Upload
dohanh
View
233
Download
1
Embed Size (px)
Citation preview
OVERGANGSKLACHTEN:
JE MOET ER MAAR MEE LEREN LEVEN?
encore
Herman Oosterbaan
gynaecoloog
Dokter op dinsdag
Voorlichting over de
overgang
Mevr. Jansen is een 52-jarige alleenstaande vrouw.
Zij werkt als afdelingshoofd. Er zijn veel
spanningen in het bedrijf door een reorganisatie.
Haar ex-partner is vertrokken naar een 20 jaar
jongere vrouw, die nu in verwachting is. Zelf is
patiënte ongewenst kinderloos. De laatste
menstruatie was 9 maanden geleden. Zij heeft last
van opvliegers en nachtzweten. Sinds 2 maanden
nemen de klachten toe en wordt zij frequent drijfnat
wakker. Zij slaapt al maanden nauwelijks. Haar
werk, dat zij vroeger met plezier deed, kan zij
nauwelijks meer aan. Ze is prikkelbaar en kan zich
moeilijk concentreren.
G.Kleiverda. NTvG 2012;156:A5253
Ontwikkeling bevolking
1980-2020
CBS Bevolkingsprognose 1998 - middenvariant
VROUWEN 45-64 jaar
0
0.5
1
1.5
2
2.5
1980 1990 2000 2010 2020
Aanta
l vro
uw
en (
x m
iljoen)
puberteit
12jr 46jr
52jr 56jr
menopauze menarche
vruchtbaar overgang onvruchtbaar
eerste
ongesteldheid
laatste
ongesteldheid
Levensfasen van een vrouw
Menstruatie:
bloedverlies uit de
baarmoeder
volgend op de
eisprong die
ongeveer 14 dagen
ervoor heeft
plaatsgevonden.
Vruchtbare levensfase menstruatiecyclus
menstruatie ovulatie/eisprong menstruatie
0_____________________14____________________ 28 dgn
eirijpingsfase innestellingsfase
oestrogenen oestrogenen
plus
progesteron
Oestrogenen en Progesteron
2 belangrijkste geslachtshormonen
in eierstokken gemaakt
regelen de menstruatiecyclus
7,0
5,0
3,0
1,0
maanden na bevruchting leeftijd in jaren
10 30 50
3 6 9
Afname van aantal eitjes aanta
l eitje
s x
miljo
en
geboorte
Overgang of Climacterium
tijd van biologische veranderingen
De fase waarin de eierstokken steeds minder goed gaan
functioneren, waardoor ze minder
hormonen aanmaken:
oestrogenen en progesteron
eierstok
De Menopauze:
de laatste spontane menstruatie
pas achteraf vast te stellen (na 1 jaar)
gerelateerd aan leeftijd van overgang moeder
gemiddeld rond 51 jarige leeftijd
eerder in de overgang : “spontaan”, operatie,
bestraling, chemotherapie
vroeg: - vóór 46 jaar ………….. laat: - ná 56 jaar
roken vervroegt de overgang 1-2 jaar
1:100 spontane menopauze voor 40e jaar (POF)
De gemiddelde menopauze leeftijd in Nederland is ± 51,2 jr - 10% van de vrouwen hebben hun menopauze al gehad op de leeftijd van 46 jr - 90% van de vrouwen hebben hun menopauze gehad op de leeftijd van 56 jr - dus …10% van de vrouwen menstrueert nog op 56-jarige leeftijd ! en 1-2% nog op 60-jarige leeftijd
De overgang...tijd van biologische veranderingen
1/3 deel van de vrouwen niet of nauwelijks last
1/3 deel kan er toch goed mee overweg
1/3 deel zoekt medische hulp......
Crisistijd?
Menstruatiestoornissen
onregelmatige cyclus
(korter, langer)
meer bloedverlies
(stolsels)
langer bloedverlies
Vasomotore verschijnselen
nulzone (normaal)
0,4 C
nulzone (overgang)
0-0,2 C
- openstaande huidvaatjes
- toename van hartritme
- verhoging van huidtemperatuur (gezicht en nek)
Andere verklaringen?
Te snel werkende schildklier
(hyperthyreoidie)
Carcinoïd of feochromocytoom
Overmatig alcoholgebruik
Bijwerking medicatie (nitraten, GnRH-
agonisten en anti-oestrogenen)
Psychische klachten
slaapproblemen
moeheid
prikkelbaarheid
labiel
lusteloosheid
vergeetachtigheid
weinig zelfvertrouwen
stemmingsveranderingen
angstaanvallen
minder zin in vrijen
Problemen met plassen
pijn tijdens het plassen
vaak moeten plassen
(herhaalde) urineweginfecties
urine niet goed op kunnen houden
(stress-incontinentie)
prevalentiewaarvan veel
hinder
vaginale droogte 17% 35%
pruritus 11% 37%
afscheiding/pijn 9% 47%
dyspareunie 9% 33%
totaal 27%
Hoe vaak komen vaginale klachten voor? Nederlands onderzoek bij 1761 vrouwen van 50-75 jaar
voorkomen
jeuk
pijn bij vrijen
Plasbuis en Vagina
in de situatie vóór en na de menopauze
Plasbuis Vagina
voor de menopauze
na de menopauze
Uiterlijke veranderingen
gewichtstoename,
vooral rond de taille
huid minder soepel
en vochtarm (droog
en rimpelig)
evt. toename
beharing (snor,
baard, armen,
benen)
haaruitval
Andere klachten
hartkloppingen
duizeligheid
hoofdpijn / migraine
tintelingen in handen en voeten
pijnlijke (kleine) gewrichten
slijmvliesveranderingen neus, oog en
mond
Depressieve gevoelens
Osteoporose (botontkalking)
Door afname van de hoeveelheid oestrogenen
vermindert de botsterkte (broze botten).
Dit kan op den duur leiden tot:
inzakken wervels (rugpijn, afname lichaamslengte, krom groeien)
fracturen (heup, pols, wervels en ribben)
Wie krijgen er osteoporose?
- erfelijk bepaald
- slechte voeding
- langdurig gebruik van
corticosteroïden
- immobiliteit
- roken
- laag lichaamsgewicht
- vroege menopauze
1 op de 4 vrouwen tussen 60-80 jaar
Hoe vaak komen klachten voor?
76
60
57
57
48
38
38
31
30
0 10 20 30 40 50 60 70 80 90 100
Opvliegers
Slapeloosheid
Stemmingsverandering
Geïrriteerd
Minder zin in sex
Hoofdpijn/Migraine
Urine incontinentie
Vaginale verschijnselen
Depressie
% vrouwen met milde en ernstige klachten
Menopause Survey NL 2005
5
6
5
2
81
0 10 20 30 40 50 60 70 80
Hormonen
Kruiden of homeopathie
Anti-depressiva
Anders
Geen van genoemden
% vrouwen
Hoe vaak worden vrouwen behandeld
Menopause Survey NL 2005
Hormoontherapie
= HORMONALE Suppletie (of substitutie) THERAPIE
HST
= aanvullen van het ontstane tekort van het
hormoon OESTROGEEN
HRT
hormonal replacement therapy
Hormonale substitutie therapie
Voordelen: typische overgangsklachten verdwijnen vrouw voelt zich lekker goed voor de botten goed voor de blaas en vagina goed voor huid, haar, slijmvliezen
Hormonale Substitutie
Therapie
nadelen
(soms) weer ongesteld
steeds weer hormonen slikken
soms gespannen borsten
soms misselijk
soms vocht vasthouden
Maar…….moeten alle vrouwen nu in de overgang hormonen slikken?
NEE !!
Alléén: indien menopauze onder 46 jaar bij ernstige overgangsklachten bij versterkte botontkalking < 50 jr
Alternatieven voor HST
• Clonidine (Dixarit®)
• SSRI’s, SNRI’s : Efexor®, Fevarin®
• Gabapentine (Neurontin®)
Alternatieven voor HST
• yoga
• joggen
• acupunctuur
• homeopathie:
fyto-oestrogenen Cimicifuga,Famosan,Promensil,Ymea
Wat kun je er zelf aan doen:
Gezonde levenswijze
kleding
beddengoed
matig gebruik alcohol
niet roken
praat erover met partner & vrienden.
aandacht voor lichaam
hobby, sport 50+
droge vagina:
(Replens®, Premeno duo ® ,K-Y-gel®)
Indien behandeling met hormonen:
géén baarmoeder: alléén met oestrogenen
wèl baarmoeder: altijd combinatie van
oestrogenen + progesteron:
voorkomt dat er onregelmatige bloedingen optreden of dat er
baarmoederslijmvlieskanker ontstaat
Risico’s HST gebruik:
Per 10.000 vrouwen ieder jaar
méér: RR
méér: hartinfarct 1.29 7
beroerte 1.41 8
borstkanker 1.24 8
trombose 2.11 18
minder: minder:
darmkanker 0.63 6
gebroken heup 0.66 5
WHI-STUDIE (2002)
Million Women Study (MWS)
toename van 3 tot 6 vrouwen met borstkanker per 1000 gebruiksters na 5
jaar hormoongebruik……
borstkankerpatiënten op 60-jarige leeftijd zonder hormonen
èn na 5 jaar hormoongebruik
nooit-gebruiksters 38
hormoongebruiksters
+6 44
1000 vrouwen
Hoe vaak komt borstkanker voor bij
hormoongebruik
Collaborative Group on Hormonal Factors in Breast Cancer, Lancet 1997
15 jaar HRT gebruik
10 jaar HRT gebruik
5 jaar HRT gebruik
Geen HRT gebruik
0
1 0
2 0
3 0
4 0
5 0
60
7 0
8 0
9 0
5 0 5 5 60 65 5 70 75 5
Leeftijd (jaren)
Per
1000 v
rouw
en
77
79
83
89
Risicofactoren borstkanker
minder kans door o.a. verhoging door o.a.
late menarche late menopauze
uitval eierstokken <35jr overgewicht
zwanger < 18 jr zwanger > 30 jr
man alkoholgebruik
HST/de pil >50jr
belaste familie-
anamnese
Risico
hart- vaatziekten
geringe toename CVA en veneuze
thromboembolie
niet verhoogd bij vrouwen die starten met
HRT binnen 10 jaar na menopauze
naarmate interval menopauze en start
therapie toeneemt neemt risico toe
window of opportunity
beneden de leeftijd van 50 jaar:
géén verhoogd risico op borstkanker
niet door de anticonceptiepil en ook niet door HST !
Indicaties HST:
tussen de 50 en 56 jaar:
nee, tenzij...
sociaal invaliderende klachten
èn na zorgvuldig informeren
Behandelingsduur:
indien jong, in principe HST
tot 50 jaar geen bezwaar.
na het 50ste levensjaar elk
jaar HST opnieuw evalueren.
alleen doorgaan met HST bij
ernstige overgangsklachten !
Mevr. Jansen
De huisarts dacht aan overgangsklachten en
schreef hormonale therapie voor. Enkele maanden
nadat zij hiermee was begonnen, oestrogenen met
cyclisch progestagenen, slaapt patiënte weer
uitstekend. Zij kan haar werk weer goed aan en
heeft een nieuwe geliefde ontmoet
G.Kleiverda. NTvG 2012;156:A5253
Wat vinden vrouwen zèlf belangrijk
als het over de overgang gaat ?
voorlichting
deskundigheid
toegankelijkheid
Tot slot: