1. Uvod

Jedan od nekoliko električnih sistema u vozilu je sistem za paljenje koji je

konstruisan tako da upali smješu vazduha i goriva u cilindru motora. Sistem za paljenje

podjeljen je u dva kola. To su primarno, ili nisko naponsko kolo i sekundarno, odnosno

visokonaponsko kolo. Međutim oba ova kola rade zajedno i međusobno su zavisna.

Primarno kolo se sastoji od akumulatora, glavnog prekidača, primarnog kola

bobine (koja ima dva kola), primarnog kola razvodnika paljenja (i on sadrži dva kola) -

koji se kod starijih tipova vozila sastoji od platinskih dugmadi i kondenzatora, odnosno

modula elektronskog paljenja, davača i provodnika kod novijih tipova vozila opremljenih

elektronskim paljenjem - i od provodnika koji povezuju svaku od pomenutih komponenata

tako da zajedno čine električno kolo.

U komponente sekundarnog kola spadaju sekundarni dio bobine, sekundarni dio

razvodnika paljenja i, konačno, svećica.Dok se motor ne počene, rad primarnog kola zavisi

od napona akumulatora. Kada motor počne da radi sistem za paljenje zavisi od napona

sistema za punjenje.

Kada se uključi glavni prekidač, primarno kolo (kolo niskog napona ili

akumulatorsko kolo) se aktivira. Napon se dovodi do primarnog dijela bobine i platinskih

dugmadi u razvodniku paljenja. Kod vozila sa elektronskim paljenjem napon se dovodi do

davača. Bobina je povezana sa tri provodnika. Dva od ova tri provodnika su malog

poprečnog presjeka i povezana su na dva mala primarna priključka koji se nalaze na

suprotnim stranama bobine. Treći provodnik - provodnik visokog napona je većih

dimenzija od prethodna dva (približno prečnika obične olovke). Na jednom kraju ima

uskočnu kapicu i povezuje se jednostavno tako što se ugura na mjesto u bobini koje se

zove kula bobine i koja se nalazi na sredini jednog od dva kraja bobine.

Položaj bobine zavisi od vrste motora. Kod »V« motora sa 6 i 8 cilindara bobina se

obično ugrađuje na gornjoj strani motora i to u blizm. razvodnika paljenja (ili u sam

razvodnik paljen a kao kod mnogih automobila General Motors-a koji su

opremljenielektronskim paljenjem). Kod liniskih motora sa 4 i 6 cilindara bobina se obično

ugrađuje sa bočne strane motora u blizini razvodnika paljenja, a na suprotnoj strani od

karburatora i usisne grane.

U ovom radu ću objasni koncept bilo kog električnog kola u automobilu. To je

»put električne struje od izvora (u ovom slučaju akumulatora ili sistema za punjenje) do

jednog više električnih potrošača ili uređaja, i nazad do izvora.

Sistem za paljenje

2

2. Sistem za paljenje

2.1. Primarno kolo sistema za paljenje

Dva tanka provodnika koji su povezani za indukcioni kalem (bobinu) su primarni

vodovi. Jedan od ovih vodova povezan je sa glavnim prekidačem, koji je opet pomoću

provodnika povezan sa jednim od polova akumulatora - onim koji nije povezan sa

metalnim djelovima bloka motora. Uključivanjem glavnog prekidača uspostavlja se veza

akumulator - glavni prekidač - priključak na bobini koji je povezan sa glavnim prekidačem.

Unutar bobine nalazi se veći broj namotaja provodnika koji je povezan sa priključcima

primarnog kola. Tanak provodnik koji je povezan sa drugim priključkom bobine ulazi u

kućište razvodnika paljenja i vezan je za jedan od krajeva kontakta prekidača razvodnika

paljenja (»platinska dugmad«). Drugi kraj sklopa platinskih dugmadipovezan je sa

kućištem razvodnika. Platinska dugmad su jednostavan prekidač koji se otvara i zatvara

kada se okreće osovina razvodnika. Kod elektronskih sistema za paljenje negativni

priključak namotaja bobine povezan je na okidačko kolo u kontrolnom modulu davača.

Modul pobuđuje namotaje tako što naizmenično uključuje i isključuje kolo (obično

prekidanjem mase). Kućište razvodnika je povezano sa masom preko bloka motora koji je

opet povezan sa jednim polom akumulatora. Kada se platinska dugmad zatvore pri

obrtanju osovine razvodnika, kolo se uspostavlja i struja teče kroz primarno kolo. Kada se

pri daljem obrtanju osovine razvodnika platinska dugmad otvore, primarno kolo se

prekida. Kod elektronskog paljenja u osnovi seodvija isto, ali umjesto da se kolo kroz

namotaje uspostavlja putem mehaničkog otvaranja i zatvaranja platinskih dugmadi, to se

izvodi pomoću elektronskog prekidačkog uređaja. Kada je na razvodniku pravilno

podešeno paljenje, osovina razvodnika se obrće, otvara i zatvara platinsku dugmad,

odnosno okida modul davača, i time stvara pulseve električne struje koji izazivaju

stvaranje varnice između elektroda na svećicama. Međutim platinska dugmad, odnosno

modul, ne stvaraju varnicu na elektrodama svećica, oni samo okidaju sekundarno kolo.

Sekundarno kolo je to koje daje varnicu.

U primarnom kolu sa platinskim dugmadima postoji još jedan dio: kondenzator,

koji je postavljen u razvodnik paljenja. On ima dva priključka.

Kada su platinska dugmad otvorena, kolo se prekida, a tok struje prestaje.

Kondenzator prihvata naponski impuls koji se stvara u trenutku prekidanja kola i vraća ga

postepeno u kolo te time sprečava pojavu luka ili topljenja platinskih dugmadi.

2.2. Sekundarno kolo sistema za paljenje

Sekundarno kolo počinje od razvodnika paljenja. Razvodnik paljenja ima plastični

poklopac na kome se nalazi priključak u koji se postavlja visokonaponski provodnik većeg

prečnika. Ovaj centralni priključak okružen je sa onoliko priključaka koliko vaš automobil

ima cilindara. Svaki od ovih priključaka povezan je sa jednom od svećica pomoću

Sistem za paljenje

3

provodnika. Ovi provodnici i provodnik koji povezuje centralni priključak kape razvodnika

paljenja sa priključkom na bobini, su sekundarni visokonaponski kablovi. Oni služe da

prenesu visok napon koji stvara varnicu na elektrodama svećica.

Kod nekih razvodnika plastična kapa se pričvršćuje pomoću dvije čelične kopče.

Kod nekih se kapa pričvršćuje pomoću dvije ili četiri navojne kopče, tako da je kopču

potrebno okrenuti samo za 1/2 kruga da se odvoji od kućišta razvodnika. A neki se opet

pričvršćuju pomoću dva zavrtnja.

Oslobodite kapu razvodnika. Kopče se mogu izbaciti iz ležišta pomoću odvijača.

Ako kapa ima navojne kopče potrebno je svaku od njih okrenuti za 1/2 okretaja pomoću

odvrtača. Pažljivo dignite kapu i lagano je obrnite vodeći računa da ne odvojite neki od

provodnika. Kada pogledate unutrašnju stranu kape videćete da je naspram svakog od

priključaka koji se nalazi sa spoljašnje strane, uključujući tu i centralni priključak,

postavljen veliki metalni priključak ispupčen naniže i zatim pogledajte kućište razvodnika.

Prva stvar koja se vidi je razvodna ručica, koja je postavljena upravno, sa gornje strane

osovine razvodnika. Ovaj komad plastike ima metalnu traku koja se pruža od centra ka

spoljnom kraju. Razvodna ručica se okreće zajedno sa osovinom razvodnika. Ispod

razvodne ručice mogu se vidjeti platinska dugmad i kondenzator, odnosno namotaji davača

i provodnici.

Vratite na mjesto kapu razvodnika i pričvrstite ih pomoću kopči. Kapa se može

postaviti samo u jedan položaj na kućište zato što ima vodicu za pozicioniranje. Kada ste

kapu postavili na svoje mjesto obratite pažnju na metalni komad koji se nalazi sa strane na

kućištu razvodnika. Na njega je priključeno jedno tanko crijevo. Ovaj uređaj, koji se zove

vakuumskiregulator paljenja, automatski podešava trenutak paljenja u zavisnosti od

opterećenja motora. Na mnogim motorima koji su opremljeni kompjuterskom kontrolom,

trenutak paljenja se reguliše elektronskim putem tako da se vakuumski regulator ne koristi.

Podsjetimo se sada ukratko na koji se način sinhronizuju, nastaju i dovode

električni impulsi koji izazivaju varnicu na svećici. Ako vam je poznato kako nastaje

varnica, onda ćete lako naučiti kako se provjerava pravilan rad sistema za paljenje.

Sekundarno kolo za paljenje, što smo ranije pomenuli, počinje od bobine koja je

vezana na primarno i na sekundarno kolo. Osim primarnih namotaja bobine, u njoj se

nalaze i sekundarni namotaji. Primarni i sekundarni namotaji nisu međusobno povezani.

Sekundarni namotaji povezani su sa gvozdenim jezgrom koje se nalazi u sredini

kućišta bobine i pruža se do priključka na vrhu kućišta bobine pošto je bobina postavljana

na motor time je obezbjeđeno zatvaranje strujnog kola do akumulatora. Sekundarni

namotaji bobine su tako konstruisani da se u njima, uvjek kada se platinska dugmad otvore

i prekine tok struje u primarnim namotajima, proizvodi (indukuje) visoki napon (oko

40.000 volti) koji se dalje vodi do centralnog priključka na kapi razvodnika. Metalna traka,

koja je sastavni dio razvodne ručice, dodiruje centralni priključak sa unutrašnje strane kape

razvodnika. Kada se razvodna ručica, obrće ona sprovodi ovaj impuls visokog napona do

odgovarajuće svećice na motoru.

Sistem za paljenje

4

Kada sistem za paljenje radi ispravno, napon koji se stvara u sekundarnom kolu je

dovoljno visok da se javlja jaka varnica u malom zazoru između dvije elektrode svećice,

koja pali sabijenu smješu vazduha i goriva u cilindru.

3. Sistem za paljenje sa »plafinskom dugmadi«

3.1. Elektronsko paljenje

Platinska dugmad razvodnika paljenja su uvjek bila ona komponenta automobila

koja je zadavala najviše problema. Međutim danas su platinska dugmad i kondenzator kod

konvencionalnih sistema zamjenjeni elektronskim sistemom za paljenje, koji izaziva

mnogo manji broj problema.

Neke od prednosti elektronskog paljenja su: mnogo viši napon u sekundarnom kolu

čime se smanjuje mogućnost neispravnog paljenja; svećice ređe zakazuju, a i radni vijek

svećica je mnogo duži; bolje paljenje pri većim brzinama što smanjuje potrošnju goriva

zagađenost izduvnih gasova; i mnogo pouzdanije startovanje motora.

Iako su razlike između sistema konvencionalnog paljenja i sistema elektronskog

paljenja velike, sa aspekta servisiranja te razlike su male. Na sreću većina tih razlika čine

servisiranje lakšim. Na primjer kod elektronskog sistema za paljenje bregovi na osovini

razvodnika zamjenjeni su diskom sa zubcima. Kod Chrysler-a ovaj uređaj se zove

»reluctor«; Ford sličan uređaj naziva »armatura«; General Motors »jezgro paljenja«. Pored

diska nalazi se i magnetni davač, kao i tranzistorska kontrolna kutija odnosno elektronski

kontrolni uređaj. Kada se osovina razvodnika obrće zub diska prolazi pored kalema davača

i uspostavlja magnetne impulse koji se zatim sprovode do elektronskog kontrolnog

uređaja. Kontrolni uređaj je konstruisan tako da prekine primarno kolo bobine svaki put

kada primi impuls od diska. Prekidanje primarnog kola bobine omogućiće da sekundarno

kolo proizvede visok napon koji je neophodan da izazove varnicu na svećici.

Elektronsko paljenje može da podigne napon na svećici do 40.000 volti što je

znatno više od 15.000 do 20.000 volti kod konvencionalnog sistema. Sa ovako povećanim

naponom zazor elektroda na svećicama se može povećati što daje bolje performanse.

Ovako visok napon, međutim postavlja veliko opterećenje za kablove svećica. Zbog toga

morate da provjerite da li je izolacija kablova u dobrom stanju i da su svi priključci čisti i

dobri.Isto tako morate provjeriti da li na kapi razvodnika i razvodnoj ručici ima naprslina,

prljavštine i korozije.

Kao što je već pomenuto, između konvencionalnog i elektronskog sistema za

paljenje ima bitnih razlika. Razlike postoje i izmeđe elektronskih sistema za paljenje

različitih proizvođača, tako da je veoma važno da pogledate neki od ovih sistema i kako se

održavaju.

3.2. Održavanje elektronskog sistema za paljenje

Sistem za paljenje

5

Održavanje elektronskog paljenja obično zahtjeva detaljna servisna uputstva sa

tehničkim podacima i uputstvima za ispitivanje. Takva obavještenja se mogu naći u

priručniku, ali ako nemate prilično veliko iskustvo bolje je da traženje kvara i popravku

prepustite stručnjaku profesionalcu. Međutim ako ne možete da pokrenete motor vašeg

automobila, i ako sumnjate u elektronski sistem za paljenje, možete i bez upotrebe

specijalnih instrumenata da provjerite intenzitet varnice i tako se uvjerite da li je greška u

tom sistemu. Pažnja: Kada vršite provjeru intenziteta varnice nemojte skidati provodnike

sa sledećih svećica:

Kod motora V8 - sa svećica na prvom i osmom cilindru;

Kod linijskih šestocilindričnih motora - sa svećica na trećem i na 5 cilindru;

Kod motora V6 - sa svećica na prvom i četvrtom cilindru;

Kod linijskih četvorocilindričnih motora - sa svećica na prvom i trećem cilindru.

Ako se za potrebe probe intenziteta varnice koriste navedeni provodnici, to može

izazvati pojavu luka na razvodnoj ručici, koji se prenosi na davač. To može da ošteti

razvodnu ručicu ili davač. Da bi provjerili intenzitet varnice uradite sledeće:

1. Odvojite provodnik svećice. Čvrsto uhvatite rukom gumeni štitnik i pomjerajući ga

lijevo i desno pažljivo odvojite kabal sa svećice. Nemojte vući samo kabal jer,

možete ga oštetiti.

Sistem za paljenje

6

Slika 1. Održavanje elektronskog sistema za paljenje

Da bi utvrditi da li su nastali problemi sa pokretanjem motora u vezi sa elektronskim paljenjem

uklonite kabal sa svećice (1) i držite ga na oko 6 mm od motora pomoću izolovanih klješta (2). Ako

varnica preskoči sa kabla na motor u trenutku kada se motor pokreće, sigurno je da elektronsko

paljenje nije uzrok problema.

2. Držite kraj kabla svećice pomoću kliješta za svećice, koja imaju izolovane ručice,

blizu metalnog dijela motora - dovoljno je na oko 6 do 9 mm.

3. Neka vam neko startuje motor.

4. Dok se motor startuje gledajte varnicu koja skače sa kabla, koji držite u ruci, na

motor.

Pritom se može čuti pucketanje. To je zvuk varnice visokog napona koja preskače

zazor.Ako varnica preskače zazor, uzrok što motor ne može da pali nije u elektronskom

sistemu za paljenje. Ako varnica ne skače, problem u elektronskom sistemu za paljenje

možete naći pomoću voltmetra i ommetra,ili kombinovanog instrumenta volt/ommetra.

Bez obzira koji instrument koristite uvjek ćete imati dva provodnika - crveni i crni.

3.3. Ispitivanje elektronskog sistema za paljenje

Da bi našli kvar na elektronskom sistemu za paljenje vašeg automobila, izvršite

seriju ispitivanja prema uputstvima koja daje proizvođač. Sledeća ispitivanja se moraju

izvršiti u nizu da bi odredili koja je od komponenata sistema u kvaru. Za neka ispitivanja,

osim volt/ommetrom, biće vam potrebni i produžni kablovi. Daljinski prekidač je vrlo

koristan za mnoga ispitivanja, ukoliko ga nemate morate obezbjediti pomoćnika.

Napomena: Sva ispitivanja koja se rade pomoću voltmetra ili pomoću

volt/ommetra, rade se sa uključenim glavnim prekidačem, ili u polo-žaju »start«. Kada je

glavni prekidač u bilo kojem od ova dva položaja, napon akumulatora automobila prisutan

je u provodnicima i svim djelovima sistema za paljenje. Ispitivanja sa voltmetrom se vrše

kada je sistem za paljenje pod naponom, odnosno zatvorena. Sva ispitivanja koja se vrše

pomoću ommetra ili pomoću volt/ommetra, rade se kada je glavni prekidač isključen, i

kada nema napona na bilo kom dijelu sistema za paljenje osim u dijelu do glavnog

prekidača. Ispitivanja pomoću ommetra moraju se vršiti kada je sistem bez napona, tj. kada

napon ne postoji na priključcima za ispitivanje. Pažnja: Nikada nemojte ispitivati kolo pod

naponom pomoću ommetra; na taj način oštetićete instrument.

3.4. Osnovni tok ispitivanja

Bez obzira da li je vaš automobil domaće proizvodnje ili iz uvoza, osnovni tok

ispitivanja pri traženju kvara je sličan:

1. Prvo ćete proveriti napon akumulatora kako biste ustanovili da li je dovoljno

napunjen za napajanje sistema za paljenje. Za većinu sistema za elektronsko

paljenje potrebno je najmanje 9 volti.

2. Kao sledeće uključite, pomoću ključa, glavni prekidač i proverite da li postoji

napon na (+) pozitivnom priključku bobine. Napon akumulatora možete provjeriti

pomoću voltmetra.

Sistem za paljenje

7

Ako je sistem za paljenje, pri prethodno opisanom ispitivanju, dao jaku varnicu

možete pretpostaviti da su bobina, davač razvodnika i kontrolni modul ispravni. Ovo ne

važi samo ako sistem prekida (»trokira«) i ako povremeno prestaje sa radom. U tom

slučaju radi se o povremenom kratkom spoju ili prekidu kola u modulu, davaču ili

provodnicima između njih. Ispitivanje elektronskog sistema za paljenje.

Da bi našli kvar na elektronskom sistemu za paljenje vašeg automobila, izvršite

seriju ispitivanja prema uputstvima koja daje proizvođač. Sledeća ispitivanja se moraju

izvršiti u nizu da bi odredili koja je od komponenata sistema u kvaru. Za neka ispitivanja,

osim volt/ommetrom, biće vam potrebni i produžni kablovi. Daljinski prekidač je vrlo

koristan za mnoga ispitivanja, ukoliko ga nemate morate obezbjediti pomoćnika.

Napomena: Sva ispitivanja koja se rade pomoću voltmetra ili pomoću

volt/ommetra, rade se sa uključenim glavnim prekidačem, ili u položaju »start«. Kada je

glavni prekidač u bilo kojem od ova dva položaja, napon akumulatora automobila prisutan

je u provodnicima i svim djelovima sistema za paljenje. Ispitivanja sa voltmetrom se vrše

kada je sistem za paljenje pod naponom, odnosno zatvorena. Sva ispitivanja koja se vrše

pomoću ommetra ili pomoću volt/ommetra, rade se kada je glavni prekidač isključen, i

kada nema napona na bilo kom dijelu sistema za paljenje osim u dijelu do glavnog

prekidača. Ispitivanja pomoću ommetra moraju se vršiti kada je sistem bez napona, tj.

kada napon ne postoji na priključcima za ispitivanje.Pažnja: Nikada nemojte ispitivati kolo

pod naponom pomoću ommetra, na taj način oštetićete instrument.

3. Podešavanje paljenja

Svrha podešavanja paljenja je da se obezbjedi da svaka od svećica upali smješu u

pravom trenutku, kako bi se dobilo maksimalno iskorišćenje motora. Vrijeme paljenja

varnice je nekoliko mikro sekundi i mjeri se brojem stepeni (uglom) »prije gornje mrtve

tačke« za svaki klip koji se kreće u okviru svog ciklusa. Ugao paljenja se često naziva i

ugao pretpaljenja. Najveći broj motora ima osnovnu oznaku zapodešavanje (reper) datu

kao liniju, zub ili sličnu oznaku na težak čelični točak koji pričvršćen na prednji kraj

radilice. Neki motori imaju nekoliko oznaka na prigušnici vibracija i jedan zub na

poklopcu razvodnog mehanizma. Drugi imaju samo jednu oznaku na prigušnici vibracija i

ploču, pričvršćenu na poklopac razvodnog mehanizma, na kojoj je označeno nekoliko

podeoka za podešavanje paljenja. Paljenje se podešava tako što se poravnaju dvije od ovih

tačaka dok motor radi.

Paljenje se obično podešava pomoću stroboskopske lampe (svijetio koje se pali

visokonaponskim impulsom svećice na prvom cilindru). Pošto je zazor (ili vrijeme

zatvaranja) platinske dugmadi pravilno podešen, stroboskopska lampa se povezuje za kabl

svećice prvog cilindra. Motor se uključi i ostavi da radi na praznom hodu. Obično se

crijevo vakuumskog uređaja za podešavanje pretpaljenja, koji se nalazi na razvodniku

paljenja, skine i začepi.

Stroboskopska lampa se uperi tako da osvetljava tačke koje se nalaze na prigušnici

vibracija. Svaki put kada svećica na prvom cilindru da varnicu, stroboskopska lampa

zasvjetli. S obzirom da se varnica javlja u trenutku kada je prigušnica vibracija u istom

položaju u odnosu na oznaku, izgledaće kao da je oznaka za podešavanje paljenja

nepomična.

Sistem za paljenje

8

3.1. Načini povezivanja stroboskopske lampe

Zbog dodatne opreme kao što je uređaj za klimatizaciju, i uređaja za kontrolu

izduvnih gasova kod novijih tipova automobila ponekad je teško povezati stroboskopsku

lampu sa svećicom prvog cilindra. Međutim postoji i način da se prevaziđe ovaj problem -

recipročno podešavanje. Jednostavnim riječima, pravilno podešavanje paljenja može se

dobiti i »metodom pridruženog cilindra«. Ovo važi i za podešavanje elektronskog paljenja.

Metoda pridruženog cilindra omogućuje vam da stroboskopsku lampu povežete i sa

nekom drugom svećicom (osim svećice prvog cilindra, a da ipak pravilno podesite

osnovno paljenje. Napomena: Ovo važi samo za motore sa parnim brojem cilindara i ne

može se primeniti na motoresa tri odnosno pet cilindara. Cilindar pridružen prvom cilindru

motora može se odrediti na sledeći način.

Kod motora sa četiri cilindra, prema redosledu paljenja prvom cilindru je pridružen

treći cilindar.

Kod motora sa šest cilindara to je četvrti cilindar prema redosledu paljenja. Kod motora sa osam cilindara, prema redosledu paljenja prvom cilindru je

pridružen peti cilindar.

Redosled paljenja možete naći na usisnoj grani, gdje je urezan u metal, ili u

priručniku za vaš automobil.

Sistem za paljenje

9

Slika 2. Određivanje prvog cilindra

3.2. Podešavanje paljenja

Da biste podesili osnovno paljenje motora (ili pretpaljenje) na automobilima koji

nemaju kompjutersko podešavanje paljenja, postupite na sledeći način.

1. Krpom očistite oznake za podešavanje paljenja motora prije nego što ga pokrenete.

2. Označite kredom na čistoj površini dvije tačke koje želite da poravnate tokom

podešavanja paljenja, tako da one budu vidljive. Provjerite upriručniku uputstvo za

podešavanje pretpaljenja za vaš motor. Kod novijih tipova motora vrijednost pretpaljenja

naznačena je na pločici motora ili na naljepnici u motornom prostoru.

Slika 3. Podešavanje paljenja

Priključite provodnik (1) stroboskopske lampe, pomoću adaptera (2), između svećice (3) i gumenog

štitnika (4). Crveni provodnik (5) koji vodi sa stroboskopske lampe (6) treba povezati na pozitivan

po! akumulatora, a crni provodnik (7) na negativni pol akumulatora. Svaki put kada se javi varnica

na svećici stroboskopska lampa će zasvetliti, a oznaka na kajišniku radilice (8) biće vidljiva u

položaju uz pločicu (9) na kojoj su obeleženi uglovi pretpaljenja.

3. Povežite stroboskopsku lampu na motor. Za stroboskopske lampe koje rade na

jednosmjernu struju (DC), crni provodnik se povezuje na negativni (-) pol akumulatora.

Crveni se vezuje na pozitivni (+) pol akumulatora. Ako stroboskopska lampa radi na

naizmjeničnu struju (AC), ovi provodnici nisu potrebni jer potrebnu struju za rad lampa

dobija iz kućne instalacije (220 V). Bez obzira odakle se napaja, stroboskopska lampa ima

Sistem za paljenje

10

još jedan provodnik. On se povezuje sa svećicom ili sa kablom svećice prvog cilindra na

motoru. Adapteri za povezivanje isporučuju se sa stroboskopgkom lampom. Provjerite u

priručniku za vaš automobil koji je cilindar motora označen Kao prvi.

Napomena: Ako planirate da kupite stroboskopsku lampu, pokušajte da nabavite

onu koja dobija impuls sa provodnika svećice preko štipaljke. Ovakav tip priključka

olakšava rad naziva se »induktivna štipaljka stroboskopskt lampe«. Bez obzira na tip

priključka nikada nemojte probadati kabal svećice ili gumeni štitnik sa oštrim priključkom

radi povezivanja stroboskopske lampe!

4. Kod nekih motora crijevo vakuuma ostaje priključeno tokom podešavanja pretpaljenja,

ali kod većine motora ono se skida i blokira. Ako je to slučaj kod vašeg automobila,

potražite vakuumski uređaj za pretpaljenje na razvodniku paljenja. Odvojite gumeno

crijevo tako što ga povučete sa sklopa, i blokirajte kraj crijeva. Ako crijevo nije blokirano

motor će raditi neravnomerno i biće nemoguće provjeriti pretpaljenje. Ako razvodnik: ima

dvije vakuumske membrane, oba crijeva semoraju odvojiti i blokirati. Obratite pažnju na

položaj vakuumskih vodova da bi ih kasnije lakše pravilno priključili.

5. Vodite računa da neki od provodnika nije u blizini ventilatora ili drugih pokretnih

djelova motora.

6. Ako je u pitanju sistem paljenja sa platinskom dugmadi, podesite ugao zatvaranja i

ostavite motor da radi oko 15 minuta da bi postigao radnu temperaturu prije nego što

pristupite podešavanju pretpaljenja.

7. Usmjerite stroboskopsku lampu prema oznakama vodeći računa da rukom ili lampom

ne zakačite ventilator motora. Ako su kredom povučene oznake poravnate to znači da je

pretpaljenje motora pravilno podešeno i da možete preći na tačku 11. Ako oznake nisu

poravnate pređite na sledeću tačku.

8. Dok motor radi, odvrnite zavrtanj za pričvršćivanje razvodnika paljenja, koji se nalazi

sa spoljne strane donjeg dijela razvodnika na mjestu gdje se razvodnik vezuje na motor.

Ovaj zavrtanj u stvari priteže nosač koji drži razvodnik u pravom položaju. Da biste

odvrnuli ovaj zavrtanj potreban vam je odgovarajući ključ.

9. Dok motor radi i dok je stroboskopska lampa uključena i usmjerena prema oznakama,

lagano zakrećite razvodnik u smjeru kazaljke na satu, ili u obrnutom smjeru, dok se

oznake ne poravnaju. Obrćite ga u smjeru suprotnom od smjera okretanja razvodne ručice

razvodnika ako želite da povećate ugao pretpaljenja; okrečite ga u smjeru okretanja

razvodne ručice ako želite da smanjite ugao pretpaljenja (da dobijete kasnije pretpaljenje).

Ovim je osnovno podešavanje prepaljenja završeno.

10. Pritegnite zavrtanj koji drži razvodnik paljenja. Ponovo provjerite pretpaljenje jer se

prilikom zatezanja zavrtnja može dogoditi da se razvodnik pomjeri.

11. Ugasite motor.

12. Odvojite priključke stroboskopske lampe sa akumulatora ili izvora struje. Odvojite i

priključak sa svećice prvog cilindra.

13. Deblokirajte vakuumska crijeva i postavite ih na svoje mjesto.

3.3. Posebna uputstva za kompjutersko paljenje

Sistem za paljenje

11

Kod automobila koji su opremljeni kompjuterskom kontrolom paljenja moraju se

preduzeti neki koraci prije nego što se pristupi provjeravanju osnovnog podešavanja

paljenja.

AMC MOTORI SA ČETIRI CILINDRA (i GM motor Iron Duke od 2.5 lit)

Isključite četvoropolni priključak sa razvodnika paljenja. Ovim se onemogućava

kompjuterska kontrola visokonaponskog kola i zasvetliće signalna lampica »Provjerite

motor« (Check Engine). Po provjeri paljenja ponovo priključite četvoropolni priključak, i

izbrišite kod greške iz memorije kompjutera tako što izvadite osigurač kompjutera, ili

skinete klemu sa akumulatora i ostavite ga bez napajanja za oko 10 sekundi.

AMC/RENAULT ALLIANCE

Pronađite elektronski kontrolni modul na sredini lijeve strane prednje stijene.

Odvojite i blokirajte vakuum crijevo prije osnovnog podešavanja paljenja.

AMC MODELI SA SEST CILINDARA (opremljeni Fordovim elektronskim paljenjem)

Odvojite vakuum crijevo sa razvodnika paljenja i blokirajte ga. Odvojite i

priključak žutog i crnog provodnika i kratko vežite muške polove priključka prije

osnovnog podešavanja paljenja. Povećajte broj obrtaja motora na 1600 o/min. Zatim

izvršite provjeru paljenja .

GM (Svi osim onih koji su opremljeni uređajima za ubrizgavanje goriva ili sa MISAR-om)

Isključite četvoropolni priključak sa razvodnika paljenja. Ovim se onemogućava

kompjuterska kontrola visokonaponskog kola i zasvetliće signalna lampica »Proverite

motor« (Check Engine). Po provjeri paljenja ponovo priključite četvoropolni priključak, i

izbrišite kod greške iz memorije kompjutera tako što izvadite osigurač kompjutera, ili

skinete klemu sa akumulatora i ostavite ga bez napajanja za oko 10 sekundi. Kod vozila

gdje kompjuter kontroliše broj obrtaja na praznom hodu nemojte podešavati ili odvajati

ovu kontrolu.

PONTIAC SA UBRIZGAVANJEM GORIVA

Nađite priključak kompjutera ispod pregrade i kratko spojite priključke A i B.

Ovim se uključuje samotestiranje i kompjuter će obezbjediti fiksno predpaljenje.

CHEVROLET SA UBRIZGAVANJEM GORIVA

Odvojite četvoropolni priključak sa razvodnika paljenja da bi eliminisali

kompjutersku kontrolu paljenja. Upaliće se signalna lampica »Provjerite motor« (Check

Engine), i ne zaboravite da izbrišete iz memorije kompjutera »kod« greške pošto završite

sapodešavanjem paljenja, tako što će te izvaditi osigurač ili skinuti klemu sa baterije i

ostaviti kompjuter bez napajanja za oko 10 sekundi.

CADILLAC SA UBRIZGAVANJEM GORIVA

Sistem za paljenje

12

Nađite ružičasti provodnik sa svijetlo zelenim priključkom i isključite ga.

Priključak se kod modela 1981. nalazi sa lijeve strane motora za prazan hod, a u zadnjem

dijelu motornog prostora kod modela 1982-1983. godine. Ovim se sprečava pretpaljenje

tako da se potom može izvršiti osnovno podešavanje paljenja.

Na modelima Seville i Eldorado iz 1980 godine, ružičasti provodnik sa

svijetlozelenim priključkom se nalazi na zadnjoj desnoj strani motora u blizini razvodnika,

i mora se povezati sa masom prije nego pristupite provjeri paljenja. Ovaj priključak u

normalnom radu nema funkciju i služi samo za pomenutu svrhu. Ni u kom slučaju ne

povezujte taj priključak sa masom kod bilo kog modela Cadillac-a proizvedenog posle

1980. godine, jer time se može uništiti kompjuter.

OLDSMOBILE MODEL 1977. SA MISAR- OM (Tornado)

Kompjuter se nalazi ispod odjeljka za rukavice. Nađite ga i na snopu priključnih

kablova se nalazi ljubičasti provodnik pričvršćen pomoću izolir trake, koji nije priključen.

Povežite ga sa masom i pokrenite motor. Upaliće se kontrolna lampica sa porukom

»Provjerite motor« (Check Engine). Da bi se na ovom motoru podesilo paljenje mora se

premjestiti senzor koji se nalazi na prednjem kraju motora, u blizini remenice na radilici.

Ovo uradite prije nego što pokrenete motor. Izvršite početnu provjeru paljenja, ugasite

motor i premjestite senzor. Ako senzor pomjerate u smjeru obrtanja remenice time

smanjujete pretpaljenje. Ako senzor pomjerate u obrnutom smjeru, pretpaljenje se

povećava. Potom ponovo pokrenite motor i provjerite opet paljenje.

CHRYSLER (sa kompjuterskom kontrolom pretpaljenja)

Prije nego što izvršite provjeru paljenja, pomoću produžnog kabla povežite

prekidač na leptiru karburatora sa masom. Ovim se sprečava kompjuterska kontrola

pretpaljenja.

FORD SA EEC-I & EEC-II

Potražite kompjuter i izvadite iz njega programski sklop (isklju¬čite ga). Zatim

izvršite osnovno podešavanje pretpaljenja.

FORD SA EEC-III

Potražite kompjuter iizvadite iz njega programski sklop (isključite ga). Zatim

izvršite osnovno podešavanje pretpaljenja. Ili uključite samodijagnostiku kompjutera tako

što ćete ugraditi mjerač vakuuma između invertnog ventila i solenoida invertnog ventila

na desnom unutrašnjem blatobranu. Pustite da motor radi u praznom hodu i pomoću ručne

vakuum pumpe napravite vakuum od najmanje 500 mm na ventilacionom otvoru na

senzoru za mjerenje razlike u pritisku između spoljne sredine i usisne grane. Sačekajte oko

15 sekundi i zatim izjednačite pritisak. Igla mjerača vakuuma mora dva do četiri puta

poskočiti pokazujući time da kompjuter prelazi u samodijagnostiku. Broj obrtaja praznog

hoda motora će se povećati (kompjuter aktivira leptir). Ugao pretpaljenja pri povećanom

broju obrtaja biće 27 do 33 stepena.

Sistem za paljenje

13

Slika 4.Uputstvo za kompjutersko paljenje

Na slici lijevo, motor radi na praznom hodu a vakumski regulator paljenja je isključen tako da

nema ni vakuumske ni centrifugalne regulacije paljenja. Na slici u sredini broj obrtaja motora je

povećan na 1000 o/min i centrifugalni regulator radi. I na kraju, na slici desno, pri 2000 o/min rade

i centrifugalni i vakumski regulator paljenja, tako da se varnica na svećici javlja ranije.

FORD SA EEC-IV

Priključite voltmetar na priključak br 4 šestopolne dijagnostičke priključnice i na

pozitivan pol baterije. Zatim kratko spojite priključke 2 i 5. Ovim ćete prebaciti kompjuter

u samodijagnostiku pri čemu motor radi na praznom hodu. Voltmetar će dva puta

zapulsirati i broj obrtaja motora će se povećati na 2.000 o/min. U tom trenutku tačka

paljenja će biti između 27 i 33 stepena.

FORD SA MCU

Modul za paljenje ima ugrađenu funkciju za vraćanje paljenja unazad. Isključite

kasnije paljenje vađenjem priključka sa crnim i žutim provodnikom i kratkim spajanjem

dva muška priključka. Potom možete izvršiti osnovno podešavanje.

Osnovno podešavanje pretpaljenja obezbjeđuje pravilno paljenje samo pri jednom

broju obrtaja. Ako motor automobila treba da radi efikasno pri svim brzinama i pri svakom

opterećenju, neophodno je da svaka svećica pali smješu u tačno određenom trenutku. Pošto

Sistem za paljenje

14

se broj obrtaja i opterećenje motora mijenjaju, mijenjaju se i zahtjevi za pretpaljenjem. Da

bi se postigao maksimum efikasnosti motora, u razvodnik se ugrađuju dva uređaja koja

kontrolišu paljenje pri različitim uslovima opterećenja i pri raznim brzinama - to su

vakuumski uređaj i centrifugalni regulator paljenja. Da bi se dobio najveći koeficijent

iskorišćenja neophodno je da ova dva uređaja rade pravilno. Iz tih razloga provjera rada

ova dva uređaja" treba da budu uključena u svaku proceduru podešavanja motora.

3.4. Provjera vakuumskog regulatora

Provjera rada vakuumskog regulatora vrši se na sledeći način:

1. Prije nego što pokrenete motor, priključite stroboskopsku lampu i odvojite

crijevo za vakuum sa vakuumskog regulatora na razvodniku paljenja, na

prethodno opisan način.

2. Provjerite osnovno paljenje kako biste bili sigurni da je pravilno podešeno.

3. Dok motor ravnomjerno radi pri povećanom praznom hodu (najmanje 1500

o/min) odvojite i priključite crijevo za vakuum na razvodnik. Provjerite

položaj oznake za paljenje pomoću stroboskopske lampe. Oznaka pomjerila

za nekoliko stepeni ispred gornje mrtve tačke.

Napomena: Ako nije došlo do povećanja ugla pretpaljenja, provjerite da li se vakuum ne

gubi na priključcima, i da li je crijevo za vakuum cijelo. Zamjenite crijevo ako je

neispravno. Ako problem nije u tome onda je vakuumski regulator predpaljenja neispravan

i mora se zamjeniti.

4. Posmatrajte položaj oznaka dok ih osvjetljavate pomoću stroboskopske

lampe. Sada dodajte gas pomjeranjem poluge gasa iz motornog prostora.

Ako to nije moguće neka neko sjedi u kolima i naglo pritisne i pušti pedalu

gasa. Oznaka je došla na gotovo isto mjesto gdje je bila po početnom

podešavanju, a zatim se vratila u položaj gdje je bila kada ste je provjeravali

prije dodavanja gasa. Ovo se dešava zbog naglog pada vakuuma u usisnoj

grani kada se doda gas. Smanjenje vakuuma omogućuje povratnoj opruzi u

vakuumskom regulatoru da vrati ploču platinske dugmadi u razvodniku na

kasnije paljenje.

Ako oznaka paljenja ne promjeni položaj, vjerovatno se ploča platinske dugmadi

zaglavila u kućištu razvodnika, ili je oslabila povratna opruga vakuumskog regulatora.

Popravite razvodnik paljenja odnosno vakuumski regulator paljenja ako je potrebno.

Ako ste dobili prethodno opisane rezultate to znači da vakuumski regulator paljenja

pravilno funkcioniše.

Kao sledeće, potrebno je proveriti još jedan važan mehanizam za podešavanje

paljenja - centrifugalni regulator.

3.5. Centrifugalni mehanički regulator paljenja

Za razliku od vakuumskog regulatora paljenja, koji reaguje pri promjeni

opterećenja pod kojim radi motor, mehanički regulator reaguje na broj obrtaja motora.

Sistem za paljenje

15

Specifična vrijednost broja obrtaja motora pri kom počinje mehanička regulacija paljenja

leži u veoma širokom opsegu. Na nekim uvoznim vozilima – naprimjer kod Opela -

centrifugalna mehanička regulacija počinje već kod 15C o/min. Kod najvećeg broja

automobila mehanički regulacija počinje negdje oko 1000 o/min.

Mehanički uređaj za regulaciju paljenja reaguje pri ubrzanju i pri većem broju

obrtaja motora Tokom ubrzavanja, kada vakuum u usisnoj grani: padne, potrebno je

dodatno povećanje ugla pretpaljenja kako bi se prihvatila bogatija smješa goriva i vazduha.

Zbog toga što se broj obrtaja povećava ostaje manje vremena za takt eksplozije. Stoga

varnica mora da skoči ranije i da omogući efikasno sagorevanje smješe.

Veliki vakuum u usisnoj grani, koji nastaje pri punim brzinama, isto tako zahtjeva

dodatno povećanje ugla pretpaljenja. Obzirom daje vrijeme koje preostaje za sagorevanje

kratko, povećanje pretpaljenja koje obezbjeđuje vakuumski regulator nije dovoljno.