493 LIBER DE UNITATE ECCLERIyE. 494

pial. Ncc lencri jam ncc nin.nri palrlmoniiim dobcl, A moiieiiic, declaial ': Riverlimmi, 'M(\Mt,ttdDomi!iiini

qiiO qiiis el deccpliis ct viiliis ost. Pro iios-le vilaiula

ns, pri) lalroiic fiigiomla, pio glailio meluciida pos-

siclcmiUiis "^ cl veiicno : ad Imc lairiiim profucrit i|iioJ

rcmansil iit iiidecrimcii ci culpa icdimaiur. liiciinc-

taiiier cl largiicr fiu iipcralii), ceiisus oiiuiis in mode-

laiii viilneris crogelin', 0|iil)us^ cl raciilialibiis mdsIi is

qiii de nubis'' judicatiiriis csi Domino foeiicrctur. Sic

siil) Apnsiolis (ides viguii: sic primiis credentimn po-

piilus Clnisli mamlala soivavii. Promjiii crant, largi

craul "^, distribuciidum pcr Apostolos toiuin d;d)aiit,

ct iioii talia dclicls rcdimcbaiit.

XXXVI. Si prccom toio corde qiiis facial, si vcris

poDiiiicntix lamcntalioiiibus"! ct lacrymis iiigcmiscat,

si ad vcniaiii dolicii sui Ddmiimm jiisiis cl coiitinuis

Dcnm veslrnm, (luoniam misencors el pms es! eh pnlicns

cl miilla! miscralioiiis, eliiui

senlenliam fleeUii ncher-

siis mnliiias irrocjdlns {Joel. u, 15). P.ilcst ille iii-

diilgciili;iin dan;, sciilcnuim sii im piil sl ille dcdco-

leie. Poeniiciili, opcr;iuli, ro2;;\iiii |i!.iC3l clcmcnlor

igiioscorc, potcsl in acooiiliim rcrcrro qiruri|ii;d pro

lalibiis ct policiiiit martyrcs cl fcccriiit s;iocrdotos.

Ycl si ([iiis pliis cuiii suis satisfaciionibus mnverit, si

cjus iiam, si imligiianlis offcnsam jiisla (jopiccaiiime

placavcril, dal ille et arma riirsum iiiiibiis victus s

armotiir, ropaiai ot corioboral vircs qiiibns iid;s

iiistaiirala vcgctclur. Rcpolet ccrtamen siimn milcs,

ilcr;'bitaciein, provocabilboslcm, ctquitjcm factiis ad

])r;cliiim forlior per dolorcm. Qiii sic Dco sniisfcccrit.

opcribiis iiinecial, miscrcri laliiim potcsl qui ct B qui paMiileiitia facli sui, qni pudorc dclicii ''

, p'iis et

niiscricnriliam siiain protiilit dicciis : Cmih conversiis

ingemiieris, litnc salvaberis, el scics nbi fncris {ha. xx.\,

J,')). El itcruin : Xoto morlcm morienlis <", ilicii Domi-

uus , (juanlim ut rcvcrlalur elvivnl- {F.zeat. xxxiii,

II.) EtJoIicl proplicta pietalom Doinini, Domino ipso

LECTIONES VARl.\NTES

virluiis ct fldci de ipso lapsiis siii dolorc coiircpcril,

cxaudiliis ct adjnlus a Domiiio, qii;\m coiiliisl;ivcral,

nuper Ineiam facic! Ecc'esiain; ucc jam sobun Dei

vciiiam mcrebitiir, scd ct coronam.

"Opcrihiis lin. I'em. NC. 2. Dod. 3.

i"(Jui de bouis Tlm. Voss.

"Largi eraiit acl dislribuciiduin Pein.

d Lamcnlis twi. Ebor." Pcccaloris Lin.

f Dccl.iral diccns Bod. 2. lam. Ebor.f Virlus aruiclur liod. I.

h Pfrnitcntiani ladi sui, qiii pudorcin dolicli Bod. 1, 3,

4. Tku.

STEPil- B.VLllZU NOT/E.

Doinino fxni^relnr. Iia scriboro placiiit ideo qni»

IIKIH,

s et

(lelur. Novella Antbomii A. dc Bouis vacaiilibiis :

iSequc eiiim utiud iinperulvria: maieslali vhlelur nc- p ila loqiiilur Cypii;5niis iii lihro de llnbiln Virginconinindnm qiiuin comiiiunc jns omnibiis reservnre sub- p;ig. H)7. Sic ctia ii h;ilioiit qiiid;iiii libri volcn

jeilis el iiiliil lunplius bonis liccre principibus nisi

(jnod licenl privalis. Ainmiaiiiis .M;iirelliiius lib. xwiii,

agoiis ilc pr.cfecliira Olybrii, ail : Caliimniarunt acer-

rinius inscclalor, fisci lucra iiiiite polcrat inlercidcns.

\'encno. Qircdnm cdiiiiincs balieiil vendenda, cam-

qi;e lcclionom niiisis probal Paincliiis. NoElram pri-bant sexdccini liliri nostri ct undecim Anglicaiii.

Nci|ue(iiiliium csse|iotesl (piin sit v;rissiiu:i. Eaindcm

pr.cfcnmt ninncs velcres cditioiics, cti;im Maiiutiana

ci Miirclliana.

cdilio Spircusis, liim cli;im Vcneia veiiis. Iliero-

liyiiins iii Di;ilOr;o advcrsns l.iicifcrianos : l''eo fa;-

neral. Miriialis, lib. i, Epig- 4i : llicc oiiinis ftencratuiin deos.

XXXVf.—Z)e/Ji.'(;/i,'re. CodcxMiiys>i;iceiisis aildil de-

licin remillere.

Dal ilte armn. Coilcx Lanioiiii : Dat ilte arinn jus-liiiiv (iiiibus jiislus (irineinr.

Dei veiiinm merebiliir. M csl conseipielur, nl ait

L;ictaniius, lib. iv, cap. 17.

LIBER

DE UNITATE ECCLESI.E.

Anr.LMENTLM.— Occasione scliismalis Novaliani , utl)

5i(i,s Cnrlliaiiinicnses dclcrrcrel, alio<iui non mut-

lum (ib illo abtiorrenlcs. propler ISoviiliim et nlins

(luosdnin suce Ecclesia: presbyteros lolius Iriujadiai

aiiclores, librum liunc conscripsil Cijprianus. Alqite

in priinis , poslquain , adversus illorum insidins

conimunilos, ad conslanliam liorlalus esl, tiere-

STEPII. 6AL

°''' Cnin in cdilioiie Aiii;liraiia pr;r'cbire oslciisiim

sit ot piiibatiim vcrmii biijiis libri liluliim csso »k

IjmtateEcci.ksi.e, mi (it;iliirali anliipiis, ct iili pric-

fcruiil oiimrs.fere voti'rcs liiiri, (;ii;i;ii Scgiiiori;imis ,

cam seiiieiitiain, (pi;c uiiin vid^Uircssc optima, sei[ui

seon cnusnm esse docel iiuod capul V.cctesiKnoiiqucc-

riliir, primalus Pelri conle iinilur, cl ciilticdra ac

KccLsin wia cl Episcopatus uniis deserilur. Deinde

liiin Scripliiris liiin fiijuris Vcleris cl ISovi Tcsta-

menli unilalem Ecctesla; coniprobal. 1'vrro ISova-

liani amliilionein in iiivadcndo Episcopalu Itoinano,

vchit nliud ngens, pniicis proscculus, liile dcducit

ijzii Nor^.

placiiit. Illiid laiitiiin addniii, Francisonm B.tlduiiiiiin

iii Epis!ol;i "(/ Lucanium sivo C.nlviniiin pra-fiva ejnsAniiotnliiiiiliiis iii Optaliiiii tcslnri sc , duiu TridcMii

(;ssi'i, id ipsiiin lcgissc iii cudicc Apiilu Aiitoiiii Au-giisiiii.

195 Dl^VI CVrRIANI 196

»c.yia' \m corum paiiciKileconlrn Erclesuim ({iiid- \ cn csl circimivpiiiondi iKjminis cacca et hlebrosa fal-

iliiani faccre illiiil iln'lh. xvilt: i Vbiciiwqiic fiierinil

iliio vel IrCi coUecli in iioiiiiiie meo, etc; ncque mnr-

lijriiim illis pnsse prodesse cxtra Ecclesiiiiii. Posl liwc

ilocel noii mirari eos oporlere qiiod vigerenl liareses,

jam olim n Clirislo vrcediclm (obiler inlerjectis schis-

miiticorum stippliciis); neqne quod confessores quidam

r,omiiui scliismnti consenlirent, qttippe ciim nnle obi-

liiin nenio bentvs lit, et in ipso Aposlolorum cotlii

Judns prodiior exsiiierit ; vilandn ilcm scliismnticortm

el liwreticorum consorlin. Ad pacem dcniquc ei iiiia-

nimilalem per Scriptiiras liorlatiir.

I. Cuic mo:ieat Dnminnscl dicnl: Vos estis sal lerrai

[Mntth. V, Wj, ciiniqiie esse nos jtibeat nd innoccn-

iacin. Sicaliiniiio sl;itiin iiiiiiuli rcfi^llit, oi, verbis "'

inciidaciliiis blamiier.s, nnlcs .ni.iinns iiicaiiia crcdii-

lilale dccopit. Diiniiiiinn ipsiiin icnlarc coiialiis, qiiiisi

obreperet rursus et fallcret, latenlcr acccssii. Inlel-

lectiis lamcn est el rctiisiis <•; el idco proslraliis ,

qiiia agniiiis atrpie dclccliis,

II. Uiidc nobisexeiiiplum dalum esl vclciis hnmi-

nis viam fiigerc, vesiigiis Clirisli viveniis <"

insislcre;

ne dcniio incauli in morlis laiiueuin revolvamiir, sed,

ad periciilum providi ', accepta immorialilale polia-

mur. Iinmorl;ililalc autcin p;iliii qiiomodo pnssumus,

nisi ea qnibiis mors expngnatur et viiiciliir, Clirisli

mandnia servemns , ipso moncnle et diccnlc : Si t'is

cd vilnm veiiire, scrvn mandala (Mntth. \\\, 17). YX

linm simpliccs, ct t:inicn cuin simpliciialc pnidenlcs B ilerum : S) fcccrilis qiim b Hiniirfo vobis,jnm iion dicovos

(lb.\, 16),qnid aliud, fralresdilcctissimi, qiiam provi-

dcre nos convciiii, et soUiciio corde vigiluiles, siib-

doli hosiis insidias inlelligere pnriler ct cavere nc

qiii Cliristum sapienliam Dei Pairisindiiiinus, miniis

sapcrc in Uienda salule videaninr? Neqiic eiiini per-

sccniio sola meiiienda cst » et ea qua; subnieiidis ac

dejicicndis Dei servis aperla iinpiignaiione grassan-

tur •'. Facilior caulio esl ubi inanifcsia formiJo cst,

cl ad ccrtancen aiiimus anle prj;siruitur qiiandn se

advcrsarius conritetiir. Plus metuendus ^ est et ca-

vendiis inimicus cum lalenter obrepit, cum, per pacis

iinagiiiem rallens, occultis accessibus serpit; iindc et

iiumen serpcnlis accepil. Ea estcjussempcr asiiiiia,

scrvos, scd amicos (Jonn. xv, 44, 15). IIos dciiiqiie

fortes dicit et stabiics, hos siiper pelram robnsla

mole »fyidaios , hos contra omnes lcmpeslaies

» et

liirbincs s;rculi imiiiobili et inconciissa lirmilale soli-

d;ilos. Qiii aiidil, inqiiit, vcrba mea ct fncit en, similiibo

eum viro snpienli qui wdificavil domum suiim siipra pe—

«rfliii. Defcendit pltivia, venerunt i flumina, flaverunt

venli el impeqeruiit in domnm illnm , et non cecidit;

fundnla eiiim fuit^

siiper pelram (Mallli. vii, 24,

25). Vcrbis igilur ejiis iiisisicre, quaecumqiie et do-

ciiit et fecit discere el facere debemus. Cxlerum cre-

dere se iii Chrislum ', quomodo dicit qiii non facit

qiiod Chrislus facere proccepil ? Aul unde pcrvcniet

LECTIONES VARIANTES.

1,3.

Pem. Ar.

.Meluenda esl ea qna; .... gra.ssanltir Yoss. i. Impr. Q Ver. Neap. Tlm. Foss.i» Ea qua;...grass;ilur Oxon. e 10 edd. Hilimis probal Ltps.

'' Robiisla ct soliila ross<^ 'rimciidusS«/is6. Uorf. 1, 2, 5. Cflm(»ro)i. i Molcstias oinncs S;)Jr."1 Kelrusus liim. NC- i, 2. Ebor. lut. i. j Adveiierunt Lain. Ebor* Viiirenlis alii. Hnltiz. nescio cw. Kl vpnoriint Tlni. Foss.f 1'i-ovldi ci cauli Kbor. NC. 1. Bod. 2. Ben. k Erat Lain. Vem. Ebor. NC. 1.« Si lccerilis quod £6or. Foss. 1. Pem. Lam. NC.\. i Credere se Clirislo T/im. Voss.o.

STEPIl. BALUZII NOT.E.

Ver. MR. Voss. 3.

I. //idiiiniMs.Ita duodcciin libri nostri el iinns Yossia-

lins. Qii;r sane leclio niclior cst qiiain aliaqiii'. Iiabot

induimitr. Infra, in lioc ipsn libro, p.ig. 19G , Timicacoiniex.i oslendil pnpuli nostri , ijKi C.hrisliim iiidiiiiiiiis

,

riineordinm colimreiilcm. Sic pro eo qiind in velcri iii-

lcrpri-laiioiic In n li iii pra'l:ilioiic liliri priini lcgelia-inr cl i/i bnrbaruni sermonein plerumquc Vdcnmur, t\iixIiClio ccric falsa csl , iil (islendil vir (lociissiiiiiis

J)oiniiiis Itciialus M;;ssucliis; illc rcpohiiil vncnmiis ,

:i(iiiolaiis liiinc crrorciii fnis-e facilcin pro|ilcr atiini-

l:ilcin lillorariim s cl r, cl priiplcic:i prodivo liiissc [)Icsliiianiibiis scriliis poslcriorcni pio piiiiri scrilicre.

Fncilior cinlio. Dcniosllnnes in i riiilipiiica .'^cribil

niliil c<se fiiriiiiilaliiU; prccavciilibiis; Circro, lil». i

Officioriim, loviora cssc qiKc iC|ieiiliiio arnpio inodoaccidiint (inam o:i qii;e incdilala cl pra'p;ir;ila infcriiii-

liir F.l lib III Tii>culaii;iriim yircsliniinni : F.riio id

iinideiii iion est diihiiim qiiiii oninin qiiw iiinla i)uliiiiliir

tiiil iinpriirisaqrnviorn. UiiWims, iii P-.^il. xi.v : (irnvius

fcriiiiil icla qnw prwvisa iioii sunl. Vide liliriiin de Zcloct l.irore, png. Voh. Vidc c:i;iiii siipra, png. .iOG.

Mniiifesln. M;iiinliiis posiiil niniiifislior, iicscio qiiaaucioriiaic. N;ini cl vclcics oilitiiin;'s ct xxi lihri no-Mii. iii (piibiisiioiiiino Scgiiicriaiiiini , cl oclo .Angli-c;iiiipr.cicruiil nianifcsln. F,;;o vcro nrbilror cain lcc-lioiicni cssc meliorcni. Panlo posl lcgitiir, p:ig. 194 :

Ciwenda suiil attteni non solum qnw snnt aperlc nia-

ufeHn.

Confitcliir. Iia omncs ediliones Pamelinna anliqiiio-res, viginii sex cxcniplaria iioslni, cl qiiiiiqne Aiigli-caiia Painolius ox fiile codicis Caiiiberoii';iisis scrip-sit profitelnr. Ciii opo iion pnssiim nsseiiliri. Noluinesl illiiil Polroiiii : Uiibes confitenlem reiiin ; ol illiid

Ciccronis iii qiiadam E(ii>lola .id Aiticiim : Ciim lio-

viiiies nefarii de palrio pnrricidio confiterentiir.

^Circiimvcnicndi liomiiiis . Iii iino volcri codicc

Cdlbciiino logiiiir circiimveniendis liomnibus. Sic etiainin diiobus Aiiglicaiiis.

Lntebrosa. Unus codcx rcgius et iinus Aiiglicaniisliaboiu lcnebrosa.

1'. —Dico. Pnmcliiis .scripsit f/icrtw, camqiielcctio-iiciii ait csse ineliorem. Idciii taineii siipia, pag. 108,Episl. i.xiii nd Cwciliiim

,in qiia idom lociis cst dc-

scripiiis, cdidii dico. Qiio eiiain modo scripiiim cstiii oinnibiis ferc libris antiqiiis ct iii cdilioiiibiis qu.x'Pamelianain aiitoccsseiiiiil. Falcndum lanieii cst

qniiiqiio libros velores li;il)erc dicnin.

Stiper pelrnm. M esi siipcr Christiim ei lidoni qiuciii ciimesl. Ilicroiiymiis in Expliiialioiie Psalnii xi.ivad Principiniii : Supcr pelrnm Clirislnm slubili rnlione

fiindata e.st Ecclesia. Viile sancliim .Aiigiisliiiiim Ser-monc Lxxvi de Verliis Evangelii secunduni .M:itth:cui»,Scrinone ccxcv in Naiali aposioloriini Pclri ct Pauli,ct lib. I lietract., cap. i; tiim eliain llincinaruin Remoii-scni in Epislola ad Latidunensem, cap. v, pag. 402.

437 LIBER DE UNITATE ECCLESI^. 49S

iil piiwiiium fiJci, qiii fiilcm iinn viiit .servaro maii- A caccil.iie, circuinscriliit cl decipit iiovi itiiicriserroie.

Rnjiii (le Ipsa Ecclcsia iioiiiiiies; cl, dimi sijji iippio-daii? Niilet neces.se est et vagciiir, ei, spirilu enoiis

abrcpliis, veliit piilvis rpu m veiiliis cxciiiit vcntileliir;

iiec ninJjulMiido pro(iticl a.l s:iliitciii, (pii salutaris vi:c

iion lenet vcrilatem.

III. Cavenda sunt antem, fratrcs dilectissiini ", non

solum qiKi! sunt aperia aupie inanifesia '>, sed et

aslulae frandissuljliliiale lalleulia. Quid vcro asiulius,

quidve siibtilius, rpiamut Chrisii advcnlii dcleciusac

prostratiis inimicus, postfiuam lux Geiilibiis venit ct

sospitandis lioniiiiiLus saluiare liinicn ciriilsit, ul

surdi audilum gratia; spiritalis adiiiiiteiciil, aperi-

rent ad Dciiiii ociilossuos cccci, innriiii a;ieina saiii-

tate« revalcsccient, claudi ad Ecclesiam Currereni,

muli claris vocibiis et piecibus orarenl, videns illc

piii |iiasse jam luiiiini atipic cvasissc sa'culi noctcm

vidcntiir, alias iiesciciitibiis lencbras nirsus inrundil,

ut cuni Evaiigelio Cliiisti et cum observationc cjiis ct

iege non stanles, Cliristianos se voceiit, ct ambnlan-

tes iii lenebris liabcre se lunien existimciit, blandicnte

adveisaiio aUpic fallenic, qui, secundimi Apostolivo-

cein, Iransfiguratsevclutangcluin lucis(II Cor. xi, U),etmiiiislros suos siibornat veliit niinisiros jiistitiic,

asseienles nociem prodie, interilum pro saliiie, dos-

pcraiioiicm siib obienlii spei, pcrfidiaui sub pnclcxiu

lidci, aiitichiisluin sub vocabulo Chrisli; ul , duni

vcrisiinilia mentiuiitur, veritaleni sublilitale friislreii-

tur. IIoc eo lit, fratres dilecli.»simi, duiii ad vcrilalis

idola denlicla el pcr niinium crcdentiiiin popiiliim jj originem noii rcditiir, nec caput quxritiir, iicc magi-sedes suas Tic leinpla dcserla, excogit ivcrit novam

fraudem, ut sub ipso chrisiiani noniinis titulo fallat

incaulos f Hvrescs iiivenit et schisinata, qiiibns sub-

vcrlere! fidcin, veritatcm corriiniperct , sciiideret

uniislem. Quos detiiiore iion polest in vix vcleris

stri 'i coelestis dociriiia servaiiir.

IV. Qiia;siipiisconsidcrcielc.xaminet, iraclatulong 1

ati|iie argiiinentis opiis iion est. Probatio cst ad lidem

facilis coinpciidio verilaiis. Loi|uiiiir Doininiis ad

Petrum : ligo libi dico, inquit,'quiatu es Pelnis, el

LECTIONES VARIANTES."

Il(cc duo rcrba desuulin \7, codd. Amjlic.h

Apcrtc nianifosta Vo.is. 5. Spir.•= Salute tnm. Ibor. NC, 1.

«1 Magisterii Lam. Ebor. NC. 1. Bod. 2. rer."

Iiiquit, l'ctre Vois. 2.

STEPII. BALUZII NOTiE.'

III.—Ad vminlisoriyinoii. Qiianivis b;vc lcotiobona

sit, ei!0 laiiien niallcm .niilalis, iili scripluin cst panlo

posl IJuilinis cjinsdein oriiiineiii, qiiaiii lliiitatcin slaliiii

iorlissime iir^el jancliis .Mailyr. Teiiulliaiins in libro

de VrccscripUonibns iidversiis hicielieos : Oiiine ijenusad oriijiiieiii sunni censeiilur necesse esl. Eliam pro eo

qiiid viilgo logilur iii ioilio Episiolie XLll , pag. .^0 :C

Sunclilas iic veriliis puriier exigebiil. Coilox IJeinciisis

saiicti Diouysii li:diel Unilas. Kt vinculo Uuilalis logi-

mus in Epistola /''irmi/iam', pag. Ii5. Arnulphus epi-

Bcopus Lexovicnsis dixil in concilio Tiironensi : Nisi

Ecclesia liabueril unilalcm , non eril una. Si una non

fuerii, non erii. Sed liaiic unitalcm ila inlerprelaturJoaimes de Tnrre Ciomaia in Suinmu de Ecclesiu,lib. 111, cap 50, utaiicndenda sit ad uiiani siiproinam

poiesialom legiiivain totiiis Ecclesiae (|ii:i' esi in P.ipa.

Kgo malo lo(|ui ciim s:inc;oCypri:iiio,'''"

qiiaiii vaiias

illas el delortas ihcnlogiiniin scliolaslicoruinintcrpic-lalioncs seqiii qii;c aiilii|iiilali igiiot;o fuere.

IV.—Loqiiilur Dominus. Quoniam locus iste, iitin-

tcrpolaliis esl, fiind:iinoiiliiiii est niaximo iiiter nos ct

adversarins nostros coiilroversi;o , iieccssariiim milii

vidctiir iit ciim illiim sic inierpolatiiin noii posuerimiii conlcxtii ubi esso iioii dobot, refcrain uii ost iii

cdiiioiie Maniiiiana ei iii Kigaltiana. Sic eigo liabet :

I Loqnilur Domiiiiis ad 1'ciruni. £(/0 /idi (/ico, iii- i.

qiiil, quia lu es l'elrui, el supcr isliiin pelrani wdificaboEcclesiam meuin , et porlii' inferi non vincenl eiiin. Eltibi diibo claves reijiii ccelnrum , el iiuw tiiiaveris snperlerram erunt lignla el in coclis , el ijuwciimque solveris

super lcrrain eriinl soliiia el in cielis. Et eidem

post icsurrcclionem siuun dicit : Pusce ovcs nieas.

Et qiianivis Apostolis oniniljus post rcsurrcc -

tioneni parom poleslalom liilmat et d cal , Si-

cut niisil ine Paler el cijo millo vos, accipile Spiriluinsanctum , si cui rcmiscrilis peccutu remiltenlur illi , si

cujus lenuerilis lenebiinlnr, lainon iil Uiiilaloin inaiii-

feslarei, iinam Cailicdrani constitiiil, ct iinitalis ejus-dcin origiiiitm ab iiiio iiicipioiilcm siia anclnritalo

disposiiit. Iloc cr.iiil nliipio el caitcri Aposloli (piodfuit Petrus pari coiisnrtio

|ia'dili et lionoris et po-

lestalis. Sed cxordiiiiii :ib rnilale proficiscilur, el

Priinaliis Pelro daiiir ut ima Christi Ecclesi.i et Ca-iliedra una innnsireiiir. Et pasiores suni omnes, ct

groximusoilonilitur, (piiab.Apostolisoimiibusiinanimi

coiisensionepascaliir, niEcclesiaChrisii uiia iiionstn,'-

liir, etc» Ltpaulopost: « HancEcclcsiiT' Uniialein qiii

noii leiiet, icncreso (idem oredil'' Qni Ecclcsi;e roiii-

liiiircl resistit, qui cathodram Peiri, siiperipiem fun-

daiaesl Ecclesia, dcsoiit, inEccIosiaseessecoiiddit? »

Fatondiim ost liiine lociim sic cxsian! iion soluin in

aiitiipiocndicoMarcellill, qiio iisiis estOiinpliriusPan-vinins , sed eliam , ipiod est niajoris auclorilatis et

iiioineiiti , in Episiola seeiinda Pelagii pap;u II ad

episcopos Isirim : utmerito liinccolligi delicre videa-

liir h;ec qii.i! iiiihi vidcnliir liodic iioii essc Cypriani ,

esse antii|ua, et ca vere cssc (^ypriani crediium esso

!Cvo Pclagii , id est , ante niille annos. Sed taineii

s< riptiira quani iii conlexiii sequiiniir, iion snlimi edi-

tinnibiis Maniitiana aiitiqnioriliiis, sed eiiam cndiciini

inaniiscriptnnim auctoritatc. Diio inprimis moinor.i-

bilcs Yeroncnsis ct Sogiiicrianiis. Oe ViM-oneusi

teslali suiit jamdudiiin Laliniiis ct Aldiis ManiiliMS

Paiili (iliiis, scriptuni fiiisse aiite inillc aiiiios: Sogiib;-rianum qiioque , qiio cgo utor, conslil oinnimn ipii

cum viderunt judicio ct consensii scriplum quoipiecssc aiite millc annos. Lalinius ait hoe aildilaineii-

tiiin, qiind e texlu expniiximiis , non reperiri iii sop-lem (odicibiis Valio;iiiis. Ego vidi scplcni el viginliiii qiiibiis pariter deest. Vcrba Cypiiani siiie adilil;i-

ineiiio rclaia ci titaia riieriiiu a C:illixlo II scribeiiie

ad iluinbablnm archiepisenpum Lii^duiieiisom , ;i

Cardiii;dil)us in oppido Lilnirno eoiigrcgatisanno 1408,et a coriectorilius Roinanis, qiii iii sua editione litiin:

lociiin cdiderunt eo modo (pio rclalus esl a Gratiano,

qininvis sciioiil illiiin aliler h;ilie e iii edilione Ma-iiiili;iii:i. Ilis addcndiim piito codiccm Epislolariiiii

I'clagii ad opisoopos Islri;i', ipii imiciis est, iion sj

sciiptiim a;vo Pelagii, scil post qiiingontos ;id luiniii

aiiuns ;ib cjiis oxcessii. Ex qiio seipiiiiir cndicos iqie-nini saiicli Cypriaiii, ipii claiisiibiin illani non ba'ii'i<t,

ejiisdeiiisalleiiiau(;lorilaiisesse;iccodiceinEpistolariiiii

Polagii. Addo verisimile videri codices Gerinaniiriim

illaiii non habuissc aivo Vciicricl Vercclleiisis cpiscopii

499 IJIVI CYI>HI.VNI SOO

tuoer hmic'' pctrammtificabo Ecclesummcam.elporlcc AiAcnlcm''^ i»A auclorilalc "

ilisposuit. Hoc erant

iii[eroriimnon rincentcam. littibi ^ dubo ctaves '"

regnl

coelorwn : ct qttce'

ticjaveris super tcrram, erunt tiyata

el III catis; ct qniccuwqne solvcris supcr lerram, crunt

solulii el in cwtis (flaiih. xvi, 18, 19). El iicnmi ei

doin |)i)i risiiii-wiionein siiani ili it : VasCe oivs

vicas [Joan. \xi, 15). Siij cr iiliiin uiniili'' x-ililicat

Kcclesiani sii:uii, et illiia^^cemhis iiianilit ovcs

siias '. El qiianivis Aiiosliilis oiiinibus post icsuriec-

rioneiii snain fparein poiesiaiem lii!iu:it 8 ct dical ,

Sicut mi il me P,iter, et eijo mitio vos : iiccipiie Spi-

ritnm siiiiclum; .si(•«;ii.s

'' remiieritis pccciita,rcmillentnr

illl', si cKJiis ienucrilis,teHebimtur'

(Joan. xk, 21 25),

lanicii, iit uniialcin J iiia"iiifeslarel, unain catliedrain

cousliliiii •>',uniiaii- ejiisdein oiiijiuem

' ab uii') iiici-

utique et cxleri Aposloli quod fiiil Pnlrus », pari

consorlio pr;vditi el hniioris et poleslatis,scd cxor-

dium ab iiiiiiale proliciscilur r, ci primatus 1'etro

datur '1, ui uiia Cbii^ii Kecle^ia cl catliedia una moi;-

siiciur ". lil pastores suiit omiies, ct grex (iiius

osiciulitur, ([ui ab Aposinlis omnibus iiiiaiiimi coii-

seii.-io:ie pascatur, iit Ecclcsia Chrisli una munsire-

tiir. Quain iiiiam Ecclesi:im cii im iii Cainiet) caiitico-

rum Spiriius sanciiis cx persoui Oomiui desigii:it et

diiii: Vnacst culiimbamea, perfeclu mea, uiiaestmalri

siiw, ctectn gcniirici siim (Cant. vi, 9). llanc Ecdcsia!

uiiilalcin"qui iion iciiet, leuerc sc (idem crcdii ? Qni

Ecclcsi;erciiiliuiretrcbislil,quicatbediainPclri,super

(jucm fuiidata est Ecclesia, deserit ', in Ecclesia se

»Sii; -Ir. Bol. 4. Impr. Isum Oxon.

b Eaiii tibi liaijo Tlui. Voss.•=

yua.vuiiiquc' Vem.ii Sic l'cm. Voss. i, 5. Impr. velt. el receiilwres. Supcr

uiiiim Oxon. ciiin Spir. Vcl. iimom. lieni. Erusin. Grav.

Morcl. Ilud. 1,2, 5, i. Lam. Etiur. 1 css. \. !iC. \. Liii.

l'wis. /tf.i. Uiicinis inclnsil Lips cd. Iiwc verba .-Supcr

iiluiii... <i\cs suas.e El illi pasceiidas niaiidat ovcs suas. IIwc oimst

OxoH. «rf.. , , ,

f l'usL resiirroilionoa) sii.iin rfeest tii OiOH. el 4 f«((.

Pem. l'aris. ' oss., 2. Ilod., i..

» Tnbiiai culiial. Spir. et imiom. Pem. Erasm. Gioo.

tlorel. l'u,nel.Ri(j Triliuai |;olcstalciii,un iiii Uiiieu callic-

draiii lOiisIiliiil cl uiiitulis oiigiiicui atque raliuiicin siia

aiicliiiilalodisjicsiiit.lla.'e oraiit iiliqiie et ca.acri qiiod et

rotnis, scd |.riiii:itus. Ilod. i.

i> Sic codd. Aiiglic. Si cui Oawii. et cxl. vell. edd.

i Holcnia cruat Liim.

i ft uiiilatciu, iinilalis ejiiS'iom oiigiiiem ab nno iuci-

picutem luaaiioslarel MR.k Ijiiain callicdram conslituit. Sic Mimut. Vmiu¥. ci Ilod.

LECTIONES VAUIANTES.

t. mgntl. l. I»i;)r. cod. 1'em. Yoss. 2. TMic. i. Camberon."

liicc (jiniseriu BtduMis, nec restituii 1). Miiraniis, diim

cmlern rerocarel ;iinciiiis ut spuria secludil Lips.

1 Lnitati^ ojus iJciu nrigincni Puris."'

Liii) iucipieute Bod. 1, 4.

"Oiiisineiii sua aucloritate Peni. Yoss. 2.

"Quuil ct 1'etrus, scd piiuiatus Bod. i.

r Ar. Lam. Ebor. Lin. NC. \,i.Ben. Voss. \. Bod.

1, i /iri/)(?;i(rroliciscilur, ut uiia Kcdesia. Iiute Oxon. el

Lips.1 Piimatus Pelro dalur. todd. Pem. ross. 2. ral. 1.

Bod. 3. / '

))'• fere omnes. El iniiiiatus... pascaUir. Uncinis

iiicliidmilur liivc verba oc spiiria in nutis dicuiitiir ab

edil. Lips. , . , .

• Ul uniCbrisli— quam unain Piimel. Rignll. vnpresn

perpltires. Cudd. Aiiglic. Pm. /o,vs.2. lalie. 1. Pasia-

tiu'. Ll ixclosiii Cliristi una iiionslrotur. yiiani Manut.

l'i()liiascilur ;ut Ecelesia uiia uiuuslrotur O.ro».

» Sic Pamel. Rigalt. Oxon. Haiic l'olri iiiiiUiteui Pcin.

10 s. i. 1'aiili unilatoin Bod. i.

' Sic Pem. Vo>s. 1. Vai. 1. Bod. a ei plures edd. Re-

sislit, iii iicclcsia Oxon.

STEPII. B.\LUZII NOTyE.

Ilwc ri,tiomimmomcnta,de ijuibuiCriiicijudicubunt, Q csfe cuivis f;iri'e essc inlolligcre , vcl ex ea laniiiiii

Biduziiim iidduxerunl ,ut nvnnulln ex lioc lcsllmonio

ixpuiiiicnt. SfU icpotilu juere in lcxiu. piopUriU qnod

teiviiiii liieruntiii unmibu.i edilioiiibiis

, qnw in Ciillia

iib iiiiitis ceiiium cl qitiiiqnaijinlu prodieriinl , clitim in

liujidliiinu. Qiiin iiuiin ncccsse jtiil in Laluzii Ao/Js

/(0(1 pi.ucu ii.uluie, i.c plurii csicnl mniiita,id si foiii-

ii.k;»: l-iri pviuitsit. Maihn — Eijnidcm noii pituca

luisse iiiitulu, iiiiiiio el t,niii.iu iniivlis lluluzii lcsiuinur

perjiliiiCi eo tvci drficiciiles pagiiiw ; al lcijilima sttiie

ui.xiciiiie liiiise cvircplum cltir. Uiihizii cdiivnm lit.ud

cril iiwbtiiuuni cuiqnc iivlas suptrsliiis ciilliolicu Iru-

limi pci\.iiidtnti ; e,il fvniliiu qui vel y.luia iion fuisse

iniiau ilciidcri.rcrit, piwseilim si noli.in niodo subji-

cici.dttm ( i'.e Spvi.so t.cclctitt: > yctiilus iiilru.ipicial.

Uiis i'iio (•( siiiiitc.', alias crudilitiiis litiud iltt stii.w, /i-

fcl cvpiu hvn ipti iiciidw iymlvti.s snlriindas csse ilu^i-

))(( «,i(t'T.Cfiiilf(;) liiii l)uiiixii,i wcdiliviiia curj us, iniiiibus

»10

(;li(l'

iii lcni. iia cidtiiii disici iuiiinci cl iicli.s dc Aitciuiilaie

JUiilifii.H tipud Afiici.iiis. IiD.l'iiiiiiiiiis 1'iirv daiur. Aill,;iliiiius(pia (iiiii(ji:c licic

nu,\ addiia < ii iii.i c^bc c\ iMiigiiiidibns .Miii.iiiiilis iii

«ililcliluiii iioii ^ciiicl,scd divcisis

l(ii:| (iiLu.-. laii-

dciii lebiia, apiiaicro aiiUiii ex co varictalcin qiiod

qii;e cxslaitl vctuslissiiiiii cxciii|)laria, ca paucissiuMsvcl iiiilla» ejiisiuoJi siiininiiias iii>cri;is li.ibcnl, qiio.J

lacilc vidclur cx co,Jlee Vcio.iciisi , ipieiu Liiiiiiiis

CJiiiciiJelial aivo suo sciip;iiiu liiissj ;iiilc iiiillc aii-

iiui, ciiiu i:i eoiiiliil isl.us 111 iji appireit, cl iii scploiu alus V.ilieaiiis desiiil ou.iia. .\Jdii siiiiuniilas

illas maraiiides Mni el cx Cypriaui vcrbis c/leclus

siiiiiiiitila (111.1111 iii iit:i;iiscripl() codice (!ardiiiali- l!(

sii liii^^c diKct l';iinoliits,

in qiio sciii.liim cral coii-

ticipiciilcr iii coi.lcxlii : llic Veira priinuiiis di.iiir.

''''Qiiodciiiiii ex Cyi ii;ii.o,siibdii L:iliiiiiis, ilili^ciis rl

slu(lioi.us lcclnr Coilt gerat ;id Idcuin slaliin laciliiis-

quc iiiviniindiim , iil iii n argiiic paiicis v<'rl)is aiiiKi-

laial, 111 Ir.rlassis cliaiii iiidicciii ei riiiii laiiKpiam capi-liiiii ct lociiiiiiii coiiiii iiiiiiini loxorcl : E\ (piibus

colbgit itlciii vlr (loclisiiiius el cinuiicUB iiaris crili •

ciis n liiicmlani iii ciiiito.Mii liiisse leciioiicm voiiistin-

riimct pluriiiiii cndicuiii, eliiidicari l;iiiicii oporlni.se

qu;e iii iccciiiioribns leperla craiit, scil iioii siaiiiii

iii Cyi riaiiicoiilcxiiiin rcfcrri. Siiiiilemol)ser\;ilioiieiii

icpcri III aniioiaiionibiis Oioiiysii Lauiliini in Ctuenti-

iiam Ciffioiiis et iii ii Catilinariam.

l'aslorcs iunl oijoifs. Id est cpiscopi oniiios fiiiit

pasioics gictiis CliiiMi. Iliiic vidciiiiis iipiid Cypiiaftmi fl vultjt.ri li.ma cvniniciilaiini, Iwdirctur. At , miiii ci nlilii iHtis m: iiividiii \ocaie rralies et collc-

w liii.c ct .iiilc loiriijinda iiiit imnitltirc si vis,vidc-

^cas. lo^lcgas. lo^lca liiiniilitas , qiia' pr;i'( ipiia dcbel cssc iii

cpisfOiK) virliis, nl palcl cx J-.|iisli.l;iixix Cypiiaiii,

tflccil iil cpiscopi sc vocaKiit servos scrvoiuiii Dei ,

eliaiii sancius r:i|ia Gicgnriiis el alii aliipKit cpiscopiUnii aiii posi ciiiii, scd iioii i niiics doiiec ad iilliina

lcuipoia vciiliim e.-i. Yiilc JoauuemSarisberieiibCiu,Iib. viii Policriitici

, cap. 23.

Ilaiic licctcsiw uniiaiem. Ivo part. v, cap. 501,

posiiit: Pelri iUnitatein qui iion tenet. Iiuiialuiii cx

gliisseinalc./{ 5i,sli(. Pamelius adiliJil , (;iii cathctlram Petri ,

!ii;)i;r iiuem fuiuluia esl Ecclesia, qiic exstaiit etiain ill

Ei)istol:i sccunJa Pelagii II, tid episcopos Istrice cl

iii .lclis AlcxuiiJri Ili, apuJ U.uoiiiu.ii, luiii ctium

§01 LIBER Dfe t]?JitAtE ECCLESI^. ri02

essc coiifidil? (|iiando cl boauis ftposuilus Pauliis A tleniiiml, iiumerosilaslicct ditrnsa videaliir cxiindan-

Iioc idem doccai ct sacrameiituiii iinilalis osiciidat

dicens ; Uilum corpus el unus spiiitus, una spes voca-

tionis veslrw, unus Domiiius, uha fides, unuin Baptisma,

uniis Ueus {Ephes. iv, 4-6).

V. Quain unilaleni firmiter lenere et vindicare

debemus, maxime episcopi, qui in Ecclesia procsidc-

mus, ul episcopalum quoque ipsum unum alque indi-

visum prol)emus. Ncnio fraternilateni mendacio fal-

lat, nemo fldei verilatcm perfida prKvaricatioiie cor-

rumpat. Episcopalus unus est, cujus a singiilis in

solidum pars leiieiur. Ecclesia quoque una esi, quSe

iii niiillitudiiieni latius incrcmcnio foccuiuiilaiis cx-

tendiiur. Quomodo solis niulti radii , sed luiiicn

unum; et rami arlioris mulli, sed robur uiium tenaci

lis co|ii:i; liirgilaie, iiuiias taiiien servaliir iii origine.

AviUc radium solis a corpnrc, divisioncm liicis ^ uni-

tas iion capil : ab arbore friinge ramuni, fraclus gcr-

niiiuire non polerit: a froute prsccide rivuin, pr;e-

cisus arescit. Sic et Ecclesia Domini luce perfusa

pcr orbem totum radios suos porrigil; uiium lamen

lumeii est, quod ubi(|ue diffunditur, ncc uiiila^ cor-

poris scparalur. Ranios siios iii universam lcrrarn

copia uberlaiis exteiidil, pionuenles largilcr rivos la-

lius cxpandil '; uiiiiin tamen caput est et origo uiia,

et uiia iiiaier foecunditaiis successibiiS copiosa. Illiiis

foelu iiascimur, illins lacte nulrimur, spirilu cjiis ani-

iliamur.

\'l. Adulternri noii polest sponsa Christi, iucor-

radice fundatum »; et cum de fonte uno rivi plurimi B ru|)ta esi ei pudica. Unam domuni novit, unius cubi-

LECTlONES VARIAINTES.

° Sed arbor una, fjnaci radice fundaia. Pem, Voss. 2.

Ter. Mun.*>

Corporis lucis Ben..NC. 1. Lam. Pem. Bod. 2. Non

STEPH. BALUZII NOT^.

recipit Voss. 3."= Prolluentes rivos Lam. Ebor. latius pandit. Tlm.

apud Ivonem in Inco paiilo ahte laiidato et apudGratinnum dist. 93, ubi correctores Roiiiani adiio-

lant verba ha;c (\ux a Gratlano et Ivone rcreruiitiir,

exstare iu iino Ciidioe Vatfcano opcriim saiicti Cy-priaiii, itemqiie in altero liionasicrii sancii Salvatoris

Boiioiiia'. Verum iioii habentiir iii aiitii|uis editio-

nibus ncqiie in lilnis nostiis aniiquis. Saiie adnota-

lum esl iii ediiione Anglicana exst.ire inquaiiior ve-

tustis codicibus Anglicaiiis. Painelins le^tatiir se

invenisse in Camberoiicnsi. Cyprianus Epist. xl,

pag. 53, Catliedra una super pelrain Domini voce

fundatn. pUiiiim corpus. Descripsit liufic locum , cit.ins Cy-

*-'

priaiuini , Paulns papa It, in Epislola scripia qd Ar-

cliiepiscopum Colosseusem, aniio 14()0,

14 Kil. Aii-

giisli : Q"ia uniim corpus et uiius spirilus onines siiinus,

qui uiiiim Dominum, iinum Deuin, unam ftdem prwdi-caiiius el coinnus. Undeet Unitatein firmiler teiiere cl

vindicure debemus omiies episcopi, ut episcopalumqiioqiie, ut be,:lus inquit Cijprianus,u>iimetiiidividinim

coniprobemus. llliid iiitcrini licic admniieo, scriplnin

(juoipic cssc individuuin coinprobemvs iii codicc Biir-

giiiMlico. Ex qiio appaict Paulum papaiii usiim csse

qiii dam simili cx"iiiplari.V.—Nemo fiateinitnlem. Islis vcrbis, seil panliiliim

miilatis et muiilaiis , tanii|uam stiis iinus est Piiis

p:ipa II, in colivenlu Maniuano, iii vidcre est iii tonio

iiono Spicilcgii D.iclieriaiii, pag. 312.

Episiopatus unus eat. llaiic pericopen oniisil Pius II,

iii ciiiivenlu MantiiMiio. Poioial lanieii ea noii ii.'U-

lililcr ini scciiiuluin eoriim sentinlinm (|iiie;!iscopiimiiiiiim iiiletpreianiiir dc episcopo lUiiiiaiii), qni (^x ])

illiiiiiiii (ipinioiie cst sponsns Lccle>ia; C:.ih"lii.T, id

esl iiiiiversalis, ut noiMviintis stiprii, p:ig. 450. Vidc

15c'liiriiiiiiuiii, lib. II de liomnno Voiilifice, c:ip. W,cl Epi-t(i!ain Lxxiii Slanislai llosii Ciirdiiiiilis, (jui

iiniiin saccKlolcin iiileiprelalur ciiin ijticni vociire

solcimis vicarinni Cliiisli. •

{Juiiiiiodo sutis. Isla el alia pliira loca isliiis operis

Cypri:iiii( i liildcbertns cpiscopiis CciiOiiiiiiicnsis latii-

({uaiii sua , millii Cypriiilii inciilioiK;, posiiit iu Scr-ilioiie de Pace in iioxa cdilinnc, pag. 70y.

Ab arbore fraiiije. Cilat liiiiic locuin sancltis Aii-

gilsliniis Seriiioiic cclxxxi, cap. 20; et lib.iii, coiilra

Cresioiiiiiin, Ciip. 53.

P/u'(iMis arescit. lli loino ix Spicilegii Datberiuii

lcgiliir decrescii. At iii veiiistis scliedis ex qiiibiis

ediiii est lia'c oriiiio Pii discrlc scripium est arescit.

Sic ctiiiin in iiova ediiioiie Uildcberli, pag. 710.

VI. — Adulterari non polest. Referl hunc lociirii

Siincliis Fulgenlius lib. i, cap. 1, de liemissione prc-

caloruin. Ego cum viderem ih lioc Cypriiini loco el

iii alii)rum veieriim scripiorum liictibraiionibus Ec-ciesiam Yoc.ari sponsam Clirisii, Chri^tum vero

spousuin, el (]uidcm uiiiciim, legcrcm aulcni in eo-

deiii locoCypriani spoiisiim Chrisii , qiiawi ille noii

(li;rerK|uii. iion derelinqnil , iie(|ue derclinqnci , atit

a sc iibjiciel vi;l alicnabit, qiiam ei tlesponsavit R;i-

ler, iit iii libro ix, Epist. ii, ait Pelrus abbas Cel-

bii.^is, qiiiim Inniicenliiis p.ipii 111, Wi. i, Episl. iv,aita Christo desponsaiani fiiisse; ciim ''^

legercin, in-

qiiaiii, iii hoc (lypriani loco sponsam Cliristi adiilie-

liiri iioii posse. ipsnsqiie eliair. Roinanos Poiitifices,

Biiiiifaciiim islius noiniiiis priiiitiiii, Leoiicm qitoqiicisllus nominis iirimiim iii Epistola ad Aiiatoliuin ,

Leonein IX in Epistola ad liobertum abbatem Ciisa;-

Dei lii Arveriiis, Alcxandriim lll, in Epistola ad Bo-nonienses , .Tiniilum ejiis Ociavianum iii Epislola eii-

cy( lica de Electione sua, Iiinocenliuin III ,in pltirimis

Episiolis siiis, Honorilim III iii Epislola ad regemPortugalensein , ('.leinenleni V, iii coiicilio Viennensi,Caidiiiales ad imperatorem Fridericum scribentcs,

apiid Baroninm an. ll.")9, § lxiii , et alios vocaieEcclcsiam uiiius viri Clirisii sponsaiii , Clirisluni vc-

ruin et unicum sancla; Ecclesi;e sponsuiii , puiabani

hinccoUigi non iiiinierilo posse Ecclesiam csse iini-

viram,

uli dicltiin a mc csl olim iii Notis ud Ago-bardum. Videbam priTlcrca eam , quani Tertiilliaiiiis

in ipso iiiilio libri ud Martyriis vocat dominain ina-

liciii Ecclcsinm, votaiani liiisse iiiaircm ei dominaniUomaiii Ppniihcis a P..scliali H, in concilio Lalera-

iiensi cl a (Jllciiienie V, in ciincilio Vieiiiiensi. Uiidc

recle, m niibi vidcbainr, colligebaiii illaiii iioii posseesse sponsam cjus ciijiis iiiater cssct et doniina. Etlaiiieii invciiti siiiit poslca, qui dicer^eni Papain quo-(pie esse sponsum Ecclcsiic, iion soliim Roiiiaiiii;,

'

qiiod esl cxlra conlrovcrsiam, sed cliam lolitis scti

univcrsiilis Ecclcsia;. Qtiod sciisisse Gicgoriuiii Pa-

piim X, liqiict cx decrctis (iiis edilis iii conciiio Liig-duneiisi. i'iistca Joaiiiies AJon.icbi C:irdiiialis iii cap.Fc/icis do Pceiiis iii Sexio , ctiin dixissct uiiatii cssu

Ecclesiani, exlia (piam iiiilliis salvaliir, sljiiiiii addit :

Et islius est spunsiis 1'apii. Dciiide Joaimes Aiidic;e

iii cap ; Piu c()iisi(/t'ia/(o.'/(; ile Excessibns iii Scxlo,ait !'ap;iin e-sc geiieralciii spoiisiini EcclcsiiC. Eti -

gciiius Papa IV, scribcns iid Caroliiiii Ml, rcgciii

Kiiiiicoiimi aptid Odorictim Raynaldnm iin. Ii3'if, §

XXIV, ait sc esse veruiii Vicarium Jesu Cbrisii alq;io

g03 DIVI CYPRIANI mi

culi sanciitatcm caslo piidore custodil. Ilacc nos Deo A Pater ttmwi sumiis {Joan. x, 30). El iterumde Palrc

scrval, lixc iilios regiio quos gcncravit assignal. Quis-

quisab Ecclesia segregatus, adultera; jungitur, a pro-

inissis Ecclcsia; separatur : nec perveniet ad Ciuisli

pncmia, qui relinquit Ecclesiam Clirisli. Alienus cst,

profanus est, liostis est. Habere jam non potest

Denm patrein, qui Ecclesiam non habel matrem. Si

poiiiil evadcie (luisqiiam qui extra arcam Noe fuit,

el quiextra Ecclesiam foris " fuerit evadit. Moiiet Do-

ininus et dicit : Qiii non est mecum, adversus me esl ;

el qui non mecum colligil, spargit (Malth. xii, 50).

Qiii pacein Clirisii et coiicordiam rumpit, adversus

Cliristum facii. Qui alibi prxter Ecclesiain colligit

Christi Ecclcsiam spargit. Dicii Dominus : Ego el

el Filio et Spiriiu'" sancto scriptum est : Et hi tres

uuum stinl ([ Joau. v, 7). Et quisquam crcdil haiic

unitatein de divina (irinitate venienien), sacrameniis

coelestibiis coliKreniem, sciiidi in Ecclesia posse ct

voluntatiim collideniium divorlio separari ? Hanc iini-

latem qui non tenct, Dei legem noii tenel, non tcnet

Palris el Fiiii (idcin, vilani iion tenet et salutem •>.

VII. IIoc unilaiis sacramenlum, lioc vinculiim con-

cordix inseparabilitcr coh.Tcrentis ostcnditur quando

in Evangelio tunica Domini Jesu Clirisii non dividi-

tur omnino ncc scindilur, sed sortientibus de vesle

Clirisli qiiis Christum indueret, inlcgra vesiis accipi-

tur, et incorrupla aique indivisa tunica possidelur. Lo-

LECTIONES VAUIANTES.

» Ecclesia; fores Thu. B potiiis omis!(. Id rero retinendiim, inquil Lips. editor,t Vcrilatem non lenet ad salutem Oxon. Pem. Ar. Bod. quonium ila optime signilicatur, in quo omnis liujus argu-

2. Lam. Ebor. NC. 1. Nec salutem Voss. 3. mcntivis jmitaesl.« Potius iiiduerci Ita velt. edd. et multi codd. Baluz.

STEPH. BALLZII NOT^.

iinicum Ecclesix sua> sponsum. jEgidius cardinalis

\iierbiensis iii oralionc ad Julium papaiii II liabila

in concilio Lnterancnsi aniio 1511, v Non. Maii :

Appello ergo te, Juli, pontifex maxime. Siimmtis ille

te nppellat Deus , qui suam te gerere in terris vicem

voluil, qiii a Uinlo jampridem senatu le unum delegit

qtiiiionuin usque in anniim Ectlesim sum le sponsum

defemlit. Sic Odoricus Raynaldus iii epislola dedi-

cainria loini xiii Annaliuni Ecclesiasiicortim ad Iii-

iiociniliiim X, ait Ecclesiam toto orbe diffiisam esse

illiussponsaiii. Vidit Alexaiidera Turre magnam csse

in ea re diffiruitaiem, magnum periciilum, si dice-

reliir Ecclesiaiiyion esse univiram, item si negaretur

Papaiii esse sponsum Ecclesiai iiniversalis. Iiaque Cciini in libro iv, cap. \i, de fidgenii radio ecclesiaslica

Hierarcliia! dixisset Christum esse unicuin ac singu-larcin Ecclcsia; sponsum, quod esse videtur verissi-

muni, vellcl lainen Papam qiioque, quem vocat oecu-

meniciim Ecclcsia; episcopiim, esse eliam sponsumEctlesi:e uiiivcrsalis , confugit ad sophislaruin argu-tius et subiililates, et ex seiisu illorum dixit duosesse sponsos Ecclesise, unum iiivisibilem

, id cst

Chrisiiim, ci alium visibilem, id cst Papam. Quo ni-

hil liiigi piiicsi inepiius. Quid ciiiin ringi potesl incp-lius ipiani dicere niulierem duobus viris esse malri-

inonio jiiueiam, uiii vero, allcri iinagiiiario. Etlanieii Bellarininus, bb. ii, cap. 31, de Homano Pon-

lifice, ausiis cst ita cxisliinare, iii(|iiiens ilbim iia diti

spiiiisiini Ecclfsiic loco Cliristi ut Clirisii vicariumctniinisiruiii. Non bene profccto inereiitur de RoinanoPonlilicc qui vanas ilias el fiililos oplnioncs coinnii-

nisciiiiliir. Conteiitus esi illc siia siiproma digniiaie,qiia liulla cxcclsior, excelleiilior, cininciitior

, alque -p^siibliinior cst in orbe terrarimi , cui niilla poiestas

"acqiMri poiest, ut aii Pius papa II ad Caiolmn VI[

rcgein Fraiicoriiin sciibens apiid Rzoviiiiii aii. lliil,§ IX. Christus cst spoiisus, licclcsia sponsa, poiiiiCexKomaiius aniiciis sponsi. Eam Clnisiiis asccnsurusin cadiiiii, ui ail saiicius Augiistiiiiis, coiinncndavit

discipiilis suis, non ut aniet alJqiicMi ipsoniin, scd

ipsuiii taniqiiam spdiisum ,illos lainqiniii sponsi

aniicos. i'ra'clare crgosaiicius lieniardiis iii Epistolacxci, iii ndilione Mabillonii scribens noininc cpisco-poriiin ad IniioceiUiiim papain ait : libi commissa est

spousii Cliristi , amice sponsi. Ttium cst ciimdem univiro tirifiiiem casliim c.xhibere Chrislo. Itlein Eiigeniuinpapaiii III nionuit iion debere illuiii

,si aiiiiciis

spoiisi essft, vocaic Ecclesiain priiicipein siiam',scd

princi|icm, sicul llicroiiyinus Eiistocbium, qiiu; vir-uiniiatein siiam Cbrislo dicaverat, ideo ait se vocarodoininam, quippe sponnam domini »ui. Virgines cnim

qua' se Chrisio consecrarunl Ecclesia vocare solet

sponsas Chrisii, ut etiain olim scribehat sanetus Ful-

gentius cpiscopus Knspeiisis ad Probain de Viigi-nitale : Vnus omniinn sacrarum virginum sponsus.Rectissiine Innoccntius papa [II iii sermone iii cle

Consecratione Poniiftcis, cnin disseruissel dc iinioiie

sacianieiitali Clnisii et Ecclesia;,"' Cbiistum aulem

vocasset.sponsum, sc vero dixisset aniicum sponsi ,

snbjunxit se esse sponsum Roman:ie Ecclesi.x'. Addoeilain Alypium et Augustlnuin scribeiites ad Julia-

nam disertc vocare Chrisiuin universie Ecclcsiai tmi-

cum sponsum.Si poiuit evadere. IIoc loco usus est Alexander III

adversus iniperatorem Fridericuin , ut patet ex ejusAclis apiid liaroniiim an. 11C4, § xli.

Et hi ires unum siint. Vide Erasiiium in caput quiii-tiim Dpisiobe prima; Joannis, Noias Aiigloruin adhuiic locuin, et Ritbardum Simonem in Hisiuria cri-

tica Novi T<;s(n/H(?nii lom. i, cap. 18, pag. 212. Videetiaiii Itinerurium R. P. Edmundi Maricne parte ii

,

pag. 79.

MI.—Qiiis Chrisltim. Scio Maiiutium et alios posteum, uno Morellio exccpto, posiiisse ipsam pro Chri-

sium, uli eiiain ego vidi scriptiimin uno vcteri libro,et cum in alils duobus veteribus. At ego, qui vidcolibros nostros vcteres xxv et qiiaiuor Aiiglicanos

iieinqiie oinues veiercs ediiiones halierc Chrisium ,

arbitratiis siiin eam lectioiiem, qiuc boimin seiisiim

constiuiere poiesl, essc retiiiendani, ut sensus sit

voliiisse Cyprianum diccre sortilos fuisse niiliics

qiiis Chiistiim iiidiierei, id est vestein qiia Cbrlstiis

liii'rat liuliilus, iiiiproprio saue usii, sod tameii vero.Eodeiii fcre inodo Paiiliis Apostolus eos qui iii Cliii-

sio baplizaii suiit Cbrisluiii siribii indiiisso, id est

haliuisse indumcntuiii Clirisli, ut iiiter|irciatiir Uie-

ronyinus. Quo eiiaiii loqueiidl iiiodo uliiiir Cypriaiiiisiii libro (ic Lapsi.s, pag. l'J2. Ilic eiror apud Cy-priaiiiim liand dubie ortus est ex eo ((uod iii aiitbpio

qiiodam cxeinplaii , cul ego vuli siniile, scripiiiin

ciai XPM, et is (lui ex illo codice descripslt operasancii Mai lyrls , ciiiii legere nescirel has iioias

, ini-

perile posiiit ipsam, resplclcns ad liiiiicaiii. Alli

dtiiide posiieruiil cam, piilantes haud dubie lianc

voccin niellus luiicloco coiigrucre qiiain ipsani. Namccrliini est veleres llbrarios qui sancli Marlyrisopera dcstripscrunt per licciiiiaiii sa;pi; suain niu-tasse vciba Cyprlaiii et alia siinilla siipiiosuisse ,

qiiomadmodiiiii pluribus exeniplls osiciidiiiius in hisnoiis. Illiic 01 la lot syiioiiynia (iii.o apud Cyprianunioccurruiit In veleribiis liliris.

Indivisa. Iia undcciin libri noslri et scpieni Argli'

m LIBER DE UNITATE ECCLESI/E. 506

qiiilur nc dicit Scriptur.i divina : Dc luinca autem, qidn A Sitis autein compositi in codem sensu et in eadem sen-

de superiore parte non consutilis, sed per lotuin textdis

fuerat, dixerunl ad invicem : Non scindamus iltam, sed

sortiamur de ea cujiis sit (Joan. xix,23, 24). Unitateiii

ilia''

|)ori£rb.il de siipeiiore pane venicnlem, id est de

coelo ct a Patre vciiieiilem, qiiasab accipiente ac pos-

sidenle sciiidi oninino non poierat, sed lolam simul

ct solidam >>

firmitatemiiiseparabiliier oblinebat. Pos-

siderc non potest induinentum Christi qiii scindit et

dividit Ecclesiam Ciirisli. Contra denique cum, Salo-

nione moriente, regnum ejus et populus scinderetur,

Achias prophela Jeroboam regi obviiis factus in

campo, iii duodccim scissuras vestimentiim suum di-

scidit dicens : Suine tibi decem scissuras, quia hwc dicil

Doininus : Ecce scindo regnum de manu Saloinonis, el

teniia {[ Cor. i, 10). Et ilerum dicit : Sustineiiies

invicem in dilectione, satis agcnies servare unitatem spi-

ritiis iu conjunclione pacis"

{Eplics. iv, 2, 3). Stare tii

elvivere puias posse de Ecclesia recedentoni, sedes

sibi alias et divcrsa domicilia condenlem, cuiii diclum

sit ad Ualiab, in qua prasformabatur Ecclesia : Pn-

trein tuuin el malrein tuain et fralres luos et totam do-

mum palris tui colliges ad le ipsain in domuin tuam,

et oinnis qui exierit oslium doiniis luw foras, reus sibi

eiit {Josue ii , i8, 19). Item sacrainentum Pascliai

iiiliil aliud in Exodi legc contiiieat ' quam ut agnus,

qiii in ligura Cbristi occiditiir, in domo nna edaliir.

Lo(iiiitur Deus dicens : In domo una comedetur, non

ejicietis de domo carnem foras {Exod. xii, 46). Caro

dubo libi decem sceptra, et duo sceptra erunt ei propter g Christi et saiiclum Domiiii ejici foras iion poiesl, nec

servum meum David et propler Hierusalem civitatem quqin

elegi ut ponain noinen meum illic (III lieg. xr, 31, 52,

5(>). Cum duodecim tribus Israel scindereniur, vcsti-

menluin suum propliela Achias discidil.At vero, quia

Clirisli populus non poiest sciiidi, tunica ejus per lo-

lum lexlilis et cohicrens divisa a possideiitibus iioii

cst. Individua, copulaia, connexa ° Ojiendil populi

nostri, qui Clirislum induiinus, concordiam coh;creii-

lem. Sacranieiiio vestis et signo'^ declaravil Ecclesise

unitalem.

VIII. Quis ergo sic esl sceleratus et perlidus, quis

sic discordiai furore vesanns, ut aul credat scindi

jiosse aut audeat scindere unitatein Dei, veslem Do-

niiiii, EcclcsiaiH Clirisli? Moiiei ipse in Evaiigclio

alia ulla « credeiilibus prseter unani Ecclesiam domus

csl. Haiic domum, lioc uiianiinitatis i"

hospitiiim dc-

signat et denunliat Spiritus sanctiis in Psalmis di-

cens : Deus qui inhabiiare [acit unanimes in domo {l'sal.

Lxvii, 7). In doino Dci, in Ecclcsia Clirisli, unaniines

habilant, coiicordes et siiiiplices perseveraiit.

IX. Idcirco et in coluinba vcnil Spiritus sancliis :

siniplex animal et Ixium, non felle amaruin, non

iiiorsibus sajvum, non uiiguium laceraiione ' '" vio-

Icniuin, hospitia liuniana J diligerc, uiiiusdomus con-

sortium nosse; cum gcnerant, simul lilios cdere, cuni

comineant , volatibus iiiviccm cohaerere, coiiimuiii

convcrsaiione vilain suara dogeie, oris osculo con-

coidiam pacis agnuscere, legein circa oinnia iinaiii-

suo el docel diceiis : Et eril unus grex et unus pasior Q milatis iniplere. llacc est in Ecclesia iioscenda sim-

plicitas, h.-cccbarilasohtinenda, ut columbas dilcclio

fralcriiitatis iiniteiur, ut niansucliido el lenilas agnis

et ovibiis ;cquctur. Quid facit in pcctoic clirisliano

luporuiii feritas el canuni rabies et veneiium leihale

serpeiilum ct crucnia s;X!vitia besliaruni? Gratulan-

diim est cuin lalcs de Ecclesia separanlur, ne co-

{Joan. X, dC). Ei esso posse uno in loco ali(|uis exis-

tiiiiai aut inulios pastoics aul plures giegcs? Apos-lolus iieiii P;iulus, baiic eamdcm nobis insinuans uni-

latc:ii, obsccrat ct liorlalur diccsis : Obsecro, iiiiinit,

vos, frulres, pvr noinen Doinini nostri Jesu Cliristi, ut

id ipsum diccilis oinnes, et non sinl in vobis scliismaia.

LECTIONES VAUIANTES." Unitatem illc Lain. Ebor. NC. Pem. Dod. J, 2, 3. '' VincuJo pacis Voss. 3.

Paris. ross. 3. Tliu. Foss. Spir. t Continet Pem. Voss. 2. Conlinetur Voss. 5.1' Seniel solida (iriiiilaleui Piiris. Semel et solidam b Nec alia una Iniu. Efcor. iVC. 1.

O.TOH. h Lnitatis Voss. 1."^ Iniiiviilua co|)uhi, connexa loss. 3. Innom. i Noii morsiljus Istiim, noii iingulalum Thn. Foss. Spir.ii Vcstris declaravit Foss. Spir. j Hospilia cousuevil Luin. Ebor. Ben. NC. 1.

STEPIl. BALUZII NOTiE.

caiii , mclius profecto quam alii , in quibus scriptiini D VIII.— £( erit unus. Omnes fere libri velcres liabcnl

csl iiidividua. Individiiinn est qiiod iion potest dividi, et ernnliiKlivisnni (|iii)d iioii est divisuiii. Ci'riuiii esi aiiiein

vcst(.Mii Cliiisli polnissc dividi cl noii fiiisse divisain.

T:iiii(Mi poslea Cyprianiis c;iiiideni lunicam appellat

iiiilividiuiin, ralionc niiniruin argiiiiii^nii qiiod trac-

t;iliat, nt ostenderct concordiain [lopiili Clirisliani

iiiiliviiliiain et pcrpetuam essc debere. Uiiliniis in

Psiii. XXI : Quod vcro iiiconsulilem et ineliorem non di-

viseruni,

Ecclesice concordium figuraverunt. Tertiil-

lianus iii exlreiiio libro de Patienlia : Cuni ergo Spi-ritiis Dei descendil

, individua palieniiu comilalur enin.

Duliiiaie aulcm licet an vcra sit narralii Riiperli ,

sancli i\iiloiiini,

ct alioriini (|iioriiiiid:iiii sciilieiiliiiin

liiiiic;iin iiicoiisiitilciil fict;iiii fiiisse a beala ViigiiicMiiria. {Cui laiiien Iradilioiii siilfnigaliir haud ignobileD. Cerbironii ea de i c opnsciiliiiii cui liluliis : lli-.|. dela lobc s;iiis coiiliiiede N.-S.-.I.-C. (pii cst riivcKJe

daiislKgl. (Iii .Moii, dcs U(;ii(jJ. d'Aii;entcuil, 1070,iul2. Edo.)

Schismala. Trcs libri vetcres ,dissensiones. Sic

eliain iii vcteri libro legisso se iiioiicl Morclliiis.

Totain doinum pmris. Codex BcGcensis : Toiiim [a-

miliaiii tiiain coiligcs.

Siinclum Domini. Idest Encliaristia, ul anlca dixi-

niiis, pag. 541.

W.—Simplex aniinal. Tcriulliaiius in liliro dc

Aiiima : Spirilus fignra columbie delapsus iii hoiuiiicm ,

ul nalura Spirilus saiicli declararelur per aiiiinnl «'(«-

plicilalis et iiinocenliw , quod eliam corporalitcr ipso

felle ciircat columba. Iluliiius, iii Psal. Lxvii ; Scincin

Kcclesia merilo dicitiir coluniba , giiia [el amiiriludinis

non hiibel, el quiavirlnte simplicilntis pullcl.

Ne coluinbas, ne ovcs. Sopra, Epist. lvii , png. 93,dixil (lcdial)olo : Uiinin priino aggrcssiis, ul lupns avemseceriiere a grcgc ,

nt accipiler cotuinbain al> agminevotanlium separure tenluverat. Criidoliter iniiniciis

fiiissc vidctur episcopis siii iGinporis (loaiiiiCo Uus*

5Q7 i>iVi ttMtiAKi mliimlin?, nc nrrs riiiisii f^vn slm cx vciiciial.i cmta- A aiKliic semones pscudojnoplularum , quonmm visionei

ginni! prxtlemiir. Colixrcre cl rniijiingi n^n pnlcsl

aMisiiliuio ciim diilccilinc, caligo ciliii UitniMe, pltivia

ciitn siTcniiatc, piigna c;mi pace, cnm rocciimlit.ile

slerililas, ctim roniilms sicciias, cum iraiwinillilale

lemppslas. Nemo cxlsrtmcl boiios dc Ecclosia posse

discedere : iriticnm non rapii vcnlus, ncc arbnrcin

sollda radice fundatam procella snbvertit; iiiancs pa-

lcjc lempeslatc jaclanliir, invalida- arbores tiiibiiiis

inciitsionc evcrlutiuir. HoscxecraUirel pcrcmit Joan-

nes apostolits dicciis : Ex nobis exieruht, sed non

fuerunl ex nohis : si enini fuissenl ex nobis, mansisseiit

ulique nobiscum "([Joan. it

, 19).

X. Ilinc liaTcses cl raclx' suiit freqiienlftr cl liuni,

diiin iicrvctsa nicns iton liabct pacem, diim pcrddia

dlscordalis non leiiet uiiilateni •>. Fieri vero bacc Oo-

miiiusperiiiiilit el paliuir, iiianenlc propri^c libcrtalis

arbilrin, ut, dum corda nostra et nienies nostras ve-

rilaiis discrimen examlnat, probatorum fides iiucgra

nianiTcsia Itice clarescat. Per Aposloluro pncnionel

Spiriius saitclils et dicil : Oportel luereses esse, nt

probaii manifesli sinl in vobis(I Cor. \i, 19). Sic pro-

baniiir fidcles, sic pcrddi detegumur. Sic ct antc jiidi-

cii dieni liic qun |ue jain jiisioriim aique injiisioruni

anintae dividuniur, et a frunieiito 'palea; separantur.

ili sunt qui se iiltro apud temerarios eoilvends > sihc

diviiia dispositionc pra>ficiuiit, qiii, se prxpositos sinc

ulla ordiliatioiiis lege constiluiint, qni, nentiiieepiscn-

palnm dnnic, episcopi silii noincn assiiinunt ; qnos

designaliii Psalinis Spirilus saiictus sedeiitcs in itesli-

Icmia; caihedra (Psal. i, I) , pesles et liies lidoi, stT

coidii coruni fruslranlur eos. Loquunlur, scd non ab

ore Doinini. Dicuut eis qni ubjiciunl verbiim Dti : Pax

cril vobis ei omnibus ambulunlibus in voluniaiibus

suis. Omnis qui ambulal m elrVolre cordis sHi, noii te-

nirnl snper euiii mala. ISon loculus suiii ad eos , et ipii

prophelavcrunt . Si stelissenl in subslantia mcn, el au'

dissent verba »icn,

et si docuissent poputuin meum,

convertissem eos a malis cogitaiionibus eoriim (Uier.

XXIII, 16, 17, 21, 2-2). Ilns eosdem deiiuo iJnitiiniis

desigttat el dciioiat diccns : .Vc deretiqiierUnt fontcin

aquK vivm,

el effodenmt sibi lacus detricos, qni non

possunl dqiiani pdilBre [Ibitt. ii, 13). Qtlandu aiiiid

baplisnia pra;ler ilniini essi! iioil posslt , bapliz;ire se

possc opinaiiltir. Vitie fnnie deserto , vil:i|is el salu-

taris a(|ii;fe giaiiatn pollit eiitiir. Non ablimniur lllic •-'

"lioinilics ,

sed poilMs soididantur ; ncc puigatitilr de-

licta , scd imiiio cmnulaniur. Non UeO iiaiivitas illa,

sed diabolo lilios geiierat. l'er hiendatiuin nati Veri-

taiis proinissa nnii capinlit : de perlidia piocrcati (idci

gratiani perdunt. Ad pacis pra;niiuni'" vcnire non

pnssuni, (jui pacem Doniihi discordiie furore ruperunl.

XII. rSec se (|iiidain vana iiiierprelaiionc decipiaut

qtind (li.tcril Uoiiiinus : libicumque fuerint dno aut

tres collccti in nomiiie meo, ego cum eis sum (ilaiili.

xvui, 19, 20). Corrup:ores Evangelii atquc interptc-

tes falsi extrenia pniiunt ct siipeiiora prseiercuni,

liariis iiieinores , cl parlcin' subdole compiiinenics;

ut ipsi :ib L^cclesia scissi siint , ita capiiiili uiiius seii-

tcnii:iin sciiidiiiil : Doniiiius eiiim, cuin discipulissiiis

unanintitaleni suaderel el pacein : Dico, inquil, vobis

peiitis ore f.dleiiles, ei C(irrniitpeiiil:c vcrilalis ariifi- quoniam, si diiobus ex vobis convenerit in lerru, de oiniii

ces.vcnena lcibalia lingnis pi>sliieiis evnnienles ;

qiioriiin serino ut eancer serpii (ll Tim. \i, 17), qlln-

riiin tractatiis peeioiibiis etcordibus singiilnrum iiior-

l:ilc virus iiifiiudit.

XI. Cnnlra (jirsmodi claniat Dominus, ab his rcfi u>.-

nal ci revocal erraniein plebem suaiii, diceiis : Notite

•'

.Mansisseni nobiscuin Thu. Fqss.>> Diini

pcrversa mens iioii leuet uiiitatem Ar.' A Irilico Voss. .3.

d Couveutus Voss. 3.

re quacunujue pelieritis, conliitget vobis a Pulrc nwo qni

in cmlit est. libicumque enim fturinl duo aul Ires cvl-

lecti in noinine mco, ego cum eis siim (Ibid.) ,osicu-

deiis iioii miilliludini, scd iinaniiuit:ili deprecanliiiit)

plitrimiim Iribtii. Si duobus, iiiqiiii, etvobis conveneiit

in lerra; uiiaiiiniiUiteni prius posuil, concoidiani pa(ii

LliCTlONES VARIANTES.e

{llls 0.ron.' ParUiii nk'iiioies ct parlim Bod. 1. Voss. I. Puris.

thu.

STEPII. BALUZII NOT^.

binchius in cap. 135 Comnicniarll shi in labrna-iuliim f(r(/.i is, (oinpaiaiis cos •Kcipilii ,

aiens illos ,.

|:opiiliiin Dniiiiiii ikim ut| asioies, sed sarnl:iriiiiii Corneliuin. Vide (in:e de Liiciaito noiainus ad Epi

lunt. Vitle iiotas noslras ah libriim quinlnin Salviaid.X — ^Siiic (/iriiin. llt Nnvaiiaiiiis Honi:e advcrsiis

ukik; Mgire ac iiKKlcrati. El atldil : Kl ut nccipilerpullos siios, diim viiteul

,ad cupliiiulini: piariiim vo-

larc comptltii, ci esl fcrns ac civilelis. ila pervnsi pra-luii pullus tuos,id esl eos qui ipsnrum liiuyunlur mu-ticre , prailas iibicuti:quc poninl i^qcre conipcllunt.Sewpcr ciiini vbi renini tiwpiiralivm Ivcra spaant ,

versuii. rigidi, ac rruilelcs sunt, chiii tameu Dcits oiii-

nipoieiis prwUitis Kcctcsiw liaud seriis ointii iiilcrdixiiit

incteinciilia ac cruilelilatc, qitam Judceis omni lucipi-irum qciiere. Vidc (liaiii Nlcohiiiiii dc Cusa , lib. iii

de(.nncordiinlia Catlwlicn, c:ip. 29.' '

Amaritudo cain dulredine. Cnrncllus Cel-ns, lib.

IV, c:ip.9./>ii/cirtOHi,ii((i(,i)Hic,jsi,),(. Ariiobinslib. vii:

yeiiuc eiiiin in dtikediiietu vcrterc amiiriludu se powtl.llKToiiVilius, in pnvraii.ine Epi.sl(il:c ad AUasiam :

Alin dulcia ptncent , nonnullos siibamara lUlecliiul.Ilorum ilomachiim ccidu rciwvanl, illoruin (atsa siisten-

slobini XVI , pa^. 405Tidc/H/Mi;. Aiilea lcgebatiir traclus in anlitpiis cdi-

lioiiiliiis Ucnibiiluis ctlidil tactus. Qii;c lcciio iiiai;is

arrisil Erasnioj Maiiinio, Paniclio , cl Rigallio, scd

nnii Motcllio , qiii posuil Irnclalus. Qii:e cst vciaicclio , (|uam c(iiiririn;inl xxvi liliii iidsiri cl dereiii

Aiiglic:iiii , liini eliain cdilio Veitela aiiiii Mt.il. Il;ii;c

veio lcclioiieiii laniciteisi Kigaliius noii posiieiii iii

coniexin, ait lanien in.obbcrvaiioiiiljlis siiis iia scri-

bi oiiiiiino deberc. iloc judiciuni sccuia esl cdiiio

Aiifjlicaiia.

XII. — CorruploresEvaiigelii. Riifiiius, iii Psal. cx,

ixplicaiis adversiis li;erclicos h:cc vcrb;i, qiioniatn

cccr pcccalorrs inccndrrunt arcain, ail, id eitt sanclam

:irnptitriiiiisiiiserri,ribus el suis seiL^iibus appticaverunt.Mciii, lili. v Hist. i.crles. , cap. 28 : Scripluras aulenldivinas absiiuc ulla limoiis Dei revercnlia corruperunt.

Ud LIBER DE UiNITATE ECCLESI^. 510

aiilc prrmisit, iit convenint nobis fideli'cr ei firmilcr A Iwbelis aclversiis nliquem, nt ei Pdlei vesler qni in ccelis

doctiil.QiKiniodo auiein polest eicuin nli(|uoconvcniic

cul ciim corpore ipsius Ecclesioe cl ciim universa fra-

teriiitiue iion convenit? qiioinodo possunl iluo ;iiit

Ircs iii iiomine Clirisii colligi (iiios conslat a ClirKto

ct alj cjus Evaiigelio separaii? Noii ciiim iios alj illis,

sed jlli a nobis recesseriint. Et cuiii Ikitcscs et sclii-

smnia postinodiim nala sliil, dum convenlicula siln

divcrsa consliluiint , verilaiis capul alqiie origiiieni

reliqueniiii. Doiiiinns aulem de Ecclesia siia 'loqiii-

liir, ct ad lios qni siint in Ecclesia loqiiitur, ut si

ipii concordes fnerint , si, secuiidiim qiiod nian-

davit el inonuil, duo aiil ires licet, collecti una-

nimitcr oravcrint, diio aiil ties licct siiit, iiiipe-

trare possint de Dei majcsiaic (|iiod postiilaiit. t/6i-

esl remillal vobis peccaln {Marc. w , Sri). Ei ails;icrili-

ciiini cuin dissensione venichlcm rcvoCat ali iiliiiri, ct

jiibel prins coiicoidare ciiin fraire, tiinc ciini pace rc-

deniiteni l)eoiiiuiiusiitl'eiTe(.W(i///i. v^aij^qiiia iiccad

Cain niiiiiera respexit Dciis {Gen. iv, 5) : ne(|iieciiii!i

pacatum lialiere Deiim poterai.qni cuin fralre paceiii

per zeli discordiain hdit habebat, Quam sihi igilu^

paceiii proinittiiut inimici Iralnim, qu:c sacriflcia ce-

lebraie se credunt a!iiuili sacerdoluni? Au scciini

esse Clirisiuiu cmn collccii fiierint opinanlur, qiii

extra Cliristt Ecclesiain colligiintur?

XIV. Tales eii:iinsi occisi in confessione nominis

fiierint, inacula isia nec sanguine abluilur : inexpia-

bilis et gravis culpa discordia! nec passione purgalur.

cuinqnc fiierim dno uiU ircs collccli in noinine meo, B Esse inarlyr"» non potesi qui inEcclesia iionesi: ad

ego, inqiiit. cuin cis sniii, cuni siiiiiiliciljiis scilicet at-

quc pacalis '', cuin Di;:iiii limentihiis et Dei pr.ccepla

serv.Tniibiis. Cuiii liis diiolius vel trilius licet esso se

dixii , qiiomodii ei cum trihus piieris in camiiio igiiis

fuit {Dnn. iii), ct (|uia iii Deiim siinpliccs aiqiie intcr

se unaiiimcs iieiniancbanl , flaniinis ambienlihiis me-

dios spirilii rorisanimavil. Quonio.lo .^posiolis dnobus

in cuslodia claiisis {Act. v), i|uii siin|ilices, qiiia uiia-

nimeserant, ipseadluil, ipse, resolutiscarceris claiis-

tris, ut vcrhuinqiiod (ideliter prsedicabant iiiiillilndiiii

traderinl, ad foinin rursiis iiiiposiiii. Qiiaiido ergo in

jirajccplissuis iioiiil cldicit : fJbi fnerinldiionut lri'scol-

lecli in noiiiine ineo , ego' ciun cis suin, noii lioniiiics

al) Ecelcsia dividii t\in insiiiiiii cl fccit Ecclesiaiii, sed

rcgniim pervenire noii potent qui eam quoe regiialiira

esi derelinquit. Pacem nobis Christus dedit, concor-

dfes alque unanimes esse prKCepit, dileclionis et clia-

ritatis fcedera iiicorrupta alque inviolata servari

mandavit. Exliibere se iion potest niarlyrem qui fra-

lernanl iioii teiiuit cliaritatem. Docet hoc el conlesla-

tur Paiiliis apostoliis dicens : Et sihobuero fidem itu ut

montes Iransferam, cliarilalem autein non liabeam, niliil

mtni. Elsi in cihos pauperuin dislribuero omniumen, el

si Irndidero corpns mcuin ut ardtnm, cltaritnlein auteiii

non liabeam, niliil proficio. Cliaritas mngnnnima esl, clia-

rilns benigna est, charitas non annulalur, non ngit perpe-

ram, non inflntur, non irritatiir, non cogitat matum <", om-

nia diligit, oiniiin credit, onntia speral, oninia sustinet.

exproliraiis (liscordiain perlldis, et fidelibu< pacem siia C Charilas nuinqiiam excidit f

(I Cor. xiii, 2, 5, 7, 11).

votccominciidaiis, ostendit niagis esse seciiin duohiis

aiil irihns iinaiiiniiter oiaiilibiis (|uam cnm dissilenii-

biis pliiriinis, pliisqne impctrari possc paiuoruni con-

cindi prece quaiii discordi sa orntionc iiiiilioruiii ''.

XIII. Ideo et cuin oniiidi lcgcin darcl, aildidil di-

ceiis : El cum slelerilis ad orntioitcni, reniilliie si qiiid

Niimquam, iiiquit , excidit cliaritas. II;cc enim seiii-

per in regiio erit , lixc in aiternum fraternitatis sihi

coluicreiitis uiiiiaie diirahit. Ad regnnni coelorum iioii

polcsi perveiiirc discordia; ad pruMnia Clirisli «, qiii

dixil, Hoc esl niandnlum mcitnt, iit diligtttis invicein.

queinadmodum dilexivos {Jonn. xv, 12), pertiiierei.vJi

LECTIO.NES VARIANTES." Ad Eeclesiam siia;ii Ipqiiiiur Voss- l.

b 1'acilicus Ver. Phicalis Voss. .".

•=

lijjo, iiuiuil, cuni cis Ar. Vuris Hod. 1, 2, 3, i. Lnm.I.in.

ii Cimcorilanliani paceni (iii;;in discordanlium oialioncmiiiuUorum Voss. 3.

" Non agii. perp(|ram, non inflainmata, non gauaci suiier

injiistiliaiii Lam. Lin.f Kxcidel Itabent codd. ix AngHc.8 i\i c praimiiim Cliristi. Ar. Lam. Ebor. Voss. 1, 2, 3.

A'f;. 1. Paris. Tltu. Foss. oxon.

STEPII. DALUZII miJE.

XIII.—Pacnlvni. Tre^ lil)ii\ci( resh;ibciil;)/na(li(iH. D sanciiim Joaniieni Clirysostomnni, homilia uiidcciiiia

Alii lics ct \ctiislioi(s cdilioncs iiddinil lel piccma]:vd L/cK»!. I~( d ca (1( siiiil in aliis cdilioiiihiib (I in

(|iiiiidtcini .'inliqiiis cxcniphnilms. I',( cic iiiili iii Pii-

loelius cxistiniai irrcpsissc in tixlnni cx nuiigiiie.

Kgo faciliici ciciiideiiiii addiln fiiisse snpra liiie;!ni

iii ccdiciliiis nnliiiuis . i;ii tw\e riicir.iii fiiissc iiiciiiii-

niissnpia. Ci dcx Tiiif-nciisis liahct :

A'(r,i(c inimlinbeie poccni iqnd Dcvm pcterat. Eiixi ii^is :

i\((/!((;

enim pncnn Doniiiii liiibere pvlerat. lii Epistola .se-

(iiiida l'cl;igii II ad Episcopos Islria', lcgiiur : Ncqneciiini liabcre pacaliiiii Duniiiwni poieral. Alitcr liiinc

Cypriani lociiiii cxpressil Ludoviciis Roiiianiis iii ser-

iiioiie i|iieiii liahiiit iii concilio Biisilceiisi. Sie eniin

posnil : Neque eniin Deuin liiibere pncaliim polerit quicuni frnlre \iiicemnoii liatiet, sedzeli discordinin.

XIV.—Tnles eliainsi . .M hiiiicliiciiin virdoclissiiniis

Joaiiiies Pearsoiiiiis bpiscopiis Cestiensiis iii Vindiciis

Epislolarum sancti Ignalii, cap, 9, (:ensel respexibse

iii Epislchini ad Ephesios, tuni ait viruni qiicmdani.•anciiiiii (!ixisseiic iniiriyrii (|nidi m sain>uiiicni possepcccalcni s( hisniaiis cliierc.

Vl iirdcnni. Ila cliani lih. iii 7V,5/iiiio>)ioriitH,cap, 5.

Al llicrciiyniiis in capiil (|liiiiliiiii Epislola: nd Galutns

refcri, in vcicii vcr-ionc, pm «xto.m legi glorier. VAvidcliir llii i( nyiiiiis piarcric caiii lcctioncni ,

cumliaido pos! dicat illinii (imc liiibel ardeam esse eiro-

iciii qui iipiid ncslros inolcvil.

Clinriuis ii.ngiianiir.a. Ita etiaiii in libro de Zclo et

Livore, pag. 2.51), iii lihro de Bono pniienliai, pag. 2.^j2;

el lih. 111 Teslimon/oniHi, cap. 3. Vide aniioiaiioiies

Eiasini in liuiic locum Epislola; prima; Pauli adCorinlliios.

Piiiinere non polerat. Pleriiiuc lihri vcleres \trx-fcrniit, ad ClirisUim perlinere non poleril qui dileclio-

n<>m, Reiiniiiiniis euruin lectioiieni (jui plures iiu-

mcro sunl.

m DIVI CYPRIAM 512

potoril qui dilcclioneni Cliristi pcifida dissensionc A mngislcrio siio diiciiii, proplielas omnes ct legem

vi'ilavil. Qiii cliarilalem non liabcl, Deum non liabet.

Joaiiuis licali aposloli vox est : Deiis, iiiquil, di7«;c(to

esl; et qui innnel in dilectione, in Deo nianet ", et Deiis

in illo manet (I Joan. iv, 16). Cuiii Deo manerc non

possunt qui essc in Ecclcsia Dci iinaiiimcs nolucrunt.

Ardcant licet nammis ct ignibus trndili vel objecli

bcsiiis animas siias| onnnt, non crit illa fidci coronn,

sed poena pcrlidia; ;ncc religios* virluiis cxitus glo-

riosus, scd despernlionis iiiteritus. Uccidi lalis potesl,

coronari non potesl. Sic se chrisiianum essc profiie-

tiir quomodo et Cbrislum diabulus sirpe menlilur,

ipso Doiiiino pr;i;nionciile et dicente : Multi venient

in noiniiie mco dicenles : Ego suin Cliiistus, et mulius

fallent (Jfarc.xm, G). SicutilicClirislusnoiiesl,quam-

prxceplis dunbus inclusit. Quam vero iiniialem ser-

val, qii.im dilcclioncm custodit aut cogilat, qni, dis-

cordia' fiirnre vesanus, Kcclesiam scindil, fidcm de-

slriiii, pacciii turbat, cbniitatcin dissijiat, sacramen-

lum profaiial?

\VI. Malum hoc, fidelissimi fratres, jam pridem

coepcral ; scd iiunc crcvit ejiisdcm innli infcsta cla-

des, el cxsui-gcrc nc pullulare plus coei it li;i'rclica>

perviTsitaiis ei scliisiiiatuin vencnala pernicics, qui:t

ct sic ""^iii oceasu miiiidi ficri oportcbai, pra;iiuiitinnle

pcr Aposiohim nnbis ct pru;nioiiciitc Spiiilii snnclo :

In noiissiniis, inquit, diebus (iderunl lcmpora inolcslii,

et erunt lioinines sibi pluceiitcs^ superbi, lumidi, cujiidi,

blaspliemi, pareniibui inobedienles, inijraii, imirii, sine

vis fallat in nomine, ita neccliristianiis videri poicsi B affcctu, siiie lwdere<', dclalores, inconiinenles, iiwniies.

qui 11011 permanet in Evangclii cjiisei fidei veritale.

XV. Nam ci prophetare ct d:ciiionia cxcliidere •> ct

virtules inagiias in terris fnccrc sublimis uliqiie et

admirabilis resesi, nontaiiien regnum coeleste conse-

quitur qiiisqiiis in bis omnibus invenitur, nisi rccii et

justi iiineris obscrvaiione gradiaiur. Deniiiitiat Do-

nunus el dicit : Multi mihi dicent in illo die : Domine,

Doinine, noniie in luo nomiiie proplieiavimus, et in luo

noinine dwinonia exclusimns, cl in nomine tuo viriuies

viagnas feciinus? El tunc dicain illis : Nuinquam vos

cognovi ; rccedite a me, qiii operamini<:

iiiiquiiatcm

(Jia(l/i,vii,23, 23).Jiistitia opiis cstut promereriquis

possii Deum jiidieeni : pr;cceplis ejus el iiioniiis ob-

lempernndum csi, ut acci| inr.t mciiln nosira nicrce-

bcnuin non anianles, prodilores, proeaces, sluporc in-

flati f, voluplalcs maijis quain Deiiin diligcnles, liuben-

tes deformalioiiem rciigionis, viriulmi auiein ejus abne-

ganles. Ex iis sunt qni repunl in doinos, et prwdaniur

mulicrculus oneratas pecculis, .qmv diicuntur variis de-

sideriis, semper discenles el nuinquam ad scieiitiam ve-

ritatis pcrvenientes. Et qiiomodo Jniiines et Mambres

restileriint Moijsi, sic et hi resistunt Ycrilaii, sed non

proficientf^ pluriniuin. Imperitia enim eoruin manifesla

erit omnibus, sicul ct iiloruin fiiit (II Tt»;. iii, 1-9).

Adiiiipleiilur quacumque prxdicta siiiii, ci ;ippi'Oiiiii-

quanlc jnm sxculi finc, lioniinmn pariicr ac teiii|io-

riini piobalionc'- veneruiil. Mngis ae magis advcrs.-

lio sa:vicnle enor fnllil, exliillit slnpor, livor iiiccii-

dcm. Domiiuis iii Evaiigelio suo, cuni spci et fidci C dil, cupiliias cxciccal, dopnivat impictas, supcrbi:!

noslnc viain coinpeiidiobreviantc dirigerei : Dominus

Deus tvius, iiiqiiil, Deus unus est ; et : DiUges Doininum

Deum tiium de lolo corde tito, et de lota anima lua, ct

de tottt virlute liia. lloc esl priiniim mandaluin ; et se-

cundum siinile liiiic : Diliges proximum tuiim tamquainte ''. In his duobiis prwceptis lota lex pendet et prophe-

l(e(Murc. xii, 29-51). Uiiilatcm simul el dilcclionem

iiillal,disci)rdi:i exaspcial, ira pnccipiliii.

XYII. Nuu tamen iios iuovcat aul iiubel ' mulloruni

nimin ct nbrupla pcrfidin, sed polius fiJ 'in nostram,

praMiuiiiiaiite rci vcritnie, coiroborct J. Utquiilniii tn-

lcs csse 1 oepcruiil, quin bx-c aiile pi';i:dicia siini, ita

ca:tcri fratrcs ab cjusmodi cavcanl, qiiia et lia;c ;iiili;

pr;cdicta sunt, iiislrueiile Doiiiiiio ct diceiito : Yos

LECTIONES YARIANTES.

f jiiDpo maiiol. Cnm Dco. Pcm. liii. loss. 1. jVC. i. « Voiiuli, scd nnii prolicionl Ar. Lani. Ebor. Lin. Tliu.

*>Kx|n'llerc Lam. Ebor. Lhi. Hvd. 2.

"^

Operabamliii .VT t, 2 Pem. Voss. 2. Tha.t To ipsiiiii Pein. Lin. Voss. 5." .Sinc misoriiordin Voss. 3.'

Iiiflati, siipcrbi Ar. Amliliosi Voss. i. 3.

Foss. Ben. NC. 1. Voss. i. Tliu.

h l'iol):ilioiu's Ver. Voss. 5.

' Torrenl Voss- 1. 3. Uuiiia ct obriipla NC. 1,5.) Kidcm ni)slr:mi pr^onoviuis corroborel Ben. l^r;cuuii-

tialse rei Paris. Uoi vcriule, rcs ipsa Vat. 3.

STEPII. RALUZIl NOTiE.

XV.— Vt'r/t(/cs nuignns fitcere. Yidc iiolas nostras D Apuil TorliiHiaiimn iii libro de Exhorlnlione Caslilnlis

ad liliniiii Ai;oli ;idi de Piivileijio et Jure saccrdolii

XYI.— Fiilelissimi. Il;i hihiics vclercs cdilioiics. vi-

ginti liliri nostri, cl sc|itciii Anglicani. Mnrcl.ius

|K)suit di/cf/issiiiii. Sod lini:c loclioncm cgo iiini iii-

vciii iiisi iii Iribus ;iiiliquis codicibiis. Et laiiicn Pa-mcliiis eaiii rctiiinil. tiiin ipiia ilbini iiivciiil iii m;ir-

giiie cdiliiinis qiin: diciUir Grnvii ct iii codicc Cniii-

bcroiieiisi , liiin ctinni iitiia vdceiii fideliisimi ii:co-

gnilain cs.se nil Cypri;iiio. Quiid vcriini iioii cst.

Quippc iii pluribus niiliqiiis cxcoiplnnbiis scriplnmin pliiribiis locis niiiiiintherti /ir/f/issimi pro co (piodin :iliis lo^itiir //j7iT//s.sim).

Pitreiilibtis iiiiibcdienics. Cndcx Tliiiaiiiis : Pnren-tibiis in dictn invbcdienles. Ila cliaiii coilcx .snncli

Arniil|ilii cl Cariiolciisis. At Beccciisis b:iliot, parcn-libus in diclo non innlienics. Scx libri iioslii cl duoAiigrnani pr.vferuiil iiidiidic/Kfs.qni lam, obuudiciuet. csi, p:ig. ^29.

logo o6niu/i(.'»/i(iiii. Yiilo Groiioviiiin.c^ip xiv obsci'v:i-

liiiniiin siinruiii lii Scriploribus Ecclesiaslicis.

Ilesistunl vcrilati. P<isle;i addiliir iii addilioiic (|ii:i!

dicilur Gravii, homines ""corrupli seiisu, reprobi circa

fidem. Sed ego illn iii iiullo ooruiii vcloriiiii cxoiiipl:i-

riiiiii rcpori quilius iiior. Dcsiiiit olinin iii qiiiliiiMLiiii

Anglicniiis cl iii aiilii|iiis edilioiiibus ; cni|uo do>idi;-

rari iii iiiaiiiiscriplis , cxccplD Colonicnsi ,ol iii

cxciisis omiiibiis lostattir Paiiicliiis , qui addit c;i

niiiilli pouiissc a Cypiiaiio. Scio saiic illa linbcri iii

Epi^lnl;! scciiiida P.nili ad Tiinollicum. Scd iioii iileo

neccssc cst ut poii;iiiliiriii coiitcxtii Cypi'i;iiii , ciiiii

noii exstotit iii ;iiiliqiiis cxciiiplnribiis liiciibr, tioniiiii

ejiis. Ncqiie oniin illo si'iiipoi' doscribit inlcgr.i |iic;i

qii:c accipit cx Epi>tolis Paiili, ct iiilordiiin (pi:cdainaddit quu; in illis uou cxsiaiit ,

ut supra obscrvaluni

f)I5 LIBER DE UNITATE ECCLESIiE. S14

niiiem cavele, ccce prtvclixi vobis omnia (Marc. xu, 25). A miil ad audaciam fucranl, cxitiiis a Doniinoignis pio-

Vilalo, fiMmso vn?, fialrcs, ejiisinodi lioniiiies, et a

laicre aliine niirilms veslrispcrnicios:! colloqiiia veliil

coiilngium inortis arcele, siciit scripluni csi : Sepi

aiircs luim spiiiis, el noli audire liiujuam neqmm (Ec-

cli. xxviii, 28j. Et ileriini : Corrumpiint ingenin bo-

na confabulaiiones pessima; (I Cor. xv , 35) : Docet

Doiniiins el adnionet a talihus recedendiim. Caci

suni, inqiiit, duces cmcorum. Ccecus aulem ca;cum du-

ceiis, simvl in (oveam cadunt (Matih. xv, 14). Aver-

Eandus est lalis atque fugiendus qnisquis fnerit ab

Ecclesia separalns. Perversus est luijnsmodi et pec-

cftl, ct est n senietipso dainnatns (Tit. iii, 11). An

csse sibi cnin Clirislu videliir qui adversus sacerdoles

Clirisli facit, qiii se a cleri ejiis et plebis. societale

perala nltione consiimpsit, adnionens scilicet ct

osiondens contra Deuni ficri quidquid iniprobifucrinl

ad deslrucndam ordinalioncm Dei liumana voluntale

conati. Sic el Ozias rex, ciim lliuribulum fercns (11

Parat. xxvi, 19), ei coiiira legem Dei sacrificium sibi

violenler assumeiis, resistente sibi Azaria sacerdote,

oblcmperarc iiollet el cedere, divina indignatione

confusus et lepra! varietate in fronte maculaius esl

(IV Reg., v), ea parie'"'

corporis notatus offenso Do-

mino ubi signanturqni Dominuin promerentur. Et filii

Aaroii, qui iinposnerunt aliari igiiem alieniim, quemnnn prajceperat Dominns, in conspeclu stalim Do-

niini vindicalis extincii sunl.

XIX. Quos iniitaniur scilicet aique sectanturqui,

socornil? Arma illc contra Ecclesiam porlat, conlra R Dei lradilioneconlempla,alienas doctrinas appetuntet

Dei dispositionem repngnal. lloslis altaris, adversus

s.To.rificium Ciiristi rebollis , pro fide perfidus, pro re-

ligione sacrilogus, innbscqnens servus, filius impius,

fratcr iniinicus, contemplis episcopis et Dei sacerdo-

tibiisdorcliclis, constiluere audet aliud altare, pre-

ccm ;dieiam illicilis vocibus facere, Dominica! hosti;n

vcrilaient pcr falsn sacrificia proraiinie, nec scire

quniiiam qui conlra ordinationeni Dci nilitnr, ob le-

iiicrilaiis aiulaciam.divina animadvcrsinne piiniinr.

XVIII. Sic Cliore et Dalhan et .\biroii, qui sibi con-

Ira Moysen et Aaron sacerdolem sacrificandi licen-

ti.iin vindicare conali sunt, poeaas pro suis sialim

cimaiibns pepcndcrunl (Num. xvi, 27).Torra,conipa-

gibiis ruplis, in profiindnm sinnm patuii,slaiiles alque

magisteria humana; instilutlonis induciint; quos in-

crepat Dominus ei objurgat iii Evangelio suo dicens :

Bejiciiis mandalum Dei, ttl iradiiionem veslram slaliia-

lis (ilnrc. vii, 9). Pcjus hoc crimen esi quam quodadniisissc lapsi

<>videnlur; qui tamcii in poenilenlia

criminis constituti Denm plenis satisfaclinnibus de-

precanlur. Hic Ecclesia qnneritnr ct rogalur, illic Ec-

closise repugnalur. Hic polest necessilas fuisse, illic

voluntas lenetur in scelere. Hic qiii lapsus est sibi

tanlnm nocnit, illic qui hxresim vel schisma facere

conaius csi multos secum irahendo decepii. Ilic ani-

mx unius est damnum, illic periculnin pliiriinorum.

Certe peccasse se liic et intelligii, ct lanicnialiir et

plangil; ille lumens in peciore suo, el in ipsis sibi

vivenlcs recedcnlis soli liialusiibsorbnil. Nec lanlum C doliciis placens, a matre filios segregat, ovcs a pas-

cos qiii anclores fueraBi Deiindigiiaiuis ira percussil, lore sollicilat, Dei sacnmenta disiurbai: et cum lap-

.scd ct CKleros ducentos quinqiiaginlapariicipescjus- sus scmel peccaverit, ille ((uotidie peccai. Poslremo

dcin fnroris et coniiie?, qiii coaguhui cuni iisdem si- lapsus, inarlyrium posimodura consecutus, poiest rc-

" Hi qui sacrificaverunl Pm. Voss. 2

LECTIONES VARIANTES.

STEPH. BALUZII NOT^.

XVII.—A semelipso, dainiialns. Tn codice Bnrgundico

Cfliiscqiioiitcr addiiiir : A seinelipsis damiiali suntqiii

seiib Kcclesia Clirisli sepnranl. El niox post ba;cverba,ndrersns sacerdulesClirisli, siibinngilur in eodeui vcleri

Cddifc : C«»i Clirislo esse non vidcbilur qui contra

sacerdolem Clirisli fucit. Veriiin nciiio non vidct li;ipc

es5o nicia glossomaia qu;o ex ora libri irrcpseriiiit in

loxliiin. C:i!icrniu ea in nullo alio libro reperiuntur

(|u;im in Durgundico, el niilla edilio ea haliel. Undc

Qua; lcciio polest csse bona. Verum cinn illa noninveniatiir nisi in qiiinqiic codioibus aniir|nis, aliaexsiolin aniiquis editionibnsetin xxi libris veioribiis,

placnil scqiii exempluin edilionis Anglioanx, in qiiascripluin est cedcre.

Ubi siynantur. Id est in fronte, uli diclum esl pauloanlc. Hicronyiinis, in Praifalione in libruin Job : Er/ocliristianns, et de parentibus chrislianis nalns, el vexil-luin Cnicis in niea fronle porlans. Vidc llospiiiianum

iiiloriin collii;i(ur non slaliin tniiislurenda esse injj

lib. ii rfe 7>i»;)/;s, cap. 10, pag. lCi; cl iioi;is noslras

' ' '" -'•-''ad libruni Latlanlii de Mortibus persecutoruin.

XIX. —I'ejus hoc crinien es/. Codox Gratianopolila-nus : Pejiis lioc criinen esl quam qiwd lii qui sacri/ica-vernnl admisisse lapsi videntur. Vernm isliid glosseiiiacst quod ex ora libri irrcpsit in tcxiuin. .\ucinr

Episiohe seciind* Polagii II, adEpiscopos Isiriw, iit

isi;i qii;idrarent cuni suo propoiiio, scripsil: Peiiisscliisinaiis crimen esi.

In peccalo suo. Codex Flori, in peclorc suo. Islicerrore lypographi scriptuin est peccatoie. Emcndan-duiii csi.

Posnnodum. Ita omnes libri vcteres. Edilioncs an-liqiuu iKibcnt primilionem , eliaiii Erasinioa. Quodidco annolo quia valde miruin cst hiinc liominem,pcriiissimuin videlicet lingiia; laiiii.ne, qui non potuitignoiaie bancvocem noncssc laiinam ei nihil sigiii-licare, qui praeierca sciebai alibi legi postmodum ;

lextiiin qiia- iii aiiliiiiis

codioibus reperiiintur inserla

liioiibialionihns vctoriim sciipimiiin e! dococlo jiidi-

cio in iis ulcndiim csso. Vido aiiinilalionos Erasnii in

capiit tortiiim EpisioknPauli ad Tiimn.

.\cleri. Codcx Vcroiiensis, ub Ecclesiaeius el pkbe.Lanioni;iiius, qui se a clericis ejus et plebe,

iSec scire. Ua-c scriplur;i babetur in oniiiihiis anli-

qiiis ciMlioibu-i ct edilionihiis ,nisi qiiod iii codioe

linigiinilioo scripliiin cst , Nescit quoiiiam. Qiiidam

vero, scd p;iiici, ne scire. .M;inulius odiilil ncc dicjnatur

tcire. Quod ab co rccie ficuiin ail Paiiicliiis ad vi-

lanilum hypcrhaloii, admoiicns iiilcrim vocein dignainr nnn cxslare iii iiianuscriptis. Saiie ogo illaiii in

niilloeormn vetorinn exoinpkuium quihusuiorreperi.Docst cliam iii soptcin Anglic;iiiis, ui iniiiiine dubi-

landinn sil qniii oxpungi dcheat.

XVIII, —Cw/cre. Edilio Manutiana liabet credere.

Illt

giii" proiiiiss.apcrcipere; ille, si exlra Eiclesiain

rll oecisiis, ad Ecclesiac noii pnlesi prsrmia perve-

iiirc.

XX. Nec f|iijsqiiain niiielnr, (lileclissiiiii fralics,

niam (le coiilessoriliiis fpiosilam ad isla proccilorc '',

inde qiioque aliqiios lani nef:iiid;i qnani gravia poc-

(aro. Neqiie enini coiifessio iniiniiiieiii facil ali iiisi-

diis dialioli, aiil coiilra lenialioiies cl p; riciila cl in-

ctiisus alqae iinpclus saxiilares adliiic in sa'cnlo

posiinm pcrpcliia sccuriiale defeiulil. C:rleriiin iinni-

qnani in coiilessoribiis fraudes' et slnpra el adulleria

p slmodum videremiis, quac nunc in qiiibiisilaiiivi-

deiiles ingemi-ciinus el duleinus. Quisqi)is ille coii-

fissor csi, Salomone nwjor anl melinr aiil Dco cliarior

non esl : qui lamen quamdiu in viis Doiiiini ambula-

DIVI CYPnUM i'*'

fue- A aciu siijciim disciplin.t modesius; iitqui Chrisiicoii-

fcssor dicilur, Cliristum qucm confiielur in.itelnr.

Nani,ciim dical ille: Qui se extollH ImmitiabUur, el qui

liuiiiilial se exaUabHnr (Luc. xviii, 1.4), ci ipse a Palre

cvaltiilus sii, quia sc in lerris Sermo et Virius et S.-»-

pieiiiia Dei Paliis liiimiliavit, quomodo poicst cxiol-

lenliam diligcrc qui cl iiobis liuiniliialcm sua lege

maiid:ivit, ct ipse a Palre amplissimiim iiomen pr:e-

mio liiiinilitiitis arci^pit? Confessor esl Clirisii, scd si

non '"po-tea bbispbemcuir poripsum majesias etdi-

«nilas Clirisli. Liiigua Chrislum confcsfa nonsil in.a-

ledica, non sii liiibnlenla, noii conviciis et lilibns

porslrcpcns andiaiur, non conira fratres ct Dci s:i-

cerdoies, post vcrba laudis '', sorpciitis vciiena jaciiic-

lur. C;elcriim, siculpabilis el delestibilis posliiiodiim

vii, laiiidiu graliaiii quam de Doiiiino fuerai consccu- JJ fiieril, si coiifessioiiem siiam ni:ila convcrsalione pro-

tiis obtinnit ; posiquam dereliquit Dniiiini viam, per-

didii elgraiiara Doiiiiiii. Et jdeo scriptum esl": : Teiie

qiiod liubes, ne aliut aecipial coronam luam {Apoc. iii,

H). Quod utiqne Dominus non minarclurauferri posse

coroiiain jusliti*, iiisiquia, recedeiite jusiiiia, recedat

iieccssc est et corona.

XXI. Confessio exordium gloriae esl, non nieritum

jam coronx ; nec perlicit laudein, sediniliai digniia-

lem. Cumqiie scripiiim sil, Qui persevernverit usque

in liiiem, liic salviit erit {Mttiili. x, 22), qiiidi|nid anlo

(iiiem fueritgradusest quo ad fasiigiiim saluiis ascen-

dilur, nou terminiisquo j:im eiilminis summa tenea-

inr. Coiifessor esl; sed post coiifessionem periciiliiin

inajnsesl, qiiia plus adversarius provocatiis esl : cou-

degerii, si vimm suam lurpi foediiale iiiaciil:iveril, si,

Ecclcsiain deniqne, iibi confossor f.icius est, dcrolin-

qiieiis etunilniis coiicordiam sciijdcn.s, fidcm priiiiam

perfidia postcriore niiitaveril , blaijdiri sibi pcr con-

fossioueni iion potesl, qiiasi sit cleclusad glori;c pr.TC-

miiiiii, quaiido ex bop ip:iO magis crevcrinl mcrita

poeiiariiin.

XXII. Naiii ct Jiidani inter Apostolos Domiiuis elc-

git, et laincn Daniiniiin Judas poslmodiini prodidit.

Non laiiicn idcirco Apostoloriiiii (ides et liiuiiias coci-

dit qiiia prodiior Jiidas ab coriiiii socieiale defecil.

Sic el liic noii stalim confessoriiiii sanclitas et digni-

lasconiiiiiniita est qnia quoriimdaiii fides rract.a est.

Bcatiis P:iiiltis apostolus in Episiola siia loquilur :

fessor esl; lioc magis slare dobet cuiii Doniiiii Evan- q Quid ciiiin si cxcideniiit afidequidam illorum? numqitid

gelio per Evangelium gloi iam coiiseeutus a Doiiiino.

Ailenim Doniinus : Ctii ihii/(hhi datnr, inuUiun qum-

rilurabeo;ct cui plus dignilalis ndscribilur, plus de

itlo exigitur scrvitutis'^ [Luc. xii, 48). Neiiio por con-

fessoris exeniplum pereat, nomo injnsliiiain, iienio

iiisoleniiam, nemo perfidiain de confessoris moribus

discai. Confessor est. Sit hiimilis ct quielus, sii iq

iufidelilas illoruin fidem pei evacuavil ? Absil. Est cniin

Deus vcrax, oinnis aulcin lioino inendax(Rom. iii,

5, 4). St;il coiifessorum pars iiiajor et inelior iii (idei

sii;e roborc ct iii lcgis ac disciplin.T: Doiiiinic;e veri-

laie; iicc ab Ecclesia: pacc discciiniit qui se iii Ecclc-

sia graiiam consecutos de Dei digiiuiione mcmine-

runt; alque lioe ipso ampliorcm coiiscipiuiitur fidei

LECTIONES VARIANTES.

*Rogni cff-Ioruni Lam. Ebor. Bod. 2. Bcn.

h Ad islam disseiisionem procedere Bod. 3. Prosilire

Ver.« El ideo Lfmt. Ebor. HC. 1, 2. Bod. 1, 2, 3, 4. Paris.

Voss. 1, 2. nt idco in Apocalvpsi Dominiis ad Joanncm

gravilor coniniinatus Yer. ilunut.i Ollicinm scrvilutis B :d. 3." Vorba laudis et conle.ssioiiis Ver.

STEPII. BALUZII NOTyE,

mirumcsl.inqiiam, illum pravam lcciioncm rciimiisse

in comcxiu, boiiain posuisse in margiiio. Edllio qii;c

dicilur Gravii pia^fert eani quae bon.i est. Iiide cxort;c

suiit aliu: edilioiies.

XX. — Gialiain Doiiiini. Post h;rc verba Maiiiiiiu?

addidil , sifiil scripluin esl: Et e.Tcilavit Doiiiiiiiis

Saianam ipsi Sutomoni ; ct ideo iii Aiiocalynsi Doiiiiiius

nd Joannem graviter comminatur. Qii:c Ui;.^altins ait

esso iii voieri libro Veronensi. P.iiiielio iion plaeiiil

li.'ee addilio Maiiiitii, niiniriiiii qui;i, ul illc ail, Do-iniiius iii iilo loco iioii loqiiltnr iid Joaiiiieiii, sed ad

Angeliiiii Pliiladi'lplii;c. Ilaqiio Pamcliiis reliiiuit i|ui-

deiii eain adilitioiiem. sed dcleyit ca qii;e rcferiinlnr

ex Apocahjpsi. lia eli.un Uigalliiis. Ego vero omiiia

siippriuio, ipiia illa non iiivoni iii ulln vctcruiii oxom-pliiriiim nosiroriiin, qnia do-iiiil iu uiidccim Aiiglic;i-nis i'l in cillliiiniliiis M:iiiiilian I ^imiiinioiibiH.Wl.—.isceiiditur. Codex saiicii Dionysii Ri.Miioiisis

J) exicndiiur. Pro quofortassislcgcndum, est cscendUnryiit apud Tiiciiniii, lib. xiii, Aiiiialiiini cscendere sug~gesliiin iniperaloris ot lib. \\, poslea escendere.

"'"Coiifcssor per Evnnyfliuin.^npn, e|ii^l.xxx, pag.

iO : ^ii non iiliim (le Eiangelii conscrvalione invenianlur

consecini iiiidc mariijres liuni. Ulii viiie iiolas no^tnis,

p^g. i\C,.

Piodegcrit. Ilaiic leoliiiiicin li;ibciit oodex Vorn-iieiisi- el soxdociin libri iiosiii. Eaiii priiiiiis iiivexit

l';iiiioliiis, cciilioiicni Cravii, ul ijise :'il, secnliis. Egolanieii iii illi e.liliaiie logi prodideril. II le vcio

pisiroiiia leoiid babeliir iii oiiiii bus ediiioiiibns (pia;

P.iniolian:iiii aiiicccsseiii.:i et iii deccin cndicibiis

;iiiliqiiis. I'iil 1 aiiloiii illam csse iiielioreni. Siipra,

opi^t. LXXiv, p.'ig. (i| : Proditorcs fidei ct Ecclesicc

Cuilwlicr iiiipiujiiuiorcs. Ucliiiui cig i li'o:ionem qii;c

pliiriniii vcioriiiii bliroriim auotoiiuio iiiiiiur. Nainel illa qiioqiie bona c-jl.

[,17 LIBER DE l'N|TATE ECCLESl/E. 518

siiac Liudem, quod, ab corum perfidia sogrcgaii (ini A delici ot sequi filius piicis, a dissensionis malo coiiii-

jiiiicli conrossionis consorlio fucriuU'', n conuigio cri-

iiiinis rcccsscruiil, veroi' iliuinin:ili Evaiigeiii liiminc,

piira el candida Doiiiiiii liice radiaii, lam suiil iii coii-

scrvandaClirisii pace lauilabilos, qiiain fiierunl in dia-

boli coiigrcssione viclores.

XXIII. Oplo eqnidem, dileclissiini lialrcs, ct coii-

siilo pariicr et suadco ut, si (ieii potesi, neiiio de fra-

iribiis pereat et conscnlientis popiili corpus umim

greinio suo gaudens inatcr iiicludai''. Si lamen quos-

dain schisniatuin duces et disscnsionis aiicloic*, in

cxca etobsiinala deinonlia perinancntes, noii poliie-

ril ad saliitis viaiii consibuin saliibre rovocaic, cx'tcri

lamen vel simplicilate capti, vel errore indiicii, vel

aliqiia fallentis astuli;c calliditatc deee|ili, a fallaciu;

iierc liiigiiam"' siiam debel qiii novit cl diligit vincii-

liiin cliarilalis. Iiiieisiia diviiia iiiainlaia ^ et niagislcria

saliitaria, passioiii jaiii proxlmiis Doiiiinus addidil di-

ceiis : 1'iicf.m dimillo vobis, pucem meam do vobis (Joan.

xiv, 27). Iliinc nobis hxreditatem dedit, dona omnia

siKic pollicitalionis et pra^mia in pacis conservaiione

promisil. Si colneredes Christi sumus, in Chrisli pace

maneaniuss. Si filii Deisumus, paciliciesscdebcmus.

Beati, liiqiiil, pacifici, quouiiimipsi filii Dei vocnbiin-

iw [Malth. V, 9). Pacilicos esse oportct Dei fdios,

cordo mile-;, sermone simplices, alfectione concor-

des, (idelitcr sibi unanimitatis nexibus cohxrentes.

XXV. IIsDC unaiiimitas sub Apostolis olim fult.

Sic novus credentiiim populiis Domini mandala cus-

vns laqueis solvile, vaganles grossus ab erroribiis li- JJ lodiciis, cliaritatem siiain leniiit. irobat Scriplura

berate, ilor recluin via; coelesiis agiiosciic. Coiites-

tuilis Apostoli vox est : Pranipiinus vobis, inqiilt, in

tiomine Doinini noslri Jesu Cliristi ul recedatis ab omni-

bus fratribus ainbutantibus inordiniilc el non secundum

trudilionem quum acccperunt a nobis (II Thess. iii, 6).

Et iterum dicit : Neino vos decipiat inanibus verbis.

Proplerea enim venfl ira fe| super rdios conlumacia; ^.

Nolite ergo esse parlicipes eoruiii (Ephes. v, 6, 7). Re-

ccdendiim esl a delin(|uentibu5, vel inimo fiigiendiiin,

ne, dum quis niale ambulantibus juiigilur, ei per ili-

nera erroris et criminis graditiir, a via veri Itineris

exorraiis, pari criinine cl ipse loneatiir. Deus unus

est, et Christus uiius, et uiia Ecclesia ejus, et (Ides

una , et plebs una in solidain corporis uiiilatem "

diviiia qii.c dioit : Tnrba iiutem eorum qui credideranl

aniina et mente unaagebant^(Act. iv, 52). El ileriim :

El erimt perseierantes omnes unanimes ' in oratione cinn

niuUeribus el Maria qum (ueriil mater Jesn el fralribus

ejus (.ict. i, 14..). El ideo, qiiia efficacilius preciluis

orabant, ideo inipetrare ciiin fiducia poierani quod-

cur|K|i]c de Domiiiiipisericordi.i pos|uIabaiit.

XXVI. In nobis vcro sic unaiiimitas diminiila est,

ut et largiias opcrationis inlracia esi i . Doinos tnnc

et fundos veniimdabanl, et lliesauros sibi in coelo re-

poncntcs, distrlbuenda in usus indigentium pretia

A|iostolis olTorebant. Al iiunc de |ialriinonio nec de-

ciiiias damus; etciiin vendcre jnbeat Doiiiinus, enii-

iniis poiiiis et aiigemus. Sic iii iiobis cmarcuit vigor

concordi* gliitino copiilata. Scindi unittis non potcst, £,fidei , sic crcdentium robur elanguil. Et idcirco Do-

iiec corpus unum discldio compaginis scparari, di-

viilsis laceralioiie visceribns, in frusta di-ccrpi. Qiiid-

quid a niairice disccsserit, scorsiim vivere ei spirare

non potcril, substantiam saliitis ainittit.

XXIV. Monel nos Sjiiritus sanclus ei dicit : Quis

est hoino qui tult vilnm el anuit videre dies optimos?

Contine linguam luam a miilo, et tabia ttta ne loquantnr

insidiose. Dectina a mato et fac bonuin, quiere pacem el

sequere eam (Psal. xxxiii, 15-15). Pacem quaerere

miiius, tcmpora iinslra respiciens, in Evangelio siio

dicit : Filius hominus cnm veneril, pntas inveniet fidem

in terra (Luc. xvni)? Videmus flori qood ille pr;e-

dixit. Iii Doi tiniore, in loge jiistiii;c, iii dilectione, i;i

opere fides iiulla cst : iiemo (utiironim melum cogi-

tat ;

'' diem Domini et irain Dei et incrcdiilis vcniura

snpplicia et statuta perlidis iBtcrna tormenla ncmoconsiderai : quod inelueret i conseientia nostra, si

crederet; quia pon credit omnino, nec inetuit. Si

LECTIQNES VARIANTES."Atque lioc ipso majoreiu consoqiiuntur lidei suoe

laufJem, lino ampli(jrein, ([uod scgrcyali qiiilius juiicli

confessionis consorlio lueruiit Ver. Paris. Qui junctis coii-

iessioiiibus 1'aris.b StPterunl vero Bod. 3. At vero Bod. 1, 2.

Mater F.cclesia Voss. 3.(i DilDdeiitiae Ar. Lum.'^ Unilate Bod. I. 4.

f Inier sua deuique mandata Ver.

f In Chrisli paceni abeauius Cor. Mancamus Ar.

^ Aniinam ol mentem uiiain habehant Bod. 5.

Pcrseverantes unanimes Lam. Ebor. Lin.i lit largitas oiieratioiiis imracla. Uomos Ver. Infracta

sit Voss. 3.

p k Motuin cogitat, diem Bod. I, 4. Impr.1 Quod quidem uielueret Voss. 1. Quod mctuoret Vcr.

Quidciuid melueret Ben.

STEPH. BALUZII NOT^.

XXIV.—/nsidiosf. CodexCompendiensis lialiet do-

lose, qualuor alii dotuin, Burgiindiciis iniquitatein,

Eligi;inus HK^KrfacitiiJi.

llwreditdtein dedit. Manuliiis, hareditatem Cliristus

dedil. Sed vocein Christus, <[\ix saiie necessaria noii

esl, noii agiioscuiit libri veteres, ncque vcteres edi-

tioiies.

Cohwredes. Faiendiiiii est majorem velerum libro-

ruiii partem balioro siiiijilicilor hivredcs et lectionem

quaiii cgo retineo cxsi;ue in sopieni laiiiiim et iu

velustis edilionilius, iiiler quas |iono Morellianam.

Quaiiivis vero iiiajor voicriiiii lili;(iriiiii piis li:ibo:it

Itivredes, ego aliam leciioneinljr.elero, (pra i;i ca-

pilcviii Eiiisiohe Panli nrf Romanos, ex qua sumpliisest bic locus, legiliir : Si auiem filii ci hieredes, hieredes

quidem Dei, cohicredes autem Chrisli. Sic oiiaiii re-fertiir hic lociis Episl. i.vi, pag. 90, ct epist. lxxxi,pag. 104, cl iii Epislofi ad Eoiliin;itiim rf^ Exhorla-

tioneMitrtyrii, cap. ii, ct lib.iii Testimoniorum, cip. 16,X\\.—Qu(i;(ueriit. Revocavih;iiic lectioncm, (|uain

et omnes lere liljii velcres ot editioncs i>ameliana

aiiliquiores habeiil. I';imelius posiiii (uit cx codi-ee iiis. et i|iiia ita lcgolial in liliin de Oralione Doini-iiica. Al cgo leotion;'iii ill.uii iioii rciieri iiisi iu coiliceUciiicnsi saiicli Oi

iiiy.>ii. I'osto;i viiloliiiiiiis, p;ig. 556P.imeliiiiii posui.-se/'«i/i!i iilivi) de Oriiiioiie Duminica',

^,gDIVI CYPRIANI ^20

ai.lemcrcdcrct.eicavcrel:sicavcrci, eTadcrcl. Ex-Ain.pIi.ilos npp.ol.endat. L..ccni in bonis operibus

citfiiiius .los (pianti.in possi.iims,diicclis^imi fiatrcs ,

ct, soiiino incrliic vetciis aliruiito, ad obscrvanda ct

gerciida Dominl procccpla vigilcmus. Simiis talcsqna-

lcs cssc nos ipsc praccepil diccns : Sini lumbi vestri

accincti et lucerna ardeuies in manibus teslris ; el vos

timiles liominibiis expcclnntibus dominum snum qnnndo

teniat a nupliis, ul cum veneril et pulsaveril (iperinnt

ei. Beati serri quos adveniens Doininus iiivenerit vigilan-

tes (Luc. XII, 55-57). Accinctos nos cssc oportel,

ne, cum expcdilionis dies "vciicril, impeditos nos et

LECTIONES VARIANTES.

• ProdiUonis dies Pm. Imp.^ Rognabimus. Amen Voss. Z.

STEPH. BALUZII NOT^.

XXVI —Imneditot et t»ip/ici(os. Pamelius scripsit B non agnoscunt reliqiii iicqiic velcres eilitioncs. Et

impeditos nos et implicitos. Quam' sane leciioncm re- alioiiui scnsus cst inlcgcr absque illo vocabulo. Itaque

peri in iribus anliquis exemplaribus. Sed vocein iios dclevi.

nosi.iiin liimci. cl fulgcat, ut ips..m nos nd lucein

clariialis mienia; del.ac sxcnli nocte perducat. Ex-

pecieinus solliciti sempcr ct caiiti advcntiiin Domini

repcntinniii, ul, quaiido illo pnliavcril, cvigilel fides

nostra, vigilanti» pra;mium de Domino receptura.

Si lia-.c mandata scrvcntiir, si hscc moiiiia ct proc-

cepia lcneaiitiir, opprimi rlormicntes diabolo fallcnie

non possumus, servi vigiles Chrisio domiiiante re-

gniibiimis •'.

LIBER

DE ORATIONE DOMINICA,

Arcohentcm. — Tres complectitiir paries traciutus aliud sunt quam magisleria divina, fundamenla scdi-

&. Cypriani de Oratione Dominica, in qiio librum f.canda; spei "^, firmamenta corroborand;c f.dei, nu-

Tertulliani de Oralione imitatur. In priore ostciidit irin.cnta fovendi cordis, giibcrnaciila dirigeiidi iii-

Orationem Dominicam esseomniumexcellenlissimam, C neris, prncsidia oblinendic saluiis ; quic, dum docilcs

summespiritualemet adimpetrandum cfficdcissimam. crcdentitim mentes in tcrris inslruunl, ad coDlcstiu

/ii altera vero parie Dominico! Orntioiiis compleclitur

expiicationem, seplemque ejus partes prwcipuas,

TertuUiani vestigiis inluerens, decurrit. Demuin in

tertia parle Oralionis conditiones expendit , docetque

Orationem esse debere, 1° pirseverantem el assiduam,

e.Templo Christi Domini ; 2° vigilantem ac toto

corde effusam, exemplo sacerdotis qui t ante oratio-

nem prw(aiione praimissa parat (rairum mentet di-

ccndo : Sursum corda, et respoiidet plebs : Habe-

inus ad Dominnm; i o" bonis operibus ei elcemosijiiis

consociatam, Tobia:instar et Cornelii ; i° omuibiis diei

lioris ac praiserlim Iribus ab Ecclesia Oralioni des-

tinatis, tertia Himirum, sexta cl noiia, mane nec non

ct vesperc esse orandum. Edd.

L EvANGEUCA pr.TCepla, fiatrcs dilectissiini, iiiliil

regna perducunt. Mulia cl per IVophctas scrvps suos

dici Dcus voliiii ct audiri; scd quaiilo majora''

qiucFiliiis loquitirr, qua; Dei serino (|ui in Propheiis luit

propriavoce testatur, non jam mandans ut parelur

vcnienti via,scd ipse veniens, cl viam nobis apciiensct ostendcns ; ut qui, in lcnebris mortis crrantes, im-

providi et ca-ci prius fuiinus, luce graiia; luminati,

iter vita; duce et rectore ' Domino lencrcinus.

II. Qui intcr cxteia salutaria sua moiiita et pra;-

cepta divina quibus popuio suo consulit ad sahitcm,ctiam orandi ipse formam dedit, ipse quid precare-mur monuit ei inslruxit. Qui fecit vivere, docuil ct

orare, benigiiitate ea scilicet qiia ei c;clera daie ct

D coiilcrredignatusest; ui, duin precectoralionef qiiamFiliiis docuii apud Patrcm loquimur, facilius audia-

LECTIONES YARIANTES.

"= Fundamcnta corroborandaa fiilei , nulrimenla xdiR-

candx siiei ,firniampiiumi fovendi cordis Voss. 3.

•i Meliora ross. 2. Fcm.

' Iler viM duce Lin. NC. 2. Bod. 1, 2, i.* Orationera Voss. 3,

STEPH. BALUZII NOTiE..

»»» DEOUATIONE DOMINICA. — Sanclns Hila-

rius cpiscopiis l>iciaviensis,c. SConunciilarii in Mal-

thanim, sic biqiiitur dc libro isto : De orationis autcm

sncramenlo neceuiiate nos commentandi C.yprinnus

sanctm tiiemoria' (ifierafcil.Sanctns Angnslinns in Epis-

tola ad \aleri;imiin : Legimiis cis etiam libruin beatis-

simi marlyris Cgpriatii de Oralione Dominica, cl oslen-

dimiis qucmudinodnm docueiit omiiia qiiw ud mores

nostros perlineni, quibus rectc vivimus, a Paire nosiro

qti iii cali$ ett exposcenda, m de libero prcesumentes

nrbitrio a divina cjralia decidamus. Ejiisdem argu-ii.cnii librnni liabciiins apud Tertullianum. In coiici-

li I Gcrnndensi siaiuliim csl iii oinnibns diebns postinatniinas ct vesperas Oraiio Dominica profcratur.Et lamcn postea noimulli sacerdotes, ul in cauoiic dc-cimo concilii Toletani quarli legitnr, iiivcnli snnt qi.iDoiiiinica... Oi-aiionem non quoiiilie scd dic lantumdominica diccrcnt. Vide Wcseli Gansforiii Gronin-

gciisis Traclatum de Oratione.