boje, rastvorne neorganske materije, organske materije, hrom, sulfidi, fenoli, ulja,

masnoća.

talo

-rađi

-čk

a us

tri-

a

Voda se troši za rashlađivanje i u procesu termičke obrade i površinske zaštite metala. Količina otpadnih voda ove grane je relativno mala, ali je zagađenje specifično i veliko. Karakteristični parametri su: pH ulje masnoća hrom olovo cink kadmijum i

Met

prer vač

indu j Karakteristični parametri su: pH, ulje, masnoća, hrom, olovo, cink, kadmijum i

fenol.

e vo

de

rstv

a

Otpadne vode potiču prvenstveno sa stočnih farmi sa tečnim izđubrivanjem. Količina i sastav tečnog stajnjaka na jednoj farmi zavisi od više faktora, kao što su brojno stanje, tehnologija ishrane, način izđubrivanja i sl. Sa tog aspekta u Jugoslaviji vlada veliko

Otp

adne

stoč

ar šarenilo. Glavna karakteristika tečnog stajnjaka je visoko organsko zagađenje. Pri tome znatan deo prisutnih organskih materija se nalazi u taložnom suspendovanom obliku. Posebna karakteristika ovih otpadnih voda je visok sadržaj amonijaka usled čega imaju izražen alkalni karakter.

Štetne materije u industrijskim otpadnim Štetne materije u industrijskim otpadnim Štetne materije u industrijskim otpadnim Štetne materije u industrijskim otpadnim vodamavodama

Toksični joni metala koji negativno utiču na biološku razgradnju organskih Toksični joni metala, koji negativno utiču na biološku razgradnju organskih materija.Kiseline i baze, koje izazivaju koroziju vodova, objekata, opreme, utiču na proces taloženja, usporavaju ili zaustavljaju biološke procese, prouzrokuju miris i j , p j j j p , p jintenzivnu boju.Zapaljive materije, koje dovode do požara i eksplozije.Masnoće, začepljavaju otvore, vodove i crpke, preopterećuju digestore.Otrovni gasovi, opasni su za osoblje na sistemu za prečišćavanje.Deterdženti, izazivaju penu kod aeracije.Vlaknaste materije, začepljavaju otvore, opterećuju digestore, remete redovno funkcionisanje crpki.Kamenčići i pesak, začepljavaju vodove, talože se u objektima, izazivaju abraziju crpki, remete funkcionisanje rešetki i sita

15

Fenol i ostale toksične materije.

Izbor polutanata u otpadnoj vodi koji treba ukloniti i potreban nivo njegovog uklanjanja se rešava za svaki slučaj posebno Pri tome se moraju uzeti u obzir:slučaj posebno. Pri tome se moraju uzeti u obzir:

uslovi okolineuslovi okoline,primeniti odgovarajuća naučna saznanja,voditi računa o iskustvima iz prakse ipvoditi računa o zakonskoj regulativi koja se odnosi na normiranje maksimalno dozvoljenih koncentracija (MDK) zagađujućih materija pojedinih efluenata (efluenata koji se ispuštaju u javnu kanalizaciju pojedinih efluenata (efluenata koji se ispuštaju u javnu kanalizaciju ili u vodoprijemnik).

16

KVALITET PREČIŠĆENE VODE(EMISIONI STANDARDIEMISIONI STANDARDI))(EMISIONI STANDARDIEMISIONI STANDARDI))

Osnovu upravljanja kvalitetom voda u svetskoj praksi čine dva Osnovu upravljanja kvalitetom voda u svetskoj praksi čine dva tipa graničnih koncentracija:

jedna se odnosi na kvalitet voda u vodoprijemnicima(stream standards), druga na ispuštenu-otpadnu vodu (effluent standards).

17

U slučaju prvog tipa graničnih koncentracija, u vodoprijemnik se j g g j jmože ispuštati otpadna voda, bez ograničenja količine i kvaliteta, sve dok se ne prekorače propisane granične vrednosti (maksimalno dozvoljene koncentracije – MDK)

Diskutabilno je međutim gde treba proveriti uticaj ispuštene

vrednosti (maksimalno dozvoljene koncentracije MDK) kvaliteta za vodu vodoprijemnika

Diskutabilno je međutim, gde treba proveriti uticaj ispuštene otpadne vode na kvalitet vode vodoprijemnika, npr. nakon potpunog mešanja dve vrste voda, ili u određenoj tački, nizvodno od ispusta, i sl. Primena se komplikuje u slučaju više ispustača na jednom vodoprijemniku jer se javlja dilema koji ispuštač u kom obimu vodoprijemniku, jer se javlja dilema, koji ispuštač u kom obimu ima pravo korišćenja slobodnog kapaciteta vodoprijemnika, tj. mogućnost opterećenja po pojedinim parametrima, uzimajući u b i i čišć j ć ć d ij ik

18

obzir i samoprečišćavajuću moć vodoprijemnika.

Drugi tip graničnih vrednosti odnosi se na kvalitet Drugi tip graničnih vrednosti odnosi se na kvalitet ispuštene – otpadne vode (granična vrednost emisije) -GVE G č čGranične vrednosti emisijs mogu se utvrditi na dva načina.

Po jednoj metodi one se određuju na osnovu „najbolje dostupne t h l ij čišć j “ (BAT) P d ti k t đ ih ič ih tehnologije prečišćavanja“ (BAT). Prednosti ovako utvrđenih graničnih vrednosti su njihova jednostavnost, lako se mogu kontrolisati, i na osnvu njih lako se mogu utvrditi mere za poboljšanje stanja.P d j t di t đ j i di id l ič d ti b Po drugoj metodi, utvrđuju se individualne granične vrednosti, posebno za svaki ispuštač, uzimajući u obzir

propisane granične vrednosti za kvalitet vode vodoprijemnika, opterećenje vode vodoprijemnika zagađenjem, mogućnost opterećenja vodoprijemnika, uslove razblaženja i

19

jsamoprečišćavajuću moć vodoprijemnika.

C il Di ti 2000/60/EC OJ L 327/1 Council Directive 2000/60/EC, OJ L 327/1, 22.12.2000., p. 1-72

Danas se u svetu primenjuje kombinovani pristup u upravljanju p p p j jvodama koji je u osnovi Okvirne Direktive o vodama (Framework Directive 2000/60/EC) koji Directive 2000/60/EC) koji podrazumeva

kontrolu emisije i uspostavljanje t d d k lit t k li standarda kvaliteta okoline,

primenjujući obe pomenute metodologije, odnosno oba tipa graničnih koncentracija

20

Komunalne i industrijske otpadne vode

Ispuštanje u kanalizacijuplaniranje, građenje, upravljanje:

Ispuštanje industrijskih otpadnih voda direktno u vodotokp j , g j , p j j

Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)Ispuštanje industrijskih otpadnih voda: Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)-tamo gde je neophodan predtretmanIPPC DirektivaDirektiva o opasnim supstancama i ćerke Direktive (76/464/EEC)

Tretman otpadnih voda Tretman otpadnih voda

Vrednosti emisionih limita: Vrednosti emisionih limita:Vrednosti emisionih limita:Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)

Otpadni mulj:Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)Direktiva o otpadnom mulju (86/278/EEC)

Vrednosti emisionih limita:Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)(za ispuštanja iz agro-prehrambene industrije)IPPC DirektivaDirektiva o opasnim supstancama i ćerke Direktive (76/464/EEC)

Otpadni mulj:Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)Direktiva o otpadnom mulju (86/278/EEC)IPPC

Ispuštanje tretiranih otpadnih voda u vodotok Ispuštanje tretiranih otpadnih voda u vodotok

Merenje i monitoring:Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC) (za efluente i značajno ugrožene

Merenje i monitoring:Direktiva koja se odnosi na vodu za kupanje (oblast namenjena za kupanje)

vode)Direktiva o opasnim supstancama i ćerke Direktive (76/464/EEC)

Postizanje standarda kvaliteta:Direktiva koja se odnosi na vodu za kupanjeOkvirna Direktiva o vodama

Okvirna Direktiva o vodama (opšte odredbe za monitoring vodnih tela)Direktiva o opasnim supstancama i ćerke Direktive (76/464/EEC)

Postizanje standarda kvaliteta:Direktiva koja se odnosi na vodu za kupanjeOkvirna Direktiva o vodama

POSTOJEĆA PRAKSA U SRBIJIPOSTOJEĆA PRAKSA U SRBIJIU proteklom periodu u Srbiji je primenjivan tip graničnih vrednosti za kvalitet

d d ij ikvode vodoprijemnika.Upravljanje kvalitetom voda, zasniva se na sledećim zakonskim dokumentima:

Uredba o kategorizaciji vodotoka[1];U db kl ifik iji d đ bličkih d t k đ d ž ih d i Uredba o klasifikaciji voda međurepubličkih vodotoka, međudržavnih voda i voda obalnog mora Jugoslavije[2];Odluka o maksimalno dopuštenim kocentracijama radionukleida i opasnih materija u međudržavnim vodama i vodama obalnog mora[3];materija u međudržavnim vodama i vodama obalnog mora[3];Pravilnik o opasnim materijama[4].

[1] Službeni glasnik SRS“ br 5/68 03 02 1968 str 61-64[1] „Službeni glasnik SRS , br.5/68, 03. 02. 1968., str. 61 64[2] Sl. list SFRJ, br. 6/78[3] Sl. list SFRJ, br. 8/78[4] Službeni glasnik SRS“ br 31/82 19 06 1992 str 1516-1518

22

[4] „Službeni glasnik SRS , br.31/82, 19. 06. 1992., str. 1516-1518

Da li je moguće dati odgovor kakav je uticaj otpadnih j g g j j pvoda na recipijent na osnovu ispitivanja kvaliteta vode u vodotoku uzvodno i nizvodno od izliva!!!

Na malim vodotokovima ova metodologija može odgovarati svojoj nameni. N liki k d j š j t d d d t k Na velikim rekama gde je mešanje otpadne vode u vodotoku složen hidrodinamički fenomen, ovaj način ispitivanja ne može dati verodostojan rezultat. jOvim načinom i kada bi se ispitivanje korektno obavilo, što zahteva vrlo složene i skupe radove, određuje se uticaj za dati protok u reci protok u reci. Delovanje otpadnih voda na vodotok najizrazitije je pri niskim vodostajima pa se svi proračuni uticaja otpadnih

23

j p p j pvoda na vodotok računaju na male vode 95% verovatnoće.

Šta se dešava kada nema proticaja vode u vodotoku, p j ,jezeru/akumulaciju ili je mali, tj. neznatan!

24

Komunalne i industrijske otpadne vode

Ispuštanje u kanalizacijuplaniranje, građenje, upravljanje:

Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC), Ispuštanje industrijskih otpadnih

Ispuštanje industrijskih otpadnih voda direktno u vodotok

- ?, Zakon o vodama (Sl. glasnik RS 46/91, Član 56)

voda: Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)-tamo gde je neophodan predtretman -?, Gradska odluka o sanitarno-tehničkim sulovima ispuštanja u kanakizaviju

Mere zaštite voda obezbeđuju sprečavanje ili ograničavanje

š j d ih sulovima ispuštanja u kanakizavijuIPPC Direktiva, -? (Zakon o integrisanom sprečavanju I kontroli zagađivanja, Sl.Glasmik RS 135/04) Direktiva o opasnim supstancama i ćerke Direktive

unošenja u vode opasnih, otpadnih i drugih štetnih materija, praćenje i ispitivanje kvaliteta površinskih i podzemnih voda, kao i kvaliteta otpadnih voda i (76/464/EEC), -? Zakon o vodama (Sl. glasnik

RS 46/91, Član 56), PRAVILNIK o opasnim materijama u vodama, Sl. Glasnik SRS, 31/82

kvaliteta otpadnih voda i njihovo prečišćavanje, Zakon o zaštiti životne sredine, Sl. Glasnik RS br. 135/04

25

Tretman otpadnih voda Tretman otpadnih voda

Vrednosti emisionih limita:Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)

Otpadni mulj:Di kti d ki t d i d

Vrednosti emisionih limita:Direktiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)(za ispuštanja iz agro-prehrambene industrije)IPPC Di ktiDirektiva o gradskim otpadnim vodama

(91/271/EEC), Direktiva o otpadnom mulju (86/278/EEC)Kod nas: Granične vrednosti emisija zagađujućih materija na mestu ispuštanja u životnu sredinu i

IPPC DirektivaDirektiva o opasnim supstancama i ćerke Direktive (76/464/EEC)

Otpadni mulj:j p jnivoe imisije zagađujućih materija u životnoj sredini utvrđuje Vlada.

p jDirektiva o gradskim otpadnim vodama (91/271/EEC)Direktiva o otpadnom mulju (86/278/EEC)IPPCKod nas: Granične vrednosti emisija zagađujućih materija na mestu ispuštanja u životnu sredinu i nivoe imisije zagađujućih materija u životnoj sredini utvrđuje Vlada – za sada nisu još donete.

PRAVILNIK o opasnim materijama u materijama u vodama, Sl. Glasnik SRS, 31/82

Ispuštanje tretiranih otpadnih voda u vodotok Ispuštanje tretiranih otpadnih voda u vodotok

Očekuje se približavanje naših propisa propisima EU j p j p p p p(IPPC Direktivi) i sa tim u vezi

primena integrisanog pristupa kontroli i prevenciji zagađenjaZ i k bi i t lj j k lit t Za primena kombinovanog pristupa upravljanju kvalitetom voda stvoreni su uslovi usvajanjem Zakona o integrisanom sprečavanju i kontroli zagađivanja životne sredine[1].Primena ovog zakona zahteva na dalje

ra oj sek ndarnih propisa razvoj sekundarnih propisa, jačanje kapaciteta institucija nadležnih za sprovođenje propisa, razvoj privrede u smislu jačanja kapaciteta za ulaganja u oblast zaštite životne sredine.

Jačanja svesti stanovništva o potrebi ulaganja društva u ovu oblast.

27

oblast.[1] "Službeni glasnik RS", br. 135/04

KVALITET PREČIŠĆENIH GRADSKIH OTPADNIH KVALITET PREČIŠĆENIH GRADSKIH OTPADNIH VODA PREMA DIREKTIVI 91/271/EEC

Direktiva reguliše problematiku sakupljanja, prečišćavanja gradskih otpadnih voda i određenih industrijskih grana[1]. Pod nazivom „gradska otpadna voda“ podrazumeva se domaća upotrebljena „g p p p jvoda ili njena mešavina sa industrijskom otpadnom vodom u naselju i/ili kišnicom.Prema Direktivi vrsta i stepen prečišćavanja određuje se u zavisnosti od Prema Direktivi, vrsta i stepen prečišćavanja, određuje se u zavisnosti od vrste vodoprijemnika, u smislu, da li se radi o „osetljivom“ ili „manje osetljivom“ području. Industrijske otpadne vode koje se ispuštaju u javnu kanalizaciju (indirektni Industrijske otpadne vode koje se ispuštaju u javnu kanalizaciju (indirektni ispuštači), treba da odgovaraju propisanim uslovima ispuštanja, što se obezbeđuje prethodnim prečišćavanjem.

[1] C il Di ti 91/271/EEC O J L 135 30 05 1991 40 52

28

[1] Council Directive 91/271/EEC, O J L 135, 30.05.1991., p. 40-52

PRIMER!PRIMER! Princip funkcionisanja postrojenja za prečišćavanje

Granične vrednosti

Uklanjanje grubog

Granične vrednosti za efluent

i inertnog materijala

Uliv UREĐAJ ZA PREČIŠĆAVANJEOTPADNIH VODA

Izliv

CIP

IJE

NT)

Muljevi

UREĐAJ ZA OBRADU MULJEVA

Odl j lj OD

OTO

K (R

E

Odlaganje muljeva

VO

Limitiranje sadržaja toksičnih materija u mulju

29

INDUSTRIJAG R A D

PRDTRETMANOTPADNIH

VODA

NASELJE

A

IH

Granične vrednosti za ispuštanje u VODA

GRADSKA KANALIZACIJA

OJE

NJE

ZA

ŠĆA

VA

NJE

IH O

TPA

DNispuštanje u

gradsku kanalizaciju

PRDTRETMANOTPADNIH

VODANASELJE

POST

RO

PREČ

IŠG

RA

DSK

I

INDUSTRIJA

NASELJE

30

Višak aktivnog mulja

Norme kvaliteta efluenata postrojenja za prečišćavanje gradskih otpadnih voda (komunalne otpadne vode ili mešavina ovih voda sa industrijskim). Councile Directive (91/271/EEC)

Parametri Koncentracija Procenat smanjenja

Biohemijska potrošnja kiseonika u toku 5 dana (BPK5) 3bez nitrifikacije (mg O2 m-3) 25 70 - 90

Hemijska potrošnja kiseonika (dihromatna metoda), 125 75(mg O2 m-3) 125 75

Ukupne suspendovane materije,(mg m-3) 35 90

* Parametri se određuju u homogenizovanom, nefiltriranom i netaloženom uzorku; BPK5 se može zameniti drugim parametrom: ukupni organski ugljenik (TOC) ili ukupna potrošnja kiseonika (TOD) ako se može uspostaviti korelacija između BPK5 i novoizabranog parametra; suspendovane materije nisu obavezujući parametar; BPK i HPK efluenta laguna za prečišćavanje određuju se u filtriranom nisu obavezujući parametar; BPK5 i HPK efluenta laguna za prečišćavanje određuju se u filtriranom uzorku, pod uslovom da koncentracije suspendovanih materija u uzorku nisu veće od 150 gm-3; navedene vrednosti su maksimalne i one se, zavisno od broja uzoraka u toku godine, smeju prekoračiti samo u određenom broju slučajeva, što je, takođe, definisano: za godišnji broj uzoraka od 4 do 7 dozvoljeno je da jedan uzorak ne zadovoljava; od 8 do 16 2; od 17 do 28 3; od 351 do 365 4 do 7 dozvoljeno je da jedan uzorak ne zadovoljava; od 8 do 16 - 2; od 17 do 28 – 3; od 351 do 365 uzoraka dozvoljeno je da 25 može biti izvan zadate norme.

Norme kvaliteta efluenta za prečišćavanje otpadnih voda u Norme kvaliteta efluenta za prečišćavanje otpadnih voda u regionima osetljivim na eutrofikaciju. Councile Directive (91/271/EEC)

Parametri Granične vrednosti % smanjenja

2 P 3 t j j

Ukupan fosfor

2 mg P m-3 za postrojenja kapaciteta 10 000 – 100 000 ES1 mg P m-3 za postrojenja k it t ć d 100 000 ES

80

kapaciteta veća od 100 000 ES

Ukupan azot 15 mg N m-3 za postrojenja Ukupan azot(organski N +NH4-N +

NO2-N + NO3-N)

kapaciteta 10 000 – 100 000 ES10 mg N m-3 za postrojenja kapaciteta veća od 100 000 ES

70 - 80

32

Uslovi ispuštanja u javnu kanalizaciju, odnosno kriterijumi h d čišć j i j l d ćih prethodnog prečišćavanja, se propisuju na osnovu sledećih

opštih načela:

zaštititi zdravlje osoblja koje radi u sabirnim sistemima i postrojenjima za prečišćavanje;obezbediti da sabirni sistemi, postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda i oprema na njima ne budu oštećeni;obezbediti neometani rad postrojenja za prečišćavanje otpadne vode i obradu mulja;obezbediti da prečišćena otpadna voda, koja se izliva sa postrojenja za prečišćavanje, ne utiče nepovoljno na životnu sredinu i da kvalitet vode vodoprijemnika odgovara drugim propisima (napr. voda za navodnjavanje, voda za ribarstvo, resurs vode za prehrabenu industriju);obezbediti da se mulj koji nastaje kod prečišćavanja otpadne vode, može odlagati bez štetnog dejstva na životnu sredinu.

33

Prethodno prečišćavanje se sprovodi, na mestu nastajanja parcijalnog toka industrijske otpadne vode, sa sadržajem opasnih supstanci. Kvalitet prethodno prečišćene otpadne vode, treba da odgovara tehnološkim graničnim vrednostima emisije, propisane za pojedine vrste industrija, na osnovu najbolje dostupne tehnike prečišćavanja za slučaj direktnog ispuštanja u vodena tela. tehnološke granične vrednosti emisije, određuju na osnovu najbolje dostupne tehnike dotične tehnologije (proizvodnje) i mogućeg efekta prečišćavanja otpadnih voda iz te tehnologije.

34

U slučaju primene tehnoloških graničnih vrednosti emisije na mestu j p g jnastajanja parcijalnih tokova raznovrsnih otpadnih voda, njihovo mešanje je dozvoljeno samo u slučaju sprovedenog prethodnog prečišćavanja. p g p jMešanje parcijalnih tokova otpadnih voda, bez prethodnog prečišćavanja na izvoru nastajanja, dozvoljava se samo uz prethodnu računsku dokaznicu da smanjenje opterećenja pojedinih prethodnu računsku dokaznicu, da smanjenje opterećenja pojedinih opasnih materija nakon prethodnog prečišćavanja mešanih voda, iznosi najmanje toliko koliko bi iznosilo pri odvojenom prethodnom prečišćavnaju pojedinih parcijalnih tokovaprečišćavnaju pojedinih parcijalnih tokova.

35

Na ovom principu se zasniva sistem graničnih vrednosti važnijih parametara otpadnih voda, koja se upuštaju u javni sistem kanalizacije, razrađen od strane "Udruženja za otpadne vode" (Abwassertechnischen V i i V i St A ti ) i S R blik N čkVereinigung e.V. in St. Augustin), iz Savezne Republike Nemačke

36

Lista parametara1 O š i i1. Opšti parametri

a) Temperatura do 35oC

a) pHb) Taložive materije, samo ako normalno

funkcionisanje javne kanalicacije to zahteva: (*)

od 6,5 - 1010 cm3/dm3

(*) nakon pola sata funkcionisanje javne kanalicacije to zahteva: ( ) za kontrolu određenih vrsta materija mogu se odrediti i niže vrednosti npr. za toksične okside metala 0,3 cm3/dm3

( ) nakon pola sata taloženja

metala 0,3 cm /dm

37

2. Ulja i masnoće koje se mogu saponifikovati 250 cm3/dm3

3. Ugljovodonici3 1 N ft i i l lj t d d3.1. Nafta i mineralna ulja

a)Koji se mogu odvojiti odvajačima za lake frakcije prema standarduDIN 1999.

a)Iznad količine koje se mogu odvojiti odvajačima za lakef k ij

20 cm3/dm3

frakcije:ukupni ugljovodonici

3.2. Organski rastvaračiKoji se mešaju potpuno ili delimično sa vodom i biološki se razgrađuju: određuje se posebno za svaku vrstu s tim da utvrđena vrednost nemože biti veća od rastvorljivosti dotične supstance u vodi. dotične supstance u vodi.

3.3. Halogenovani ugljovodoniciHalogenovani ugljovodonici (računato kao organsko vezani halogenid)

5 mg/cm3

halogenid)

4. Neorganske materije - metali(rastvorene i nerastvorene)

-Arsen (As) 1 mg/dm3( ) g-Olovo (Pb) 2 mg/dm3

-Kadmijum (Cd) 0,5 mg/dm3

-Šestovalentan hrom1 (Cr6+) 0.5 mg/dm3

-Trovalentan hrom1 (Cr3+) 3 mg/dm3

-Bakar1 (Cu) 2 mg/dm3

-Nikal1 (Ni) 3 mg/dm3

-Živa1,2 (Hg) 0,05 mg/dm3

-Selen (Se) 1 mg/dm3

-Cink1 (Zn) 5 mg/dm3

K l j (S ) 5 /d 3-Kalaj (Sn) 5 mg/dm3

-Kobalt (Co) 5 mg/dm3

-Srebro (Ag) 2 mg/dm3

-Barijum (Ba) 4 mg/dm3Barijum (Ba) 4 mg/dm-Titan (Ti) 5 mg/dm3

-Natrijum (Na) 500 mg/dm3

-Aluminujum i gvožđe (Al, Fe) bez ograničenja sve dok ne prouzrokuje poteškoće na postrojenju za j g ( ) g j p j p p j jprečišćavanje

1 U slučaju korišćenja mulja sa centralnog postrojenja u poljoprivredi, treba se pridržavati posebnih uputstava i granične vrednosti treba zaoštriti.2 Po pravilu, parcijalni tok, koji sadrži tu materiju, treba odvojeno obraditi.

5. Neorganske materije - nemetali(rastvorene)(rastvorene)a) Amonijum jon i amonijak, (NH4

+), (NH3) 200 mg/dm3

b) Nitrit, samo u slučaju veće količine, (NO3-) 20 mg/dm3

) Cij idi k ji l k l b đ j (CN ) 1 /d 3c) Cijanidi, koji se lako oslobađaju, (CN-) 1 mg/dm3

d) Cijanidi, ukupno3 20 mg/dm3

e) Fluoridi, (F-) 60 mg/dm3

f) Sulfati4, (SO42-) 600 mg/dm3

g) Sulfidi, (S2-) 2 mg/dm3

h) Hloridi4, (Cl-) 250 mg/dm3h) Hloridi , (Cl ) 250 mg/dmi) Slobodan hlor3, (Cl2) 5 mg/dm3

3 Kod malih ispuštača nema ograničenja.4 U određenim slučajevima, u zavisnosti od ugrađenog materijala i odnosa razblaženja mogu se i povećati kod toksičnih i biološki nerazgradljivih razblaženja, mogu se i povećati, kod toksičnih i biološki nerazgradljivih fenola vrednosti treba znatno smanjiti.

6 O k ij6. Organske materijea)Fenoli, koji se isparavaju sa vodenom parom (kao C6H5OH)

100 cm3/dm3

samo u koncentraciji koja ne dovodi do b)Boje obojenja vode vodoprijemnika, nakon

prečišćavanja zbirnih otpadnih voda na centralnom postrojenju

7. Materije koje se spontanooksiduju

Npr. natrijumsulfit, ferosulfat i samo u koncentraciji, koja ne dovodi do p jsl.

j janaerobnog stanja u javnoj kanalizaciji

41

Granične vrednosti toksičnih metala za mulj (mg/kg) koji je nastao u procesu čišć j EU i ki ki ljprečišćavanja u EU i u nekim evropskim zemljama

Direktive EZ86/278/EEZ

Danska Nemačka Finska

Parametar86/278/EEZ

Appendix 1B do od pH zemljišta Mulj

30.6.95. 1.7.95. 5-6,5 > 6 Norm.d Pobolj.

Pb 750-1200 120 120 900 900 100 150Pb 750 1200 120 120 900 900 100 150

Cd 20-40 1,2 0,8 5 10 1,5 3

Cr 1000-1500 a 100 100 900 900 300 300

Cu 1000-1750 1000 1000 800 800 600 600Cu 1000 1750 1000 1000 800 800 600 600

Ni 300-400 45 30 200 20 100 100

Hg 16-25 1,2 0,8 8 8 1 2

Zn 2500-4000 4000 4000 2000 2500 1500 1500Zn 2500-4000 4000 4000 2000 2500 1500 1500

Dioxin/ - - - 100 b 100 - -

/Furan

PCB 0 2 c 0 2

42

PCB - - - 0,2 c 0,2 - -

AOX - - - 500 500 - -

U tabeli su prikazane se granične vrednosti pokazatelja kvaliteta otpadnih voda, za upuštanje u javnu kanalizaciju na primeru Mađarske, a prema propisima EU.

Red Upuštanje Kontinualno ispuštanje u Red.broj Pokazatelj povremenog karaktera

Kontinualno ispuštanje u gradsku kanalizaciju

1. pH ispod 6,5 iznad 10 mg/l ispod 6,5 iznad 10 mg/l

Z a g a đ e n j e mg/l mg/lZ a g a đ e n j e

2. Hemijska potrošnja kiseonika 1000 1000

3. Biohemijska potrošnja kiseonika BPK5500 500

4. Ukupan neorganski azot (Nnu) 120 1205. Ukupan azot (Nu) 150 1506. Amonijak-amonijačni azot 100(1) 100(1)

7 T l ž t ij 10 i 150(2) 150(2)7. Taložne materije-10 min. 150(2) 150(2)

8. Ukupan fosfor (Pu) 20 20

9. Ekstrakt sa organskim rastvaračem(ulja, masnoća) 50(3) 50(3)

43

10. Mineralna ulja (4) 5 1011. Fenoli (fenolindeks) 5 10

Red.broj Pokazatelj Upuštanje

povremenog karaktera Kontinualno ispuštanje u

gradsku kanalizaciju 12 Katran 1 512. Katran 1 513. Ukupno gvožđe 10 2014. Ukupan mangan 5 515. Sulfid 0,5 516. Sulfat 400 40017. Aktivni hlor 30 3018. Ukupne soli 2500 250019. Fluoridi 20 50

20. Ukupan arsen * 0,221. Ukupan barijum * 0,521. Ukupan barijum 0,522. Cijanidi-lako isparljivi 0,1 0,123. Ukupni cijanidi 1 124. Ukupno srebro * 0,225. Ukupna živa * 0,0526. Ukupan cink * 227. Ukupan kadnijum * 0,128. Ukupan kobalt * 129. Hrom VI * 0,530. Ukupan hrom * 1

Red.broj Pokazatelj Upuštanje

povremenog karaktera Kontinualno ispuštanje u

gradsku kanalizaciju 31. Ukupno olovo * 0,232 Ukupan kalaj * 233. Ukupan bakar * 234. Ukupan nikl * 135. Molibden * 0,536. BTEX (benzol, toluol, etilbenzol, ksilol)(5) * 0,137 O ki t č(5) * 0 137. Organski rastvarač(5) * 0,138. Azbest 30 30

39. Toksičnost Odnos razblaženja za LC50%(toksikološki test na ribama)

40. Temperatura 40oC 40oC

(1) Određuje se za 24-časovni srednje kompozitni uzorak.(2) Samo u tom slučaju se određuje ako je zapremina taloživih materija nakon 10 min taloženja veća od 5x10-3 m3/m3(2) Samo u tom slučaju se određuje, ako je zapremina taloživih materija, nakon 10 min. taloženja veća od 5x10-3 m3/m3.(3) U slučaju manjeg dnevnog protoka od 100 m3/d, za materije biljnog i životinjskog porekla, granična vrednost je

trostruka, a iznad toga dvostruka.(4) Iznad 10 m3/d.(5) Granična vrednost je izražena u 10-3 m3/m3.

45

* Kod indirektnog ispuštanja opasnih i toksičnih materija granične vrednosti se regulišu posebnim aktom, na osnovu, prethodnih ispitivanja.

Organizacija zadužena za eksploataciju javnog sistema kanalizacije, preuzima obavezu odvođenja industrijskih otpadnih voda na osnovu dogovora između industrije i komunalnog preduzeća. pUslovi odvođenja regulišu se ugovorom između ova dva subjekta. Organizacija može preuzeti obavezu odvođenja, samo onih industrijskih otpadnih voda, koje može prečištiti usvojenom tehnologijom na centralnom postrojenju naselja, i u količine za tehnologijom na centralnom postrojenju naselja, i u količine za koju ima potreban kapacitet.

46

Kriterijume kvaliteta efluenata kod nas treba redefinisati u skladu sa evropskim Direktivama

U zavisnosti od prihvatne moći recipijenta, gustine i vrste zagađenja koje se u dati recipijent uliva neophodno je proceniti da li i do koje mere treba pooštriti granične vrednosti emisije j p g jdate u Direktivama EU. Posebnu pažnju pri tome treba obratiti na nutrijente, ali i na ostale

t k i b j lih lj k j Di kti i supstance, kao i na broj malih naselja koja Direktivama nisu obuhvaćena, a jesu specifičnost naših prostora. Pri definisanju kriterijuma u obzir se mora uzeti i projekcija de sa ju te ju a u ob se o a u et p oje c japrivrednog rasta i istovremeno uticaj izbora postupaka za prečišćavanje otpadnih voda na taj rast.

47

KRITERIJUMI ZA KRITERIJUMI ZA ODABIR TEHNOLOGIJE ZA ODABIR TEHNOLOGIJE ZA KRITERIJUMI ZA KRITERIJUMI ZA ODABIR TEHNOLOGIJE ZA ODABIR TEHNOLOGIJE ZA VODOTOKE SA NISKIM EKOLOŠKIM VODOTOKE SA NISKIM EKOLOŠKIM POTENCIJALOMPOTENCIJALOM

Prema Direktivi o vodama EU, vrsta i stepen prečišćavanja, d đ j i ti d t d ij ik d d li određuje se u zavisnosti od vrste vodoprijemnika, odnosno da li

se radi o "osetljivom" ili "manje osetljivom" području.

U nekim osetljivijim područjama treba zahtevati potpunije U nekim osetljivijim područjama, treba zahtevati potpunije prečišćavanje, dok se u nekim manje osetljivim područjima, primarno prečišćavanje može smatrati zadovoljavajućim.

48

Zaštita životne sredine i zdravlja ljudi kao osnova zakonodavstva

UWWTD

Definisanje potreba zaštite voda

Državno zakonodavstvo

Osetljive ili neosetljive oblasti

UWWTD

Ostale Direktive EUPrihvatljiv aktuelan

kvalitet vodeDABez

akcije

NE

Elementi i procene pri

Definisanje novih limita ispuštanja za SS, BPK, HPK, N, P

Elementi i procene pri projektovanju postrojenja za tretman otpadnih

Definisanje projekta u uslovima hidrauličkog opterećenja, opterećenja

polutantima, efikasnost tretmana, tačke ispuštanja, dispozicija otpada

Široke društvene

49

tretman otpadnih voda Selekcija postupka tretmana, optimalna cena

kroz planiranje procesa

Široke društvene potrebe i potrebe životne sredine

50

PRIMER: Ukupno opterećenje vodotoka sa otpadnim vodama naselja u Vojvodini izraženog preko ES u slučaju potpune izgrađenosti knalizacionih j g p j p p gsistema i postrojenja za prečišćavanje otpadnih voda naselja

Recipijent ES

Čik 36 230

Recipijent ES

Vršački Kanal 88 761Krivaja 142 617

Hs Tisa-Palić 12 556

Jezero Palić 232 300

Kereš 35 310

Nadela 123 898

Dunav 1 108 803

Dtd Odžaci-Sombor 171 188

Dtd V b B d 114 221Stari Begej 15 553

Plovni Begej 18 719

Begej 192 040

Tisa 256 263

Dtd Vrbas-Bezdan 114 221

Dtd Bečej-Bogojevo 190 313

Dtd Bački Petrovac-Karavukovo 71022

Dtd Kanal Novi Sad-Savino Selo 45 390

Dtd Ban. Palanka-Novi Bečej 170 094

Tamiš G 24 193

Tamiš D 54 086

Kikindski Kanal 163 295

Jegrička 105 870

Golubinački Kanal 125 337

Kudoš 90 604

Jarčina 22 233Zlatica 10 425

Karaš 7 143

Nera 29 606

Jarčina 22 233

Bosut 58 176

Sava 258 511

Uzimajući da je granična vrednost emisije za komunalne vode 25 mgO2/l može se lako utvrditi da će kroz

51

Uzimajući da je granična vrednost emisije za komunalne vode 25 mgO2/l može se lako utvrditi da će kroz pojedine vodotokove ili kanale teći u velikom procentu prečišćena otpadna voda sa sadržajem organskih materija preko maksimalnih vrednosti za II klasu vodotoka, koja se zahteva za ove vodotoke.

Nadela

-1 zagađivač direktno + 1 preko sekundarne mreže-Skrobara u Pančevu-vodotok prima i otpadne vode naseljenih mesta i sa farmi

- pod uslovom da se na vodotoku uspostavi protok od 0.5 m3/s, isti se može opteretiti sa 200 kgO2/dang 2

52

Primer: Ukupno opterećenje Nadele u slučaju izlivanja prečišćenih p p j j j potpadnih voda naselja i industrije

NASELJA Kapacitet l/s

HPK kg/dan

BPK5kg/dan

Suspendovane materije kg/dan

Ukupni N kg/dan

Ukupni P kg/dan

Uzdin 7.7 79 16 22 9.4 1.3

Putnikovo 0.7 7.2 1.4 2.0 0.8 0.1

Kovačica 23.1 237 47 66 28 3.8

Padina 19 7 202 40 56 24 3 2Padina 19.7 202 40 56 24 3.2

Debeljača 17.4 178 36 50 21 2.9

Crepaja 15.5 159 32 44 19 2.5

Banatsko Novo Selo 24.3 249 50 70 30 4.0

Kačarevo 25.2 258 52 72 31 4.1

Dolovo 21.6 221 44 62 27 3.5

Starčevo 25.2 258 52 72 31 4.1

Omoljica 20.6 211 42 59 25 3.4j

Ivanovo 3.3 34 6.8 9.5 4.1 0.5

Banatski Brestovac 10.8 111 22 31 13 1.8

Postojeća indsustrija bez farmi 27 292 58 82 35 4.7

53

farmi

UKUPNO 242.1 2498 510 702 310 93

P lt ti it i k lit t d i di t Prema rezultatima monitoringa kvaliteta vode i sedimenta kanala Nadela, sprovedenog u 2006. godini, detetektovane vrednosti rastvorenog kiseonika na pojedinim profilima g p j piznosile su od 2,1-2,8 mgO2/l, što bi značilo da je maksimalno dnevno opterećenje, pod uslovom da je protok vode bio 0 5 m3/s (ne uzimajući u obzir reakcije u samom vode bio 0,5 m /s (ne uzimajući u obzir reakcije u samom vodotoku) prekoračeno za ≈ 73-104 kgO2/dan u uslovima kada svi zagađivači ne ispuštaju svoje otpadne vode u Nd l j i i i i t i i đ i Ndaelu, jer nisu ni svi sistemi izgrađeni. Kada budu svi sistemi izgrađeni ukupno opterećenje vodotoka bi bilo 510 kgO2/dan računato na BPK5, što vodotoka bi bilo 510 kgO2/dan računato na BPK5, što daleko premešuje ekološki potencijal vode u Nadeli.

54

DTD „Banatska Palanka – Novi Bečej”

-11 zagađivača preko sekundarne mrežemreže

-vodotok može apsorbovati od 1700 do 14 000 kgO2/dan ( i d t k ) št či d (zavisno od protoka), što znači da dnevno može primiti od 500 kgBPK5/dan.

-ukupno izmereno organsko opterećenje koje se direktno ili indirektno unese u kanal DTD Banatska Palanka Novi Bečej Banatska Palanka-Novi Bečej iznosi 2 250 kgBPK5/dan.

55

III i IV klasa

Kikindski kanal, Zlatica

5 đi č k k d ž- 5 zagađivača preko sekundarne mreže-pri minimalnim protocima Kikindski kanal dnevno može apsorbovati oko 170 kg kiseonika, odnosno može primiti 850 , pkgBPK5/dan, što znači da se kanal nalazi izvan sposobnosti samoprečišćavanja

IV klIV klasa

-1 zagađivač direktnoZlatica nosi zagađenje iz Rumunije-Zlatica nosi zagađenje iz Rumunije

VK stanje

56

Krivaja

-4 zagađivača preko sekundarne mreže + 7 direktno-zagađenja vode na teritoriji opštine Srbobran su takva da se može Srbobran su takva da se može konstatovati prekid prirodnog lanca ishrane i kruženja materije u prirodi (visoko organsko zagađenje i velike koncentracije nutrijenata).

IV, VK klasa

57

DTD „Bezdan – Vrbas”

-4 zagađivača direktno + 14 preko sekundarne mrežei k t iji ki ik di d 4 5 /l (bi l ški i i ) ž b ti k 250 -pri koncentraciji kiseonika u vodi od 4,5 mg/l (biološki minimum), može se apsorbovati oko 250

kg/dan kiseonika, odnosno mogućnost opterećenja ovog basena je oko 1 200 kg BPK5/dan

Dotok 55 000 m3/dan otpadnih voda sa opterećenjem BPK5 6 800 kg/dan

58

p p j 5 g

VK stanje

DTD „Bečej – Bogojevo”

-5 zagađivača preko sekundarne mreže + 8 direktno-pri minimalnim protocima vodotok može dnevno apsorbovati oko 200 kgO2, odnosno može se pri minimalnim protocima vodotok može dnevno apsorbovati oko 200 kgO2, odnosno može se opteretiti sa 1 000 kgBPK5

IV/VK klasa

59

Begej

-1 zagađivač direktno + 12 preko sekundarne mreže-Donosi zagađenje iz RumunijeDonosi zagađenje iz Rumunije-Nizvodno od Zrenjanina pogoršan kvalitet-Begej može da apsorbuje 1 800 kg ki ik d tj ž t titi kiseonika na dan, tj. može se opteretiti sa oko 9 000 kg BPK5/dan

IV VK klasaIV, VK klasa

60

Koji kriterijum za odabir tehnologije Koji kriterijum za odabir tehnologije prečišćavanja odabrati i koje mere primenuti?

Jedna od mera je smanjenje granične vrednosti emisije, što zahteva veća finansijska ulaganja u postrojenja i pažljiv odabir tehnologija za prečišćavanje otpadnih vodatehnologija za prečišćavanje otpadnih vodaPažljivo odabrati sisteme za prečićavanje

Centralizovan (više manjih naselja na jedno postrojenje)( j j j p j j )Decentralizovan (jeno ili nekoliko naselja na jedno postrojenje)

61

č šćPregled najbolje dostupne tehnologije za prečišćavanje gradskih otpadnih voda

Kapacitet postrojenja

do 1000 ES 1000 – 10 000 ES 10 000 – 50 000 ES veći od 50 000 ES

P R I M A R N A - M E H A N I Č K A F A Z A (1)

- Ceđenje kroz rešetku: - Ceđenje kroz rešetku: - Ceđenje kroz rešetku: - Ceđenje kroz rešetku:Ceđenje kroz rešetku:gruba rešetkafina rešetka

Ceđenje kroz rešetku:gruba rešetkafina rešetka

Ceđenje kroz rešetku:gruba rešetkafina rešetka

Ceđenje kroz rešetku:gruba rešetkafina rešetka

- Ceđenje kroz sitoperforacija iznad 2 mm

- Ceđenje kroz sitoperforacija iznad 2 mm

- Ceđenje kroz sitoperforacija iznad 2 mm

- Ceđenje kroz sitoperforacija iznad 2 mm

- Primarno taloženjedvospratna taložnica

- Odvajanje peskagravitaciono - Odvajanje peska

gravitacionoaerirani peskolov

aerirani peskolov-hvatač masnoća

- Odvajanje peska i masnoća(kombinovano)

gravitacionoaerirani peskolov

aerirani peskolov-hvatač masnoća

- Odvajanje masnoćagravitaciono masnoća masnoćag

- Odvajanje peskagravitaciono

aerirani peskolovaerirani peskolov-hvatač

- Primarno taloženje

62

pmasnoća

Kapacitet postrojenjado 1000 ES 1000 – 10 000 ES 10 000 – 50 000 ES veći od 50 000 ES

S E K U N D A R N A - B I O L O Š K A F A Z A (2)- Postupci na osnovu

prirodnihprocesa (ekstenzivni

- Postupci sa fiksiranom biomasom

rotacioni i biološki

- Postupci sa fiksiranom biomasom

biološki filtri (nisko,

- Postupak sa aktivnim muljem

sa nitrifikacijom(postupci)

prirodne lagunemokra polja (wetland)razlivanje po zemljištu

(landfill)

kontaktori od više jedinica

biološki filtri (niskoopterećeni)

(srednje i visoko

opterećeni)dvostepeni biološki filtri

(visoko i nisko opterećeni)

jdvostepeni postupci

(visoko opterećeni-nisko opterećeni)

(landfill) opterećeni)- Postupci sa fiksiranom

biomasomrotacioni biološki

kontaktori Postupci sa aktivnim Postupci sa aktivnim kontaktori biološki filtri

(niskoopterećeni)

- Postupci sa aktivnim muljem

aerirane lagunetotalna oksidacija

- Postupci sa aktivnim muljem

totalna oksidacijasa nitrifikacijom- Postupci sa aktivnim

muljem

63

j(totalna oksidacija)aerobno-anaerobno

Kapacitet postrojenjado 1000 ES 1000 – 10 000 ES 10 000 – 50 000 ES veći od 50 000 ES

T E R C I J A R N A F A Z A (3)- Biološka denitrifikacijaprethodna stepenasta

- Biološka denitrifikacijaprethodna stepenastaprethodna, stepenasta,

simultana, alternativna,intermitentna

prethodna, stepenasta,simultana, alternativna,

intermitentna- Defosforizacija

biološka (u slučaju - Defosforizacijabi l šk i lt biološka (u slučaju

potrebe simultana hemijska)

biološka + simultana hemijska

- Dezinfekcijahlornim preparatima (Cl2, NaOCl)p p ( 2 )

UV zracima

64

Kapacitet postrojenja

do 1000 ES 1000 – 10 000 ES 10 000 – 50 000 ES veći od 50 000 ES

O B R A D A M U L J A

P R I M A R N O Z G U Š N J A V A N J E

- -

- Gravitacionostatičko

mehaničko

Primarni mulj Sekundarni i terc. mulj

-Gravitacionostatičko

- Gravitacionomehaničko

mehaničko - Veštačko mašinski

S T A B I L I Z A C I J A

- Istovremena aerobna - Odvojena aerobna biološka

- Istovremena aerobna biološka

Istovremena aerobna biološka

Odvojena aerobna biološka(mezofilna, termofilna)

- Odvojena aerobna biološka

(mezofilna, termofilna) - Anaerobna biološka (mezofilna)- Gašenim krečom

- Pečenim krečom

S E K U N D A R N O Z G U Š N J A V A N J E

Gravitaciono - Gravitaciono- Gravitaciono statičko statičko

mehaničko

D E H I D R A T A C I J A

- Lagune za mulj - Sušna poljaM ši k

- Mašinskat k t filt - Mašinska

trakasta filter presadekanter centrifuga

trakasta filter presadekanter centrifugaramska filter presa

vakum dobošasti filter- Sušna polja

- Mašinskatrakasta filter presadekanter centrifuga

Bilo koji sistemi prečišćavanja da budu izabrani za mala naselja od suštinske je važnosti da ta postrojenja u malim naselja, od suštinske je važnosti da ta postrojenja u malim naseljima ne budu ostavljena sama sebi, jer je teško, praktično nemoguće, obezbediti svu potrebnu logistiku za rad tih sistemarad tih sistema.Prema tome, nameće se kao neophodnost formiranje organizacije, ili organizacija, za upravljanje tim sistemima, k t l i t i t jih d ž j kontrolu sistema, i, pogotovo, njihovo održavanje. Bez kvalifikovane pomoći sa strane, ti sistemi, ostavljeni sebi, ako i budu započeli uspešno svoje funkcionisanje, to zasigurno neće moći da održe u kontinuiteti. To pokazuju i iskustva razvijenih zemalja; a to je još veći problem u situaciji i na stepenu razvoja na kome se mi nalazimo.

66

problem u situaciji i na stepenu razvoja na kome se mi nalazimo.

HVALA NA PAŽNJI !

67