Upload
others
View
8
Download
0
Embed Size (px)
Citation preview
Paddenstoelen Of zwammen over paddenstoelen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 2
De meeste foto’s die gebruikt zijn in deze presentatie zijn gemaakt door Jean Claude Delforges.
Met dank om deze te mogen gebruiken.
Paddenstoelen
WAAROM EEN LES PADDENSTOELEN ?
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 4
Schema les paddenstoelen
Les Het leven van paddenstoelen
- Wat zijn paddenstoelen?- Indeling der levende wezens- Paddenstoelen in de geschiedenis- Ontwikkeling van de zwammen- Het belang van zwammen
(fotosynthese, humusvorming, saprofyten, successie, parasieten, plantenziektes, symbionten, korstmossen, orchideeën, truffels ….)
- Waar en wanneer komen zwammen voor?(abiotische en biotische factoren, heksenkringen)
- Van eetbare tot dodelijk giftig? ( voedsel voor dier en mens,soorten vergiftigingen, geneeskunde)
- Bedreigingen en plukken- Een overzicht van de vormenrijkdom- Determineren van paddenstoelen
PaddenstoelenHet leven van de zwammen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 6
1. Wat zijn paddenstoelen ?
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 7
1. Wat zijn paddenstoelen ?
Wegwijs in enkele belangrijke termen
zwammen, zwamvlok, mycelium, paddenstoel, sporenlichaam,
schimmel
fungi, champignon, mykes, kampernoelie
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 8
Wat zijn paddenstoelen ?
Zwammen (Fungi):
Met het begrip zwam bedoelen we het volledige organisme.
ZWAM =
ZWAMVLOK +
PADDENSTOEL
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 9
Wat zijn paddenstoelen ?
Zwammen (Fungi): zwamvlok of mycelium
Zwammen zijn meercellige organismen die meestal uit vaak zeer fijne draden (hyfen) zijn opgebouwd. Alle hyfen samen vormen een netwerk dat we een zwamvlok of mycelium noemen.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 10
1. Wat zijn
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 11
Wetenswaardigheden
- Zolang er voedsel is, is een mycelium onsterfelijk
- Grootste opp 880ha (coravlis in Oregon) Armillaria ostoyae (soort Honingzwam)– leeftijd 2400 jaar
- Grootste paddenstoel …?
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 12
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 13
Wat zijn paddenstoelen ?
Zwammen (Fungi): Paddenstoelen:
Soms vormt de zwamvlok (verticaal of horizontaal) uitgroeiende sporendragers of paddenstoelen (voortplantingsorganen):
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 14
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 15
Wat zijn paddenstoelen ?
Schimmels:
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 16
Wat zijn paddenstoelen ?
Schimmels:
In feite is schimmel een ander woord voor zwam. Vaak wordt het begrip schimmel gebruikt voor een groep zwammen die geen duidelijk herkenbare (zeer kleine) sporendragers vormen.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 17
Wat zijn paddenstoelen ?
Schimmels:penseelschimmel
knopschimmel
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 18
Wat zijn paddenstoelen ?
Fungi: Latijnse naam voor paddenstoel/zwam
Champignon: latijn CAMPUS = franse woord voor paddenstoel/zwam
Kampernoelie: oude benaming voor champignon / paddenstoel
Mykès (mukes) – mykêtes – myceten: Griekse naam voor paddenstoel/zwam
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 19
2 Indeling van de levende wezens
Opmerking:Mensen hebben getracht de levende wezens in te delen in
vakjes. Levende wezens zijn in de loop der tijden geëvolueerd (en evolueren nog steeds). Echte duidelijke grenzen zijn er niet.
Of op alle regels bestaan uitzonderingen -overgangsvormen.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 20
Indeling van de levende wezens
De meest voorkomende indeling van de levende wezens is deze van Whittaker (1969). Hij deelde de levende wezens in,
in 5 rijken.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 21
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 22
Indeling van de levende wezens
Afbeelding 5 rijkenstelsel
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 23
Indeling van de levende wezens
Moneren Protisten Planten Zwammen DierenGeen echte celkern
Echte celkern
Cellulose in celwand
Chitine in celwand
(soms cellulose)
celmembraan
Eéncelligen, soms kolonies
Meestal ééncelligen
Meercellig Meestal meercellig soms ééncellig
Meercellig
Autotroof of heterotroof
Autotroof of heterotroof
Autotroof Maken eigen voedsel aan
(Bladgroen)
Heterotroof
Groeien op plaats van het voedsel. Nemen het voedsel -voedingstoffen op door adsorptie
(uitwendige vertering)
Heterotroof
Gaan zelf op zoek naar voedsel (inwendige vertering)
Bacteriën, blauwwieren
Pantoffel-diertje
Boterbloem Vliegenzwam Koolmees
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 24
Fotosynthese
Groene planten maken hun voedsel zelf. Uit anorganisch materiaal (mineralen – éénvoudige stoffen) maken planten in de bladgroenkorrels met behulp van zonnelicht (energiebron) organische stoffen (suikers, eiwitten,..).
Deze stoffen zijn de voedingsstoffen voor
andere levende wezens.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 25
Humusvorming
Zwammen en bacteriën kunnen dit organisch materiaal door chemische reacties (met behulp van enzymen) terug afbreken in eenvoudigere stoffen om lichaamseigen stoffen op te bouwen en als brandstof.
Ook insecten, regenwormen, weersomstandigheden, … helpen bij het afbreken van deze stoffen.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 26
Opruimers (voedselkringloop –fotosynthese – humusvorming)
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 27
Indeling van de levende wezens
Afbeelding 5 rijkenstelsel
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 28
De slijmzwammen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 29
3. Paddenstoelen in de geschiedenis en in de folklore.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 30
3. Paddenstoelen in de geschiedenis?
Van angst over magie tot wetenschap- Van eetbare tot dodelijk giftige soorten
- Bedreiging (rotting, ziektes, aantasting)
- Hallucinerend of toekomstvoorspellend
- Ontstaan plots uit het niets
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 31
Paddenstoelen in de geschiedenis?
In verschillende oude culturen duiken paddenstoelen op.
Er waren mycrofobe en mycrofiele volkeren.
De oude Grieken en de Germanen hadden geen grote belangstelling voor paddenstoelen. De Slavische en de Zuiderse volkeren zijn uitgesproken liefhebbers.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 32
Paddenstoelen in de geschiedenis? Van Sjamanen over druïden en de kerstman.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 33
Paddenstoelen in de geschiedenis?Over elfen, kabouters en heksen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 34
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 35
Gewone heksenboleet
Duivelsbroodrussula
Gewoon elfenbankje
Kabouterwasplaat
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 36
Paddenstoelen in de geschiedenis?
Romeinen waren echte liefhebbers van het eten van paddenstoelen
Keizer Claudius overlijdt op 13 oktober 54 n.Chr. ten gevolge van vergiftiging. Door zijn vrouw Agrippina. De voorproever Halotus, die betrokken was bij het complot deed wat vergif op een paddestoel(Keizersamanieten met extract van de Groene knolamaniet) Het enige dat Claudius er aanvankelijk van kreeg was buikloop. Om de keizer te helpen, hielden ze een veertje in zijn keel om hem zodoende te laten overgeven. Het veertje was echter rijkelijk bestrooid met gif!
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 37
27/08/17 - 10u56 Bron: Die Welt
De groene knolamaniet (Amanita phalloides)
© thinkstock. Duitse artsen proberen het leven te redden
van drie kinderen en hun vader. Ze waren
wilde paddenstoelen gaan plukken in een
bos en hadden blijkbaar gegeten van de
groene knolamaniet. Niet voor niets wordt hij
in het Engels "death cap" (hoed des doods)
genoemd.
De familie uit Frankfurt had er blijkbaar geen idee van dat ze met één van de giftigste paddenstoelen ter wereld te maken had. Die
onwetendheid heeft hun leven in gevaar
gebracht. Artsen stellen alles in het werk om
de vader en zijn drie kinderen te redden.
Zelfs wanneer men slechts een beetje van
de groene knolamaniet eet, kan deze
paddenstoel fataal zijn. Het gif brengt schade
toe aan de lever. Wanneer men de
beproeving overleeft, is meestal een
levertransplantatie noodzakelijk. Ook de
nieren kunnen aangetast worden.
Men vindt de groene knolamaniet meestal in
loofbossen en dan vooral onder eiken,
beuken, hazelaars en kastanjebomen. Hij
komt voornamelijk voor van juli tot oktober.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 38
Paddenstoelen in de Middeleeuwen
Van de Romeinen tot de middeleeuwen
“ Paddenstoelen en vlinders” Otto Marsaeus Van Schriek (1619 – 1678)
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 39
Paddenstoelen in de geschiedenis?
De wetenschappelijke ontwikkeling
- Micheli (1710): ontdekker van de sporen
- de microscoop
- de boekdrukkunst
- Carl von Linné
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 40
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 41
Paddenstoelen in de geschiedenis?
De laatste evolutie
Van veldkenmerken naar microscopie, chemie en DNA onderzoek
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 42
4. Ontwikkeling van de zwammen
Van spore tot spore
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 43
Ontwikkeling van de zwammen
Een spore is een gedeshydrateerde cel die een periode van schijndood kan doormaken, om daarna opnieuw tot ontwikkeling te komen. De spore kan uitgroeien tot een nieuw organisme.
Een spore ontstaat niet rechtstreeks door bevruchting
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 44
Ontwikkeling van de zwammen
Na enkele delingen worden cellen met kernmateriaal afgestoten door de paddenstoel: de sporen.
Deze sporen kunnen uitgroeien tot een nieuwe zwam.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 45
Ontwikkeling van de zwammen: sporen
Vormen
Kleuren wit, roomkleurig tot geel roze of zalmkleur lichtbruin (oker-, kaneel-,
roest-, leemkleurig) donkerbruin (chocolade, paars-
bruin) zwart
Les paddenstoelen 2 46
Veldkenmerken van paddenstoelen: de sporen
De kleur van de sporen kan je zien door:
Het maken van een sporee op een wit en/of zwart papier
Met een wit, vochtig zakdoekje of oorstaafje over de plaatjes wrijven
Let op kleur van de plaatjes ≠ kleur van de sporen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 47
Een sporee maken
Kleur papier
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 48
Sporen zien vallen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 49
Ontwikkeling van de zwammen : sporen
Wetenswaardigheden
Weidechampignon: 16 miljard sporen op 24 uur.
Reuzenbovist: 7 triljoen sporen – ook grootste paddenstoel ooit: h=45.5cm, Ø 157cm (Mellor Engeland)
Platte tonderzwam: 350.000 sporen per seconde tot 5460 miljard sporen op 6 maanden
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 50
Ontwikkeling van de zwammenverspreiding sporen
Hoofdzakelijk door de lucht.
Sporen zijn zeer licht en zeer klein (±12μm)
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 51
Verspreiding sporen
Andere mogelijkheden
- Inktzwammen, stinkzwammen
- Zakjeszwammen, Stuifzwammen
- Verspreiding door dieren
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 52
Van spore tot zwamvlok (mycelium) en tot sporenlichaam (paddenstoel)
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 53
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 54
5. Het belang van zwammen ?
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 55
Het belang van zwammen ?
Zwammen zijn levende organismen die hun voedsel opnemen door adsorptie. Zij moeten dus op de plaats van het voedsel groeien. Voor zij dit voedsel kunnen opnemen moet deze voedingstoffen eerst een uitwendige vertering ondergaan.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 56
Het belang van zwammen ?
- Een aantal soorten zwammen halen hun voedsel uit dood organisch materiaal: de saprofyten.
- Andere soorten halen hun voedsel uit levend organisch materiaal en zijn nadelig voor de waard: de parasieten.
- Weer andere soorten halen hun voedsel uit levend organisch materiaal maar hier heeft de waard er zelf voordeel bij. Zij leven samen in symbiose: de symbionten
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 57
Saprofyten
Dit zijn zwammen die hun voedsel uit dood plantaardig of dierlijk materiaal halen (bladeren, takjes, gras, hout, vruchten, mest, ons voedsel,…).
Of een bodembegroeiende paddenstoel een saprofyt is kan je vaak merken bij het uittrekken van de paddenstoel uit de bodem. Met de paddenstoel komt heel vaak heel wat humus mee, doorweven met de zwamvlok.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 58
Saprofyten
Knotsvoettrechterzwam
Oranjerode strophariaGeschubde inktzwam
Weidechampignon
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 59
Hout- en andere zwammen
Sommige zwammen hebben een voorkeur voor bepaald dood materiaal: strooisel, mest, takjes, denappels, bladeren, dennennaalden, loofhout, ……
Geringde vlekplaat
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 60
Hout- en andere zwammen
Sommige zwammen hebben een voorkeur voor bepaald dood materiaal: strooisel, mest, takjes, denappels, bladeren, dennennaalden, loofhout, ……
Paardenhaartaailing
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 61
Gewone zwavelkop
Oorlepelzwammetje
Geel nestzwammetjeJudasoor
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 62
HulstdekselbekertjeRode kelkzwam
BrandnetelschijfjeHertenzwam (gewone)
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 63
saprofytische houtzwammen
In hout komen twee stoffen veelvuldig voor:- Lignine of houtstof: deze stof zorgtvoor de hardheid (stevigheid) van hethout.
- Cellulose of celstof: deze stof zorgt voorde soepelheid en de taaiheid van het hout(basisproduct voor papier)
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 64
Bruinrotters en witrotters
Bruinrotters zijn zwammen die de cellulose afbreken. Het hout dat overblijft is vaak bruin, droog poederig en barst in kubusvormige blokjes waardoor deze gemakkelijk kan breken (hard brokkelig).
DennenvoetzwamBerkenzwam
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 65
Bruinrotters en witrotters Witrotters zijn zwammen die zowel de
lignine als de cellulose afbreken. Hierdoor wordt het hout taai en (wit)vezelig.
Elfenbankje
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 66
Successie op bomen
De beginsituatie (de voorfase)
- Kiemen sporen, aantasting boom
- Ontwikkeling mycelium
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 67
Successie op bomen (Beuk)
de initiaalfase
BEUK
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 68
Successie op bomen (Beuk)
de optimaalfase
BEUK
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 69
Successie op bomen (Beuk)
de finaalfase
BEUK
Recyclage door zwammen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 70
Recyclage van Lithium
Het American Chemical Society heeft nu een trio van natuurlijk voorkomende paddenstoelen gevonden die graag lithium eten. De techniek met paddenstoelen vraagt wat voorbereiding. De batterij moet worden geopend om daarna de kathodes (lithium en kobalt als LiCoO2) te verpulveren voordat ze worden blootgesteld aan een cocktail van paddenstoelen: Aspergillus niger, Penicillium implicissimum en Penicillium chrysogenum.
Dit trio produceert organische zuren zoals oxaalzuur en citroenzuur waarmee ze tot 85 procent lithium extraheren en tot 48 procent kobalt.
Daarna moeten ze uit het zuur zowel het lithium als kobalt extraheren.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 71
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 72
Parasieten
Parasieten zijn zwammen die hun voedsel bij levende organismen zoeken. De obligate parasieten leven enkel van levend materiaal. Sterft de waard af dan sterft ook de zwam.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 73
Parasieten
Niet-obligate parasieten en zwakte-parasieten dringen bij beschadiging of bij zwakte de waard binnen. Na het afsterven van de waard leeft de zwam als saprofyt verder.
Soms zie je de paddenstoelen van deze parasieten enkel in de fase als saprofyt.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 74
Gewone honingzwam
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 75
Parasieten
Lagere schimmels (land- en tuinbouw)
Hogere zwammen (meestal op bomen)
Grote sponszwam
Eikenmeeldauw
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 76
BerkenzwamDennenvoetzwam
DennenmoorderPorseleinzwam
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 77
Kostgangersboleet
Mycenaparasiet
Rupsendoder
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 78
Plantenziektes en andere vernielingen
80% van de plantenziekten veroorzaakt door zwammen vb aardappelziekte
Iepenziekte
Huiszwam
Aantasting hout en andere zaken
De wraak van de farao
Roest op prei
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 79
Symbionten of mycorrhizaschimmels
Het samengaan van twee organismen waarbij beide voordeel halen.
Zwammen voornamelijk met bomen.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 80
Symbionten
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 81
Symbionten of mycorrhizaschimmels
Uitwisseling van voedingsstoffen en water
Bescherming tegen ziekteverwekkers, zware metalen en droogte
Verbetering bodemstructuur
Voordelen kieming zaden
Verbinden meerdere soorten planten (plantengemeenschappen)
Opm. deels kunnen mycorrhizaschimmels ook saprofytisch werken
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 82
Symbionten of mycorrhizaschimmelssoorten
Groep die bovengrondse sporenlichamen vormen
Ectomycorrhizaschimmels: het mycelium vormt een mantel rond, op, deels in de wortelhaartjes van de plant. Vooral bij bomen en orchideeën.
Ectendomycorrhizaschimmels: hier groeit het mycelium tot binnen in de wortelcellen.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 83
Enkel bij berkEnkel bij eik
Eekhoorntjesbrood bij loof en naaldbomenGele ringboleet enkel bij lork
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 84
Truffels
Jonge eiken worden eerst geënt met de truffelzwamvlok vooraleer ze worden uitgeplant.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 85
Korrelige hertentruffel met Zwarte truffelknotszwam
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 86
Symbionten of mycorrhizaschimmelssoorten
Groep die geen bovengrondse sporenlichaam vormen
- Arbusculaire: veel kruiden en grassen
- Ericoïde: vooral bij heide en bosbes
- Arbutoïde
- Monotropoïde: o.a. bij Stofzaad
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 87
Ericoïde mycorrhizaschimmels
Heide vormt slecht verteerbare humus
Hulp bij vertering door mycorrhizaschimmels
Voedingsstoffen enkel voor heideplanten
Bij teveel aan voedingsstoffen – o.a. door luchtverontreiging profiteren Pijpenstrootje en Bochtige smele
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 88
Symbionten of mycorrhizaschimmels In de moestuin
Voorkomen bij prei, ui, tomaat, aardbei – geen effect bij kruisbloemigen
De mestgift mag niet te hoog zijn
Geen gebruik maken van fungiciden
Stimuleren door toevoegen van deze schimmels door plantensoorten in of rond de tuin te zetten (Smalle weegbree, Margriet,..) of toevoegen van preparaten zoals Ecostyle, Plant Health Care en Stender
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 89
Symbionten of mycorrhizaschimmels Bosbeheer
Gunstig zijn plekken zonder ophoping van strooisel (geringe strooiselllaag - N–rijk).
Niets doen niet altijd positief.
Dood hout + voor houtzwammen – voor mycorrhizaschimmels
Plaggen – kleinschalig (intens en niet duurzaam)
Begrazing – extensief heeft positieve invloed
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 90
Symbionten: korstmossen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 91
Symbionten: korstmossen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 92
Symbionten: korstmossen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 93
Orchideeën
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 94
6. Waar en wanneer komen zwammen voor?
Voorkomen van zwamvlokken Zuurtegraad: zuurminnend,
baseminnend Bodem: kalk, voedselarm, luchtig,
rotsachtig,… Voedsel - substraat
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 95
Waar en wanneer komen zwammen voor?
Voorkomen van paddenstoelen Water: paddenstoelen kunnen tot 90%
water bevatten Temperatuur: zachte temperaturen Licht: soms ook nodig Zomersoorten: warmteminnend - boleten en russula’s
Lentesoorten: Morieljes, Bekerzwammen (Rode kelkzwam), Voorjaarspronkridderzwam, …
Wintersoorten: Fluweelpootje
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 96
Heksenkring Een magisch verschijnsel
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 97
Heksenkring of fairy-ringEen magisch verschijnsel
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 98
HeksenkringenDe echte oorzaak
Het gras binnen de heksenkring kan soms iets minder goed groeien, doordat de zwamvlok in concurrentie gaat met het gras voor water en voedsel.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 99
HeksenkringenWetenswaardigheden
Elk jaar ± 10 - 40 cm groter
Tot 1000m diameter
Oudste 700 jaar oud
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 100
7. Van eetbaar tot dodelijk giftig
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 101
Voedsel voor dieren
Slakken
Insecten e.a. geleedpotigen
Zoogdieren
Vogels
Opm. Kraamkamers
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 103
Voedsel voor de mens
De lekkerste: Voorjaarspronkridderzwam, Keizersammaniet, Spits morielje, Bronskleurig eekhoorntjesbrood, Truffel, Hanekam, Weidechampignon,…
Voedingswaarde: Energiearm, vezelrijk, mineraalrijk, vetarm,suikerarm, …
Vele soorten zijn niet eetbaar omwille dat ze niet lekker zijn, taai zijn,…
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 104
Eetbare paddenstoelen herkennen
Slechts één regel: elke geplukte paddenstoel voor 100% kunnen determineren.
Geen trucjes- Dieren hebben er
van gegeten- …..
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 105
Voedsel
Bier en wijn
Kaas en brood
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 106
Giftige paddenstoelen (van allergie over hallucinatie tot dodelijk giftig)
Allergieën
Mycosen (schimmelziekten)
Vergiftigingen echte of onechte
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 107
Giftige paddenstoelen onechte vergiftigingen
Indigestie (niet of slecht verteren)
Voedselvergiftiging door te oude paddenstoelen, zware metalen, …
Wormstekige paddenstoelen
Intolerantieverschijnselen (aangeboren onverenigbaarheid - allergie)
Overgevoeligheid na herhaaldelijk eten
Ingebeelde vergiftigingen (het idee alleen al kan verschijnselen laten optreden)
Eerst eetbaar later niet
Vroeger werd de Gewone krulzoom als eetbaar beschouwd.Later heeft men ontdekt dat je plots een allergie (intolerantie) kan ontwikkelen voor involutine,, een stof die in de krulzoom voorkomt. Pas bij een volgende maaltijd kunnen er levensbedreigende symptomen ontwikkelen.
Een paar uur na de maaltijd ontwikkelen ze wat maag-darmproblemen: misselijkheid, braken, diarree, buikpijn… en vervolgens raken ze in shock, treden er stollingsproblemen op en ontwikkelen ze een hemolytische anemie (letterlijk: bloedarmoede door (plots) afbreken van grote hoeveelheden rode bloedcellen), en ontstaan de eerste tekenen van nierfalen. De reactie kan in een paar uur tijd tot een dodelijke afloop lijden, en in elk geval zullen bloedtransfusies en nierdialyse nodig zijn.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 108
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 109
Giftige paddenstoelen Echte vergiftigingen
Echte vergiftigingen
Korte latentieperiode: muscarine-, psychotrope-, hemolitisch-, spijsverteringssyndroom
Lange latentieperiode: phalloides-, orellanus-, gyromitrsyndroom
Opm. Onverenigbaarheid met
alcohol vb Kale inktzwam
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 110
Giftige paddenstoelen Echte vergiftigingen
Dodelijk: Groene knolamaniet, Voorjaarskluifjeszwam,
Zeer giftig: Trechterzwammen, vezelkoppen
Giftig: Kaalkopjes, Vliegenzwam, rauwe Morieljes
Anti gifcentrum
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 111
Giftige paddenstoelen Echte vergiftigingen
Anti gifcentrum 070 245 245
Indien mogelijk een paddenstoel bewaren voor determinatie.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 112
Giftige paddenstoelen (van allergie over hallucinatie tot dodelijk giftig)
Hallucinerende paddenstoelen
Puntig kaalkopje
Giftige paddenstoelen: Moederkoren
Moederkoorn produceert giftige alkaloïden, zoals ergotamine, die kunnen leiden tot darmkrampen, doorbloedingsproblemen, waardoor vingers en tenen afsterven (gangreen).
Tevens veroorzaken deze stoffen hallucinaties. Voor een volwassen persoon kan vijf tot tien gram moederkoorn dodelijk zijn. LSD is een stof die uitgaande van moederkoorn-alkaloïden kan worden gesynthetiseerd.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 113
http://nl.wikipedia.org/wiki/Ergotalkalo%C3%AFdenhttp://nl.wikipedia.org/wiki/Ergotaminehttp://nl.wikipedia.org/wiki/Hallucinatiehttp://nl.wikipedia.org/wiki/Lysergeenzuurdiethylamide
Giftige paddenstoelen: Moederkoren
Het enige toepassingsgebied in de huidige geneeskunde is het gebruik bij bloedverlies na een bevalling, om de baarmoeder samen te laten trekken.
Deze stoffen kunnen zorgen voor een spontane abortus.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 114
Ergotisme, kriebelziekte of Sint-Antoniusvuur
Vooral in de Middeleeuwen kwamen vaak vergiftigingen voor met besmet meel die soms epidemische proporties aannamen, leidend tot uitroeiing van hele dorpen of steden. De arme mensen aten vooral roggebrood, en dan vaak nog brood dat gebakken was van rogge van inferieure kwaliteit, terwijl de rijkeren het duurdere tarwebrood aten.
Er wordt aangenomen dat een aantal heksenvervolging en mede van doen had met de hallicunaties waaraan sommige patiënten leden en waarvan men de oorzaak niet kende.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 115
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 116
8. Bedreigingen en plukken
Achteruitgang symbionten (verzuring, vermesting, verdroging, versnippering)
Vooruitgang (zwakte)parasieten
Bodemverdichting
Natuurgebieden
Land- en bosbouwtechnieken, dood hout
Klimaatswijzigingen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 117
9 Determineren van paddenstoelenHoe word ik mycoloog?
Materiaal: zakmes, loep, spiegeltje, verzameldoos, reagentia, notitieboekje
Muggenspray, tekenkaart/tang
Boeken en determinatiewerken
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 118
Determineren van paddenstoelen
- Er zijn meer dan 100.000 soorten zwammen op de wereld
- In Vlaanderen zijn er ongeveer 4000 gevonden – 5000 in Nederland – 2300 in Limburg
- Slechts een beperkt aantal soorten paddenstoelen (±800) zijn met zekerheid in het veld (macroscopisch) te determineren. Alle andere moeten microscopische gedetermineerd worden.
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 119
Determineren van paddenstoelenGeur en smaak
Om paddenstoelen te determineren in het veld moet vaak van de paddenstoel geproefd worden of de geur bepaald worden.
Smaken: van zeer scherp naar zacht, nootachtig, melig, bitter
Geuren: aardappel, aas, amandel, anijs, ceder, fruitig, chloor, kokos, kruidig, melig, radijs, vis, wantsen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 120
Determineren van paddenstoelenChemische producten
NH4OH: vb bij de Zwartgroene melkzwam kleurt het vlees violet met NH4OH
Fe2SO4: vb bij de vissige russula’s kleurt het vlees groen met Fe2SO4
KOH: vb het vlees kleurt bij veel gordijnzwammen geel tot bruin met KOH
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 121
Apps om paddenstoelen te
determineren via foto
Voor Android: Paddenstoelen van Nederland
De digitale gids Paddenstoelen van Nederland is ontworpen door het Naturalis Biodiversity Center.
Wat vindt u allemaal in deze paddenstoelenapp?- Informatie over de 148 meest voorkomende paddenstoelen in Nederland- Ruim 250 foto's- Een interactieve sleutel voor het determineren van soorten- Een alfabetische soortenlijst inclusief zoekfunctie- Links naar de GBIF-website met meer foto's en aanvullende informatie
Downloaden?Kosten: € 7.99https://play.google.com/store/apps/details?id=nl.uva.eti.paddenstoelen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 122
https://play.google.com/store/apps/details?id=nl.uva.eti.paddenstoelen
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 123
Determineren van paddenstoelenHoe word ik mycoloog?
Zelf op pad
Op pad met andere paddenstoelkenners
Cursus paddenstoelen (determineren) voor beginners
Mycolim
Op het internet: “uitinvlaanderen”, Natuurpunt, KVMV
Les paddenstoelen 2 124
Veel succes in deze boeiende wereld van
de mycologie.
Marc Meert
Les paddenstoelen Cursus natuurgids 125
9. Overzicht vormenrijkdom
- Er zijn meer dan 100.000 soorten zwammen op de wereld
- In Vlaanderen zijn er ongeveer 4000 gevonden – 5000 in Nederland – 2000 in Limburg
- Slechts een beperkt aantal soorten paddenstoelen (±800) zijn met zekerheid in het veld (macroscopisch) te determineren. Alle andere moeten microscopische gedetermineerd worden.