P. Rutilii Lupi De figuris sententiarum et elocutionis ...libsysdigi.library.illinois.edu/oca/books2009-01/4622881/4622881.pdf · 1i^.i'^,' p.rutilnlupi de figuri8sententiarum et

V.k^^

w^s^PPi^^n^-fwy^r^ T^'^ ^ "•'^^^^^-f^-^^Y^sîmf^F^^

^. .^ . /m- ^' ^^\ -

i^

/

» . ,„.;,.- :. . i.Jî»

1 * i^.i*'^,'

P. RUTILn LUPIDE

FIGURI8 SENTENTIARUMET

ELOCUTIONIS

LIBRI DUO.

IN USUIW SCHOLARUIVI

KXPLAISAVIT

FIIIDBRICVIS JACOB,DTRECTOR I.irBECK?tSI8.

LUBECAEAPUD BIBLIOPOLAM DE ROHDEN.

(db ROHOEN ET BRUHN.)

1837.

^f-r.:,^-n. ^.x^:.:-,. --,.::- • , '!-,:. J; -.!,:•- - .. .'T •

' ''r.:'-' '^' ^-^^r. -' - . . . : •? %•,

^' •. .

''':''. ' .' '' ''

'

:"'

'•'-"''

,' t

LliHECAE, TYPIS H. G. Rahtskns.

^

f?ss^«s»iHr^^*w^^K*Ti^

AUGUSTO LUDOVICO GUILLELMO

JACOB

FRATRI OPTIMO.

"!?<; ;.*" I 4" ' •-..-;. ^•^'^'-•:|;^..,vj, îB.

/}.f-:'^-: :\ .-- ' - . ::_,,' --^ " - '\ '

^"

JL radituro mihi huuc librum Rutilii omnibus, qui-

bus erudiendae iuventutis munus mandatum est,

auctoritatem praescribere liceat viri prudeutissimi,

D. Ruhnkenii. Is enim praefationem huic ipsi

scriptori egregie a se et multipliciter emendato

praemissam his verbis exorditur: Non Figurarum

ratiOf sed pulcerrima maximorum Oratorum

exempla, quibus intuendis imitandisque plus ad

eloquentiam proficiturf quam omnium Rhetorum

praeceptis cognocendis, hanc apud nos vim ha-

huerunt, ut, sepositis tantisper aliis, quae in

lucem edere parahamus, Rutilio temporis aliquid

impertiremus. Quibus exemplis multum commen-

dationis accedit ex eo, quad non solum decerpta

sunt ex oratoribus, qui magnam partcm inter-

ciderunt, sed etiam de (xraecis sicfacta Latina,

ut Rutilius cum Cicerone, quem iuvenis senem

videre potuit, certasse videatur.

Atque his quidem verbis prudentissimis simul

duplex illud consilium aliquo modo descriptum vi-

des, quod, quum hunc librum iuventuti tradi vo-

VI

lebam, secutus sum: Ut et illi, qui omissis prae-

ceptorum dictatis ipsi ad Latine scribendum acce-

derent, haec exempla haberent, quae imitati con-

firmarent gradum, et ut ii, qui in literis Graecis

prudenti consilio styhim exercerent, cum Rutilii

definitiones figurarum, tum oratorum exempla red-

derent interpretatione Graeciae. *)

Neque enim unus mihi vidisse videor, quantum

plerique moHantur et ringi pueri soleant, (jui quum

aliorum sententias, verbis etiam fortasse tantum

non omnibus subministratis, Latine vertere consue-

vere, iam sua ipsi sensa Latine eloqui iubentur.

Itaque ciuae aegre excogitavere, aegre undequaque

petitis verbis ahquo modo illi quidem promunt;

verum quid munda formae honestas, quid prudens

verborum delectus, quid conclusa oratiouis compo-

eitio flagitet, unice securi aut inconsulti. Quippe,

ex angusto dictatorum spatio in liberrimam inven-

tionis infinitatem repente emissi, magnam et rerum

et verborum molem digerere attjue tractare non

» *) Quamquain vel iata FiguraTam ratio, qunm Ruhnkeniiaetas, ut quae pi-imum frigidam artis rhetoricae ariditatem

aTcrsari coepisset, paene sperncbat, hodie tamen, ubi sub-

tilia rhetorum pracccpta niinis ex ndolescentium institu-

tione recesserunt, ipsa etiam aliquid commendationis ha-heat; non quod ex frngmentis his pnucis, neque lectisst-

mns sempcr amplexis figurns, ipsa ea ars possit cognosci;

sed quia avocatos nb his rcbus adolcsccntium animos ta-

men commoncfacere cius artis utile est. Qunm enim longea formae cui-a nunc animi abhorreant, ipsa harum figura-

rum imitatio potest docere. Siquidem nihil tam saepe disci-

puli monendi sunt, qunm ne rem, velut in anancaeo neces-tiltate oblatam, cum figura confandant, quac ea re neces-earia prudenter utatur.

TII

didicentnt. Quae quum ita sint, mediam quasi

quandam stationem esse quaerendam, qua breyibus

remis, antequam in altum provehantur adolescen-

tes, vires experiantur et exerceant, omnes, spero,

mecum consentient. Neque ego quuni varia diu

multumque tentarem, quidquam inveni, quod ma-

iore cum fructu iis traderetur, qui primae Gym-nasiorum classi aut adscripti sunt, aut adscribendi,

quam ipsa haec exempla Rutilii. Ea enim et no-

minum praescriptorum auctoritate et lepido arg^-

mento ipsa ad legendum adolescentium animos ad-

liciunt; orationis autem ars sic est in omnibus con-

spicua, ut sponte incurrere in oculos et ad imita-

tionem invitai'e videatur, praesertim cum tam bre-

via sint, eiusque simplicitatis, quam quivis se posse

exprimere speret. Atque ea adolescentium studia

qua arte mihi quidem, quem usus iam edHcuit,

regenda videantur, fortasse non plane inutile fa-

ciam, si paucis exposuero. Tradendum igitur hunc

libelium eis adolescentibus iudico, qui secundae

classis lectionibus singulos iam annos interfuerunt

;

eo quidem consilio, ut altera quaque hebdomade

non ea quae reliqui discipuli dictata Latine ver-

tant, sed haec figurarum exenipla, similia invenien-

tes, imitentur. Et quamquam vel definitiones Ru-

tilii vel exempla ipsa, si modo notas propter id

ipsum suppositas attente iegant, ipsi per se et le-

gere discipuli et imitatione sequi posse videntur,

tamen, quia quae nova sunt, difficiliora plerumque

videri solent, velim, antequam ad imitationem ip-

sam veniant, aliquam Rutilii partem tractent ma-

. . ,,- ^- .,.,-.^ ^

,, ., . . -

^^^

vin

^tro interprete; non quidem ita, ut Latina legant,

sed ut per eas lectiones, quibus subito et ex tem-

pore scribere Latine docentur, ipsi in linguam La-

tinam vertant. Sic enim varie peccantes, quantum

a Rutiiii arte eximia, qua suo quaeque loco ver-

bis lectissimis coUocata, omniaque numeris apte

cadentibus summa membrorum paritate vincta sunt,

loDge longeque distent ipsi,. acerrime vident; simul

tamen, si modo in formae elegantiam mentem in-

tenderint, posse se scribere, quo satis magistro fa-

ciant, intellig^nt et incenduntur. ^*) Quod si illa

figurarum imitatione aliquamdiu excercitati fuerint,

poterunt, qui ceteris praestant, praemii loco iu

apertiores iam campos ex hac gyri brevitate emitti

;

quamquam his etiam themata poni leviora malim,

fiuaeque intra quatuordecim dies absolvi commode

possint; praeterea enim cito oratio diffluet. Atque

eam quidem institutionem classi secundae aptam

putarim; neque tamen plane omittendam in classe

prima. Nam sicuti multis nominibus sapienter iu-

**) lavat cxeinpluni Alloeoseos, sic ut ad ine datum est, ad-

Gcriberc, quod non ex traditis omnibus optimum, Inuda-

tum tamen, primae classis alumnus conscripsit: Quumhaud rarn fieri consneverit, ut illius plane a patris vivendi

et agendi ratione disccdat; nihll sibl niagis oppositumesse poteet, ijuam Demea et Parmeno. Nam quum pater

laboriosus ct industrius sit, parcus in re familiari, sed

tamen in amicos Itheralis, pater optimus, dulcissimus con-

iunx, patriaevero amantissimus, ea omnia opposita in filio;

qui nullam unquam in aliqua re curam collocavit et in-

dnstriam, qui sui prodigus grande aes alienum conflavit,

qui illtberalis in nmioos, minime pius in parentes, acer-

bu8 in fratreni, incredibili quodam in patriam odio incen-

suB est.

L. i~^Ki'-- '".''^-'"- '''''' ' "'

''"

""'""" "" '',- '' "" '--•"'' !- **!"•''. %'* ^"' »'''"'•'''-.„-'

IX

stitutuin est, ut in ea quoque classe uoa solum

loDgiores disputationes, sed etiam scripta, quae pro-

prie ita vocantur, Latine vertenda proponi soleant,

sic has etiam exemplorum imitatioiies magno cum

fructu ita continuandas censeo, uti singulis semper

scriptis singula figurarum exempla subiungfantur.

Velut enim qui cantandi artem profitentur, vocem

sonorum varietate quasi dissipatam quotidie ab.acu-

tissuno sono usque ad gravissimum sonum recipere-

et quodam modo colligere discipulos iubent, simi-

liter nos puerorum orationem dissertationum teme-

ritate effusam hac exempiorum regula compescen-

dam suademus.

Atque primae quidem classi non solum ad

exempla imitanda hunc librum aptissimum esse

supra monebam, sed etiam quem totum verterent

Graece. In quo mihi non minimae commendatio-

nis id esse videtur, quod utriusque linguae exer-

citationibus unus sic liber inserviet; neque is, (ut

quem non legendo, sed imitando triverunt,) diuturna

tractatione fastiditus et spretus, sed in consiiio

novo novus quodam modo atque intactus. Deinde

vero quantam utilitatem afferat, utramque linguam

interpretatione contendere, nemo ignorat; sed non

minus plerique noverunt, eligere scriptores Lati-

nos, quos Graece discipuli vertant, quam sit difR-

cile et anceps. Atqui in hoc scriptore et servata

onmis utilitas est, et evitatae nimiae difficultates.

Nam primum non continuatam hic quandam ora-

tionem Latinis particuiis vinctam et verborum am-

bagibus tumentem habemus; sed brevem, conci-

sam, articulisqne apte distinctam. Deinde quan-

tumvis antiquorum more libere exemplaria Graeca

Rutilius Latina fecerit, ita tamen subinde nativus

color interlucet, ut aut ipsi adolescentes ea vesti-

gia legere, aut magistro monstratore et indice in-

dagare, et quo utraque lingua discedat, intelligere

utiliter valeant. Qnod autem, licet omni modo

averruncandum sit, interdum tamen est verendum,

ne adolescentuli quidam male industrii, peius ani-

mati, fontes, unde sua themata fluxerint, quamvis

reconditos rimentur et in suos rivulos advertant,

de eo quidem hoc in scriptore plane securis no-

bis licet esse. Sed ad id fortasse aliquid erit di-

cendum, quod libri magnitudo brevior multis vi-

deri potuerit, quam quae satis amplam ad annuas

interpretationes materiem praebeat. Verum quumscriptionibus Graecis, aliter atque Latinis, non tam

prompta scribendi facilitas, quam subtilis Jinguae

intelligentia quaeratur, brevibus, nisi fallor, pensis,

dummodo ingenium acuant, et quibus vel haec

libelli parvitas fere sufficiat, transigi potest.***)

Modo ne libri pensa simul atque utilitas vocabulis

"*) Quod si tamcn maior exemplorum copia alicubi desidere-

tur, augcre et figuras et exempla, Rutilii morem imitati,

poterimus. Veluti: Phantasia: Hoc schema fit, cura

imag-incs rerum absentium ita repracsentantur animo, ut

eas cernere oculis ac pracsentes habcre videamur. De-mosthenis: Atqui si nunc ipsum, iudices, repente tnagnumexaudiamus clamorem, et mox aliquis advolet nuncius, effractos

clamanscarcercs, fugampararecaptivos; nemo, credo, nequesenior neque iunior adeo socors fuerit, quin quantum possit

ferat auxilium. Tum vero, si quis interveniat atqne: Ilic

ille cst, exclamet , qui illos dimisit; num quid obstare puta-

^^' f^l?

XI

subscriptis Graecis deminuantur. Nani secundae

quidem atque primae classi in scriptis Latinis, pri-

mae in scriptis Graecis, si modo ea eliguntur, quo-

rum difficuUates superari diligentia possint, nul-

lam, in iis quidem quae praeceptoribus corrigenda

traduntur, opem ferendam censeo. Sin fertur, ut

nunc plerumque fieri video, magâ profecto ado-

lescentulis eripitur virium experiendarum opportu-

nitas, expertarum magna vel conscientia vel mo-

destia, magna studiorum alacritas, fructus denique

laborum magnus.

lam posteaquam de concilio huius libelli satis

disputatum est, restat, ut de mea quoque in Ru-

tilio collocata opera pauca dicenda videantur.

Quamquam haec quidem, ut par erat, pLane ex

iilo pendebat. Erat enim curandum, ut, qui liber

sine magistri ope ab adolescentulis tractandus esset,

ita explanaretur, ut, qui attente legerent, non ma-

gnopere possent errare. Quapropter notas sub-

scripsi, quibus et illud caveretur, et simul ne ea,

quibus ab aliorum usu recedens Rutilius novus est,

imitarentur imperiti et rari interdum cupidiores

adolescentes, modeste commonerentur. Aliud au-

tem praeterea erat faciendum invidiosius. Nam in

paucis adhuc consultis codicibus, — neque multo

meliores usquam latere affirmarim, — pessime ha-

bitum Rutilium omnes norunt; neque quantas in

eo et emendando et explicando Ruhnkenius omnium

tis, quin ille, ne verbi quidem copiafacta, statim intereat?

Item alio in genere Hyperides: Hoc quidem decretum nonorator scripsit, sed pugna ad Chaeroneam. Alias figg. viU,

post animadv. cr.

v.

XII

laucles tulerit, me laudatore indiget; tanta enim

eius auctoritas hac in re facta est, ut plerosque

et eius nomen et hunc scriptorem procul veneratos

dicas. Neminem enim fere, qui post iUum conti-

nua Rutilio studia sacrarit, quantum equidem scio,

invenias. Sed idem tamen neque unus omnia vi-

dere potuit, neque prudenter, quae videbat esse

vitiosa, corrigere, nedum quae possent in vitioso-

rum locum venire recipere in ipsos Rutilii versus

omnia voluit. A me contra et negligenda pru-

dentissima ea cautio, et deserenda saepe iiia tanti

viri auctoritas, et in summa codicum depravatione

audendum interdum erat plurimum. Itaque ne

aliis improbus, temerarius aliis viderer, ut sunt in-

geuia hominum, erat fortasse verendum. Ei ta-

men verecundiae quominus concederem, duo me im-

pedierunt. Non quidem scribendi cupiditas. Namet compiures scriptores, quos similiter atque Ruti-

lium ad leges criticas exigere studui, dudum in

scriaiis meis iatent, et in hoc ipso emendando

quindecim paene anni sunt, ex quo subsicivarum

horarum oblectamenta quaesivi. Quod non gloria-

tionis aliqua causa nunc profero, sed quia eis ali-

quando dicendum videbatur, qui suo modulo alio-

rum studia et voluntates metientes non aeque de

rebus meis iudicaverunt. Quibus tamen, non ani-

mi quodam fastidio, sed naturae meae lenitatem

secutus, nunquam sum responsurus, sed utrum meis

laboribus efiicere aliquid potuerim, an, quod non

spero, irriti fuerint, uni, si quam spondere inihi

liceat, posteritati relinquam. Sed quae verae cau-

«

- n. r->*v- ^.,; -^^ .

XIV

confidentis esae mihi hominis videbatur, duos au-

tem emittere libros, adolescentibus alterum, alte-

rum viris eruditis sacratum, magnum in re parva

molimen, pretium denique libelli, licet ea anno-

tatione augeretnr, in hac tamen pagellarnm pau-

citate tam exiguum, ut in annos complures, per

quos hic liber tractandus esset, dispositum non

. inique videretur erogari. Sin autem tot sui ama-

tores Rutilius nacturus sit, quot mea eius admi-

ratio ei promittere solet, nihil obstabit, quin se-

mel correctus vel aliorum sagacitate magis etiam

politus et factus, praeterea novis fortasse figuris

et effictis ad snpra propositnm modum exemplis

auctus, abiecta ilia velut officinae criticae supel-

lectile mundior prodeat. Interim ut haec mea in

eo consumpta industria adolescentulorum studia

incendat et alat, vehementer exopto.

XV

INDEX ORATORUM,quibus Rutilius usus cst.

1. Aristobulus, (?) I, 18. Historicus Alexandri eius-

demque in bello Persico comes.

2. Aristoteles, Peripateticorum, post ann. a Chr. 334,

auctor. I, 6, 18. (?)

3. Charisius, orator atticus, aequalis Democharis, ora-

tiones aliis scripsit I, 10. II, 6, 16.

4. ClCERO, I, 3.

5. Cleocharbs, patria Myrleanns, aequaUs Democharis,

orator et rhetor, I, 2, 10.

0. Daphnis, orator alinnde non notus, Asiaticum fnisse

putat Rk. I, 15.

7. Drmetrius, Phalereus, Theophrasti auditor, floruit

ante Chr. 318, I, 1. 11, 16.

8. Deuochares, Demostheni sororis filius, orator et hi-

storicus, I, 5, 20.

0. Demosthenes, 1,7, 16bis, 17bis,21. II, 1, 4, 9 bis, 18.

10. Dinarchus, patria Corinthius, auditor Theophrasti,

a. Chr. 330. I, 14. II, 16, 20.

11. Hegesias, Magnes patria, historicus et orator, vide-

tur Charisii aequalis fuisse, sed iunior, nam eum

imitari cupiit, I, 7, 11. II, 2, 10.

^^'-',r':î!ii;sif^Wi:'^-:''%'-\;--i:f; -; j'wwtiWif4^HWiJ*'3KT? SJ^w-^^.^^^^^ » '-.».;

XVI

12. Htpbrisbs, Atticus, Demostlienis aequalis et familia-

ris, I, 4, 19 bis. II, 2, 6, 9, 11, 17.

13. IsiDORUS, Pergamenus patria, orator aequalis Atheno-

dori Stoici, vixit aimo circ. a. Chr. 260. II, 16.

14. Lygo, Troadensis, philosophus Peripateticus, an. circ.

270 a. Chr. propter orationis dulcedinem Glyco

cognominatns, II, 7.

15. Lycurgus, Atheniensis, Demosthenis aequalis et ami-

cus. I, 2, 7, 13, 18. 11, 11, 18.

16. Lysias, Atheniensis, orator et rhetor, an. drc. a Chr.

440. I, 13, 15, 21. II, 3, 4, 8 bis, 9, 10.

17. Myro, Ignotns, Asiaticum arbitratur Rk. I, 20. II, 1.

18. Plato, I, 6.

19. Pytheas, Atheniensis, aeqnalis et advergarius Demo-

sthenis, I, 11, 14.

20. SosicRATBS, ignotus, Asiaticus fuisse videtnr Rnhn-

kenio, I, 8. II, 13.

21. Stratocles, aequalis Lycurgi, orator et adversarius

Demosthenis, I, 9. II, 20.

22. Thbophrastus, Eresius, Aristotelis successor a Chr.

321. I, 6.

P. RU

i

P. RUTILII LUPIDE

FIGURIS SENTENTIARUMET

ELOCUTIONIS

LIBER PRIMUS.

I. PROSAPODOSIS. Hoc schema duobus modis fieri

Iet tractari potest. Nam sententiis duabus aut piuribus

propositis sua cuique ratio Tel posterius reddetur, Tel

statim sub unaquaque sententia subiungetur. Quibus

posterius ratio subinfertur, huiusmodi sunt. Demosthe- 5

nis: Non enim pari ratione PMlippm atque nos adver-

sis rehus medetur; sed ille usque eo nititury quoad re-

stituat atque exsuperet; nos contra statim vinci medita-

mur. Ille enim pro laude sicut pro patria proeliatur;

nobis autem, si nihil accidit mali^ satis ac nimium boni 10

videtur. Cum singulis sententiis statim ratio subiungitur,

hoc exemplo. Demetrii Phalerei : Nam quod beneficium

tempore et cupienti datur, gratum est. Utilitas enim

ac voluntas accipiendi honorem dantis facit ampUorem.

At quod sero et non desideranti dari datur, ingratum IS

est. Amisso enim tempore utiUtatis cadit accipiendi cu-

piditas.

7 restituai^ suppl. res adversas.

8 meditamur) i. e, paâti sumus.

2

II. SYNATHROESMOS. Hoc et Bingulis verbig et

plurium verborum coniunctione fieri potest. Singulis

rerbis hoc modo. Cieochari: Sed cum ad suppUcium

sumendum se confirmaret, multa simul eum revocabant:

5 officia, consuetudo, tempus, existimatio , periculum, re-

ligio ; quae sfngula proprias ei cogitationes ad remoran-

dum subiiciehant. Democharis: Nam quis haec simul

universa perpeti possit^ timorem, morbum^ senectutem^

contumeUam, inopiam^ vim? quarum quaevis una resper

10 se satis est gravis ad deficiendum. Sed in coniunctione

plurium verborum huiusmodi est. Lycurgi: Nemo enitn

nocens sine summo moerore esf, iudices, sed multa simul

eum perturbant ; quod adest, soUicitudinis plenum, qiiod

futurum est, formidolosum ^ lea: paratum suppUcium

15 ostentans, vitia ex vitiis coacia^ occasionem arguendi

maleficii captans inimicus; quae quotidiano vehementer

eius animum excruciant.

III. PARONOMASIA. Hoc aut addenda, aut de-

menda, aut mutanda, aut porrigenda, aut contrahenda li*

20 tera aut syllaba fieri consuevit. Id est huiusmodi: Non

enim decet hominem genere nobilem^ ingenio mobilem

videri. Nam cum omnibus hominibus, tum masime ma-

ximo cuique inconstantia turpitudini est. Item. At huius

sceleratissimi opera^ qui fuil lucus reUgiosissimus , nunc

25 est locus desertissinius ; nimirum quoniam iraditam sibi

pubUcorum custodiam sacrorum non honori., sed oneri

esse existimavit.

proprias cog.) i. c. ad cuin proprie pertineiites et quasiprivaB.

10 (>d deficiendum) i. c. iit vires deficiant.

15 iHtia ex vitiis coacta) vltia commissn comittere vitia coguntalia. Videntur autem vitia nova propter legum timoremcominitti; itnquc post leges sequnntur, et praecedunt ini-

micuni occasionem arguendi captantein, quia crescentibus

viiiis accusationis periciila crescnnl.

3

IV. PARADIASTOLE. Hoc schema duas autplares

res, quae Tidentur uuam vim habere, disiungît et quan-

tum distent docet, suam cuique propriam sententiam

subiungendo. Hyperidis : Nam cum ceterorum opinionem

fallere conaris, tu tete frustraris. Non enim prohas te 5

pro astuto sapientem intelUgi, pro conjidente fortem^ pro

illiberali diligentem rei familiaris^ pro maUvolo severum.

Nullum est enim vitium, quo virtutis laude gloriaripos-

sis, Hoc idem schema solet illustrius fieri, cum ratio

proposito subiungitur. Id est huiusmodi: Quapropter 10

nolo te saepius parcum appellare, cum sis avarus. Namqui parcus est, utitur eo quod satis est: tu contra

propter avaritiam, quo plus habes, magis eges. Ita non

tam diUgentiae fructus, quam inopiae miseria sequiiur.

V. ANAGLASIS. Hoc schema fieri solet, cum id 15

quod ab altero diaium est, non iu eam mentem quae

inteliigitur, sed in aiiam aut coutrariam excipitur. Huius-

modi est vulgare illud ProcuJeianum. Proculeius cum

filium suum moneret et hortaretur, audacter ex bonis

ipsius sumtum faceret, quas in res veliet atque opus es- 20

set, nec tum denique speraret libertatem licentiamque

utendi futuram, cum pater decessisset, cui vivo patre

promisce omnia licereiit; fiiius respondit, non esse se

opus saepe eadem oratione moneri, nec se patris mor-

tem espectare. Cui Procuieius pater subiecit, immo 25

vero, inquit, veUm meam mortem esspectes^ nec prope-

res moUri, ut velocius moriar.

[PaUUogia quid] distet ab epanalepsi docet Gorgiae

8 Nullum est vitium.) Hinc iam propria sententia, i. e. vis

nominam, quae inest in astutia etc. sabiungitur. '— quo

virtutis laude) i. e. quo, dum laudas tanquam virtutciii.

13 magis) pro: eo magis.

28 [PaWlogia quid.] Hacc vcrba in codd. non leguntiir. sed

r

liber et exemplQ supposita. Demochari: ErramsUSt er-

ravistis^ [Atlienienses, si] putavtstis praemio corrigendos

esse homines nequam.

YI. METATHESIS. IIoc schema iucundissimnm

5 fit, cum duo verba repetnntur, sed inverso ordine. Hn-

iuscemodi est notissimum illud Platonis, qni interroganti

cnidam, quo pacto beata fieret resp., respondisse dicitur:

Si aut qui sapiunt imperare, aut qui imperant^ sapere

discant. Item Theophrastns dicitur dixisse, Prudentis

10 esse officium, amicitiam probatam appetere, non, appe-

titam prohare. Item Aristoteles dicitur dixisse: Eius

esse vitam beatissimam , cuius et fortunae sapientia , et

sapientiae fortuna suppeditet.

Vil. EPIBOLE. Hoc schema dupliciter fieri con-

15 suevit, cum pluribus et diversis sententiis aut unnm et

idem verbum singulis praeponitur, z,l varietas verborum,

quae tamen eandem vim inter se habeant. Ab uno verbo

saepius quae proGciscuntnr, sunt huiusmodi. Lycnrgi:

Nam cum iuventus concitata temere arma caperet, ei

20 quietos Thessalos manu lacessere conareiur , iure ego

senatum coegi auctoritate sua comprimere adolescentium

violentiam; ego quaestoribus interminatus sum, ne sum-

ium stipendio praeberent; ego armamentario patefacto

restiti^ atque efferri arma prohibui. Itaque unius opera

25 mea non concitatum bellum non necessarium scitis. Item

necessario supplentur. Atque hoc dc omnilius eis verbis

dictum sit, quae uncia inrlnsii sunt: Si aliis literis de-

scripta sunt, quam rcliqua est oratio, sunt ea omissa ia

libris, sed ad sententiam necessaria. Sin easdem literas

habent, quas cetera verba, sunt quidem in codd., sed omit-

tenda, quia sententiam turbant.

25 non concitatum b.) Sententia est : Adolescentes bellum nonneceBsarium concitabant; quod id non concitatnm est, niea

opera est effectum.

; v.-^W.'^

Hegesiae: Miseremmi mei, iudices, quem coniurata tanta

vis immicorum oppugnat. Miseremmi soHtudims, cuine

in summo quidem tempore periculi lêros adhibere ad

communem calamitatem deprecandam licitum esi. Mise-

remmi senectutis, quae me etiam sine ceteris malis gra- 5

viter defatigat. Varietas Terborum, qoae eandem vim

habet, huiusmodi est. Demosthenis: Dolm\ Athenienses,

ubi illum clandesiinum hostem impune intra murum vidi

vagari; aegre tuliy quod omnium vesirum faciUtatem

unius fallacia tentatam intellexi; commovii me, quod in 10

accipienda iniuria plerosque laetitiam ostentantes cognovi.

YIII. EPIPHORA. Inter hoc schema et superius

hoc interest, quod in superiore unum verbum pluribns

sententiis anteponitur, in hoc autem omnium sententia-

rum unum atque idem novissimum verbum. Sosicratis: 15

JVon enim alius quis est, cuius opera in has difficulta-

ies inciderimus; sed initio ad belhim suscipiendum nos

primum impuUt PhiUppus; demde in ipso beUi labore

ac periculo deseruit nos PhiUppus; n&oissime nunc ca-

lamitati nostrae proinde aique culpae succensuit idem 20

PhiUppus.

IX. COENOTES. Hoc duorum superiorum sche-

matum coniunctionem habet, quod et ab uno verbo om-

nes sententiae incipiunt , et in uno novissimo acquiescunt.

Stratoclis: Quaeritis novam rationem administrandae rei- 25

pubUcae. At reperire meUorem, quam a maioribus ac-

cepisiis, non potestis. Quaeriiis maximis sumtibus fa-

ciendis, quomodo ne tribuia conferaiis. At his a con-

siUis fractas aerarii opes, quas cupitis, augere non po-

28 his a consil.) i. e. his, seu talibus, a conBiliig profecti.

29 guas cupitis) quaal scriptum sit, quas cupitis augere, au-

gere non potestis.

6

testis. Quaeritis, quemadmodum scelere contaminatis

hominibus parcatis. At ignoscendo nocentibus innocen-

tium salutem custodire non potestis.

X. POLYPTOTON. Hoc schema solet complures sen-

5 tentias, alio atque aiio modo ut pronuncientur, efferre.

Cieocharis: JVam vehementer admiror, Lacedaemonii y si

praeter hunc quemquam existimatis esse, cui oh has

causas iure succensere debeaiis. Hic est enim^ qui vobis

exploratam spem victoriae est pollicitus. Hunc vos non

10 solum in consiUo dando ceteris anteposuisiis , sed etiam

in conficiendo negotio principem praefecisiis. Huic om-

nium vestrum fortunas universi commisistis. Ab hoc

igitur uno pristinae pollicitationis rerumque gestarum

[ratiouem] reposcere debetis. Item Charisii: Pater hic

15 tuus nuJic denique est, ut egestatem tuam debere alere

videatur? Patrem nunc appellas, quem prius egentem

auxilio tuo ut alienum deseruisti? Patri tu filius es ad

potiundas opes^ cuius ad seneciutem violandam crude-

lissimus hostis fuisti? Nimirum nullo consilio filios pro-

20 creamus. Nam maiorem partem ex illis doloris et con-

tumeliae capimus.

XI. EPANALEPSIS. Hoc scheraa fieri solet, cum

id quod dictum semel est, quo gravius sit, iteratnr. Id

interdum iit uno verbo, iuterdum plurium verborum

5 alio atque alio modo) i. e. aliis Hcnipcr casibus, hic, hunc,

huic, ab hoc ; pater, patrcni, patri, Nota vero, in utroque

exempio quartum casum ante tertium venire.

11 in conficiendo) nota, praefcclstia in ncgotio; apposuit in,

quia praecesserat, in consilio.

19 nullo consilio) i. e. temere, stulte.

20 maiorem partem) rhetoricum pondus quaerens maiorem

partem dicit, non plus ; ut hodierno die, non hodie saepe

propter causam eandem Cic. Sententia igitur, a filiis plus

doloris capimuB, quam adiumenti.

coniimctione. Verbnm sic iteratnr. Pytheae: Quid con-

tra tot rea tamque evidentes dicere potes^ Demosthenes?

Cognitum enim est, rempubUcam venalem habuisse, co-

gmium est. Item Hegesiae: Sed instigabat multitudinis

animum ad belluminferendumconcitatusiracundiafuror. 5

Furor^ inquam, non ratio, sine qua nihil unquam popu-

lus ex sententia gessit. Sed plurium verborum iteratio

eat huiusmodi: At ego in his aerumnis amids sum spo-

Hatus omnibus , iudices; qui non quod me odissent, sed

quod inimicorum factionem pertimuissent, me in malis 10

deseruerunt.

XII. DIAPHORA. Hoc schema est, cum verbum

iteratum aliam sententiam significat, ac significavit primo

dictum. Id est huiusmodi: Hunc tu frater eiusdem

sanguinis particeps^ in hac fortuna deserere potuisti? 15

euius aerumnae quemvis etiam extrarium hominem, modo

hominem, commovere possent? Item: Unwersum, mulie-

?em. Quid potius dicam aut verius, quam mulierem?

XIII. EPIPLOGE. In hoc ex prima sententia se-

cunda oritur, ex secunda tcrtia, atque ita deinceps com- 20

plures. Nam quemadmodum catenam multi inter se cir-

culi coniuncti Tinciont, sic huius schematis utilitatem

complures sententiae inter se connexae continent. Lysiae:

Constat igitur, iudices, Simonem domo sua, ab suis diis

penatibus, vi, cum summa iniuria esse exturbatum. Nam 25

10 pertimuissent) nota coniunctiTum ; nam cansae fictae (non

quod) coniunctivus , sed causae vorae (sed quod, pleriquc

dicunt, sed quia) indicatiyus additur. Quod si coniuncti-

vum hic posuit, haec etiam causa amicorum ficta est. Atqui

nunc non offendere amicos , sed inimicorum factionera in-

vidiose describere cupit; ergo indicatiTum haud dubie

ponemns, pertimescunt,

17 Univcrsum,) i. e. in nniversum. cf. animadr. cr.

T.^ -^'iVT^

B

Chaeremenes cum hominibm armaUa ad «wm venit. Cum

venisset, sine ulla reUgione domtem eius espugniwit: ex-

pugnata vi domo familiam abstrahit: abstractam tor-

mentis omnibus excruciavit: cruciatam vinxit: vinctam

5 in publicum proiecit praedo , ne suum malejicium taci-

tum lateret, sed cum praetereuntes prostratam famiUam

viderent, et ab his rem gestam audirent^ simul et oculis

et auribus scelus illius usurparent. Item Lycurgi : Haud

mihi m£rum videtur , quod tam excelsum boni gradum

10 homo summi laboris escenderit. Nam cui praesto est

studii voluntas, industria sit necesse est : industriam vero

scientia consequitur: es scientia copia et facultas ingenii

nascitur; ex qua facultate vera et stabilis feUcitas laudis

oritur. Neque enim temere diUgens studium virtuUs

15 fructus fortunae falUt.

XIV. POLYSYNTHETON. Hoc scliema efficitnr, cum

sententiae multorum articulorum convenienti copula con-

tinentur. Pytheae: lUe hunc pone constrictum trahebat,

hic autem vociferabatur. Concursus vero non medio-

20 cm, cum tamen omnes opitulari veUent, sed nemo au-

deret. Neque enim magistratus aderat, nec circumspi"

cientes, quo potisstmum confugeremus , reperiebamm;

sed uno tempore nos et praesens et'futurum malum

perturbabat. Nam praesens tempus acerbitatis erat

*i^ plenum, reUquum vero timoris. Item Dinarchi: Partim

nostri silebant, partim autem ingentem clamorem exci-

tabant.

9 tam excelsum boni gradum) boni, nove ; bLc II, 19 : evidens

bonum sui consilii.

13 felicitas laudis) feliciter ille laudem (eloquentiae) adeptus

est, quam fiummo labore et industria expetierat.

20 cum tamen) tamen locum hunc praeoccupat; proprie; cumomnes opitulari vellent, sed nemo tamen auderet.

.'^

ti^mt At hi 8ooii, praeclara nostra ausilki, neufyttm

poterant, Neque erdm cofutanii «de^po, neque forti

clamore strenui qmd agere conabantur. Huc accedebat

ignams tubae sfrepitus, qtU nihil eorum mentea ad vir-

tutem erigebaL 5

XV. DIALYSIS. Hoc schema contrarinm est supe-

riori. Nam demtis omnibua^ articulis sententiae divigae

pronnnciantur. Daphnidis: Quid autem me convenit

facere, Byzantu? Subaê publicae causae iudicium? ma-

gno nomini adversariorum fortiter resistere? non vereri 10

periculum? diligenter protervitatem compescere? non

mmas extimescere? constanter in cattsa pro vobis per-

severare? Omnia feci, vestrutgt commune commodum

spectans. Tamen non desunt^ qui ex iantis meis offl-

cus aliquid velint vituperare. Item Lysiae: Omnibus in 15

rebus suam conjidentiam ostentabai. Debitum peteba-

mus? Non dissolvebat. Minabamur? Contemnebat. Les

nihil valebat, magistratus negUgebat. Venit hoc tamen

nobis novissime tempus ulciscendi.

XVI. METANOEA. Hoc schema fieri solet, cum 20

ipse se, qui loquitur, reprehendit, et id quod prius dixit,

posteriori sententia commutat, ita ut facit Demosthenes:

Nunc, quoniam de me, ut volui, cognostis, iudicium per

ipsius vitam constituam. Nam dum opus est, parentes

appellatf quos scitis non ignotos ftiisse, sed ut huiusmodi 25

omnes hommes exsecrarentur. Sed hic bonus vir, gran-

dis natu, atque sero, sero loquor? immo vero nuper,

2 poterant.) Verbi vis Graeca est; non enim notat id quod

potest ficri, sed id qaod illi animi vi valebant; socii ad

utrumque auxilium nimis erant ignavi.

23 iudicium constituam) ut causa cognita iudicarc possitt8,faciara.

25 ut huiusmodi) bc homines.

(2)

10

atque his paucis diebus^ simul et Atheniensis et eloquena

esl factus. Item: At Mc ommum sceleratissimus , novo

more atque exemplo alieni facinoris vmdes, ipse confi-

dentissime non criminibusy sed armis reum lacessere

5 conatuSf conatus? nimium remisse loquor. Nam qui

tantam caedem perfecerii, eius huiusmodi inceptum dun-

taxat ar§uere, paene maleficii largitionem est facere.

XVII. PARENTHESIS. Cum in continenti sententia

aliquid interponitur, quod neque eius sit sententiae, ne-

10 que omnino alienum ab ea sententia, tum denique hoc

schema efficitur; sed periculose ponitur. Nam autmire

ineptum, aut vehementer iucundum auribus accidere con-

suevit. Demosthenis: Nos scilicet omneSy ut fit fere^

repentino nuncio perturbati obstupuimus. Adimantus

15 autem solus (nam est homo multum vehemens in repu-

blica, tum oris saiis liberi;) magno clamore efflagitabat,

ut senatus haberetur et, prout tempus postulabat^ cele-

riter quod opus esset constitueretur. Eiusdem: Virdum

audieram appropinquare y cum statim magistratum cer-

20 tiorem feci; (Vos, dii immoriales , quorum in templo

gestum^ tesiificor;) — illi neglexerunt^ et rem tantam

differre maluerunt; cum interea subito portas hosiis ob-

sedit.

XYIII. MERISMOS. Hoc schema singulas res se-

paratim disponendo et suum cuique proprium tribuendo

magnam efficere utilitatem et illustrem consuevit. Ly-

curgi: Cuius omnes corporis partes ad nequitiam sunt

6 inceptum.) hoc verLo ironlce extenuat conatum, qaoillear-

mis reum lacessierat, cique opponit caedem perfectam.

16 tum) hic non est particula temporis, seii inservit enumera-tioni, et ponitur, si ad rem graTiorem Tenimas ; saepias ttmvero Latini dicunt.

19 approjnnquare) intel. hostes.

11

appoaitiasmde : ocuU ad petulantem lascmamj manus

ad rapinam, venter ad aviditatem, membra, quae non

possumm honeste appellare, ad omne genus corruptelae,

pes ad fugam. Prorsus ut aut es hoc vitia, aut ipse

es vitiis ortus videalur. Item Aristotelis: Alexandro 5

emm Macedom neque m deUberando consiUum, neque

£o proeUando virtus, neque in heneficio bemgnitas de~

erat, sed duntaxat in suppUcio crudeUtas. Nam cum

aUqua res dubia accidisset, apparebat sapientissimus

;

cum autem confligendum esset cumhostibus, fortissimus; 10

cum vero praendum dignis tribuendum, UberaUssimus

;

at cum ammadvertendum, clementissimtts.

XIX. PAROMOLOGIA. Hoc fit, cam aliquot res

adversario concedimns , deiade aliquid inferimus, quod

aut maius sit, quam superiora, aut etiam omnia quae 15

posuimus infirmet. Hyperidis: Sume hoc a iudicibus,

nostra voluntate; neminem iUi propriorem cognatum

quam te fuisse^ concedimus. Officia tua in iUum non-

nuUa exstiUsse, stipendia vos una fecisse aliquamdiu,

nemo negat. Sed quid contra testamentum dicis, in quo 20

scriptus hic est? Item eiusdem: Quid a me saepius his

verbis de meo officio reqmris? Scripsisti, ut servis Uber-

ias daretur? Scripsi; ne liberi servitutem esperirentur.

8 crudeUtas.) nota, ita dici severitatem, quia eam inimici no-

minarent crudelitatcm ; haec crudelitatis irrisio efficitur

particula duntaxat.

9 accidisset etc.) nota coniunctiTum ; priores iadicativum po-

suissent, nam cunt est quotiescunque.

14 inferimus) L e. opponimus.

16 Sume hoc a iudicibus) i. e. non obstabo apod iudices, quiu

hoc sumas.

21 scriptus hic est) i. e. heres nuncupatus.

23 scripsi; ne etc.) L e. scripsi sane; atque quidem proptov

idj ne etc.

12

Seripsisti, ut exules restituerentur ? Scripai; ut ne quis

esiUo afficeretur. Leges igitur, quae prohibehant haec^

non negligebaa? Non poteram; pr^terea quod Uteris

earum arma Macedonum opposita obficiebant.

5 XX. ANANCAEON. Hoc scheraa tunc prodest, atqne

omnis eias utilitas in eo est, cum Tolumns osteudere

necessitudinem aut natnrae, aut temporis, aut alicuins

personae; qnemadmodum fecitMyron: Amicus meusfuit

Chremonides ei opinione onrnhim magis familiaris, et

10 pro salute eius quaecunque poiui^ feci. Sedposteaquam

maior vis legis nostrum auxilium ah illius periculo re-

movit, calamitatis ac luct^s eius particeps eram. Namopitulandi facultas omnis erepta iam fuerat. Item De-

mocharis: Nihil enim valebat assidua prG fratre ac

15 misericors deprecatio, cum iudicaret iyrannus^ cuius

crudeUtas omnem haturae necessitudinem exstmguebat.

XXI. ETHOPOEIA. Lysiae: Rure rediens, iudices,

homo maior natu^ magno calore, vix sufferens viae mo-

lestiam, tamen his verbis egomet me consolor: Fer for-

20 titer demum laborem ; iam brevi domum venies exspecta-

tus; excipiet te defatigatum diUgens atque amansuxor;

ea sedulo ac hlande praemintstrando detrahet languo-

rem, et simul seniles nutriendo reparabit vires. Haec

me in itinere recogitatio prope confectum confirmabat.

3 non poteram) 8C. non negligere.

7 necessitudinem ;) non notat necessitatem , sed necessitate

natas rationes.

17 Ethopoeia.) Excidit definitio. £st autem moribus Tel tem-

poribus aliquibus conveniens oratio; a characterismo ita

differt, ut hic mores aliqnos ipsos depingat; haec e mo-ribus effectam rem tcI orationem tanquam contoediae sce-

nam aliquam proponat. sic to ^Sîxdv oj^ponitar T^nadîjTix^.

20 demum) idem fcre, quod tandem.

13

Poatea vero^ cum domum veni, nikil earum rertm rn-

veniy 8ed potiua hellum mtestmum ah uxore contra mei

comparatum. Item Demosthenis: At^me diuaJidius^mdices,

ego sic arhitrabar ; Jilmm ad parentem dissoluto vultu

venturumj lacrimis patrium sinum oppleturum, suppUcem 5

precario ohsecraturum , hlanditia sua quod petisset a

patris mollitie impetraturum. Sed hic longe aliter atque

[putaram] ; hic incredihili confidentia armatus ad patrem

advolavit sicui hostis, atque initium sermonis cum iurgio

sumsit. 10

4 dlssolutum vultum) i. e. dolore et lacrimis languidam et

confectum.

V

P. RUTILII LUPIDE

FIGURIS SENTENTIARUMET

ELOCUTIONIS

LIBER SECUNDUS.

I. METABASIS. Hoc daobus modis fieri solct. Ex

qnibas uaum geaus est eiusmodi, cum ab ea seateatia,

quam proposuimus, coavertimus ad aliquam persouam

aut rem, [ut fortuuam,] et taaquam praeseatem appel-

5 lamus, ita uti fecit Myroa. Haec muUer nuper fuit lo-

cuples et potens; in amore atque deliciis necessariorum;

omaius ei ex opibus abundabat; magnus ancillarum^ quae

sequebantur, comitatus; [a cuuctis, qui obviam esseat

facti, comiter] appellabatur. Nunc contra subito etgravi

10 casu afflicta vix mediocris ancilbilae dignitatem retinet.

O fortuna^ quam vehementer te rerum varietas oblectatj

et quam magno odio est tibi beatae vitae perpetuus et

constans fructus! AJterum geous est, cum aliam rem et

oratiouem ad id qood demoastrare instituimus atque

15 actionem nostram revocamus. Demosthenis: Sed nimi-

rum inopinans incidi in causam iemporis huius aUenam,

10 ancUlutae dignitatem) i. c. dignitatem cxiguam, qualem

onius ancillolae comitatus tribuit.

15

de qua jposterius [ktdcj dwendum. Quapropter adiUud

quod paullo prius agebam revertor.

II. ALLOEOSIS. In hoc schemate divisio et sepa-

ratio est personarum aut rernm, et demonstratio, quan-

tum intersit. Hegesiae: Diversa studia adolescentium 5

animum adverieramus ; tametsi fratreS erant, uno

atque eodem sanguine orti. Alter in studio laudis ver-

sabatur et mdmiria virtutis vitam gloriosam, sed labo-

riosam sequebatur; alter in augenda pecunia occupatus,

et habendi cupidiiaie depravatus, summas diviiias sum- 10

mam virtutem esistimabat. Hic nimirum magis erat la-

boriosus, qiii laborem condendi, non utendi causa susci-

piebat. Item Hyperidis: Non enhn simile est vivere maequa civitate, ubi ius legibus valeat, et devenire sub

unius tyranni imperium^ ubi smgularis libido dominetur. 15

Sed necesse est, aut legibus fretum meminisse libertaiis,

aut unius potestati traditum quotidiafiam commentare

servitutem.

m. DICAE0L06IA. Hoc fieri solet, cum aequita-

tem caussae quam maxime brevi sententia complectimnr. 20

Id est huiusmodi: Quod si me reprehendis, cum homo

adolescens lapsus sim, vehementer erras^ qui id quod

naturae valeat instHuio arbitraris vindicandum ; acer-

husque et iniquus es, qui id quod aequaliter omnibus

putes ignoscendum, uni imputas. Item Lysiae: JSam 25

ego huic^ iudices, quicquid ad superius tempus attinet,

nihil succenseo; nihil enim deliquisse cognovi. Sed in

5 studia animum adverteramus ;) frequentius dicimus animnma«i aliquid adyertere.

8 industria virtutis) coniungenda snnt, non, virtutia vita.

12 condendi,) i. e. reponendi et acumulandi causa.

15 atngularis libido) i. e. libido unius hominiB.

17 commentttre) archaismus; aurea aetas dixit commentari.

16

hoc novisaimo facto cam plenum maliUae perjidiacque

invenirem, merito reprehendere atque odisse coepi. Quae-'

ritis fortasse, quid acciderit caussae, quamobrem eundem

et laudem et vituperem ? Q,uod idem commutata vohmtate

5 non est, qui fuerat, neque idem nunc de se audire debet^

quod prius consuerat, cum sine noxa se gerebat. Non

arbitratus es igitur^ rursus eum reversurum officio, at-

que amicum tibi futurum ? Quomodo ? conscium, tantum

facinus in me admisisse^ ut reliquum tempus neque bc'

10 neficio locum, neque benivolentiae spem relinqueret?

IV. PROLEPSIS. Hoc est, cum id quod in adFer-

sarii caussa, aut in iudicis opinione esse aut fore arbi-

tramur contrarium nobis, praeoccupamus dicere et cum

ratione dissolvere. Demosthenis: Atque ego illum, iu-

15 dices, arbitror Lycurgum laudatorem producturum, sci-

Ucet qui sit testis eius pudori ac probitati. Sed ego

Lycurgum, vobis praesentibus ^ hoc unum interrogabo,

velitne se similem esse illius, factis et moribus? Quod

si negarit, satis factum vobis esse de veritate nostra de-

20 bebit. Lysiae: Hac oratione saepiuM apud me utebatur^

et orahat^ ut suarum aerumnarum misererer , inopiae

subvenirem. Quid multa? commotus humanitm precibus

deprecanti quod petehat dedi, solus sob\ quo nunus nota

calamitas hominis esset. Sed ut paratus venisse videtur,

iam7 reversurum officio) pleriqiie omnes dicunt, revertere ad of-

ficium.

8 conscium, tantum) magis e consuetudine latina esset, qui se

sciat tantum facinus in me admisisse. cf. II. 18 invitos ne-

cessario dicere.

19 de veritate nostra) i. e. de veritate orationis nostrae, vert-

tas et hic et alibi apud Rutil. magis, quam apud eeteros

eius aevi scriptores, absolute ponitur.

24 ut paratus) slc semper Latini;'nos semper inTcrso ordine:

gerustet wie er zu kommen scheint.

11

iam se negabit accepisse^ et Jlena vobis suppUcabit, ut

se a cahimmatoribus eripiatis. Voa autem cttm aic se

agentem videritis, faciiote, ut et ilUus et mei memmeritb»

y. HORISMOS. Hoc fit, cum definimus aliquam

rem nostrae causae ad utilitatem, neque tamen contra 5

communem opinionem. Id est huiusmodi: Nam virtuiis

labor vera voluptatis exercitatio est. Sed fieri solethoc

schema nonnunquam ratione supposita, et tum deniqne

magis illustratur, ita: Furtum fecit dives avarus. In

villa aedem fecit Fortunae. Crimen arguitur temeritate 10

UUus, quae tam locupletis copias dederit et, qui odisset uti.

VI. PROSOPOPOEIA. Hoc fit, cum personas in

rebus constituimus,quae sine personis sunt, aut eorum

hominum, qui fuerunt, tanquam vivorum et praesentium

actionem sermonemTe deformamus. Id est huiusmodi: 15

Namque crudeUtatis mater est avaritia et pater furor.

Haec facinori coniuncta parit odium; inde item nasdtur

exitium. Hoc genere usi sunt poetae, qui fabulas scri-

pserunt, in prologis. Nam humana fig[ura produxerunt

personas, quae in veritate artis et voluutatis sunt, non 20

personae. Alterum genus est, ita ut fecit Hyperides,

cum de adolescente impudico diceret: Q,uid si tandem

2 a calumniatoribtis eripiatis.) nota praep. a contra conaue-

tudinem additnin.

2 sic se agentem) se agere is dicitur, qui personam aliquam

in se recipit, e qua ficto modo Be iactet.

9 Furtum fecit etc.) nota, hic non oratoris exemplum pnie-

beri, scd rei breTe argumentum; qaod tale est. Criraenests

Dives aTarus furtum fecit. Idem Fortunae acdem fecit;

itaque Fortunam patronam et deam tutelarem elegit. Jamfortuna a temeritate definitur, et ab hac definitione ratto

fuiti facti supponenda est. Temerarium est enim, hominera

diTitem furari; sed dccet eum, qui temeritatis deam prac

ceteris culit.

(3)

18

iudice natura hanc camam ageremua^—- ut quae ita di-

visit virilem et muUebrem naturam, ut suum cmgue opus

atque officium distribueret , — et ego hunc ostenderem

muliehri ritu esse suo corpore abusum ; nonne vehemen-

5 tissime admiraretur, si quisquam non gratissimum munus

arbitraretur , virum se natum^ sed depravato naturae

heneficio in mulierem convertere properasse? Item Cha-

risii: Existimate, quaeso, rempublicam hic adesse, et

pro vestra lihertate supplicem vobis accidere, simul et

10 liheros vestros et matres familias amplexam tenere, pa-

rentes vestros aetate confectos ad se applicare, redigere

vos in memoriam, qualem se a maioribm acceperitis,

obsecrare pro sacris ac delubris deorum immortaUum,

pro parentum monumentis, pro vobis ipsis et sabite

15 vestra; haec si praesens agat, ut disi, quid animi estis

habitun\ — quaero?

VII. CHARAGTERISMOS. Qaemadmodum pictor

coloribus figuras describit, sic orator hoc schemate aut

vitia aut virtutes eorum, de quibus loquitur, deformat.

20 Lycoiiis: Quid in hoc arbitrer bonae spei reliquum re-

sidere, qui omne vitae tempus una ac desperatissima

consueiudine producit? Nam simul atque ex prioris diei

nimia cibi ac vini satietate^ vix^ meridiano tempore, ple-

nus crapula est experrectus, primum oculis mero ma-

25 didis, humore ohcaecatis, visco gravidis, lucem constan-

ter intueri non potesf; deinde confectis virihus, utpote

"i properasse.) Nota structurain variatam; nam mirari et si

assumit, (si quisquam arhitraretur) et infinitivum (prope-

rasse).

11 c.d se applicare,) i. e. in amplexa admovere pectori.

15 estis habituri,) hic iam quaestio finitnr; hinc indicativus.

Deinde non regens priora additur, quaero, quasi admira-

bundi et incitantis ad respondendum.

i#

cuim venae non sangmne aed vino sunt repletae, se

ipse erigere non valet; tandem duobus innixus^ lan-

giddus^ qui cubando sit defatigatuSy tunicatus, sinepaltio,

soleatus betaceo^ palUolo frigus a capite defendens^flesa

cervice, sumnussis genibuSf colore exsangui, protinus ex 5

cubiculari lectulo exsiccalu^ in triclmium trahitur. Ibi

praesto sunt quotiddani^ e nausea eodem studio excitati,

convioae. Hic vero princeps paulum illud, reliquum

quod habet mentis ac sensus^ poculis extrudere meraci-

bus festinat; bibendo provocat, lacessit, si, jit in hostium 10

proelio^ quam plurimos superarit atque afJUxerit, am-

plissimam sibi victoriam partam existtmans. Interea

procedit simul et illuvies turpis et potatio; oculi vinum

lacrimantes caligant, ebriosum ipsi vix ebrii cognoscunt.

AUus sine caussa iurgio proximum lacessit; alius somno 15

dedilus vi cogitur vigilare; alms rixari parat; aUum

turbas vitantem ac domum reverti cupientem retinet iani-

ior, pulsat, exire prohibet, dotnini interdictum demon-

strans. Interea aUum contumeUose extra ianuam eiectum,

vacillantem puer sustentat ac ducit paUium per lutum 20

trahentem. Notnssime solus in tricUnio reUctus non prius

pdculum e manibus emittit, quam somnus oppressit bi-

bentem, ac dissohitis artubus ipsum poculum suapte na-

tura dormienti excidit.

V1II% BRACHYLOGIA. Hoc fieri solet, cum orator 25

brevitate sententiae praecedit auditoris exspectationem.

Lysiae: Quaeris a .me^ quo iure obtinere possim,

«5 cervice,) nota singularem, pro cervicibus.

23 ipsum poculum) i. e. sponte poculum excidit, itaque potcrat

abesse suapte natura; videtur id addidisse, quo Icntiiis ct

remissins exiret dormitantis descriptio post praccedcntem

fnrorem.

quae iure mihi Polyaenm reliqitit, praetor dedit posses-

sionem, ad te non pertinent? Leges defenduni; hi veri-

iatem sequuntur. Item eiusdem: Sed vos aequum est

voluntatem dispicere. Nam consilio valuit^ fortuna

5 lapsus est; homo fuit; fatetur; concedendum est non

omnia posse; hoc enim deorum est proprium.

IX. SYNOECIOSIS. Hoc schema docet diversas res

coniungere, et comrauni opinioni cum ratione ad?er8ari;

et habet magnam vim vel ex laude vitium, tcI ex vitio

10 laudem exprimendi. Hyperidis: Nam hominis avari at-

que asoti unum atque idem vitium est. Uterque enim

nescit uti, atque utrique pecunia dedecori est. Quare

merito utrtque pari poena afjiciuntur, quos pariter non

deoet habere. Item Lysiae; Quapropter prodigam in

15 multos largitionem abstinentiae testimonium non cre-

dideris; multo enim conjidentius hoc genus hominum

furatur. Nam quo magis eget ad sumtum ambitionis^

audacius facit rapinam, ut huic ipsi ambitioni copia sup-

peditare possit. Item Demosthenes, cum ei quidam ob>

20 iecisset, maireScytha natum, respondit: Non miraris igi"

iur., quod Scytha matre et barbara natus tam botius et

clemens evaserit? Item eiusdem: At ego hunc propterea

malum esse ejEistimo, quia nimium se gerit severum.

Namque ex hominibus humanitatem ac misericordiam

25 tollere maximum signum malitiae videtur. Ego contra

1 quae iure reltquit,) in ipsain interrogationem responsioncm,

iure sibi rellcta, innectit; hiac indicativus est reliquit etc.

2 hi) i. e. iudices.

13 pariter non decet habere.) habere substantive ponitur; uter-

que et avarus et usotus usu pecuniae indignos se, qui ali-

quld liabcant, raonstrant.

15 non credideris) non dicit, quta optativi vicem sustinet, cre-

dideria.

23 Ego contra.) Snspicor legendu:u : Ergo cunctos deos ctc.

srv

21

deo8 precor, nunquam kimmnodi cioem habeamus^ qui

ad supplicmm sumendum m omnesparies sit mesorabiUs.

X. APORIA. Hoc schema efficitnr, cum qaaerimus,

quid aut quemadmodum pro rei dignitate dicamus, nec

reperire nos ostendimus. Lysiae: Nec iam rationem 5

invenimuSy qua flecti te posse speremus. Ita nos omni-

bus modis tentatos acerba tua, ac nimium tua facuUas

affligit. Item Hegesiae: Non hoc est, ut vulgari verbo

appellaturf calamitas. Quid igitur? Quod propriam im-

ponam nomen, nescio; nisi illud unum, tantam esse 10

aerumnae magnitudinem, ut omnem fortunae superbissi-

mam crudetttatem ingenii miseria superarit.

XI. PARASIOPESIS. Hoc est, cum aliquid nos re-

ticere dicimus, et tamen tacitum intelligitur. Et hoc

utendum est, cum aut notam rem esse auditoribus ar- 15

bitramur, aut suspicionem excitare maiorem reticendo

possumus. Lycurgi: In praesentia^ iudices, iniussu po-

putt quae improbissime gesserit, reticebo: de falsis eius

Uteris, quas ad senatum miserit, nihil dicam; quae illi

saepe interminati sitis, omittam. Nam et haec vobis 20

nota sunt^ et quae novissime multo indigniora commisit,

quam primum cognoscenda. Hyperidis: Cogis me in-

iuriae tuae causam proferre. Nihil agis; non dicam.

Sed ipsum tempus eam patefaciet.

XII. PAROMOEON. Hoc schema et homoeoteleu- 25

ton et homoeoptoton fere non muitum inter se distant.

7 tentatos) i. e. petitos armis et telis eloqaentiae seu facul-

tatis tuae, ut ait Rutil. , cf. I, 3. nimium tua facultas eat

ex aporia dictum; nescit, quomodo eam appellet, autfingit

86 nescire ; itaque dicit, nimium tua, i. c. tibi propria facultas.

8 ôn hoc est— calamitas.) neutrum, hoc, ponit, ut in aporia,

quia ea res est plane incerti nominis et generis.

12 ingenii miseria) intellige ingeninm aliquo modo repente hc-

betatnm et delirum.

22

Tamen quid intersint, ex uninscniusque supposita sen-

tentia cognoscere poteris, et muito diligentius ex Graeco

Gorgiae libro, ubi pluribus uniuscniusque ratio redditur.

Sed hoc paromoeum verborum efficit similitudinem, ita

5 ut hoc est: Nam disputandi aut suadendi est aUud ido-

neum tempus. Cum quidem adversarim armatus praesto

est, resistendum est huic non verhis, sed armis»

XIII. OMOEOPTOTON. Hoc iu duobus verbis eun-

dem habet casum, aut eandem novissimam syliabam. Id

10 est huiusmodi: In rehus adversis cum praesto est con-

silittm^ non potest deesse auxilium. Item Sosicratis : Namqui secundis rehus libenter assentiunttir , Udem simul ac

se fortuna contristaverit, primi insidiantur.

XIV. OMOEOTELEVTON. Hoc minus evidens est,

15 quam superius, et minorem affert auribus iucunditatem.

Nam neque tam paria duo verba sunt, neque eimdem

habent casum et sonum vocis, quam Graeci TTQogcodiap

appeilant. Id est huiusmodi : Nam respuhlica nostra

ad hunc statum gloriae jjervenit non multitudine homi-

20 numy sed severitate legum.

XV. ISOCOLON. Hoc aut duabus aut pluribus sen-

tentiis brevibus et iiiter se paribus exigitur, ita uti hoc

est : Nequaquam mihi dives est, quamvis multa possideat,

qui neque Jinem habet cupiendi, neque modum statuit

25 utendi. Nam et multum desiderare, egentis est signum-,

et nihil parcere, egestatis est initium. Item: Seorsum

est, heneficium dare lihenter , iniuriam facere nolle.

Na7ii dando heneficium, estemplo henivolentiam [inten-

7 armis.) Paromoeum est in verbis et armis. putaverls a ante

r propius accessisse apud Romanos, quam apud uostros

ferimus, ad sonum literae e,* \mdeinermem,inertemfacimus.

'i& Seorsum cst) quasi in diversas partes abit; nove dictum.

dimus,] non faciendo imuTiamj duntasat odium vi-

tamus.

XVI. ANTITHETON. Hoc pluribus modis fieri

solet, et habet in omni genere orationis summam utili-

tatem. Quare separatim demonstrandum est de uno- 5

quoque genere eius. Unum est, cum contrariae res

inter se conferuntur. Charisii: Alter eorum erat in

dando benignus, alter erat in accipiendo asiutus: Hunc

omnes [ubi videbant, ultro adibant; in illo omnes causas

omnes] conquirebant, ne ab eo viderentur. Huius enim pu- 10

dor erat omnibus iucundus, illius autem impudentia ipsi

suavis, ceteris amara. Hoc idem fieri potest in una per-

sona, ita uti fecit Dinarchus, cum ipse de se diceret: OUm

in adolescentia sedulo omnem gloriam sectabar ; at nunc

in seneciute summum me ambitionum invasit odium. 15

Tu7ic facile multis opitulabar; nunc iam me ipsum tueri

vix possum. Tum miki beatissimus videbar, si quam

plurimis benigne fecissem ; nunc contra vereor , ne quid

mihi desit ad necessarium aetatis meae cultum. Tunc

ego ipse pro republica fortiter arma capiebam; nunc 20

praeterquam laudare eos qui rempublicam armati de>-

fendunt nihil valeo. Est autem genus huius, quod in

eadem sententia priori verbo [contrarium quod est] in-

ferri et coniungi solet. Isidori: Non ille stultitia aut

furore impulsus tam graves labores frustra subibat, sed 25

ex acerbitate laboris iucundos volupiatis fructus sibipa-

rabat. Aliud est item, quod superiori infertur, sed con-

15 ambitionum.) nota pluralem rariorcm in hoc nomine; sunt

autem yaria ambitionis genera.

19 necessarium cultum.) nota oxymoron. nam nccessaria Titae

opponnntur cultui, in quo sunt omnia, quae ad Titam sua-

Tem pertinent. Sed cnltus in sene necessarins est, quia

tractari molUus aetas ImbeciUa cupit.

•- :s*.frv^«-,r''.' ./-i-^-fijHEs

24

seqnenter, ita ut fecit Demetrius Phalereus: Nobis

primum dii immortalea fruges dederunt; nos, quod soli

accepimus, per omnes terras distribuimus. Nobis ma-

iores nostri rempublicam reliquerunt; nos etiam socios

5 nostros de servitute eripuimus. Itaque et amplissimus

nobis honos ab omnibus habetur, et propter huius ho-

noris dtgnitatem superbiae nostrae nemo vestigium ex-

periatur.

XVII. EPITROPE. Hoc iSeri solet, cum alicui rei

10 vehementer confidimus, et de nostro iure iudicibus lar-

gimur, ut, quemadmodum Tideatur iiiis, constituant, atque

eo pareamus. Hyperidis: Sed ego iam^ iudices, sum-

mum ac legitimum, quod exposui^ meae caussae ius

omitio; vobis, quod aequissimum videatur, ut constituatis

i5 permitto. Non enim vereor^ quin^ etiarrm sit novum

vobis instituendum , [instituatis; nedum] libenter idquod

postulo propter utilitatem communis consuetudinis se-

quamini.

XVIII. PARRHESIA. Fere contrarinm est hoc su>

20 periori. Nani in hoc vehementer cum iudice agendum

est, et vitium aut erratum cius audacter coram eo re-

prehendendum. Sed diligenter hoc utendum et raro,

assimulandumque est, invitos necessario dicere, ne magis

confidentia, quam dolore excitati videamur, atque ita non

35 fides, sed odium iudicum consequatur. Demosthenes:

Sed ego liberam vocem veritatis apud vos omittam?

Non^ inquam; nec reticebo, quod sahis communis dicit.

Flagitat vestram operam^ Athenienses: in tanto res-

pubUca

t vestigium) Falsam est ; fnrtasse fastidium verlus.

12 eo pareamus) eo adverbialiter positum; quasi in eo, qaod

iodiccs periuittunt, sc continere et parere; eatenus.

'i^^^^l^^-yi-- ,:-',

"' -.:^^. ...<=-i^-Y-' V . -; '--V- ^:;. • . ,. . >r^ ^y^^f^,i^f^:>î^-

25

ptiblica periculo est. Voa enm defendere defecisiiS, ie-

mere omnibus credendo, et quorum ignaoissima sunt

conailia, eorum sententias utilissimas esistanando. Item

Lycurgi : Sed vosy iudices, vos hoc facere dehetis. JNam

cnm in sententUs ferundis nocenUbus remisse parcitis, 5

vos improhorum siudium ad peccandum esciiatis.

XIX. AETI0L06IA. Hoc schema efficitur ratione

brevi et sententiosa, ita ut, quod dubium est visum, ad

certam fidem adduci videatur. * Quod vohiSy Athenien-

ses, in suadendo assentiuntury vos fallere possunt. Nam 10

dictum ad voluntatem audiioris ohscurat veritatem quae-

stione utiUtatis. Sed ah iis^ qui suadenty quod vohis

non iucundum est, decipi non potesiis. Non enhn sen-

tentias vestras valent commutarcy msi vohis evidens ho-

num sui consilii patefecerini. Item eiusdem: Etsiacer- 15

hum vohis quod diciurus sum videhiiury tamen aequo animo

audiendum est. Nam fere verum consiliumy quod iniiio

auditu grave esiy inposterum cogniia uiiUtate fit iucundum.

XX. TAXIS. Hoc fit, cum unaquaeque res uovissi-

morum verborum sententia clare distinguitur. Stratoclis: 20

Nam vehementer eorum vitiis invehi non licehat^ reiicere

omnino non expediehaty suspiciose loqui poUssimum pla-

cehat. Dinarchi: liaque ut famiUares videhantury hos

necessiiudine opitulandi fidsirinxit^ hosque ignotos iuxta

henwolentiae causa illesit. 25

1 defendere defeciatis,) i. e. defeclBtis in patriae defensione.

11 dictum ad voluntatem) alicuius, est assentatio.

17 fere.) nota/ere. Nam est quidem hic, ut ubique, plernmque,

i. e. ex regnla. Sed raro sine adiectiTO ponitur, aut tamlonge

a 8U0 Terbo diBtrahitur, ut hic ; pertinet enim ad, fit iucundum.

22 vitUs invehi) contra usum; nam dicimus proprie quidem etiam

inveki aUcui; sed metaphorice semper invehi in dliquem.

(4)

ANIMADVERSIONES CJOÎTICAE.

EXPLICATIO NOTARUM.

0. omnes libri.

L. Cod. Bibl. Laurentlanae Medic. iii cliarta saec.

XIV. scr.

1. eiusd. bibl. in membr. sec. XV.

F. Fragmentum bibJ. Riccardianae, manu rec. script.

IX §. lib. I. continet. Contulit libros A. M. Bandinias.

E. Lectiones codicis adscriptae ad marg. ed. Rhen.,

quas excerpsit Abr. Gronov.

V. Ed. Veneta, an. 1519. 8. ex cod. e Gallia trang-

lato.

R. £d. B. Rhenani, Basil. Frob. 1524. 4. e cod.

Spirensi.

A. Ed. Aldina, Venet. 1523. Fol.

llae editiones e codd. ductae, et codices ipsi vim et

auctoritatem unius codicis habent; nam omnea ex uno

exemplo fluxerunt.

S. Ed. Rob. Stephani, Paris. 1530. 4. Ûsiamico-

rum opera Rutilium ita restituendum curavimus, ut prae-

ter duo loca integrum eum dare nos confidamus.i Sed

eae crebrae correctiones non libris, sed amicorum in-

genio debentur. Hinc autem in edd. sqq. tanquam co-

dicibus confirmatae fluxerunt; cum tamen R. Stephanas

unam Rhenani editionem ante oculos haberet, quam ia^

geniose sane, sed Jicentius correxit. RIc.

Hac nota, Rk. Ruhnlcenii nomen intelHgo; nonquod

eius verba ipsa exhibuerim, sed ut qnae copiae iilias

sint,- qnae a me venerint, possit iudicari. Praecedenti

autem eius iudicio id addam. In Stephaniana quidem

ANIUADVERSIONES CRITICAE. 27

virnm praestantissimum interpolatorem recte deprehen-

disse, sed minus fuisse cautum in reliquis editionibus.

Nam in eis etiam plurima, quae a libris recedunt, cor-

rectoribus sunt tribuenda, non codidbns ipsis. Idqne

Tel una Iiuius libri iusoriptio, quam ex iiigenio R. finxit,

poterat comprobare. No?imus autem eorum saecuiorum

morem, quo sua inventa veuditare pro manuscriptorum

lectionibus non inhonestissimum videbatur. Neque minus

interpolatae lectiones sunt, quas praebet E. — Ipse ad

Ruhnkenii apparatum quod adderem nihii habui, praeter

fragmentum aliquod breve, quod lit. /. insignivi. Caroli

Schoepferi industria id inventum et additum est ad Ad^notationes crlticas, quibus C. Velleii Paterc. historlarum

libros emendare studuit. Quedlinb. 1837. Reperit autem

ille> ut dicit, ante annos octo iu membrana, qua libri

alicuius tegumentum erat obductum et codicis partem

esse iudicat, qui saeculo p. Chr. nono descriptus sit.

£t est sane istud fragmentum satis memorabile. Incipit

enim a libri primi capite quarto , eiusque ab his verbis

:

quae videntur unam vim habere etc, et continuatur ad

Proculeiani exempli haec verba: nec se patris mortem.

Post quae librarius addit: Heic est ingens lacunainan-

tiquissimo libro, qui est scriptus anno urbis milesimo

septtuigesimo. excerpta palaiina docent perisse heic har-

umce Jigurarum descriptidnes : epanoioseos [f. epanor-

thoseos] paradigtos [paradigmatos corr. Sch.] prosopo-

poeiae, epitrochasmi, dianoeas, symploces, palillogias.

Deinde a verbo, distet altera fragmenti pars sequitur,

quae palillooîas partem atque metathesin integram con-

tinet, et a me, numeris tamen capitnm haud demutatis,

ne nnmeratio mea a ceteris editionibus discreparet, iii

Rutilii librum recepta est. Quae si omnia recte habent,

suspicionem commoveant, ne Proculeiani exempli ultima

verba, quae in ceteris libris leguntur, hic vero in anti-

quissimo libro iam defuisse uarrantur, supposita sint,

uti arbitratur Scli., et uti iam ante totom exemplum iu

suspicionem vocaverat Ruhukenius. Sed muitasuut, qnae

28 ANIMADYERSIONES CRITICAE.

in ea re suspensuni me tenent. Nam si ex eodem fonte

et ceteri libri et lioc fragmentum fluxissent, cnr tandem

ilii metatliesis initia, quae iu eis ad verba, respondisse

dicitur desiderantur , Iiinc, nbi integra adsnnt, promere

neglexissent? Siu contra ex alio arclietypo hoc fragmen-

tum, ex alio libros ceteros venisse statuas, mirum pro-

fecto casum fuisse dicas, qui ex utroque librorum fonte

paene eandem Rutilii partem, nec tamen eandem eri-

puerit. Praeterea id me mirum Iiabet, quod fragmenti

librarius hic, ubi lacunam esse in iibro suo docet, anti-

quissimum enm praedicat, et anno urbia milesimo aeptua-

gesinio scriptum! Hoccine homo, rui saeculo p. Chr.

nono vixerit, scribat? Deinde vero, quae sunt eo saeculo

excerpta ista, ad quae provocat, palatina? Itaque ali-

quam fraudem hic esse factam, aetatis certe antiquitatem

librarium scriptura ct testimonio esse raentitum, quod

ipsa orthographia *} videtur testari, mihi certissimum est.

Interpolatum etiam esse librum, in aperto est. Velut

\\\ Paradiastole (I. 4.^ recte libri vulgati praebent: Hocidem schema solet illustrius fieriy cum ratio proposito

suhiungitur. Nam primum eius schematis genus tantnm

res plures disiungit, et quantum disient^ docet, suam

euique propriam senteniiam subhingendo; i. e. suam

cuique rei propriam notionem^ quam hodie plerumque

dicimus, subiungens ; ita enim sententia apud Rutil. saepe,

velut. I, 12: quum verbum iteraium aliam senteutiam

significat. Alterum igitur genus raiionem proposito addit.

llle vero librarlus, qui subiungere sententiam putaret

csse tationem subiungere ^ ita hoc genus ab ilio differre

credebat, ut hic ratio postposita statim subiungere-

tur; atque ita interpolavit male verba verissima: cumratio proposito siibiungitur. Itaque propter Iias et alias

causas adp^Hui quidem Rutiiio ea verba, quibus per id

*) Sic enini scrihit : Non mihi prouaa tc pro astuto saptentemintcleî, pro confidenlc fortcm, pro iliverali deligentem rei

familiaris ttc. tcI : pracmio corrigcndos csse hoemoncsncquam.

ANIMADYERSIONES CRITICA£. L. I/l.

fraêntatn est auctus, etiam Tarietatem lectionfs ^n-

viorem hic adscripsi, praeterea vero vix unquam Utud

fragmentum in usum vocavi.

Lib. I.

Pub. Rut. Lup. etc^ Mss. et V. hunc titulum prae-

ferunt: P. Rutilii Lupi Schemata dianoeas ex Graeco

versa Gorgia. R. P. Rutilii Lupi de ftguris sententia-

rum et elocutionis liher I. Fr. Pithoeus de coniectura

hunc titulum dedit: Ex P. RutiUi Lupi de figuris sen-

tentiarum et elocutionis libro L; ut significaret epitomeu

potius esse, quam librum integrum. Auetor ipse, ni

fallor , hunc libro suo titulum fecerat : P. RutUii Lupi

Schemaia dianoeas et lexeos ex Graecis Gorgiae versa.

Quomodo eiusdem argumenti libellum inscripsit Juiius

Rufinianus. Nam rhetorum Latinorum scliola non modo

figurarum nomina Graeca, sed etiam voces schema^ dta-

noea^ lexis adscivit. Yide Charisium IV. p. 246. 249.

et Donatum de Schemat. p. 1773. Rk. Atque erit pro-

fecto vera ea libri inscriptio reducenda; sed mutare no-

men, quod iam in omnes nostrae artis libros abisset, non

raihi in huius editionis modestiam cadere videbatur.

lilBKR I.

\. Prosapodosis.) Nihil iacturae in princlpio fecit

Rutiiii liber. Nam Quinctilian. IX, 4. primam ex eo fi-

guram prosapodosin laudat. Rk. Exordii tamen iacturam

haud dubie fecimus. Ceterum ipsam divisionem per libros

duos, quiira Quinctiliauo teste ex Gorgiae libris quatuor

Rutilius unum fecisset, deberi iibrariis Rk. in Praef. p.

XVI. probavit.

posterius) posterior R. subinferetur L. i. — adver-

sis rebus.) diversis Omnes. Recepimus emendationem

V. D. in margine R. Rk.

restituat.) De coniectnra reddidi Rutilio: res resti-

tuat. Rk. Ego vocem additam rursus induxi; nam ad-

versas res ad verbum restituendi supplere, non nimis

dnrum est; praesertim quum exsuperet etiam ut sup-

30 ANISfADYERSIONES CRITIOA£. L. I, 1-S.

pleantiir res adv. postolet, re8 aatem, qtias addit Rk.,

ad idem hoc Terbnm ne possint quidem repetl mente. Si

quid mutandum sit, scribi malim, reatituat eaa atque etc.

accidit) itaL. a manu sec. (^ceteri libri accedit.)'Bk.

nimmm) minimum O., sed mmium manus sec. L.

Itemque S. Rk.

voluntas accipiendi.) Concinnins est mea sententla

acdpientis, ut statim, honorem dantis Rk. — honorem

dantis) dati R. — facit) facis L. 1. V.

desideranti dari) om. dari R. ideoque indirxit, tan-

quam cod. auctore, Rk.; ego qui a Rhenano, ut linguae

elegantiae consuleret, omissam Tocem viderem, restitui;

haud enim dubie Rutilio ex Demetrli verbis Graecis

infinltirus adhaesit. JVeque pauca exemplarium Graeco-

rum vestigia subinde videbis.

IL Synathroesmos. Cleochari) Clechari L. I. F. V.

Cleochari R. S. Cleocharis E. A. Haiic formam receplt

Rk. Ego malorem cuctorltatem Laurentiano, qnam in-

terpolatls ceteris tribuens, formam in t tanquam a Ru-

tilio proTectam restitul. Quae allls etlam in locis hand

duble est obllterata, ubi Ruhnkenius eam ex ilbris pro-

ferre noluit.

propr. ei cogitationes) ei emendavit S., Ilbri : esse. -—

ad remorandum) removendum L. 1. F. V. A. remoran-

dum R. S. Rk. — tlejiciendum.) efjiciendum L. 1. R.

V. R. officiendum A. perferendum S. def. emendavit Rk.

Quod in oratlone, quae tota ad miseratiotiem composita

est, praeferendum duxi egrcgiae ceteroquin conjecturae

Ald. : ofjiciendum.— quotidiano) quotidtana R. S. restituit

ex ceterls Ilbris Rk.

III. Paronomasia. naQavvfiia A. Paranomasia

L. 1. V. R.

id est huiusm.) estque huiusmodi S, —- nohilem, m-genio mohilem vid.) ingenio mobilem om. Omnes;habcnt

mohilem E. S. , ex coniectura. V. D. in margine R.:

genere nohilem, ingenio mohilem coniicit, quod placet

Rk., nec miuus mihi; proxime enim io suis exempiis

''ym-

ANIBIADTERSIONES CRiTICAE. L. I, S~5. tl

Rutilius ad ai^gotam orationem solet accedere. Adde, qnod

pemilgata erat ea paronomasia, qna iam Fulvhim JVbbf-

Uorem^ mohiUoTem Cato irriserat; igitnr non sine cansa

genere nohilem nominat, mgenio Insnms ; praeterea enim

nobilem dixisse, satis erat. Itaqne emendationem recepi.—At huius — existimavit.) Ita egregie restitnit locnm Rk.

ex Charis. p. 251 et aliis. Nam O. omittnnt, nunc est locm

desertissimus ; praeterea AdO. sceleratissma L. scei. haec

op. Y. locus rel. O. etiam Charisius, Diomedes, Beda.

lucus emendat R. Fortasse in tanto libromm consensu

audacins, qnia res, de qna hic agitur, nobis ignota est,

et paronomasia tamen servatnr in reUgios. et deseriis. —nhnirum quom L. 1. F. R. quem Y. quam £. A. quia S.

quoniam coni. Rk. honoris, oneris O. emend. Rk.

IV. Paradiasiole. duas dut plures res) plures aut

duas om. res 0. plures aut duas res coni. S. emend.

d. a. pl. res Rk. — quae videntur) his verbis ihcipit f.

— distent.) Sic R. F., alii distant, quod fortasse reti-

nendnm ait Rk.; ego Rhenanum recte coniecisse puto,

et quia non solet licentius indicativo uti in orat. obl.

Rtttilius, et quia hic plane ab nnius iudicio oratio pendit,

non ad legem quandam communem refertur, ex qua res

distant per se. accedit praeterea nunc, quamqnam non

magna, auctoritas fragmenti f. distans I. F. Y.

subiungendo) subimigens f. Sed amat Rut. Geran-

dia. idem f. non Nam^ sed Quam, non opinionsm, sed

sententiam (?) non non enim^ sed nonmihi. — inieiUgi)

coni. Rk.: intelUgenti, eleganter. — NuUum est enim)

non e. f.; idem non possis, sed potes, non proposito,

sed postposita statwi et, l^c idem hmusmodi.

nolo te saepius) omnino scribendum, noU, vel noUto.

Rk. Non puto, propter saepius, quod magis eius est, qui

se ipse corrigit, quam qui alium. — magis eges) plus

e. f. Ita) Hmc f. sequitur) Sic O., sed consequitur

R., quod recepit Rk., ego, tanquam Rhen. inventum, sprevi.

V. Anaclasis. Hoc schema) om. f. Exemplum Fro-

cttleianum aliunde inculcatum censet Rk. £go, cur id

•IX ,- .< iV'.'\ ',-..

-• <>» •st' '" " '".'')•

•, '. - • " >

f ^'^7t:-^F^^^^^7yf5^^'- ^'»^^

82 ANIMADYERSIONES CRITICAE. L.,I, 5-6.

suspicemur, non video; causa enim, car latino exempio

uti maliiit, hic eadem egt, quae erat ia Paronomasia.

Sin aliqua fides tribuenda est Schoepferi fragmento,

finem certe a verbis, nec se pairia morteniy ubi hoc de-

sinit, a librario aliquo additum arbitreris.

fiUum suum) suum om. f. — ea: bonis ipsius sum-

ptum faceret) ex b. ipsi sumere tam facere L. 1. F. V.

ipsi sumeret tum faceret R. A. (^sed ac fac^ emenda-

vit S. — nec ium denique) et O. nec correxit S. —promisce) promtsse 0. promiscue S. promisce emend.

Rk. promissa f.— fiUus respondit) respondisset 0., etiam

f. correxit S.

subiecit) sufficit 0. correxit S. veUm meam) nemeamO. velrm emend. Rk. Stephanus ita correxerat: immo,

oro, inquit, ut meam mortem esspecies. Quod et ele-

gans est et propius etiam ad codd. scripturam accedit;

sed verbum vehementius, oro, a tenui hoc ioco, tum ab

ore patris filium adloquentis nimis mihi abhorrere Tisum

est. Praeterea in ioco varie snspecto Ruhnkenii aucto-

ritati concedere matebam ; alioquin ab utroque viro prae-

stantissimo partem mutuatus scripsissem: immo vero, ut

meam mortem esspectes.

PaUUogia — distet.) Hinc iam verba ea sequuntur,

quae Schoepferi fragmento debemus. Orationem ab initio

truncatam partem esse Paliilogias, iam vidit Sch. Idem

correxit Gorgiae Uber^ cum cod. habeat, Gorgae om.

Uber. Athenienses) verba quaedam in membrana legi non

possunt; virt st fuisseSch. suspicatur. Putarim, non viri^ sed

Quirites compendiose fuisse scriptum, quod librarii saepe

in Rut. ponunt pro eo nomine, quod recepi, Athenienses.

VI. Metathesis. Hoc schema iucundissimum fit) non

solet ita commendare schemata Rutilius, magisque etiam

pro3dme recurrens superlativns notissimum animum ad-

vortit. Lacunam ante, respondisse dicitur, qaam explevit

nanc f., S. explet: Plato interrogatm , qui resp. beata

fieret, resp. etc. — sapiunt — imperant) sapiant— im-

perent

.,:^:;>«^'.«^^j^:»«>^ :Â -^V!!^;^9W^?^* ^

ANIMADYERSIONES CRITIGAE. L. L 6-8. 33

perent f. — amc/probaiam) tyjprobatam O. praeter R.

et f. ; idque fortasse tuendom erat, et deinde scribendnm

approbare. nam ita et librorum consensns snadet et mosRatilii alliterationem studiose ambientis. Sed crebra repe-

titio sjllabae ap anres offeRdit, idque coniectnram quo

minus reciperem, me retinuit.

VII. Epibole. diversis sent.) divisis^.^.— habeant)

habeat 0. Caussiiius edidit habent, improbante Rk.; sed

inter se facit, ut plurali carere non possimus; itaque

scripsi, habeant. — saepius quae) saepiusque L. R. unde

Qâe ab — saepiusque S. — unius opera mea) mea un.

op. S. — ?ion concit. b.) compressum, non conc. S. Exquo falsa oritur scntentia, quam etiam Ruhnkenium, qui

locum mutilum censet, latuisse dicas. Est autem haec:

luventus omnia agebat, ut belium concitaret; quod non

concitatum est, cgo mea opera effeci. Commovit viros

doctos verborum ordo insoiitus, simplicior futurns : opera

mea bellum non necessarium non concitatum scitis, vel

omissa negatione consopitum. Ut autem in non conci'-

tatum bellum omne orationis pondus caderet, praemisit.

—

in summo tempore periculi) pericuU nomen summi tem-

poris glossam esse suspicatur Rk. — deprecandam) de-

cernendam O. correxit Rk.; quem, quia deprecari pro-

prium verbum est eius, qui misericordiam conunovere

studet, secutus sum, quamquam iongius hoc verbum a

ductu literarum recedit, quam quae alii coniecerunt, de-

pellendam, defendendam, declinandam. — quae eandem

vim habet) fortasse hic etiam erat scribendum habent.

quod omnium vestrum) q. dominii vestri O. (^nisi

qnod nostri L.) correxit S. Fortasse' tuendum vestri.

VIII. Epiphora. inciderimus) inciderim R. S. novis-

sime) ita R. A.; ceteri libri novissimae. — proinde at-

que) ita R. S. ; ceteri om. proinde. Puto istud proinde

non ex codice, sed ex Rhenani ingenio esse. neque enim

hac psrticnla utitur Rut., sed prout. Idque hio quoque

reducendom arbitror. Ceterum promde non poni pro

(S)

•-1

34 ANIMADVERSIONES CRITICAE. L. I, 8-12.

part. perinde , ut patat Rk. , nou esif quod doceam. —succensiut) successit R. S.

IX. Coenotes. novissimo.) Sic L., ceteri novissime.

quomodo ne.) Sic L. I. F. R. quem ne V. quo ne A.

quomodo ir. ne S. — at his a consiliis) at his oin.- O.

a raiitant E. et A. in at; scd sic noagis abscondunt ve-

ru!n, quam aperiiint. Nam non negat omnino consiliis

posse opes augeri; unde enim augeantur, nisi consilio?

sed eis consiliis, quibus quaerebaut, quomodo tributa ne

coiiferrent. Itaque at his addidi, quae absorpta erant

syllabis proxime praecedcntibus conferat is. pracpositio

a ponitur magis usu Graeco, quam Latino, aureae qui-

dem aetatis; quo dixissent, ab his consiliis profecti. —fractas) ego correxi; iibri captas; consiliis coeptis S.

X. Polyptoton. existimatis esse) existimattis esset O.

correx. E. et S. quemquam) quempiam V. A.— propter

has causas) suspicatur Rk.,propter hos casus; proba-

biiitcr quidem. sed in talibus nihil afiirmarc possumus.

— exploratam spem) imploratam 0. qui primus corre-

xcrit, Rk. non addit. — anteposuistis) praeposuistis R.

praefecistis.) Sic O. unde restitui;/ec/s/i» E., unde Rk.

assumsit, quem Excerplorum intcrpolatio fugiebat. —omnium vestrum fort.) nostrum O. correxit R. — ra-

lionem reposcerc) raiioncm om. O. restituit S.*^— Patri

iu filius es) mutavit ex Quinctil. IX, 3. S. : patris tu

Jiuius fitius cs. S. — 9iullo cojis.) nunc cons. l.

XI. Epanalepsis. iamque evidentes) iamque 1. V. R.

— remp. venalem) te remp. venalem scripsit S. perti-

muissent) yidetur coniunctivus vitiosus esse; accedit,quod

epanaiepsis, (qui — me in malis eic.) ut gravius in aures

incidat , aliquid efilagitat pondcris, quod fitioso muissent,

nobis ereptum videtur; fort. : pertimescwit ^ miserum

me etc.

XII. Diaphora. Hoc schema est) est 0. om. addidit

Rk. ex sqq. assumens, ubi codd. male, ac significavit

dictum est. — quemvis etiam estrar. hom.) quamvfs enim

e.vtrariorum horninem L. 1. V. R. quemvis extrariorum

AmMADYERSIONES CRITICAE. L. I, 12. 13. 35

hom. A. quemvis exteronmi hommum S. nostram lect.

habent E. Unwersum.) In universum S. Rk. de hoc

loco, queig interpungit: Universum mulierem: quid po-

tius dicam, aut verius, quam muUerem? desperans nihil

possc statui affirmat. Ut ego distinxi, duae formae sunt,

quibus muUerum nomen ethice bis ponitur. Quod si

placebit, figura diapliorae in utraque forma dimidiata

esse dicetur, quia prior pars, in qua muUer proprie po-

nebatur, omissa est. Neque tamen verisimile est, a muiiere

esse bis exempium petitum, idque truncatum. Itaque

correctione opus est, ut utrumque exemplum coalescat in

unum, velut: Veni visum muUerem. Quid potius dicam,

aut verius^ quam muUerem.

XIII. Epiploce. catenam) catena L. I. catenae R.

hinc, catenae — vinciuntur S. catenam V. A. E. — uli-

Utatem — continent) continentur L. I. V. utiUtates R.

hinc utiUtate continentur S. E. nostram lectionem habet

A. — abstrahit) abstraxit S. satis probabiliter. — prae-

do, ne) praedonem R. ; hiuc opinor, non suum ut rnalef.

S.; deinde idem, sed ut, cum etc. et pro, ab his rem

gestam audirent^ a vicitiis r. g. a.

Haud mihi mirum) At O. emend. Haud Rk. Atnihil mirum S. tam escelsum boni gradnm) honoris gra-

dum coni. Rk. Eieganter, sed nihii audeo; etiamll,19.

Rutil. praeter consuetudinem: nisi vobis evidens bonutn

sui consilii patefecerint.— escenderit) excederit O. ej,-

ceperit S. escend. emend. Rk.' — studii voluntas) iua

vol. 0. sua vol. S. idque recepit Rk. sed non quaevls

voluntas industriam necessario efficit; erat igitur accura-

tius definienda, quod feci, corrigens studii. — induslria

sit) industrius O. correxit Rk. cui parui; quamquam du-

rius ad aures Latinas oratio accidit, quam si induatrius

manet, propter supplendum dativum ei. — vera et sta-

bilis f.) vera et facile f. O. facili S. vere et facile Rk.

Sed non facile oritur feiicitas tanto labore parata. Ita-

que correxi stabiUs. sequentia, non enim temerc etc.

emeudationem comprobant. felicitas etiam laiidis mirc

36 ANIMADVERSIONES CRITICAE. L. I, 13->15.

«licitur; laus lidetur esse ea, qaae causarnm patrono

propter eloquentiam felici contingit. — temere) sic A.

ceteri, tenere.

XIV. Polysyntketon. convenienti copula) copia O.

correxit V. D. in marg. R. — lUe hunc pone constr.)

poena O. catena corr. Rk. Sed agitur de homine libero,

quem catena constringi ab homine privato, inauditum;

constringere autem de quovis arto complexu, trahere de

invito omni dicitur, quare ne haec quidem verba catenam

ilagitant; quapropter literas rimatus scripsi, pone. —Neque enim magistr.) libri, neque ibi; sed polysynth.

Iiic particulam aliam desiderat, quod per sed, nam, vero,

enim huc illuc audientium animos non sine arte rapit;

rescripsi igitur enim. — Dinarchi) DiarchiO. Diarchae

R. correxit Rk. — strenui qmd agere con.) strenue quid

agerent con. O. agere corr. Rk. Sed aliud praeterea

vitium latebat. nam post acrem divisionem auxilii, aut

silentio aut clamore ferendi, agere quid strenue nimis

vage infertur, et plane abundat; itaque correxi stremii

quid^ quo in unam notionem adverbialem utrumque no-

men coalescit. Posset ali«juis etiam haerere in verbo

poierant. Nam non quid potuerint socii, quaeritur, sed

quid ausi sint, et quam se fortes praebuerint. Quid,

quod etiam absurdum erat irridere praeclara ca auxilia

si nihil poterant facere? Videtur autcm posse^ Graeco

raorc, magis quiJ animi dvvafiei et vi vaiuerint, vel

potius non valuerint, describere, qiiam quid omnino per

eos potuerit fieri. — erigebat) exigebat O. correxit J.

F. Heusinger, prob. Rk.

XV. Dialysis. articulis) mirum profecto, quod in

contrario schemate articulis de ipsis orationis membris,

\nc de orationis copulis uti voluit; unde scribendum

suspicor, articulorum copuUs.

Daphnidis) Daphnis L. 1. V. R. S. Dapknidis E. A.

recepit Rk. — nomim) Legendom videtur molimmi Rk.

Non puto; nomen est auctoritas, et optime respondet ei

insequens vereri. — protervitatem compescere) posieri-

- .i .-^^^'- -- - :."r .

V 3»:^--«!i;/**nw.-T>T.'«?'^'r;J^'

ANIMADVERSIONES CRITICAE. L. 1, 15. 16. 37

tcUis crescere 0. Deploratiis locus, cni S. et seqaentes

editores stellulam apposuerunt. Nos nibil ingenio asse-

qaimar. Rk. Ego milii correxisse Tideor; ex compendiis

raaie Bolutis utraque vox corrupta est. Ut ad nomen,

verert\ ita ad protervitatem compescendam , minae exti-

mescendae argute refernntnr. — Omnia feci) O. fieri

1. V. — neglegebat) Sic libri; negUgebatur E. A. idqne

recepit Rk. Ego rell. libror. auctoritatem praefero; 8ed

propter orthogr. coustantiam dedi negligebat. ut iste minas

contemnebat^ ita negUgebat magistratus. Etiam similis

exitus, (Iiomoeoptoton^ praeter dialysin quaesitus est.

XVI. Metanoea. ipse se) om. se O. adiUdit R. et

hinc S. — per ipsius vitam) vitia 0. vitam emend. Rk.

ex Demostli. — ut huiusmodi omnes homines) omnes

hos O. Sed pronomen hos aperte falsum est; nam ob-

iectum iam iatet in genitivo hmusmodi. in Demosthene

autem est olg o dtjfjbog xccruQaTcei; unde corrigendum

videbatur, e cuius vocis compundio hos originem habet,

homines; nam omnis populus si corrigeretur, andires

Terentianum illud: hoc populus curat sciUcet! Aliam

viam corrigendi quaesivit A., eumque secuti S. et Rk.:

sed huiusmodi^ ut omnes hos. Sed manet hos, etiam ita

vitiosum; debebat enim esse eos. praeterea snus Rutilio

mos ademptus est. is enim ironice huiusmodi^ ut aiii

eitismodi^ frequentissime ponit, velut inexemplo proximo:

huiusmodi inceptum duutaxat. — sero, sero) serio, sero

O. sero corr. E. S. — his paucis dieb.) fuc L. 1. V. R.

Us E. his A. S.

eius huiusmodi incept.) eius om. O. ego addidi, quod

similitudo vocis proximae hauserat. huiusmodi inceptum

(armis aUquem lacessere) i. e. tara raite inceptum, op-

ponitur iroiiice caedi perfectae. huiusmodi incepti d. ar.

S. hunc incepti d. V. D. in marg. R. hutm incepium d.

Rk. coniecerunt. — malejicii) malejici libri, quod male

mntarunt in form. maleficU E. A. et S., quasi vitiosnm.

Quum tamen scholis hic liber tradendus esset, retineo-

dam censui scripturam nunc vnlgatam ii. ^

88 ANIMADVERSIONES CRITICAE. L. 1,11-19.

XVII. Parenthesia. ineptum) inceptum O. corr. R.

— aurihus accidere) accedere O. emend. Rk. — tum

orts satis liberi) commodi satis liberi L. ISêr ceteri,

male corrigentes. vehemens^ et in reip. commodis satis

liber coni. S. Ego quoties com et tum confunderentur

memor, et oris libertatem flagitari in hac sententia in>

telligens, correxi ut vides, est autem tum xai dfj. —Visdum audieram) vixdum om. O. Ego haustam a prae-

cedente eiusdem addidi. — cum siatim) sic iam correxit

R.j ceteri tum. Cum — audieram, tum — feci suade-

bat Rk. — ceriiorem feci) c. Jieri V. — in templo

gestuni) est addit S.

XVIII. Merismos. virilis naturae membra^ sic libri;

verba v. n. tanquam glossema uncis inclusit Rk., ego

plane induxi. — Aristotelis.') Miretur aliquis, Aristote-

lem hoc virtutis testimonium Alexandro tribuere potuisse.

Rk. Aristobuli nomen reducendum ingeniose suadet Gias-

senius meus, quocum has lucubrationes amice communi-

cavi. — benignitas) dignilas A. E.

XIX. Paromologia. aliquot res adversario) aliquo

tres adversarios L. 1. V. aliquas res adversarios man.

sec. L. — off, tua in illum non.) off. tua nonnulla in

illum R. — exstitisse) hic etiam fuisse verbum finitum,

idque excidisse; velut: ofjicia tua in illum nonnulla es^

stitisse viceris, mihi persuadeo; ea est in paritate mem-brorum Rutilii curiositas. Vides praeterea, consulto ea

offlcia extenuari, ofjicia in illum nonnulla. eo igitur per-

tinet ironice addita grandiloquentia, viceris; sed nemo

negat; i. e. id omnes sciunt, non commode refertur ad

officia quaedam hominum privatorum. — in quo scr. hic

est) scr. non est man. pr. L. — de meo officio) de

medio off. L. 1. R. A.

Scripsisti — afficeretur.) Libri non scripsisti —scripsi, sed scripsisti per omnia habent. Egregie emen-

davit Rk. Sed quum interpungeret, scripsi, ne etc. malui

scribere, scripsi; we, ut magis appareret, scripsi esse

concedentis, deinde addi per ne legis explicatiouem. si

ANIMADYERSIONESCRinCAE. L. 1,19-21. 3d

scribas, scripi^ ne, possit oratio esse corrigêntis Tideri.

Praeterea libri detur, quod S. iam correxerat, daretur.

Gui iniqiiior Rk. non obsecutus est. Sed vix in hac

orationis continuatione temporam varietas quaesita fuerit;

potius detur ex compendio detur ortnm. — non negU-

geha8~) scribebat. Rk. J. Toilii auctoritate commotus,

nonne legehas. Non recte. Nam debebat interrogari,

nonne legeras? Deinde haec interrogatio excusationem

magis suppeditaret Hyperidi, quam legum neglectarum

(jtaQ(xv6[ia)v^ accusrtionem. Neque poterat respondere

Hyperides: JVon poteram. Cur enim propter arma le-

gere leges uon poterat? Et quid eas legere attinuit, du-

dum latas? Sed quum Aristogito excultans quaereret:

non igitur teges negligehas? Ille, non poteram non ne-

gUgere^ respondit, propterea quod etc, sic denique aU-

quid infertur.,quod omnia quae posuimus infirmet. —

ohficiehanty ohsistehant O. correxit Rk. ex Pseudo-PIu-

tarch. apud Photium, qui Hyperidis verba referens habet

XX. Anancaeon. Miron L. Chremonides.) Sic R.

ceteri Cremonides; Chaeremonides coni. S.

XXI. Ethopoeia.) Ethologia R. et hinc S. Definitio

schematis periit. — magno calore^ Sic corr. R. et hinc

S. libri, clamore. -^ viae molestiam^ v. molestum L.,

quod quamquam minus ex consuetudine linguae latinae,

tamen fortasse tanquam Rutilii manus tuendum erat. —fer fortiter demum) ferri 0. correxit S. demum ex

Festo {aUi demum pro duntaxat posuerunt) recte inter-

pretatns; est enim oratio se increpantis; tamen deinde

coniicit, Rk. extremum lahorem; quo oratio insequens

frangitur; debet enim non exspectata ad aures accidere

haec consolatio: iam hrevi domum venies. — venies) ve-

niens O. corr. S.— detrahei) detrahit libri, corr. A. et

S. reparahit) recuperahit 0. recuperahis coni. Gron. re-

crehhit vel reparahit Rfc. ; utrum verius sit, unde com-

probem non habeo. — recogitatio) cogitatio maloit S.,

fortasse recte; nam movet vox ipsa suspicionem, auget

. r "

40 ANIMADVERSIONES CRITICAE, L . 1, 21- II, 1.

syllaba re extrema in itinere^ fertasse male repetita.

—

parentem) patrem dedit S.— dtssoluto vultu) malit Hk.,

qaia dissoUitum vultum nemo dixit, solutum vultum;

quem tamen quum serenum^ tranquiUum^ placidum inter-

pretetur, alieuum ab hoc loco esse ipse docet. est enim

dissolutus vultus^ sane praeter consuetudinem factus a

Rutilio, ut alia non panca, dolore languidus et confectus.

— supplicem precario) precari O. Hic infinitivus praes.

inter tot futura etiam Rulmkenio durior Tidetur; et ante

eum S. . correxerat precaturum ; lenius ego precario ; o

obsecraturum subsequens hauserat. — aUter atque [pu-

taram] Putaram ego apposui; aliquid deesse etiam Rk.

iudicavit; S. mutat atque in namque.

lilBER II.

P. RutilU Lupi schemata leseos de libro secundo

L. 1. V. A. P. Mutilii Lupi de Jiguris elocutionis liber

posterior R.

I. Metabasis. convertimus) convertimur S. — ul

fortunam) libri aut f., ut correxit S.; mibi glossema vi-

detur e proximo exemplo petitum. — uti fecit) ut is

fccit O. correxit Gesner et Rk. — locuples et potens)

et om. L. R. et hinc S., quos sequitur Rk.; sedcopulat

Rutilius, locuples et potens^ ut statim, in amore atque

delidis; curiosus est eiusmodi elegantiarem. — ei ex

opibus) eius opibus libri. Sed vix ita Latine dicatur;

unde correxi, ei ex opibus. — magnus ancillarum, quae

sequebantur^ comitatus appellabatur.) Rk. glossemate

locum foedatum ratus legit: manus ancillarum seque-

bantur; huic aliquem adscripsisse , comitatus appellaba-

tur. Quod miht non persuadet. ego potius ante yerbum

appellabatur quaedam excidisse putabam, quibus potentis

eius mulieris dignitas describeretur. Itaque ex instituto

huius libelli aliquid inveniendum erat, quod propter si-

militudinem syllabarum inter comitatus — appellabatur

interiisse videretur.

Allerum

ANIMABy£RSION£S CRITICAE. L. II, 1. 2. 41

Alterum gemis— revoeamtts) AHenm getms id quod

demonstrare imtitumm y cum aUam rem et orationem

atque actionem nostram revocamus L. 1. itenaqne V. A.,

sed ad aliam rem scribunt. Alt. gen. est, i. q. dem.

inst., cum ad aUam r. et actionem atque orationem re-

vocamus E. R. Alterum genus est^ cum ad id, quod

demonstrare instUidmus^ ah alia re et actionem et ora-

tionem revocamus. corr. S., prob. Rk. Et est sane ele^

gans ea oratio; sed audaeius a libris recedit. Itaque in*

tegriores libros, L. I., rimatus, sententiam, id quod dc'

monstrare instituimus, excidisse, dein non suo iooo re*

positam esse vidi ; id igitur feci addita praepositione adf

quam serTarunt V. et A., cetera omnia intacta reliqui.

posterius [huicj dic.) kuic ora. S. hic corr. Rk. ego

cum Stephano glosêma ratus uncis inclusi. videtur aliquis

ad rariorem casum, alienam huius, dativum huic adscri-

psisse. — ageham) agendum 0. sed accuratius descriptum

tempus, paulo prius., videtur rem factam, non faciendara

notare, itaque corrigendum, agebam.

II. Alloeosis. separatio est etc.) separ. est^ perso-

narum autem et rer. demonstratio^ quant. inters. R. unde

S.: sep. est person., aut etiam rer. demonstr., quant.

inters. — anim. advcrteramus) a. advertamus A. blande,

sed obstat insequens erant. — studio latidis) stadio Pri-

caeus ad AppuI.,prob. Ruhnk.; sed verba, têrsar/, indusiriay

ab ea coniectura, ambitlose et oratoribus et poetis ab

istius temporls viris criticis invecta, nos revocant.— vir*

^tutis vitam) industriae virtutisque viam Rk. eleganter,

sed praeter necessitatem; nam vitam i. e. vitae rationem

no8 sequi, industria virtutis gloriosam recte dicimus.

opponitur autem Rutilii raore arguto industria virtutia

studio laudis. — legibus valeat) vallM L. i. V. R. hinc

vallatur S. ingeitiose, sed oh%iî dominetur ; igiturverius

valeat corr. E. dominetur) dominatur S.— quotidianam)

mavult Rk. quoUdiano. — commentare) commentari S.

quod fortasse erat recipieiidum.

(6)

'T.. :-,'

J

42 ANIMADVERSIONES CRITICAE. L. U, S.

III. Dicaeologia. Hoc) schema addit S. — gui id

quod — vindicandum) qmdquid naturae valeat etinuno

arb. vindicanda 0. qui, quid natura valeat, ignoras:

acerhmque et iniqilus es, qui qiiod aequaUter omnibua

putes ignoscendum^ uni imputas, et in uno arbitraris

vindicandum S. acote mutat et in uno in, ignorat; sed

acutius esse inventum, qnam verius, effecta inde mon-

strat necessitas transponendi verba, et in uno etc. qui

quod naturae placet, in iuvene arbitraris vindicandum

Rk. Curnon placeat? nam sequitur putes; sediniuvene^

quamquam primo aspectu placet, verum non est. Namsic quod naiurae placet oppoueretur quodam modo iu-

veni; et esset sententia, quod in omnibus valeret, id

minus etiam esse in iuvene castigandum. Atqui apparet,

nnnc de einsraodi rebus tractari, quas quum in adole-

scentulis flagitium non esse antiquitas putaret, in viris

tamen reprehendebat; igitur quod naturae placet, non

ad omnes referendum, sed ad adolescentes unos. Foret

igitur interpungendum , quod naturae placet in iuvene^

arbitraris vindicandum. Id vero fieri non posse propter

multas causas, per se intelligitur. Quapropter meamcorrectionem praefero, quod naturae valeat instituto.

Quod institutum quale sit, praecedentia, quod homo ado-

lescens lapsus sim, satis aperiunt. Et recte insiiiutum

dicitur naturae, quod naturale est, ad quod natura ado-

lescentiam instituit.

acerbusque et im'quus) et oifi. O. addidit S. — qui

id qttod) quidquid 0. qui quod Rk. ego utroque loco id

servandnm arbitratus sum. — omnibus ign.) ab omnibus

O. ab delevit S. R. — uni imputas) imputans O.

et vituperem) et vituperationem I. V. — arbitratm

es) a. est V. R. — conscium) quem sciam O. (sed

quemnam 1. E. V. A.^ conscium ego correxi; neqne

enim de se iudicat Lysias, sed de amico et eids ad of-

filcinm reditn; Est etiam haec oratio, maxime propter pro-

nomen omissum, se, durior, quam si Graece vertaJs; sed

propter id ipsum corrigi uolim , qui se sciat. — in ?ne

'^msw-' T«F^-^^"^^^^w?^tr'^^^^^

ANUIADVERSION£S CRITICAE. L.n,S-.5. 4S

adtnis.) in se S.— reliquum tempus) m rel. temp. scri-

bit ex R. Rk., non recte; est enim rel. temp. nominaT

ti?u8. id^Tero ipsum additamentum meam emendationem

comprobat. Nam iste beneficio nulium locum relictum

esse videt, quia facinoris magni sibi conscius est. Sed

subabsurdum est dicere, iUum amicum fore despero,

quia ego tanti ehis facinoris consclus sum, ut ille in mebeniFoIentiae spem nuliam coUocari posse intelligat

IV. Prolepsis. Atque) Atqui R. quod sequitur Rk.;

ego ceteros libros praefero. — qui sit) quis sit O. corr.

S., prob. Rk. — inopiae) inopiaeque S. — humanitus)

humanitatis L. I. V. (humanitate m, s. L. 1.) humanis

prec. E. humanitis R. humaniter S. correxit Rk. — de~

precanti) deprecantis I. (L. a. m. sec^ V. A. E. — quo

minus) communis R. hinc S. : cum omnibus.— ut para-

tus) imparaius R. S. — videtur) videbatur O. correxit

Rk. •—" negabit) negavit L. I. R. liinc etiam error vide-

batur supra. — sic se agentem) sic om. 0. correxit Rk.

;

iam ante se in sic mutarat S.

V. Horismos) Orismos O. — eserciiatio) esercitio

R. verae corrigit V. D. in marg. R. et tum) et om. S.

— ita : furtum fecit etc.) Libri : ita ut fecit dives ava-

rus: In villa etc. Ruhnkenius scribit: ita ut fecit Di-

narchus: Dives avarus in villa aedem fecit Fortunae.

Fragmentum ipsum ei mutilum videtur. Sed et oratio

simplicissima et rerum praecisa brevitas aperte mihi vl-

detur monstrare, hic non oratoris exemplum proponl,

s«d merum rei argumentum. Quod si est, neque Di-

narchi neque cuiusquam nomen quaerendum est, sed

ita exemplum fictum inducit, idque ab ipsis verbis pro-

ximis incipit. lam altcrum, quod de avaro divite nar-

ratur, certum est: Fortunae aedem fecit. ab ea, avari

patrona, definitio ad utilitatem petitur, i. c. a temeritate

ilUus deae. eique definitioni ratio subiungitur: crimen

arguitur temeritate illius, i. e. temere factum decere

enm, qui temeritatis deam sibi patronam elegerit. Om-nia igitur ad schema hic recte habent, praeter factun^

n44 ANIMADVERSIONES CRITIGAE. L. II, &. <i.

iptum; nam crimen^ quod arguendum est, nusquam le-

gimus, quo tamen nullo modo possumns carere. Id igitur

debet latere in Titioso uty post ila, quo exemplum in-

ducitur; idque coniicio esse furtum. Nam a temeritatis

definitione arguitur crimen. qnid autem magis temera-^

rium, quam furari divitem? Ea porro dea copias largas

concesserat diviti; ergo debebat crimen in copiis male

quaesitis esse positum; quod auteni crimen, ad copias

augendas pertinens, aut in ut latere commodius, aut ad

Terbum fecit referri mciius possit, quam furtum^ nihil

iuvenio.

crimen arguitur) augetur suadet Rk. ; sed contra

Bchema; ratio enim supponitur. — locupletis) Omncs

scribunt praeter £., qui locupletes, quaiiii ita vitinm exi-

meretur.

VI. Prosopopoeia. personas in reh.) iis rebus S.

—

eermonemve) ita L. 1. A. sermonemque E. ora. que V.

actionem ac serm. R. — Namque) Nam cum O. Namcorr. Rk.; ego cum uon abiiciendum ratus, namque. —et pater) est pater O. corr. E. , prob. Rk. — Haec

fac.) Iluic O. corr. Rk. S. locum ita constituit: Nam .

cum crudeliiatis mater est avarilia^ tum pater furor.

Ea huic factnori etc. — quid si tandem iudice naiura

hanc^ Q. s. t., iudices., hanc O. Vitium acute vidit S.

et scripsit: Quid si tandeni, ludices, apud ipsam natu-

ram hanc. iudice naturu V. D. in raarg. R. — ut quae)

aique V. R. aiqui L. l. A. ac quae S. quae V. D. in

raarg. R. quod amplcctitur Rk.; ego at servaturus, ut

(fuac. — virilem et mul.) vir. et ora. O. apposuit S.,

fricd ordine inverso, muliebrem virilemque; meiius Rk.,

lit ego exhibui.— etegohunc) et om. 0. ei ego S. et ego

Rigalt. ad Phaedr. IV, 14. quod raihi verum visum est;

Rk. malit, et hunc osicnderemus.— muliehri — ahusum)

tui liberi riiu csse suo corpore ad lusum. correxit egregie

S. — sed deprac.) ita A.. ceteri, se. — convertere pro-

perasse) convertere se properasset S. praeter nccessita-

tem, ut monstrat Rk.

'-"'-• ^''_

' '. <«• -

,' . . » "_ - s;

ANIMAOTERSIONES CRITICAE. L. II, 6. 7. 45

accidere) accedere O. corr. Gesner. praet^â ge-

nibus pro vobis suadet Rk. — et matresfam.) et em. O.

addidit S. — parentes vestros) sic R. ; eeteri, nostres.

— ohsecrare pro sacris) pro 0. om., praeter A. addit

etiam S. — agat) agit O. ageret et deinde essetis hab.

S. retiHet agit Rk. Sed exemplum fictnm coniunctivum,

inseqaens futurum coniunctivum temporis praesentis fla-

gttat; igitur correxi agat.

Vil. Cbaracierismos. aut vitia) aut vifaa O. correx.

Casaob. ad Tlieophr. — Lyconis) sic A., ceteri Lycont.

— producif) produxit S. — prioris diei) prioribus O.

ex primis horis diei S. — vix merid.) via merid. O.

correxit S. — oc. mero madidis) marcidis coniicit Rk.,

quia proxime, humore occaecatis. Sed madidi sunt ut

marcidi temulentorum, non humentes. — visco gravidis)

visu 0. vino Casaub. visco C. Barth. et Gesner, prob.

Rk. — pallio) palleo L.

soleatus betaceo) sol. prae lectulo O. ut e lectulo

Casaub. super lectulo Barth. coiiiecit; ego, quia aegro-

tantis descriptio est, putabam soleatum aiiquid addita-

inenti quaerere, quia soleis domi plerique utebantur;

itaque scripsi befaceo, quo podagrici ligare pedes sole-

bant. Sed utrum verum sic invenerim nec ne, ipse

haerco. Itaque quid praeterea coniecerim, aliorum for-

tasse labores occupaturus addam: praeligaio palliolo;

sed id ad frontem meUus, quam ad frigus capiti dcpei-

lendum referretur; ]}raetextato palL; sed nuUa orationis

pars hic ad ornatum corporis et mollitiem pertinet;/;e/-

licatus; sed id, quamquam aptum ad personam, (^cf.

Hemsterh. ad Lucian. Timon. T. I. p. 345. Jacobs Anthol.

Pal. p. 909. Aristoph. Eq. v. 400^ tamen ut praetexta-

tum palliolum raoliius, ita hoc inhonestius videtur in eo,

qui est initurus convivium. Alii fortasse ex his aliquid

praeferunt betaceo.

fiexa cervice) floxa 1. unde laxa coni. Rk. — es-

siccatus) excitatns 0. Sed non video, quo iure nunc

hic homo protinus excitaius vocetnr, quem supra iam

4g ANIMADYERSiONES CRITICAE. L. II, 7. 8.

legfimus aegre expergefactum, tempore meridiano, deinde

duobus innixom et sublevatum, tnm vestltum et nuno

submissis g;enibu8 in triclinium tractum. Itaque scripsi,

essiccatum^ quod optime refertur adverba cupiditatis

plena, proiinus trahitur. Et solent crapulosi aridissimi

esse. adde, qnod excitati proxime sequuntnr. — e nau-

aea— excitati) pauci O. lam Rk. observat, satia multos

affuisse, et vocem, pauci esse corruptam. itaque coniicit,

nec pauci, quod languere mihi videtur. e nausea, quod

ego dedi, certe ex hominum eorum ingenio petitum est.

mentis ac sensua) menti ac sensu L. I. V. R. sensui

A. correx. S. et E. — poculis extrudere meracibus)

extr. ex ea O. quod S. delevit, prob. Rk., milii mera-

cibus latere in vitio videbatur. — bibendo provoc^ la-

cessit) addit S. : et eos bib. provoc^ et lacessit. revocat

1. — sif ut in hostium praelio) sicut O. ego correxl.

fortasse erat addendum correctioni, in hesterno praelio.

Rk. coniicit. sicut m praeWo hostium quam plurimos. —superarit aique affiixerit) superarat aique afflixerat O.

quod frustra defendere Rk. conatur. correxit S., qui

totum locum ita dedit: perinde ac si in hostium praelio

quam pl. superarit atque affiix.

simul et illuvies turpis) simul et illud tempus O. ego

correxi. -— potatio) potio libri; correx. S. — alius somno)

aliud L. V. somnio R, — domini interdictum) domumL. R. domum interdictam I. V. A. correx. V. D. in marg.

R. Interea alium) item al. I. V. A. inier alium L. R.

(m. sec. L. iiem) interim al. E. ego veri vestigia opti-

me servasse L. ratus, correxi interea, ut alium particu-

lae terminationem hauserit. — vacillantem) vacillanter

L. I. V.

VIII. Brachylogia. Brachyapa L. I. V. Brachyepia

R. Brachylogia A. E. et ita ex Rutilio citat Quinctil.

IX, 3. Rk. Quaeres O. Atqui rem non fingi, sed prae-

sentem agi, omnia testantur; itaque scripsi, quaeris. —quo iure — veritatem sequuntur.) Haec in libris ita le-

gnntur: Quaeres a me, quo iure obiinere possrm, quo

"--jf

..•/;,•-''?•'-

.

• ' --";

ANIMADTERSIONl^S CRtTlCIA]&. h. % 6. % 4t

hire mihi Polyaenus reUquit^ praetor deditpossessionemf

Leges me defendunt^ ad te non pertinent^ hi veritateni

sequantur. In qno iam Rk. moyit modorum Tarietu,

possim, dedit^ rÛquit. Sed miror, quod non mnlto m«'

iora ^m magis movernnt. Nam ubi accnsativus estrei,

quae iure obtmeri possit? Deinde qua in parte brevitate

sententiae praecedit auditoris espectationem orator? Haec

autem omnia soivuntur, si corrigis, quae iufe nuki P.

reUquit. Nam haec iam oratio obiectum erit ad verba,

quo iure ohtinere possim. Nnnc etiam indicativus re^

liquit recte Iiabet, nam aberrat oratio ab interrogatione

ad affirmationem ; et quod maxiraiim est, praecedit ora-

tor auditoris exspectationem, nam inf ipsam adversarii

quaestionem, quo iure? iure sibi ea relicta esse intrudit.

Sed nondum omnia perfecta sunt; nara illa, ad te non

pertinent^ quo pertinent? num leges ad adversarinm non

pertinent? Immo ea, quae iure Lysiae relicta sunt, ea

ad istum non pertinent. liluO ergo baec oratio erat re-

ferenda; et sic pronomen quae, aquo in altera orationis

parte (praetor dedit) paulo declinatum erat, rursus as-

sumitur, quae ad te non pertment. Denique nunc demumleges me defendunt, hi (iudices) veritatem sequuntur ea,

qua decet, brevitate orationem finiunt. ceterum sequan-

tur, quod iiiiri habent, aperte falsum est; ab hac enim

ioris confidentia ionge coniunctivus abhorret. Sed utrunx

defendent — sequentur, au defendunt — sequuntur^ an

denique defendunt — sequentur scribendum sit, haereo.

Talia enim non ratione, sed sensu quodam satis incerto

pensantur.

vos aequum est) sic R. , cet. nos. — dispicere)de-i

spicere L. 1. A. — valuit) voluit R. S. -— non omma)sic 1. A. S. E. nomina A. R. non nomina V.

IX. Synoeciosis.) sic R. S. Syneineuosis L. I. V.

Sysceuasis £. A. -=— opinioni) sic R. , cet. opinione. —

'

prodigam) pergam 0. egregie emendavit V. D. inmarg.

R* — non credideris) corr. Rk. ne; sed non in opta-

tiva oratioiie recte habet. — Sc* matre et harh.) et onhr

v;< y?Pv—-' • .^ s:'-^ 'r;'uf..- i--i.. 3(vj:'..^,--»'w>.;inr«^^pyi^î*^-;. '.:i''^ •, r. T'™!^!!»'- -

'''^^^^^^S?^^

4!^ ANISUDTERSIONES CRITICAE. L. 11,9.10.

O. ego iiiierposoi ; duplici adiectivo respondent proxima:

bonu8 et clemens^ more Rutiiii; itaque nolim vocem bctr-

bara inducere cum Rk.j neqne recte aiiquis suspicabitur:

quod Scytha, matre barbara naius; nam si Scytlia viri

nomen esset, propius admovisset natum: Scytha, matre

natua barbara. praeterea obstant praecedentia, matre

Scytha natum. — bonus et cl.) novus et cl. V.— evasertt)

evaserat R. .

severum) severe S. — nunquam— habeamus) nam-

que — habemus O. emend. Rk. praeterea eiusmodi R.,

quod assumit Rk., contra Rutilii morem, qui semper

huiusmodi; cf. ad I, 10. Sed nondum persaiiatum esse

locum, si quid aliud certum est. Nam vides Demosthe-

nem communi opinioni cum ratione adversari inde ab

initio : At ego etc. Quo igitur pertinet altera ab eadem

persona exorsa adversatio: Ego contra etc? et quae

piane idem ponit, quod posuerat prior? Ac simplicissi-

mum foret statuere, nos hic exempla habere duo divi-

denda per aut. stgnum malitiae videtur. Aut: Ego con-

tra deos etc. Sed ne quein ea sitnplicitas decipiat. Nara

quid attinebat duo exempla protulisse, ita similia, ut nuila

in re distarent? Deinde, quod maius est, quid faciemus

exemplo dimidiato? Hic euim nihii adversationis , nihii

rationis, merae sunt preces, quas quivis fundat. Namcivem in omnes partes inexorabilem quivis deprecetur.

Potius Demostheues,postquam contra communem om-

nium opinionem severitatem exagitavit, eiusmodi precibus

orationem eam ancipitem stabilire callide studet, quaa

omnes exaudiri veiint. Est igitur haec orationis prae-

cedentis pars necessaria, sed ita corrigenda : JSrgo cunctos

Deos precor etc. cunctoSy roTg d^soTg nuffi xal Ttdffmg

evxo}JiMi.

X. Aporia. dicamus) dicimus O. corr. S., frustra

obnitente Rk. — Jlecti te posse) te om. O. ego apposni.

Nam non possunt desperare, se ipsos posse flecti ; et se-

qoentia, tua facultas nos affligit^ aperte monstrant, ad

quem flecU pertinest >—- acerba ac tmnmm iua faeultm)

Sic

„^..^. ^w^

ANIMADVERSIONES CRITIC^#^. 1^^-12. 49

Sic libri; nmmm dura f. cflirr. V. D. acf niarg^. R. ni-

7mum tuta S. Sed ita nobis schema eriphnr; nam ipsnm

id verbom, ac nmuum tua f. aporiam in se habet; non

enim reperit, qnomodo eam dicendl fiicnitatem, qna

affligebatur, digne nominct, i. e. sine offensione eius

quem flectere copit; itaque nimhtm tua^ inquit, i. e. tibi

apta nimis f. Apertior etiam erit flgura, si nomina

propria ponas loco pronominis, veluti: Ita nos acerba

tua, TuIIi, ac nimiom Tullraua oratio affligit. Sed nt ad

eam descriptionem venire posset, debebat idem pronomen

praecedere; itaque scripsi, accrba tua ac nhnium tua.

— aj(yf/îV) affiiget libri, corr. S.

JSon hoc est) haec libri ; Aoc unus L. servavlt, quod

non recte sprevit Rk. nam ipsum koc aporiam in se

Iiabet. — imponam nomen) nomen om. 0. addidit Rk.

— ingenii miseria) ingenti coni. Rk. S^d quid hoc est,

aerumnae magnitudo ingenti miseria fortunae cru-

delitatem supcrat? Praeterea, ne vagum exemplum sit,

certa calamitas nominanda est, eaque, quae fortunae op-

ponatur, in nobis sita; ac talis est miseria ingenii. Ni-

mirum calamitas, quae in ingeniura cadat, est ingenium

deminotum, fractum. delirus aliquo casu factus fuerat, de

quo sermo hic est. aeqoe qoisqoam haereret, si legere-

raos: omnem fortunae superbissimam crudelitatem inge-

nium hebetatum et fractum superarit. Nonc quia pro-

pter orationis natoram miseriae nomen praeter loquendi

^f consuetudinem erat apponendom, interpretes non recte

raoventor, dom omnia qoaeque exigere ad consuetudinem

cupiunt.

XI. Parasiopesis. quae ilU saepe) quae om. O. ad-

dunt S. E. — et quae novissime) ut quae R. quem per-

peram sequitur Rk. — nihil agis) n. agas V.

XII. Paromoeon. quid mtersint) quid intersit et R.

qnem, dum pro codicis lectionibus habet Rhenani in-

venta, in Rutilio quidem non semper felicia, Rk. non

bene seqnitnr. — hoc parom.) parom. koc S.— dispu-

(7)

50 ANISUDTERSIONES CRITICAE. L.II, 18-15.

tandi) fortasse disceptandi; id enim verbum proprie

armis opponitur.

XIII. Omoeoptoton. cum praesto est) cui R. quod

recepit Rk. ego ceterorum librr. auctoritatem praefero.

— assentiuntur) asseniantur coni. Rk. Ac iure qnidem,

ut nunc mihi videtur; et erat ea correctio recipienda.

Obstabat, quo minus reciperem II, 19.: Quod vobis in

suadendo assentiuntur^ vos fallere possunt. — con-

iristaverit) contra flaverit coni. Rk.

XIV. Omoeoteleuton. Polyptoton hic apparet; ho-

moeoteleuton non item. Gesn. Sed ex definitione Rutilii

omnia recte habcnt.

XV. Isocolon. Hoc aut duobus) autem 0. corr.

Rk. — esigitur) recte explicat Gesn.: examinatur, i. e.

librato pondere exaequatur; quod pondus hic ad aequa

cola refertiir; tamen coni. efflcilur Rk. — mihi dives

est) dives om. O. addidit R. par E. praebet. — Item.

Seorsum) Item om. 0. addidit Rk. Seorsum an latine

dicatur pro, aliud est^ dubitat Rk. Ob similem dubita-

tionem V. D. in marg. R. coiii. diversum est. Ego qui

similiter locutus sit, invenio neminem ; sed posse ita dici,

dubium non est; et sunt alia Rutiiii propria. Proxime

accedit Piautinura, seorsum sentio. — iniuriam) et iniu-

riam S. — estemplo bemvolentiam [intendiraus]^ inten-

dimtis ora. O. Deesse verbum S. vidit, et addidit acqui-

rimus. llk. placet, adiungimus; exemplo usus Cic. pro

Muren. 20. Sed iilic ad offensionem vitatam praetor

adiungit benivolentiam. Hic benivolentia est ante vita-

tum odium. Idque vitatum odium lente inducitur, quasi

miniraum pretinm: duntaxat odium vitamus, eiqne magnti

cum laude opponitur beneficio parata benivolentia; itaque

ut lente ante, dumtasat— vita?nus, ita nunc celerrimis pe-

dibus, exiemplo., ait, benivolentia. Erat igitur ex Rutiiii

morc verbum quaerendum, quod et incessu et sententia^

magnum in se haberet vigorem; id quod neque in in>

ventum Stephani acquirimus cadit, neque in Ruhnkenii

adiungimus; cadit autem in vocem, quam ego apposni

}

*^/'V,';>' -^.-^v-;^

ANIMADyERSIONES CRITICAE. L. II, 19. 16. 51

intendimus, quae propter similitadinem henevolenttae a

librario male omissa est. Yidetur autem eo verior ea

Tox, quia alliterationem studiose ambit Rutilius; itaque

praetuli aliis, Teluti inoendimua. Quamquam periculosam

esse etiam illam correctionem non ignoro. ceterum pro

extemplo^ estimplo L. exemplo 1. E. V. A.

XVI. Antitheton. pluribus modis) pl. moribus L. I.

V. — Hunc omnes — conquirebant) verba media ego

interposui. Nam quaedum excidisse monstrat alter al-

teri oppositus, deinde huius — illrus. Igitur hic libra-

rius haud dubie a nomiiie, omnes ad omnes proxime in-

sequens aberrans ea omnia omisit, quae ad hunc perti-

nebaiit, et ea tantum scripsit, quae in illo eraiit comme-

moranda. Verba ipsa, quae adscripsi, quam prope ad

Rutilii manum accedant, non praestiterim. S. supplet:

Hunc omnes conquirebant , illum vitabant, ne etc. Ubi

conquirebant hunc aperte falsum est. Neque tamen id

iure exagitans Ruhnkenius verius coniicit: At hunc om-

nes concurrebant y ne ab eo [i. e. ab altero] viderentur.

Nam et sententia obstat, et usus pronominum.

l\inc facile) tum f. R. — benigne fecissem) be~

nigne om. R. uiide bene addit S. — Tunc ego ipse)

ipse om. 1. — genus huius.) Est etiam genus huiusmodi

coni. S., idque placet Ruhnkenio; non recte; nam non

novum antitheti genus hic appoaitur, sed est haec gene-

ris proxime praecedentis nova species, siquidem in uoa

persona utrutnque genus versatur. — priori verbo [con-

trarium quod estj inferri et coniungi solet) contrarium

quod est uncis iiiclusi, tanquam glossema inferendi, quod

ubique est apud Rutiiium opjjonere in antitheto. Idem

fere sensisse videtur V. D. iu marg. R., qui scribit:

quo in eadem sententia priori verbo contrarium inferri

et coniungi solet. Diutius haesi in corrigendo iiifinitivo

tnferri. nam codices habent infert^ quod putabam, quan- ^tumvis miratus, intransitive a Rutilio poni. Sic enim in

exemplo proximo: AUud est item, quod supeiiori in-

fert. Sed qoum alibi personaliter et transitive legatur.

52 ANIMADTERSfONES CRITICAE. L. II, 16.

velut 1, 19. cum aliquot r»8 adveraario concedimua^ deinde

aliquid inferimus, et cum hic oratio sic continuata:

et coniwigi aolet^ vix tempus finitum patiatiir, etiam iu eo

verbo, quod receptum plane sit usu omniumj corrigen-

dum putavi et Iiic inferri^ et infra infertur ; praesertim

cum utroqiie loco in scribendi errorem (infert) incidere

librario proclive esset. Est autem inferri et coniungi

arctissime copuiatnm, ut exemplum docet. Nam dicitur

contra laborea graves frustra susceptos; sed iidem la-

bores graves^ quibu» infertur, servantur et coniunguntur

cnm fructu voluptatis. itaque iiihil moveor Rk. scrupulo,

qui in verbo, coniungi vitium e^se suspicatur, quia L.

vocem omittit.

Non ille) Nam ille I. V. — subibat, parabat) subi-

bit^ parabit I. E. V. A. subiret R. verum servat L. —infertur) infert Libri; cf. supra. — superiori) superio-

rem R. — consequenter) add. sententiam S. — Phale-

reus) Phalerius libri, quod retinuit Rk. ; sed cum idem

nomen supra semper esset Phalereus^ hic librariorum

errorem iudicavi formam in ius. — huius honoris) hu-

iu^modi h. L. — superbiae nostrae — vesWgium expe-

riatur) vest. experitur O. sed L.: superbieutem nemo

vestigium experitur. V. D. in marg. R. corrigit: neve-

siigiwn quidem experitur. Rk.: ne vestigium reperilur.

Sed ita quidcm diccndi consuetudini aliquo modo satis

est factum, — quamvis enim metaphoricus vestigii usus

late pateat, tameu nos experiri posse vesligimn, velie-

menter dubito; reliqui tatnen id verbum, quia quod mihi

placeret non potui invenire — ipsi vero schcmati ne-

quaquam ea coniectura consultum est. Ex schemate enim

superiori aliquid infertur, sed consequenter. lam unde

consequenter coeptum sit dici, demonstrat itaque. Sed

quid inferatur^ frustra quaeras; siquidem etiam a parti-

cula itaque pendens oratio beneficia exponere Athenien-

sium pergit: amplissimus honor, superbiae vestigium

nullum. Antitheton igitur ante omnia circumspiciendum

erat; id itaque intuli corrigens: nemo experiatur. Sic

" :''' ..- '>"'.'*.

ANIMADVERSIONES CRITICAE. L. II, 16. 17. 53

enim iam per snmmorwii benefidornm conseqneatiam,

ne superbiant commonentur; id est opponitur eeteris

ineritis superbia, simulqne non esse eam admittendam

ex superioribus concluditur. Sed, ut dixi, persan^fcos

nondum locus est; neque placet: superbiae nostrae nemo

ne stimulum experiatur, et simiiia. Fortasse tamen erunt,

qui nemo fastidtum experiatur^ probcnt.

XVII. Epifrope.) Epicope R. -^ de nosiro iure) de

0. om. addit Caussiiuis. — videatur) videtur Libri; sed

coniunctivus vei ab formulam iudicialem requiri neces-

sario videbatur. — atque eo) alque ei S. atque adeo

coni. Rk. ego simiiiter eo adverbialiter interpretandum

puto, sed nihii corrigêndum. — quiti etiamsi sit) sitova.

E. A. habcnt sit, sed om. si L. A. V. R. eô utrumque

assumsi; S. correxit, quin etiam si novum sit. Rk. de

loco desperat. Mihi res omnis expediri videtur, si verba

a me addita, instituatis, nedum, propter syiiabarnm simi-

litudinem, ut fit in Iiis codd., omissa interponantur. Aliis

fortasse ne eo quidem additamento opns csse vidcbitar.

A quibus tamen dissentio. Nam exposuit Hyperides ius

suae causae legitimum; non igitur potest id novum esse,

quod e summo fit iure, ncdum ut novum sit id, quod

omisso iure concedat aequitas. Atque ut concedamus,

novum plane foisse, quod a iudicibus impetrare vellet

Hyperides, non tamen nunc, ubi qiiod aequissimum vide-

retur se postulare ait, novum id esse clamaret; sic qui-

dem aequitatis et modestiae causam imprudenter omis-

snrus. Itaque potest illud, etiamsi sit novum instituendum,

tantum ideo esse addituin, ut summa iudicum aequita-

tis confidentia monstraretur, quae ne novum quidem in-

stituere reformidaret, nedum, quod communi omniumutilitati profuturum est. Sic quidem per ipsa ea verba

callidissime iudicum voluntatem accendi, qnae in hac fi-

gura maxirae reqoiritur, apertum cst. Praeterea si nihii

omissum esset, non haec verba, etiam si sit novum prae-

raisisset Rutil., sed ea , libenier id quod postulo^ etiamst

etc., ut tamen alii|no;modo vis noritatis frangeretur.

54 ANIMADVERSIONES CRITICAE. L. II, 17-19.

In addendis Rk. corrigit: etiam si sit novum ius sta-

tuendum.

XVIII. Parrhesia. diUgenter utendum) verendumO.

sed ferendum R. , unde faciendum S. utendum corr.

Gesner. assimulandumque) que ora. 0. ego addidi. —vestram operam) vestra opera 0. corr. S. — Athenien-

ses) Quirites O. correx. E. viri Athenienses R. — Vos

enim — credendo) Sic L. 1. V. A. Vos enim defecitis

temere omnibus credendo E. Vos enim defectis t. o.

cr. R., unde, vos enim decepti estis i. o. cr. S. Expli-

cat orationem Rk., simui enim in eam mutans; quod non

necessarium mihi videtur.

nocentibus remisse parcitis) paratis 0. remissionem

paratis S. parcatis V. D. in marg. R. Nam cum— no-

centibus poenam remittitis, paratum vos improborum

studium etc. Rk. Non rccte. JVam praecedens oratio,

ut parrhesian decet, per vos \n iudices invehitiir: Sed

vos, iudices, vos haec facere debetis. Illud igitur vos

hic etiam incipere orationem debet, vos improborum

studium etc, quod tamen per Rk. eripitur; scripsi igitur

parcitis; nam hanc orationem incitatam indicativus magis

decet, quam V. D. coniunctivus parcatis.

XIX. Aetiologia.) Etymologia l. V. A. Eteologia R.

Aetiologia corr. S. et servat L. confirraat Quinctil. IX, 3.

Rk. — *[) excidit nomen oratoris. Idem: Quod vobis^

viri Ath. S. — fallere jmssunt) poscunt S. quod probat

Rk. , non recte , opponitur enim infra, decipi fwn pote-

stis. — obscurat veritatem quaest.) obscuratum erat

quaest. 0. obscurat omnem utilitatis inquisitionem corr.

S. Rk. Scnsum, inquit, hunc esse puto: Nam asscntatio

latebat sub quaestione utilitatis. Obscuratum erat^ oc-

cultatum, tectum erat. — Sed recte iam acutissimns Ste-

phanus viderat, hic non aliquod factum describi, sed

generalem sententiam exponi; ergo non imperfecto nos

uti posse, obscuratum erat, sed praesenti obsourat; ce-

tera licentius mutat; ego ex vitiosis umerat^ veritatem

inveni. Amari hoc Terbum a Rutilio, et usum eius esse

..y::;-'- '-'>:-. '.. '

'

'«"

''

"'''""

'' ^ '

'' ''".

I

ANISIADYERSIONES CRItlCAE. L. n, 19.20. 55

liberioreni, quaevis pagina docet —' nim ummdum eat)

non om. O. miucundum S. non tucundum Rk. Quemsequor; negationes accumulare solet Rutil. — Item eius-

dem) ehia O. eiusdem Pithoeus. Item aliud eiusdem S.

— Nam fere) Sic L. R. ceteri fore.

XX. Taxis. Dinarchi) Timachi L. 1. R. Timarcht

V. A. correxit Rk. — iusta) ita L. 1. V. ceteri iustCL,

et ita Rk. ego illorum librr. auctoritatem praefero.

EROTEMA. Eo utimnr, ubi exacerbando aliquid in'

terrogamus et augemus eius iuvidiam. Demosthenis : Itane

Tobis placet, Athenienses, rogo vos, otiose circulari et

sciscitari e quolibet proximo: »Ecquid novi?« Quid vero

magis novum, quam ab homine Macedone debellari Grae-

ciam? »Obiit Philippus?« Nonsane. »Sedaegrotat?« Quid

vero vestra id interest? Cito enim, si quid huic accide-

rit, Philippum alterum invenietis, si porro tanta rem-

publlcam geretis socordia.

PYSMA. Hoc vero fit, quum non incendendi, sed

deliberaiidi causa aliquid proponimus interrogantes. Iso-

cratis: Itaque cum bellum erit barbaris inferendum,

quorum potius decet esse principatum? nonne eorum,

qui bello superiore praeclarissime se gesserunt? qui et

privatim saepe pro aliis dimicarunt et in communibug

discriminibus primas meruerunt? Non eorum, qui pro

Graeciae salute suam urbem deseruerunt? non eorum,

qui et olim urbes plurimas condiderunt, et easdem de-

nuo maximis e calamitatibus eripuerunt? An vero non

iniquissime nobiscum agetur, qui maximam partem malo-

rum exantlavimus, si in iudicio dignitatis minus honoris

consequamur? et qui tum pro salute omnium in prima

acie stetimus, nunc alios sequi cogamur?

APOSTROPHE. Hoc fit, cum convertunus ora-

tionem ad reum a iudice, cum illa tamen, quibus ad-

versarinm adloquimur, iudid alligentur, uti facit Dinar-

56 •, ;< 4

chos: Nihilo tamen setius eircuit apud omnes Demo-sthenes et exsecratur iudicium, d« se autem ea praedi-

cat, quae apud vos etiam, Athenienses, vos decepturns

postmodo fortasse proferet; veluti, Ego sum, inquit, qui

vobis Thebanos socios feci. Non fecisti, sed communemutrique civitati utilitatem concnlcavisti, Demosthenes.

Ego unus Ghaeronensem aciem instruxi. Non sane, sed

unus illam aciem desernisti. Ego multas pro republica

legationes obivi. De quibus, si prospere successissent,

audire profecto vellem, quid esset acturus et quae factn-

rus verba, quum nunc, ubi miseriis atque aerumnis or-

bem terrarum obiens implevit, summis se praemiis con-

decorandum clamet. Idem alio loco: Namque ex prae-

teritis, Athenienses, futura coniicere licet. Igitnr cum

Alexander apud Indos, ut erat fama, versaretur, cuncta

autem Graecia propter multos istos in singulis civitatibns

proditores, rerum praesentium odio, in aliquam urgen-

tium malorum declinationem esset erecta, quid igitur ea

temporum opportunitate ille Demosthenes, qui in concione

ct in senatu regnat, qui taedere se rerum nunc institu-

tarum mox clamabit, qualem se praebuit? Nolo iam atc

exspectare, ut aliquod ipse periculum subeas, sed cc-

quam tu legem tulisti de ullo periculo? Ecquod tuum

consilium apcruisti? Ecquam contribuisti pecuniam? ec-

qua vel minima parte utilem te eis praebuisti, qui rei-

publicae salutem curant? Omnium earum rerum nihil

fecisti, sed circumvolitavisti verborum artiBces colligens,

ct suo ipsius nomine scribens epistolam urbisque de-

trectans gloriae digitis suspensus declamitabat.

-:^.3E^s:^:

K^"

Documents

P. Rutilii Lupi De figuris sententiarum et elocutionis ...libsysdigi.library.illinois.edu/oca/books2009-01/4622881/4622881.pdf · 1*i^.i*'^,' p.rutilnlupi de figuri8sententiarum et

P. Rutilii Lupi De figuris sententiarum et elocutionis ...libsysdigi.library.illinois.edu/oca/books2009-01/4622881/4622881.pdf · 1i^.i'^,' p.rutilnlupi de figuri8sententiarum et