ANLẠCTỪTÂM

HòathượngTHÍCHTHÁNHNGHIÊM

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

HộiSáchhaycùngđọc(https://www.facebook.com/sachhaycungdoc/)Bạnmêđọcsách?Vàbạnmuốnđượcđónggópchocộngđồngnhưchúngtôi?Hãyliênhệvớichúngtôiquaemail:yeusach.group@gmail.com

BảnquyềntiếngViệt©2010CôngtyCổphầnSáchTháiHà

Website:www.thaihabooks.com

Cuốnsáchđượcxuấtbản theohợpđồngchuyểnnhượngbảnquyềngiữaCông tycổphầnSách Thái Hà và Dharma-Drum Mountain Cultural & Educational Foundation TRUE JOYCopyright©(2008)byMasterShengYen

Published by arrangement with Dharma-Drum Mountain Cultural & Educational FoundationVietnamesetranslationcopyright©(2010)byThaihabooksJSC

AllRightsReserved

CôngtycổphầnSáchTháiHà

Trụsởchính:119-C5TôHiệu-CầuGiấy-HàNội;Tel:(04)37930480;Fax:(04)62873238

VP-HCM:533/9HuỳnhVănBánh-P.14-Q.PhúNhuận;Tel:(08)62761719;Fax:(08)39913276

VP-ĐN:59ÔngíchKhiêm-Q.HảiChâu;Tel:(511)3532276;Fax:(511)3532275

Website:www.thaihabooks.com

Cáctổchức,cánhâncónguyệnvọnginấntốngkinhsáchđạoPhậtxin liênhệvớiTháiHàBookstheođịachỉ:publication@thaihabooks.com

MỤCLỤC

Ebookmiễnphítại:www.Sachvui.Com

Lờigiớithiệu

Chương1:Bạncóhạnhphúckhông?

Chương2:Khổđaulàgì?

Chương3:Làmthếnàođểđốidiệnvớisinhtử-hợptan

Chương4:Tìmđượcđiểmkhởiđầucủahạnhphúc

Chương5:Chuyểnhóacảmnhậnchủquan

Chương6:Tìmđượchạnhphúcvôthườngchínhlàsựvĩnhhằngbấtbiến

Lờigiớithiệu

Con người có thể hạnh phúc, tươi vuimãi, không chút phiền não được không? Đươngnhiênđóchỉlàđiềukhôngtưởng.Vìngườiđangyêulosợđánhmấtngườiyêu,ngườicótiềnsợmấtcủa,ngườiđắcýsợngàybấtđắcchí...

Nhưngrốtcụccó“hạnhphúcđíchthực”haykhông?Liệuconngườicóthểsốngmãitrongniềmtin,hyvọngvàkhôngbaogiờthấtvọng?

Hòa thượngThánhNghiêmsẽnghiêncứu,xemxétcáckhíacạnhkháchquankhiếnconngườikhôngđượchạnhphúcnhư:cáikhổcủasinh,củagià,củabệnh,củachết,củaoánthùgặpgỡ,củaânáibiệtli,củaphiềnmuộndothântâmmang lạivàngàisẽtừngbướcdẫndắtchúngtavượt lên lớp lớpmâymùgâynênđaukhổ;khôngnhữngchochúngtabiết lído tạisaoconngườiđaukhổmàcònchỉrõchochúngtahướngđitìm“hạnhphúcđíchthực”.

Những lờikhaingộvàngngọccủahòa thượngThánhNghiêmsẽchochúng ta thấyhạnhphúckhôngđơn thuầnchỉ lànhữngphảnứng tâm líđốivớingoạicảnhmànócóđượcdosứcmạnhcủatâmtừbivàánhsángtrítuệsoiđườnggiúpchúngtacótháiđộsốngtốtđẹp.

CHƯƠNG1:BẠNCÓHẠNHPHÚCKHÔNG?

HẠNHPHÚCĐÍCHTHỰCLÀGÌ?

Thông thườngchúng tachúcnhaukhiđôivợchồngnọvừasinhmộtembé.Xétởphươngdiệnnàođấy,đólàhạnhphúcluânthườngcủaconngười.Tuynhiên,cuộcđờivuiítkhổnhiều,bảnthâncủaviệcsinhđãlàmộtnỗikhổtrongbốnkhổ-sinhkhổ,giàkhổ,bệnhkhổ,chếtkhổ.Thếnên,Phậtphápkhuyênchúngtakhôngnênlấykhổlàmvui.

Chukìhìnhthànhcủamộtchúngsinhgồmsinhra,lớnlênrồigiàđi,bệnhtậtvàchết,đượcPhậtgiáoliệtvàobốnnỗikhổ.Trongđó,già,bệnhvàchếtlànhữngnỗikhổdễdàngnhậnbiếtvàcóthểhiểuđược,nhưngnếunóisinhralàkhổthìphầnđôngkhôngnghĩnhưthếvìđiềunàykhákhóhiểu.

Conngườithườngkhôngnhớrõtrạngtháicủabảnthânkhivừalọtlòngmẹnênkhimớisinhrađờikhócóthểbiếtđượctrạngtháilúcđólàsướnghaykhổ.Tuynhiên,chúngtacóthểsuytưởngrằngdacủađứabémớisinh rấtmềmmỏng, trơnbóng, táchkhỏibào thaimẹrồiđộtngột thayđổimôi trườngsống - từmôi trườngbụngđếnmôi trườngkhôngkhí tựnhiên - thìđứabénhấtđịnhsẽcócảmgiáckhóchịu,đaukhổ.Có lẽquákhóchịuvìbịsốcnhiệtdosựthayđổicủamôi trườngnênkhivừasinhra,đứabénàocũngchàođờibằng tiếngkhóc, thếnhưngaicũngvuimừngvìcómộtsinhlinhmớichàođời!Vớibảnthânngườimẹ,việcsinhnởcólẽcũngkhôngphảilàmộttrạngtháithưthái,thoảimái.Nhiềubàmẹcònnóirằngcảmgiácđauđớnkhisinhcon thậtkhôngthểnóihết,đauđớnvạn trạng,nỗiđauxé thịt.Vì thế,ngườixưagọingàysinhlà“mẫunạnnhật”(ngàymẹgặpnạn).Saukhisinhcon,nỗiđaucũngvơidầnvìđứacon làniềmanủi lớnnhấtcủangườimẹ,họxemviệcsinhnởnhưmột thử tháchđầychônggaigiờđãquarồinêntựnhiênthấysảngkhoáivuivẻ.Nhưngthựcrađóchỉlàniềmvuibị cảmgiácđánh lừavìngườimẹvừa trảiquamột cơnđaukhủngkhiếp,giờđâychỉ lấy lạiđược cảmgiác bình thường thôi cũng thấyđó là hạnhphúc, chứ khôngphải đó là cảmgiác

hạnhphúcđếntừmộtđiềukiệnbênngoàinàokhác.Từđó,chúngtacóthểthấyrằng“sinh”làkhổ,lànỗithốngkhổthựcsựchứkhôngvuisướngnhưchúngtanghĩ.

Khisinhrađãkhổ, lớnlênvật lộnmưusinhvớicuộcđờicũngchẳngcónhiềuniềmvui.Nếucóvuichăngthìđóchỉ làsựthỏamãnmộthoặcvàiđiềugìđótrongnămthứthammuốncủamình,nhưthỏamãnđượccáinhìncủađôimắt,thỏamãncáinghecủahaitai,thỏamãnhươngthơmcủalỗmũi,thỏamãnvịngoncủamiệnglưỡivàthỏamãnđượccảmgiácêmáicủathânthể.Nămgiácquanluônđòihỏicácđốitượngđểthỏamãntươngứngnhưmắtthíchnhìncảnhđẹp,taithíchnghelờiêmdịu,mũithíchngửihươngthơm,lưỡithíchnếmvịngon,thânthíchtrảinhữngkhoáicảmdễchịu.Ngoài ra,conngười thườngcócảmgiácvuisướngkhinóichuyệnhợpguvớimộtaiđóhaygặtháimộtthànhquảhoặcphátminhmộtđiềugìmớimẻ,khiếnhọcócảmgiácthànhcông,thànhdanh...Tấtcảnhữngđiềuđóđềuthuộcvềcảmgiáccủatâmlí,thuộcvề“dụclạc”(niềmvuikhithammuốnđượcthỏamãn).

Tấtcảniềmvui (lạc) trongcõidụcđềucóchứađựngmầmđaukhổ,gọi là “khổ trong lạc”,thếnhưngchúngtathườngkhônghaybiếtgìđếnyếutốkhổtronglạcnày.Vídụkhibạntrôngthấymộtcôgáiđẹpnhưthiênthầnxuấthiệntrướcmắtbạn,khiđónhấtđịnhbạnsẽvui.Nhưngnếulúcnàobêncạnhbạncũngcócontraihoặccongáiđẹpvâyquanhthìlúcđóbạnsẽcảmthấybìnhthường,chẳngcógìvuinữa.Niềmvuicũnggiốngnhưcáiđẹp,khibạnthấyđếnlầnthứmộttriệuthìcảmgiácvui,đẹpkhôngnhưbanđầunữamàdầndầnrấtcóthểchỉcảmthấybìnhthườngnhưnhữngthứbìnhthườngkhác.

Tấtcảdụclạcđềumangtínhtạmthời,vôthường,khôngtrườngtồnmàchúngsẽquanhanh,vềmặtcảmnhận,chúngtathấynónhưrấtthựcnhưngthựcrađóchỉlàảogiáchưvọng,màbản thâncủasựhưvọng,không thựcđóđã lànỗikhổ.Niềmvuicủangũdục (nămthứ thammuốngồmthamtài, thamsắc, thamdanh, thamăn, thamngủ) trongđờinày luôncómặtcủasựđaukhổ.Nóicáchkhác,khimộtngườicảmnhậnđượcniềmvui,hạnhphúcthìtrướcđóhọphảibiếtthếnàolàkhổvàngượclại,vìvuisướng,khổđauchỉmangtínhđốiđãitươngđối.

Thựcracũngkhônghẳnlàđờinàychẳngcógìvuivìcòncómộtniềmvuikhôngmangmầmkhổcủadụclạc,đólà“địnhlạc”(niềmvuitrongthiềnđịnh).Địnhlạclàniềmvuicaohơn,mạnhhơnniềmvuidục lạcvìniềmvuiđóđã thoátkhỏisựràngbuộccủahìnhhài,nhất làđã thoátkhỏinỗiđaucủathểxác,khôngcònmêmờ,khiđótựnhiênsẽcócảmgiáchạnhphúctrọnvẹn.Khinàođạtđếntrạngthái “vôsự” trongthiềnđịnh,bạnsẽthấyrấthạnhphúc.Nhưngsaukhixuấtđịnh,dothânthểcònvướngbậncácviệclăngxăngnênvẫncònđaukhổ.Vìthế,ngaycảniềmvuithiềnđịnhcũngkhôngthểduytrìlâudàitrongđờinàyđược.

Niềmhạnhphúcđíchthựcnhấtlàniềmvuigiảithoát;sựgiảithoátcóđượcnhờquátrìnhtutập thìkhôngcònbấtkì sựphiềnmuộn,sầunãonàonữa, trong lòngkhôngcònbấtkìgánh

nặngnàonữa,khiđómớiđíchthựclàniềmvui,niềmhạnhphúcđíchthực,tuyệtđối,đồngthờiđấymớichínhlàniềmhạnhphúcmàchúngta

THEOĐUỔIHẠNHPHÚCCHỈLÀĐIỂMKHỞIĐẦUCHỨKHÔNGPHẢILÀMỤCĐÍCH

PhậtThíchCaMâuNidạychúngtarằngcósựsốnglàcókhổ,baogồm:khổkhisinhra,khổkhilớnlênrồigiàđi,khổkhitậtbệnh,khổvìchếtđi,khổvìânáikhôngđượcởbênnhau,khổvìoánthùgặpgỡ,chungđụng,khổvìướcnguyệnchưatoại,khổvìthânnămấmnungđốt,gọichunglàtámđiềukhổ.Khổlàsựthựccủacuộcđời,vìbảnchấtcuộcđờilàkhổ,thếnênsuốtđời người đềumongmuốn tìm kiếm được hạnh phúc. Vì thế, đứcĐạt Lại LạtMa từng nói:“Mụcđíchcủasựsốnglàtheođuổihạnhphúc”.Sởdĩngàinóithếý làmuốntiếplờicủađứcPhậtThíchCa:PhậtThíchCanói“lìakhổ”,ngàinói “đượchạnhphúc”.Cảhaivị thầyđóđềunóivớichúngtavềthựctướngcủađờingười.

Tuynóimưucầuhạnhphúclàbảnnăngcủaconngườinhưngtrướchếtchúngtaphảilàmrõvấnđề:cáihạnhphúcmàchúngtamuốnmưucầu,tìmkiếmkiarốtcụcnhưthếnào?

Thực ra, conngười từ khimới chàođời chođếnkhi trút hơi thởcuối cùngkhônghẳnđềumưucầuhạnhphúc,cáihạnhphúcthôngthườngkiabấtquáchỉlànhữngbiệnpháp,nhữngviệclàmnhằmthỏamãndụcvọng, thỏamãn thammuốnbảnnăngnhưsự thỏamãnvềăn,uống,ngủ,nghỉ.Mộtkhinhững thammuốnkiađược thỏamãn thìhọcảm thấy “hạnhphúc”.Nhưngvấnđềlàhạnhphúcđíchthựckháchẳnsovớisựthỏamãndụcvọng.

Theo đuổi sự thỏamãn vật chất, đáp ứng dục vọng cá nhân là xu hướng chung của conngườihiệnđại.Có lẽvì thếnềnvănminhvậtchấthiệnnayphát triểnnhưvũbão.Tuynhiên,songsongvớiviệc theođuổisự thỏamãnvềvậtchất,bấtchợtconngườinghingờ rằngcáihạnhphúcmàtừtrướctớigiờhọtheođuổiphảichănglàniềmhạnhphúcđángtincậy,trườngtồn?

Mưucầuhạnhphúcvậtchất, thỏamãndụcvọngtrongtươngđốivàbiếtđiểmdừnglàđiềutấtnhiênvàcũngkhôngnên tráchcứnhiều,nhưngnếu theođuổichúngvới lòng thamvôđộ,khônghợplí,khôngbiếtdừng,khôngbiếtđủthìngayphútsaucủanhữngthỏamãnđóchỉ làđaukhổvôbờ.Từđiểmnàychochúngtathấy,nếukhôngcóquanniệmđúngđắnvềhạnhphúcthìdùtìmkiếmchúngcảđời,bấtquácũngchỉlàbạnđangtìmđaukhổ,vìtấtcảhạnhphúcmàbạntìmđềuphảitrảgiá làsựđaukhổ.Hơnnữa,hạnhphúckiakhôngphảihạnhphúclâudàithựcsự,nóchỉlàbiểuhiệntạmthời,nóithẳngrađóchỉlàảogiác.

Hơnnữa,khingười ta tìmđượccáimàngười tacho làhạnhphúc,họ lạikhôngtậnhưởngchúngmàlạihổitưởngvềquákhứ,vềchặngđườnggiannan,vấtvảtìmhạnhphúc.Conngườinhưkhúcgỗ trêndòngsông lượnvòng,quanhcokhúckhuỷu,hếtghébờhạnhphúc lạiđâmvàobờkhổđauvàngượclại,vàcứkéodàimãinhưthế,hếtkhổlạivui,hếtvuilạikhổnhưvòng

tuần hoàn bất tận.Chẳng qua con ngườimuốn tự an ủi, tự huyễn hoặcmình rằng những gìmìnhtheođuổikialàhạnhphúc,kếtquảlàmãimãichìmđắmtrongbiểnkhổ.

MậtTông trongPhậtgiáođặcbiệt chú trọngđến “tư tưởngđại lạc”, nhưngđó là “đại lạc”trongquátrìnhtutập, làniềmhỷlạcvềphươngdiệntinhthần.Vínhưkhi tutậpthiềnđịnhcóniềmvuigọilà“địnhduyệt”(niềmvuithiềnđịnh),chỉcầntutậpđếnmứcđộthântâmlàmộtthìsẽcócảmgiácthoảimái,sungsướngvìkhôngcònbịràngbuộcnàonữavềthânvàtâm,cảmgiácđấyđượcgọilà“khinhan”(nhẹnhàng,yênổn).NhữngngườitutậptheoTịnhĐộTônglấyviệcđượcvãngsinhvềnướcCựclạcởTâyphươnglàmụctiêucuốicùng,cũnglàlấy“cựclạc”đểhìnhdungvềtrạngtháicuốicùngcủaviệctutập.Từnhữngvídụnàychothấy,tuhànhquảthựccóđượckếtquảhạnhphúcđíchthực.Tuyvậy,theoPhậtgiáo,mụcđíchcủaviệctuhànhkhôngđơngiảnchỉmưucầuchohạnhphúccánhânmàcònphảigiúpngườikháclìakhổđượcvui,đượchạnhphúcnhưchínhmìnhnữa.

Nếuchúngtachỉlấyviệcmưucầuhạnhphúccánhânlàmcứucánhchomình,erằngchúngtasẽrơivàocựcđoan,lạcvàođườnghướngcủanhữngngườitheochủnghĩahưởngthụ,cũngrấtcóthểbạnsẽ lạcvàođườngsai lệchvàcànglàmmìnhthêmđaukhổ.SởdĩđứcĐạtLạiLạtMa nói “mục đích của con người làmưu cầu hạnh phúc” là ngài đứngở lập trường củachúngsinhnhằmđánhvàotâmlícầuvuitránhkhổcủaconngườihiệnđại.Chúngtatuyệtđốikhôngđượchiểulầmýnghĩacủacâunóiđó.

Vìthế,theođuổi,mưucầuhạnhphúcchỉlàđiểmkhởiđầu,làniềmmongcầu,hyvọngchungcủaloàingườichứkhôngnênhiểulầmrằngmưucầuhạnhphúclàmụcđíchcuốicùngcủađờingười.Nếukhông,chúngtachỉmộtmựctheođuổihạnhphúcvậtchấtthìnhấtđịnhsẽdẫnđếnkếtcụclàđaukhổkhônnguôi.Hơnnữa,xéttừlậptrườngquanđiểmcủađạoPhật,khôngnên“độc thiện kì thân”, không nên chỉ cầu hạnh phúc cho riêngmìnhmàphải lấy hạnh phúc củangườikhác làmhạnhphúccủamình,xemviệcgiúpngườikháccóhạnhphúcđómới làhạnhphúccủamình,chừngnàoconngườihếtđaukhổthìchừngđótamớicóniềmhạnhphúcđíchthực.ĐấychínhlàhạnhnguyệncủabađờichưPhật,chưBồ-tát.

ĐỜINGƯỜITỰTÌMTRÁIĐẮNG

Conngườichẳngaimuốnkhổ,aicũngmuốnhạnhphúcnêntựnhiêncótâmlí tránhdữtìmlành,tránhkhổtìmvui,theođuổimưucầuhạnhphúc.Thếnhưngthựctếcuộcđờilạichothấynỗikhổgắnliềnvớiđờingườinhưbóngtheohìnhkhôngbiếttránhđâuchokhỏi.Dùcócốgắngtheođuổi,tìmcầuhạnhphúcđếnmấy,kếtcụccũngchỉlàđaukhổ.Vậyđâulànguyênnhân?

Bởi trongquátrình tìmkiếm,mưucầuhạnhphúc,conngườicầnphải trảcáigiánhấtđịnh,bằngkhôngniềmhạnhphúcđósẽ trở thành “mónnợ”vàkhổcũngsẽđếndồndập.Điềuđócũnggiốngnhưmộtngườinghiệnphimnhưngkhôngcótiềnmuavéđànhnghĩcáchxem“chui”.

Nếumaymắntrótlọtmộtđôilầnthìkhôngsaonhưngngườitathườngnóiđiđêmlâungàygặpmanênnhấtđịnhsẽcóngàybịbắt.Khiđó,họphảitrảcáigiátươngđươngvớigiámàhọđãxemchuitừtrướcđếngiờ.

Tấtcảnhữngniềmvui,hạnhphúcdễdàngcóđượcmàkhôngcầnphảitốncôngsức,khôngphảitrảcáigiánhấtđịnhthìắtphảichịuhậuquảkhôngnhưý,ngaycảkhichấpnhậnđaukhổđểđượchạnhphúcthìcũngphảitrảgiá!Vídụ,đểtheođuổihạnhphúc,ngườitaphảidốcsứckiếmtiềnđểtạotiềnđề,saumộtthờigiandàimớihưởngđượchạnhphúcvậtchấtkia.Nhưngchúngtathửnghĩkĩlại:niềmhạnhphúckialẽnàolạikhôngcómặtcủađaukhổ?

Tụcngữcócâu“củabiếulàcủalo,củacholàcủanợ”:ngaycảkhingườitamangthànhquảđếnchomìnhhưởngthụthìcũnglànợnần,đãlànợthìđónhấtđịnhkhôngthểhạnhphúctrọnvẹn.Ănmộtbữacơmngon làdomìnhđãgiankhổ làmlụngmàcó,đó làsựđềnđápcủatựnhiênchochúngta.

Ngườixưacócâu“aiơibưngbátcơmđầy,dẻothơmmộthạtđắngcaymuônphần”.Câutụcngữnàychochúngtathấymỗimộthạtcơmlàcảmồhôi,côngsứccủangườiđicày,cóđượcchúng thậtchẳngdễdànggì.Gieomộthạtmầmmấy thángsaumớiđơmhoakết trái, trongquátrìnhtừkhiươmmầmchođếnkhithuhoạchphảitrảiquabiếtbaogiankhó.Tuynhiên,ítainghĩđếncôngơnngườiđàogiếngkhiuốngnước, ítainghĩđếncôngngườinôngphukhiăncơm!

Suốtmộtđờingườikểtừkhicấttiếngkhócchàođờichođếnkhixuôitaynhắmmắtđềubậnrộn tấtbật, thờigianhạnhphúc thựcsựrất ít.Vìchúng ta trần trụiđếnvớicuộcđờivớimộttâm lí tham lammưu cầu hạnh phúc, vậy lấy gì để hạnh phúc nếu không trảmột giá tươngđương?Thôngthườngngườitachorằngnamnữđếntuổidựngvợgảchồng,sinhconđẻcái,đấy làhạnhphúc.Tuynhiên,mỗi câymỗi hoamỗinhàmỗi cảnh,ai cũngcónỗi khổkhónóiriêng.Concái,vợchồngđềulàniềmanủiđồngthờicũnglànợcủanhau.

Đểhóagiảiphiềnnão,đaukhổđếntừcuộcsống,hiệnnaycónhiềuhìnhthứcvuichơi,giảitrínhưcáckhuvuichơigiảitrí,sốngảotrongcáctròchơionline.Thoạtnhìn,aicũngnghĩđấylànhững tròchơigiúp thưgiãn, lấpkhoảng trống trong lòngngười,nhưngnghĩkĩ lại,đấychỉ làthuốc làmtê liệt thầnkinh tạmthời: trongthờigianngắnngủi,nócó thể làmthưgiãnđầuóc,kíchthíchcảmgiácquacácgiácquannhưmắt,tai...nhưngrốtcụccàngđaukhổhơnvìkhôngthểsốngmãitrongthếgiớiảomàphảitrởvềthựctế.Giấcmộngcàngđẹpthìtỉnhgiấccàngphũphàng.Chonên,đấykhôngphảilàhạnhphúcthựcsự.

Thỏamãnnhucầuhạnhphúcnhưthếkhácnàolấynướcmặnlàmnướcgiảikhát,cànguốngcàngkhát.Giốngnhưviệctrẻconđaumắtlấytaydụimắt,đỡngứanhấtthờinhưngcàngdụicànghỏngmắt.Từđó,chúngtathấyrằngnhữngniềmhạnhphúctạmbợkhôngchỉlàkếtquả

củađaukhổmàcònlànguyênnhânmớichonhữngkhổđaukhácphátsinh.

Từnhữngvídụtrên,chúngtathấyđờingườivuiítkhổnhiều,conngườitấtbậtmộtđờimưucầuhạnhphúcbằngtrămphươngnghìnkế.Tuynhiên,họchỉcóđượccáibónghạnhphúcchứchưatừnghưởngthụhạnhphúcđíchthực,cókhicàngtìmhạnhphúccànglúnvàovũnglầykhổđau.Nguyênnhânchínhcủaviệcnàylàdohọkhôngbiếtcănnguyênđaukhổđềudochínhbảnthânmìnhgâynên.

ĐAUKHÔNGCÓNGHĨALÀKHỔ

Cóvịhòathượngmắcbệnhungthưnằmliệtgiườngvàkhôngngừngrênxiết.Cácđệtửhiếu

kìhỏi:“Khôngphảithầythườngbảolà“tứđạigiaikhông”1sao?Tạisaothầycònthấyđauđớn

đếnthế?”

Vịhòa thượngkiađáp: “Không làviệccủakhông,cònđau làviệccủađau”.Thựcsựdù làmộtvịhòathượngdàycôngtutậpnhưngvẫnphảichịuđựngcáiđaucủathânthểbằngxươngthịt!

Thôngthườngngười tagắn liềnđauvớikhổ, ítainhậnrarằngđauvàkhổ làhaikháiniệmkhácnhau.Phần lớnngười ta cho rằngđau chính là khổ và khổnhất định phải đau.Kì thựcchúngkhôngphảilàmột,giữachúngcómộtkhoảngcáchlớn.Đauchỉnỗiđauvềmặtthểxác,vídụnhưkhithânthểbịthương,bịđọađày,dàyvòhoặcbịvậtgìđóđâmphảithìsẽcónhữngphảnứngsinhlínhấtđịnh.Đâylàhiệntượngsinhlítựnhiênthôngthường,nếukhônghọkhôngphảilàngườimàlàcâycỏ,gỗđá.Theosửchép,đứcPhậtThíchCaMâuNicũngcólúcbịđaubụng,đaulưng,điềuđóchứngtỏrằngđứcPhậtcũnglàconngườinhưbaoconngườikhác,vềmặtthểxáccócảmgiácđau.Tuynhiên,Phậtđauvềthểxácchứkhôngcósựkhổvềmặttinhthần,khôngcóbiểuhiệnđauvềtâmlí.

Khổcónhiều loại, vídụnhưkhổvềsinh,khổvìgià,khổvìbệnh,khổvìchết.Tâm lí thamlam, luyếntiếc,chấpnhặtđã làmộtnỗikhổ; thấybảnthânmình lụi tàntheonămtháng,bệnhtậtdồntớikhôngthếtừchốinhưngtâmlí lạimuốntrốntránhchối từthìsẽđaukhổhơn.Khimộtngườiđốidiệnvớicáichếthoặctậnmắtchứngkiếnngườithânrađi,họsẽbịsốcnặngvềmặttâmlí,họnghĩkhôngthểchịuđựngđược,đấychínhlàkhổ.

Ngoàicáikhổvìsinh,già,bệnh,chếtra,cònnỗikhổcủacầukhôngtoạinguyện,khổcủayêuthươngchialìacáchbiệt,khổcủathùoángặpgỡ,tụhộivàcáctâmlíkhổkèmtheonhưloâu,sợsệt,đốkị,ghenghét,cămhận,hoàinghi...Tấtcảđềuchochúngtamộtcảmgiácrằngđờilàbểkhổ.

Nhữngđiềutrênchochúngtathấyrằngđaulàbiểuhiệnvềmặtthểxác,khổlàbiểuhiệnvềphươngdiệntinhthần.Nỗiđauvềmặtthểxáclàđiềuhiểnnhiênkhimangtấmthânnày,không

ai có thể tránhđược,nhưngmột khi thânxácnày chếtđi thì nỗi đauđócũng tiêumất theo.Trongkhiđó,khổmãimãikhôngbaogiờmấtvìnólànỗiđauvềmặttinhthần,nếukhôngchấmdứtđượcnỗiđauvềmặttinhthầnthìthânxácnàycóchếtđicũngkhôngthểchấmdứtkhổvàgiảithoátđược.Vảlại,khinỗikhổđạtđếnmứctộtcùngthìsẽdẫnđếnđauởthân,tứclàtinhthầnsuysụpthìthânthểcũngbệnhhoạntheo.Vídụkhichúngtanói“đaulòngquá”,thựctếvìchúngtaquáthươngtâm,tronglòngquábuồnđaumớithấylòngmìnhquặnlạinhưbịdaocát,đauđếnkhôngthểchịuđược,đấychínhlànỗiđautinhthần.

Nhưngnếuđaukhổcủachúngtacósựđềnđáp,chúngtasẽđượcanủiphầnnào;dùcótrảiquamuôncaynghìnđắng,chịuđủnỗigiàyvòcũngcònmộttiahivọnglàmongcóngày“khổtậncamlai”.Trườnghợpnàythìniềmhivọngkiachínhlàniềmanủivàcònmộttiahivọngvàotươnglaithìsẽkhôngcònkhổnữa,nênkhổkhôngphảilàmộtcảmgiáccốđịnh,bấtbiếnmànósẽthayđổitheohoàncảnhbênngoài.

Vìthế,nếuchúngtachuẩnbịtâmlítốt,dámlàmdámchịu,códũngkhíđốidiệnvớithựctếtrướcmắt,xửlí tìnhhuốngvớitâmlí tựtạikhôngloâusợsệt,khôngtrốntránh,đốidiệnvớinhữnggì đang xảy ra trướcmắt, chỉ biết dốchết sứcmìnhđể xoay chuyển tìnhhuống theochiềuhướngtốt theokhảnăngcó thểcủamìnhmàkhôngphảibậntâmnhiềuvềkếtquảcủachúngthìchúngtasẽkhôngcòncảmthấykhổđau,khôngcònbịáplựctâmlínữa.

PHẢICHĂNGBẠNĐANGLẤYKHỔLÀMVUI?

Phậtdạychúngtarằngnếuthểnhậpđượcdiệulí“sắctứclàkhông”,“tínhkhôngcủaduyênkhởi”và “vô thường” thìcó thể lìakhổđượcvuivàchứngnghiệmđượcniềmhạnhphúcđíchthực.

Nhưngthôngthườngkhiconngườicảmthấytronglòngkhôngvui thìhọchỉcầnnghenhạc,khiêuvũ,chơibàihoặcthamgiamộthoạtđộngnàođólàhọchorằngmìnhđãlìakhổtìmvuivàviệctìmvui lánhkhổkhôngnặngnề,quantrọngđếnmứcnhưtrongkinhđiểnPhậtgiáođềcậpvàcũngkhôngđếnnỗikhóthựchiệnnhưthế.

Thếnên,nhiềungườichorằngphísức,phíthờigianđitìmhiểugiáolíPhậtgiáođểlìakhổtìmvuikhôngbằngviệctựmìnhđitìmchomìnhmộtniềmvuitrongmộthoạtđộnghoặcmộttròchơinàođó.

Thực ra,vềcơbản,niềmvuisướng,hạnhphúcnói trênkhácvớihạnhphúc “lìakhổđượcvui”màPhậtgiáođềcập.Thôngthườngngườitachorằngcóhaicáchhưởnglạc:mộtlàchìmvào các chất gâynghiệnnhư thuốc lá, bia rượu,ma túyhoặc các chất kích thích khác.Cácchấtgâynghiệnđềumanglạihưngphấn,khoái lạctạmbợ,nhấtthờichoconngười,giúpconngườiquênđithựctrạngđaukhổcủabảnthân.

Nhưngmộtkhicácchấtgâynghiệnhết tácdụng,conngười tỉnh lạiđốimặtvới thực tế thì

càngđaukhổhơn.

Cáchhưởng lạccòn lại là “kích thích”,điềunàychỉmang lạikhoáicảmcủa thânxác,cũnggiốngnhưviệcgãichođỡngứakhibịcôntrùngđốthoặckhitrờinóngbứcchúngtauốngmộtcốcnướcmát.

Thoạttiên,nóchotacảmgiácrấtdễchịu,sảngkhoáivôcùng.Nhưngnếuchúngtadùngcácbiệnphápkíchthíchkiađểxửlínhữngviệcgâykhóchịutrướcmắtthìnhấtđịnhsẽmangbệnh,nhưkhigãinhiềuthìsưngtấy,uốngnướcđánhiềuthìviêmhọng.Đấylànhữnghệquảcủaviệcdùngcácbiệnphápkíchthíchthânthểgâynên.

Thôngthườngmọingườinghĩrằnghưởngthụbấtquáchỉlàcáchìnhthứcgâymêhoặctăngthêmkíchthích,hưngphấnchocơthể,xemđólàhạnhphúc.Thựcra,họđanglấykhổlàmvui,hoàntoànkhôngphảilàniềmhạnhphúcđíchthực,thậmchícólúccònbịphảntácdụngdosửdụngkhôngđúngcách.Vídụngườimêđánhbạc,họbiếtrõrằngkhôngthểvánnàocũngđánhthắng,nhưnglại luônluônmongthắng.Cóthểchỉ thắngmộtvánđầunhưngnhờđógâyhưngphấnchohọ,họbịkích thíchhammuốn.Song,sự thực làcàngđánh,cànghyvọng thìcàngthua.Ngườiđánhbạcthuađaukhổđãđànhnhưngngườithắngcũngkhôngnhấtđịnhsẽhạnhphúc.Cóngười chết vì quá vuimừng,hưngphấndođánh thắngbạc.Khiêu vũ cũng thế: khiđangtrênsànnhảy,cảmgiác lâng lângkhótả,vôcùngthíchthú,hưngphấn.Khiđó,họđammêđếnnỗikhôngbiếtmìnhđanglàmgì,nhưngsaukhivềnhàtỉnhlại,cáicảmgiáchưngphấntrênsànnhảytantànhmâykhói,chỉcònlạimộtmìnhtrơtrọi,quanhmìnhvẫnthấynhạtnhẽo,trốngvắngêchề.

Đươngnhiênkhithamgialaođộngquámệtmỏi,vấtvả,chúngtacóthểđinghenhạc,đánhcầu,đibơi,đidãngoại,du lịch,...đều lànhữngcáchgiải trí lànhmạnh,có tácdụng thưgiãnthầnkinh,tăngthêmhứngthúlàmviệc,đấykhôngphảilàviệcxấu.Tuynhiên,đấychỉlànhữnggiảipháptạmthời,thiếutínhtriệtđể,rốtráo,càngkhôngthểđảmbảochongườithamgiarằngchỉlàmmộtlầnnhưthếthìniềmvuikiađủnănglượngđểsửdụngcảđời.

TheoPhậtpháp,niềmhạnhphúcdotutậpmanglạimớilàniềmhạnhphúcđíchthực.Quẳnghếtgánhlotronglòngmìnhgiúpchúngtathểnghiệmsựgiảithoátnhẹnhàngkhitâmlíkhôngcònmangnặngđiềugìnữa.Niềmhạnhphúcnàyhoàntoànkhácxasovớiniềmhạnhphúctạmbợdonhữngthúvuichơi,giảitrímanglại.

Phầnlớnthờigianđờingườitấtbậtvìmưusinh,kiếmtiền.Gánhnặngtiềnbạc,gánhnặngcuộcsốngđèxuốnghaivaikhiếnngườitacảmthấycuộcsốngêchề,mệtmỏi.Vìthế,nếucóthờigianrỗirãi,mọingườihãythửthamgiacôngtáctừthiện,thamgialaođộngcôngích,lắngbớttâmlí laođộngđểkiếmtiền,thayvàođólàtâmlíhiếndângchođồngloại,giúpchúngtagiảmbớtthamtâm,giảmnhẹgánhnặngtiềnbạctronglòng.Hãythửsốngvàlàmviệckhôngvì

tiềntrongmộtđôingàyvàthểnghiệmniềmhạnhphúckhihiếndângchongườikhácxemsao!Giúpđỡngườikhác theocáchnàykhôngnhữngmang lại lợi íchchohọmàcòncó tácdụngđiềuhòatâmsinhlí,xemđấylàthuốcđiềutrịđaukhổchothântâm,nhưthếbạnsẽgặpđượcquảngọthạnhphúc.

MỜRỘNGCÕILÒNG,VƯỢTQUASỰRÀNGBUỘCCỦAHOÀNCẢNH

Nhiềungười thườngcảm thấycôngviệccủamình thuận lợi,sựnghiệp thànhđạt,đờisốngvật chất thư thả, ổn định, nhưng vềmặt tinh thần cũng như cách sống, hành vi và động tácdườngnhưcóđiềugìđóhạnchế,gòbó,dườngnhưcócáikhungvôhìnhchụplênđờisống,lêntinhthầnmìnhlàmmìnhkhôngthểthoảimái,tựdođược.

Tấmlòngrộngmởcóthểđượcchiathànhhaicấpbậc.cấpthứnhất làcáchnhìnrộngmở,tấm lòngquảngđại.Thông thườngmộtngườicócáchsống lạcquan,khoángđạt thườngcótâmthế“vuitheotựnhiên”ngaycảtrongmôitrườngcuộcsốnghiệnthựckhôngđượctốtđẹp.Nhữngngườinhưthếthườngrấtmaymắn,bẩmtínhhọthoáng,hàophóng.Thếnhưngnhữngngườinàylạicótínhthờơ,vôtìnhvớimọiviệcxungquanh,làmgìcũngđược,thậmchíkhôngcóviệccũngkhôngsao.Nếucứmãinhưthếthìchắcchắnđờisốngsẽnảysinhnhiềuvấnđềkhácnhưsốngthiếuýnghĩa.

Cấpthứhaicủamột tấm lòngrộngmởchỉngườicó tâmthếvui tươi,hạnhphúc,vượtmọigiớihạncủathờigian,khônggian,vượtlênlợihại,đượcmất,thànhbạithịphi.Nhữngngườicótâmtháivượtlêntấtcảcácchướngngạikiamớiđíchthựclàngườicótấmlòngrộngmở.

Tôicóquenmộtdoanhnhânkhá thànhđạt,nhưngsauđócôngviệc làmăncứdầnsasút.Đứngtrướccảnhcôngviệcngàycàngthualỗđó,anhtamấthếtniềmtin.

Tôikhuyên:“Anhvốnlàngườinhưbaongườikhác,khôngphảilàmộtdoanhnhânthànhđạt,dầndầnmới trở thànhôngchủ.Vìvậy, “doanhnhân”vốnkhôngphải làvậtsởhữucủaanh.Bâygiờbấtquálàanhđangtrởvềvớichínhanhtrướcđây.Vìthế,anhphảicóđủdũngkhíđểchấpnhậnbảnthânanhcủatrướcđâychứ!”.

Anhtanói: “Trướcđâychưakinhdoanhcònđược,nhưngcôngviệckinhdoanhđangthuậnlợi bỗng nhiên thua lỗ nặng. Trongmột thời gian ngắnmàmất quá nhiều tiền, quả thực conkhôngbiếtlàmthếnào!”

Tôianủi:“Chúngtasinhrakhôngmangtheoviệckinhdoanhmuabán,chếtcũngkhôngthể,mang đi, nên chỉ cần làm thật tốt những gì có thể còn những gì không thể thì hãy buôngxuống...Nhữnggìđangxảyravớicôngviệclàmăncủaanhchínhlàkếtquảcủanhiềunguyênnhân,yếutốkháchquanmanglại,dùanhcólaotâmlaolựcđếnmấycũngchẳngcótácdụnggì!”

Anhtanghetôinóithếliềnbảorằng:“Chẳnglẽsựnghiệplàmăncứthếrađi?”

Tôinói:“Banđầuanhcósựnghiệpgìđâu.Hãyxemnhưmìnhchưacógìđểlàmlạitừđầuxemsao,cóđượckhông?”

Anhtanói:“Nhưngconkhôngcònchúthivọngnàonữa,thầyạ”.

Tôikhuyên: “Khôngnênnghĩnhưvậy.Nếuđờinàyanhkhôngcònchúthyvọngnào thìđờisaucũngthếvàmãimãimuônkiếpđềuthế!”

Mộtngườicó tấm lòngrộngmởsẽkhôngbaogiờnghĩ rằng tấtcảmọiviệcđều“đãchấmdứt”,họchỉnghĩrằngkhicầnnỗlựchếtmìnhsẽnỗlựchếtmình,khicầnnétránhsẽnétránh,khicầnxửlísẽxửlí.Nếukhôngcònbiệnphápnào,khôngcòncáchnàođểxoaychuyểncụcdiệnthìítnhấtvẫncòndũngkhíđểchấpnhậnsựthực,chờthờicơmới,cơhộimớisẽlàmlạitừđầu.Đâylàtháiđộsốngđúng,biếtcươngbiếtnhu,biếtcobiếtduỗi,nhưngườixưatừngnói“quântửanbầnđạtnhântrimạng”(bậcquântửyênvớiphậnnghèo,thựchiệnđiềunhânvàhàilòngvớinhữnggìvốnkhôngthểthayđổiđược).Nênnếuđiềukiệnngoạitại lúcđókhôngchophếpmìnhthựchiệnmongướcthìhãybuôngxuống,đấycũnglàmộtviệclàmtrítuệ.

Mộtlầnnọ,khihaytinmưabãovề,tôisợmưasẽlàmngậpnhữngvậtdụngđểởchỗthấptrong Bắc Đầu Nông Thiền Tự nên cho người dọn tất cả các vật dụng ở chỗ thấp lên cao,nhưngcuốicùngvẫnbịngậptrongnước,cácvậtdụnghưhỏngnặng.Trướctìnhhìnhđó,thấymìnhđã làmhếtkhảnăngcó thểnhưngvẫnkhông thểcứuđược thì thôi,điềuquan trọng làmình đã tận lực, có thành công hay không không còn là vấn đề nữa. Điều quan trọng trongtrườnghợpnàylàlàmthếnàođểđốidiện,xửlítốtnhấtkhisựviệcđãxảyra.

Sởdĩcóđượctháiđộnhưthếlàvìtôiđãhiểuđượcluậtnhânquả,cócáinhìnđúngđắntheotinhthầnnhânduyên,nhânquả.

Nếubạnhiểuđúng theo tinh thầnnhânduyên,nhânquả thì sẽvượtquagiớihạncủahoàncảnhngoạitại,vượtlênquanniệmđượcmất,lợihại,thànhbại;đạtđếntrìnhđộnàymớiđượcxemlàngườicótấmlòngrộngmở.

CHƯƠNG2:KHỔĐAULÀGÌ?

ĐAUKHỔSINHKHỞIVÀTIÊUMẤT

KhinhắcđếngiáolýcủađạoPhật,điềuđầutiênngườitanóitớilà“khổ”.Phậtdạy:“Tấtthảychúngsinhđềukhổ”.ĐứcPhậtThíchCaMâuNicũngvìđãcảmngộsâusắcsựđaukhổ từsinh,lão,bệnh,tửcủaconngườimàhivọngrằngcóthểnhờvàocôngđứctutậpđểđượcgiảithoát.ĐứcPhậtsaukhigiácngộ,trướctiênthuyếtgiảngvề“Tứdiệuđế”-chânlýcơbảncủaPhật pháp: Khổ, Tập, Diệt, Đạo. Khổ là một trong những điều cơ bản đó, trong cuộc sốngthườngnhật,chúngtađềucóthểcảmnhậnđược,pháthiệnra.

VậydođâumàKhổ?Khổtừđâumàcó?NguyênnhânKhổkhôngphảilàsựthiếuthốnvềvậtchấtcơm,áo,gạo,tiền.Khổlàmấuchốtcủasựmâuthuẫn,giằngcotrongnộitâmmàkhôngcócáchgìgiảithoátđược,haynóikhácđilàsựđaukhổnộitâm.Thựctế,sởdĩchúngtacóthểcảmnhậnđượchếtthảymọisựđaukhổlàbởinhữngđiềuđóchínhdochúngtagâynênvàchínhchúngtaphảichịuđựngnó.Trongcuộcsống,chínhtừsựngumuội,khôngthấuhiểuđạolýnhân-quảmàconngườicónhữnghànhvisailệchvềtấtcảcácphươngdiện:thểxác,ngônngữ,tâmlý(thân,khẩu,ý).Nhữnghànhviấychínhlànguyênnhângâyrađaukhổ.

Sởdĩnói“Bồ-tátsợnhân,chúngnhânsợquả”làvì,Bồ-tátlấyviệckhôngtạoracácnguyênnhângây rađaukhổ làmphươngphápgiải thoátcơbản.Trongkhiđó, kẻphàmphu (chúngsinh)chỉbiếttrốntránhhậuquảcủasựđaukhổ,khigặpchuyệnđaukhổchỉmongsớmthoátra,nhưngtrongquátrìnhtrốnchạybạtmạngấy,vôhìnhchunglạiđangtạoranguyênnhânchocáikhổkháckhởiphát.

Thậtra,hậuquảcủanỗikhổ,cũngnhưlàcáibóngcủachínhmình,nhưcâu“nhưbóngvớihình”mà ta thườngnói:cókhácgìgiữa trờinắng,muốnđẩycáibóngcủamình ravậy.Chonên,càngrasứctháochạy,chạyđếnkhisứccùng lựckiệtmàcáibóngấyvẫntheosátbênmình.Trừkhithânnàykhôngcònnữa,cáibóngmớimấtđi.

Vìvậy,nếuchúngtavẫntiếptụcgâyranguyênnhâncủasựđaukhổthìhậuquảcủanósẽmãimãiđeobámchúngta.Cũngnhưsaukhiăncơmxong,cơmthừacanhcặncònvươngvãitrênmặtbàn,chúngtaphảitựthudọnsạchsẽ,kểcảkhibỏtiềnrathuêngườikhácdọndẹpthìsốtiềnđócũnglàdochínhmìnhkiếmra.Chonên,tấtcảmọisựđaukhổđềulàkếtquảcủaluânhồinhân-quảchúngtatựlàmtựchịu,chạytrốnsựđaukhổchẳngcóíchgì!Chỉcódũngcảmđốidiện,đónnhậnsựđaukhổmớicóthểtiếptụcchịuđựngnó!Song,hiệuquảnhấtvẫnlàkhôngtiếptụcgâyranguyênnhântạonênsựđaukhổnữa.

Từđócóthểthấy,muốnthoátkhổđượcvuicầnphảihạnchếnguyênnhângâykhổ, tu tập(thựchành“đạo”) làphươngpháphữuhiệunhất.Trongquátrìnhtutập(thựchành“đạo”), trítuệ(huệ)củachúngtangàycàngpháttriển,vàcóthểvậndụngtrítuệđóđểcânbằngnộitâmcủamình,nhậnthứcđượcnhữngkhổđaumìnhđanggánhchịuđềudochínhbảnthântựgâyra, từđó cóđủ ý chí đểđốimặt với nó.Cứnhưvậy, dầndần sẽ khôngđau khổnữa, cũngkhôngcòn(chỉbiết)thanthântráchphận,chạytrốnthựctạimàdũngcảmđốidiện,đónnhậnvàbiếtcáchkhắcphụcnó,khônggâyphiềnnãochomìnhvàngườikhác,đồngthờihạnchếtốiđanguyênnhângâynênsựđaukhổ,phiềnmuộn.Hạnchếnguyênnhânkhởiphátđaukhổthìtựkhắcsẽgiảmnhẹđượchậuquả,đóchínhlàtutậpvậy.

KHÔNGKHỔCHÚTNÀO

DiệtkhổtheotinhthầnPhậtgiáocóhaitầngýnghĩa:thứnhấtlàsaukhichúngtadiệthếtkhổthìkhôngcòntáisinhvàocõiđờinàyđểchịuluânhồi,khổbáonữa;thứhailàsaukhidiệtkhổ,

khôngnhữngkhônglìacõiđờiđaukhổnàymàngượclạicòntiếptụcđầuthaivàocõitabà2để

cứu khổ cứu nạn cho những người còn lại, đây chính là tinh thần của người thực hành hạnhnguyệncủamộtvịBồ-tát.Thựcrachỉcầnchúngtabiếtthayđổiquanniệm,tháiđộnhìnnhậnvàcảm thụ thìsẽkhôngcònkhổnữa.Tuynhiên,vì còn tấm thân tứđạinàynêndùvềquanniệm,về tinh thầnđãhiểu rất rõ thếnào làkhổ,nhưng trong trườnghợpnàođósẽmang lạinhữngcảmgiácvềkhổ.Chínhvìnguyênnhânnàymàmộtsốvị tuhànhtuyđãlìakhổnhưngkhôngcócáchnàobảođảmrằngbảnthânmãimãikhôngcònđaukhổnữa,nêncứmongướcrằngmìnhsẽkhôngtrởlạicõiđờinàynữa.

VớimộtvịBồ-tátđíchthực,chẳngnơinàolàkhổcũngchẳngcónơinàokhôngkhổvìhọbiếtrấtrõcácnguyênnhândẫnđếnđaukhổcủachúngsinh.Mộtkhihiểurõnguyênnhâncủakhổsẽkhôngchonhưthếlàkhổnữa.Vídụ,tôithườngnóivớingườihọcthiềnvớitôirằngviệcmỏichânkhingồithiềnlà lẽtấtnhiên.Đâylàđiềukhôngthểtránh,khôngthểthiếucủamộtngườihọcthiền,thamthiền,vìcựckìhiếmcóngườingồithiềnmàkhôngmỏichân.Nếukhingồithiền,hễchânmỏilàxảthiềnđứngdậyđilạithìbạnmãimãikhôngbaogiờcảmnhậnđượcniềmvuisướngkhichânkhôngbịmỏi!Vì thế, tôi thườngkhuyêncáchọc tròrằngnếucòncó thểchịuđauthìhãycốchịu,khiđóviệcđauchânsẽkhôngcònlà“đauthật”nữa,chỉcầngiữthânvàhai

chânthậtvững,thậtyên,đợilátsaukhicơnđauđiquasẽkhôngcònthấyđau,ngượclạisẽcómộtcảmgiáckhoankhoái,dễchịu.

Nếubạnmuốnthửcảmgiácđó,trướctiênbạnphảivượtquacảmgiáccựckìđauđớncủathân thể.Cónhiềungườichịukhổ,chịunhọc rất tốt,dùsống trongmôi trườngvôcùngkhắcnghiệt họ vẫn thấy thư thái thoảimái. Ví như thầyNhanHồi, vị cao đệ củaKhổngTử, sốngtrongngõnhỏquênghèo,sốngđờisống“lấygiỏ tre làmbátăn, lấyvỏ tráibầu làmcađựngnướcuống”,chịucáikhổmàngườikháckhông thểchịuđượcnhưngniềmvui trong lòng thầyvẫnkhôngthayđổivìhoàncảnhkhókhănkia.SởdĩniềmvuicủathầyNhanHổivẫntrọnvẹnvìlòngmìnhđãđủhạnhphúc,dùhoàncảnhcónghèohơncũngkhôngthểnghèođượcnữa.ThầyNhanHồiđượcngườiđờitônxưnglàngườiHiền.Thầycóthểchịuđượcnhữngđiềumàngườikháckhôngkhamnổi,nhưngtrongkhichịukhổ,thầykhôngchođólàkhổ,vìthầyđãcamtâmtìnhnguyện,vuivớicuộcsốngthiếuthốnvậtchấtkiađểlòngmìnhđượcsungtúc.

Vàothậpniên40củathếkỷtrước,tôivàoquânngũcủaquânđộiTrungQuốcđếnĐàiLoan,lúcđómỗingườilínhchỉcómộtbộáoquầnnêncómuốngiặtgiũcũngkhôngthểgiặt,chỉđợikhinàocódipđitắmsôngmớigiặtđược.Mỗikhimặcquầnáotrởvềquânngũđềucảmthấytinhthầnthoảimái,phấnchấn.

Ngườithườngítphảichịukhổnhưthếsẽthấyrằngcuộcsốngnhưthếquáưcựckhổ,nhưnglúcđócảchúngtôivàngườikhácđềucảmnhậnhoàntoànkhác,chẳngthấykhổtínào.Đâychính là ví dụ điển hình về việc đi sâu vào khổ sẽ không còn cảm thấy khổ nữa.Với nhữngngườiđãsốngvớikhổ,khihọđãthoátkhổ,nếubảohọvàotrongđaukhổthìhọcũngkhôngcòncảmthấysợkhổnữa,vìhọđãkhôngcònxemkhổlàđiềukhôngthểchịuđược.Thếnên,một thếgiới tiêu cựckhông thểmang lại cảmgiáchạnhphúcmàchỉ cóngườihiểu khổmộtcáchtíchcực,thểnghiệmkhổ,trưởngthànhtrongkhổmớicókhảnănglìakhổđượcvuimộtcáchthựcthụ.

Khidầndầnthoátkhỏiđaukhổ,đếnbờhạnhphúc,chúngtamớicóthểhiểuđượcniềmvuitrongđaukhổ,đấymớichínhlàsự“diệtkhổ”đíchthực.

BIẾTKHỔ,THỂNGHIỆMKHỔ,KHÔNGCHOĐẤYLÀKHỔ

Phậtgiáobànrấtnhiềuvềsựkhổ.TheoPhậtgiáo,đờingườilàmộtquátrìnhchịunhiềucáikhổnhưkhổcủasinh,khổcủagià,khổcủabệnh,khổcủachết.Ngoàira,còncócácnỗikhổkhácnhưcầukhôngnhưý,oánthùgặpgỡ,thânngũuẩnnungnấu,tấtcảcộnglại thànhtámnỗikhổ (Bátkhổ).Lìakhổ,diệtkhổ làmụcđíchcuốicùngcủađạoPhật,nhưng trướckhi lìakhổ,diệtkhổ,điềuquantrọngnhấtlàchúngtaphảibiếtnhậndiệnđaukhổ.

Phậtgiáophântíchvềcácnỗikhổnhằmgiúpchúngtahiểuđượcnhữngnguyênnhânchínhtạonênđaukhổ.Nhưng,nếuchúngtachỉhiểukhổtrênmặtchữ,hiểukhổquasựmiêutảcủa

người khác thì dù chúng ta có thuộc lòng hết tất cả các nỗi khổmà chưa thực sự trải qua,chúngtavẫnchưathểthểnghiệmhếtđaukhổ.Vìthế,kiếnthứcvềkhổtrongPhậtgiáobấtquácũngchỉlàsựmiêutảvềkhổ.Điềuđóchưađủtạosứcmạnhchochúngtađốidiệnkhổ,vìkhigặp tìnhhuốngbấtngờkhôngnhưmongđợi,chúng tavẫn tham,sân,si;khigặpnhữngđiềuyêuthíchvẫnthamlam,muốnthunhậntấtcảchomình.Dùthếnàođinữathìconngườicũngchỉchạyloanhquanhcáctâmlítạokhổnhưthamlam,sângiận,ngusi,ngạomạn,nghingờmàthôi,cònvềbảnchấtcủakhổ là thếnàovẫnkhôngthểnàobiếtđược,điềunàysẽngănngạikhảnăngthoátkhổcủachúngta.

Mọiviệcchúngtacầnphảitựthântrảiquamớiđểlạidấuấnsâusắctronglòng.NhiềungườitìmhiểuPhậtphápliềnbiếtngaycuộcđờilàbiểnkhổvàtừđóhọchuyêntâmtuPhật.Phầnlớnnhữngngườicònlạicầnphảitựthântrảiquađaukhổnhưgặptainạn,quacơnbệnhnặng,quasựbiệtliđauđớnmớihiểuđờilàbiểnkhổ.Vídụngườimaymắnduynhấtsốngsótsaumộtvụtainạnmáybayhoặcngườilâmbệnhthậptửnhấtsinhnhưngđượccứusốngmớihiểuthếnàolàkhổ.Khitrảiquađượcnhữngnỗikhổđó,họsẽcótháiđộsốnghoàntoànkhác.Sởdĩnhưthếlàvìhọđãtừng“chếthụt”nênsẽvôcùngquýtrọngsựsốngnày.Chonên,dùcuộcsốngcókhổhơn,họvẫnchịuđựngđược,họsẽkhôngcòn thấp thỏm loâuvềcuộcsốngnhưnhữngngườibìnhthườngkhác.

Ngoàira,nhữngngườicóngườithânđộtngộtquađờisẽnhậnthấysựmongmanhcủasựsống,từđóhọtrântrọngtìnhcảmvớimọingườixungquanh.Đểghinhậntìnhcảmcủamìnhđốivớingườiđã thiếumaymắnrađi,họsẽcó tháiđộsốngkháchoặc là làmtừ thiện,cốnghiếnsứcmìnhchoxãhộihoặclàhiếntàisảnchocácnơilàmtừthiện.Nhờtựthântrảinghiệmkhổ,họsẽcảmnhậnrấtmạnhmẽsựvôthườngcủacuộcsống;nhờtrảiquacácnỗikhổcùngtộtđó,saunàyhọsẽkhôngcònbịkhổ“uyhiếp”,khôngcònthấykhổnữa.

Từnhữngđiểmtrên,chúng ta thấyrằngcácvịBồ-tátchắcchắn tu tập từ trongnhữngkhổđaucủamìnhvàchúngsinhvìcácngàilàngườidấnthânvàođời,chịumọiđaukhổmàchúngsinhtừngchịunênkhidấnthânvàođókhôngcònthấykhổmàchỉthấyvuivìđãcứugiúpchúngsinh.Hơnnữa,cácngàivàotrongđaukhổđểcứungườikhổđau,nhưBồ-tátĐịaTạngtừngnói:Nếutakhôngvàođịangụcthìaivàođịangụcđểcứukhổchúngsinh?Quảthực,nhữngngườibiếtdấnthânvàođờithậtvĩđạibiếtbao!

Từnhữngvídụtrên,chúngtathấyrằngnếumuốnbiếtkhổ,thểnghiệmkhổthìhãybiếtrằngbản thâncủakhổchưa từng tổn tại trongđời, thấykhổkhôngcòn làkhổnữa.Tuynhiên,chỉnhữngvịBồ-tátvànhữngngườitrảiđờimớihiểuhếtđiềunày.

LàmộtngườituhànhPhậtpháp,muốnlìakhổ,diệtkhổphảikhôngngừngtutập,vượtquatrùngtrùngchướngngạicủathântâmđểtừđóvượtlêntấtcảkhổnạn.

KHÔNGQUYẾNLUYẾN,KHÔNGTRỐNTRÁNH

TuygiáolíPhậtđàbànnhiềuvềcácnỗikhổcủachúngsinhnhưngkhôngcónghĩalànhữngngườihọcphậtnhấtđịnhphảitrốnđời,trốntránhhiệnthựcmộtcáchtiêucựcđểlánhkhổtìmvui.

QuanniệmvềkhổtheoPhậtgiáokhôngphảilàvịđắngcủavịgiácmanglại,cũngchẳngphảicáikhôngnhưýcủacácgiácquanmanglại,màchủyếuchỉnỗikhổtrongtâmniệm,trongquanniệmcủaconngười.Cáikhổ thựcsựmàPhậtgiáomuốnchỉ rađó làsựkhổ tâm trong lòngngười:nếumộtngườicónhânsinhquanlệchlạc,khôngrõràng,chínhxác,luônluônlấycáitôilàmtrungtâmcủamọivấnđềthìđấymớilàcáikhổthựcsự.Điềunàycũnggiốngnhưcontằmnhảkén, tự tróibuộcmình,chonên tụcngữcócâu“thiênhạvốnvôsự,kẻngu tựđặtđiều”:phầnlớnconngườitựtìmtráiđắngănrồikêukhổ,quảthựclàhạngphàmphu!

KhổmàPhậtphápmuốnnóitớiởđâylànhữngphảnứngtâmlísinhratừbađộccăntham,sân,sinhưđaubuồn,sầunão,phiềnmuộn...Thếnên,khổkhôngphảilàđiềucốđịnh,bấtbiến,cũngkhôngphảicùngsinhravớiconngườinênchỉcầnchúngtathayđổiquanniệmsống,cónhânsinhquanđúngđắnthìđaukhổsẽkhôngcònnơiđểtồntạidùtrênmặthiệntượngtưởngnhưđó làđaukhổ.Mộtngườiở trongcáimàngườikhácquy làđaukhổnhưngbản thânhọkhôngnghĩlàthếthìvẫnkhôngkhổcũngkhôngcảmthấykhổnữa.Vídụ,khichúngtahisinhvìngườikhác,vìthânbằngquyếnthuộc,vìtổquốcthìsẽkhôngthấycáichếtlàkhổ,khôngthấysựđauđớnlàkhổ,vìlúcđóchúngtađãtìmthấyýnghĩacủađờimình,thấygiátrịcủasựsốngđờimình,lòngkhôngcòncảmthấytrốngtrải.Tuycùngphảibỏracôngsứcnhọcnhằnnhưngtronglòngmìnhthỏamãn,thíchthúthìkhổkhôngcònlàkhổnữa.

Điềunàychochúngtathấyđượctầmquantrọngcủatháiđộsốngđúngđắn.Vídụ,khitavậndụngcâu“soirọiquánchiếunămuẩnlàkhôngnênvượtquatấtcảđaukhổ”củaBátNhãTâmKinhvàođờisốngthựctếthìsẽdễdàngnhậnthấyrằngtấmthânnàycóđượcnhờcácyếutốgiảhợpmànên,mọisựvật trongđờiđềuvậnđộngvô thường,khôngngừngthayđổi,nóchỉtổntạitrongthoángchốcnhưsươngmai.khihiểuđượcđiểmnày,conngườisẽkhôngvậtvãđấutranhvớibảnthân,vớiconngườivàthếgiớinữa.Mộtkhiđốidiệnvớikhổđau,họkhôngcòn tâm lí sợhãi, trốn tránhmàgiờhọcóđủdũngkhíđểđốidiệnvàgiảiquyết vớihết khảnăngcủamình,khôngcònbịnỗikhổuyhiếpnữa.Thựcra,cáikhổđếnvớitathìítmàtâmlísợkhổlàmkhổchúngtanhiềuhơn.Đấychínhlànỗikhổtựchuốckhôngđángcócủaconngười.

MộtngườithựcsựthấuhiểugiáolíPhậtgiáosẽdễdàngnhậnthấymộtcáchrõràngrằng,trênthựctế,khổchẳngquachỉtồntạitrongnhữngquanniệmsailầm,nhữngquanniệmđóđềudoconngườilàmchủ.Vìthế,khônglídogìmàchúngtalạiđểđiềuchúngtacóthểlàmchủđilàmkhổmìnhcả!Thếgiớihiệnthựcchẳngcógìđángsợ,chẳngcógìmàchúngtaphải trốn

tránhnó,thếthìchúngtahàtấtphảibiquan,tránhđời?Từkinhđiểnvàlịchsửchothấy,saukhigiácngộ,đứcThíchCađãgiảithoátmọikhổđaucủathếgian.Tuynhiên,ngàiđâucótừbỏcuộcđờinày,ngượclạingàicònđisâuvàođờiđểgiúpđời,giúpngườithoátkhổ.Vìthế,nếuaibảorằnghiệnthựccuộcsốngnàyđángsợ,đángtrốntránhlàhoàntoànsailầm,đingượclạivớinhữnggìđứcPhậtđãlàm,đãdạy,đồngthờiđấykhôngphảilàngườituhànhđíchthực.

Cũngcầnlưuýrằng,tinhthần“nhậpthế”ởđâykhôngcónghĩanhư“nhậpthế”màmọingườithườngnghĩ.TrongPhậtpháp,cóba từđểchỉ tinh thần, tháiđộcủamộtngười tuhànhnhư“xuấtthế”(vượtrangoàithếgian),“nhậpthế”(đisâuvàođời),“luyếnthế”(thamtiếccuộcđời).Quanniệmvề“nhậpthế”nhưmọingườinghĩthườngbịnhầmlẫnvới“luyếnthế”:thamluyếncáiphùphiếm,hưdanhtìnhyêunamnữcủatrầntụcvàcácthứhưởngthụvậtchấtkhác.MộtvịBồ-tátthựcsựthìtuythântrongbụitrầnnhưnglòngvẫnthanhcao,khôngbịvậtchấttìnhcảmtầmthườngnhấnchìm,khuấynhiễu,làmphiềnmuộn.Đấymớichínhlàtinhthần“nhậpthế”đíchthựcvànhậpthếnhưthếcũnglà“xuấtthế”vậy.

Từ giải thích về nhập thếở trên, chúng ta thấy rằng nhập thế đúng nghĩa cũng chính là ýnghĩacủaxuấtthế,xuấtthếnhưngkhôngphảitrốnđời, lánhngười,xarờinhângian.Vàođờiđểcứuđờinhưngkhôngvướngbậnvớitiềntài,danhlợi,namnữ,ấychínhlàchânýnghĩacủanhập thế và xuất thế.Chừngnàochúng ta vàođờinhưngkhông tham luyếncuộcđời, khôngthamluyếncuộcđờiđổngthờicũngkhôngtrốntránhhiệnthựcthìđấychínhlàlìakhổđượcvuivậy.

TẬNDỤNGTHÂNTỨĐẠI

Trongcácphươngpháptutập,cóbốnphếpquánđượcgọilà“tứniệmxứ”,gồm:quánthểlànhơbẩn,quáncảmthụlàkhổ,quántâmlí làvôthường,quáncácphápvốnkhôngcóchủthểcốđịnh”.Trongnhữngphếpquáncănbảnđóđềucóthểgiúpchúngtapháchấp,vượtquagiớihạnnhỏbécủabảnthân.Vìthế,đâylàmộttrongnhữngphếptucănbảntheoPhậtgiáo.

Quánsátthânthểlàthứnhơbẩn,nếukhôngđisâutìmhiểusẽthấyđâylàđiềuvôcùngmầunhiệm;nếuxéttừquanđiểmthôngthườngthìquánthânbấttịnhnghĩalàquántưởngthânthểcủamìnhlàthứvậtchấtkhôngsạch.

Aicũngchorằngthânthểmìnhlàthứđángyêunhất,sạchsẽnhất,làvậtquantrọngnhấtcủamình. Thế nhưng đứcPhật dạy rằng tấm thân này là cái túi đựng những vật nhơ bần (xú bìnang),chorằngthânthểlàtổhợpcủanhữngthứnhơbẳntạonên.

Thânthểnhơbẩnxéttheocácphươngdiệnsau:Thứnhất,xéttừcộinguồn,thânnàysinhradosựkếthợphai thứbất tịnhcủa tinhchahuyếtmẹmà thụ thai.TheoquanđiểmđạoPhật,tâmdâmdụclàthứkhôngsạchnênthânthểđượctạoratừdâmdụcnhấtđịnhcũngsẽkhôngsạch.Thứhai,khimangthai,thainhitrongbụngmẹđãởchungvớinhữngthứbấttịnh.Thứba,

saukhi sinh, thân thểcủa thainhi khôngsạchnêncầnphải tắm rửa.Thứ tư, trongquá trìnhtrưởng thành, dù ăn những thứ đã được đun sôi nấu chín nhưng qua tiêu hóa rồi bài tiết rangoàitoànnhữngthứkhôngsạch.Ngoàiđạitiện,tiểutiệnra,nếuvàihômkhôngtắmrửakhôngsúcmiệng,thìthânthểhôithối,cácchấtthảisẽchảyratheobảylỗnhưtai,mũi,mắt,miệng...Quảthựcthânlàthứbấttịnh.

Sau khi quán sát kĩ tấm thân này như thế, chúng ta có thể khẳng định rằng nó vốn khôngđángyêu,khôngsạchsẽnhưchúngtanghĩvềnó.Từđó,chúngtathấyrằngmọisựchấpchặtvàotấmthân,lấymìnhlàmtrungtâmđềusailầmvàkhôngcầnthiết.

Tuynhiên,nếuchúngtacứdùngphươngphápquánthânbấttịnhmãitrongthờigiandàisẽdẫnđếnnhữngtácdụngkhôngnhưý.Vìnếucứquánsátthânlàvậtbấttịnh,đángsợ,đángbỏtrongmột thời gian dài thì dần dần hành giả sẽ tự chán ghét bản thân, thậm chí không cònmuốnsốngvàcuốicùngdẫnđếntựsát.ĐâylàđiềuđãxảyrakhiđứcPhậtcòntạithế.

Phếp quán thân bất tịnh với mục đích giúp chúng ta không quá tham luyến tấm thân này,khôngnênquásứcvunvénchonó.Chỉcầnhiểurằngthânnàydotứđạigiảhợpmàcó,khôngsạchsẽ,nhưngchúngtacầntậndụngnóđểtutập,tậndụngnóđểhànhthiện,nuôidưỡngtâmtừbivàvunbồituệnghiệp.Nếukhôngcóthânnàythìkhôngcóphươngtiệnnàotốthơnđểtutậpnữa.

Vìthế,thânthểtuykhôngsạchnhưchỉcầnchúngtakhôngquáthamđắmnó,khôngnênmấtquánhiềuthờigianđểchămsócnólàđược.Ngoàira,chúngtacầnbảovệ,duytrìsựsốngvàsốngkhổemạnh,nhưthếmớilàngườibiếttậndụngthânnày,giúpnópháthuytốtnhấtmầmtừbitrítuệ.

Quánthânbấttịnhkhôngphải làgieovàolòngmìnhtháiđộcoithườngmạngsốngcủabảnthân,ngượclạicònphảicảmơnchúngđãchomìnhđiềukiệntốtnhấtđểtutập,pháthuytốiđamặttốtcủanó.

TÂMVÔTHƯỜNG

Cơ thểcủachúng takhôngngừngbiếnđổi.Suynghĩcũngnhưvậy:dòngsuynghĩnàynốitiếpdòngsuynghĩkia,liêntụckhôngngừng,đổithaybấtđịnh.Vìvậy,nóiđến“Tâmvôthường”trong“Tứniệmxứ”củaPhậtgiáochính làđểchúngtahiểuđượcsuynghĩcũng làhưkhông,sinhkhởivàtiêutrừbiếnđổitrongchốclát.

Tâmchúng sinh là tâmphiền não, tâm vọng tưởng, thường xuyên thay đổi, nên hoàn toànkhôngchânthựcvàchỉlàsựtồntạinhấtthờikhônglâubềnmàthôi.KhiởMỹ,tôigặpmộtsốngườiphươngTây thườngxuyên thayđổi quyết định.Nếunhưhỏi anh ta: “Hômquaanhđãnhận lời rồi,sauhômnay lại thayđổivậy?”.Anhtasẽ trả lời: “Ichangemymind”,dịchracónghĩalà:“Tôithayđổiquyếtđịnhrồi”.Thựcchất,“mind”(suynghĩ,tinhthần)chínhlà“tâm”,vì

thếcũngcóthểnóilà:“Tôithayđổitâmmình”.Đóchínhlàtâmvôthường,vìtâmcóthểthayđổi:ngàyhômquasuynghĩkhônggiốngngàyhômnay,suynghĩvừaquakhônggiốngvớisuynghĩ hiện tại, suynghĩ củamình có thểmâu thuẫn, đối nghịchnhau, nghĩ vềhai hướnghoàntoànkhácnhau,điềuđócàngchứngtỏtâmcủachúngtalàtâmvôthường.

KhôngchỉcóngườiphươngTâymớinhưvậy.Tâmcủatấtcảchúngsinhđềuthayđổikhôngngừng.ĐứcPhậtchochúngtabiết,tâmphiềnnãocủachúngsinhbiếnđổibấtđịnh.Trongmộtsuynghĩcóbốnhìnhthái“sinh,trụ,dị,diệt”:suynghĩtrước-saucóthểtựđấutranh,mâuthuẫn,cácdòngsuynghĩlớplớpnốitiếp,sinh-diệt,biếnhóakhôngngừng.Hômnaytathấymộtbônghoađẹp,tronglòngthấyvôcùngthíchthú,muốnthưởngthứchươngthơm,muốnlạigầnquansát vẻ đẹp của nó.Hôm sau, ta có thể vì bị những chiếc gai của chính bông hoa đó làm bịthươngmàsuynghĩ của ta vềnó thayđổi, cảm thấybônghoanày thậtđángghét vàkhôngmuốnháimangvềnữa.Đốivớiconngườicũngvậy,hômnaytathấyngườinàyvôcùngđángghét,saumộtquátrìnhtiếpxúc,gầngũi,ngàycànghiểubiếtlẫnnhau,sẽnhậnrangườiđórấttốtvàngàycàngyêu thích,đúngnhư ta thườngnói “đườngxamớibiếtngựahay,ở lâumớibiết là người hiền-ngu” vậy. Từ đó có thể thấy, quan niệm và suy nghĩ của chúng ta thườngxuyênthayđổi,đóchínhlà“tâmvôthường”.

“Tâm”chínhlàchủnhâncủachúngta.Vìvậy,khinóitâmvôthường,cóvẻnhưchúngtađãmấtđingườilãnhđạo.Thựcra,chínhnhờcótâmvôthườngchúngtamớicóthểthấyđượcởsautâmvôthườngấylàmộttâmvĩnhhằngbấtbiến,là“TâmPhật”,“Tâmthanhtịnh”,là“Minhtâmkiếntính”đượcnhắcđếntrongThiềntôngmàchúngtacầnđitìmvàthấuhiểu.Đócũnglà“Tâm trí tuệ”, “Tâm từbi” vậy.ởđókhôngcócái tôi íchkỷ tự tư tự lợi, khôngcócái tôi cốchấp/chấpchướcvàcũngkhôngcótưtưởngchomìnhlàtrungtâm.

Tâmthanhtịnhchínhlàtâmbấtbiến.Nếukhông,khimộtngườihômnayđãgiácngộthànhPhật,nhưng thayđổisuynghĩvà tuyênbố rằng: “Ichangemymind” (Tôi thayđổiquyếtđịnhrồi)thìngàymailậptứclạitrởvềlàchúngsinh.Mộtngườiđãchứngngộgiảithoát,saukhiđãđạtđượctâmtríhuệthanhtịnhthìsẽkhôngbaogiờthaylòngđổidạ.Vìvậy,KinhNiếtBàncónói:tâmvôngã,tâmthườngtrụbấtbiếnchínhlàtâmPhật.

Tuynhiên,cóthểvìPhậtphápthườngxuyênnhấnmạnhrằngthếgiớinàylàhưvônêndẫnđếnrấtnhiềucáctácphẩmvănhọcTrungQuốckhinóivềPhậtgiáođềumôtả“diệnmạo”Phậtgiáo là tiêu cực lánh đời, rời xa thế sự. Dường như tất cả những gì Phật giáo nói đến đềukhôngnằmngoàisựhưảo,bấtlực,vôthườngmà“HồngLâuMộng”làmộttrongnhữngvídụrõnétnhất.Thựcchấthoàntoànkhôngđúngnhưvậy,sự“vôthường”màPhậtgiáonóitới làvôcùngtíchcực,chínhvìlàvôthườngnênsẽkhôngcảmthấythấtvọng.

Có thể lúcnàybạnđangvôcùngphiềnmuộn, cảm thấy rất thất vọng,đaukhổnhưng thời

giansẽxoadịumọinỗiđau,cộngvớisựthayđổicủamôi trườngxungquanh,nhấtđịnhcuộcsốngcủabạnsẽcónhữngchuyểnbiếntíchcực,tâmtrạngcủachúngtacũngtheođómàthayđổi,trởnênvuivẻhơn,yêuđờihơn.Vídụ,hiệntạibạnthấyrấtbếtắc,chánnản,tươnglaimùmịt,dườngnhưkhôngcònmộttiahivọngnàonữa,nhưngsaukhitìmđếnvớiPhậtpháp(đượcánhsángPhậtphápchiếurọi),tâmtưthayđổi,bạnsẽnhậnramộtchântrờimớitươivui,xánlạnđangrộngmởchờđónbạn.

Vì vậy, trên thực tế, Tâm vô thường có thểmang tới cho chúng ta nguồn hi vọng vô tận.Chính vì suy nghĩ có thể thay đổi nên chỉ cần xác định lại tư tưởng thì cuộc sống cũng sẽchuyểnbiến,kểcảkhiđiềukiệnsống,môitrườngquanhmìnhcóthayđổi,hivọngvềtươnglaitốtđẹpvẫnmãimãitồntạivàkhôngngừngpháttriểntrongta.

CẢMGIÁCLÌAKHỔ

Trongquá trình tu tập,dầndầnchúng tasẽcócảmgiácmìnhđang lìakhổ,songsongvớicảmgiácđólàcảmgiáchạnhphúc,vuisướng.Cónhiềucáchlìakhổnhưthayđổiquanniệmsốngcủamìnhhoặctuhànhđểthoátkhổ,lìakhổ,diệtkhổ.

Nhiềungườisợđimáybayvìmộtkhimáybaytừtrêncaorơixuống,khảnăngsốngsótcựckìhiếm.Mộtngườibạntừngkểvớitôi,lầnnọhaivợchồnganhtađimáybay,khôngmaytrờixấu,máy bay không thể đáp xuống như dự địnhmà cứ lượn vòng trên bầu trời. Vợ anh takhuyên:“Rấthiếmkhimáybaygặpnạn,nếugặpnạnthậtthìchúngtachếtchắcnênôngcólolắngcũngvôích,cứyêntâmđi”.Vợanhtanóithếnhưngvẫnkhônggiấuđượcnỗilolắng,sợhãitronglòng.

Tôinóiđùavớianhtarằng,lầnsaunếuđimáybaygặptrườnghợptươngtựthìanhcứnghĩđấylàchiếcnôiđongđưathôi!Anhthửnghĩxem,lớnthếrồimàvẫnđượcnằmnôichẳngphảilàcáchđingược thờigian trởvềvới thời thơấuđangnằm trongnôiđósao?Đượcnằmnôiquảthựclàđiềuthíchthú!

ĐấylànhữngcáchquántưởnghaygiúpchúngtalìakhổtrongtrườnghợpnhưthếhoặckhiđóchúngtacứniệmPhật,niệmBồ-tátđểcónơibámvíuchotinhthần.NhữnglúcnhưthếnếulàngườibìnhthườngthìtốtnhấtnêncầuPhật,cầuBồ-tátvàLahán:Giaohếtsựsống,niềmtinvàonhữngvịBồ-tátthìkhôngnhữngchúngtacóthểnhắmmắtniệmPhậtmàcòntậnhưởnggiâyphútchaođảo,lắclưtrênkhông.Đấychínhlàsứcmạnhcủaniềmtinvậy.

Vì thế,khichúng ta lâmvào trườnghợpkhẩncấp,khổnạn trùng trùng, tốtnhấtkhôngnênhốthoảng, losợ,nhấtđịnhphảivững tâm, lấybấtbiếnứngvạnbiếnđồng thờiphảikhéo léovậndụngcácphươngpháptutập,niềmtintôngiáođểxửlítìnhhuốngcấpbáchtrướcmắt.Vídụkhigặphỏahoạn,nếuchúngtatrầmtĩnhniệmdanhhiệuPhật,Bồ-tátthìkhôngnhữnggiúpchúng tagiảmbớt loâu, trấn tĩnh lòngmìnhmàcòngiúpchúng tađủsángsuốtđể tìmcách

thoátthânnữa.Đấychínhlàmìnhtựcứunhưngnghĩ làPhậtcứu!Rấtnhiềutrườnghợpchếtkhôngdolửathiêumàchếtdotâmlíhoảngloạngâynên.

Vídụnêutrênchochúngtathấyngườicóniềmtintôngiáo,biếtápdụngcácphươngpháptutậpvàođờisốngthựctếtronglúckhổnạnnguycấptuychưathểgiải thoáthoàntoànđaukhổ nhưng ít nhất cũng giảmbớt rất nhiều khổ đau, hơnnữa cũng nhờ thếmàgiúp họ tăngthêmniềmtinvàoPhậtpháp.

ẢOGIÁCBUÔNGXẢ“CÁITÔI”

Ai cũng cho rằng khi sống, sinhmạngmình chính là “tôi”; sau khi chết, thân thể hoại diệtnhưng linh hồn vẫn còn tồn tại, nên từđóhọ lại tiếp tục nghĩ rằng linh hổn kia chính là “tôi”.Nhưngnhưcácbạnbiết,chócólinhhồncủachó,mèocólinhhồncủamèo,ngườicólinhhồncủangười, thậmchí là linhhồncủangườicũngphânbiệt linhhồncủanam-nữ.Vì thế, trongcáclầnluânhồisinhtửtửsinh,linhhồncũngkhôngphảilàđiềugìđóbấtbiến;chỉcầnlinhhồnthayđổithìtôicũngthayđổitheo,nêncóthểnóikhôngcóđiềugìcóthểgánchonólà“tôi”cả.

Ngườilầnđầutìmhiểu“vôngã”đềucócảmgiácrấtsợ.Thựcra,“vôngã”mớilàcáchkhẳngđịnh“ngã”đúngđắnnhất.Chúngtahãynghĩkĩxem:“tôi”làgì,làtâmcủachúngtahaylàthân?Haylànhữngsựvậtmàthânvàtâmsởhữuchúng?Tưtưởng,tàisản,danhdự,giátrịlà“tôi”chăng?Haychỉ làkháiniệm “của tôi”đóchính là tôi?Vídụđơngiản,dễhiểu là, tôiđây tênThánhNghiêm,nhưngởĐàiLoancóđếnbốnvịxuấtgiacùngtênlàThánhNghiêm.Vìthế,nếusaunàycóngườinhắcđếnHòa thượngThánhNghiêmthìsẽchỉvịnào?Hơnnữa,có lần tôiđếnViệnbảotàngAnhquốcxemcáckinhđiểnkhaiquậtởđộngĐônHoàng(TrungQuốc)cũngcóvịhòathượngtênThánhNghiêm.Vịnàykhôngnhữngcùngphápdanhmàtrùngcảhọởđờicủa tôi là họ Trương nữa, cả tên tục của vị này cũng hoàn toàn giống tôi là Trương ThánhNghiêm.Trong lịchsử,córấtnhiềungườicùnghọcùng têncùngnghềnghiệp,chứng tỏ rằngcáitêngọituyệtđốikhôngphảilà“tôi”.

Cũng theo lẽđó, thân thểcủa tôi khôngphải là tôi, họ tên tôi khôngphải là tôi, tất cảmốiquanhệconngười,vậtchấtđềukhôngphảilàtôi.Từđóchúngtathấy,cáimàmọingườicholà“tôi”kiađềuhưgiả,khôngthực.Tuynhiên,vẫncònrấtnhiềungườirấtsợ“vôngã”(khôngcócáitôithựcsự)củađạoPhật.Vìhễnóiđếnvôngã,họliềncảmthấytấtcảgiátrị,lậptrường,mụctiêu,phươnghướngcủamìnhđềutantànhmâykhói.TôicómộtđệtửngườiMĩtừnghọcthiềngiữachừngrồibỏvềnướcvớilídolàvịđósaukhithamthiềnvàtìmhiểugiáolíPhậtgiáobỗngcảmthấycuộcđờinàycàngngàycàngtrốngrỗng,hưvô.

Tôihỏitạisaokhônghọcnữa,anhnói:

-Thưathầy,concàngngồithiềncàngthấycuộcđờitrốngvắng,khôngcòngìquantrọngnữa.Nhưngconcảmthấynhưthếkhôngổnvìởnhàconcòncóvợ,consợrằngmộtkhikhai

ngộ,đạtđến“vôngã”thìconkhôngcầnvợconnữa.Concóthểkhôngcầnvợnhưngconbiếtvợrấtcầnconnênconmuốnvềnướcạ.

Nhữnggìvịấy làmđềuxuấtphát từ tâm từbinênphảivềnướcgiúpvợ,khôngmuốnhọcthiềnhaykhaingộnữa.Biếtthế,tôiliềnbảo:

-ConthậtchẳnghiểubiếtchútgìvềPhậtpháp!Mộtkhigiácngộtuykhôngcònlòngvịkỉ,tựtưtựlợinhưnglạicótâmtừbirộnglớn,cóđạitríđạidũng,mởrộngcáitôihữuhạnthànhcáitôivôhạnlượng,khiđóconkhôngnhữnggiúpđượcnhiềuđiềulợiíchchovợmàcònphổđộchúngsinhthoátkhổsinhtửđếnbờyênvuinữa.

Phật giáo cho rằng hết thảymuôn vật quanh ta từ hữu hình đến vô hình đều đang khôngngừngthayđổi;sốngtrongmôitrườngnhưthế,chúngtavôtìnhdệtnênmạnglướisinhtửkhổđauvôtận.Hiếurõđạolívôngãgiúpchúngtabuôngxảảogiácvềcáitôi,củatôi,tíchcựctutậphạnhnguyệnBồ-tát.TuychúngsinhthườngxemPhậtnhưmộtvịcócái“tôi”thựcthụ,nhưtrongkinhKimCương,đứcPhậtThíchCathườngtựxưnglà“ta”,còntrongcáckinhiuậnkhác,Phậtthườngnói“talàPhật”,“tađangthuyếtpháp”,“tađangđộchúngsinh”...Tấtcảcácdanhtừ tựxưngkiachỉ là “cái tôigiảdanh”vớimụcđíchgiúpchúngsinhhiểuđượcphápmàđứcPhậtđangnóinênbuộcphảinêu lênmộtđối tượng tạmthờinhư thế.Thực tế thì từ tựxưngcủaPhậtlà“ta”chínhlàsựvôngã,bỏcáitôiphàmphuvàchỉcònlạilàđứcPhậtvôngã.Đấymớichínhlàcáitôicứucánh,mớipháthuychínhpháptrongcõiđờinày.

BUÔNGXẢMỌIGÁNHNẶNGCUỘCĐỜI

NhìncuộcđờibằngconmắtPhậttuệsẽthấyrằngmọichúngsinhbaogồmhoàncảnh,tâmsinhlí,tinhthần,vậtchất,cáchiệntượngtựnhiênđềudotrùngtrùngduyênkhởi.Giữaduyênkhởivàduyêndiệtchưatừngcómộtcáitôithựcsựbấtbiếnnàotổntạivĩnhhằngnêntấtcảđềulàtínhkhông,đấychínhlà“duyênkhởitínhkhông”màPhậtphápnóiđến.

Có sinh ắt có diệt, giữa sinh và diệt làmột quá trình thay đổi không gián đoạn, trong đókhôngcómộtnhântốnàogiữnguyênkhôngthayđổi.Mọisựvậtchỉtồntạitạmthờitrongchukìsinhdiệtvôtận,và,xétđếncuốicùngthìnóvốnlàkhông.Trongthựctế,khôngđợiđếnkhihoại diệtmàngay trongquá trình thay đổi, biến hóa, chúng ta đã có thể nhìn thấy bản chất“khôngtính”củachúng.Vídụmộthiệntượng,mộtsựvậtnàođótuycóbiểuhiệnrấtđẹpmắtnhưngnókhôngbaogiờcốđịnh:nóđangthayđổitừnggiờtừngphút,từngsátna.Cáiđẹpbênngoàiđókhôngngừngbiếnmấtdầnđi:xéttừquátrìnhthayđổikia,chúngtasẽthấybảnchấtcủacáiđẹpấylàkhông.Vìthế,“không”khôngcónghĩarằngsựvậthiệntượngkhôngtồntạimàvìnókhôngmangđịnhtínhtrongquátrìnhchuyểnbiến,đâylàýnghĩađíchthựccủa“sắctứcthịkhông”(sắctứclàkhông).

VídụởvùngphíađôngnướcMĩ,mộtkhivàothu lácâyđềunhuộmmộtmàuvàngúa,đẹp

nhưtranhvẽ.Nhưng,khimộtbứchọavềphongcảnhđóđượcvẽxongđạithểcóthểbảolưuđượcvàichục,vàitrămnămnhưngcảnhsắcthậtcủamùathuchỉkéodàiđượcmộtđôituần.Cácloàihoacũngthế,mỗiloàihoamangmộtmàusắcđặctrưnghoặcđỏhoặcvàng,nhưngnóluônthayđổi trongtừnggiờtừngphútđểcuốicùngtrướckhi lìacuống,chúngkhôngcòngiữnguyênmàusắcnhưkhicòntươinữamàcóthểtrởthànhmàuđen,màutro...Điềuđóchứngminhrằngcácloàithựcvậtcũngkhôngthểgiữđượctínhchấtđặctrưngcủamìnhmãimãivớithờigian:mọivậtđangthayđổitrongtừnggiâytùytheomôitrường,tùytheonhânduyêncủachúng.Điềunàycho thấy,mọivật trongđờiđềukhông thể làmchủđược tínhchấtđặc trưngcủamìnhmàchúngsẽluônthayđổitùytheohoàncảnhnhấtđịnh.

Conngườicũngthế.Cóngườichorằngtasinhralàđànôngthìmãimãilàđànông,tươngtựnếusinhralànữthìmãimãilànữ.

Thựcrangaycảnhữngviệctưởngnhưđãđượccốđịnhkiacũngkhôngphải làđiềukhôngthểthayđổi.Nếumởrộngthêmthờigianđểnhìnvềkiếp trước,kiếpsauthìcó thểvịnữkiatrướcđâymangthânnam,kiếpnàymangthânnữvàkiếpsaulạicóthểlàthânnam.Vídụnhưnhữngđứatrẻmớisinh,chúngtagọichúnglànhữngđứa“trẻ”,nhưng“trẻ”cũngkhôngphảilàbảntínhvốncócủachúng,chúngluônlớndầntheonămthángvàđếnmộtđộtuổinhấtđịnhnàođó,chúngkhôngcònlàtrẻconnữa.Từđó,chúngtathấyconngườikhôngcómộttínhchấtcốđịnh,bấtbiếnnàocả.Thânthểvàmôitrườngsốngcủachúngtađềudongũuẩngồmsắcuẩn,thụuẩn, tưởnguẩn,hànhuẩn, thứcuẩngiảhợpmàthành, trongđóngaycảchủthểcủasinhmệnhchúngtalà“thứcuẩn”cũngkhôngcótựtính.

Nếuchúngtabiếtvậndụngquanđiểmnàyđểnhìnnhậncuộcđờithìthựcsựchẳngcógìlàđiều không thể tìmcầuđồng thời cũngchắngcóđiềugì đángđượcchúng taghét bỏ, phiềnmuộnvàchấpchặtcả.Vìnhânduyênluônluônvậnđộngthayđổi,tấtcảđềuchỉlànhữnghiệntượngmang tính tạm thời, khinhânduyên tan rã,chúngcũng tan rã theo.Xét theomộtkhíacạnh khác, các hiện tượng tốt có thể duy trì và phát triển tốt hơn, hiện tượng xấu đến đâuchúngtacũngcóthểchuyểndầntheochiềuhướngtốt.

Nhìnđờibằngcáinhìn“vôthường”sẽgiúpchúngtathấyđượcbảntínhcủamọisựvậthiệntượnglàkhông,khôngcógìlàvậtbấtbiến.Vìthế,trongBátNhãTâmKinh,Phậtdạy“ngũuẩnđềukhông”.Thânnămuẩnlàkhông,muônsựmuônvậtđềudonhânduyênhòahợpsinhkhởinêncũngmangtínhkhông,nhưvậyquảthựcchẳngcònkháiniệmđượccoilà“khổ”nữa.

Đủ trí tuệhiểu “duyênkhởi tínhkhông”,chúng tamớiđủkhảnăngđốidiệnkhổ,xa lìakhổ,màbảnthâncủaviệclìakhổlàđãđượcvui,hạnhphúc.Đâylàniềmhạnhphúckhôngphảicóđược nhờ ăn no uống đủ, không phải nhờ sự hưng phấn của các giác quanmang lại, cũngkhôngphảinhờdùngthuốckíchthích,chấtgâynghiệnmanglại,màlàhạnhphúccủasựbuông

xảhếtgánhnặngtronglòng,đồngthờiđâycònlàniềmhạnhphúcnhờvượtquamọisựcámdỗcủacácgiácquanmanglại.Chúngtagọihạnhphúcnàylà“tịchdiệt lạc”(anlạcnhờtâmtĩnhlặngvàdiệttrừhếtdụcvọng).

“Tịchdiệt lạc” làsựhoanlạc,hạnhphúcthựcsựsaukhichúngtađãdiệthếtkhổđau.Mộtkhiđãđạtđếncảnhgiớinàysẽkhôngcòncảmgiáchạnhphúc-khổđaumangtínhđốiđãinữamàđó là trạngtháiđạtđượccủamộtngườiđãsiêuvượt lênsướng-khổ.Đây làniềmhạnhphúccủatinhthầnvàtrítuệcũnglàtrạngtháihạnhphúchoàntoànthanhcao,trongsạch.

THIỂUDỤCTRITÚCLÀHẠNHPHÚCĐÍCHTHỰC

Trong cuộc sống, chúng ta thường cónhiều cảmnhận vềhạnhphúc.Ví dụ khi công thànhdanhtoại,đượcngườikháckhenngợihoặckhiđờisốngbìnhyênổnđịnh,thấyconcáitrưởngthành,ngoanngoãnsẽcảmthấyrấthạnhphúc,rấtmĩmãn.Chúngtacórấtnhiềucảmnhậnvềhạnhphúc trongcuộcsốnggiađình, trongmôi trường làmviệcngoàixãhội, trongsựnghiệplàmăn,buônbán,họchành.Tất cảnhữngđiềuđóđều lànhữngcảmgiácvềhạnhphúcmàchúng ta không thể phủ nhậnđược, nhưngnếu nghĩ kĩ thêmsẽ dễ dàngnhận thấy rằng đờisốngconngười là sựgiao thoa thànhchuỗi củacáccảmgiáchạnhphúc, khổđau, trongđóthườnglàvuiítkhổnhiều.

Phầnlớnthờigiancủaniềmvuimàchúngtacảmnhậnđượcthựcrachỉlàkếtquảcủaviệcnhẫnnhịnđaukhổ,cònbảnthânniềmvuicuốicùngcũngsẽtrởthànhnguyênnhâncủađaukhổ.Vì thế, theoquanđiểmPhậtpháp, “vui” làđiểmkhởiđầucủa“khổ”và thông thườngvuicũngchínhlàkếtquảcủakhổ.Vídụ,trongmộtthờigiandài,chúngtavấtvả,giankhổlàmăn,kiếmtiền;saukhicótiềntrongtay,chúngta lạinghĩcáchtiêutiền: thựcra làdùngtiềnđểphụcvụchocáccảmgiácvuisướngcủanămgiácquanmắt,tai,mũi,miệng,thân.Tuynhiên,thờigiancảmnhậnniềmvuitừcácgiácquanquađirấtnhanhchóng.

Hơnnữa,nếuhưởngthụquáđộsẽmanglạikếtquảkhôngtốtgiốngnhưmìnhhếttiềnnênđivayngườikhácđểtiêu,mộtkhiđãvayắtphảitrả,đóchínhlàsựđaukhổ.Điềunàycũngnhưviệcphạmpháphoặclàmchuyệncólỗivớingườikhác,banđầucóvẻtốtđẹpnhưngcuốicùngphảivướnglướiphápluật,đếnkhiđóthìkhỏiphảinóivềđaukhổnữa.

Phậtgiáochorằngcuộcđờinàyvốnđãđầyrẫykhổđau,khổvàvui làmột;niềmvui trongđờichỉthoángchốcngắnngủi,chónglụitàncònkhổthìđeođẳngnhưhìnhvớibóng.Vìthế,khichúngtacảmnhậnđượcchúthạnhphúctrongđờithìđừngbaogiờchorằngnósẽtồntạimãimãikhôngbaogiờthayđổi.

Phậtgiáotiếptụcnhậnđịnhthếgiannàyvốnđãđaukhổthìtạisaochúngtakhôngthểnhậnkhổ,dũngcảmđốidiệnvàchấpnhậnkhổ,chỉnhưthếkhổmớivơiđi;nếucứmộtmựcmuốnhưởnglạc,hưởngphúcthìmộtkhihếtphúcsẽchịukhổnhiềuhơn.Vìthế,trongPhậtgiáocó

mộtphươngpháptutậpnữađólà“hoanthọthịkhổ”(cảmthụhoanlạclàkhổ).

Trongđờisốngthườngnhật,nếumuốnđượctựdo tự tại tấtphải thựchiệnbằngđượchainguyêntắc“thiểudục”(íthammuốn)và“tri túc”(biếtđủ).Chỉcóthiểudụcvàtri túcchúngtamớingănchặnđượcvôvànthammuốn,dụcvọngvớiđủmọihìnhthứcvàkhôngđiêncuồngtìmkiếmchúngnhưngườiđóikhát.

Tuynhiên,ýnghĩađíchthựccủathiểudụctritúckhôngcónghĩakhuyênchúngtabuôngbỏđờisốnghiệnthực.Muốnthựchiệnthiểudụctritúc,chúngtacầnphảitrảmộtcáigiánhấtđịnh,đólàdânghiếnhếttrítuệvàsứclựccủamìnhchoconngười.Chúngtadốchếttâmlực,trílựcchoconngườimớimongmìnhtrưởngthành,mới tăngtrưởngtrí tuệ,phúcđứcvàtâmtừbi.Ngườigiàulòngnhântừmộtlòngmuốngiúpđỡngườikhácsẽkhôngquácoitrọngđếnsựthỏamãndụcvọngcánhân,mớimongthựchiệnđượcthiểudụctritúcđểmưucầuhạnhphúcđíchthực.

CHƯƠNG3:LÀMTHẾNÀOĐẾĐỐIDIỆNVỚISINHTỬ-HỢPTAN

DÙBỆNHTẬTVẪNKHÔNGĐAUKHỔ

Về lĩnh vực y học, bất luận Tây y hayĐông y, khi đối diện với các nỗi bệnh khổ của conngườiđềucónhữngcănbệnhkhôngthểchữakhỏi.Chonên,chúngtahaynghenóivềnhữngbệnhnhânmắcnhiềuchứngquái lạ,dùcóchữa trịbằngphươngphápnàođinữavẫnkhôngthểkhỏiđược.

Bệnh tật có thểchia thànhhai loại lớn là thânbệnhvà tâmbệnh.Người xưacócâu “bệnhtùng khẩu nhập” (bệnh từmiệng vào). Phần lớn thân bệnh đều do ăn các loại thức ăn chứanhiềuđộctốmanglại,cólúcbệnhcònlâyquatai,lâyquamắt,lâyquada...Nóicáchkhác,chỉcầnchúngta thiếuý thứcvệsinh,khôngbiếtcáchđiềutiết trongănuốngđềudễdẫnđếntậtbệnh.

Tâmbệnhconngườidosáucăntiếpnhậnsáutrầnmanglại.Sáucănchỉmắt,tai,mũi,miệnglưỡi,thânvàý.Tâmbệnhđivàotheosáuđườngdẫntrên,tứcsáucănnóitrên,mộtkhibịtâmbệnh,chúngtacầntìmđếnbácsĩtâmlíđểchữatrị.

Tuynhiên,đóchỉ làsựphânchiathânvàtâmmộtcáchgượngépchứthựctếthì thântâmảnhhưởng lẫnnhau.Thânbệnhcó thểdẫnđến tâmbệnh,ngược lại tâmbệnhcũngdẫnđếnthânbệnh.

Hiệnnaycácphươngphápchữa trị thânbệnh, tâmbệnh theoĐôngy,Tâyyđềudựavàoviệc chiết xuất tinh chất trongđộng thựcvật có tính chữa trị cũngcó thể chữa trị bằngcáchchâmcứu,bấmhuyệt,massage,...nhưngđấychỉlànhữngcáchchữatrịngọnchứkhôngphảilàcáchchữatrị tậngốc.vềmặty tếdựphòng,người tacũngchỉhạnchếởviệcduy trìmôitrườngsốngvệsinhsạchsẽ,khuyếnkhíchsốngđúngkhoahọc,tiếtchếănuống,nângcaothểchất bằng cách luyện tập thểdục thể thao... nhưng vẫn chưaquan tâm, chú ý đúngmức về

cáchbảovệtâmbệnhcủaconngười.

Thậmchícảbácsĩtâmlícũngthế.Thôngthườnghọchỉhỏibệnhnhânvềmôitrườnghoàncảnhsốngtrướcđâythếnào,kinhnghiệmsốngrasao,cóbiểuhiệnbấtthườnggìvềtâmsinhlíkhôngrồihướngdẫncáchchữatrị,hóagiải.Đâyquảlàcáchchữatrịhaymanglạihiệuquảnhấtđịnh,cóthểtạmthờitrìhoãnbệnhtìnhcủabệnhnhânnhưngrốtcụcvẫnchưathểchữatrịtậngốctâmbệnh.

Trongcáchọctròhọcthiềnvớitôicónhiềuvịlàbácsĩtâmlíhoặcnhàtâmlíhọc.Họthườnggiúpngườibệnhchữatrị,giảithíchcănnguyêntậtbệnhnhưngbảnthânhọlạimắcphảinhiềuchứngtâmbệnhnghiêmtrọng.Cóngườimờicácbácsĩtâmlínổitiếngkhácchữatrịchomìnhvẫnkhônghiệuquả,vì thếhọđếntìmtôi,mongrằngtôisẽdạythiềnđểgiúphọchữatrị tâmbệnh.

Chúngtathườnggắnliềnhaitừbệnhvàkhổvàonhau.Nhưngđaukhổdotậtbệnhmanglạithuộc lĩnh vực tâm lí hay sinh lí?Thoạt nhìn, đấydườngnhư thuộc về thânbệnh, vì thân cóbệnh,cảmthấyđauđớnnênmớithấykhổ.Thựcra,đaukhôngcónghĩalà“khổ”,vìkhổlàcảmnhậnvềmặttâmlícủangườibịthânbệnhlâungàynhưngkhôngcamtâmnghĩrằngmìnhđangbệnh.Họkhôngcònhy vọng, khôngbiết làm thếnàođể thoát khỏi tình trạngđó.Nếu tâm líkhổemạnh,cóniềmtin,cóquanniệmkhoángđạt,đúngđắnthìthânbệnhbấtquáchỉmanglạicảmgiácđauchứchúngvẫnchưaphảilàvấnđềgìnghiêmtrọng,tronglòngvẫnchưathấygìlàkhổcả.

Cómộtvịcưsĩmắcchứngungthưgiaiđoạncuối,vôcùngđaukhổ,nhưngdovịnàycóniềmtinmãnhliệtvàoTambảo,nêntuyđauđớnnhưngkhôngthấykhổ.Trướclúclâmchung,vịđócòntỉnhtáoniệmdanhhiệuPhậtDiĐà.Dotìmđượcchomìnhhướngđicủatâmhồnnênvịđóvuivẻxảbỏbáothânmộtcáchnhẹnhàng,điềuđóchothấyhiệuquảthầndiệucủaniềmtinvàoPhậtgiáo.

TrongvôsốdanhhiệuPhậtcómộtvịPhậttênlàVôThượngYVương(thầythuốcbậcnhất).Vịđólàbậcthầytrongcácbậcthầyvềtrịbệnhchochúngsinh,ngàitrịkhỏicảthânbệnhlẫntâmbệnh.ChonênchỉcầnchúngtacóniềmtinvàoPhậtthìbấtluậnai,mắcphảibệnhgìđềucóthểgiảmbớtđaukhổkhihọbiếtgửitrọnthântâmmìnhchoniềmtinvàoPhậtpháp.Chỉcầnchúng ta trút bỏ gánh nặng tâmbệnh thì thân có bệnh đi chăng nữa vẫn sẽ giảm nhẹ đi rấtnhiều,đâychínhlàmộttrongnhữngcôngnăngcứukhổcứunạncủađạoPhật.

LÃOHÓALÀHIỆNTƯỢNGTỰNHIÊN

Mọingườithườngnghĩ“sinh”làviệcđángmừng.Thựcra,“sinh”làmộtsựthậtvềđaukhổ.Khổ từkhi cất tiếngkhócchàođời chođếnkhi trúthơi thởcuối cùng.Hệ lụy từnỗi khổcủa“sinh” làgiàkhổ,bệnhkhổvàchếtkhổ,nêncó thể tổngkết rằngbản thâncủasựsống,của

sinhmạnglàkhổ.Mộtđờingườichỉmộtlầnsinhravàchếtđinhưnggiàlãolàcảmộtquátrìnhliêntục.Trongquátrình lâudàivà liêntụcđó,người ta thườngmắcbệnhtrongmột thờigiannhấtđịnh,cónhiều trườnghợpbệnhtậtsuốtcảmộtđời từkhisinhrachođếnkhichết.Quảthực“già”và“bệnh”dàyvòconngườitrọncảmộtđời.

Cóngười nhầmkhi cho rằng sau khi sinh ra thì phải sinhbệnhmới đếngiai đoạngià nua.Thựcrakhôngphảiđợiđếnkhitócbạcdamồimớiđượcgọilàgiàmàgiàlãolàkếtquảtíchlũy trong từnggiờ từngphút trongsuốtmột thờigiannhấtđịnh.Từkhisinh rađời, vàquãngthờigiantừkhisinhrachođếnkhichếtđilàcảmộtquátrìnhlãohóa.Mộtđứabéđanglớnlêncũngcóthểnóiđólàmộtquátrìnhlãohóa!Conngườiđanggiàtheotừnggiờtừngphút,nêntrongbàikệtánởkhóatụngbuổichiều(côngphuchiều)cócâu“thịnhậtdĩquá,mạngdiệctùygiảm,nhưthiểuthủyngư,tưhữuhàlạc,đạichúngđươngcầntinhtiếnnhưcứuđầunhiên,thậnvậtphóngdật”(mộtngàyquađimạngsốnggiảmdần,nhưcátrongaonướccạn,hỏicógìvui,mọingườiphảinêntinhtiếntuhành,chớcóphóngtúng).

Hồicònbé,aicũngmongmìnhsớmthànhngườilớnvìmộtkhilớnsẽhưởngthụđượcnhữngquyền lợicủamộtngười lớntuổi,có thểđichơi, làmviệc tùy thíchmàkhôngbịaingăncấm.Khi đó, thầy cô, bốmẹ không cònquảnmình, cũng khôngphải nghe lời người khácdạydỗ,hưởngđượctựdocaonhất.Sởdĩthuởnhỏchúngtacócáchnghĩthếvìchúngtachưatừngbiếtcảmgiác“già”làgì.Cuộcđờingắnngủi,họchếtcấpmột,cấphai,cấpbarồivàođạihọc,tốtnghiệpđi làm,dựngvợgãchồngxonglàgiậtmìnhthấytóctrắngtrongtay,nhưngàyxưaLýBạchnói“tócsángxanhngắtmàchiềuđãbạctrắng”.

Nhiềungườinghĩ:“Lại thêmmộtnămtrôiqua, thếmàchẳnglàmnêntròtrốnggì, trongkhingườitađếnđộtuổinàyđãcôngthànhdanhtoại...”.Cáchsosánhtuổitácnhưthếcũnglàmộtnỗikhổ.

Tuy lãohóa làmộthiện tượng tựnhiênnhưngnhiềungười,nhất làcáccôcácchị, rấtngạimỗikhicóngườiđềcậpđếnchúng;họthườnggiấutuổicủamìnhnhưmộtbímậtcánhân,hễcóngườihỏiđến liềnchorằnghỏinhư thế là thiếu lịchsự,khingườikhácđoán tuổimình trẻhơntuổithậtthìvuimừngvàchorằngkhuônmặtvàvẻngoàicủamìnhtrẻhơntuổithực.Phầnlớnaicũngsợgià,khôngmuốnchongườikhácthấymìnhđãgià,họmuốngiữmãituổithanhxuân,muốnmình trẻmãi trongmắtngườikhác.Tâm lísợgià, trốn tránhsựgiànuacủa tiếntrìnhtựnhiênquảthựclàmộttrongnhữngnỗikhổcủaconngười,đeođẳngmãi.

Giàkhôngnhấtthiếtchỉgiàđếnđộlầmcầm,nhưngđếntuổisuylãoquảrấtkhổ.Nhiềungườianủitôi:“Thưathầy,thầytrẻlắm,trôngnhưchỉmới50thôi!”.Tôinói:“AdiđàPhật!Đạohữuchớkhen tôiquá thế,nămnay tôiđãbảymươi!”.Tôi thếnàochỉmình tôihiểu, thếmànhiềungườilạimuốn“lừa”tôi,khentôitrẻkhổenhưchỉđộngũtuần!Bảymươituổilàbảymươi,sáu

mươinămmươi làsáumươinămmươi,giốngnhauthếnàođược,nhưngxuấtphát từ tâmlísợgià, sợ tuổi tác,đấycũng làmộtnỗi khổ.Vì thế, chúng tacầncảnhgiácmọi lúcmọinơitrongsuốtquátrìnhlãohóa,đồngthờiphảibiếttậndụngtừnggiâyphútcủađờimình.Nhưthếchúngtamớigiúpmìnhsốnghữuíchtrongthânxáctạmbợvàthờigiantồntạingắnngủinày.

TÀNTẬTNHƯNGKHÔNGTÀNPHẾ

Sự chướng ngại về thân thể có nhiều chủng loại, nhiều cấp độ đồng thời cũng có nhiềunguyênnhânkhácnhau.Cónhữngtậtbệnh,chướngngạivề thânthểbẩmsinhnhưmù,điếc,câmngọng,quáithai,dịtật.Cónhữngchướngngạidođiềukiệnmôitrườnghoặctaihọasaukhisinhnhưdochiếntranh,tậtbệnh,tainạn.

Nhữngngườimang tật bẩmsinhđãđànhchấpnhậnsốphậncònngười tàn tật donguyênnhânngoạitạisaukhisinhthìrấtcóthểhọsẽmấthếtniềmtinvàýchíđểtiếptụcsống.Tuynhiên,vớinhữngngườinhưthế,nếuchúngtabiếtcáchhướngdẫn,khíchlệthìhọchỉlàngườitàn thânchứkhông tàn tâm.Thậmchínhữngngườikhuyết tật thườngpháthuyđượcnhữngkhảnăngtiềmtànghơnnhữngngườikhổemạnh,đấychínhlàphầnbùtrừ.Tuynhiên,chúngtaphảibiếtquantâmthươngyêuvàgiúpđỡhọ.

Tôigặprấtnhiềungười tàntật,córấtnhiềubạntàntậtnhưhọasĩHồngThánhCônchẳnghạn.ÔnglàhọasĩnổitiếngởĐàiLoan,Mĩ...Tôicònquenthânvớimộtbácsĩtaimũihọngnổitiếngbịđiếc.Tuyđiếcnhưngônglàmộtbácsĩnổitiếng,cóchuyênmôncao.

Nhữngngườikhuyếttậtmuốnlấylạiniềmtin,làmlạicuộcđờirấtcầnchúngtaquantâmủnghộ,nhấtlàvềphươngdiệntâmlí.Theotôi,đấylàtráchnhiệmchungcủatoànxãhộichứkhôngriênggìngười thâncủahọ.Chúng taphảigiúphọbằng lòngvớinhữnggìkhông thể thayđổiđược, thâncóthểtàntậtnhưngtâmtuyệtđốikhôngthểtàntật theo,vẫncóquyềnhiểubiết,quyền tựdovànhữngquyềncơbảnkháckhôngkémgìngườibình thường,khôngnên tự ti,mặccảm.Mộtngười tàn tật, thiếusótmộtbộphậnnàođó trên thân thểsẽsinh tâm lí tự ti,mặccảm.Đócũng làphảnứng tâm lí tựnhiênvìhọkhông thểkhôngsosánhhọvớinhữngngườibìnhthườngkhácđược.Nênchúngtacầnkhuyênhọrằng“tàntậtvàgiátrịconngườilàhaikháiniệmhoàntoàntáchbạchnhau,quantrọnglàtâmtríbạn,sựcốnghiếncủabạnkhôngthuakémgìsovớimộtngườibìnhthường,thếnênbạnđừngtựtimặccảm”.

Chúng ta khôngnhữnggiúphọvềphươngdiệnquanniệm,niềm tin với đờimàquan trọnghơnchúngtacầngiúphọcóniềmtintôngiáo,vìquaniềmtintôngiáo,họsẽhiểuvàgiảmbớtphầnnàogánhnặngtâmlí,giúphọđiềuchỉnhquanniệmsống,thayđổichínhmình.

Trong“nhânduyên”củaPhậtgiáocócáigọilà“tăngthượngduyên”,tăngthượngduyêntứclàsựgiúpđỡtừbênngoài,tạođiềukiệnthuậnlợichonhânchínhpháttriển.Tuynhiên,sựgiúpđỡđó- tăng thượngduyên-có lúc lànhữngnhântốcó lợi tácđộngtrực tiếpđếnđối tượng

nhưngcólúclạilànhữngnhântốxấugọilà“nghịchtăngthượngduyên”,tứclàtạonghịchcảnhđể thách thức, tạođiều kiệnngăncảngiúpđối tượngkhẳngđịnhmình trongnghịch cảnh.Vìthế,theoquanđiểmđạoPhật,mọitrởngạivềmặtthânthểcủaconngườiđềulà“tăngthượngduyên”,thếnênchúngtacầnbìnhtĩnhgánhchịu,đốidiệnvàchuyểnhóachúngnhằmgiúpmìnhtrưởng thànhhơn.Khimộtngười tàn tậtcóniềmtin tôngiáo, tin theoPhậtgiáo,chúng tasẽgiúphọbiếtcáchtụngniệm,sámhối,bốthíđểgiảmbớtmâuthuẫn,xungđộttronglònghọ.Khilònghọkhôiphụctrạngtháibìnhthường,xóahếttựti,mặccảm,rởnênphóngkhoáng,tựtinthìhọcókhảnăngkhaithácnhữngkhảnăngtiềmẩncủamình,nhờthếthựchiệnđượctônchỉ“thântànnhưngtâmkhôngphế”củamình.

CHẾTCHẲNGCÓGÌĐÁNGSỢ

Phậtgiáochorằng,đờingườicóbốnnỗikhổcơbảnđó làkhổdosinhra,khổdogiànua,khổdo tậtbệnh,khổvìchếtchóc từđókhông ítngườinhầm tưởng rằngđạoPhật làđạobiquanyếm thế.Thực tế là, trongcácquanđiểmcủađạoPhậtvềnhânsinh,về thếgiớichỉ lànhữngnhậnxétđúngnhưthựctếcủanóvốnvậy.Sựthayđổibiếnhóacủathânthểtừkhisinhrachođếnkhichếtđichỉlàmộttướngtrạnghưgiả,khôngthực,chúngtacầnhọcvàvượtlêntrênnhững tướng trạnghưgiảđómớiđích thực làngườiđệ tửphật,mớihiểuđượcchânýnghĩacủagiáolíđạoPhật.ĐứcPhậtsởdĩthànhPhậtlànhờngàiđãtựquánsát,thểnghiệmvàthấutriệttấtcảchúngsinhsinhratrongcõiđờinàyđềukhôngthểvượtquađượcsinh,già,bệnh,chết.Đãcósinhắtcótử,sốngvàchếtlàhaitrạngthái,haigiaiđoạncủachuỗiluânhồivôtận.Mộtkhiđãsinhranhấtđịnhsẽcóngàychếtđi,sinhlãobệnhtửlàmộtchuỗimắcxích,làhiệntượngtựnhiên.Trongquátrìnhlãohóasẽcócáchiệntượngkháckèmtheonhưbệnhtật,suyyếukéodàimãichođếnkhichếtmớihết.Đấylàsựthựcởđờimàkhôngmộtngườinàocóthểvượtquađược.

Chúngsinhsinhratrongđờiđểchịukhổnạnchứkhôngphảiđểhưởnghạnhphúc.Dùcókhicảm thấyhạnhphúc thìcũngchỉ tạm thời, vui ít khổnhiều.Cũnggiốngviệcnấuăn,chúng taphảichuẩnbịnhiều, từđichợchotớinấunướng,đếndọncơm,thờigianănkhôngbằngmộtnửathờigianchuẩnbịđểăn.Khổ-vuilàanhemsongsinh,khôngthểchiatách,bảnthâncủavuilàkếtquảcủakhổvàcứthế,bảnthâncủavuilàkhởiđầucủakhổ.Vínhưchúngtađangởgiữamàhaiđầulàlửa,tuychưabị lửađốtnhưngluônbị lửatấncông,uyhiếp.Vìthếcóthểnóirằng,ngườihàngxómcủavuilàkhổ.Ngườiđờicócâu“sướngquáhóabuồn”làthế,tứclàkhiconngườihưởngthụvuisướngthìvuiđãẩnmìnhtrongkhổ.

Nếuchúngtamuốnvượtquakhổđautrongcuộcsốngthìắtphảihọccáchđốidiệnvànhìnnhậnsinhtử,vượtrakhỏisựràngbuộccủachúng,sốngchếtdonhânduyên,sinhkhônghẳnlàchuyệnđángvuiđángmừng,chếtvịtấtlàđiềuđángđauđángkhổ.Thamsốngsợchếtbiếtrõlàkhônggiúpíchgìchochúngtanhưngaicũngthamsống,sợchết.Tuynhiên,trongbiểnkhổ

luânhồi,aiaicũngphảiđốidiệnvớichúng,bởivìsựsống là thế,đấy làhiện tượng tựnhiênkhôngaithoátkhỏi.Thếnên,chúngtahàtấtphảithamsống,sợchết,vìđãkhôngnhữngvôíchmàcònchuốcthêmkhổđau,phiềnnão.

Chúng tacầnbiếtbản thâncủasựchếtkhôngcógìđángsợvìsaukhichết lạicómộtsựsốngbắtđầu.Điềuđókhácnàongàyđêm:banngàylaođộngvấtvả,đêmđếnngủnghỉđểtiếptụcđónngàymới.Ngoàira“sinh”làmộtkếtquả,chúngtahãytậndụngkếtquảđấyđểchuẩnbịchocáichết.Saukhichết,tấtcảtàisản,danhlợiđềukhôngmangtheo,chỉcónghiệplựclàcáiđeođẳngchúngtanhưbóngtheohình.Vìthế,điềumàchúngtamongmuốnmangđichỉcótâmtừvàtrítuệ.Chonênkhichết,chúngtachớbậntâmrằngmìnhsẽđivềđâumàhãyxemthử tronghiện tạimìnhđãchuẩnbị nhữnghành lí gì.Hãy tậndụng tấm thânhiện tại để tíchphúc,tíchtuệ,đểmộtkhicáichếtgầnkề,chúngtakhôngcònsợhãi,loâunữa.

Từđiểmnày chúng ta thấy,Phật giáo tuy luôn luôn nhấnmạnh rằng cuộc đời là biển khổ,nhưngkhôngtiêucựcnhưmộtsốngườithườngnhậnxét,ngượclạicòngiúpchúngtadámđốidiệnvới tấtcả,ngaycảđiềuđángsợnhất làcáichết.Phậtphápdạychúng ta tích lũycôngđức,hãythựchànhđiềuthiện,giúpđỡmọingườiđểbiếncuộcđờinàythànhcõicựclạc,đếnkhithânmạngchấmdứt,chúngtamangtheocôngđứcđóvềcõinướccựclạcthật.Đấymớilànơiđángđượcchúng ta trởvềnương tựa,mớicóniềmhạnhphúc thựcsựmãimãivới thờigian.

MỐIQUANHỆTỰTẠI

Mạngxãhộicủaconngườihiệnđạingàycàngphứctạp,mốiquanhệgiữangườivớingườicũngngàymộtnhạtđi,.Vìthế,ởnhữngnướcpháttriểncónhiềungườimuốntrốntránhcuộcđời, tìm đến ở những nơi thâm sơn cùng cốc. Tuy nhiên, trong cuộc đời tương quan tươngduyênnày,muốnsốnghoàntoànđộclậplàđiềuhoangtưởng.ítnhấtchúngtavẫncònnhữngngườikhôngthểbỏnhưchamẹ,anhchịem,quanhệhọhàng,thânthuộc,lớnlênchúngtacònphảiđivàoxãhộithamgialaođộngkiếmsốngthìcàngkhôngthểxarờicuộcđời.Conngườisốngđượcnhờnươngtựanhau,phụcvụchonhau.Chonên,trongquátrìnhtừsinhrađếnkhichếtđi,chúngtaluônluôngắnbóvớimọiconngười,nênthựcsựkhôngthểtáchbiệtkhỏiđờisốngxãhộinày.

Mốiquanhệgiữangườivớingườigọi tắt là “nhângian” (giữangườivớingười).ĐứcPhậtThíchCađãthấusuốtcácnỗiđaukhổcủaconngườimớigiácngộthànhPhật.Thựcra,hainỗikhổ“áibiệtlykhổ”(yêuthươngchialìa)và“oántănghộikhổ”(oánthùgặpgỡ)trongBátkhổđềuđếntừmốiquanhệgiữangườivớingười,đâycũnglànhữngnỗiđaukhôngthểtránhđượccủaconngười.“Oánthùgặpgỡ”chỉnhữngngườioánhậnnhaunhưngtránhnhaukhôngđược,người ta thường gọi là “oan gia ngõ hẹp”. Ví dụ như do oán hận nhaumàmột người phải

chuyểnnhànhưngsaukhi chuyểnmớipháthiệnnhàhàngxómmớichính làkẻ thùcủamìnhtrướckhichuyểnnhà;hoặckhiđicôngtác,tronglòngđangnghĩviễncảnhcủangườiđónrước,nhưngđếnkhigặpmớibiếtđóchínhlàkẻthùcủamìnhđangđónmình.

Đâyquảlàđiềukìlạ:thôngthườngnhữngngườichúngtamuốngặplạikhônggặp,ngượclạinhữngngườimuốntránhlạicứgặp.Thựcra,mốiquanhệgiữangườivớingườiđềucóduyên,nếu biết phát triển duyên đó thành duyên tốt thì thành người thân, ngược lại nếu không trântrọngmốiquenbiếtvà làmchonóxấuđi thì thành thùoán.Khiânoánchưagiải thìphảigặpnhauđểtrảnợhoặckếtthêmtìnhcảm.Vìthế,khigặpngườithùoán,nếulàngườiconPhậtthìchúng tahãychủđộnggiảnghòa trước,nếucó lỗihãy thành thậtnhận lỗivàmụcđích làphảikết thêmmối thiệnduyênvớihọ.Thực rachỉphảiđốidiệnnhận lỗimớiđượcgọi làgiảiđượcoánthù.

Cònvề “áibiệt li” (yêu thươngchia lìa), tứcchỉnhữngngười thânyêu ruột thịthoặcngườimìnhyêuthươngnhưngkhôngthểgầngũinhau,sựchialìanàycóthểlàđixavìmộtlídonàođóhoặc làkhôngmayquađời khiếnchúng tamãimãi khôngbaogiờgặp lạiđượcnữa.Khinhữngngườithânyêuđangchungsốngbỗngnhiênphảixanhau,họsẽcảmthấytrốngtrải,hụthẫngvàđaukhổ.Nhất làkhingười thânyêuquađời,nỗiđausinh li tửbiệt thậtkhónóihết.Nhưng,chúngtathửnghĩxemnguyênnhânnàodẫnđếnnỗiđauchialìa,oánthùgặpgỡkia?

CómộtnữPhật tửkhóc lócđaukhổsuốtmấy tuần liềnvìchổngbấthạnhquađời.Tôihỏirằng:

-Côkhóclócbithảmthếrốtcụclàvìgì?

-Dạ,đươngnhiênlàconkhócchochồngcủaconạ,ôngấynỡbỏconmộtmìnhtrênđờinày,thậtđaukhổlắmthầyạ.ôngấythậttànnhẫn!

Chồngđãmấtlạicòntráchlàtànnhẫn,thựctếlàcôkhôngphảikhócvìôngấymátmàkhócvìmìnhđãbịmấtchồng,đâybấtquáchỉlàkhócvìthươngbảnthânmàthôi.

Chonên,khicóngườithânđixa,trướctiênchúngtaphảitựhỏitạisaomìnhđaubuồn,phảichăngđaubuồnvìlòngíchkỉ?Nếumìnhđaubuồnvìlochođốiphươngthìhãynghĩrằngngườitachếtđi không thểsống lại, khóc lóckhôngnhữngkhônggiúpđượcgì chongười rađimàngượclạicònkhiếnngườirađikhôngđượcyênlòng.

ĐiềuchúngtacầnlàmlúcnàylàphảitụngkinhniệmPhật,làmnhiềuđiềuthiệnđểhồihướngcông đức cho người đã khuất, đồng thời phải thành tâm cầu cho người đó vãng sinh Tâyphươnghoặcđượcsinhraởnhữngcảnhtốtđẹphơn.

Ngoàira,nếungườithânrađivìsựnghiệptiềnđồthìchúngtacàngkhôngnênđaulòngmànênvuimừngchúctụngđểngườiđiyêntâm,phảitỏracứngrắn,độngviênkhíchlệvàxemđó

nhưmộtcáchủnghộhữuhiệu.Bất luận làyêu thươngchia lìahayoán thùgặpgỡ,chúng tađềukhôngvìlòngtựtưíchkỉcủamìnhmàchuốclấythêmđaukhổchocảđôibên.Chỉkhinàochúngtachịuđượcnỗiđauchia lìa,dũngcảmđốidiệnvớinhữngnỗiđaumàngườikháckhóđối diện, buông xả sự chấp trước, chúng tamới tự tại vô ngại trên đường tu cũng như trênđườngđời.

NGƯỜITHỰCSỰHIỂUĐƯỢCTÌNHCẢM

Cóngườinói,ngườixuấtgiađãtừbỏgiađỉnh,chamẹ,họhàng,bèbạn,ngườithânnênhọkhôngcầntìnhcảmnữa;cũngcóngườinói,ngườixuấtgiakhônglấyvợlấychồng,khôngcóconcáinêncănbảnkhônghiểutígìvềtìnhcảm.Thựcratìnhcảmchỉmốiquanhệ,sựquantâmgiữangườivớingườivàcảngườivớisựvật,sựviệc,bấtluậnlàaicũngkhôngthểkhôngcó,nếukhônghọkhôngphảilàngườinữa.

Phật phápgọi chúng sinh là “hữu tình”, hữu tình có nghĩa là những loài chúng sinh có tìnhthức,cótìnhcảm.Tìnhcảmcóthểchiathànhba:một làtìnhthântrongquanhệgiađình,họhàng;hai làtìnhbèbạn,thầytrò,đồngnghiệp;balàtìnhyêuthươngnamnữ.Ngườixuấtgiachỉkhôngcótìnhcảmnamnữ,nhữngtìnhcảmcònlạiđềucóhết.

Ngườixuấtgiacũngcầnphảiquantâmchămsócbốmẹ,nếungườitừngcóvợchồng,concáimớixuấtgiacũngcầnquantâmđếnhọ.Đâytuycũnglàbiểuhiệntìnhcảmnhưngthứtìnhcảmđóđãđượctịnhhóa,đãtrởthànhthứtìnhcảmthuầnkhiết,caothượng,nóikhácđiđólàlòngtừbi.Từbihiểutheomộtkhíacạnhnàođólàtìnhcảm,nhưngtìnhcảmởđâyđãthănghoa!

Tìnhcảmcũngcóthểchiathànhtìnhđồngđạovàtìnhđời.Tìnhđờichỉnhữngmốiquanhệtình cảmcủa thếgian, quyến luyếnbámchặt lấynhau; tìnhđồngđạođạo chỉ tình cảmgiữanhữngngườitrongđạo,cùngtutập.Ngườixuấtgiabiếntìnhbạnthànhtìnhthântrongđạo,đôibênquantâmđếnnhauvềnhữngđiềunênquantâmchứkhôngphảiquyếnluyếnkhôngnỡdứt.Tuhànhgiúp tìnhcảmcủamìnhthănghoathànhtừbi, từ“hữutình(có tìnhcảm) thành“giáchữutình”(giácngộchochúngsinhcótìnhcảm).

Bản thânđứcPhậtcũngcó tìnhcảm,nhưng tìnhcảmcủaPhậtđãchuyểnhóa thành từbitâm,tìnhcảmđóquantâmđếnhếtthảychúngsinh,tìnhcảmrộngvôbiênyêutấtcảchúngsinhnhưbảnthân.Trongđócócảchamẹ,concái,vợ,bạnbè...Ngườicólòngtừbithìyêuthươngbìnhđẳngtrướcmọiđốitượng,nhưngvẫncósựsaikhácvềxagần,ngườithânvớingườixalạ,ngườitrướcvớingườisau.Nhữngngườiđượcngàitiếpđộthườnglànhữngngườiđãgieoduyêntrước,sauđómớiđộchongườiítduyênhoặcvôduyênsau.

Saukhigiácngộ,ngàiliềnnghĩđếnbạncùngtukhổhạnh-nămanhemôngKiềuTrầnNhư,tiếp theongàiđộcho thânmẫu làMagiaphunhân, sauđómớiđộchongười thân tronghọ

hàngthếtụcnhưbàngoại,mẹkế,contrai...

Từvídụthựctế,cóthựclàđứcPhậtThíchCa,chúngtathấyrằngtừngườixuấtgiachotớiPhật,Bồ-tátkhôngnhữngsốngcótìnhmàcònrấthiểuvềtìnhcảm.

KHÔNGCÒNVƯỚNGBẬNTÌNHCẢM

Tìnhlàgì?Tìnhtứctìnhcảm,cóthểchiathànhtìnhthân,tìnhyêu,tìnhbạn,tìnhđồngđạo.ĐạoPhậtkhuyênconngười lìadục,xảbỏtấtcảnhưngkhôngphảibiếnmìnhtrởthànhkẻvôtình,vì,chúngsinhvốnđượcgọilà“hữutìnhchúngsinh”(chúngsinhcótìnhcảm).

Nếuchưađượcgiải thoátgiácngộ thì tấtcảconngườiđềucó tìnhcảm,đấy là lẽ thườngtình, tựnhiêncủaconngười.Trongnhữngthứtìnhcảmđó, tìnhyêu thươngcủabốmẹdànhchoconcái làtìnhcảmthuầnkhiết,vịthanhất.Tìnhcảmđóchỉcóchođimàkhônghềmongcầubáođáp;tìnhbạnbèlàtìnhđạonghĩacủaconngườitrongmốitươngquanvớingườikháctrongxãhội.Tụcngữcócâu“tìnhcảmcủangườiquântửtrongsáng,thanhđạmnhưnướclã”,chothấytìnhbạnnhẹhơntìnhthânmộtbậc.TìnhđạohữuchỉmốiquanhệgiữanhữngngườicùngtutậptheoPhậtpháp,họsẽquantâm,giúpđỡ,hỗtrợnhau.

Tìnhyêunamnữlàthứtìnhcảmphứctạpnhấttrongđời,tuycónhữngtìnhyêutrongsáng,chânthựccũng là thứtìnhcảmchỉchođimàkhônghềmuốnđềnđáp,nhưngrấthiếm!Phầnlớntìnhyêunamnữlàtìnhyêuchiếmhữu,ràngbuộc.Điềunàycóliênquanđếnnhucầucảmgiácantoàncủaconngười,vìbấtkìaicũngkhôngmongcùngngườikhácchiasẻnhữngthứmìnhcó,chonêntìnhcảmthườnglàcộinguồncủađaukhổ.Tuynhiên,cóthểnóirằng,trongnhững thứ tìnhcảmcủaconngườibình thường thì tìnhcảmnamnữngọtngàonhất.Vì thế,tìnhyêunamnữlàthứtìnhcảmphứctạp,khóxửlínhấttrongbốnthứtìnhcảmnêutrên,đồngthờiđâycũng là thứtìnhcảmtiềmẩnnhiềunguycơnảysinhvấnđềnhất.Ngườixưacócâu“trờinếucótình,trờicũnggià”,điềuđómuốnnóirằngtìnhcảmlàthứgiàyvòtâmtríconngườinhiềunhất.Khi tìnhyêu lênngôi,đôibênquấnquýtgắnbókeosơn,nhưngnếuyêuquámứcliềnthànhđaukhổ.

TìnhcảmyêuđươngnamnữnồngthắmnhưngườiTrungQuốcnói“yêunhaunhưthuởbanđầu”,đôibênquan tâmyêu thương trân trọng, tha thứchonhau.Mộtkhicóđiềugìđókhúcmắc,haibênphảitìmhiểuvàbùđắpchonhau,nhưthếtìnhcảmmớiđượcbềnlâu.Thựcra,khihaingườinamnữđếnvớinhau,họđãcóhaithếgiớiriêng,yêuthươngbaonhiêucũngchỉlàhaithếgiớichứkhôngthểhóathànhmộtđược!Vìthế,khótránhnhữnglúctotiếng,cãivã.Chonên,tìnhyêunamnữcầnphảihọccáchthathứ,tôntrọngvàbổsungchonhau.

Ngoài ra, trongquá trìnhquenbiết, yêu thươngnhaucủanhữngđôibạn trẻ thườngcósựchênh lệch vềmặt tình cảm:một bên quá yêu thương đến nỗi bên kia không thể chấp nhậnđượctìnhcảmđó,vìyêuthươngcómặtquánhiềuchiếmhữu.Cótrườnghợpmộtbênquáyêu

thương,bênkiaquá thờơ, lãnhđạm,vì thếngườikianghĩ rằngmìnhkhôngđược tôn trọng.Trườnghợpnàysẽdẫnđếnlòngtựtrọngbịtổnthương,tâmlímấtthăngbằng.Điềuđaukhổnhấttrongtìnhyêulà“thấttình”.Tìnhcảmphảiđượcxâydựngtừhaiphía,nếuchỉđếntừmộtphíathìkhôngđượcxemlàtìnhyêunữa.Nếuchỉđếntừmộtphíanhưngvẫnchấpchặt,theođuổithìchỉlàmtổnthươngchomìnhvàđốiphương.

Điềunàynóithìdễnhưngthựctếthìmuônvànkhókhăn.Conngườithườngđaukhổvìtìnhcảm,biết thếnhưngmấyaigạtđược tìnhcảmnamnữ rakhỏi lòngmình?Chúng ta thườngthấybáođàiđăngtảinhữngchuyệntìnhđaukhổdoyêukhôngthành,cóngườitìmđếncáichếtđểgiảiquyếttìnhcảm,cũngcóngườidoquáyêunêngiếtngườimìnhyêu.Họthườnglàmthếvớilídolà“anhlàmtôiđauthìanhcũngđừnghòngsốngyênthân”hoặc“anhkhôngcóđượcemthìkhôngaiđượcphếpcóem”.Khihaingườiđềuyêunhaunhưngbịgiađình,xãhộingăncấm,họ rủnhau tựvẫn...Tìnhyêu làmầmhận,đây là thứ tìnhcảmthiếusángsuốt,đầy tìnhcảmthànhmốibấthạnhchođôibên.TheoPhậtgiáo,đấyđềulànhữngviệc làmngusi, thiếuhiểubiết.Nếuyêukhôngthànhmàtìmđếncáichết thìkhôngnhữngbấthiếuvớichamẹ,bấtnghĩavớixãhộimàcònbấtnhânđốivớicảngườimìnhyêu.

Nếumuốnhiểu rõ về tình cảmnày, chúng ta cần suy nghĩở khía cạnh khác. Thực ra, khichúngtayêu,chúngtacứchấpchặtvàomộtđốitượngvàmuốntạomốiràngbuộcsốngchếtchonhau;

nếumởrộnglòngmình,nhìnvàothựctếxãhộithìđâucũngcóngườiđángyêuthương.Hơnnữa,chỉcầnngườimìnhyêusốnghạnhphúclàđượcchứkhônghẳnphảinhấtđịnhsốngvớitalàđược.

HÃYBIẾNTÌNHYÊUTHƯƠNGTHÀNHĐỘNGLỰCSỐNG

Tìnhyêulàthứtìnhcảmđángtrântrọng,đángquý,đángcatụngtrongđời,cuộcđờinhờcótìnhcảmmớipháttriển,tươivuihạnhphúc.Nhưngnhữngnămgầnđây,cácphươngtiệnbáochí trongvàngoàinước thườngđăng tải nhữngvụán tình thảmkhốc, trongđónguyênnhânchính,chủyếulàdocácnạnnhânđềulà“tínđồtìnhái”nhưngkhônghiểutìnhyêulàgì.Yêucóthểchiathànhtìnhyêuíchkỉvàtìnhyêudânghiến:tìnhyêudânghiếnlàlòngtừbi,tứclàtìnhyêu thương rộng lớnmàngười ta thườnggọi là bácái; tình yêu ích kỉ là thứ tình yêumuốnchiếmhữu,thườnglàtìnhyêunamnữ.

Đương nhiên trong tình yêu nam nữ vẫn có rất nhiềumối tình đáng được người đời trântrọng.

Tuyvậy,tìnhyêunamnữcótínhchiếmhữulớn,lúcnàocũngmuốngiữlấyngườimìnhyêu.Vìthếkhiyêu,đôibêncứngỡđấylàthứtìnhyêudânghiến,thựcrađấylàthứtìnhcảmluônluôntranhthủ,chiếmlấytrọnvẹntìnhcảmcủađốiphươngvàđấycũnglàcáiđíchcủatìnhyêu

này.Trongquátrình“chiếmhữu”,thểhiệntìnhyêu,nếuchỉthấyđốiphươngkhôngnhưnhữnggìmìnhmongmuốnhoặckhôngphùhợpvới tâmnguyệnmình thì sẽnảysinhxungđột,oánhận,hoàinghi,thậmchísinhlòngthùhận.

Khôngthểcómộttìnhyêunamnữhoàntoànvôtư,dânghiến,vìkhiyêurấtdễgâyranghingờ,nghingờdẫnđếncãivã,nhấtlàtrongnhữngmốitìnhtayba,yêuvàhậnquyệnchặtnhaurấtkhóphânđịnh:yêuvìhận,hậnvìyêu.

Vìtìnhyêunamnữxuấtpháttựlòngíchkỉ,chiếmhữunêntìnhyêuthườngkhôngyênbình.Nhângian có câu “yêunhau yêu cả đườngđi, ghét nhaughét cả tông chi họ hàng”.Một khikhôngđạtđượcmụcđích,tấtcảcôngsứctheođuổikhôngđượcđềnđápthườngsinhlòngoánhận,khiđóhọcótưtưởng“ănkhôngđượcthìđạpđổ”.Khi“đạpđổ”,họkhônglườngđượckếtquảsẽthếnào,trongcơnnónggiậnsẽhủyhoạiđốiphương,thậmchícóngườicòncướpmấtmạngsốngcủangườimìnhyêu,đâychínhlàbikịchtìnhyêucủaconngười.

Cóngườirấtmùquángtrongtìnhyêu,chỉbiếtyêuvàyêuchứkhôngnghĩđếncácnhântốhiện thựckhác,đấychính là “si tình”.Si tìnhcó thểvìmụcđích tìnhdục,cũngcó thểdomùquángtrongcáchnhìnnhậnđánhgiáđốiphương.Trongmắtgãsitình,ngườimìnhyêulàđẹpnhất,tàigiỏinhất.Trườnghợpnàyđốiphươngkhôngcònlàđốiphươngnữamàchỉlàcáixácchongườikiatưởngtượngramộtconngườihoànhảonhưthế.Vìthế,kếtcụccủanhữngtìnhyêumùquáng,si tìnhkhôngbaogiờ tốtđẹpnhưýcả.Khi rơivào trườnghợpnày,bạncầnsớmthứctỉnh.

Tạisaocóngườinói“hônnhânlàmộphầncủatìnhyêu?”.Vìtrướckhilấynhau,cảhaiđềuchegiấucáixấu,tôđiểmcáiđẹpvốnkhôngphảicủamìnhhoặcmìnhkhôngcónhưthế,thậmchícóngườicòntìmcáchlàmđẹpchonhữngkhuyếtđiểmcủamình.Đếnkhikếthônthànhvợthànhchồngchungsốngvớinhau,tấtcảkhuyếtđiểmdầndầnhiệnrõvàđôibêndầnthấtvọngvềnhau,cuốicùnghạnhphúctanvỡ.Vìthế,trongtìnhcảmnamnữ,khôngnênsốngmơmộng,ảotưởngvềtínhcáchcaođẹpcủađốiphương,khôngnênmụmịtrongtìnhcảm.

Tìnhyêuđíchthựclàphảikhôngngừnghọctập,kiệntoànbảnthânvìngườimìnhyêu,biếtcáchtôntrọng,giúpngườiyêupháttriểnưuđiểm,bỏdầnkhuyếtđiểm,biếtcáchbiếntìnhyêuthànhđộng lựcsốngtốt,khôngđểtìnhcảmnamnữtrởthànhgánhnặng, tạonênbikịchchocuộcsốngcủamìnhvàngườiyêu.Yêutứclàtìmngườibạnđểchungsốngtrọnđời,nêngiữahaingườikhôngnhữngphảitôntrọng,thươngyêunhaunhưkhibanđầumàcònphảibiếtsansẻ, thẳng thắn, khônggiấugiếmnhauđiềugì.Hai bênphải đối đãi bìnhđẳng, ônhòa, trongsángmớimongsốngvớinhautrọnđời.Khinàobạnthựchiệnđượcnhưthếmớiđượcgọi làtìnhyêuthựcsự.

TÂMKHỔEMẠNHMỚIMONGTHÂNMẠNHKHỎE

Nếuchúngtatếnhịquansátnhữngngườitínhtìnhnóngnảy,haybựctứcsẽdễdàngpháthiệnhọđangmắcmộtsốbệnhnhưchứcnănggansuynhược,tuyếnnộitiếtkhôngđều...Mỗikhitinhthầnsuynhược,chánchường,đólàlúcthântâmđềumệtmỏi,khôngđủsứclàmviệc,xửlí tìnhhuống.Trườnghợpđóchúngtathườngquykếtrằngdotâmbấtannênảnhhưởngđếnsứckhổe.Nỗiđauvậtchấtquảthựcảnhhưởngkhôngnhỏđếnsứckhổetinhthần.Cóthểnóirằng,tâmlàmchủthân,nếutâmsuynhược,khiếmkhuyếtthìnhấtđịnhsẽảnhhưởngđếntìnhtrạngsứckhổecủathânthể.

Chonên,thânbệnhcóthểchữalànhthôngquaviệcchữatâmbệnh.

Trước hết, chúng ta phải chấp nhậnmột sự thật rằng thân thể vốn luôn tiềmẩn cácmầmbệnh.Cóngườitừnghỏitôi:aimớilàngườikhôngmắcthânbệnh?Tôinói:“Ngườikhôngmắcbệnhđãchếthết rồi,khôngcóngườikhôngmangbệnh”.Vìchỉcóngườiđãchếtmớikhôngcòncónơiđểsinhbệnhchứngườicònsốngthìaicũngcóbệnhcả.

Sinh,già,bệnh,chết làquy luật tựnhiên, từkhisinhraconngườiđãkhôngngừngtiếnđếncáichết,khôngngừngbịlãohóa,khôngngừngpháttriểncácmầmbệnh,thậmchínócònđểlạitronggenditruyền.Cóthểnói,aicũngđangmangbệnh,chỉlàbệnhnặng,nhẹkhácnhauthôichứkhôngphảiđợiđếngià,sinhbệnhrồimớichết.

Bấtluậnbạncócảmthấyđauhaykhôngthìthựctếaicũngđangmắcbệnhcả.Nhưtôiđây,từnhỏđãmangnhiềubệnh,thânthểgầyyếu,suynhượcnêntôirấtbiếttựchămsócbảnthân.Tôithườngkiêngănquáno,uốngquánhiều,khônglàmviệcquásức,cólẽvìthếmàđếnnaytôi vẫn sống khổemạnh. Vì nhiều bệnh nên tôi thường thấymình kém phúc, nghiệp chướngnặngnề, tôi cũng thường thấyxẩuhổvìđiềunày.Tuynhiên, theo tôi thìbệnh là “đượcphúcnhờhọa”,tứcbệnhlàhọanhưngthôngquabệnhhiểuđượcnhiềuthứ,đấylàphúc.

Ngược lại, có người hiếm khimắc bệnh, nhưngmột khi có bệnh đều là bệnh hiểm nghèo.Thựcra,ngườikhổemạnhthườngcậykhổe,ănuốngbừabãi,khôngbiếttiếtchếnêncànglàmtăng thêm cơ hội cho mầm bệnh trong người phát triển. Từ điều này chúng ta thấy, ngườithườngcảm thấycóbệnh trongngườicũng làmộtđiềuphúc,nên trong luậnBảovương tammuộicónói “nghĩđếnthânthểthìđừngcầukhôngtậtbệnh”.Tuyvậycũngkhôngcónghĩa làchúngtacầnsốngtrongthấpthỏmbấtanvìtậtbệnh.Tôicóngườibạnthườngthanthântráchphậnvới tôi rằngđâuđâutrênthâncũngmắcbệnh,có lúcthanrằngcó lẽ tôikhôngsốngnổiđếnthángsau!Cáchnóivànghĩnhưthếsẽảnhhưởngkhôngtốtđếnmìnhvàmọingười,đấycũngkhôngphảilàngườicóđờisốngnộitâmlànhmạnh.

Vìthế,chúngtanênnghĩrằng“bệnhtậtchỉlàmộttrongnhữngđiềutấtyếukhôngthểtránhkhỏicủaconngười”,mộtlàđểnhắcnhởchúngtathêmtrântrọngsựsống,hailàđểhiểuđượccuộcđờivôthường,sinhlãobệnhtửlàtấtyếu.Khinghĩđượcnhưthế,mộtkhisinhbệnh,bạn

khôngbịchaođảo,ảnhhưởngđếntâmlí.Cóngườimấthếtniềmtinvànghịlựcsốngmộtkhipháthiệnmìnhmangbệnhnặng.Bịbệnhthìchữatrị,chữatrịkhôngkhỏithìítnhấtcũngkhôngnênđểchúngtrởthànhtâmbệnh.Pháthiệnbệnhlàđiềunênmừngchứkhôngphảilàđiềunênlo,vìítratrongtrườnghợpxấunhất,bạncũngcósựchuẩnbịtrướcđểhoànthànhnhữngviệccầnlàm.Nên,biếtmìnhmangbệnhhẳnlàmộtđiềuđángmừngvậy.

NhìntheoquanđiểmPhậtgiáo,phàmlàconngườisinhratrongđờinàyaicũngcóvôlượngtộiđãlàmtrongvôlượngkiếpquákhứ.Mộtkhilâmbệnhnghĩalàmộtlầnnghiệpquảbáoứng,đólàcáchtrảnợácnghiệpmìnhtạotrongquákhứ,đãlàmđượcthìphảichịuđượcchứchẳngcógìphảiâu locả.Ngoàira,Phậtthườngdạycácđệtửrằng“tỷkheothườngđớitamphânbệnh”

(ngườixuấtgiaphảimangtrongngườimộtítbệnh).Câunóicóngụýrằngbệnhtậtcũnglàmộttrongnhữngcáchgiúpngườitutậphiểuđượcbảnthân,hiểuđượccuộcđờivôthường.

Trênđây lànhữngquanđiểm,nhữngcáchnhìnnhậnvề tậtbệnhgiúpchúng tacócáinhìnthấuđáo,chínhxácvềthânbệnh.Nếubiếtvậndụngcácquanđiểmvàocáchnhìnnhận,đánhgiá tậtbệnhcủabảnthânthì tuy thânthểkhôngkhổemạnhnhưngvẫnkhôngảnhhưởngđếntâmlí,khôngđếnnỗibuồnrầu,tuyệtvọngkhimangbệnh.

VƯỢTLÊNNỖIKHỔCHIALÌA

“Trăngcólúctrònlúckhuyết,ngườicólúctụlúctan”,trongđờichẳngcóbuổitiệcnàokhôngdứt.Ngườisốngtrongđờikhótránhđượcbihoanlihợp.Khichialìavớingườithâncũngítaicầmđượcnướcmắt,đâylàsựthậtvềkhổtrongđời,Phậtgiáogọilà“áibiệtlikhổ”.

Tình cảmconngười có tình cha con, tình vợ chồng, tình yêunamnữ, tình cảmbạnbè,...trongđó tìnhcảmngười thân tronggiađìnhvà tìnhyêunamnữ lànhững tìnhcảm thân thiếtnhất.Khiđốidiệnvớisinhlitửbiệtcũnglàlúcđaukhổnhất.Tìnhcảmbèbạnnhạthơnnhưngnếulànhữngngườibạntừngsốngchếtcónhau,chânthànhgiúpđỡnhautrongngọtbùi,hoạnnạnthìkhiphảichialìacũnglàmộtnỗikhổlớn.

Tìnhthânchủyếuchỉtìnhthươngcủabốmẹgiànhchoconcáivìthựcra,nhưngườitanói“nướcmắtchảyxuôi”nêntìnhcảmconcáidànhchobốmẹkhôngđầmấm,vôtưvàđạilượngnhư tìnhbốmẹdànhchoconcái.Sự trưởng thànhkhôn lớncủaconcái không thể thiếusựquantâm,chămsóc,yêuthươngcủabốmẹ.Thếnhưng,khiconcái lớnkhôncũnglàlúcsắpphảichiaxavìtraiphảidựngvợ,gáiphảigảchồng,khôngthểsốngmãibênbốmẹđược,nhưnhữngchúchimđủlôngđủcánhkhôngthểởmãitrongtổđược.Đótuylàsựthựcnhưngchưatừngcóbốmẹnàokhôngrơinướcmắtkhinhìn“chimnonxâytổấmmới”.Cóngườimuốnchoconđi duhọcnhưng lại khôngchịuđượccảnhxacon, khóc lócnhungnhớ,đóâucũng là lẽthường.Tấtcảđóchínhlà“áibiệtlikhổ”(khổvìyêuthươngchialìa).

Khicóconcái,cácbậc làmchalàmmẹphảichuẩnbị tâmlíđểmộtngàynàođóconkhônlớnphảitáchrờitổấmcũ,xâydựngtổấmmới,tránhđaubuồnquámức.Khichúngtacósựchuẩnbịtrướcsẽkhôngthấysốchayquáđaukhổvìchialìa.Ngoàira,sựchialìacủatìnhyêuthươngnamnữcũnglànỗiđaulớncủaconngười:tìnhyêucàngsâuđậmthìbiệt licàngđaukhổ.Nếu yêu thương nhau không đến được với nhau đấy làmột nỗi khổ lớn của con ngườitrongtuổiyêuđương.

Cũngmay tôi làngườixuấtgia,khivàoquânngũ từTrungQuốcđại lụcđếnĐàiLoan ítbịtìnhthân,tìnhyêuràngbuộcnêncũngnhẹnhàngkhirađi.Tuynhiên,cảnhbinrịn,quyếnluyếnhôm chúng tôi vào quân ngũ giữa đông đảo bạn bè, các bậc bốmẹ và người thân đưa tiễnchúngtôiquảthựcrấtkhólòngdứtkhoátrađi.

Tôinghĩrằnggiữaconngườivớiconngườichỉcầncótìnhcảmdànhchonhau,bất luận làtìnhthân,tìnhbạnhaytìnhyêuthươngnamnữđềusẽrấtđaukhổkhibiệt li.Tuytôi làngườixuất gianhưng trái tim tôi vẫnbằng xương thịt, cũng cóphầnđaubuồn khi phải chia tay vớingười thân,bèbạn.Vídụnăm lên14 tuổi, tôi vàochùaxinxuấtgia,cònnhớcó lầnmẹđếnthămtôivàở lại trongchùamộtngàyrồivề.Mẹtôikhôngnỡrờixanhưngcũngkhôngmuốnbắt tôivề lạinhà.Cáicảmgiácnhưđứt ruộtkhiphảixa tôi lúcđócủamẹquả thựckhiến tôithấynhóiđau.

Tuynhiên,sauđótôinghĩbụng,chínhmìnhpháttâmxuấtgia,muốndùngtấmthândobốmẹtácthànhnàyđểbáođápânđứcsinhthànhdưỡngdụccủabốmẹ.Tôimuốnvượtlêngiớihạnnhỏbécủabản thânđểmang lại lợi íchchonhiềungười trênđờinàynữa, tôimuốngieohạtgiốngPhậtvàolòngngườiđểgiúphọtránhkhổtìmvuiđồngthờitôixemđólàcáchbáoânchamẹ.Theotôi,nếusángtốibênbốmẹsuốtđờicũngkhôngphải làcáchbáođápthâmânhaynhất.Nghĩthế,tôithấylòngmìnhvơiđiđaukhổrấtnhiều.

CÓĐOÀNVIÊN,LYHỢPMỚITRƯỞNGTHÀNH

Tụcngữcócâu“trờicòntrẻlắmvìchưathấutình”(nguyênvănlà:trờicótình,trờicũnggià),điềuđómuốnnóirằngtìnhthân,tìnhyêu,tìnhbạnmanglạisựấmápchochúngta,thếnhưngvẫnmangmầmmốngđaukhổ,nhấtlàkhiphảiđốidiệnvớisinhlitửbiệt.Vìthế,cóngườichorằngchỉcầncắtđứttìnhcảmvớimọingườithìkhôngcònkhổvìnónữa.NhưngnhưđứcPhậtnói,chúngsinhlàloài“hữutình”(cótìnhcảm),chúngtalàchúngsinhlàmsaotránhđượctìnhcảm?Mạngsốngcủa chínhmình là cáimàchúngsinh yêuquýnhất, sauđómớiđếnnhữngngười, sự việc và sự vật liên quan đếnmình. Tình thân tượng trưng cho sự kéo dài của sựsốngconngười,vìconcáilàhóathâncủabốmẹ.Tìnhyêucũngthế,nhờcósựkếthợpgiữanamnữmớicóconcháuđờisaunênnói tìnhyêulàsựnốidàicủasựsống.Tìnhbạnbètuykhôngliênquantrựctiếpđếnsựsốngcủamìnhnhưngngườisốngtrongđờiaikhôngcóbạn?

Bạnbèlàngườichiasẻbuồnvui,làmđờisốngthêmthúvị,làmộttrongnhữngsuốinguồncủađờisốngtinhthầnnêntìnhbạncũnggópphầnrấtquantrọngtrongcuộcsốngconngười.

Tìnhyêunamnữcóliênquanmậtthiếtđếnsựsốngconngười,nhờcótìnhcảmnàymớicóconngười,đấylàsựthựckhôngthểphủnhận.Nếuchúngtaphủđịnhhoặccắtđứthẳnthứtìnhcảmnày,thựcsựkhônghợpvớiquychuẩnđạođứcthếgian,khônghợpvớiđạolílàmngười.XéttheoquanđiểmPhậtgiáo,bấtluậnlàtìnhthân,tìnhyêuhaytìnhbạnđềudoduyênsinh,cónhâncóduyênmớikhiếnmọingườisốngchung,gầngũi,hợptácvớinhau.Tuynhiên,chúngtacầnhiểu rõ rằng,nhânduyên tụ tán là lẽ tấtyếucủa tựnhiên,nhưchúng ta thườngnghenói“sôngcókhúc,ngườicólúc”hay“trăngcókhitrònkhikhuyết,ngườicólúctụlúctan”.Nhưthếđủthấyrằng,sốngchết,hợptanđềulàlẽtựnhiêncủatrờiđất.

Sumhọp,chialìađãlàsựthựctấtyếuthìchẳngcólídogìkhiếnchúngtaphảiđaukhổcả.GiáolíPhậtgiáodạychúngtanêngiữtâmmìnhởmứcbìnhthường,vì“bìnhthườngtâmthịđạo"(tâmbìnhthườngchínhlàđạo).Nhờcótâmđómàkhisumhọptakhôngquávuimừng,khichialìatakhôngquáđaukhổ.Hơnnữa,ngườitasốngtrongđờiphảicólúctụlúctan,phảitrảiquatấtcảkhổđaucủađờimớimongtiếnbộ,trưởngthành.Nếucuộcđờicứphẳnglặng,đứngyênbấtđộngthìchúngtamãimãidừnglạitạimộtđiểmcốđịnh,khôngthểtiếnbộđược.Vídụ,hômnayquenbiếtngườinày,ngàymailạiquenngườikhác,nhờthếchúngtamởrộngthêmmốigiaoduvớimọingười,mở rộngmặtbằnggiao tiếp.Thếnên,hợp tan trongđời làsứcmạnhgiúp chúng ta trưởng thành, vì nhờmở rộnggiao lưu vớimọi ngườimàkiến thứcsốngphongphúhơn,đadạnghơn,quảthựcđấylàđiềurấttốt.Vảlại,hợptanthểhiệnlẽvôthường,khôngthểhợpmãicũngkhôngthểtanmãi.Hơnnữa,vớisựpháttriểncủacácphươngtiệnkĩthuậthiệnđại,chúngtacóthểliênlạcvớinhaudễdàngquađiệnthoại,mạngtoàncầu,...dù cách nhau bao xa cũng có thể nói chuyện trực tiếp, thấymặt nhau được. Hơn nữa, conngườithườngchútrọngsựgiaolưuvềmặttinhthầnnêntuykhôngởgầnnhauđượcnhưngvẫncóthểthôngtin, thămhỏinhau.Dođó,chuyệnhợptanđãkhôngcònkhổnhưxưanữa.Chiacáchnhausởdĩlàmchongườitađaukhổbắtnguồntừtâmlíchấpchặt,muốnngườimìnhyêuthươngmãimãibênta.Vìthế,chỉcầnchúngtathayđổicáchnhìn,thayđổiquanđiểm,lấytâmbìnhthườngđểứngphóvớitụtán,lihợpbấtthườngtrongcuộcsống,đồngthờiphảinắmbắtcơhộitrưởngthànhtrongtanhợphợptan,chúngtamớikhôngcònbịyêuthươngchialìalàmđaukhổ

CHƯƠNG4:TÌMĐƯỢCĐIỂMKHỞIĐẦUCỦAHẠNHPHÚC

TRITÚCLÀĐIỂMKHỞIĐẦUCỦAHẠNHPHÚC

Hạnhphúclàhaichữthiêngliêngmàbấtkìaicũngmơướcvềnó.Trongquátrìnhtìmkiếmhạnhphúc,biếtbaongườiđãđểtuộtmấtnókhỏitầmtay,cóbiếtbaongườiđangsốngtronghạnhphúcnhưnglạikhônghaybiếtđólàhạnhphúc.Conngườidùnghếtthờigianđờimìnhđểmưucầuhạnhphúcnhưngchỉđổiđượclấymáiđầuphơphơtóctrắng,bóngdánghạnhphúcđâu thìvẫnmùkhơi.Sởdĩnhư thế làvìhọkhônghiểuđượchạnhphúcđích thực làgì-Tuygiàu có, khổemạnh, có địa vị, quyền thế đều là những điềumà thông thường ai cũng thích,nhưngđókhôngphảilànhữngtiêuchuẩn,lànhữngđiềuđạidiệnchohạnhphúc.TâmBìnhAnmới làhạnhphúcđích thực,cóđượcbìnhanhaykhông tuycó liênquanmật thiếtđếnhoàncảnhngoạitại,nhưngmangtínhquyếtđịnhvẫnlàtrạngtháitâmlíchủquannộitạicủamỗiconngười.

Nếulòngmìnhthấybìnhan,tritúc,đólàhạnhphúc!Nếukhôngbiếtđủthìrấtkhótìmđượchạnhphúc.

Tritúcđíchthựcphảiđạtđếntrìnhđộ“nhiềucũngthấyđủ,ítcũngthấyđủmàkhôngcócũngthấyđủ”,đây làđiềukiện tiênquyếtđểconngườiđạtđến trạng tháibìnhan thường lạc.Tuynhiên,vềvấnđề“nhiềucũngthấyđủ”hơikhóhiểu,“ítcũngthấyđủvàkhôngcócũngthấyđủ”càngkhóhiểuhơn.Ngườibìnhthườngsẽcảmthấylolắng,phiềnmuộnkhicảmthấyvậtchấtthiếtyếukhôngđủdùng,vàngaykhicảnhữngthứđượccholàthiếtyếucũngkhôngđủthìlàmsaotritúc?Huốnggì làkhitrơtrọichẳngcógì,khiđónóitớitri túcchẳngphải làkìquáihaysao?

Thựcra,vậtchấtnhiềubaonhiêucũngkhôngthểgọilàđủvìkháiniệmnhiềuítchỉhiệnhữukhiđượcsosánhchứchưaaiquyđịnhthếnàolànhiều,thếnàolàít.Hơnnữa,nếuthựcsựsở

hữuđượcnhiềuvậtchấtcũngkhôngthểgiữmãikhôngmất,cũngkhôngthểgiúpchủsởhữupháttriển,trưởngthànhhơnngườikhácđược.Chonên,khi“có”cầnbiếtđủ,khi“ít”cầnbiếtđủvàkhikhôngcógìcàngnênbiếtđủ,vìítvàkhôngcóđềucóthểlàđiểmkhởiđầucủacónhiều!Vì thế,bất luận tương laicóhaykhôngđềuphảicốgắng, tựhoàn thiệnmìnhchứkhôngnênsánhngườinày,songườinọ.Chỉcầncònsốnglàcònphảiphấnđấulàmviệc,nếulỡlàmviệcgìđósaitráithìcầnsámhối,sửasai,thứctỉnh;nếulàmchưatốtthìphảicốgắnglàmchothậttốt,khôngthẹnvớilòngmình,vớingười,đấygọi là“tritúc”.Tôithườnglấyvídụdạycáchọctrò rằng “người không biết tri túc như con chuột sống trong hũ gạo nhưng không biết xungquanhmìnhlàgạođểănlạiphónguếvàongaytrongđó,làmbẳnhếtthứcănmớiđinơikháckiếm thức ăn. Người sống trong phúc lại không biết đó là phúc, chà đạp lên phúc báo củamình”.Vídụnhư trong thiềnviệncóđầyđủđiềukiệnđểchúng ta tu tập,có thầychỉđường,nhưngnhiềungườivẫnmuốn rằng “cáchnàykhông tốt,điềukiện tuhànhởđâykémquá, tôithấy không thoảimái chút nào...”. Đấy chỉ là những cái cớ biệnminh cho sự lười biếng củamình,thếcókhácgìchuộtsốngtronghũgạokiađâu?

Vìthiếulòngtriân,khôngbiếttritúcnênconngườisaukhinhậnđượclợiíchvẫnkhôngthấythỏa dạ, hơn nữa còn trách người ta toàn chomình những thứmình không cần, đấy quả làngườisốngtrongphúckhônghiểugìlàphúc.Hạnhphúctrongkiếpnàynhờkiếptrướctíchlũymàcónênchúngtacầngìngiữ,trântrọng,khôngnênlãngphí.

Người tri túcđích thực làngườihiểuđượcđạo lícươngnhu, tiến thoáiđúngthờiđúngtiết.Khithoáikhôngoántrời tráchngười,khi tiếnhọsẽnghĩđếnânngườikhácđãgiúpmìnhnhưthế,họcònbiếtđólàdophúcphậnquákhứcủamìnhmàcónênhọcàngtrântrọng,càngtíchđứcchokiếpsauhơnnữa.

Thếnên,nếumộtngườikhônggieotrồngphúcđứcmàchỉbiếthưởngthụ,phúcbáođósẽngàymộtítdầnvànhấtđịnhsẽcóngàyhếtphúc.Mộtngườibiết tri túc,biết trântrọngphúcđức,vunbổithiệncănthìkhigặpnghịchcảnhkhôngoánhận,gặpthuậncảnhkhôngcaongạo,tronglònghọluônđầylòngtriânvàbáoânchúngsinh,đấymớilàngườihạnhphúcthựcsự.

BÀIHỌCTỪNHỮNGSAILẦM

Mọingườithườngnóituhànhtứctusửahànhvicủamìnhchođúng,điềuđónóilênrằngtuhànhcầnphảisửathân, tu tâm.Trongcáchđốinhânxửthế,điđứngnằmngồi,khởi tâmsuynghĩ đều cần phải thức tỉnhmọi lúcmọi nơi, có như thếmới sửa sai thân tâm, bằng khôngchúngtatumùtumờchỉlãngphícôngsức,thờigian.

Biếtxấuhổlàthenchốttrongviệctựphảntỉnhbảnthân.Khôngnênbỏquasailầm,xemnhưkhôngcógìvìkhôngaibiết,khôngnênlườibiếngtrongcôngviệcđểnhữngviệcmìnhlàmđánglí sẽ tốtnhưngkhông làm tốthơn:mộtkhibịnhư thế,cầnphải thấyđó làđiềuđángxấuhổ.

Khôngnênsợlàmsai,nghĩsaimàsợnhấtlàkhôngbiếtsửasai,khôngchịunhậnsai.Chúngtacầnthứctỉnhmọilúcmọinơi,biếtcáchkiểmđiểm,đánhgiábảnthânmộtcáchvôtưmớithấyđượclờinóisai,suynghĩsaivàviệclàmsaicủamình.

Khitutậpkiểmđiểmbảnthân,chúngtasẽdễdàngnhậnthấykhimọingườisuynghĩ,hànhđộng hoặc nói năng đều phạm sai lầm, nói đúng làm đúng rất ít. Đúng sai chỉ phân biệt khichúng ta đặt chúng trong điều kiện hoàn cảnh,mức độ phạm vi lớn nhỏmới biết. Trong đờikhôngcóviệcgìhoàntoànđúngcũngchẳngcóviệcgìhoàntoànsaimàchúngchỉkhácnhauởmứcđộđúngbaonhiêu trongsai và sai baonhiêu trongđúng, vượtquagiới hạnnàođó thìđúngthànhsai,sailạithànhđúnglàlẽthườngtình.LàmộttínđổtheoPhật,chúngtacầnkiểmđiểmtamnghiệpgồmhànhvi,lờinóivàsuynghĩđúngsaithếnàođểcócáchđiềuchỉnhthíchhợp.

Cólúctanóisaiđiềugìđónhưngkhôngnhớđợiđếnkhicóngườichỉramớinhớ.Bấtkìaicũngcónhữngđiểm“mù”trongcáchnhìnnhận,đánhgiábảnthân,nênaicũngcầnngườikhácnhắcnhở,chỉđiểm.Nếungườikhácchỉrakhuyếtđiểmnhưngmìnhkhôngchịunhậnlỗi,ngượclạicòntotiếngquátmắng,tựchomìnhđúngthìlúcđóchúngtađãsailầmđếnmứckhôngcứuchữađượcnữa.Nếubạnlàmđúngnhưngbịngườikhác“sửalưng”cũngkhôngsao,vìbấtluậnhọnhậnxétđúngsaithếnàođinữathìhọvẫnđangcóýtốtvớibạn,mongbạnsửasai.Thậmchíkhiđốiphươngcóýxấucũngphảicảmơnvìhọđãnhậnxét.

Có thểnói rằng,đờingười làquá trìnhhọc tập lâudài từnhữngsai lầmđãphạmchođếnpháthiệnsai lầmvàsửasai.Côngphuthứctỉnhbảnthânmộtmặtvừaphảitựgiácpháthiệnđểsửađổi,mặtkhácphảinhờngườikhácchỉrađểsửachữa.Ngườitathườngnói“nhậnphêbìnhvàtựphêlàchìakhóagiúpconngườitrưởngthành”chínhlàýnghĩaởđâytôimuốnnóivậy.

CẢMƠNNGƯỜIGÂYHỜNOÁN

Bất luậnở tronggia đìnhhay trongmôi trường công sở,môi trường xãhội, chúng ta đềunghethấyrấtnhiềusựhờnoán,tráchmócnhau:cóngườioánvợ,tráchchồng,cóngườitráchconkhôngnghelời,cóngườitráchcấptrênchènép,cóngườitráchcấpdướikhôngnghelời,thậmchícòncóngườioántráchcácchínhsáchcủachínhphủ,môitrườngxãhội...Thựcra,oán tráchchỉ làmcho tinh thầncủachínhhọsasút,phiềnmuộnchứchẳnggiúpđượcgìchomongướccủahọ.Đươngnhiên,mọioántráchđềucólídochứkhôngphảitráchkhống,tráchbừamàcó thể là trách vì người khác khônghiểumình, trách vì đối phươngănnói thiếu tôntrọng,xửlívấnđềkhôngthỏađáng...Cóngườithườngcótínhgiậncáchémthớt,khôngdámtrựcdiệnnóivớingườimìnhoántráchmàchỉnóivớingườikhác,nóisaulưnghoặctrútgiậnvôcớlênaiđó.

Tráchoánsaulưngtuygiảmcăngthẳng,bựctứctronglòngnhấtthờinhưngnếumộtkhiđốiphươngnghethấythìsựviệcsẽphứctạphơn lên.Vì thế,oántráchkhônggiúpgìđượcchovấnđềcầngiảiquyếtmàcòntăngthêmngăncáchgiữamìnhvàđốiphương.Vậynêntốtnhấtlàchúngtakhôngnênoántráchsaulưng,nếucóbấtkìđiềugìmâuthuẫnthìhãybàytỏ,kiếnnghịhoặctìmmộtcáchnàođótiệnnóinhấtđểgiảiquyết.Cầnlưuýrằngkhichúngtanóivớiđốiphươnglàmongđốiphươngsửađổichứkhôngphảinóiđểtrútchođãcơngiận.

Thựcra, trongsâuthẳmlòngmình,aicũngbiếtđượcmìnhthiếusótmặtnào, tốtmặtnào.Trườnghợpnàychúngtanênnóinhưcáchnóicủacácnhàsảnxuất:“Hãynóikhuyếtđiểmcủachúng tôi cho chúng tôi nghe và xin hãy nói ưu điểm chúng tôi cho người khác nghe”. Thếnhưng, lờihay thườngchối tai.Tâm líchungcủaconngười là thíchnghe lờingonngọt, thíchđượckhenngợidùmìnhkhôngcóưuđiểmđó.

Ngượclại,dùđóthựcsựlàkhuyếtđiểmnhưnglạikhôngmuốnnghengườitaphêbình,vấnđềchungcủaconngườilàítnhìnralỗicủamìnhnênkhinghengườikhácphêbìnhthìkhôngchịuchấpnhận,đổ lỗi làngười taxúcphạmmình, lỗiởngười tachứmìnhchẳngchútkhuyếtđiểmgì.

Lờitráchoánthườngmangcảmgiáckhóchịuchongườinghenênchúngtacầndưỡngđứctínhkhiêmnhãđốivớinhữnglờinhậnxét,tráchoán.KhổngTửnói“vănquánhihỷ”(nghengườinóilỗicủamìnhthìvui).Bấtluậnlàngườitaphêbìnhtrựcdiệnhaynóixấusaulưng,thậmchíngườikhácbêudiếucáixấucủamìnhtrướcmặtmọingườithìchúngtacũngcầncókhíđộcủangườiquântửđểnhậnsainếucó.Nhữngaichịunghelờiphêbìnhmớithựcsựtrưởngthành,mớimonghoànthiệnbảnthân,mớimongmìnhngàycàngtốtđẹp.Cólúcngườikhácphêbình,chỉtríchkhôngđúngnhưnhữnggìmìnhcó,trườnghợpnàycũngcầnhọcthêmđứctìnhnhẫnnhịn,hơnnữaphảibiếtcámơnsaunhững lờinhậnxét,bất luậnđó lànhậnxétđúnghaysai.Hơn nữa, khi nào đối phương còn chỉ trích, phê bình thì khi đómình còn có trong lòng đốiphương.Vì thế,những lờiphêbìnhkia thựcra làmộtđộng lựcgiúpchúng tahoàn thiệnbảnthân,hoànthiệnnhâncách.

Cuốicùng,chúngtaphảinhớlấyhainguyêntắccơbảntrong“oántrách”:thứnhấtlàkhôngnênoántráchbấtkìai;thứhailàkhinghengườikhácoántráchmìnhthìkhôngnênbuồncũngkhôngnênxemhọlàthùđịch.Điềuquantrọngvàrấtkhólàmlàkhingườitaoántrách,chỉtríchmìnhdùđúngdùsaiđềuphảibiếtcảmơnhọtừđáylòng,nếulàmđượcthếbạnkhôngnhữnglàbậcquântửnhưNhogiáoquanniệmmàbạncònlàmộtvịBồ-táttuhạnhnhẫnnhục.

CHUYỂNTHAMMUỐNTƯLỢITHÀNHƯỚCVỌNGCỐNGHIÉN

TheoPhậtgiáo,trong“Bátkhổ”(támđiềukhổ)cómộtđiềugọilà“cầubấtđắckhổ”(khổvìcầukhôngtoạinguyện).

Cầuănnomặcđủ, an toàn, được tựdo, được tôn trọng là bảnnăng của conngười, bảnnăngđóđếntừnhucầurấtnhântính,nhưngmộtkhinhữngnhucầuđókhôngtoại,bấtthànhthìconngườithườngcókhuynhhướngtìmđếncáichết.

Cóngười xemsựmong cầu củamình còn quý hơn cảmạng sốngnênmột khi không toạinguyệnhọsẽtìmđếncáichết.Vídụ,ngườixemtìnhyêulàmạngsốngthìsẽtìmđếncáichếtkhi tình yêu không trọn vẹn, cóngười thi khôngđỗđại học cũng tìmđến cái chết vì tâmchíkhông thỏa. Tuy nhiên, nhữngngười tự tử vì tình, vì danh, vì lợi dù sao cũng chỉ giới hạnởnhữngphầntửcựcđoan,ngườithườngphầnlớnkhôngnhưthế.Nhưng,nếunhữngmongcầu,kìvọngcủamìnhkhôngđượcđềnđápnhưnguyệnthườngsẽrấtđaukhổ,nảnchí,ảnhhưởngsuốtđời.Ngườitừngnếmmùithấtbạithườngtựti,tiêucực,thanthântráchphận...Vìthế,bấtluậnởtrườnghợpnào,lĩnhvựcnàohọcũngđềumấthếtniềmtin,khôngmuốnxâydựnglạitừđầu,làmlạicuộcđờimới.Từnhữngđiểmnàychothấy,khổdocầukhôngtoạinguyệnthậtsựlàmngười ta điêu đứng, sống không yên chết không toại. Từ đau khổ đó, có người biến nóthành lòng đố kị, ghen ghét, nghĩ rằng những thứmình không có được thì người khác cũngkhôngthểcó.Đâyđíchthựclàcáikhổlớntrongnhữngcáikhổ.

Đểgiảmnhẹbớtsựđaukhổdosởcầukhôngtoại,Phậtgiáohướngdẫnchúngtacầnbiếttiếtchếthammuốn,sốngbiếtđủ-thiểudục,tritúc.Khichúngtathựchiệnđượcbước“thanhtâmquảdục”(thanhlọctâmhồn,tiếtchếthammuốn)mớikhôngcònbịcácthammuốnmangtính bản năng làmđau khổ nữa. Thiểu dụcở đây chỉ sự thammuốn vượt khả năng cơ bản,thamcầunhữngthứngoàitầmtayvàvượtlênnhữngthammuốncơbảnđểsống.Mộtkhicácnhu cầu cần thiết để tồn tại đã được đáp ứng, chúng ta không nên quá tham lam,mơướcnhững thứngoài tầm taynữa,đấychính là “tri túc” (sựbiếtđủ).Vídụ, chúng tavốnchỉ cầnsống trongmột cănphòngđủ rộngđể sinhhoạt là được, nhưng cóngười do khôngbiết đủ,muốnkhoekhoangtàisảnnênmuacănnhàthậtlớnđểthểhiệnrằngmìnhnhiềutiền.Nhucầuvềmặccũngthế,chỉcầncóđủnămbabộđểthaylàđược,thếnhưngcóngườimuađếnmấychụcbộ,thậmchímấytrămbộ,đấychínhlàbiểuhiệnrõnétnhấtcủaviệcsốngkhôngbiếtđủ.Lòngthammuốnthỏamãncái tôiquáđộ, thíchhưởngthụvậtchấtnhưthếgọi là“dụcvọng”.Mọidụcvọngđềumangtínhíchkỉvànhấtđịnhsẽdẫnđếnphiềnnão,thậmchícònmangmầmhọadiệtthân.

Nhưngnếuchúngtamơướckhôngriêngchobảnthânmàchomọingườibằngtấmlòngbácáithìđókhôngphảilàdụcvọngnữamàlànguyệnvọng.Nguyệntứctâmlượngrộnglớn,vìmọingười,đấylàlòngthanhtịnh,khôngmanglạiphiềnnão.Vídụ,mộtngườiphátnguyệndốchếtsức lực, trí lựcđể cốnghiến cho xãhội,muốnngười xungquanhđượchạnhphúc, đấyđíchthựclàtâmnguyệnthanhtịnh.

Thếnênthiểudụctri túckhôngcónghĩa làkhônglàmgì,khôngcầnphảinỗlực,khôngcần

cóchítiếnthủ,cũngkhôngcónghĩalàđánhmấtnhiệmvụvàmongướccủamình.Nếukhôngthìsẽngộnhận rằngngười thựchànhhạnhBồ-tátđều làngườicóquánhiềudụcvọng.HiểulầmnhưthếsẽkhôngmuốnthựchànhhạnhnguyệnBồ-tát,khôngmuốnthànhPhật.QuanniệmnàykhôngphùhợpvớitinhthầnPhậtpháp,vìthựchiệnhạnhnguyệnBồ-tátkhôngphảilà“dục”màlà“nguyện”,hơnnữađấycònlà“binguyện”(ướcnguyệnxuấtpháttừtâmtừbivĩđại).

Ngườitathườngnói“tritúcgiảthườnglạc”(ngườitritúcthườngvui).Chúngtakhôngnhữngphải thựchiệnhạnhtri túc, thiểudụcđể tránhcáikhổcầukhôngtoạinguyệnmàcònphải lậpnguyện,dốchếtsứcmìnhphụcvụcholợiíchcủamọingười,giúpmọingườilìakhổđượcvui,đấymớilàhạnhphúcđíchthực.

TÂMVÔCẦU

Trongcuộcsống,conngườithamcầunhiềuthứ:Khôngcótiềnthìcầuchocótiền,khôngcódanh vọng, địa vị thì cầu cho được danh vọng, địa vị, chưa có con thì cầu sao cho có con.Người chưa kết hôn, nam thìmong cầu gặp được cô gái xinh đẹp, nết na; nữ thìmong tìmđượcchomìnhmộtchàngtraikhôingôtuấntú...

Ngoàira,trongthếgiancòncórấtnhiềutôngiáo,tínngưỡngvớitiêuchí"cócầuắtđược",tronglúcconngườicảmthấytronglòngkhôngđượcanổn,thìhọthườngtìmđếnnhữngnơiđóđể gieo quẻ bói toán, cầumong được bình an.Đây cũng làmột loại cầu tự. Xem ra ngườikhôngmongcầuquảthậtítthấy.

Trongvấnđềcầutự,cóđiềuhợplí,cũngcóđiềukhônghợplí.Cókẻcầungười,cầuThần,thì lẽđươngnhiêncũngcóngườicầuPhật,Bồ-tát,nhưngchưachắcmuốncầu làđược.Nếunhưmongcầunhữngđiềuhợplí,thíchđángthìđươngnhiênlàkhôngsai,vídụnhưcầuđượcsứckhoẻ,sốnglâu,họchànhnênngười,côngdanh,v.v...Tấtcảnhữngđiềuđómọingươiđềumongmuốn,khôngcógìlàkhôngđúng.Nếucầunhữngđiềuđómàđượcnhưýnguyệnthìrấtvuimừng.Nhưngtrongthựctếcuộcsốngkhôngphảiđiềunàocũngđưađếnnhưýnguyện,cónhữngđiềucầumongtháiquásẽkhóthànhhiệnthực,chỉmanglạisựđaukhổ.Vídụ,cónhữngngườituổitácđãcaomàlạilâmtrọngbệnh,hoặclàbệnhđãđếnlúckhôngchữatrịđượcnữa,nhưngvẫnđivanváithầnminhbảohộchokhôngchết,nhữnghìnhthứcmongcầukhôngthựctếnhưthếchínhlàmộttrongnhữngnguồngốcchosựđaukhổ.Córấtnhiềungườiômcáiđaukhổrồicầumongthoátkhổnhưngkhôngđược,đócũngchínhlà"cầubấtđắckhổ”(khổvìcầukhôngtoạinguyện),mộttrongtámnỗikhổ(Bátkhổ)màPhậtphápđãnói.

Trong thực tế cuộc sống, đã từng cóngườimuốngì đượcđó, thậmchí kêugió gọimưa,thay đổi vậnmệnh của bản thân.Kỳ thật họ gặp được thời thế, hoàn cảnh phối hợp tạo sựthuậnlợimớiđượcnhưý.Nhưngvậnmaysẽkhôngbaogiờvĩnhviễnđếnvớimộtngườinào,trongmộtphútxuixẻocũngsẽlàmchohọhoàntoàntrắngtay,vuisướngtronglúcđượcbao

nhiêuthìlúcmấtcàngđaukhổnhiềuhơn.

Vìvậy,muốnhoágiảinhữngđiềuđaukhổdo"cầukhôngđược"manglại,điềutrướctiênphảiphânbiệtrõràngnhữngmongcầunàokhônghợplí."Cầu"cólúclàmộthìnhthứcyêucầu,cókhilại làmộthìnhthứcthammuốn,màthammuốncùngvớiyêucầukhônggiốngnhau.Vídụ,mộtngườikiavốnđãcómộtcănnhàtạiĐàiLoan,nhưnganhtalạimuốncóthêmmộtvàicănnhànữaởHongKong,MĩhayTrungQuốc,đâykhôngphảilàyêucầumàchínhlàthammuốn.Sựthammuốntháiquánhưthếthìcóthểcầnđượcthỏamãntrongkhoảngthờigianngắn,chứkhôngthểđợiđượclâu.Trongkhisởcầukhôngđượcthìkhônglàmsaotránhkhỏithấtvọngvàđaukhổ.

Nhưng,cónhữngyêucầuhợp lí cókhi lại không thểnào thànhhiện thực.Nguyêndo làvì"cầu"cònphânralà"cầuchomình"với"cầuchongười"vốnlàhaiđiềukiệnkhácnhau.Nếutựtưtựlợimà"cầuchomình",nếucầuđượcsẽrấtsungsướng,nhưngcũngkhótránhkhỏisựlolắngmộtngàykiamìnhsẽbịmất,màcứ lo lắngnhưthếthì tựđưa lạichobảnthâncáicảmgiáckhôngantoàn.Cònnếunhư"cầuchongười"thìvốndĩtựthânmangtâmtrạng"đượcthìlẽtấtnhiênlàrấttốt,màkhôngđượcthìcũngkhôngsao",chonêncảmgiácđaukhổkhicầukhôngđượccũngtheođómànhẹnhànghơn.

Lấytôilàmvídụ,từnàođếngiờbảnthânchưanghĩnêntruycứumộtmụctiêugìchocuộcsốngcủamình,nhưngtôicómộtphươnghướng,nếucóthểthuậnlợiđihếtquãngđườngthìtốt,mànếukhôngđạtđượcnhưnguyệncũngkhôngsao.Vìđóchỉlàmộtquanhệnhânduyênchưachínmuồi,đốivớitôiđượcmấtkhôngcóliênquangìnhau,nhưngnếuvìmongcầuchongườikhácmàlạikhôngđượcthìđólàsựđaukhổ,dằnvặtcủabảnthântôi.

Vìthế,"cầuchomình"làmộtsựđaukhổ,"cầuchongười"tuytíchcựahơnsovới"cầuchomình",nhưngtốthơnhếtlàcáigìcũngkhôngnêncầu.Nếucóthểcáigìcũngkhôngcầu,chỉlàsựnỗlựckhôngngừng,phụnghiến,bấtluậnsứclựccủabảnthânbaonhiêuđềuphảidùnghết,đượcrồithìvềsauphụnghiếnchongườikhác.Nhữngcáivuisướng,hạnhphúctrongsuốtquátrìnhphấnđấuđó,ngườikháckhôngthểnàođoạtmấtnóđiđược.Đâycũngchínhlàsựsungsướng,hạnhphúcchânchính.

TÌMCẦUTHEOTINHTHẦNNHÂNQUẢ

Thông thường con người nghĩ rằng Phật pháp yêu cầu chúng ta cái gì cũng không đượcmong cầu, thực ra đây làmột hình thức giải thích sai lầm.Pháp củaPhật tuy dạy chúng takhôngđược "thamcầu", nhưngdạychúng tanên "cầunguyện", cónhư thế thì bản thânmớikhôngđánhmấtđimụctiêuphấnđấu,xãhộimớicóđộnglựcđểtiếptụctiếnbộ.

"Cầunguyện"chínhlàướcnguyện,phátnguyện,nguyệnbảnthânsớmchiềuđimọiphươnghướng,hoặchoànthànhbấtcứđiềugì.Vídụ,trong"Tứhoằngthệnguyện",Phậtdạy:"Chúng

sinh vôbiên thệnguyệnđộ, phiềnnão vô tận thệnguyệnđoạn, phápmôn vô tận thệnguyệnhọc,Phậtđạovôtậnthệnguyệnthành."Bấtluậnlàđộchúngsanhsốnhiềukhôngbờbến,cắtđứtphiềnnãovôcùng,hoặclàhọctậpvôlượngphápmônđềulàhìnhthứcvìchúngsinhmàphátkhởinguyệnlựchưngkhởitâmnguyệnhọctập.Dođó,cầunguyệnlàsốngđếngià,họcđếngià,suốtcuộcđờikiênquyếtkhôngngừnghọc tâp, thêmnữayêucầubản thâncòncầntrồngphước,bồiđắpphướccũnglàđểchobảnthâncàngtiếnbộhơn.

Mà"thamcầu"tứclàsựthammuốnkhôngbờbến,thấyngườikháccómìnhcũngmuốncó.Ví dụ, thấy người ta cómột căn nhà,mình liền khởi ý niệm cũng phải cómột căn nhà; nếungườitacómộtchiếcxenhậpkhẩuđờimới,tứcthìchuyểnýniệmsangmuốncómộtchiếcxenhập khẩu đờimới. Bất luận là nênmuốn hay không nênmuốn, có thểmuốn hay không thểmuốn,muốnhaykhôngmuốn,phàmkhibản thânđãmuốnrồi thìmuốnphảicóchođược.Vìthế,"thamcầu"chẳngcócáigìlàđạolí,chỉlàthoảmãnthammuốncủabảnthânmàcầu,chỉlàthammuốnkhôngthiếtthực.

Cóngười thấy lợi thìsinh tâmđen tối,chỉvì thamcầunhững thứkhông thuộcvềmìnhnêntìmđếnvớibàngmôntảđạo,kếtcuộcchỉrướchọavàothân.NgoàiracókẻkhôngcầucứungườimàđicầucứuPhật,trời,nhưvàođềnchùacầunguyện,bảnthâncầuđượcrồibèntrởlạibáođápThầnminhbằngnhiềuhìnhthức.Bấtquáđâylàmộthìnhthứctraođổi,làthủđoạnmuathánhbánthầnkhôngngoa.

Nhưtrongcuộcsốngcóngườiđưacủađútlót,cóngườinhậncủahốilộ,trongthếgiớiquỷthầncũngcóquỷthầnnhậncủahốilộ,nhưngPhật,Bồ-tátvàchưThánhthầnchánhpháikhôngbaogiờ nhận củahối lộ.Nhữngquỷ thần nhận củađút lót cũng giốngnhưnhữngquan thamtrong thếgiới loàingười, thamôchẳngkhácgìnhau.Tuy tạm thời yêucầuđược thoảmãn,hìnhnhưlàcũngcóhiệuquả,nhưnglợiíchnhấtthờichẳngkhácgìbọtxàphòngcóđórồi lạikhông,đổilạilàmộttươnglaikhôngthểlàmchủchínhmình.Cũnggiốngnhưphápthuật"điểmthạch thành kim" (biến đá thành vàng), sự thật chỉ là hình thức chemắt, nếu như vật được"điểm"vốnlàmộtviênđáthìmaisaunócũngsẽchỉlàviênđámàthôi.CònPhật,Bồ-tátvàchưThánh thần chánh phái đã hứa khả nguyện vọng của bạn rồi, cũng chỉ là cái phước báo lĩnhtrướccủamình,ngàysaucũngphảitrảlạimàthôi.

Chínhvìđiềuđó,thamcầumàkhôngcóphúcphậnthìchỉmangđếnphiềnnão.Nếucócầuđược thì cũng chỉ là hình thức vaymượn, vay càng nhiều thì ngày sau trả càng nhiều, sungsướng tronghiện tạinhưngsẽgặtquảkhổ trongmaisau.Khôngnỗ lựcvunbồiphướcđức,khôngphụnghiếnthìtộilỗichấtchồng,maisaunhậnlấyquảbáonặngnềkhôngthểnghĩtưởngđược,cũngcóthểkiếpsaulàmtrâulàmngựacũngkhómàtrảxong.

Conngườimuốncầuđượcphướcbáo thì trước tiênphảivunbồi ruộngphước,nếukhông

vunđắpmàchỉngồihưởngthìphảimangnợ,cũnggiốngnhưngườiđivaytiềnvậy.Vìthế,mộtngườivốncóbaonhiêuthìchỉbấynhiêu,khôngcóaitựnhiênkiếmđượctiền,tựnhiênsinhragiàucó.Nếukhôngđổsứcmàđược,thìngàysaucáigiáphảibỏracàngnhiềugấpbội.

ĐứngvềmặtPhậtphápmànói,bìnhthườngngườicầuhọc,cầuchứcvụ,cầugiàusangđềulàđúng,nhưngtruycầucủachúngtacầnphảihợplívàcầnphảibỏcôngsứcđểđổilấy.Trongđó,chúngtacầnphảihiểurõcáigiácủamốiquanhệgiữaquyềnlợi,nghĩavụvàtráchnhiệm,nếuchúngtacầuphước,thìphảivunđắpruộngphước;muốnhưởngthụquyềnlợithìphảicầnlàmtrònnghĩavụ,đâylànhânquả.Chỉcótruycầuđạolínhânquảphùhợpmớilàtốtnhất,chỗdựavữngchắcnhất,nếukhôngnhưvậymàchỉcóthamcầukhôngthôi,miễncưỡngcóthểđạtđượcnhưnghọacũngtheođómàđến.

Vìvậy,chúngtacầndùngphươngpháp"cầunguyện”,vìđạtđáomụcđíchmànỗlựcphụnghiến, chứ không nên dùng phương pháp mê tín để "tham cầu", nếu không thì chẳng nhữngkhôngđượcgìmàcònmấthết.

MỘTTÂMNGUYỆNTHỰCTẾ

Aiaicũngcónguyệnvọng,nhưngkhôngnhấtđịnhlàtấtcảnguyệnvọngđềuthànhhiệnthực.Nguyệnvọngcóthểhỏnglàvìchúngtathườngxemtrọngvấnđềnhỏnhặttrướcmắt,cũngnhưmuốncómộtđoáhoa,nhấtthờikhôngcócáchnàođểđượcnó,bènnghĩlànguyệnvọngcủamìnhđãkhôngthựchiệnđược,rồicảmthấyđaubuồn.Kìthực,nếukhôngcóhoa,màcómộtnhànhcỏcũngđãđượcrồi;dùchokhôngcóhoa,khôngcónhànhcỏnàomàcóthểcóđượcmộtcànhcâycũngrấttốt;vàhơnnữa,cáigìcũngkhôngcóthìtâmcủamìnhcũngkhôngnênvìthếmàbịảnhhưởng.

Trênthựctế,nếuvìngườikhác,vìchúngsinhmàphát lời thề, thìmớigọi là"nguyện".Nếuchỉlàvìthoảmãnchocái164tâmriêngbiệtcủamìnhthìchỉlàmộtloạiniệmthamlam,màcứkiếnlậpnguyệnvọngtheocáithamniệmđóthìdễdàngbịhỏng.Cái"nguyện"chânchínhlàvìchúngsinhmàphát,mànguyệnchochúngsanh là khôngcùngkhông tận, vì thếnguyệncủachúngtavĩnhviễnkhómàhoànmãn.NhưtrongPhậtphápdạy"hưkhônghữutận,ngãnguyệnvôcùng" (hưkhông làvô tận, lờinguyệncủaBồ-tát làvôcùng),cứnhư thếchođến lúcnàothànhPhật.Vìvậy,nguyệnlàmộtphươnghướng,mộthyvọng,chỉdẫnchúngtahướngvềphíatrướcmàkhôngthiênlệch.

Saukhi thànhPhật, liệu cóphải nguyệnhoàn toànđã thựchiện xong?Tuy chưPhật trongmườiphươngthếgiớirấtnhiều,nhưngvẫncònrấtnhiềuchúngsanhchưathànhPhậtcầnđượcđộ.Vìvậy,saukhithànhPhậtcũngvẫntiếptụctheonguyệnhạnhđãphátlúctrướcđểtiếptụcbướcvềphíatrước,chonênvĩnhviễncũngkhôngthểnàođihết.VínhưtừlúcđứcThíchCaMâuNithànhPhật,tuyđốivớitựthânngàiđãhếthệluỵ,nhưngmớilàlúcchínhthứcngàiđộ

chúngsinh,màchúngsinhthìvô165cùngnênnguyệnlựcđươngnhiêncũngsẽkhônggiớihạn.

Vìvậy,tronglúcthựchiệnnguyệnvọngcủachínhchúngtamàvấpphảitrởngại,tâmcóthừamàlựckhôngđủ,thìkhôngnênsuynghĩnhiều,chỉcầnhiểurõrằngbảnthânmìnhcócáitâm,nhưthế làđủ.Cònvớiphầnviệcchưaxong thì từ từnỗ lực làmchoxong.Một lần làmchưahoànthànhthìvẫncònlầnkếtiếp,thậmchísuốtcuộcđờimìnhlàmchưaxongthìthếhệconcháutiếptheođềucóthểlàmtiếp.TheoquanđiểmPhậtgiáo,sinhmạngcủaconngườilàdoquátrìnhtíchluỹtừvôhạnsinhmạng,mộtcuộcđờilàmộtquátrình,cuộcđờinàyquađi,thìtiếptheomộtcuộcđờikháchayđúnghơnlàmộtquátrìnhkhácsẽtiếptục,vĩnhviễnđềucócơhộiđểthựchiệnnguyệnvọng.

Ngoàira,muốnđộchúngsinhcònphảicầnnhiềunhânduyêncùngphốihợp,nếuchúngsinhđó nhân duyên đã hội đủmới có thể độ được, nếu nhân duyên chưa đủ chínmuồi thì cũngkhôngnênngồiđợi,màphải thúcđầynhânduyênđểhọnhanhchóngđượcđộ.166Vídụ20nămvềtrước,lúctôihoằngphápởphíađôngnướcMĩ,tuyđiNamvềBắcđãbaolần,nhưngngaymộtngườiđệ tửcũngkhôngcó.Bấygiờcóngườinóivới tôi rằng: "Hòa thượngThánhNghiêm,hìnhnhưnguyệncủaThầyhỏngrồi."Tôimớinói rằng:"Chưahỏng,hômnay tôiđếnđểthảlưới,quamộtthờigiansauTôisẽđếnkéolưới,bắtcá.Màkhôngcócáthìcũngkhôngsao,lướiđãthảrồi,sẽcómộtngàycũngcócámàbắtthôi.Cũngcóthểthờiđiểmnàycávẫncònnhỏ,màmắtlướicủatôithìlớn,dùkéolướilêncócáchăngnữathìcácũngsẽtheomắtlướimàrathôi.Vìthếđợiđếnlúccálớnhẳn,tựnhiênsẽvàolướithôimà."

20nămsau,vùngĐôngBắcnướcMĩđãcórấtnhiềungườihọcPhật,rốtcuộccácódotôibắthaykhôngthìkhôngcònquantrọngnữa.Tuycóthểtôikhôngnhấtđịnhđượcbáođáp,biểuhiệnbênngoàihìnhnhưnguyệnvọngcủatôikhôngthựchiệnđược,nhưngcôngviệc thả lướicănbảnlàtâmnguyệncủatôi.CũngnhưPhậtđãdạy"côngbấtđườngquyên",chúngtađãnỗlựclàmbấtcứđiềugìthìsẽkhôngbaogiờkhôngđạtkếtquả,nhấtđịnhsẽcócông167dụngcủanó,tuybâygiờchưanhìnthấy,nhưngrồitừtừcũngsẽxuấthiệnthôi.

Chínhvìnhưthế,chỉcầnchúngtaphátranguyệný,nhấtđịnhsẽcóảnhhưởng, tuykhôngbiếtảnhhưởngnhiềuít,nhưngtừtừcũngsẽcóhiệuquả.Vìvậy,nếuđãcónhậnthứcnhưthế,chúngtanênvìchúngsinhtạophướcmàphátlờinguyện,cónhưvậythìnguyệnvọngsẽchẳngbaogiờhỏng.

CHƯƠNG5:CHUYẾNHÓACẢMNHẬNCHỦQUAN

Trongquátrìnhsốngcủachúngta,mọiđaukhổtronglòngđềuxoayquanh“cáitôi”.Vì“tôi”màchúngtaluôncảmthấythiếuthốn,khôngtựdotựtại,luônluônkhaokhátnhữngthứngoàithân,cólúccònoántrách,hoàinghi,đốkị,thamlam,giậndữ,tạobiếtbaonghiệpác.Đợiđếnlúcphảichịunhậnquảbáothìlạimuốntrốntránhnhưngườinghèovaynợmuốntránhchủnợcũngvìthếlạitạothêmvôvànnghiệpáckhác,đâychínhlà“ngũấmxíthịnhkhổ”màPhậtgiáonóiđến.

Ngũuẩngồm:sắcuẩn,thụuẩn,tưởnguẩn,hànhuẩnvàthứcuẩn,nóicáchkhácđólànămyếutốtạonênthânthểconngười,cũngcóthểchiathànhhaiđólàvậtchấtvàtinhthần.Phầnvậtchấtđượcgọilàsắcuẩn,nócónghĩalàhìnhdạng,hìnhdạngđấycũngchínhlàbiểuhiệnvềmặtvậtlýcủathânthể.Bốnuẩncònlạithuộcvềtinhthần,trongđó“thụ”nghĩalàcảmthụ,“tưởng”làtrinhậnsinhrasaukhicảmthụ.

“Hành”tứclàsaukhinhậnthứcliềnkhởilênquyếtđịnhphảnứngthếnàovànênxửlýrasao,bathứnàythuộcvềtầnglớptâmlý.

Uẩnthứnămgọilà“thức”.“Thức”làchủthểcủamạngsốngconngườitừlúcsinhrachođếnlúcchết, từđờinàychođếnđờisau, làchủ tểcủacảmộtquá trìnhsinhmạng.Khihaiphầntâmlývàthânthểhòahợplẫnnhau,ảnhhưởnglẫnnhauthìsẽnảysinhraởhànhvivàđộngtác. Hành vi sau khi phát sinh sẽ tạo thành một thứ tác dụng mà con người thường gọi là“nghiệp lực”,đócũngchính làbảnchấtý thứccủachúngta.Hànhvibaogồmbamặt là thânthể,lờinóivàtâmlý.Vìvậy,“thức”chínhlàhànhvidothân,khẩu,ýtạothành,cònlạimộtphầnlàtácdụngcủanghiệplực.Chúngtatạonhânýthứctronghiệntại,chấptrướcvàoýthứcnày,vìthếcóthểlãnhchịuquảbáotrongđờinày,nhưngcũngcóthểđếnđờisaumớinhậnlấyquảbáo.

Conngườinóichungthườngchorằng“thức”chínhlà“linhhồn”,nhưng“linhhồn”làcáiduytrìmãimãikhôngbaogiờthayđổi,còn“thức”lạikhôngngừngbiếnhóa.

Chỉ cần tiếp tục tạonghiệp, chodùnghiệp lànhhaynghiệpdữđi nữa thì thứckia cũngsẽthayđổi.Khichúngtanhậnlấyquảbáothì thứccũngtùytheođómàbiếnđổi.Vì thế,khi thọnhậnquảbáođổngthờicũngchínhlàđangtạonhân,khitạonhânđồngthờicũngđangnhậnlấyquảbáo,cứthếxoaydờichuyểnđổikhôngdứt.Vìthế,thứcbêntrongthườngxuyênthayđổi.

Cáigọi là“ngã”,thậtranóchínhlàhiệntượngtâmlýdongũuẩnkếthợptạothành.Đâylàmộtthểhòahợpcủanhânduyên,trongđóchẳngcólinhhồnnàothườnghằngbấtbiếncả.Chonênbạncủangàyhômquavàbạncủamườinăm trướccũngkhônggiốngnhau, thậmchí làbạn của giờ trước và bạn của giờ hiện tại cũng hoàn toàn khác biệt. Không những thân thểkhônggiốngmàngaycảtrạngtháitâmlý,phươngthứchànhđộng,ýthứcbêntrongcũngthayđổitheotừnggiờtừngphút.Vìvậy,cáingãdongũuẩntạothànhluônthayđổibiếnhóakhôngngừng,nóvốnkhôngphảilàcáingãđíchthực,cũngkhôngcócáingãnàobấtbiến.

Nguyênnhânphát sinhcủa “ngũấmxí thịnh khổ” chính là khônghiểu rõ chủ thểcủamạngsống.Thứclàcáibiếnđộngkhôngbịtróibuộc.TrongBátNhãTâmKinh,Bồ-tátQuanThếÂmkhi“quánsátthấyđượcnămuẩnđềukhông”nênNgàicóthể“vượtquatấtcảmọitainạnkhổách”, nhưng do hàng phàm phu không biết được “ngũ uẩn giai không” nên cứmãi khổ đaukhôngthểnàonóihếtđược.

Nếuchúngtakhôngbiết“ngũuẩngiaikhông”,chúngtasẽkhôngbiếtngũuẩnchínhlàcôngcụtạoracácphiềnnão,phiềnnãokhôngngừngphátsinhgiốngnhưngọnlửađangngàyđêmthiêuđốt, nómangđếnchoconngườinỗi thốngkhổkhôngcùng.Nếunhưconngười có thểhiểurõ“ngũuẩngiaikhông”thìsẽkhôngcòntạoracácphiềnnãonữa,màdầnchuyểncácthứphiền não kia thành những công cụ tu phước, tu huệ, giúp con người đạt đến cảnh giới giảithoáthoàntoàn.

THAYĐỔICẢMNHẬNCHỦQUAN

Thân thểconngười làdongũuẩnkếthợp tạo thành.Vì thế,nếukhôngcó trí tuệđể thấyđược“ngũuẩngiaikhông”thìchúngtasẽchấpvàobảnngãdongũuẩntạothành,lấybảnngãlàmtrungtâmnênkhôngngừngnảysinhcácvọngniệm,từđómangđếnchobảnthântakhôngítphiềnnãovàđaukhổ.

Vọngniệmchínhcủabảnngã làđốivớibản thân,cáchnghĩ,giá trịquancủamìnhmàsinhlòngchấpthủđắmtrước,sựđắmtrướcnàycó lúccùngvớisựthậtkháchquanmànảysinhđối lậpvớingười,sựvàvật trongmôi trường,khiđối lậpnhau thì tấtnhiênsinh ravachạm,mâu thuẫnvà tạonênmộtchuỗiđaukhổ.Trongcảmgiácchủquancủachúng tadườngnhưmỗi sự vật đều khôngnhưý, ta luôn cảm thấymôi trườnghiện tại và tâmýmình chốngđối

nhau:khitrờimưataoántráchtrờisaomưamãi,khitrờinắngtacũngoántráchsaocứnắnghoài.Thựcra,khôngphảihoàncảnhbênngoàicóvấnđề,màdochúngtaluônchấpthủđắmtrướcvàobảnthânmình,nênmớikhôngcócáchgìhòahiệpvớihoàncảnhbênngoài, từđócảmthấykhôngthoảimái,tựtại.

Conngườivìmuốnthoátkhỏicảmgiáckhôngthoáimái,muốnđápứngđầyđủyêucầuưathíchcủabảnthânmàkhôngngừngchạyđuatheocảmgiácdễchịuthoảimái.Họthườngchorằng miệng phải ăn những món ăn ngon, tai phải nghe những âm thanh hay, mắt phải xemnhữngcảnhsắcđẹpđẽ.Thựcra,vốndĩkhimiệngkhát,chúngtachỉcầnuốngnướclàđược,nhưngvìmuốnhưởngthụnênngườicầukỳthườngmuốnuốngtràngonvàcácloạinướcuốngcómùi vị khác. Những thammuốn của con người chẳng bao giờ có điểm dừng, cũng chỉ vìmuốnbảovệsựtồntạicủabảnthânmàkhởilênbiếtbaođiềuhammuốnvôcùngtận.Vìmuốnđáp ứng đầy đủ nhu cầu cho bản thânmà con người đã hao phí quá nhiều sức lực, khôngnhữngthếlạicòntạorabiếtbaonghiệpnhân.Hẳncónghiệpnhânthìtấtphảichịuquảbáo,khiquảbáođếnsẽmang lạichobản thânbiếtbaophiềnnão.Vì thế,nênbiết rằng thân thểnàychínhlànguồngốctạoramọiđaukhổ.

Mọingườiđều thíchcảmgiácmátmẻ,mềmmại,mịnmàng,nhẹnhàng,ấmáp, thếnhưngkhôngthểbấtcứlúcnàotacũngcóthểởmãitrongcảmgiácdễchịu,thoảimáiđóđược.Tụcngữcócâu:

“Cáigìmắtkhôngnhìnthấyluônluônsạch”,chonênchỉcầntaikhôngngheđược,mắtkhôngnhìnthấythìsẽkhôngchịusựảnhhưởngcủanhữngcảmgiácấy.

Cóthểthấycáikhônghàihòamàbảnthânchúngtacảmnhậnthựcrakhôngphảilàvấnđềcủahoàncảnhbênngoài,mànóliênquanđếnvọngniệmởbêntrongchúngta.Nếunhưchúngtakhôngchấpthủđắmtrướcvàobảnngãthìtuycóbảnngãcũngkhôngxảyramâuthuẫnvớihoàncảnhbênngoài,chodùxảy ravấnđềgìđinữacũngkhôngquánghiêmtrọng.Khi thântâmxảyramâuthuẫnvớihoàncảnhbênngoài,bấygiờ“thọ”đểxoaychuyểnnộitâmlàcáchgiảiquyếtcănbảnnhất.Tụcngữcócâu:“Tâmyênthìtựnhiêncảnhvắnglặng”.Khichúngtacảmthấynóngbứckhôngthểchịuđược,ngoàiviệcmặcítáoquầnracũngchưađủ,điềuquantrọnglàphảiđểcholòngmìnhđượcbìnhtĩnh,lắngđọng,khôngnênnônnóng,vộivàng,bởivìkhilòngnônnóng,hấptấp,tasẽcảmthấynóngnực,bứcbốihơn.Nếutâmtakhôngbìnhtĩnhthì có thể chuyên chú tập trung vào niệm danh hiệuPhật, vì niệmPhật có thể giúp cho tâmchúng tabình tĩnhhơn,bấygiờkhôngcòncảm thấynóngnảybứcbốivàđaukhổnữa.Đâychínhlàsứcmạnhcủanộitâm.

Nếunhư“thọ”màkhôngthểđiềuchỉnhđượcnộitâmthìnóthườngxuyênởtrongcảnhthammuốnmong cầu (thọ khổ).Biểuhiệnbềngoài của thammuốngiốngnhưcảmgiác theođuổi

hạnhphúc, thực rachínhnóđangxâydựngcảmgiác theođuổinơi lònghammuốn,như thếkhiếnchotakhôngbaogiờcảmthấyvừalòng,vuivẻ,hạnhphúcđược.Trái lại,nóđãvôtìnhtạoravòngluẩnquẩnchosựđaukhổtriềnmiên.

Tuybấtcứuẩnnàotrongnămuẩnđềutạoranhiềuthứphiềnnãokhiếnchotađaukhổmãikhôngthôi,nhưngchúngtakhôngnênvì trốntránhcáikhổcủa“ngũấmxí thịnh”màphủđịnhsựtồntạicủabảnthânta,bởivìbảnchấtconngườivốntốtđẹp,đócũnglàcôngcụđểchúngtacầuphướcvà tuhuệ.Chỉcầnquánsát thấyđược“ngũuẩngiaikhông” thìcó thểhóagiảiđượccáikhổtrong“ngũấmxíthịnh”,cũngcóthểkhiếnchochúngtacốgắngvậndụngthayđổibảnthânmình,tựbảnthânvunbồiphướcđứctrítuệ,vàkhôngngừngtiếnthêmbướcnữalàtạophướcchomọingười.

KHÔNGLẤY“CÁITÔI”LÀMTRUNGTÂM

BátNhãTâmKinhdạy“chiếukiếnngũuẩngiaikhông”làphươngphápđểhóagiải,đốitrịkhổtốtnhấttrong“ngũấmxíthịnh”,nhưngcóngườilạichorằngvìcósựhợptancủasầubikhổưunãomớihiệnrasứcsốngdồidàotrênnétmặtconngười,điềuđócóthểchứngminhđượcgiátrịtồntạicủachúngta,nếukhôngthìnósẽgiốngnhư“cànhkhôtrolạnh”màthôi.Cáchnóinàythựcrađãhiểulầmýnghĩacủa“ngũuẩngiaikhông”.

Cảnhgiớicủa“ngũuẩngiaikhông”tuyệtnhiênkhôngnhưgỗ,đá,cỏcây,nếukhôngthìsaosaukhiquansátthấyđượcnămuẩnđềukhông,Bồ-tátQuanThếÂmsẽkhôngmuốncứuđộchúngsinh;tráilại,khiBồ-tátquánsátthấyđượcnămuẩnđềukhông,vượtquatấtcảmọitainạnkhổách,khôngnhữngNgàigiảithoátchobảnthânkhỏiđaukhổmàthậmchícòncứutấtcảchúngsinhthoátkhỏimọikhổnạn.Ngàitựnguyệndùngthờigianvôhạn,lòngtừbirộnglớnvôbiênđểcốnghiếncứugiúpchotấtcảchúngsinh.Cuộcsống[“ngũuẩngiaikhông”củaQuanThếÂm]sinhđộng,tựnhiênnhưthế,vìsaolạibảonhưcànhkhôtrolạnhư?

Thếnênsựkhácbiệtgiữa “ngũuẩngiaikhông”và “ngũấmxí thịnh” thểhiệnnơi trạng tháitâmlýhànhsựcủachúngta:Nếulấybảnngãtrungtâmlàmđiểmxuấtphátthìđóchínhlà“ngũấmxíthịnh”;nhưngnếuvìlòngtừbirộnglớnmuốncứuđộtấtcảchúngsinhthìđólà“ngũuẩngiaikhông”,haiđiềunàyrõràngkhônggiốngnhau.

Khi bản ngã trung tâm của con người quámạnh và lòng ích kỷ quá nặng nề, bấy giờ conngườisẽrongruổichạytheobênngoàitìmcầukhôngbiếtmệtmỏi,đổngthờihọkhôngngừngbácbỏhoàncảnhbênngoài,chonênmanglạichohọkhôngítkhổđau.Tuynhiên,trongxãhộinày, conngười ta luônmuốnđemngười cóbảnngã trung tâmcứng rắn,mạnhmẽđểnhiếpphục lạingườimạnhmẽ,nhưngdườngnhưhọchẳngbaogiờcóđượcnhữngngườibạnbềnlâu,vìmộtkhibạnbètrởthànhđốithủngangtàingangsứcthìvớihọkhôngthểthathứchosựdũngmãnhkhôngbiếtsợcủađốiphương,màbấygiờhọsẽtrởthànhkẻthùcủanhau.Dođó,

chúngtacóthểthấyrằng,hễlàngườimạnhbạokhôngkhiếpsợthườngrấtcôđộcvàkhổđau.Nhưng trên thực tế, họ chẳngbao giờ chấpnhậnnhư thế, bởi vì họ sợmấtmặt, họ lo lắngkhôngcònđườngthốilui,họsợrằngsaukhivấpngãsẽkhôngbaogiờđứngdậyđược.Vìthế,họnhấtđịnhphảichiếnđấuđếncùng,nhưngmộtkhiđãnhưthế lạicàng thểhiệnrabảnbảnchấtkhiếpnhượcyếuđuốicủahọ.Cóthểthấyrằng,ngườiquácứngrắn,mạnhmẽcũngkhôngnhậnđượcđiềugìtốtđẹp.

Cónhữnglúctrongthoángchốc,dườngnhưngườicứngrắn,mạnhmẽmanghếtsứclựcvốncócủamìnhđểthúcđẩythếgiớitiếnbộ,họchorằngxãhộiphảidựavàohọđểduytrìvàpháttriển.Nhưng trên thực tế,ngườimạnhmẽcũngkhôngphải làngười thuộc tầng lớpcaonhấttrongxãhộinày,màngườithuộctầnglớpcaonhấtphảilàcácnhàtôngiáo,cácnhàtriếthọc,bởivìhọđãbỏđisựíchkỷhẹphòicủabảnthân,họđemcuộcđờimìnhđểcốnghiến,chiasẻchocảcộngđồngthếgiới.

VínhưđứcPhậtThíchCaMâuNikhôngmuốngiànhđịavịdanhvọnghaybấtcứthứgìtrongxãhộicả.Ngoàiviệccốnghiếnbảnthânmìnhđểcứugiúpchúngsinhra,Ngàikhôngcầubấtkỳđiều gì khác.Ngoài ra, còn có các bậc vĩ nhân, họ chỉmuốn cống hiến hếtmình chứ khôngmuốntranhgiànhbấtcứlợi íchnàođểtônvinhchobảnngãcủahọ.Thếnhưngthậtkhónhìnbềngoàiđểđánhgiáđượcngườimạnhmẽvàbậcvĩnhân,màcầnphảiphântíchtừbêntrongconngườihọ,rốtcuộcailàngườilấybảnngãlàmtrungtâm?Ailàngườilấythiênhạlàmcủachung?Nếunhưlấybảnngãlàmtrungtâmthìchỉcóthểxemhọnhưngườimạnhmẽ,họvẫncòncósựđaukhổcủa“ngũấmxíthịnh”,khôngcócáchnàotìmthấygiảithoáttrongphiềnnãođược.

CólẽconngườinóichungkhôngthểthựchànhđượchạnhnguyệncủaBồ-tátQuanThếÂm,nhưng trong cuộc sống hằng ngày con người vẫn có thể học theo tinh thầnBồ-táttừng chút,từng chútmột.Ví như khi chúng ta cảm thấyđau khổ, sợhãi vàgiậndữ, ta tựnhủ: “Bồ-tátQuanThếÂmluônvậndụngtrítuệđểthấyđượcbảnngãdonămuẩntạothànhđềukhông,màtabâygiờlạicảmthấyđaukhổnhưthế,đâychínhlàtựmìnhômgiữlấycáikhổcủangũấmxíthịnhchứchẳng thểkhácđược”hoặc là tụngmộtđoạnkinh trongBátNhãTâmKinh: “Bồ-tátQuánTựtại,khithựchànhsâuxatrítuệBalamật,quánsátthấyđượcnămuẩnđềukhôngmàvượtquatấtcảmọikhổáchtainạn.”ThếnênchúngtaphảidùngtrítuệcủaPhậtphápđểtựrănmình,trungtâmcủabảnngãchínhlàngũuẩngiaikhông,chonênkhôngcầnphảichấpthủđắmtrước,đaukhổnhưthế.

Nếunhưchúngtathườngdùngphươngphápnàyđểtựrănmìnhthìsẽpháthiệnđượcrằngtrong cuộc sống cần phải “quan sát để thấy được năm uẩn đều không”, cũng không tưởngtượngcósựkhókhănđếnthế.Khivứtbỏdầnđượcmọithứphiềnnãocủabảnngãtrungtâm,bấtcứlúcnàochúngtacũngcảmthấyđượcsựvuivẻ,tựtại.

ĐỒNGCẢMHÓAGIẢICHẤPCHẶT

Phàmlàngườiđềucóđủthấttìnhlụcdục.Khichúngtamớirơivàovũngbùncủathấttìnhlụcdục,chúngtasẽcảmthấynóngọtngào,tốtđẹplàmsao,nhưngcuốicùngchắcchắnphảichịunỗiđaukhổkhôngthểnóiđược.KinhTứThậpNhịChươngdạy:“Conngườiđốivớitàisắcnhưđứabéthèmchútmậtngọttrênđầulưỡidao,miếngngonngọtđókhôngđủchomộtbữaăn,nhưng lạibịnạn làđứt lưỡi.”ởđâyýnói rằng,người thamđắmvàotàisảnvàsắcđẹpcũnggiốngnhưdùnglưỡimàliếmmậttrênlưỡidaovậy,mặcdùthưởngthứcđượcvịngọtnhấtthời,nhưngkếtcục lưỡibịdaocắtđứtnênđaukhổvôcùng.Chonênchúngtanhấtđịnhphảicẩnthận,khôngthểvừanhìnthấysựvậttốtđẹptrướcmắtmàkhôngthểchịunổiđượcsựcámdỗđó.Nếuchúng tacó tâmcảnhgiácnhư thế, thìbản thân ta có thểbớtđinhiềuđiều rắc rối,phiềnmuộnvàđaukhổ.

Vínhưcómộtngườicongáinọđãcóngườibạntrairấttốt,nhưngkhixuấthiệnmộtngườicontraikhácthôngminh,khôingôtuấntú,lạithêmnhiềutiềnlắmcủahơn,thìcôgáikiađộnglòngngaynênbỏrơingườibạntraitrướckia.Giốngnhưhaichândẫmlênhaichiếcthuyền,côgáiấyđangchơiđùavớinhữngcuộctìnhái,điềuđócònđángsợhơnđùavớilửa!Nếutronglòngcôgáiấyđãcósựcảnhgiác,côấybiếtthếnhưngvẫntiếptụcđùachơi,thìkhôngnhữngsẽdẫnđếnsựquấynhiễuchobản thânmìnhvàngườikhác, thậmchínócó thểpháhoạicảtínhmạngcủađôibên.Trướcsựsailầmtolớnđó,côấyvộivàngbuộcngựavàováchnúi.Nếukhôngcótâmcảnhgiác,biếtrỗlàcóvấnđềnhưnglạitựanủibảnthânrằng:“Cólẽkhôngxảyravấnđềgìđâu,nhưngchodùcóxảyrahậuquảgìđinữa,khithuyềnđiđếnđầucầuthì tựnhiênsẽdừng lại.”Một khiđãmêđắmvào trạng thái tâm lýnày thì khôngcòncáchnàođểchốngđỡnổilònghammuốncủabảnthânmìnhđược.

Vìthế,khiđứngtrướcsựmêhoặccámdỗ,chúngtaphảichọnlựađểxalìanóhoặcthayđổicáchnhìncủamình.Chỉcầngiữtâmcảnhgiácthìcóthểđiềuchỉnhđượccảmtínhvàlýtính,nêntránhđượccáikhổbịthấttìnhlụcdụclôicuốn.Tuynhiên,nếunhưchỉtựnhủmìnhphảilìaxasựmêhoặc,cámdỗthìsẽkhôngdễgì làmđượctriệtđể,điềunàychínhlàkhôngđủcanđảmđểcảmnhậnvấnđềchosựtươngquankhôngdứtcủacuộcđờimình.Vìthế,ngoàicáchsửađổiquanniệmra,lúcnàotacũngphảigiữtâmcảnhgiácvàluônnhắcnhởbảnthânmình,chúngtacònphảichuẩnbịmangtronglòngđầyđủđể“cảmnhậnvớithânthọ”.

Cómộtthờibáochíthườngđưatin:ThịtbòcủaMỹđasốđềuđượcnhậpkhẩutừNamMỹ,nênnhữngngườinôngdânởBrazilthườngchọnrừngnhiệtđớiđểlàmnơinuôibò.Thếrồihọchặthếtrừngcâyởđóvàtrồnglạimộtthảmcỏlớnđểnuôisúcvật,nhưthếhọlạipháhoạiđicảbầukhôngkhílàmnguyhạiđếnmôitrườngsinhtháicủacảtráiđất.BấygiờcómộtembéngườiMỹchỉmới13tuổi,saukhiđọcđượctinnàytrênbáo,cậunhấtquyếtkhôngbaogiờănthịtbòvàbánhhamburger...nữa.

Chamẹcậucho rằng tấtcảmọingườiđềuăn thịtbò,chỉmộtmìnhcậuấykhôngăncũngchẳngsao,dùsaothì rừngcâymiềnnhiệtđớivẫnbịpháhoạinhưthường.Cậubéấy trả lờimộtcáchchắcchắnrằng:“Bớtđimộtngườiănthịtbòthìthịtsẽbớthaođimộtchút,nhưthếsẽbảovệđượcmộtcây,chonêncontuyệtđốikhôngbaogiờănđâu!”

Quảthậttừđóvềsau,cậubéấykhôngbaogiờănthịtbờnữa,vìcậucảmnhậnđượchànhđộngcủamìnhcósựtươngquanvớitừnghơithởtrongmôitrườngcủatoànthếgiới.Chonêncậuthấusuốtđượcsựquyếttâmcủabảnthânmình,cũngnhưcảmnhậnđượcbảnthânmìnhvàcuộcsốngcủamọingườicótínhcấpthiếttươngquantrongtừnghơithở.Đâychínhlà“cảmnhận thôngcảmvới thân thọ”, thứcảmnhậnnàycó thểgiúpchúng takhơidậyđộng lực,đểtiếnthêmmộtbướcnữalàtựthayđổibảnthânmình.

Vì thế, khi đã xuất hiện sựmêhoặchấpdẫn của thất tình lục dục, trừ phi bất cứ lúc nàochúngtacũngphảigiữgìntâmcảnhgiác,cònkhôngthìphảithựcsựsửađổibảnthân,đồngthờiphảidùngtâmđểcảmnhậnđượcbảnthânvàmọisựvậtlàthểđồngnhấtcủamạngsống,tươngquan trong từnghơi thở.Như thế tasẽpháthiện rằngmỗikhi ta thuận theo lònghammuốncủabảnthânthìsẽtạorachobảnthânmìnhvàngườikháclòngtổnthươngrấtlớn,cũngchínhlàkhôngmuốnđểchobảnthânmìnhrơivàovũngbùncủasựhammuốn.Chỉcầnchúngta lấy trí tuệđểnươngtựavàoPhậtphápthìsẽgiảmbớtphiềnnãodothất tình lụcdụcgâynên,bấygiờchúngtasốngmộtcuộcđờihếtsứcthongdong,tựtại.

TỪBIĐỂBẢOVỆBẢNTHÂN

Lòngtừbicủasựcảmnhậnvàthôngcảmvớithânthọcóthểgiúpchúngtatrừbỏđượcsựđắm trước,chống lạinhữngđiềumêhoặc,hấpdẫncủangườikhác.Nhưng trongxãhộibiếtbaokẻmạnhhiếpđápkẻyếunhưthế,chodùtacólấylòngtừbiđểđốixửvớimọingườithếnàođinữa thìchưachắchọđãđem lòng từbiđốixử lại ta.Bởivì,khiđứng trướcsự tranhgiànhquyềnlợi,tàisảnvàsắcđẹp,thậtkhótránhkhỏilolắngbảnthânmìnhsẽchịuthuathiệt.

Đemlòngtừbiđốixửvớingườikhác,trướcmắtxemranhưtabịthiệtthòi,nhưngnếuđặtởphạmvilớnhơnthìchúngtapháthiệnrachẳngbịthiệtthòitínàocả.Vảlại,cuốicùngđốivớibảnthânmìnhhayngườikhácđềucólợiích.Vínhưkhiđitrênchiếccầuđộcmộc,nếunhưhaingười đang đi trên cầu không chịu nhường bước nhau thì kết cuộc là cả hai bên đều bị tổnthươngchứkhông thểkhácđược.Tụcngữcócâu: “Hai conhổvìmiếngmồingonmà tranhgiànhnhau,nếunhưcómộtconchếtthìconkiacũngbịthương”,đếnnướcnàythìkhôngaicóthểchiếmđược lợi thếcả.Nếuchúng tađem lòng từbiđối xửvớingườikhác,chịunhườngđườngđểhọđitrước,ngaylúcđóbảnthântacólẽchịuthiệtthòi,nhưngítnhấtcũnggiữđượctínhmạngcủađôibên,khôngbịtổnthươngdùchỉmộtsợitóc.

Thế nên, khi chúng ta gặp phải đối thủ quá cứng rắn,mạnhmẽ, hai bên cứ giằng comãi

khôngthôi,bấygiờchúngtabiếtrằngnếunhưtiếptụctranhgiành,cấuxénhauthìcảhaibênđềubị tổn thương, tốtnhất lànênđemsự thànhbại,đượcmấtkiamàbuôngxảđinhé!Chonênmới nói “ở lại trên núi thì lo gì không có củi để đốt”, lòng từ bi không những có lợi chongười khác,mà nó còn bảo vệ cho bản thânmình.Khimình rút lui để nhường đường thànhcôngchongườikhác,bấygiờbảnthânmìnhxemranhưngườinhunhược,mềmyếu,khôngcótàinăng, làngườithấtbại,nhưngthậtsựnóđangbảovệsựantoàntínhmạngchomình,vàcũngđểbảotoànsứclực,nênbảnthântakhôngbịtổnhạinặngnề.

Điềumàhiệnnayconngườitakhóbuôngbỏđượcđólàvấnđềtìnhcảm,khibảnthânchođikhôngngừng,nhưngkhinhậnvềchỉlànhữngthứhọkhôngcamtâm,khôngtìnhnguyện.Thựcra,kinhnghiệmquýbáunhấtcủacuộcđờilàrútranhiềubàihọctừtrongsựthuathiệt,giàyvòvàthấtbại.Nếuchúngtađãtraochođốiphươngrấtnhiềuthứmàvẫnbị thất tình,nhưngcứmộtlòngmongmuốnđốiphươngkiaquaytrởlạibênmình,điềunàychẳngkhácnàonhưngườitrèo lên câymàbắt cá thì đâu có ích gì.Giống như có người đánhbạc thuamà trong lòngkhôngphục,nênanhtaluônnghĩcáchđểgỡlại.Khithuahếtsạchtiềnrồilạinghĩcáchmượntiếp,mượnrồilạiđánhthua,thuarồilạimượntiếpnữa,nhưthếanhtacàngchơicànglúnsâuvào hố thẳm không cách nào thoát khỏi được, đây thật làmột hành động vô cùng ngu xuẩnkhônggìbằng.

Khiđứngtrướcngườikháccũngthế,nếubảnthântakhôngphảilàđốithủcủahọ,tađãthuahoàntoàn.Vảlại,khikhôngthểcứuvãnđượctìnhthế,khôngnênlúnsâuvàohốsâuđónữa.Lúcbấygiờchúngtaphảinhanhchóngrútluikịpthời,chodùtacóchịuthua,bịthiệtthòimộtchút cũng chẳng sao, chỉ cần có thể ngăn chặn được tình thế này, rút ra được bài học kinhnghiệmlàđược.Đâychínhlàtừbiđốivớibảnthânmìnhvậy.

Khiđemlòngtừbiđốiđãivớingườikhác,mặcdùcómộtvàingườicảmơnta,nhưngđasốmọingườiđềucho rằngđây lànguyênnhânkhiếnhọmạnhhơnbạn.Chonênbạnkhôngđạtđượcgìcả làbạnđángđời,cáimàhọcướpđược làhọđángđượchưởng,cũngkhôngcầnphảicámơnbạn làmgì.Khigặpphải tìnhhuốngnày, takhôngnênxemđó làsựsỉnhụchaymấtmát,cũngkhôngnênmặccảm,tựti,vìlòngtừbichủyếulànhìntừmộtgócđộnàođóđểsuynghĩbảovệbảnthân.

Người TrungQuốc thường nói “việc nhân đức thì không được nhường bất kỳ ai”. Khi bạnđemlòngtừbiđểđốiđãivớingườikhác,nhưngđốiphươnglạiđượcđằngchânlênđằngđầulàmhạihếtngườinàyđếnngườikhác,khiến takhông thểcứ tiếp tụcnhượngbộđượcnữa.Đứngtrướccảnhtranhgiànhquyềnlợiđượcmất,tấtnhiêntaphảidùngtrítuệđểsuynghĩtínhtoán,nếunhưđãnắmchắcđượcđiềugìthìphảidũngcảmtiếnthẳnglênphíatrước,phảidùnghếtsứcmìnhđểgiànhđếncùng,nếukhông thìđốiphươngsẽcòn làmtổn thươngđếnnhiềungườikhácnữa.

Lòngtừbiđốivớingườikhácchínhlànhườngchohọcómộtlốiđi.Thếgiớinàylàmộtcộngđồngmàtavàngườicùngsốngchungtrongđó,khitanhườngchongườikháccóđượchạnhphúc,vuivẻ,tựdo,cóhyvọngthìcuốicùngchắcchắnbảnthântacũngsẽđượclợiích.Chonên lòngtừbikhôngchỉ làmlợi íchchongườikhác,màtrênthựctếcũngchính làđểbảovệchobản thânmình.Nếuchúng ta luôn luônkhởi lòng từbi,hết lòng thươngyêu,giúpđỡmọingườithìđóchínhlàtađanggiúpđỡbảnthântavậy.

“NHÂNDUYÊN”LÀMỘTHIỆNTƯỢNGTỰNHIÊN

Trong vô sốphápmôn tu củađứcPhật cómột phápmôngọi là “quánnhânduyên”.Phápmônnàycóthểgiúpchúngtathayđổiquanniệm,phábỏđượcsựchấpthủđắmtrướcvàocácsựvậthiệntượng,từđóđưaraquyếtđịnhchínhxácđểtránhbịthấttìnhlụcdụclôikéo,dẫndắt.

Khichúngtađốidiệnvớinhữngthứhấpdẫn,mêhoặchaykíchthích,chodùcảmnhậnphátsinhnàylàkhổđauhayhạnhphúc,chúngtaphảilậptứcnghĩrằngcảnhgiớinàyđếntừnhữngcảmgiác,chỉlàsaukhivậtchấttiếpxúcvớicáinàycáikiamàphátsinhmộtthứhiệuquả,nóthậtsựkhôngtồntạivĩnhviễn.Vínhưkhichúngtanhìnthấymộtbônghoa,takhôngnênsuynghĩphánđoánngaylậptứcrằngmìnhthíchhaykhôngthíchnó,vìhoachỉlàhoamàthôi.Bấygiờtaphảiđemnótáchriêngrangoàigiátrịphánđoánmớikhôngnảysinhvấnđềbịnókíchthích,hấpdẫnđược.Nhưngnếuchúngtachonómộtgiátrịphánđoán,khiýniệm“xinhđẹp”xuấthiệnthìtronglòngnghĩngay:“Màuhoanàyđẹplàmsao!Từtrướcđếnnaytôichưatừngthấybônghoanàođẹpđếnthế!”Bấygiờhiệntượngvậtchấtđơnthuầnđãbiếnthànhsứchấpdẫnmêhoặcngườikhác,bởivìcóýniệm“thích”nênmuốnchiếmlấynóvềchomình, từđómộtchuỗiphiềnnão liên tiếpkéo theosau.Chonên, khi chúng tanhìn thấymộtđóahoa, taphảidừngngayởýnghĩ“đây làmộtđóahoa”,chứkhôngnênkhởi lênsựphânbiệtđẹphayxấu.

Cólúcchúngtachorằngbảnthânmìnhthíchnhữngsựvậtnàođó,nhưngsựthậtlạikhôngphảinhưthế.Tôinhớvàomùaxuânnămnọ,khitôiđidulịchđếnnướcAnh,bấygiờnhìnthấyhaibênđườngtrồngnhữngkhómhoarấtđẹp.Tôicảmthấyquangcảnhởđâyđẹpbiếtbao,nên cảm thấy rất hứng thú, nhưng sau khi nhìn thấymột vài lần thì dần dần cảmgiác kỳ lạkhôngcònnữa,chỉnhìnđểnhìnthếthôi!Sauđótôiđếnmộtđạotràngđểtutậpthiềnđịnh.Đólàmộtnơivôcùngthanhtịnh,chỉcócỏvàcỏ,chẳngcóhoagìcả,chonênkhithấycóngườiháinhữngđóahoacắmvàobìnhrồiđặttrênbànăn,tôi lạibắtđầuchămchúngắmnhìnhoa.Bấygiờtôisuynghĩ:“Rốtcuộctôicóthíchhoanàyhaykhôngnhỉ?”Sauđótôi lạingắmnhìnnó,thựcrachẳngcócáigọilàthíchhaykhôngthích,vìnhìntừgócđộnhânduyênđểthấyhoachỉlàhoathôi,ngoàiranóchẳngcóýnghĩađặcbiệtgìcả.

Bấtcứsựvật,hiệntượngnàođinữacũngđềudonhânduyênhòahợptạothành,phảicóđủnhânvàduyên,khihộiđủcácđiềukiệnđóthì tựnhiênnósẽphátsinh;khinhânduyênkhônghộiđủthìtựnhiêntanrã.Mộtđóahoacũngnhưvậy:saukhihoakhôhéo,nósẽtrởthànhrácrưởivàbịquăngbỏđi,lúcnàykhôngcònxuấthiệnvấnđềđẹphayxấunữa,màđóchỉlàmộthiện tượng tự nhiên.Cònnhớnhân vật LâmĐạiNgọc trong tác phẩm “HồngLâuMộng”, côđemcuộcđờimìnhvàloàihoarađểliêntưởngsosánhvớinhau,vìcósựliêntưởngnàynênmớinảysinhphiềnnãovàchấpthủđắmtrước.Khinhìnthấyhoatànrơirụngtrênđất,côchợtxúccảnhsinhtình,cảmthấyđóahoanàythậttộinghiệpđángthương.Tráilại,nếunhìnnhữnghiệntượngtựnhiênnàymộtcáchriêngbiệtđộclậpthìhoanởchỉlàhoanở,khihoatànchỉlàhoatànmàthôi.Khibiếttấtcảmọisựvậtđềudonhânduyênhòahợpsinhrathìsẽkhôngcònkhởilênphiềnnãohayđaubuồnnữa.

Vìthế,nhómhọplàmộtthứnhânduyênvàtanrãcũnglàmộtthứnhânduyên,tấtcảmọisựvậtcómặttrênthếgiớinàychodùtốthayxấucũngđềudonhânduyên.Tathửnhìntừgócđộnhânduyênđểđánhgiáquansátsẽnhậnra,khôngcóbấtcứsựvậtnàotrênthếgiớicóthểkhiếnchúngtasinhkhởiphiềnnão,đắmtrướcvàđaukhổcả.Tấtnhiên,điềunàycầnphảicóthờigianrènluyệnkhôngngừngmớithểnghiệmđược.Vínhư,khichúngtanhìnthấymộtvậtnào đómà ta yêu thích, nhưng đó không phải thứ cần thiết thì lập tức quán ngay đến nhânduyên,nghĩrằngmọivậttrênthếgiannàyvốnnólànhưvậy,chẳngcóýnghĩađặcbiệtgì,bâygiờtacũngchẳngcầnnó,nhưthếmớikhôngbịnómêhoặchấpdẫn.

Khichúngtaphântíchrõràngmối liênhệchủquanvàkháchquangiữabảnthânvàsựvậtbênngoài,khôngđểchobản thânmìnhcómối liênquanđếnnó thìsẽkhôngcònđắmtrướcnhiềuvàonónữa.Chẳnghạnkhitađếncửahàngbáchhóa,nhìnthấynhiềuáoquầnvàhàngmỹphẩmđẹpđẽ,nhưngtakhôngthểmặc,cũngkhôngthểdùngnó,vìthếnóvàtachẳngcóbấtcứmốiliênquannào,khiđãkhôngcóbấtcứmốiliênhệnàovớimìnhthìsẽkhôngcóvấnđềbịnómêhoặc.

Phân tích rõ vấnđề “không cómối liên quan” và “cómối liên quan” đó chính là quánnhânduyên,nhưngcũngcómộtsốngườikhônghiểu lý lẽnày,nêncó lúcchỉvìcảmgiácthíchthúhiếukỳ liềnmangnhữngthứmàtakhôngcầnthiếtvềnhà.Vínhưcómộtsốngườicảmthấytạpchí trênmáybayrấthaynênđemnóvềnhà,nhưngkhiđãmangvềrồi lạikhôngcó thờigianđểđọcnó,haylàkhiđidạotrongtiệmsách,tađềucảmthấythíchthúbởimỗimộtcuốnsáchởđónênkếtquảlàmuamộtđốngsáchthậtlớnmangvềđặttrênkệsách,nhưngkểtừđóvềsauchẳngthèmquantâmđểýgìđếnnócả.

Taphảiđọchếttừđầuđếncuốimộtcuốnsáchthìmớixemlàcóíchthậtsự,nếukhôngthìchodùcómuabaonhiêusáchđinữacũng“chẳngcóliênquan”gìvớibạncả,nhưngchúngtavẫncóthóiquenhayphanduyênbênngoài,khinhìnbấtcứthứgìxinhđẹp,ưathíchliềnmuốn

cónó,chiếmhữunónênmớigâynênkhôngítphiềnnãođaukhổ.Vìthế,chỉcóhiểurõlýnhânduyên,phânbiệtrõmốiquanhệgiữabảnthânmìnhvàsựvậtbênngoàimớicóthểgiúpchúngtatránhkhỏisựhấpdẫnvàđaukhổdothấttìnhlụcdụcmanglại.

PHẢIRÈNLUYỆNKIỀMCHẾTÍNHPHÓNGĐÃNG

GiáophápcủađứcPhậtdạychúngtachốnglạisựmêhoặchấpdẫn,diệt trừchấpthủmêđắmvàothấttìnhlụcdục,sửdụngcóhiệuquảvềviệcquánnhânduyên,quántừbivàthayđổiphươngphápđểquánsát, thếnhưng lắmkhi tachưakịpsửdụngphươngphápphòngngừahaychưakịpthayđổiquanniệmnàythìđãbịrơivàohốsâubùnlầycủalònghammuốndụcvọng.Chonênphươngphápcơbảnnhấtvẫnlàcáchphải“thâunhiếplụccăn”,cũngchínhđemtâmmìnhquayvềmộtmốiđểnótậptrungvào“sáucăn”mắt,tai,mũi,lưỡi,thân,ýchứkhôngnênhướngbênngoàiđểtìmcầu.

Thôngthườngcácbộmáytrongthânthểchúngtanhưmắt,tai,mũi,v.v...saukhitiếpxúcvớisựvậtbênngoàisẽcócảmgiácthíchthú,nênmongmuốnchiếmđoạt,giànhlấybằngđượcnómà chẳng có cách nào chống lại sự hấp dẫn của nó cả. Thậm chí có lúcmắt đã nhắm lại,nhưnghìnhảnhkiavẫncứchậpchờntồntạitrongtâm,chodùbịttailạikhôngnghecũngchẳngích lợi gì, vì nó vẫn cònâm thanh khác, bấygiờ taphải tiếp tục cảmnhận, nhữngcảmgiácquấynhiễunàyrốtcuộccóthoảimáidễchịukhông,cóvuivẻhạnhphúckhông?Làcảmgiáckhổđauhaylàsựhưởngthụ?Trênthựctế,nếutađãnhắmmắtlạinhưnghìnhảnhvẫncònlắclưchậpchờnqua lại trướcmặt,điềunàyquả làvôcùngđaukhổ,không thểxemđó làniềmhạnhphúcđược.

Cũngthế,khinóiđếnchuyệnyêuđươngthìtavôcùngsayđắm,nétmặt,nụcười,giọngnóicủangườiđócứmãichậpchờnmãitrongđầuta,khôngthểbuôngxảđược,chodùngườiđóởcáchxangàndặm,nhưngcũngnhưđangởtrướcmặtta,đâychínhlàhiệntượngcủabệnhtương tư. Nếu như hai người không yêu thương nhau mà chỉ một người yêu đơn phương,tươngtưmộtmình,điềuđólạicàngđaukhổbiếtchừngnào.

Thếnên,chúngtacầnphảiphântích tỉmỉrõràng,hìnhảnhvàâmthanhcứmãiquấnquýtchậpchờntrongđầutarốtcuộclàthậthaygiả?Khitamởmắtnhìnkỹhìnhảnhtrongđầuthìcólẽsẽkhôngcònthấynữa;nếuphântíchtỉmỉâmthanhtaingheđượcthìnócũngsẽmấtđi,tấtcảmọisựvậtchỉlàsựtưởngtượngtrongđầutamàthôi,chonênchúngtaphảiluônnhắcnhởmìnhrằngtấtcảnhữngthứđóđềulàảogiáctrongtâmchứkhôngphảilàhạnhphúcđíchthực.

Nếuvẫncònđaukhổ thìchúng tanên tập trungchúýđếmhơi thởcủamìnhkhôngngừng,dùngcảmgiáctậptrungvàohơithởđểcảmnhậnhơithở,nhưthếsẽcótácdụnghơn,nếuýniệm trongđầumãi khôngmất, nhưngnhờchúýđếmhơi thở thì có thểsẽ thayđổi đượcý

nghĩ.

Ngoàira,khiphântíchýniệmcủabảnthâncũnglàmộtcáchthunhiếpsáucăn.Từngýniệmtừngýniệmmộtcứmãixuấthiện trongđầuchúngta,chonênkhixuấthiệnýnghĩmạnhmẽ,thô tếmà ta lại không có cách gì để thoát ra được nó, bấy giờ chúng ta có thể thực hiệnphươngphápđếmhơi thở, cảmnhậnhơi thở vào ranhư thếnào.Khi xuất hiện ý nghĩ khácnữa, tacóthể lãnhhộiđượcdầndầnmớicóthể làmsángtỏsựviệc ,bấygiờtakhôngcònsuynghĩđếnnónữa,cònnguyênnhânkhôngsuynghĩhiệnnaychỉlàbạnđangchúýđếmhơithởnênýnghĩlúcnãyđãbịcắtđứtvàgiánđoạn.

Song, trongđầuchúng tasẽkhôngcòn tựdo tiếp tụcnghĩđếnviệckhácnữa,ýniệm“tậptrung chú ýđếmhơi thở, cảmnhậnđượchơi thở” này cũng sẽbị ý niệmkhác làmchogiánđoạn.Mỗikhichúngtapháthiệncóxuấthiệnýniệmkhácthìkhôngcầnphảiđểýđếnnhữngýnghĩnàylàmgì,chỉtiếptụcquaytrởlạivớicảmgiácđếnhơithở,bấygiờnhữngýniệmnàytựnhiênsẽbịngắtquãng,cứlấyýniệmbịcắtđứtngắtquãngnàyđanxenvàonhaunhưvậythìýniệmđósẽbiếnthànhtừngđoạnmột,mộtkhiýniệmđãbiếnthànhtừngđoạnthìđóchỉlàảogiác,ảotưởngmàthôi,bấygiờtacóthểbuôngbỏdầndầnýniệmnày.

Ngoài ra,khivọngniệmquấynhiễunhưng takhôngcócáchgìđểkhốngchếđược thìbấygiờlạyPhậtlàcáchtốtnhất.KhilạyPhậtchúngtanêntậptrungchúývàocảmnhậncủabảnthân,phảichuyên tâmchúývàomỗimộtđộng táckhi lạyxuống,khingẳng lêncủachúng ta,nếungườibình thườngkhôngbiết lạyPhật thếnàocũngchẳngsao,chỉcầnchú tâmcúiđầuquỳtrướcđứcPhậtcũngcólợiíchrồi.Ngoàiracũngcóthểrangoàitảnbộ,khitảnbộtaphảichúýđếncảmnhậncủamỗibướcchân, khi chúng ta làmnhư thế thì sứcmạnhcủasự tậptrungsẽđượcthuvềtrongbảnthân,cũngchínhlàthunhiếpđượccảtâmmình.

Trongcuộcsốnghằngngày,đạiđasốthờigiantâmchúngtathườnghướngrabênngoàiđểdongruỗitìmcầu,chonênchúngtacầnphảirènluyệnđểthunhiếpnóquayvềnộitâm,quayvềvớihơithở,ýnghĩcủamìnhvàsựcảmnhậncủahànhđộng.Nếurènluyệnđầyđủnhưthếthìdầnbỏđượcsựquấynhiễubênngoài,đạtđượcmụcđíchthunhiếpsáucăn.

CHƯƠNG6:TÌMĐƯỢCHẠNHPHÚCĐÍCHTHỰCVÔTHƯỜNGCHÍNHLÀSỰVĨNHHẰNGBẤTBIẾN

Trong cuộc sống, cáimà conngười thường theođuổi đa số đều chấp thủ vàobaphươngdiện là vật chất, tinh thần và sự vĩnhhằngbất biến.Vật chất là điều kiện trước tiênmà conngười luônmongmuốn trongcuộcsống, trongđóbaogồmcảbản thânmìnhvàmôi trườngsống,điềucần thiết làphảivượtqua tấtcảmọi thứvậtchấtmớicó thểđạtđượccảmnhậnhưởngthụvàsựhàilòngđược.Trongxãhộihiệnđạimàkhoahọckỹthuậtngàycàngtiếnbộ,điềukiệnvậtchấtđượcphổbiếnnângcao,nênđờisốngvậtchấtconngườicàngthoảimáidễchịuhơn.Thếnhưngconngườihiệnđạikhôngvìthếmàhạnhphúchơnngườixưa,ngườiphiềnnãovẫncảmthấyphiềnnão,thậmchínócàngphiềnnãođaukhổhơntrướcnữa.

Có lẽ vì lònghammuốn của conngười không cóđiểmdừng, nênđối với việcmongmuốnthamđắmvàovậtchấtkhôngbaogiờmanglạichohọsựhàilòngvàhạnhphúcđíchthựccả,nóchỉmanglạimộtvàiđiềukiệnthuậnlợitrướcmắtmàthôi.Tuynhiêncáigọilàthuậnlợikiacũngchẳngphảilàthuậnlợituyệtđốigìđâu,bởivìkhitathunhậnđượcsựthuậnlợinàođóthìđồngthờinhữngđiểmưuthếkháccũngsẽbịmấtđi.Vínhư,conngườithờiđạingàynayluônsốngtrongnhữngcănnhàrộngrãi,tấtcảnhữngcửasổđềubịđóngkínđếnnỗigiókhôngthểcókhe luồngvàođược, trongphòngcómáyđiềuhòa, lạicóđầyđủcácphương tiện thiếtbịhiệnđạitinhtếnhất,xemrahọlànhữngngườirấtantoànthoảimái, thếnhưng,aibiếtđượcnhữngngườiởđâylạiphảicáchlyvớikhôngkhíthiênnhiênbênngoài,vì thếnênhọcũngsẽmấtđimốiliênkếtgiữamìnhvớithiênnhiên.

Thếmới biết đối với sựmong cầuhammuốn vật chất cũng khôngphải là cái để chúng tanươngtựadựadẫmvào.

Đốivớisựhammuốntìmcầuvềmặttinhthầnquảthậtvôcùngtrừutượng,vìđâylàsựcảmnhận,sựtrảinghiệmvàthểhộibêntrongcủamỗicánhânconngười.Conngườisẽkhácđikhi

tầnglớpcuộcsốngtinhthầnsaikhác.Ngườicótầnglớptinhthầnthấpkémkhôngthểnàohộinhậpvàocuộcsốngvậtchất,nênhọnghĩrằngcuộcsốngchẳngcóýnghĩagìcả.Nhưngngườicócuộcsốngtinhthầnthìkhiđọcsáchhọcóthểlãnhhộiđượcnhiềuđạolýtrongđó,đốivớihọđọcsáchchínhlàmộtcảmgiácđượchưởngthụ.

Tụcngữcócâu:“trongsáchvốncókhovàngquýbáu,trongsáchvốncóviênngọcnhưý”,điềunàykhôngnênnóirằngđọcsáchthìnhấtđịnhsẽđemđếnchotavậtchấtgiàucó,màkhiđọcmỗimộtcuốnsáchnócóthểmanglạichochúngtacảmgiáctrưởngthành,sựnươngtựavàcảmgiácđượcanủivềmặt tinhthần.Nghệthuậtvàtôngiáocũngnhưthế,đặcbiệt làvềmặttínngưỡngtôngiáo,nếutatinrằngcócõitrời,cõiPhậtvàcõitịnhđộ,hoặctinrằngtrongcõi tối tămnàychắcchắncócácvịThần linh,chưPhậtvàBồ-tátđếncứugiúpchúng ta,đócũnglàmộtchuỗiliênhoàntrongcuộcsốngtinhthần.

Cònnhưsựvĩnhhằngbấtbiến, thậtsựđó làcáimàchúngtakhôngbaogiờtheođuổi tìmthấyđược,bởilẽtrênthếgiớichẳngcócáigìgọilàvĩnhhằngbấtbiếncả.ChonênđứcPhậtthườnggiảngvề“vôthường”,nghĩalàkhôngcócáigìgọi làvĩnhhằngbấtbiếnmàchỉcócáigọi là “thường xuyên thay đổi”, nguyên tắc này chẳng bao giờ đổi thay, cho nên vô thườngchínhlàcáivĩnhhằngbấtbiến.Nếumọingườiđềuhiểurõ,bấtcứsựvậtnàotrênthếgiannàycũngđềuthayđổichứkhôngthểthườngxuyênlàvĩnhhằngmàkhôngchấpthủvàosựtổntạicủacõivĩnhhằngđó,thìcóthểđạtđếncảnhgiớigiảithoátrồivậy.

ĐứngtrênquanđiểmcủaPhậtgiáođểnóithìtrongbađiềukiệnvậtchất,tinhthầnvàsựvĩnhhằng.Nóiđếnvậtchấtvàtinhthầnlàcáicầnđượcnângcao,nhưngcõivĩnhhằnglàcáitrốngrỗngnhưhưkhông,chonênchúngtakhôngcầnphảinhọccôngtheođuổicỗivĩnhhằng.Theođuổitìmcầu,chấpthủvàolýtưởnghuyễnhoặckhôngthậtthìchắcchắnsẽnảysinhranhiềuvấnđềphiềntoáirắcrốihơn,chibằngtanênđốidiệnvớithựctếmộtcáchchắcchắn.Nếunhưcóthểsốngđúngnhưthật,rõràngnhưtrongđờisốngnàythìtakhôngcòncảmthấyphiềnnãohayđaukhổnữa,đâychínhlàcáchsốngcứucánhnhấtvàtốtđẹpnhất.

Cólẽcóngườisẽnghingờvàhỏirằng,nếuthànhPhậtlàbậccứucánhnhấtthìlẽnàođứcPhậtchẳngphảilàcõivĩnhhằngbấtbiếnsao?Thậtra,hạnhnguyệncủađứcPhậtluônbanrải,tồntạikhắpnơikhôngchỗnàolàkhôngcó,vìthếmàkhôngcócáitồntạikhắpnơi,khôngcómặtnơinàocả,Ngàikhôngphảicómặtbấtcứnơinàomộtcáchcốđịnh,nhưngcũngkhôngphảitồntạibấtcứmộtnơinào.MặcdùbìnhthườngchúngtakhôngcảmnhậnđượcsựtồntạicủađứcPhật,nhưngmỗikhichúngtacầngặpngàithìtinhthần,hạnhnguyệncủangàitựnhiêncùngtồntạivớichúngta.

Chonên,cõivĩnhhằngđíchthựcchínhlàkhôngcócõivĩnhhằngmàlàvượttrêncảcõivĩnhhằngvậy.

KHÔNGLÌAXAPHIỀNNÃOCŨNGKHÔNGKHỞILÊNPHIỀNNÃO

TrongKinhPhápHoacódạy,đứcPhật thườngđemcõi tabànàyđểvídụvới“nhà lửabacõi”,cáigọilàbacõiấychínhlàchỉDụcgiới,sắcgiớivàVôsắcgiới.

Chúngsinhtrongcõi“Dụcgiới”luônchạytheotìmcầuđểhưởngthụnămthứdụclạcnêngọilàngũdục.Ngũdục,chínhlànămthứsắc,thanh,hương,vị,xúc;cũngcóngườinóilàtài,sắc,danh, thực, thụy;chungquyđềuchỉsựhưởngthụthamđắmvàovậtchấtkhôngmuốnxa lìa.Mặcdùsựhưởngthụcủanămmóndụclạccóthểmanglạichoconngườitrongthếgiớinàycảmgiácthỏamãnhàilòng,hạnhphúcrấtngắnngủi,nhưngđốivớisựđuổitheotìmcầunămmóndụclạcthìcũnggiốngnhưngườiđuổihìnhbắtgióchỉtốncôngvôích,bởivìgióvàhìnhchỉ lànhữngảoảnh, làcáikhôngthậtcó,nếutacứcốcôngđuổi theonó thìchỉmang lạisựđaukhổchotamàthôi.Chonên,chúngsinhtrongcõitabànàytuyhưởngthụthúvuicủanămmóndục,nhưngthờigianđaukhổthậtsựcònnhiềuhơncảthờigianmàhọhưởngthụthúvui.Thếnhưng,chúngsinhởcõitrờituycóthểhưởngthụcáivuicủanămmóndụcvôtận,khôngcóbấtkỳsựđaukhổnào,nhưngphướcbáocủacõitrờicóthờihạnnhấtđịnh,saukhihưởngthụhếtphướcbáoởcõitrời,thìphảitrởlạicõinhângianđểchịukhổtươngtự,thậmchílàbịđọađếnnơimộtnàođócònbithảmhơncõingười.

Kếđếnlàcõi“Sắcgiới”,cáimàchúngsinhtrongcõisắcgiớitheođuổitìmcầulà“địnhlạc”,tức làniềmvuido thựchành thiềnđịnhmàcóđược, tuykhônggiốngvớisựhammuốnhạnhphúctrongcõidụclạc,hơnnữacảnhgiớinàyphảilàbậctuhànhchơnchánhmớicóthểcảmnhậnđược,nhưngniềmhạnhphúc trong thiềnđịnhcũngchỉhưởng thọcảmnhậnđược trongthờigiannhậpđịnhmà thôi,mỗikhiđãxuấtđịnh thìniềmhạnhphúc trong thiềnđịnhcũngsẽbiếnmất.

Cõi “Vô sắc giới” tức là cảnh giới thiền định cao nhất trong ba cõi, bấy giờ không nhữngkhôngcósựhoạtđộngcủathântâm,thậmchíngaycảhoạtđộngcủaýthứccũngkhôngtồntại,ởđóchỉcònlạiýthứcrấtvitế.Tuynhiêncảnhgiớithiềnđịnhnàycũngcóthờigiankỳhạnnhấtđịnh,saukhixuấtđịnhthìsứctậptrungtrongthiềnđịnhtrướckiacũngsẽbiếnmấtnênlạiphảiquayvềchốnnhângian, thậmchíphảibịđọavàoconđườngđịangục,ngạquỷhaysúcsinhnữa.Dođócóthểthấyrằng,chodùhạnhphúctrongthiềnđịnhhaylàhạnhphúctrongcõidụcđinữathìbấtcứlúcnàocũngcóthểmấtđisựcảmnhậncủaniềmhạnhphúc,vảlạitainạnsẽậpđếnnhanhchóngkhiếntakhôngthểnàongờđược,chonênnócũngkhôngphảilàcảnhgiớihạnhphúcanvuiđíchthực.VìthếnênđứcPhậtthườngvíbacõigiốngnhưnhàlửalàvậy,đólàngọnlửađangngàyđêmthiêuđốtmọikhổnãovàsựbấtan.Chúngtađangsốngtrongcảnhgiớiphiềnnãokhổđaunhưngvẫnchođólàhạnhphúc,mặcdùcảnhgiớiđóvôcùngnguyhiểm,thếnhưngchúngtavẫnkhôngnhậnthứcđượcnguycơđómàcứmãichạytheochấpthủđắmtrướcvàonhữngđiềukhôngđángnươngtựavào,chođó làhạnhphúcđích thựcnhưng

chẳngphải thậtcó.Tuynhiênđiềumàchúng ta thậtsựmuốn làmkhôngphải làchạy rakhỏinhà lửa.Mặc dù Phật giáo tiểu thừa cho rằng ba cõi không an giống như nhà lửa cần phảinhanhchóng rờixanó;nhưngPhậtgiáođại thừa lạicho rằng,chỉcần trong lòng takhôngbịcácthứphiềnnãonhưtham,sân,siquấynhiễu,thìchodùởtrongcảnhgiớinàođinữacũngnhưđangsốngtrongcõiPhậtvậy,thếnênkhôngnhấtđịnhphảivượtrakhỏiphạmvibacõimớiđượcgiảithoátanvui.

Vìthế,chưPhậtvàBồ-tátmàgiáophápđạithừatừngnói,nghĩalàcácngàikhôngxarờibacõi,mặcdùcũngsốngchungtrongbacõivớichúngsinhnhưnglạikhôngchịucáikhổcủabacõi lôi kéo.Môi trườngsốngcủacácngài vàchúng tagiốngnhau, thếnhưng trong lòngcácngài không còn có cảm giác lo sợ, tham ái chấp thủ, oán giận, nghi ngờ hay bất an, khôngnhữngcácngàicảmthấysựkhổnạnmộtcách tự tại,màcònnhảyvàodầusôi lửabỏngđểcứukhổcứunạnchochúngsinh,đâychínhlàtinhthầncủaBồ-tát.ChưPhậtvàBồ-tátđềulànhữngconngườiởtrongphiềnnãobacõimàđượcgiảithoát,đólànhữnghìnhảnhmàchúngtacầnphảidựavàođểtutậpvànoitheo.

KHÔNGNÊNĐITÌMNIỀMHẠNHPHÚCBÊNNGOÀI

Niềmvuithìcórấtnhiềucấpbậc,nhưngniềm“hammuốndụclạc”màconngườibìnhthườngtheođuổiđó là thứcảmnhậncủasựkíchđộng,phát tiếtvàquannăng.Vínhưkhinhìn thấycảnhđẹp thìmắtcảm thấyhài lòng,khinghenhạchay thì taicảm thấy thích thúhoặckhiănmộtbữacơmngonthìmiệngcảmthấykhoáikhẩuv.v...,nhữngcảmgiácnàyđềuphảiđiquanhữngcơquancủa thân thểmớinảysinhniềmkhoái lạc,khicơquancảmgiácbịkích thích,bấygiờtronglòngxuấthiệncảmgiácngâyngấtsungsướngvôcùng.

Nhưngthứcảmgiáckhoáilạcnàychỉđêmêtrongchốclátchứkhôngbuôngthảhoàntoàn.Talấyvídụuốngrượuđểrõhơn,khiuốngrượuvàoquảthậtrấtkhoáikhẩu,ngườicảmthấylânglâng,nhưngkhisayrồithìđaukhổkhôngthểdùnglờiđểdiễntảđược,đặcbiệtcơngiàyvòngấtngưỡngsayngủcủangàyhômsau lại càngkhóchịuhơn.Chonênsaukhi cácgiácquanthânthểbịkíchthíchđạtđếnkhoáicảmthìbaogiờcũngđểlạidichứng,vảlạimứcđộkíchđộngmạnhcòncaohơnnhững lần trướckianênkhôngbaogiờcảmthấyhài lòng thoảimáiđược.

Trongsựhammuốnkhoái lạc,ngoại trừbịkíchthíchbởicáccơquanbảnnăngra,còncómộtthứkhoáilạcdocảmgiácmanglại.Sốngtrongđờikhôngchỉđểcảmnhậncácquannăngđầyđủ,màcònhưởngthụcảmgiáctừnộitâm,đócũnglàmụctiêutheođuổicủachúngta.Vínhưtrongquátrìnhsángtácvănhọcnghệthuậtcũngvậy,niềmđammêsángtácluônmanglạiniềmvuitronglòng;hoặckhiđọcsách,bỗngnhiêntâmtalãnhhộiđượcđiềuhaytrongđó,bấygiờlòngtacảmthấyvôcùngvuivẻnêncũngmuốnđểchomọingườicóđượccảmgiácnày;

hoặclàtrướckiatakhôngbiếtnghệthuậtbiểudiễn,nhưngbỗngchốchọcbiếtđược,vảlạicònđượcmọingườithưởngthức,khenngợinhiềuhơn,đềukhiếnchongườikháccảmthấyvuivìsựthànhtựucủamình.Tuynhiên,niềmvuinàocũngcógiớihạn,niềmvuitạmthờisauđócũngtiêutanchỉcònlạicảmgiáckhônghàilòng,vảlạimỗikhiquávui,quáđầyđủkhiếntacảmthấykiêungạo,thìcảmgiácđaukhổluônrìnhrậpkéođếnsauđó.

Sởdĩnói “bênngoàiconngườicòncóngườikhác,bênngoài trờicòncócõi trờikhác” làcảnhgiớimàtakhôngbaogiờtheođuổikịp,khisựthànhtựucủabảnthânđạtđếnmộttrìnhđộnàođó,vàcònmuốn tiếp tụcvươn tớicảnhgiớicaohơn, tuynhiêncuộcsốngconngườiluôncóđiểmchungcủanó,đếncuốicùngkhikhôngthểphánổigốcrễnữathìbảnthânđànhphảiđầuhàngdừnglại,bấygiờmộtcảmgiáclạclỏngbơvơluônđeobámlấymình.Vìcuộcđờimìnhsắpđếnhồikếtthúc,nhưnglạikhôngbiếtphảiđivềđâu,nênmớikhôngkìmnổisựhoàinghivềbảnthânmình,vềconđườngphíatrướcrốtcuộclàconđườngnào?Bấygiờnếukhôngcósựdẫndắtcủatínngưỡngtôngiáothìkhótránhkhỏimờmịthoangmang,nêncảmthánnóirằng:“Thậtchẳngbiếtailàngườivấtvả,ailàngườibậnrộnhơnđây!”

Thậtra,theođuổicảmgiácđầyđủvàniềmvuivẻhạnhphúccũngkhôngcógìsaicả,vìnólàquá trình thúcđẩy trongđờisốngconngười,động lực thúcđẩyconngười luôn tiến lênphíatrướcđómãimãikhôngngừng.Nếungườibìnhthườngkhôngcócảmnhậnsựthànhtựucủabản thân để làm động lực sống, thì sẽ cảm thấy cuộc sống thật vô vị chẳng có ý nghĩa gì.Nhưng điềumâu thuẫn nhất là, khi ta vất vả khổ sở theo đuổi tìm cầu cảm giác thành tựu,nhưnglạipháthiệnmụctiêutheođuổiđókhôngphảilàniềmhạnhphúcđíchthực.Đâychínhlàvì lòngngườinói chung luônbịdaođộngxáo trộn,nếukhôngnóinhưvượnchuyềncây,nhưngựarongnơiđồngnộithìcũngnghĩngợilungtungchẳngbaogiờdừngnghỉ,khôngcócáchgìđểđiềuphụcbảnthânmình.Trongtìnhhuốngnày,ngaycảbảnthânmìnhcũngkhôngbiếtrốtcuộc làhạnhphúchaykhổđau?Cảmgiáckhôngrõ ràngvềhạnhphúchaykhổđaunàybảnchấtnóvốnlàkhổ.Vìthế,nóichungkhingườitacảmthấybuồnchánvôvịthìhọluônmuốnđitìmmộtngườinàođóđểnóichuyệntâmsự,tángẫu,hoặclàđọcsách,đọcbáohaynghenhạchoặctìmmộtvàitròchơigiảitrínàođólàmthútiêukhiểnchobảnthânđểgiếtthờigian,khiếnchosứctậptrungcủabảnthâncónơinươngtựagởigắm,nếukhôngthìchẳngbiếtphảiđặttâmnàyvàođâunữa?

Tuynhiên,khitutậpthiềnđịnhcóthểgiúptâmtưchúngtatậptrungvàomộtthểthốngnhất,cònniềmvuitrongthiềnđịnhđược,mất làdobảnthântựgánhchịutráchnhiệm,cóthểtránhđượcđiềuđángtiếcsaunàytrừphithoátkhỏiniềmkhoáilạcdongũdụcmanglại.Conngườikhiởtrongthiềnđịnhtâmtưkhôngchấpthủđắmtrướcvàobấtcứmộtcảnhgiớinàocả,nếunóicódựadẫmgửigắmvàothìcũngchỉởtrong“mộtniệm”màthôi.Bởivìtâmdựavàomộtniệmnêntâmcóthểbìnhan,bấygiờthếgiớinộitâmvôcùngổnđịnh,nênkhôngcầnphảitìm

cầunươngtựabênngoài,cũngkhôngbịdaođộngảnhhưởngbởihoàncảnhbênngoài.

KHỔĐAUVÀHẠNHPHÚCCHỈLÀCẢMNHẬNCHỦQUAN

Người thựchànhhạnhnguyệnBồ-tát thì trongtâmkhôngcònbấtcứýnghĩchúngsinhnàođượcđộ,cũngkhôngtínhxembảnthânmìnhcóđượcbáođáphaykhông,vìthếmàcóđượcniềmanvuigiảithoát.Tuynhiên,trongmắtngườiđờinhưthếsẽluônkhiếnchúngsinhmãibậnrộntrongvấtvả.Cóthểthấyrằng,cảmnhậnkhổđauhayhạnhphúcđềucăncứvàođốitượngkhácnhaumàápdụngbiệnphápkhácnhauchứkhôngcóbấtcứtiêuchuẩntuyệtđốinào.

Thựcra,sựkhácbiệtgiữakhổđauvàhạnhphúcchủyếulàdocảmnhậnchủquantrongtâmchứkhôngphảidocảmnhậncủabảnthânhaysựviệcnàotừbênngoàiquyếtđịnh.Vínhưtôisinhraởmộtnơixaxôihẻolánh,nghèonàn,lạigặpthờichiếntranhloạnlạc,ănkhôngđủno,mặckhôngđủấm,nhưngvìmôitrườngsốnglànhưthếnêntôikhôngchođólàđaukhổ,bâygiờnhớlạimớinhậnrathờikỳđóquảthậtvấtvảbiếtbao.Tuynhiên,chodùsốngquanhữngngàykhổhơnthếnữatôicũngcóthểsốngđược,vìthế,chỉcầncóquanniệmchủquankhôngsođotínhtoánthìvấtvảhayđaukhổnàocóđángkểgì.

Tacó thế lấy trạng thái tâm lýkhi làmviệcđểvídụ,nếungười làmviệccó tráchnhiệmvàluônxemđó là sứmệnhbổnphậncủamình, thì khi làmviệc chắcchắnhọcó thểchịuđựngđượcmọikhókhănvấtvả.Trái lại,nếubạnluônchorằngmìnhbịgiaocôngviệctráivớiđiềumìnhmongmuốn,cảmgiácnhưbịđốiđãibấtcôngthìkếtquảtanhưbịngườiđódẫndắtvàotrongcôngviệcnêncảmthấybấtmãn,khôngcamtâmtìnhnguyện,nhưngnếukhôngđốidiệnvớinócũngkhôngđược,thếnêntacứmãisốngtrongnỗilosợbấtanvàkhổđautriềnmiên.

Tuynhiênnếubạnsuynghĩngượclạithếnày:“Nếucóthểlàmđượccôngviệcnày,tôicũngmuốnlàm,đólàcôngviệctốtđấychứ!Nóikhôngchừngnhờsựcốgắngthựcsựcủatôimàcóthểgiúpmọingườiđượcbìnhan,hạnhphúc,vấtvảnhưvậycũngđánglắmchứ.”Nếuquảthậtnghĩđượcnhưthếthìkhibạncốgắnglàmviệc,chodùvấtvảhơnbấtcứai,côngviệcđódùsớmđi tốivề,vấtvảchịukhổ,cònphảibị lamắng,bị tráchmócđinữabạncũngkhôngcảmthấymệtmỏi,khôngchánghét.Bởivìbạncóthểthathứđượcchonhữngngườiđã lamắngbạn,khôngmuốngiúpbạn,cólẽhọkhôngbiếtđượctầmquantrọngcủacôngviệc,nhưngbạnlàngườibiếtrõhơnhọ,chonênbạnphảichoranhiềuhơnvàgiúpđỡhọnhiềuhơnnữa.Vớinhữngngườilamắngbạn,tráchmóchaycámơnbạnhaykhôngcũngchẳngcanhệgì,chỉcầnhọcảmthấyhạnhphúcvuivẻlàđượcrồi.

Từđócó thể thấy rằng,hạnhphúchayđaukhổ trong lòng,nómãimãi chẳngphảiđến từđiềukiệnvậtchấtđầyđủhaytừmộtthânthểkhổemạnh.Cómộtsốngườimặcdùđiềukiệnvậtchấtrấtkhókhănnghèonàn,sứckhổekhôngtốtlắm,thếnhưnghọlạisốngrấthạnhphúcvuivẻ; trái lạicómộtsốngườicuộcsốngrấtgiàucó, thânthểkhổemạnh,nhưnghọ lạisống

rấtđaukhổ.

Vìthế,trênthựctếđaukhổlàmộttrạngtháivàsựcảmnhậntừnộitâm,nếutrạngtháitâmlýcủabạn là trạng thái tâm lýđaubuồnkhổsở, thìchodùsống tronghoàncảnhnàochăngnữabạncũngcảmthấyđaukhổ.Cómộtsốngườiquanniệmrằngsaukhi lêncõitrờithìconngườisẽkhôngcònbấtcứnỗikhổđauhayphiềnmuộngìnữa.Thựcra,nếunỗiphiềnmuộntronglòngbạnquánhiều,dùchobạnởthiênđườngđinữacũngnhưđangsốngtrongđịangụcvậy;tráilại,nếutronglòngbạnkhôngcóchútphiềnmuộnnàothìchodùbạnđangởđịangụccũngnhưởthiênđườngmàthôi.

Nếuđaukhổvàhạnhphúcđềulàsựcảmnhậntừnộitâm,thếthìchúngtacũngcóthểthayđổiquanniệmtừtrongsựcảmnhậnđó.Vínhưkhimộtngườiphụnữmangthai,côấykhôngbiếtkhisinhđứabénàyralàtraihaygái?Tướngmạocủanóđẹphayxấu?Thựcra,cảmnhậntốthayxấu,traihaygáivềđứaconđềulàthứcảmnhậnhếtsứcchủquan,nếucứđểchosựsuyđoánvềđứaconlàmchủquảlàchẳngcôngbằngtínào.Thếnêntacóthểtựnhủmình:“Dùsao thì traihaygái, đẹphayxấucũngđều là con tacả thôi.”Đợiđếnkhi con rađời thìchẳngbiếtcònoántráchgìnữađây.

Tươngtựđốivớicôngviệccũngvậy,mặcdùchúngtađãcốgắng làmhếtsức,nhưngkếtquảthếnàođinữacũngkhôngquantrọng.Nếukếtquảtốtthìtấtnhiênđiềuđótốt;nhưngnếukếtquảkhôngtốtthìkhôngnênbuồnkhổhaykhóchịu,vìbảnthânmìnhđãcốgắnghếtsức.Nếunhưmãimãikhôngthểnhìnthấyđượcánhsángcủasựvật,dùxảyrabấtcứviệcgì,bạncũngnênxemđiềuđósẽgiúpíchchobạnmàvuivẻđónnhậnnómớicóthểrờixađaukhổvàđạtđượcniềmhạnhphúc.

THEOĐUỔINIỀMHẠNHPHÚCỞTẦNGLỚPCAOHƠN

Sởdĩgọi “thúvuicủangũdục” làvìdosựkíchđộngcủa thếgiớibênngoàinêncảmnhậnđượcniềmhạnhphúctrongchốclát.Song,niềmhammuốnkhoáilạccũngcóphâncấpbậcthứlớp.Vínhư,niềmhammuốnkhoái lạccủacõingườivàcõi trờikhônggiốngnhau;đồng thờiniềmhammuốnkhoái lạccủa loàiđộngvậtvàniềmhammuốnkhoái lạccủa loàingườicũnghoàntoànkhácnhau.Chodùcùnglàcõingườiđinữanhưngvìmôitrườngsống,trìnhđộvănhóa,kiếnthứcnôngcạnvàphạmvirộnghẹpcủaýchíhoàibãomàcóniềmhammuốnkhoáilạcvớicấpbậcthứlớpkhácnhauchứkhôngthểnóimộtcáchkháiquátđược.

Chúngtathửlấyniềmhammuốnkhoáilạccủacõitrờiđểvídụ.Namnữởcõitrờikhôngcầnphảixúcchạmthânthể,chỉcầnhaibênnóichuyệnvớinhau,nắmtaynhauhoặcnhìnnhaubằngánhmắt,bấygiờsựtraođổitâmlinhcủahaibênnảysinhđiềuvôcùngkỳdiệu.Sởdĩcóđiềukỳdiệuđó làvìconngườiởcõi trời tuycó thân thểnhưngkhônggiốngvớinhục thểcủa loàingười,màđólàmộtthânthểmềmmại,uyểnchuyểnnhẹnhàng.Vínhư,khiconngườibàitiết

ramồhôi,nếu trongmột thờigiankhôngchịu tắmrửasạchsẽ, thìda thịt thân thểcảmthấyngứangáyvôcùngkhóchịu; thếnhưng trái lại, thân thểcủangườicõi trờivôcùng thoảimáinhẹnhàng,sạchsẽkhôngcóvấnđềnày.Chonênsựhưởngthụvậtchấtcủacõitrờivàhưởngthụvậtchấtcủa loàingườihoàn toànkhácnhau,cấpbậchưởng thụniềmhammuốndục lạccũngkhônggiốngnhau.

Tuynhiên,niềmhammuốndụclạccủaloàingườivàloàiđộngvậtcũngkhácbiệt,đốivớiloàiđộngvậtthìngoàiviệcđápứngđầyđủnhucầubảnnăngrachẳngcóniềmhammuốnkhoáilạcnàokhác;song,đốivới loàingười thìkhác,ngoàisựhammuốncủabảnnăng ra,conngườicòncóniềmhạnhphúcvuivẻdotrìnhđộvănhóamanglại.

Vì thế,cùng làniềmvuihạnhphúc, thếnhưngcómộtsốngười theođuổinó làdosựkíchđộng,lạicómộtsốngườitheođuổivìmuốnthưởngthứcnó.Thửlấyvídụviệccắmhoa,ngườicắmhoa nghệ thuật sau khi suy nghĩ họ đã tạo thànhmột bình hoa tuyệt đẹp nhưmột bứctranh.Thựcra,loàihoatrongthiênnhiênnhìnđâucũngthấychứchẳngcóýnghĩađặcbiệtgì,thếnhưngkhiđãquatayngườikhéoléo,ngườicótâmhồnbiếtthưởngthứcthìchúngtrởnênxinhđẹplạthường.Nhưngnếukhônghiểunghệthuậtcắmhoalàgìhoặcđặtsaivịtríthìbìnhhoađósẽtrởnênkệchcỡmvàkhócoi.

Cóthểthấyrằng,đốivớiviệcthưởngthức,cảmnhậncáiđẹpcũngcóphânthứlớpcấpbậc,nếungười thậtsựbiết thưởngthứccáiđẹpthìhọkhôngchỉ thẩmthấubằngmắt thường,màcònthẩmthấubằngcảnội tâmmình.Thếnhưngnội tâmcầnphảicó trìnhđộnhậnthức,nếukhôngcótrìnhđộnhậnthứcthìkhôngdễgìlãnhhộiđượccáiđẹpnày.Tuynhiêntrìnhđộnhậnthứcnàykhôngnhấtđịnhphảicóhọcvấnhaykiếnthứcgìcả,ngườikhôngcóhọcvấn,khôngcókiếnthứccũngcóthểthôngquanộitâmđểnhìnthếgiớinày,chỉcầndùngtâmđểnhìncẩnthậntỉmỉ,nếuchúngtanhìnthếgiớinàyvớitâmhồnlươngthiện,tốtđẹp,vuivẻthìthếgiớinàysẽtốtđẹpvàthánhthiệnbiếtbao.

Thếnhưng,niềmvuicủangũdụcchỉ làniềmvuitạmthờikểcảkhichúngtangắmnhìnmộtbức tranhđẹp, thưởng thứcmộtcakhúchayđọcmộtcuốnsáchhaycũng thế, tấtcảnhữngthứđóđềuthuộcvềniềmhammuốnkhoái lạctạmthời,chỉ làkhiniềmvuidothẩmthấubằngsựthưởngthứcthìcấpbậcấytươngđốicao,nócóthểđểlạitrongđầuchúngtaấntượngsâusắchơn,lâudàihơn.

Cổnhâncócâu:“Nhiễulươngtamnhật”,cónghĩalàkhichúngtathưởngthứcmộtcakhúchay,âmluậttrầmbổngdudươngvẫncònđọnglạitrongđầuchúngta,saukhinghequavẫncóthể lưu lạimãi trong lòngkhôngdứt;hoặc làkhingắmnhìnphongcảnhđẹp,mặcdù trảiquathờigiandàisuốtmấytháng,thậmchílàsuốtcảcuộcđời,thếnhưngtrongđầuvẫncònđọngmãiấntượngtốtđẹp.Cảmnhậnhưởngthụcấpbậccaonàycókhinócóthểvượthẳnniềm

hammuốnkhoáilạcđơnthuần,nhưnglạigầngũisâusắc,thậmchíđạtđếnthứlớpcấpbậctínngưỡng tôngiáo.Chonên,nếuchúng tamuốn theođuổiniềmhạnhphúccũngphải theođuổiniềmhạnhphúccótầnglớpcaovàphẩmchấtcaothượng.Nếuniềmvuiđócóthểlênđếncấpbậctriếthọchoặctínngưỡngtôngiáothìcàngtốthơn.

CỐNGHIÉNKHÔNGVÌMỤCĐÍCH

TrênquanđiểmlậptrườngcủaPhậtgiáođểbànluậnthì“niềmvuigiảithoát”mớilàniềmvuirốtráo,thếnhưngconđườngduynhấtđểtheođuổitìmcầugiảithoátchínhlàthựchànhhạnhBồ-tát.Song,nhiềungườicoithựchànhhạnhBồ-tátnhưlàviệcvôcùngcaosâukhôngthểlàmđược,họ thườngnghĩbản thânmình là tầng lớp thấpkémvốnkhôngđạt tiêuchuẩnđể thựchànhhạnhBồ-tát.Vìthế,khigặptôihọthườngbảo:“Bạchsưphụ,bởivìcảnhgiớituhànhcủaNgàicaorồi,chonênThầymớicóthểthựchànhhạnhBồ-tátđược!”

Thựcratôicũnglàngườibìnhthường,theokinhnghiệmbảnthântôithìthựchànhhạnhBồ-tátchẳngphải làmộtviệckhólàm,vảlại tôicũngkhôngcảmthấybảnthânmìnhđangnóibahoakhoácláchaychỉnóitrêntrờidướibểgìcả.Sựthật,chỉcầnmỗingườimuốnthưởngthứcthửnghiệmcũngcó thểdễdàng làmđược,nếu làmđượcbaonhiêu thìcó thểsẽhạnhphúcbấynhiêu.

Niềmvuigiải thoátkhôngnhấtđịnhphảiđợiđếnkhigiải thoát triệtđểmới thựchànhđược,chỉ cầnbước trênconđườngnầy thìmỗimộtbướcđiđềucóniềmhạnhphúcgiải thoátmàkhôngcóbấtcứsựmiễncưỡngnàocả.Vínhưmỗimộtngườiđềucóđịavịcủamình,hơnnữamỗingười thườngkiêmnhiềuchứcnêncónhiềuđịavị, chỉ cầnchúng tacó thểgánhvácnổitrách nhiệm của các chức vụ đó, làm hết trách nhiệm nghề nghiệp củamình thì có thể nếmđượcmùivịcủagiảithoát.

Bởivìkhichúngtalàmviệc,nếucóthểgiữđượctháiđộcốnghiếnkhôngphảivìmụcđích,mộtlòngchỉvìmuốnlàmtốtcôngviệc,làmhếttráchnhiệmchứkhôngmảymaynghĩđếnmụcđíchsauđó,bấygiờtacóthểchođimộtcáchvôtưvànhậnđượcniềmhạnhphúcanlạc.Nếuchúngtachỉvìmụcđíchlợilạcmớimuốncốnghiến,chođithìsẽrấtdễđivàoconđườngtrôngmong,chờđợi,tronglòngluônsuynghĩ:“Tôichođinhiềunhưthế,nhưngtừxưađếnnàycấptrênkhôngnghĩsẽthăngchứcchotôichứ!Saolạibấtcôngnhưthế?”Vìmãithắcmắcnhưthếnênlòngbấtan,đaukhổkhôngdứt.

Tráilại,nếukhôngsuynghĩđếnvấnđềnàymàchỉbiếtcốgắngchođi,cốnghiến,thựctiễn,làmhếttráchnhiệmthìcũngnhưcâutụcngữ:“Chỉhỏichuyệncàyruộngvàlàmcỏ,khôngcầnhỏi thu hoạch được những gì” kết quả lại đạt được điều mình khôngmongmuốn, hơn nữanhữngthứmìnhđạtđượcchẳngphímảymaycôngsức.Đâychính làtinhthầncủaBồ-tátvàcũnglàniềmvuigiảithoátvậy.

Làmhết tráchnhiệmchính làchỉbiết lặng lẽcàyruộng làmcỏ,cònnhưthuhoạchđượcgìhaykhôngđólà lẽtựnhiên“ôngtrờicómắt”.Sởdĩgọi là“ôngtrời”thựcrađâychínhlà“sựtuầnhoàncủanhânquả”,nếucáichúngtachođinhiềunhưnglạinhậnđượcquáítthìchứngtỏnhânduyênkiavẫnchưachínmuồi,thếnênchúngtacầnphảicốgắnghơnnữa!Sởdĩgọi“chỗnướcchảyđếnthìtựnhiêntạothànhconkênh”vínhưkhiđiềukiệnđượchoànthiệnthìsựviệctựnhiênthànhcông,đó lànơinướcsẽchảyđến,nếunhưnướcvẫnchưađếnchứngtỏrằngcơhội trướcmắtvẫnchưađến, thếthìchúngta lạiphải lấyđất,đàokênh.Nếusuynghĩnhưthế thì khi kếtquảđạtđượcbấtngờcũngkhôngcảm thấycógì làgiỏi.Nếunhưkhôngđạtđượcgìcũngnênbiếtlànhânduyênvẫnchưachínmuồichứkhôngnênnảnlòngnhụtchí.Từgócđộđócóthểthấy,nếuchúngtatheođuổikhôngvìcómụcđích,chỉvìcốnghiếnmàcốnghiến,chínhvìcótinhthầnnhưthế,nêncóthểmanglạichobảnthânmìnhniềmanvuigiảithoát.

Tronglịchsửloàingườicóbiếtbaocâuchuyệnđángđểchúngtacangợivàcảmđộngrơilệ,phần lớnđều là tinh thần“vìcốnghiếnmàcốnghiến”củacácbậcvĩnhân,vìcó tinh thầnnhưthếhọmớinhậnđượcsựtándươngvàcatụngcủangườimuônđờisau.

Nhưngnếuhọcốgắngnỗlựcchỉvìlợiíchriêngchobảnthânmìnhthìtôitinrằnghọcũngsẽkhôngbaogiờđượcthànhcông.

Tómlại,tachỉcầnlàmviệcgìmàbảnthânmìnhcảmthấyvuilàđược,vảlạinếumọingườichochúngtacócơhộiđểcốnghiến,thìnhấtđịnhchúngtasẽđạtđượcniềmhạnhphúctrongđó.VìthếchúngtakhôngnênquanniệmrằngniềmhạnhphúcgiảithoátcủaBồ-tát,nhấtđịnhsau khi giải thoátmới có thểhưởng thụđược, trước khi chưagiải thoát, nếu làmđượcbaonhiêuthìcóthểhưởngthụniềmanlạcgiảithoátbấynhiêu.

KHÔNGNÊNTHAMĐẤMCHẤPTHỦVÀONIỀMVUITHIỀNĐỊNH

Người tu tập thiềnđịnh, trongnămgiácquanmắt, tai,mũi,v.v...củahọ, thậmchí làý thứccũngkhôngtiếpxúcvớicảnhgiớibênngoài,khôngbịtácđộngảnhhưởngbởihoàncảnhbênngoài.Trongthếgiớinộitâmcủahọcùngvớinhữnghồiức,sựtrảinghiệm,vạchrakếhoạchcho tương lai,đồng thờihoàn toàncách lyvớimôi trườngxungquanh.Bấygiờngườiđósẽđộclậphoàntoàn,vìkhôngcóbấtcứsựchấpthủđắmtrướcnàonênkhôngcóbấtcứvậtgìcóthểquấynhiễungườiđóđược.Từđócóthểđạtđếncảnhgiớianvuikhôngbịngoạicảnhchiphối,đóchínhlàcảnhgiới“anlạctrongthiềnđịnh”.

Cảnhgiớianvuitrongthiềnđịnhcũngcósâucócạn,cảnhgiớithiềnđịnhcạnlàkhônggánhváctrọngtráchcủathânthể,cảmgiácấyvôcùngnhẹnhàngtựtại;còncảnhgiớithiềnđịnhsâuthìngaycảgánhnặngtưtưởngcủaniệmtrướcniệmsaucũngkhôngcó,trongtâmkhôngcònvướngmắcbấtcứmộtvậtnào,chỉcócảmgiác“vôcùnganlạc”,cócảnhgiới“hàxứnhạtrầnai”,chodùvậtgìđinữacũngkhôngquấynhiễuđượcngườiđó.

Song,chodùởtrongcảnhgiớithiềnđịnhsâuhaythiềnđịnhcạnchăngnữacũngcòncó“tựngã trung tâm”.Trongcảnhgiới thiềnđịnhsâu, tuykhôngphânbiệt cócái tabảnngãchẳngphảicủata,nhưngcảmgiácanvui trongthiềnđịnhvẫncòntồntạinênvẫncòncócái tabảnngã.Nếu thiềnđịnhcàngsâu thìcàngmấtđicảmgiáccó thờigianvàkhônggian,saukhiđivàothiềnđịnh,cảmgiácchỉtrongthờigianrấtngắn,nhưngthựctếđãtrảiquanhữngmấytiếngđồnghồ,thậmchílàquamấyngàynhưngvẫnkhôngbiết.Đãkhôngcócảmgiácvềthờigianthìchứng tỏkhôngcóbấtcứvọngniệmhaycảnhhuyễnhóaxenkẽvào trongđó, trongđầukhôngxuấthiệnbấtcứcảnhgiớinàocả,đâykhôngphảilàtrạngtháimêngủcũngchẳngphảilàtrạngtháitửvong,màlàkhôngkhởilênbấtcứtácdụngtâmniệmnào.Tuykhôngkhởitácdụngtâmniệm,nhưng“cáita”vẫncòntồntạitrongđó.

Ngườisaukhingồithiềnxongxuấtđịnhsẽcảmthấythânthểthoảimái,nhẹnhàngkhônggìcóthểsánhđược,điềunàychínhlàvìkhinhậpđịnh,đầuócđượcthưgiãn,thânthểcũngđượcnghỉngơihoàntoàn.Trongkhoảngthờigianđó,cáctếbàovànhữnglỗchânlôngtrongcơthểđềuđượcthôngthoángkhôngbịngănngại,khôngcócảmgiáccăngthẳng,bứcbáchkhóchịu,đâymớilàcảmgiácnghỉngơihoàntoàntriệtđể,vảlạicóthểsosánhvớicảmgiácnghỉngơiđạtđượckhingủlàđầyđủ.Bởivìkhingủýthứcvẫncứhoạtđộngkhôngngừng,nênkhôngthểsovớicảmgiácđượcnghỉngơithậtsự.

Niềmvuitrongthiềnđịnhcóthểnóilàniềmhạnhphúcđượcgiảiphóng,nónhưcảmgiácsaukhisinhxongđứaconthìcảmgiácđauđớnnhưtrờiđấtquaycuồngtrướckiakhôngcònnữa,chỉcònlạicảmgiácvuivẻkhôngthểnóiđược.Cảmgiáckhichúngtanhậpđịnhcũngnhưvậy,vì thườngngàygánhnặng trongđầuócchúng taquánặng,nêncácdây thầnkinh trong thânthể cũng bị ảnh hưởng rất nhiều, nhưng khi đi vào cảnh giới thiền định thì những gánh nặngtrongthântâmhoàntoànđượcgiảithoát,tiêudiệtkhôngcònthấynữa,cảmgiácanlạchạnhphúcnhưthếailạichẳngthíchư?

Vảlạichodùniềmanlạchạnhphúctrongthiềnđịnhhaylàniềmvuisaukhiđãxuấtđịnhvẫncảmthấythoảimáinhẹnhàng,khôngcógìsosánhđược.Nếungườinàođãtrảinghiệmquacảmgiácnàythìsaukhixuấtđịnhcũngđềumuốnnhậpđịnhlại,họmuốntiếptụcngồithiềnmãi,chonênngườihưởngthụquacảmgiácanvuithiềnđịnhkhôngtránhkhỏicảmgiácnhàmchánthếgian,khôngmuốngặpbấtcứngườinamhaynữnào,cũngkhôngthamđắmvàocácmónngonvật lạ.Bởivìbấtcứniềmvuinào trong thếgiancũngkhôngsosánhđượcvớiniềmvuitrongthiềnđịnh,trongđóbaogồmcảniềmvuibịkíchthíchbởinănglựccơquancũngkhôngsokịpđược!

Thếnhưng,nếungườithamđắmchấpthủvàoniềmvuithiềnđịnhthìgiốngnhưloàirùavậy,khigặpphảikẻ thùvàbị thúdữtấncông thìnó lập tức thu tấtcảbốnchân,đầuvàđuôivàotrongvỏđểbảovệmìnhkhôngbịtổnthương,bấygiờchodùkẻthùcómuốnănnócũngkhông

thểnàoănđược,màchỉbiếtcắnvàovỏcứngcủanómàthôi.Vìthế,niềmvuitrongthiềnđịnhthựcsựkhôngphảilàniềmvuirốtráonhất,mụcđíchtutậpthiềnđịnhcủachúngtanhằmđisâuvàolãnhvựctrítuệ,làmnềntảngthựctiễnđểhànhđạoBồ-táttựlợivàlợitha.Nếuchúngtathamđắmchấpthủvàoniềmvuivắng lặng trong thiềnđịnh,khôngmuốnthoát ly rakhỏi thiềnđịnh,thếthìvĩnhviễnkhôngthểđạtđượcmụcđíchhọcphậtđược.

NGƯỜIANLẠCHẠNHPHÚCNHẤT

Thiềnđịnhcóthểkhiếnchothântâmchúngtabuôngbỏgánhnặngtạmthờiđểhưởngthụtấtcảcảmgiácthoảimáinhẹnhàng.Vì thế,khiconngười theođuổiniềmanvui trongthiềnđịnhthườngthíchthúvớicảmgiáctrongthiềnđịnhnênkhôngmuốntiếpxúcvớithếgiớibênngoài,từđódẫnđếnkếtquảlànhàmchántrầnthế,họcóthểẩncưmộtthờigiandàitrênnúiđểngồithiền,sauđóhọquađờiluôntrongkhingồithiềntạiđó.Song,quađờikhithiềnđịnhcũngkhôngthểđạtđượcgiảithoát.Chodùngườiđócósứcmạnhvànănglựcthiềnđịnhthâmsâuthếnàothìcóthểbuôngbỏsựtróibuộcsắcthântạmbợnày,nhưngnếuchấpthủthamđắmvàoniềmvuitrongthiềnđịnh,saukhichếtcóthểlựachọncõitrờithiềnđịnh,tiếptụcnhậpđịnhởđó.Saukhi trảiquamột thờigiandài, khisứcmạnh thiềnđịnhkhôngcònnữa thìngườiđósẽ trở lạinhângian, có lúc thậmchíngaycảnhângiancũngkhôngđược,màphảibị đọa lạcvàoconđườngsúcsinhhoặcnhữngcảnhgiớikhác.

Sởdĩbịđọavàocảnhgiớinàylàvìkhicònsốngởđời,tưtưởngvàquanniệmcủangườiđókhông rõ ràng, chưahề làmnhữngviệc tốt hay kết nhữngduyên lành, cũng chẳng tạođượcphướcbáogìcả,chỉ làcôngphuthiềnđịnhgiỏi,chonênđợisaukhiđịnh lựcmấthết lạiphảinhận lấyquảbáo trongđườngsinh tử.Ngườiđó có thể trở thành thần tiên, cũngcó thể trởthànhmaquỷ,nhưngchodùthếnàođinữathìngườiđócũngphảibịluânhồi,vẫnphảichịuquảkhổđautrongvòngsinhtửluânhồi.

Ngườicóquanniệmtiêucựcluônnhàmchánthếgiannhưvậy,nhữngngườinàykhônghềcótâmniệmmuốncứuđộchúngsinh ,họchỉbiết trốn tránhsự thật.Đâubiết rằngphàmngườinàotrốntránhsựthậtcũngnhưđangtrốntránhhìnhbóngcủamìnhvậy,chodùtrốnđếnđâuthìhìnhbóngkiavẫncứđuổitheotamãi,vungvẫythếnàođinữacũngkhôngmất.Vìthiếunợngườitathìcầnphảitrảlại,chỉcầnsứclựckhithiềnđịnhkhôngcònnữathìphảitrởlạitrongcảnhgiớikhổđauđểnhận lấyquảbáođaukhổ,chonên thiềnđịnhcũngkhông thểgiải thoátđược.

ConđườngchỉdẫncủaPhậtphápthìthiềnđịnhchỉ làmộtquátrình,mộtthứcôngcụđểtutập.Nếu tuhànhmàkhôngcónền tảng thiềnđịnh thìconngười rấtdễbịảnhhưởngbởimôitrườngxungquanh,bịkíchđộngvàmêhoặchấpdẫncủanó,cộngthêmsựhammuốncủabảnthânkhôngcáchgìngừnglạiđượcnênmớitạoravôsốnghiệpxấuác.Nếuconngườicótrải

quakinhnghiệmtutậpthiềnđịnhchắcchắnhọbiếtrằngniềmvuithúcủangũdụckhôngphảilàcứucánh,cùnglắmthìchỉcóthểbớttạonghiệpxấuác,chứkhôngthểtâmlúcnàocũngtheoýmình,bấtcứkhinàocũngcó thể làmchủđượcbảnthân,nắmrõđượchànhđộngcủamình,nênkhôngchịubấtcứảnhhưởngnàotừbênngoàichiphối.

Chúng ta cần phải lấy công phu tu tập thiền định làmnền tảng, nhưngdo công phu tu tậpthiềnđịnhnàyvẫnchưađủ,chonêncầnphảitinhtấnhơnnữađểtìmcầuconđườnggiảithoát.

Sởdĩgọigiảithoátchínhlàkhôngcònlobuồnnghĩlạinhữnghồiứcđãqua,màchỉcóquanniệmlấyniềmvuiđểlàmđiềucứucánh,nênphátnguyệnhànhđạoBồ-tátđikhắpnhângianđểcứuđộchúngsinh,lấythânmìnhđểhoằngdươngchánhpháp,cứugiúpchúngsinhthoátkhỏikhổđauđượcnhiềuniềmvui.Nếucóthểlàmđượcnhưthế,tuylàbảnthânmìnhrađờisốngchungvớinhữngngườikhác,cũngkhôngbịảnhhưởngmôitrườngxungquanhvàmêhoặchấpdẫnđược,vìthếsẽkhôngtạonghiệp,đồngthờicóthểkếtthiệnduyênvớimọingười,cứugiúphọlìakhổđượcvui.

Bảnthânquanniệmđượcnhưthếmớimớigiảithoát,nhưngtuhànhởđâycũngkhôngphảiđểmong cầu sự bức phá của bản thân hay làm hài lòng cảm giác thành tựu của bản thân.NgườithựchànhhạnhBồ-tátkhôngbaogiờnghĩđếnbảnthânmình,màchỉbiếtcốgắngcốnghiếnchongườikháckhônghềmệtmỏi,chúngsinhcầngìthìngườiđóđápứngđầyđủchohọnhữngthứđó,ngườiđókhônghềgiànhlấybấtcứthứgìchobảnthân,cũngkhôngnghĩphảidừnglạicảnhgiớihạnhphúcvuivẻnàođểthưởngthức.Bảnthânmìnhkhôngnhữngkhôngbịảnhhưởngbởingười khácmàcũngkhôngbị người khácquấynhiễu, có thể cùngsốngbìnhthườngvớimọingười,cốnghiếnhếtlòngvìmọingười,nhữngngườinhưthếmặcdùkhônggiảithoátrốtráotriệtđể,nhưnghọđãđạtđếncảnhgiớianvuigiảithoát.

NgườithựchànhhạnhBồ-tátvìcònlàmnhữngviệckhổnhọctrongcuộcđời,chonêntrongmắtngườikháccó lẽcho rằngngườiđósốngvấtvảkhổsở.Nhưng thực ra,ngườiđócốnghiếnchocuộcđờikhôngphảivìhammuốnmongcầucủabảnthân,chodùhọkhôngnhậnđượcgìcũngchẳnghềtínhtoán,đâymớithậtlàngườihạnhphúcnhất!

Lờigiớithiệu

CHƯƠNG1:BẠNCÓHẠNHPHÚCKHÔNG?

CHƯƠNG2:KHỔĐAULÀGÌ?

CHƯƠNG3:LÀMTHẾNÀOĐẾĐỐIDIỆNVỚISINHTỬ-HỢPTAN

CHƯƠNG4:TÌMĐƯỢCĐIỂMKHỞIĐẦUCỦAHẠNHPHÚC

CHƯƠNG5:CHUYẾNHÓACẢMNHẬNCHỦQUAN

CHƯƠNG6:TÌMĐƯỢCHẠNHPHÚCĐÍCHTHỰCVÔTHƯỜNGCHÍNHLÀSỰVĨNHHẰNGBẤTBIẾN

Notes[←1]

Tứđạigồmđịađại,thủyđại,hỏađạivàphongđại,ởđâychỉthânthểconngười.Tứđạigiaikhôngthườngdùngđểchỉthânthểtạmbợ,vôthường,khôngcógìphảiquanngạivìnhữngrắcrốidothânmanglại.(ND)

[←2]Thếgiớichúngtađangsốngđượcgọilàcõitabà.Tabànghĩalàkhamkhổ,ýnóichúngsinhsinhratrongthếgiớinàycókhảnăngchịukhổ.(ND)