1

PEIZAZH I MEDIAS ONLINE NË SHQIPËRIAnketë me median online

2

3

Tiranë, 2018

PEIZAZH I MEDIAS ONLINE NË SHQIPËRI

Anketë me median online

Me mbështetjen e

4

Ky botim realizohet me mbështetjen e Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë. Mendimet e shprehura në këtë raport janë të autorëve dhe nuk refl ektojnë domosdoshmërisht mendimet e Fondacionit Shoqëria e Hapur për Shqipërinë.

Rr. Gjin Bue Shpata, No.8, Tiranë, AlbaniaTel./fax: ++ 355 4 2229800E-mail: info@institutemedia.orgwww.institutemedia.org

Botues:

5

Treguesi i lëndës

1. Hyrje ............................................................................................ 72. Metodologjia ............................................................................. 93. Konteksti i zhvillimit të medias online ........................114. Prirjet kryesore në përmbajtjen e medias online ... 16 4.1 Raportimi i shpejtë kundrejt raportimit të thelluar ....................................................................... 17 4.2 Më shumë lajme, më pak informacion?! ........... 18 4.3 Saktësia dhe verifikimi i informacionit: një praktikë në zhdukje ............................................ 20 4.4 Sensacionalizmi dhe titujt bombastikë: beteja e klikimeve ....................................................... 22 4.5 Pronësia intelektuale dhe e drejta për të vjedhur ....................................................................... 26 4.6 Prirjet kryesore në peizazhin e medias online: Migrimi dixhital dhe profilizimi i mediave online ...............................................................................295. Modeli ekonomik i medias online ................................ 366. Profesionalizmi dhe burimet njerëzore në median online ................................................................. 487. Rregullimi dhe vetërregullimi i medias online ........ 568. Etika në median online ...................................................... 769. Përmbledhja ........................................................................... 8610. Kush është kush në median online: Profilet e mediave online të përfshira në anketë ................... 89

6

7

1

Hyrje

“Hartëzimi i mediave online në Shqipëri” është një përpjekje për të analizuar situatën e mediave online, për të identifikuar prirjet kryesore në lidhje me këtë zhvillim të peizazhit mediatik, si dhe për të skicuar disa nga aktorët që janë aktivë në këtë fushë. Në një situatë ku mediat online mbijnë çdo ditë dhe në mungesë të një detyrimi që ata të regjistrohen në një bazë të dhënash ose pranë ndonjë autoriteti, përpjekja për të identifikuar të gjitha mediat në vend është një detyrë e pamundur për momentin. Edhe identifikimi i njerëzve pas mediave në internet është diçka e ndërlikuar. Në këtë kontekst, ky raport synon të hedh dritë mbi prirjet aktuale dhe disa nga lojtarët kryesorë në mediat online. Kjo është vetëm një përpjekje e parë për të listuar një pjesë të portaleve të lajmeve dhe si e tillë nuk mund të konsiderohet kurrsesi shteruese.

Ky raport u bazua kryesisht në bashkëpunimin me vetë mediat online. Ne do të dëshironim të përfitonim nga rasti për t’i falënderuar për gatishmërinë për të bashkëpunuar në këtë projekt duke iu përgjigjur pyetjeve tona dhe duke mundësuar të dhëna për mediat e tyre. Në të njëjtën kohë, ne gjithashtu kuptojmë hezitimin e disa portaleve për të bashkëpunuar, duke

8

shpresuar që ky anketim të thyejë akullin dhe të sjellë një gatishmëri më të madhe të përfaqësuesve të medias online për të siguruar të dhëna për qëllime studimi në të ardhmen.

Siç do të shihet gjatë rrjedhës së raportit, një pjesë e portaleve të lajmeve nuk janë regjistruar, pasi në të vërtetë nuk ka obligim që ata të regjistrohen pranë ndonjë autoriteti, databaze ose në ndonjë mënyrë tjetër. Sidoqoftë, për qëllime të transparencës dhe për të qenë me të njëjtat rregulla loje me mediat tradicionale, nevoja për identifikimin e mediave online është bërë sigurisht një nga çështjet që duhet trajtuar në sfondin e përgjithshëm të peizazhit mediatik shqiptar.

9

2

Metodologjia

Objekti kryesor i këtij raporti përfshin mediat online të lajmeve, të krijuara dhe të zhvilluara në Shqipëri. Pjesa më e madhe e të dhënave për këtë raport vjen nga mbledhja e informacionit nga vetë portalet e lajmeve. Është hartuar një pyetësor me qëllim identifikimin e informatave të përgjithshme për çdo portal, si dhe me seksione specifike të kushtuara modelit ekonomik të mediave online, regjistrimit dhe financave të tyre, burimet njerëzore dhe nevojat profesionale, si dhe një seksion lidhur me përmbajtjen e mediave, etikën dhe mekanizmat e përdorura për përgjegjshmërinë e mediave online në raport me publikun.

Ndërsa shumica e faqeve të lajmeve ranë dakord të marrin pjesë në projekt, pati dhe disa që ishin në mëdyshje dhe ngurruan të japin të dhënat. Si rezultat, numri i portaleve të lajmeve të identifikuara është më i madh se portalet e listuara në këtë studim, por ne kemi zgjedhur që të përfshihen vetëm ata që kanë marrë pjesë në projekt. Në të njëjtën kohë, të dhënat e këtij studimi bazohen te vetë deklaratat që portalet i dhanë vullnetarisht, shpesh pa ndonjë mënyrë për t’i krahasuar me burime të tjera informacioni. Procesi i mbledhjes së të dhënave zgjati deri në prill 2018, dhe

10

për rrjedhojë nuk është pasqyruar ndonjë ndryshim i ardhshëm apo media të reja të krijuara ndërkohë.

Përveç kësaj, raporti bazohet në monitorimin mediave online, duke identifikuar prirjet e përmbajtjes në këto media, llojet kryesore të artikujve, problemet etike dhe duke analizuar përmbajtjen e artikujve më të shpeshtë. Duke pasur parasysh se ekziston një numër shumë i lartë i mediave online dhe një mbulim i fragmentuar i lajmeve, analiza sasiore do të ishte shumë e vështirë në këtë drejtim. Në vend të kësaj, analiza mbi përmbajtjen e portaleve të lajmeve përqendrohet te problemet kryesore në lidhje me profesionalizmin e mediave online duke i ilustruar ato me shembuj specifikë.

11

3

Konteksti i zhvillimit të medias online

Sipas të dhënave të Internet World Stats, shkalla e aksesit në internet deri në dhjetor 2017 ishte pothuajse 67% e popullsisë, duke shënuar një rritje të konsiderueshme ndër vite krahasuar me 0.1% në vitin 20001. Të dhënat nga Autoriteti i Komunikimeve Elektronike dhe Postare gjithashtu tregojnë se ka një rritje të vazhdueshme të përhapjes së internetit në popullatë: tremujori i parë i vitit 2018 shënoi një rritje prej 3.46% në abonentët e linjës fikse dhe 6.7% në lidhje broadband krahasuar me tremujorin e mëparshëm2. Përdorimi i gjerë i telefonit celular ka lehtësuar edhe më tej aksesin në internet për shqiptarët. Megjithëse ka pasur një rënie të lehtë në përdoruesit e telefonisë celulare në fillim të vitit 2018 krahasuar me tremujorin paraardhës, numri i përdoruesve mbetet i konsiderueshëm: më shumë se 5.9 milionë përdorues të telefonisë celulare në një vend me një popullsi prej rreth 2.9 milionë banorësh3.

1 Të dhëna nga Internet World Stats: https://www.internetworldstats.com/europa2.htm

2 Të dhëna nga AKEP: https://akep.al/images/stories/AKEP/statisti-ka/2018/Raport_T1_2018.pdf

3 Ibid.

12

Numri i personave që hyjnë në internet nga telefoni ishte më shumë se 1.7 milionë në tremujorin e parë të vitit 20184.

Sipas Digital Report 2018, 49% e trafikut në rrjet u krye nga laptopë, ndërsa 49% përmes telefonave celularë, kurse tabletat ishin në 3%, pasuar nga pajisje të tjera5. Edhe pse përhapja e vazhdueshme e internetit është e padiskutueshme, ka edhe pabarazi në vend dhe faktorë të ndryshëm që ndikojnë në aksesin në internet. Departamenti i Gazetarisë dhe Komunikimit në Universitetin e Tiranës kreu një sondazh në shkallë kombëtare për disa aspekte të digjitalizimit në vitin 2015, duke zbuluar, ndër të tjera, se sa më larg qendrave urbane, aq më i vogël është aksesi në internet: ndërsa aksesi në qendrat urbane është afër 74%, në zonat rurale arrin 48%6. Arsimimi i popullsisë duket të jetë një faktor tjetër që ndikon në aksesin në internet: 100% e individëve me arsim pasuniversitar kanë akses në internet, ndërsa vetëm 33.87% e personave me arsim fillor kishin një akses të tillë7.

Ndërsa është e qartë se shkalla e përhapjes së internetit është e rëndësishme, ka pak informacion mbi burimet e informacionit të përdorur nga shqiptarët, si në aspektin e të ashtuquajturave mediat tradicionale, ashtu edhe ato online apo sociale. Studimet mbi audiencën dhe lexueshmërinë e mediave kanë qenë të rralla, jo sistematike, ose të dhënat nuk kanë qenë publike, duke çuar në spekulime mbi burimet më të

4 Ibid.5 We are social, “Global Digital Report 2018”: https://digitalreport.

wearesocial.com/ 6 Departamenti i Gazetarisë, “Dixhitalizimi i televizionit tokësor: sfidat,

paradokset, shpresat,” 2015.7 Ibid.

13

përdorura të medias. Sipas Google Trends, 20 fjalët më të kërkuara nga shqiptarët në Google në vitin 2017 përfshinin: Facebook, Youtube, Google, gazeta, panorama, instagram, tema dhe lajmifundit8, që tregon një interes të lartë për mediat sociale dhe për mediat online.

Një nga sondazhet e pakta mbi përdorimin e mediave nga publiku u krye në vitin 2014. Të dhënat treguan se shqiptarët priren t’u referohen mediave tradicionale për informacion të besueshëm, edhe pse mediat online kanë fituar terren: 73% e të anketuarve thanë se besonin informacionin nga TV, krahasuar me 43% që besonin te radio dhe shtypi, dhe 46% që besonin te mediat online9. Sipas të njëjtit studim, 89% e shqiptarëve thanë se shohin televizor çdo ditë, në krahasim me 42% për internetin dhe 25% për shtypin. Përveç kësaj, kur u pyetën në të njëjtën sondazh se cili është burimi që ata përdorin për informacion mbi lajmet politike në vend, 84% e personave të anketuar treguan televizionin si burimin kryesor të informacionit.10

Me siguri do të ishte interesante të shihet se si këto të dhëna janë në vitin 2018, por fatkeqësisht sondazhi i njëjtë nuk është përsëritur. Megjithatë, ndoshta mund të kuptojmë më shumë për prirjet e përdorimit të medias nga sondazhet e tjera, me shkallë dhe natyrë të ndryshme, por që gjithashtu përpiqen të dokumentojnë prirjet e përdorimit të medias. Më konkretisht, sipas një sondazhi të opinionit publik për

8 We are social, “Global Digital Report 2018”: https://digitalreport.wearesocial.com/

9 OSFA, “Anketimi kombëtar mbi perceptimet & pritshmëritë drejt anëtarësimit të mundshëm të Shqipërisë në BE,” 2014.

10 Ibid.

14

pandëshkueshmërinë11, i kryer në vitin 2016, televizioni vazhdon të jetë burimi kryesor i informacionit, edhe pse interneti, dhe sidomos rrjetet sociale po fitojnë terren dukshëm. Pjesë e rëndësishme e të anketuarve, 44% e tyre, thanë se tani përdorin internetin për informacion mbi çështjet aktuale, dhe në mënyrë të veçantë faqet e internetit të agjencive të lajmeve. Edhe më shumë prej tyre thanë se përdorin rrjetet sociale për të njëjtin qëllim: 56%12. Ky është një ndryshim i rëndësishëm në krahasim me sondazhin e kryer në 2014, ku 22% dhe 14% e të anketuarve respektivisht thanë se marrin informacion mbi çështjet aktuale nga interneti dhe rrjetet sociale13.

Një tjetër sondazh, i kryer me të rinjtë, tregon për prirjen e këtij grupi që të përdorë kryesisht burime online për informacion: 67% e të anketuarve të moshës 18-35 vjeç kanë tendencë të përdorin internetin si burim informacioni, krahasuar me 30% që përdorin televizionin, ndërsa shtypi dhe radio ishin përkatësisht 1.6% dhe 1.4%.14 Sidoqoftë, koha e përgjithshme që shpenzon popullsia duke parë TV mbetet mjaft e lartë: 37% shikojnë nga një deri në dy orë në ditë, 29% shikojnë më shumë se dy orë dhe 25% shikojnë më shumë se katër orë15, edhe pse të dhënat mbi programet gjatë kësaj kohe nuk janë të disponueshme.

11 IDRAMEDIA, “Pandëshkueshmëria – Perceptimet dhe përvojat e qytetarëve shqiptarë 2014-2015,” 2016.

12 Ibid.13 OSFA, “Anketimi kombëtar mbi perceptimet & pritshmëritë drejt

anëtarësimit të mundshëm të Shqipërisë në BE,” 2014.14 Mema, Briseida. “Dilema për informacionin në erën dixhitale – rasti i

Shqipërisë,” cituar në Instituti Shqiptar i Medias, “Media online në Shqipëri: legjislacioni, vetërregullimi, zhvillimi dhe prirjet kryesore.” 2016.

15 Departamenti i Gazetarisë, “Dixhitalizimi i televizionit tokësor: sfidat, paradokset, shpresat,” 2015.

15

Barometri i Ballkanit 201816 gjithashtu ofron një pasqyrë për përdorimin e internetit të shqiptarëve: ndërsa 65% e tyre e kanë përdorur atë për komunikim me familjen, miqtë dhe kolegët, dy përqindjet e tjera më të larta të përdorimit kanë të bëjnë me lajmet dhe zbavitjen, 41% secila, që do të thotë se ekziston një prirje për të përdorur gjithnjë e më shumë internetin për lajme, kryesisht përmes mediave online, por edhe përmes mediave sociale, duke pasur parasysh popullaritetin e tyre.

Në të njëjtën kohë, Indeksi i Aftësimit për Median 201817 e renditi Shqipërinë ndër vendet e fundit në Europë në lidhje me gatishmërinë për t’u përballur me epokën e lajmeve të rreme, vetëm përpara Turqisë dhe Maqedonisë që renditeshin të fundit. Në një kohë kur mediat online po shtohen çdo ditë dhe aksesi është mëse i lehtë, duket se edhe përgatitja e popullatës për të filtruar dhe kritikuar siç duhet këto media është mjaft e ulët.

16 Regional Cooperation Council, “Balkan Barometer 2018, https://www.rcc.int/pubs/66/balkan-barometer-2018-public-opinion-survey

17European Policies Initiative, “Common sense wanted: Resilience to ‘post-truth’ and its predictors in the new Media Literacy Index 2018,” http://osi.bg/downloads/File/2018/MediaLiteracyIndex2018_pub-lishENG.pdf

16

4

Prirjet kryesore në përmbajtjen e medias online

Mediat online punojnë në të njëjtin kontekst si media tradicionale dhe përballen me pengesa dhe sfida të ngjashme. Varësia nga burimet financiare, stafi i vogël dhe mbingarkesa e punës, marrëdhëniet e pasigurta të punës dhe problemet e përgjithshme me profesionalizmin pllakosin në mënyrë të barabartë si median tradicionale, ashtu edhe ato online. Sidoqoftë, karakteristika të caktuara të natyrës së medias online duket se përkeqësojnë edhe më shumë problemet tashmë ekzistuese me profesionalizmin që kanë mediat shqiptare në tërësi. Fakti që nuk ka rregulla ligjore të detyrueshme për mediat online në krahasim me mediat audiovizive do të thotë se nuk ka kufij specifikë të përcaktuar në aspektin e profesionalizmit dhe etikës. Anonimiteti, një tipar i pandarë i internetit dhe rrjedhimisht i medias online, vendos një ton të ri dhe potencial për abuzim në mediat online në krahasim me mediat tradicionale, ku publiku zakonisht e lidh përmbajtjen me fytyrë dhe emër. Për më tepër, përhapja e shpejtë e lajmeve në median online në krahasim me atë tradicionale, si dhe mungesa e mekanizmave vetërregullues, e amplifikon efektin e mundshëm

17

negativ që mund të ketë kjo media në rastet e sjelljes jokorrekte dhe jo profesionale.

Cilat janë prirjet kryesore në mbulimin mediatik të mediave online? Cili është niveli i cilësisë së raportimit dhe informacionit dhe a respektohen standardet profesionale? Cilat janë problemet kryesore etike që hasen? Më poshtë është një analizë e tendencave kryesore të vërejtura përmes monitorimit të drejtpërdrejtë të vazhdueshëm të sektorit të medias online, duke u fokusuar kryesisht në portalet e lajmeve, si dhe bazuar në monitorime të mëparshme.

4.1 Raportimi i shpejtë kundrejt raportimit të thelluar

Gara për të qenë të parët për të përcjellë lajmin e fundit duket se është bërë prioritet për mediat online, ashtu si dhe për mediat tradicionale. Si rezultat, procesi i botimit të lajmeve është mjaft dinamik, me mediat që tentojnë të botojnë artikuj shumë të shkurtër, ndonjëherë edhe thjesht një paragraf, pa asnjë kontekstualizim. Për shembull, një nga llojet më të shpeshtë të artikujve telegrafikë ishte ai rreth diskutimeve për kufirin detar midis Shqipërisë dhe Greqisë, i cili thotë se ministrat e të dy vendeve u takuan dhe ky ishte mesazhi i ministrit Bushati:

“Marrëveshja me Greqinë ka rezistencë politike në të dy vendet, por me vendosmëri dhe vullnet të qartë do të kemi produkte konkrete në një të ardhme të afërt.” 18

18 http://www.mapo.al/pakti-detar-pas-rames-dhe-tsipras-takohen- edhe -bushati-dhe-kotzias/

18

Ky artikull, si dhe artikuj të tillë të ngjashëm të botuar disa herë në ditë, shpesh e kanë kthyer median në një rrip transmisioni, duke përcjellë mesazhe nga Facebook ose Twitter tek publiku. Kjo është bërë gjithnjë e më normale në median tradicionale dhe në internet, dhe roli i gazetarëve dhe rëndësia e raportimit po zhduket vazhdimisht. Ndërkohë që këta artikuj janë kthyer në normë në mediat shqiptare, mungojnë investigimet dhe raportimi më i thellë i medias, duke mos arrritur të kontekstualizojnë për publikun problemin në fjalë. Në këtë rast, edhe pse debati mbi negociatat për kufirin detar ka qenë me prioritet të lartë në media, mbulimi tenton të përqendrohet më shumë në shkëmbimin e akuzave dhe luftën midis figurave politike dhe jo në atë që po ndodh në të vërtetë dhe çka do të thotë për vendin. Ndërkohë që ky është vetëm një shembull, mediat online janë të mbushura me artikuj të tillë çdo ditë dhe është gjithnjë e më e vështirë të gjesh raportime më të gjata dhe më analitike, të cilat nuk kufizohen vetëm në raportimin e deklaratave të politikanëve apo personave të tjerë.

4.2 Më shumë lajme, më pak informacion?!

Edhe pse numri i lajmeve të botuara çdo ditë duket të jetë i lartë në shumë media në internet, kjo nuk do të thotë që informacioni që i ofrohet publikut është pasuruar. Meqenëse shumica e artikujve apo postimeve konsistojnë në deklarata apo ngjarje që transmetohen nga një burim, si artikulli i sipërpërmendur, publiku zakonisht merr informacion nga një burim. Në këtë rast, lexuesit ose duhet të presin derisa të ketë një

19

deklaratë nga një burim tjetër përkatës, ose kur redaksia vendos të sjellë anën tjetër të ngjarjes apo problemit që pasqyrohet. Megjithatë, duke gjykuar nga prirjet në mbulimin e lajmeve, dhe nga intervistat me përfaqësuesit e medias online, gjetja e tregimeve me më shumë se një burim informacioni është kthyer në një luks.

Kryesisht burimet e cituara janë politikanë, me informacion të cituar drejtpërsëdrejti nga profilet e tyre të mediave sociale, kryesisht Facebook dhe herë pas here Twitter. Shembulli i sipërpërmendur i një artikulli të bazuar në Twitter-in e Ministrit për Europën dhe Punët e Jashtme është vetëm një nga artikujt e shumtë të përditshëm që ndjekin këtë model. Po kështu, prania e Kryetarit të Bashkisë së Tiranës dhe të bashkisë së Tiranës është padyshim një nga më të përhapurat, për shembull, në mediat tradicionale dhe në internet. Një monitorim i Medialook.al, zbuloi se gjatë 15 ditëve të monitorimit, në dhjetë nga portalet më të mëdha të lajmeve kishte një pajtueshmëri shumë të lartë mes lajmit që fokusohet te kryetari i Bashkisë së Tiranës dhe njoftimet publike të këtij institucioni. Pajtueshmëria varionte nga 47% në 93%, me nëntë nga dhjetë mediat që përputheshin shumë më tepër se 50%19. Ndërsa këto të dhëna sasiore tregojnë shtrirjen e fenomenit në terma sasiorë, mbizotërimi i këtyre raportimeve nuk kufizohet vetëm me Bashkinë e Tiranës dhe tregon prirjen e përgjithshme të medias për të ndjekur politikanët, duke dobësuar mbulimin në aspektin e diversitetit të informacionit dhe pikëpamjeve.

19 Medialook, Televizionet, gazetat e portalet online “në shërbim” të Bashkisë Tiranë, https://www.medialook.al/televizionet-gazetat-dhe- portalet-online-ne-sherbim-te-bashkise-tirane/

20

Në shumë raste, mbulimi mediatik gjithashtu citon direkt faqen e internetit të një qeverie ose organi publik, duke kopjuar jo vetëm njoftimin, por edhe vendimin zyrtar ose ndonjë dokument tjetër, dhe duke e postuar atë si një artikull origjinal. Për shembull, vendimi i qeverisë për dhënien e një koncesioni për aeroportin e Kukësit është raportuar si një fakt i thjeshtë, duke shtuar se shpërblimi prej 8% në procedurën e përzgjedhjes i mundëson konsorciumit të themeluar që të fitojë koncesionin dhe gjithashtu duke shtuar se aeroporti i Vlorës do ketë të njëjtin fat20. Pas këtij njoftimi, vijon edhe teksti i vendimit të qeverisë. Çështja e monopolit të aeroportit të Tiranës është një çështje e rëndësishme, që ndikon në udhëtimin e qytetarëve, por nuk ka informacione të tjera përveç vendimit të qeverisë. Për shembull, cili do të jetë afati kohor, si do të ndikohen qytetarët, ose pro-të dhe kundr-at e kësaj marrëveshjeje, dhe detaje të tjera mbeten të panjohura. Edhe pse më vonë mund të vijojnë artikuj të tjerë me më shumë informacion, si rregull, artikuj të tillë të plotë janë të rrallë, përveçse në media online apo botime të specializuara.

4.3 Saktësia dhe verifikimi i informacionit: një praktikë në zhdukje

Lidhur ngushtë me praktikën e publikimit të lajmeve me një burim të vetëm informacioni është gjithashtu cilësia e lajmeve në aspektin e saktësisë. Pothuajse pa asnjë përjashtim, praktika e publikimit të

20 http://shqiptarja.com/lajm/qeveria-merr-vendimin-aeroporti-i-kukesit-jepet-me-koncesion

21

deklaratave dhe informacionit nga Facebook, Twitter apo faqe uebi zyrtare, sjell një situatë ku gazetarët e marrin informacionin pa e verifikuar. Është shumë e vështirë të gjesh një artikull që jo vetëm që tregon atë që tashmë është botuar në media sociale, por edhe merr mundimin të verifikojë deklaratën ose të sfidojë vërtetësinë e informacionit ose të pohimeve të bëra. Për shembull, një deklaratë e Kryeministrit Rama është një ilustrim i mirë i këtij fenomeni, pasi ai jo vetëm shpalos shifrat sipas pretendimeve të veta, por gjithashtu i fton gazetarët që të verifikojnë këto shifra:

“Nga maji i vitit të kaluar deri tani, kemi 28 324 të punësuar më shumë. Kjo është një shifër që do të përqeshet ndoshta në rrjetin e komentatorëve të ERTV-së, por është realiteti. Siç është realitet edhe fakti që përmes Zyrave të Punës janë punësuar mbi 14 mijë persona në këtë 6-mujor. Ata që duan t’i verifikojnë këto shifra, mund t’i referohen regjistrit të sigurimeve shoqërore të Republikës së Shqipërisë.” 21

Në të vërtetë, ky lajm u riprodhua fjalë për fjalë në shumë media tradicionale dhe online, por verifikimi i gazetarëve për këtë shifër të kryeministrit nuk u krye. Si rregull, deklaratat thjesht botohen, nuk verifikohen,dhe kjo gjë ka mpakur rolin e gazetarëve si rojtarë dhe gjithashtu ndikon në saktësinë e informacionit të marrë nga publiku.

21 https://lapsi.al/2018/07/06/rama-ndoshta-do-te-talleni-por-kete-vit-kemi-punesuar-mbi-28-mije-persona/

22

4.4 Sensacionalizmi dhe titujt bombastikë: beteja e klikimeve

Mediat online mbushen rëndom me tituj që synojnë të tërheqin vëmendjen e lexuesve, duke i bërë ata të klikojnë dhe lexojnë artikujt, një taktikë e vlefshme si për median online, ashtu edhe për profilet e tyre në media sociale. Një nga teknikat është tërheqja e vëmendjes duke përfshirë në titull fraza si “nuk keni për ta besuar kurrë se çfarë ...” ose “e pabesueshme se ç’ndodhi me ....”, shpesh duke lënë qëllimisht edhe titullin të papërfunduar, gjë që i bën lexuesit të klikojnë dhe lexojnë. Shembuj të tillë janë të shumtë dhe të përhapur, por për të përmendur vetëm disa: “Ndriçim Xhepa në krye të ndërtesës, kurrë nuk do të besoni atë që bën tani!”22, ose “Shokuese! Shikoni çfarë ndodh në këtë cermoni varrimi,”23 “Këngëtaren shqiptare e ndalon policia, shikoni çfarë i ndodh!”24 Këto tituj kryesisht përqendrohen tek njerëzit e famshëm apo ngjarje dhe fenomene të pazakonta, por nganjëherë janë të lidhura edhe me ngjarje më serioze. Edhe pse tradicionalisht titulli supozohet të shërbejë si një përmbledhje koncize e informacionit në artikull, në këto raste funksioni i vetëm i titujve është që të klikohet artikulli, dhe shpesh edhe përmbajtja e artikullit nuk është domosdoshmërisht e lidhur me titullin.

Duke iu rikthyer njëtrajtësisë së informacionit në median online, e njëjta gjë vlen edhe për titujt që

22 http://www.javanews.al/ndricim-xhepa-ne-maje-te-pallatit-nuk-do-ta-besoni-cfare-pune-ben-tani-aktori/

23 http://lajmi.net/shokuese-shikoni-cfare-ndodh-ne-kete-ceremoni-varrimi-video/

24 http://www.intv.al/kengetaren-shqiptare-e-ndalon-policia-shi-koni-cfare-i-ndodh-video-58284

23

përdorin. Për shembull, një nga fjalët e përdorura më shpesh në titujt bombastikë është fjala “shpërthen”, në kuptimin e shpërthimit të zemërimit dhe të tërbimit ose të një reagimi të papritur ndaj diçkaje ose dikujt. Shembuj të tillë titujsh janë: “Shpërthen Neritan Liçaj: Nëse duan, le të na vrasin, do mbrojmë teatrin.”25 Për të njëjtën ndodhi, një media tjetër përdor të njëjtat fjalë: “Kuvendi anuloi rishikimin e ligjit, shpërthen aktori i njohur”,26 duke vijuar me pohimin e aktorit, i cili thotë se aktorët janë të pashpresë, por gjithashtu thotë se qytetërimi gjithmonë fiton, gjë që kundërshton atmosferën “shpërthyese” të vendosur në titull.

Një tjetër veçori që lidhet me sensacionalizmin është gjithashtu përdorimi i gjerë i fotografive pothuajse nudo dhe artikujt e lidhur me seksin në përgjithësi. Edhe pse disa media kryesore kanë reduktuar botimin e grave lakuriq në faqe krahasuar me një vit më parë, kjo praktikë ende haset rëndom. Megjithëse zakonisht kjo përmbajtje vendoset në një kategori të caktuar, të quajtur VIP, stil, thashethemet ose diçka e ngjashme, vetëm pak media online nuk e kanë një rubrikë të tillë për të joshur lexuesit. Kryesisht kjo kategori informacioni ndalet te njerëzit e famshëm dhe vlera reale e lajmit është imazhi dhe jo përmbajtja. Në fakt, shpesh këta artikuj nuk kanë as tekst, por vetëm fotografi, si në këtë titull: “Gigi Hadid ka vapë, heq sytjenat,”27 ose “Anxhela Martini drekon duke i nxjerrë të gjitha.”28

25 https://www.syri.net/politike/177035/shperthen-neritan-licaj-nese-duan-le-te-na-vrasin-do-mbrojme-teatrin/

26 https://www.cna.al/2018/07/09/kuvendi-anuloi-rishikimin-e-lig-jit-shperthen-aktori-i-njohur/

27 http://www.gazetatema.net/2018/07/11/fotot-gigi-hadid-ka-vape-heq-sytjenat/

28 http://www.mapo.al/angela-martini-drekon-duke-i-nxjerre-te-gjitha/

24

Në fakt, përmbajtja dhe vëmendja ndaj njerëzve të famshëm, të huaj apo shqiptarë, zë një hapësirë përgjithësisht të rëndësishme në mediat online, duke postuar informacione dhe fotografi zakonisht të marra nga Instagram-i ose Facebook-u. Kjo praktikë, e cila, për hir të së vërtetës, nuk është ekskluzivitet i medias shqiptare, krijon idenë se caktohet një person për të “monitoruar” mediat sociale për këtë lloj informacioni, që pastaj ribotohet në mediat online. Megjithatë, sipas intervistave me përfaqësuesit e mediave online, kjo zakonisht ndodh sepse përmbajtja e tillë sjell klikime dhe trafik në faqe, ndërkohë që nuk do asnjë mund për t’u siguruar. Në këtë kontekst, pothuajse çdo foto apo frazë e rastësishme e personave të famshëm botohet, analizohet dhe paketohet menjëherë si një lajm, që tregon transformimin e vlerës së lajmeve në skenën aktuale të medias. Sidoqoftë, është e vështirë të shihet rëndësia e një informacioni apo imazhi të tillë në prizmin e informimit të publikut në një mënyrë të denjë, me përjashtim të rasteve të leximit të lajmeve “soft” apo të lehta për t’u konsumuar.

Një lloj tjetër i artikullit që shfaqet shpesh është ai që premton të pamundurën për lexuesit, të tilla si humbja e peshës duke ngrënë, ose si është gjetur kura për kancerin, se si ushqime të caktuara kanë shëruar çdo sëmundje, etj. Këto janë vetëm disa nga titujt që çdo ditë shfaqen në mediat online: “Zbulohet kura e thjeshtë dhe e shpejtë për kancerin, ja çfarë ju duhet,”29 “E vërteta befasuese! Humb peshë duke ngrënë më shumë,”30

29 https://sot.com.al/sh%C3%ABndeti/zbulohet-kura-e-thjesht%C3% AB-dhe-e-shpejt%C3%AB-q%C3%AB-sh%C3%ABron-kancerin-ja-%C3%A7far%C3%AB-iu-duhet

30 http://blitz.al/lifestyle/dietologji-fitnes/e-verteta-befasuese-humb-peshe-duke-ngrene-me-shume/

25

“Filmohet Zoti duke ecur mes reve,”31 etj. Ndërsa disa nga këta artikuj mund të konsiderohen zbavitës, të tjerët, veçanërisht ato që lidhen me shëndetin, janë pothuajse keqinformues, pasi përmbajnë informacione që nuk janë të verifikuara dhe me shumë gjasë janë të rreme. Sidoqoftë, ky lloj informacioni gjendet rëndom në mediat online dhe askush nuk mban përgjegjësi për informacionin që jep, ndërkohë që krijohet përshtypja se media e ka dorëzuar rolin për kontrollin e vërtetësisë së asaj që botohet.

Një temë shumë e njohur në serinë e artikujve zbavitëse dhe sensacionalë është tema e horoskopëve. Disa portale të lajmeve botojnë horoskopin e ditës në të njëjtën mënyrë sikur të ishte lajm. Ka edhe artikuj të shpeshtë që merren me hollësi me horoskopin, siç janë gratë më të bukura që u përkasin këtyre tre shenjave të horoskopit32, dy shenjat më të zgjuara të horoskopit33, shenjat më pozitive të horoskopit34, shenjat më të liga të horoskopit35, e kështu me radhë, një seri e pandërprerë artikujsh. Përveç vendosjes së horoskopit në piedestal si një çelës për të kuptuar më mirë botën, këto dhe artikuj të tjerë të ngjashëm gjithashtu tregojnë një tendencë tjetër të mediave online: është shumë më e lehtë të përkthehen artikuj që gjenden lehtë, edhe pse mund të kenë informacion të parëndësishëm, sesa gazetarët vetë të kërkojnë informacion dhe të raportojnë vetë. Pa dyshim, kjo lidhet edhe me problemet me burimet

31 https://lapsi.al/2018/07/03/video-filmohet-zoti-duke-ecur-mes-reve/ 32 http://fax.al/read/news/5843851/12931208/tre-shenjat-e-horo-

skopit-ku-bejne-pjese-femrat-me-te-bukura 33 http://www.mapo.al/keto-jane-2-shenjat-me-te-zgjuara-te-horoskopit/ 34 http://www.gsh.al/2018/01/20/tre-shenjat-pozitive-te-horoskopit/ 35 http://shekulli.com.al/keto-jane-3-shenjat-me-te-liga-te-horoskopit/

26

i informacionit. Emëruesi i përbashkët i shqetësimeve të medias online ka qenë prirja për të vjedhur artikuj dhe për t'i botuar ato si pronë të vetën, një fenomen që ka prekur pothuajse të gjitha mediat online.

Grafiku 1. “Cili është problemi më i madh i medias online sot?”

Si një mënyrë për ta konfirmuar këtë, kur u pyetën në këtë sondazh se cili ishte problemi më i madh që përballen mediat online sot, problemi më i votuar ishte shkelja e të drejtës së autorit (53 vota), pasuar nga mungesa e raportimit cilësor (47 vota) dhe financat (36 vota,) ndërkohë që 35 media online konsideronin të gjitha problemet e përmendura si plagë të vërteta të medias.Çuditërisht, votat më të ulëta i përkisnin mungesës së transparencës dhe tabloidizimit, të cilat janë dy probleme që në mënyrë rutinore prekin shumicën e faqeve, por me sa duket nuk shqetësojnë shumë vetë portalet e lajmeve.

Megjithëse Shqipëria ka një ligj mbi të drejtën e autorit, ky është shkelur rregullisht nga mediat online, ku të shohësh të njëjtin artikull që shfaqet në më shumë se dhjetë media online në të njëjtën kohë është kthyer në normalitet. Siç shkruan redaktori i një gazete të përditshme dhe media online: "Nëse do të përzgjedhësh 5 apo 10 portale shqiptare, do t’u fshehësh logon identifikuese e do të lexosh vetëm tekstet e tyre do të kuptosh që po lexon të njëjtin shkrim 5 apo 10 herë".36 Një kërkim rastësor në internet çdo ditë me një titull të veçantë ose fjali nga një artikull do të gjenerojë një listë që tregon se artikulli në fjalë është botuar dhe ribotuar disa herë nga portale të ndryshme. Në disa raste ribotimi i artikullit i referohet autorit origjinal, por në shumë raste të tjera artikulli nuk e përmend fare autorin.

Përveç krenarisë apo ambicjes profesionale, një nga arsyet kryesore që portalet e lajmeve janë më të ndjeshme ndaj këtij fenomeni, sesa ndaj shkeljeve etike për shembull, është se kjo praktikë i dëmton ata financiarisht, duke shërbyer për të shtuar trafikun e faqeve tashmë më të mëdha,

36 Erl Murati, https://al.ejo-online.eu/etika-dhe-cilesia/sfidat-e-etikes-ne-median-online

47

30

11

36

11

53

35

Cili është problemi më i madh i medias online?

12

njerëzore, një problem real në media, por fakti është se shumica e mediave mbështeten gjerësisht në këto përkthime për plotësimin e përmbajtjes së tyre, në vend që të fokusohen në botimin e lajmeve origjinale dhe të verifikuara.

4.5 Pronësia intelektuale dhe e drejta për të vjedhur

Në disa tryeza të rrumbullakëta të organizuara nga Instituti Shqiptar i Medias, shqetësimi kryesor i përfaqësuesve të medias online nuk ka qenë etika, mungesa e burimeve njerëzore apo verifikimi i informacionit. Emëruesi i përbashkët i shqetësimeve të medias online ka qenë prirja për të vjedhur artikuj dhe për t’i botuar ato si pronë të vetën, një fenomen që ka prekur pothuajse të gjitha mediat online.

Grafiku 1. “Cili është problemi më i madh i medias online sot?”

CILI ËSHTË PROBLEMI MË I MADH I MEDIAS ONLINE

27

36 Erl Murati, https://al.ejo-online.eu/etika-dhe-cilesia/sfidat-e-etikes-ne-median-online

Si një mënyrë për ta konfirmuar këtë, kur u pyetën në këtë sondazh se cili ishte problemi më i madh që përballen mediat online sot, problemi më i votuar ishte shkelja e të drejtës së autorit (53 vota), pasuar nga mungesa e raportimit cilësor (47 vota) dhe financat (36 vota,) ndërkohë që 35 media online konsideronin të gjitha problemet e përmendura si plagë të vërteta të medias. Çuditërisht, votat më të ulëta i përkisnin mungesës së transparencës dhe tabloidizimit, të cilat janë dy probleme që në mënyrë rutinore prekin shumicën e faqeve, por me sa duket nuk shqetësojnë shumë vetë portalet e lajmeve.

Megjithëse Shqipëria ka një ligj mbi të drejtën e autorit, ky është shkelur rregullisht nga mediat online, ku të shohësh të njëjtin artikull që shfaqet në më shumë se dhjetë media online në të njëjtën kohë është kthyer në normalitet. Siç shkruan redaktori i një gazete të përditshme dhe media online: “Nëse do të përzgjedhësh 5 apo 10 portale shqiptare, do t’u fshehësh logon identifikuese e do të lexosh vetëm tekstet e tyre do të kuptosh që po lexon të njëjtin shkrim 5 apo 10 herë”36. Një kërkim rastësor në internet çdo ditë me një titull të veçantë ose fjali nga një artikull do të gjenerojë një listë që tregon se artikulli në fjalë është botuar dhe ribotuar disa herë nga portale të ndryshme. Në disa raste ribotimi i artikullit i referohet autorit origjinal, por në shumë raste të tjera artikulli nuk e përmend fare autorin.

Përveç krenarisë apo ambicjes profesionale, një nga arsyet kryesore që portalet e lajmeve janë më të ndjeshme ndaj këtij fenomeni, sesa ndaj shkeljeve etike për shembull, është se kjo praktikë i dëmton ata

28

financiarisht, duke shërbyer për të shtuar trafikun e faqeve tashmë më të mëdha, ndërsa portalet më të vogla kanë një shans më të ulët për të përfituar, edhe pse ata mund të jenë krijuesit e përmbajtjes origjinale. “Vjedhja e lajmeve është një problem, i cili nuk është thjesht etik dhe nuk godet thjesht identitetin e një gazetari apo një portali. Ai është problem financiar, pasi ti mund të shesësh mallin e tjetrit në vitrinën tënde duke e dëmtuar tjetrin, pasi vitrina jote mund të jetë më e madhe. Pra, për shkak të fuqisë financiare ti mund të komunikosh me 300 mijë lexues dhe dikush që nuk e ka këtë mundësi, mund të komunikojë me 3 mijë apo 30 mijë lexues. Kështu, aksesi përkthehet në para dhe paraja në akses. Kjo sjell që të pasurit pasurohen dhe të varfërit varfërohen duke thelluar hendekun në gazetarinë online dhe sigurisht që ky është një problem etik.”37

Për t’iu përgjigjur këtij problemi, në vitin 2017 ka pasur një nismë të disa mediave online, të cilat ranë dakord me disa modalitete që duhen ndjekur kur botohen artikuj të marrë nga mediat e tjera. Marrëveshja ka të bëjë me kriteret minimale dhe themelore, siç është vendosja e hyperlink që të çon te artikulli origjinal, vendosja e medias online nga është marrë artikulli, etj. Në kohën e marrëveshjes, 18 media ranë dakord të jenë pjesë e kësaj iniciative38, por nuk është e qartë se sa kanë arritur ta respektojnë atë. Për shembull, një mënyrë më korrekte për trajtimin e këtij problemi do të ishte botimi i një përmbledhjeje ose paragrafi dhe më poshtë link-u që të shpie te artikulli origjinal për ata që dëshirojnë ta lexojnë atë, në vend që të merret e të botohet i plotë nga media të tjera. Megjithatë, raste të

37 Ibid.38 http://shqiptarja.com/lajm/nisme-e-paprecedente-e-botuesve-br-

bashke-kunder-piraterise-se-lajmeve-br?r=app

29

tilla hasen shumë rrallë në median online. Pothuajse të gjitha portalet, veçanërisht ato që u përkasin mediave tradicionale, përmbajnë një klauzolë që thotë se është i ndaluar riprodhimi i përmbajtjes origjinale të faqes, por kjo dukuri “copy paste” ndodh rregullisht gjithsesi. Përveç pasojave financiare për median online, ky fenomen gjithashtu çon në një situatë ku publiku merr të njëjtin informacion të përsëritur gjithandej, si dhe një informacion më të varfër e jo të larmishëm. Kjo praktikë gjithashtu bjerr edhe interesin e gazetarëve dhe të medias për të prodhuar përmbajtje origjinale, duke parë sa lehtë vidhet puna e tyre nga të tjerët. Në të njëjtën kohë, përpjekjet për vetë-rregullimin e këtij problemi të piraterisë janë ende të dobëta dhe në shumë raste mediat online kanë bërë thirrje që zgjidhja të gjendet te legjislacioni.

4.6 Prirjet kryesore në peizazhin e medias online: Migrimi dixhital dhe profilizimi i mediave online

Një nga prirjet më të dukshme të peizazhit mediatik online është dukuria e migrimit dixhital. Për shkak të kostove më të ulëta, por ndoshta edhe pavarësisë më të madhe editoriale, shumë gazetarë të mirënjohur kanë krijuar portalet e tyre të lajmeve. Edhe pse shumica e tyre shfaqen në TV ose botojnë editoriale në shtyp, ekziston një tendencë e qartë ndaj migrimit dixhital, gjë që konfirmon fuqizimin e mediave online në krahasim me ato tradicionale. Disa nga shembujt më të njohur janë si më poshtë39:

39 Kjo pjesë bazohet te punimi i Rrapo Zguri në “Mediat online në Shqipëri: Legjislacioni, vetërregullimi, zhvillimi dhe prirjet kryesore,” ISHM, 2016.

30

Migrimi në ueb i moderatorit dhe analistit Çim Peka, rezultoi i suksesshëm për të dhe median online që ai mori përsipër ta drejtojë: syri.net. E themeluar në 1 qershor 201540, me ambicjen për të qenë “agjensia më e madhe e lajmit online në Shqipëri”, Syri, siç thërritet nga lexuesit, është nga të paktat mediat online që bën përpjekje për të krijuar edhe përmbajtje origjinale lajmesh të krijuar nga stafi i vet.

Një rast i ngjashëm i migrimit dixhital është edhe ai i gazetares dhe drejtueses së mediave tradicionale Anila Basha. Duke lënë angazhimet në këto media, në janar të vitit 2015 ajo iu bashkua që në themelim agjensisë online newsbomb.al dhe më vonë edhe newsport.al. Në modelin e konceptimit dhe të strukturimit, kjo media ka ngjashmëri me agjensinë greke simotër të lajmit online newsbomb.gr, e cila konsiderohet si një histori suksesi ndër mediat greke online.

Në disa raste të tjera të bujshme të migrimit dixhital, drejtues apo gazetarë të njohur janë shkëputur nga mediat tradicionale dhe kanë themeluar mediat e tyre online. Tipik në këtë tipologji është rasti i gazetarit dhe analistit të njohur, ish-kryeredaktor në disa media kombëtare, Sami Neza. Ai themeloi droni.al, një start-up që synon të shndërrohet në një agjensi të lajmit online, duke patur njëherësh edhe hapësira dhe kapacitete blogu.

Një praktikë tjetër e migrimit të pjesshëm dixhital, e ndjekur nga një numër i konsiderueshëm gazetarësh dhe analistësh të njohur, është themelimi dhe mbajtja nga ana e tyre e portaleve apo blogjeve të reja, por pa u shkëputur nga angazhimi në mediat tradicionale.

40 Burimi: https://www.facebook.com/SYRInet-836769863070971/about/?entry_point=page_nav_about_item&tab=page_info

31

Një nga arsyet për këtë lloj migrimi është nevoja për të ndjekur edhe në ueb audiencën e fituar në mediat tradicionale si dhe dëshira për të fituar audiencë të re nga grupmoshat e reja që popullojnë me shumicë internetin.

Në këtë tipologji, bien në sy dy nga analistët e njohur të TV dhe gazetave, Armand Shkullaku dhe Andi Bushati, të cilët pa ndërprerë angazhimin e tyre në mediat tradicionale, krijuan lapsi.al. Lapsi.al u lançua në shtator të vitit 2014.

Një portal të vetin ka hapur edhe analisti Artur Zheji. Në vijim të një sprove televizive të nisur disa vite më parë me titullin “360 gradë,” Zheji themeloi në maj 2016 portalin 360grade.al. Ja si e prezanton portalin e vet Zheji në një shkrim inaugurues: “Ne, një grup shokësh, mbledhur në një shoqatë, vendosëm të themelojmë një Gazetë elektronike online, 360gradë.al që është dhe premton të jetë, Portali i Juaj, apo si të thuash, porta juaj hyrëse në mjaft të vërteta që nuk ua thonë... Në këtë xhungël portalesh online, ne duam të jemi pozitivistë. Nuk lindëm as për të sharë qeverinë apo kryeministrin e saj të sotëm, as për të mbështetur alternativën në pushtet të Partisë Demokratike dhe as për t’i bërë fresk LSI. Përpiqemi të kemi lirinë që të themi dhe të nënvizojmë sa më pozitivisht të mirat që prodhon politika apo qeveria aktuale, por edhe të listojmë dështimet, gafat, mëkatet financiare, marrëzitë dhe mëndjelehtësitë e saj.” 41

Në këtë renditje të ekosistemit online nuk mund të mungonin edhe emra të tjerë të njohur të mediave tradicionale, si Blendi Fevziu, Rudina Xhunga, etj. Me

41 Zheji, Artur, 360grade.al, Link:http://www.360grade.al/me-shume/editorial/item/1659-360grade-al

32

emrin e emisionit të vet të njohur, Fevziu dhe TV Klan krijuan portalin opinion.al, i cili duke përfituar nga audienca e madhe e trashëguar në vite e emisionit, arriti të ketë ngjitje të shpejtë edhe në mjedisin online. Duhet theksuar portali i Fevziut nuk është thjesht një uebsajt i emisionit të tij Opinion. Ai ka trajtat e një medieje të mirëfilltë online që ndjek lajmet dhe zhvillimet e ditës dhe që boton një numër të konsiderueshëm komentesh dhe analizash.

Në një model të ngjashëm edhe Rudina Xhunga, moderatore e emisionit Dritare që transmetohej në Vizion Plus TV, hapi online portalin e saj dritare.al, ku është shumë i pranishëm edhe analisti Dritan Hila. Edhe dritare.al paraqitet si një portal që boton lajme të kategorive nga më të ndryshmet si dhe komente, mes të cilave bien në sy komentet e dy bashkëthemeluesve të tij.

Pasi u largua nga gazeta Mapo, Alfred Lela hapi portalin e tij, politiko.al, duke u fokusuar kryesisht në lajmet dhe analizat politike, duke u përpjekur të sjellë një model më të përqendruar të portalit të lajmeve, në vend që të mbulonte çdo temë të mundshme. Në mënyrë të ngjashme, Mira Kazhani krijoi median e saj online tiranapost.al, ku, si një risi, ajo është përpjekur të angazhojë personalitete publike në formën e rubrikave që ata mbajnë. Një tjetër media online në po këtë drejtim është ajo e vëllezërve Nazarko, Konica.al, dhe lista vazhdon me Enkel Demi dhe 27.al, Ylli Rakipi dhe tpz.al, Arian Cani dhe zoneelire.al, e kështu me radhë. Në këtë pikë do të ishte e sigurtë të supozohej se edhe pse nuk mund të flitet për migrim të plotë digjital, ka një prirje të fortë që gazetarët që së paku të kenë një prani në mediat online, edhe pse mund të hezitojnë të tërhiqen plotësisht nga mediat tradicionale.

33

Një nga arsyet për tendencën në rritje të gazetarëve nga mediat tradicionale për të kaluar në median online lidhet me krizën institucionale dhe ekonomike të mediave tradicionale. Mbyllja e disa gazetave dhe stacioneve televizive si dhe pasiguria e vendeve të punës kanë nxitur profesionistët e medias që të konsiderojnë mundësinë e përfshirjes në mediat online.

Një shtytje tjetër ka qenë nevoja për disa nga liderët e opinionit publik shqiptar që të përdorin dhe shfrytëzojnë median online për të pasur më shumë hapësirë veprimi. Natyra virale e medias online është mjaft e përshtatshme për analistët ose opinionistët që të përhapin masivisht mendimet dhe mesazhet që janë pjesë e strategjisë së tyre të komunikimit publik. Nga ana tjetër, krijimi i mediave online nga këta personalitete bëhet edhe për të fituar një pjesë të grupmoshave të reja që kanë braktisur mediat tradicionale ose për të rifituar ata që janë zhgënjyer prej tyre. Por, në këtë përpjekje gjasat për të fituar mbi të rinjtë dhe të zhgënjyerit mund të jenë të pakta, sepse analistët dhe komentuesit e njohur të TV dhe gazetave janë pjesë e arsyes pse këto media janë braktisur.

- Suksesi i revistave online

Në linjën e prirjes drejt soft news, por edhe drejt informacionit të profilizuar është verifikuar edhe një prirje tjetër në mediat shqiptare online: rritja e revistave online. Revistat online, në ndryshim nga agjensitë e lajmit online, nuk kanë prioritet lajmin më të fundit. Përgjithësisht informacioni i tyre nuk kufizohet nga urgjenca kohore. Duke u populluar kryesisht me kategorinë e soft news si dhe me zhanre

34

të tjera të “informacionit të butë” që kanë të bëjnë me prirjet kulturore, me modën, botën e VIP-ave dhe të spektaklit, etj, revistat online përfitojnë pikërisht nga prirja dhe tërheqja që ekziston aktualisht në ueb për këtë kategori informacioni.

Një pjesë e këtyre revistave online kanë edhe versionin e tyre të printuar. Por nëse në rastin e versionit print atyre do t’iu duhet që të përballen me krizën që po kalon aktualisht e gjithë media e printuar, në versionin online ato paraqiten në ngjitje dhe me tregues më të mirë të audiencës se sa në versionin në print.

Shembuj të revistave të tilla online janë shije.al, e cila është e profilizuar për informacionin në fushën e kulinarisë dhe të ushqyerit të shëndetshëm. Përveç versionit online, Shije ka edhe variantin e vet të shtypur, për të ndjekur atë pjesë të audiencës që preferon shtypin dhe jo ekranin. Një tjetër revistë online e sukesshme është edhe anabel.al, e cila, që nga themelimi i vet në 2013 ka arritur të krijojë një profil të rëndësishëm. Revista të tjera të ngjashme kanë pasuar më tej, si revistaclass.al, e botuar nga prezantuesja e njohur Alketa Vejsiu, si dhe revista si revistawho.com, bordo.al, elegance.al, prive.al, story.al, dhe media të tjera me profil të ngjashëm, të cilat i drejtohen kryesisht publikut femëror.

Në listën e revistave të sukseshme është edhe revista Monitor, e specializuar në fushën e ekonomisë, monitor.al i themeluar në vitin 2006 nga Media Union. Përveç përmbajtjes së edicionit print, monitor.al boton herë pas here informacione për zhvillimet më të fundit në fushën e ekonomisë. Përveç reklamave, një pjesë e të ardhurave krijohen edhe nga abonimet apo aplikimi i pagesës për artikuj të veçantë.

35

media e printuar, në versionin online ato paraqiten në ngjitje dhe me tregues më të mirë të audiencës se sa në versionin në print.

Shembuj të revistave të tilla online janë shije.al, e cila është e profilizuar për informacionin në fushën e kulinarisë dhe të ushqyerit të shëndetshëm. Përveç versionit online, Shije ka edhe variantin e vet të shtypur, për të ndjekur atë pjesë të audiencës që preferon shtypin dhe jo ekranin. Një tjetër revistë online e sukesshme është edhe anabel.al, e cila, që nga themelimi i vet në 2013 ka arritur të krijojë një profil të rëndësishëm. Revista të tjera të ngjashme kanë pasuar më tej, si revistaclass.al, e botuar nga prezantuesja e njohur Alketa Vejsiu, si dhe revista si revistawho.com, bordo.al, elegance.al, prive.al, story.al, dhe media të tjera me profil të ngjashëm, të cilat i drejtohen kryesisht publikut femëror.

Në listën e revistave të sukseshme është edhe revista Monitor, e specializuar në fushën e ekonomisë, monitor.al i themeluar në vitin 2006 nga Media Union. Përveç përmbajtjes së edicionit print, monitor.al boton herë pas here informacione për zhvillimet më të fundit në fushën e ekonomisë. Përveç reklamave, një pjesë e të ardhurave krijohen edhe nga abonimet apo aplikimi i pagesës për artikuj të veçantë.

Përveç kësaj, media të tjera online të profilizuara kanë gjetur hapësirë dhe mundësi për të trajtuar fusha më të ngushta të interesit që nuk mbulohen zakonisht në mediat e përgjithshme, siç janë trashëgimia kulturore, bujqësia, ushqimi, lajmet lokale, kultura, mbrojtja e konsumatorit, etj.

98

4

2

3

13

0 20 40 60 80 100 120

Gjeneralist

Sport

Ekonomi

Lifestyle

Tjetër

Profilet e medias online në anketë

Grafiku 2: “Profilet e medias online në anketë”

16

Përveç kësaj, media të tjera online të profilizuara kanë gjetur hapësirë dhe mundësi për të trajtuar fusha më të ngushta të interesit që nuk mbulohen zakonisht në mediat e përgjithshme, siç janë trashëgimia kulturore, bujqësia, ushqimi, lajmet lokale, kultura, mbrojtja e konsumatorit, etj.

Grafiku 2: “Profilet e medias online në anketë”

PROFILET E MEDIAS ONLINE NË ANKETË

Grafiku i mësipërm tregon profilet e mediave online të përfshira në këtë anketë. Megjithëse nuk është shterrues, ky grafik tregon se megjithëse mbizotëron media gjeneraliste, ka gjithashtu një larmi medie të profileve të tjera, si dhe një treg për mbulimin më të specializuar dhe të profilizuar të lajmeve. Suksesi i revistave online gjithashtu dëshmon një parashikim të studiuesve për rritjen e mediave të profilizuara dhe rënien e mediave të përgjithshme. Ky sukses vërteton edhe tendencën për preferencat e një pjese të mirë të audiencës për “informacionin e butë”.

36

5

Modeli ekonomik i medias online

Nuk ka asnjë informacion mbi të ardhurat e medias online dhe modelin e biznesit që përdoret. Mediat elektronike nuk kanë detyrimin që të regjistrohen, vetëm nëse kërkojnë domain që përfundon me “.al” Edhe në këtë rast ata regjistrohen vetëm me shërbimin hosting, por nuk përballen me detyrime të tjera. Rrjedhimisht, përmbushja e kërkesave të tjera, të cilat do të ishin normale në funksionimin e ndërmarrjeve të mediave, siç janë deklarimi i të ardhurave, burimet e financimit, lista e të punësuarve dhe pagesa e kontributeve shoqërore, pagimi i taksave etj., nuk janë aspak të identifikueshme në peizazhin aktual të mediave online. Në këtë drejtim, mund të thuhet se peizazhi i mediave online duket se është krejtësisht i parregulluar.

- Regjistrimi i medias online

Anketa e kryer për këtë studim përpiqet të hedhë më shumë dritë mbi prirjet kryesore në lidhje me format e ndryshme të regjistrimit të mediave online dhe prirjet ekonomike më të dukshme. Përfaqësuesit e mediave

37

Grafiku i mësipërm tregon profilet e mediave online të përfshira në këtë anketë. Megjithëse nukështë shterrues, ky grafik tregon se megjithëse mbizotëron media gjeneraliste, ka gjithashtu një larmi medie të profileve të tjera, si dhe një treg për mbulimin më të specializuar dhe të profilizuar të lajmeve. Suksesi i revistave online gjithashtu dëshmon një parashikim të studiuesve për rritjen e mediave të profilizuara dhe rënien e mediave të përgjithshme. Ky sukses vërteton edhe tendencën për preferencat e një pjese të mirë të audiencës për "informacionin e butë".

5. Modeli ekonomik i medias online

Nuk ka asnjë informacion mbi të ardhurat e medias online dhe modelin e biznesit që përdoret. Mediat elektronike nuk kanë detyrimin që të regjistrohen, vetëm nëse kërkojnë domain që përfundon me ".al" Edhe në këtë rast ata regjistrohen vetëm me shërbimin hosting, por nuk përballen me detyrime të tjera. Rrjedhimisht, përmbushja e kërkesave të tjera, të cilat do të ishin normale në funksionimin e ndërmarrjeve të mediave, siç janë deklarimi i të ardhurave, burimet e financimit, lista e të punësuarve dhe pagesa e kontributeve shoqërore, pagimi i taksave etj. Nuk janë aspak të identifikueshme në peizazhin aktual të mediave online. Në këtë drejtim, mund të thuhet se peizazhi i mediave online duket se është krejtësisht i parregulluar.

- Regjistrimi i medias online

Anketa e kryer për këtë studim përpiqet të hedhë më shumë dritë mbi prirjet kryesore në lidhje me format e ndryshme të regjistrimit të mediave online dhe prirjet ekonomike më të dukshme. Përfaqësuesit e mediave online u pyetën në lidhje me formën e regjistrimit, nëse janë të regjistruar. Kategoritë e ndryshme të identifikuara përfshinin: biznes më vete, brenda biznesit tëmedias tradicionale me të cilën lidhen, pjesë e një kompanie biznesi, organizatë jofitimprurëse, pjesë e mediave publike dhe të paregjistruara në asnjë mënyrë apo formë.

Biznes më vete39%

Pjesë e medias tradicionale

23%

Pjesë e një biznesi

8%

OJF16%

E paregjistruar12%

Publike2%

Forma e regjistrimit

17

Grafiku 3: “Forma e regjistrimit të medias online”

FORMA E REGJISTRIMIT

online u pyetën në lidhje me formën e regjistrimit, nëse janë të regjistruar. Kategoritë e ndryshme të identifikuara përfshinin: biznes më vete, brenda biznesit të medias tradicionale me të cilën lidhen, pjesë e një kompanie biznesi, organizatë jofitimprurëse, pjesë e mediave publike dhe të paregjistruara në asnjë mënyrë apo formë.

Siç shihet nga grafiku, nga mediat online që iu përgjigjën kësaj ankete, shumica e tyre janë regjistruar si biznese më vete, 39% e gjithë mediave pjesmarrëse. Grupi i dytë më i madh, 23% e mediave online, funksionojnë si pjesë e biznesit të medias tradicionale, duke përfshirë kryesisht faqet online të gazetave dhe televizioneve, si dhe faqet e programeve të njohura televizive, të cilat veprojnë në kuadrin e biznesit mediatik tradicional. 16% prej tyre janë regjistruar si organizata jofitimprurëse, dhe vetëm 8% kanë thënë

38

se janë regjistruar si pjesë e një kompanie biznesi. Nga mediat e anketuara, 12% e tyre deklaruan se nuk ishin të regjistruar në asnjë formë.

Ky grafik tregon se dy format kryesore të regjistrimit, si një biznes i veçantë, ose brenda biznesit të medias tradicionale, janë format mbizotëruese të regjistrimit brenda këtij grupi. Megjithatë, mediat që marrin pjesë në këtë anketë janë vetëm një pjesë e mediave ekzistuese online, dhe kjo përqindje duhet të merret me rezervë. Gjithsesi, këto të dhëna ndihmojnë në pasjen e një perceptimi mbi mënyrat e preferuara të regjistrimit ose lidhjes së medias online me mediat tradicionale ose bizneset e tjera. Në të njëjtën kohë, 28% e mediave online të anketuara këtu ose nuk janë fare të regjistruara, ose janë të regjistruara si media jo-fitimprurëse, që do të thotë se ata punojnë sipas rregullave të ndryshme nga biznesi mediatik, si në rastin e OJF-ve, ose pa asnjë rregull, nëse nuk janë të regjistruar.

- Modeli i biznesit i medias online

Të dhënat sistematike dhe të besueshme në lidhje me audiencën, lexueshmërinë dhe popullaritetin e mediave mungojnë për pothuajse të gjitha llojet e mediave në vend, një çështje që ka mbetur e pazgjidhur për 28 vitet e fundit. Megjithëse ka përpjekje dhe iniciativa dhe ekzistojnë matje të audiencës, të kryera kryesisht nga dy kompani më shumë për stacionet televizive, të dhënat zakonisht nuk janë publike dhe ato shpesh vihen në pikëpyetje dhe ndryshojnë ndjeshëm nga një kompani në tjetrën.

Në këtë kontekst, ku transparenca e bizneseve tradicionale të medias mbetet problematike dhe

39

vështirë për t’u shpjeguar, situata me median online paraqitet edhe më kaotike dhe ka edhe më pak informacione. Përveç transparencës përgjithësisht të ulët të tregut mediatik në vend, mediat online nuk janë të rregulluara me ligj, nuk përballen me asnjë detyrim për t’u regjistruar dhe gjithashtu nuk kanë autoritet rregullator që do të mbikëqyrnin zhvillimin dhe funksionimin e tyre. Të gjitha këto e bëjnë më të vështirë për të kuptuar modelin e saktë të biznesit dhe mekanizmat që mbizotërojnë në këtë sektor dinamik të peizazhit mediatik.

Kur bëhet fjalë për modelin ekonomik të mediave tradicionale, të ardhurat nga reklamat janë konsideruar si burimi kryesor i të ardhurave për mediat. Meqenëse një pjesë e rëndësishme e mediave online funksionojnë si pjesë e mediave tradicionale dhe nuk janë të regjistruara vetë, ky supozim mund të shtrohet edhe për median online që punon si pjesë e mediave tradicionale. Në të njëjtën kohë, ky grup i mediave gjithashtu ka përparësinë e përdorimit të burimeve njerëzore të përbashkët me median tradicionale, si për të prodhuar përmbajtje dhe për të qenë të pranishëm në dy platforma të ndryshme: mediat tradicionale dhe mediat online. Ky model ka rezultuar përgjithësisht një model i përshtatshëm i biznesit për mediat shqiptare. Fenomeni i përqendrimit të burimeve njerëzore brenda të njëjtit grup mediatik dhe shpërndarja e përmbajtjes përmes disa mediave të të njëjtit grup ka qenë një model i përdorur nga grupet kryesore të medias në vend (grupi Top Media, grupi Klan, Focus media news, grupi Ora, etj.)

Përveç këtij modeli biznesi, i cili gjithashtu është transferuar pjesërisht në një pjesë të mediave online,

40

vlen të përmendet se sipas vlerësimeve ekzistuese të reklamave, në vitin 2017, të ardhurat nga reklamat në mediat online për herë të parë kanë kaluar reklamat në median e shkruar, duke shënuar një pikë kthese për mediat online dhe me sa duket duke vulosur rënien e ngadaltë dhe të gjatë të gazetave në vend42. Sipas të dhënave të publikuara nga revista Monitor, tregu i përgjithshëm i reklamave arriti në 38,4 milion Euro në 2017, duke shënuar një rënie prej 2,2% krahasuar me vlerësimet e vitit 201643. Sa i përket vlerësimeve të hapësirës së zënë nga reklama, sipas të dhënave të Idra Media, në vitin 2016 hapësira e reklamimit u rrit 68% dhe rritja vazhdoi gjithashtu në vitin 2017 me 16% krahasuar me vitin e mëparshëm44.

Në vitin 2017, të gjithë sektorët e tjerë të medias ranë ndjeshëm ose pak: sektori i vetëm që shënoi rritje në krahasim me vitin 2016 ishte media online. Tregu i mediave online arriti në 2.4 milionë euro në vitin 2017, ku 30% e tyre kaloi në faqet online të Top Channel TV dhe portalit Balkanweb45. Kjo tregon rëndësinë në rritje të mediave online për agjencitë e reklamave, si për shkak të rritjes së popullaritetit dhe mundësisë për shënjestrim më të saktë të audiencës së mediave online, ashtu edhe për shkak të kostove më të ulëta të reklamimit në krahasim me mediat tradicionale. Në të njëjtën kohë, ky fakt tregon se kemi të bëjmë me një moment mundëse ekonomike për mediat online.

42 Liperi, O. “Tregu i dobët i reklamave fut median në krizë: Televizionet pa fitime, ‘online’ mund print-in,” Monitor, 9 shkurt, 2018, http://www.monitor.al/tregu-reklamave-fut-median-ne-krize-televizionet-pa-fitime-online-mund-print/

43 Ibid.44 Ibid.45 Ibid.

41

Grafiku 4: “Përdorimi i reklamës në median online”

PËRDORIMI I REKLAMËS NË MEDIAN ONLINE

Megjithëse në përgjithësi vala e reklamave duket se gjithnjë e më shumë favorizon mediat online, sidomos në krahasim me shtypin, jo të gjitha mediat online përdorin reklama, ose sepse kanë zgjedhur një profil të caktuar, ose për shkak të mungesës së interesit nga reklamuesit.

Lidhur me mediat e anketuara për këtë raport, 29% e tyre thanë se nuk përfshinin reklamat në median e tyre. Një pjesë e tyre janë portalet e lajmeve që punojnë falë donacioneve. Një seksion tjetër përfshin mediat jo-fitimprurëse ose mediat e komunitetit, që përfaqësojnë një grup të veçantë ose pakicë etnike ose fetare. Ndërsa këto lloje të mediave kanë bërë një zgjedhje në përputhje me natyrën dhe qëllimin e tyre, disa të tjera thjesht nuk kanë arritur të tërheqin reklamuesit.

Përveç këtij modeli biznesi, i cili gjithashtu është transferuar pjesërisht në një pjesë të mediave online, vlen të përmendet se sipas vlerësimeve ekzistuese të reklamave, në vitin 2017, të ardhuratnga reklamat në mediat online për herë të parë kanë kaluar reklamat në median e shkruar, duke shënuar një pikë kthese për mediat online dhe me sa duket duke vulosur rënien e ngadaltë dhe të gjatë të gazetave në vend 42 . Sipas të dhënave të publikuara nga revista Monitor, tregu i përgjithshëm i reklamave arriti në 38,4 milion Euro në 2017, duke shënuar një rënie prej 2,2% krahasuar me vlerësimet e vitit 2016 43. Sa i përket vlerësimeve të hapësirës së përkushtuar për reklamim, sipas të dhënave të Idra Media, në vitin 2016 hapësira e reklamimit u rrit 68% dhe rritja vazhdoi gjithashtu në vitin 2017 me 16% krahasuar me vitin paraprak44.

Në vitin 2017, të gjithë sektorët e tjerë të medias ranë ndjeshëm ose pak: sektori i vetëm që shënoi rritje në krahasim me vitin 2016 ishte media online. Tregu i mediave online arriti në 2.4 milionë euro në vitin 2017, ku 30% e tyre kaloi në faqet online të Top Channel TV dhe portalit Balkanweb45. Kjo tregon rëndësinë në rritje të mediave online për agjencitë e reklamave, si për shkak të rritjes së popullaritetit dhe mundësisë për shënjestrim më të saktë të audiencës sëmediave online, ashtu edhe për shkak të kostove më të ulëta të reklamimit në krahasim me mediat tradicionale. Në të njëjtën kohë, ky fakt tregon se kemi të bëjmë me një moment mundëseekonomike për mediat online.

Megjithëse në përgjithësi vala e reklamave duket se gjithnjë e më shumë favorizon mediat online, sidomos në krahasim me shtypin, jo të gjitha mediat online përdorin reklama, ose sepse kanë zgjedhur një profil të caktuar, ose për shkak të mungesës së interesit nga reklamuesit.

po71%

jo29%

Përdorimi i reklamës në median online

Grafiku 4: “Përdorimi i reklamës në median online”

42 Liperi, O. “Tregu i dobët i reklamave fut median në krizë: Televizionet pa fitime, ‘online’ mund print-in,” Monitor, 9 shkurt, 2018, http://www.monitor.al/tregu-reklamave-fut-median-ne-krize-televizionet-pa-fitime-online-mund-print/ 43 Ibid. 44 Ibid. 45 Ibid.

19

42

biznese të lidhura me kompaninë

10%

biznese të tjera75%

donacione9%

tjetër6%

Burimet e reklamës

Kur shohim se cilat janë burimet kryesore të reklamimit, anketa zbulon se 75% e reklamave vijnë nga bizneset që nuk janë të lidhura me mediat online. Vetëm 10% e të anketuarve i renditën bizneset e lidhura me kompaninë e medias mes burimeve të tyre, dhe 9% prej tyre cituan donacione të ndryshme si pjesë e të ardhurave të reklamave.

Të dhënat e Idra Media, botuar nga revista Monitor për vitin 2017, gjithashtu konfirmojnë se modeli i reklamimit në mediat online nuk është i ndryshëm nga ai i mediave tradicionale: tre kompanitë e telekomunikacionit janë gjithashtu tre reklamuesit më të mëdhenj në mediat online, si dhe kompani të tjera, siç janë transmetuesit dixhitalë46.

46 Ibid.

Grafiku 5: “Burime të reklamës”

BURIME TË REKLAMËS

43

12%

45%

36%

3%2% 2%

Modeli i biznesit

Me fitim

Mbulon shpenzimet

Me humbje

Pa përgjigje

Vullnetar

Jo-fitimprurëse

Grafiku 6: “Modeli i biznesit i medias online”

Siç tregohet në grafik, vetëm 12% e të anketuarve deklaruan se kishin fitim nga mediat, njëshifër mjaft e ulët. Shumica e mediave online që i janë përgjigjur këtij sondazhi, 45% e tyre, deklaruan se arritën të mbulonin shpenzimet, ndërsa 36% thanë se ishin me humbje.

30%

12%9%25%

19%

5%

Mbulimi i humbjevepronarët

biznese të tjera të kompanisë

media tradicionale

trafiku referal

tjetër

Grafiku 7: “Mbulimi i humbjeve në online media”

Sipas grafikut, pjesa më e madhe e humbjeve për mediat online mbulohet nga pronarët e mediave online, në 30% të rasteve. Përveç kësaj, 12% e tyre thanë se humbjet mbulohen nga bizneset e tjera të kompanisë dhe 9% citojnë si burim të ardhurat e krijuara nga mediat tradicionale me të cilat janë të lidhura. Në këtë kontekst, duket se integrimi i më shumë se një platforme mediatike

21

Mediat tradicionale janë rritur në numër, në vend që të konsolidohen, në 28 vitet e fundit, pavarësisht pikëpyetjeve mbi logjikën ekonomike për këtë prirje. Kjo vlen edhe më shumë në rastin e mediave online, edhe pse, padyshim, kostot operacionale të një portali lajmesh janë më të ulëta se ato të një stacioni televiziv, ose gazete, për shembull. Fakti është se portalet e reja janë hapur pothuajse çdo ditë, dhe është bërë e vështirë të kesh një numër të saktë të tyre. Të anketuarit në sondazhin e kryer u pyetën gjithashtu mbi gjendjen e tyre ekonomike, më konkretisht nëse kishin dalë me fitim, me humbje, apo kishin mbuluar shpenzimet.

Grafiku 6: “Modeli i biznesit i medias online”

MODELI I BIZNESIT

Siç tregohet në grafik, vetëm 12% e të anketuarve deklaruan se kishin fitim nga mediat, një shifër mjaft e ulët. Shumica e mediave online që i janë përgjigjur këtij sondazhi, 45% e tyre, deklaruan se arritën të mbulonin shpenzimet, ndërsa 36% thanë se ishin me humbje.

44

12%

45%

36%

3%2% 2%

Modeli i biznesit

Me fitim

Mbulon shpenzimet

Me humbje

Pa përgjigje

Vullnetar

Jo-fitimprurëse

Grafiku 6: “Modeli i biznesit i medias online”

Siç tregohet në grafik, vetëm 12% e të anketuarve deklaruan se kishin fitim nga mediat, njëshifër mjaft e ulët. Shumica e mediave online që i janë përgjigjur këtij sondazhi, 45% e tyre, deklaruan se arritën të mbulonin shpenzimet, ndërsa 36% thanë se ishin me humbje.

30%

12%9%25%

19%

5%

Mbulimi i humbjevepronarët

biznese të tjera të kompanisë

media tradicionale

trafiku referal

tjetër

Grafiku 7: “Mbulimi i humbjeve në online media”

Sipas grafikut, pjesa më e madhe e humbjeve për mediat online mbulohet nga pronarët e mediave online, në 30% të rasteve. Përveç kësaj, 12% e tyre thanë se humbjet mbulohen nga bizneset e tjera të kompanisë dhe 9% citojnë si burim të ardhurat e krijuara nga mediat tradicionale me të cilat janë të lidhura. Në këtë kontekst, duket se integrimi i më shumë se një platforme mediatike

21

Sipas grafikut, pjesa më e madhe e humbjeve për mediat online mbulohet nga pronarët e mediave online, në 30% të rasteve. Përveç kësaj, 12% e tyre thanë se humbjet mbulohen nga bizneset e tjera të kompanisë dhe 9% citojnë si burim të ardhurat e krijuara nga mediat tradicionale me të cilat janë të lidhura. Në këtë kontekst, duket se integrimi i më shumë se një platforme mediatike nën të njëjtën ombrellë, ose kombinimi i pronësisë së mediave dhe bizneseve të tjera, është skema më e përhapur për mbështetjen e medias online.

Një burim tjetër shumë i rëndësishëm i të ardhurave ka qenë edhe trafiku referal, që nënkupton vizitorët që vijnë përmes faqeve të tjera ose rrjeteve sociale, dhe jo nga kërkimi i drejtpërdrejtë në rrjet. Sipas sondazhit, 25% e të anketuarve thanë se të ardhurat që vijnë nga trafiku referal shërbejnë si një mënyrë për të mbuluar humbjet. Roli i mediave sociale dhe gjigandëve teknologjikë, sidomos Facebook dhe Google, në të ardhmen e shpërndarjes së lajmeve dhe veçanërisht

MBULIMI I HUMBJEVE

Grafiku 7: “Mbulimi i humbjeve në median online”

12%

45%

36%

3%2% 2%

Modeli i biznesit

Me fitim

Mbulon shpenzimet

Me humbje

Pa përgjigje

Vullnetar

Jo-fitimprurëse

Grafiku 6: “Modeli i biznesit i medias online”

Siç tregohet në grafik, vetëm 12% e të anketuarve deklaruan se kishin fitim nga mediat, njëshifër mjaft e ulët. Shumica e mediave online që i janë përgjigjur këtij sondazhi, 45% e tyre, deklaruan se arritën të mbulonin shpenzimet, ndërsa 36% thanë se ishin me humbje.

30%

12%9%25%

19%

5%

Mbulimi i humbjevepronarët

biznese të tjera të kompanisë

media tradicionale

trafiku referal

tjetër

Grafiku 7: “Mbulimi i humbjeve në online media”

Sipas grafikut, pjesa më e madhe e humbjeve për mediat online mbulohet nga pronarët e mediave online, në 30% të rasteve. Përveç kësaj, 12% e tyre thanë se humbjet mbulohen nga bizneset e tjera të kompanisë dhe 9% citojnë si burim të ardhurat e krijuara nga mediat tradicionale me të cilat janë të lidhura. Në këtë kontekst, duket se integrimi i më shumë se një platforme mediatike

21

45

nën të njëjtën ombrellë, ose kombinimi i pronësisë së mediave dhe bizneseve të tjera, është skema më e përhapur për mbështetjen e medias online.

Një burim tjetër shumë i rëndësishëm i të ardhurave ka qenë edhe trafiku referal, që nënkupton vizitorët që vijnë përmes faqeve të tjera ose rrjeteve sociale, dhe jo nga kërkimi i drejtpërdrejtënë rrjet. Sipas sondazhit, 25% e të anketuarve thanë se të ardhurat që vijnë nga trafiku referal si një mënyrë për të mbuluar humbjet. Roli i mediave sociale dhe gjigandëve teknologjikë, sidomos Facebook dhe Google, në të ardhmen e shpërndarjes së lajmeve dhe veçanërisht si faktorë që ndikojnë në të ardhurat e kompanive mediatike, ka qenë një temë e vazhdueshme debati në shkallë globale. Në Shqipëri, për arsye të ndryshme, trafiku referal dhe ndikimi në financat e medias nuk është domosdoshmërisht çështja më urgjente dhe më e rëndësishme për mediat online, ose për të gjitha mediat. Megjithatë, siç tregojnë të dhënat, kjo nuk është aspak njëçështje e papërfillshme. Përhapja e internetit u vlerësua rreth 66% e popullsisë në dhjetor 2017, me 1.4 milionë përdorues të Facebook dhe 47.7% të penetrimit të këtij rrjeti social në popoullsi47. Ndërsa popullariteti i rrjeteve sociale rritet në vend, po kështu rritet edhe prania emediave online në rrjetet sociale, shpesh duke përdorur praktikën e përmbajtjes së sponsorizuar për artikuj të veçantë ose mjete të tjera për të rritur popullaritetin e tyre.

Për të pasur një ndjesi të gjendjes ekonomike të mediave online, të anketuarve në sondazh iukërkua që të krahasojnë pozicionin e tyre financiar aktual në lidhje me të ardhurat e një viti më parë.

27%

38%

11%

16%7% 1%

Të ardhurat krahasuar me vitin e kaluar

u rritën

njëlloj

u ulën

krijuar këtë vit

pa përgjigje

jo-fitimprurës

Grafiku 8: “Të ardhurat krahasuar me vitin e kaluar”

Grafiku tregon se për shumicën e mediave online gjendja mbetet e pandryshuar, ndërsa për 11% të ardhurat janë ulur këtë vit. 16% prej tyre u krijuan këtë vit, duke e bërë të pamundur krahasimin, ndërsa 7% preferuan të mos i përgjigjen kësaj pyetjeje, dhe 1% përfshinte mediat jofitimprurëse. Është interesante të theksohet se për 27% të mediave online që janë përgjigjur, të

47 Të dhënat nga Internet World Stats: https://www.internetworldstats.com/europa2.htm

22

si faktorë që ndikojnë në të ardhurat e kompanive mediatike, ka qenë një temë e vazhdueshme debati në shkallë globale. Në Shqipëri, për arsye të ndryshme, trafiku referal dhe ndikimi në financat e medias nuk është domosdoshmërisht çështja më urgjente dhe më e rëndësishme për mediat online, ose për të gjitha mediat. Megjithatë, siç tregojnë të dhënat, kjo nuk është aspak një çështje e papërfillshme. Përhapja e internetit u vlerësua rreth 66% e popullsisë në dhjetor 2017, me 1.4 milionë përdorues të Facebook dhe 47.7% të penetrimit të këtij rrjeti social në popullsi popoulls47. Ndërsa popullariteti i rrjeteve sociale rritet në vend, po kështu rritet edhe prania e mediave online në rrjetet sociale, shpesh duke përdorur praktikën e përmbajtjes së sponsorizuar për artikuj të veçantë ose mjete të tjera për të rritur popullaritetin e tyre.

Për të pasur një ndjesi të gjendjes ekonomike të mediave online, të anketuarve në sondazh iu kërkua që të krahasojnë pozicionin e tyre financiar aktual në lidhje me të ardhurat e një viti më parë.

47 Të dhënat nga Internet World Stats: https://www.internetworldstats.com/europa2.htm

Grafiku 8: “Të ardhurat krahasuar me vitin e kaluar”

TË ARDHURAT KRAHASUAR ME VITIN E KALUAR

46

Grafiku 9: “Perceptimi për të ardhmen financiare të medias”

PERCEPTIMI PËR TË ARDHMEN FINANCIARE TË MEDIAS

45% did not make losses, it seems that the economic prospects for online media are not entirely bleak. Even though these are few data and there are many other factors to consider in the long-term, online media certainly seems an attractive option in terms of market survival or expansion at the moment, also due to the lower maintenance costs compared to traditional media.

52%

19%

29%

Perception on financial future of the media

optimistic

pessimistic

not sure

Table 9: “Perception on financial future of the media”

When asked about the perception they had on the future of their finances, representatives of online media indeed seemed to be optimistic for the most part. 52% of them declared they felt optimistic, while 29% said they were not certain about their perception in this regard. Only 19% of them declared they were pessimistic, indicating that there is a significant momentum and optimism about surviving in this market for online media currently, as the high number of emerging online media also witnesses.

6. Professionalism and human resources in online media

Sufficient and professionally capable human resources are a precondition for an ethical and professional media, and online media is not an exception. For this purpose, the survey conducted with representatives of online media attempts to sketch the main patterns in the newsroom structure in terms of staff number, the division of job positions, the workload compared to staff, and training needs and opportunities that would be of interest to representatives of online media.

23

Grafiku tregon se për shumicën e mediave online gjendja mbetet e pandryshuar, ndërsa për 11% të ardhurat janë ulur këtë vit. 16% prej tyre u krijuan këtë vit, duke e bërë të pamundur krahasimin, ndërsa 7% preferuan të mos i përgjigjen kësaj pyetjeje, dhe 1% përfshinte mediat jofitimprurëse. Është interesante të theksohet se për 27% të mediave online që janë përgjigjur, të ardhurat janë rritur krahasuar me një vit më parë. Duke pasur parasysh këtë dhe duke iu referuar të dhënave të mëparshme mbi modelin e biznesit të mediave online, ku 12% ishin me fitim dhe 45% nuk kanë pasur humbje, duket se perspektivat ekonomike për mediat në internet nuk janë tërësisht të zymta. Megjithëse këto janë pak të dhëna dhe ka shumë faktorë të tjerë që duhet të merren parasysh në planin afatgjatë, mediat online me siguri duken një opsion tërheqës në aspektin e mbijetesës ose zgjerimit të tregut në këtë moment, edhe për shkak të shpenzimeve më të ulëta të mirëmbajtjes në krahasim me mediat tradicionale.

ardhurat janë rritur krahasuar me një vit më parë. Duke pasur parasysh këtë dhe duke iu referuar të dhënave të mëparshme mbi modelin e biznesit të mediave online, ku 12% ishin me fitim dhe 45% nuk kanë pasur humbje, duket se perspektivat ekonomike për mediat në internet nuk janë tërësisht të zymta. Megjithëse këto janë pak të dhëna dhe ka shumë faktorë të tjerë që duhet të merren parasysh në planin afatgjatë, mediat online me siguri duken një opsion tërheqës në aspektin e mbijetesës ose zgjerimit të tregut në këtë moment, edhe për shkak të shpenzimeve më të ulëta të mirëmbajtjes në krahasim me mediat tradicionale.

52%

19%

29%

Perceptimi për të ardhmen financiare të medias

optimist

pesimist

nuk e di

Grafiku 9: “Perceptimi për të ardhmen financiare të medias”

Kur u pyetën për perceptimin që kishin për të ardhmen financiare, përfaqësuesit e mediave online me të vërtetë dukeshin optimistë në pjesën më të madhe. 52% e tyre deklaruan se ndiheshin optimistë, ndërsa 29% thanë se nuk ishin të sigurt për perceptimin e tyre në këtë drejtim. Vetëm 19% e tyre deklaruan se ishin pesimistë, duke treguar se ka optimizëm në lidhje me mbijetesën në këtë treg, siç e dëshmon edhe numri i madh i mediave online në rritje.

6. Profesionalizmi dhe burimet njerëzore në median online

Burime të mjaftueshme njerëzore dhe profesionale janë kriter për një media etike dhe profesionale, dhe mediat online nuk janë përjashtim. Për këtë qëllim, sondazhi i kryer me përfaqësuesit e medias online përpiqet të skicojë modelet kryesore në strukturën e redaksisë në aspektin e numrit të stafit, ndarjes së vendeve të punës, ngarkesës së punës në krahasim me stafin dhe nevojave dhe mundësive për trajnim që do të ishin me interes për përfaqësuesit e mediave online.

23

47

Kur u pyetën për perceptimin që kishin për të ardhmen financiare, përfaqësuesit e mediave online me të vërtetë dukeshin optimistë në pjesën më të madhe. 52% e tyre deklaruan se ndiheshin optimistë, ndërsa 29% thanë se nuk ishin të sigurt për perceptimin e tyre në këtë drejtim. Vetëm 19% e tyre deklaruan se ishin pesimistë, duke treguar se ka optimizëm në lidhje me mbijetesën në këtë treg, siç e dëshmon edhe numri i madh i mediave online në rritje.

48

6

Profesionalizmi dhe burimet njerëzore në median online

Burime të mjaftueshme njerëzore dhe profesionale janë kriter për një media etike dhe profesionale, dhe mediat online nuk janë përjashtim. Për këtë qëllim, sondazhi i kryer me përfaqësuesit e medias online përpiqet të skicojë modelet kryesore në strukturën e redaksisë në aspektin e numrit të stafit, ndarjes së vendeve të punës, ngarkesës së punës në krahasim me stafin dhe nevojave dhe mundësive për trajnim që do të ishin me interes për përfaqësuesit e mediave online.

Grafiku 10: “Numri i stafit në redaksi”

NUMRI I STAFIT NË REDAKSI

58%26%

11%2% 3%

Numri i stafit në redaksi

1 - 5

6 - 10

11 - 15

16 - 20

> 20

Grafiku 10: “Numri i stafit në redaksi”

Kur shohim numrin e stafit në redaksitë e mediave online, është e qartë se shumica e redaksive kanë një numër minimal të punonjësve, duke u përpjekur të ulin shpenzimet dhe të reflektojnëprirjen në rritje të gazetarëve që largohen nga raportimi në. 58% e tyre thanë se stafi i redaksisë ishte jo më shumë se pesë persona dhe 26% deklaruan se numri i personelit shkonte nga 6 deri në 10 persona. Vetëm 11% thanë se kishin nga 11-15 anëtarë në stafin e tyre dhe numri i atyre mediave që kishin më shumë se 16 persona, madje edhe 20, ishin edhe më pak. Përveç kësaj, disa media kanë deklaruar se edhe pse stafi i tyre i përhershëm është i vogël, ata priren të punojnë kryesisht me kontribues, të cilët nuk llogariten në strukturën e përhershme.

30%

18%

37%

15%

Prirjet për numrin e stafit krahasuar me vitin e kaluar

është shtuar është pakësuar njëlloj krijuar këtë vit

Grafiku 11: “Prirjet pwr numrin e stafit krahasuar me vitin e kaluar”

Për të parë prirjen e ndryshimeve të stafit në peizazhin e mediave online, të anketuarit u pyetën lidhur me tendencat e numrit të stafit krahasuar me vitin e kaluar. 15% e tyre thanë se ishin

24

49

58%26%

11%2% 3%

Numri i stafit në redaksi

1 - 5

6 - 10

11 - 15

16 - 20

> 20

Grafiku 10: “Numri i stafit në redaksi”

Kur shohim numrin e stafit në redaksitë e mediave online, është e qartë se shumica e redaksive kanë një numër minimal të punonjësve, duke u përpjekur të ulin shpenzimet dhe të reflektojnëprirjen në rritje të gazetarëve që largohen nga raportimi në. 58% e tyre thanë se stafi i redaksisë ishte jo më shumë se pesë persona dhe 26% deklaruan se numri i personelit shkonte nga 6 deri në 10 persona. Vetëm 11% thanë se kishin nga 11-15 anëtarë në stafin e tyre dhe numri i atyre mediave që kishin më shumë se 16 persona, madje edhe 20, ishin edhe më pak. Përveç kësaj, disa media kanë deklaruar se edhe pse stafi i tyre i përhershëm është i vogël, ata priren të punojnë kryesisht me kontribues, të cilët nuk llogariten në strukturën e përhershme.

30%

18%

37%

15%

Prirjet për numrin e stafit krahasuar me vitin e kaluar

është shtuar është pakësuar njëlloj krijuar këtë vit

Grafiku 11: “Prirjet pwr numrin e stafit krahasuar me vitin e kaluar”

Për të parë prirjen e ndryshimeve të stafit në peizazhin e mediave online, të anketuarit u pyetën lidhur me tendencat e numrit të stafit krahasuar me vitin e kaluar. 15% e tyre thanë se ishin

24

Grafiku 11: “Prirjet për numrin e stafit krahasuar me vitin e kaluar”

PRIRJET PËR NUMRIN E STAFIT KRAHASUAR ME VITIN E KALUAR

Kur shohim numrin e stafit në redaksitë e mediave online, është e qartë se shumica e redaksive kanë një numër minimal të punonjësve, duke u përpjekur të ulin shpenzimet dhe të reflektojnë prirjen në rritje të gazetarëve që largohen nga raportimi. 58% e tyre thanë se stafi i redaksisë ishte jo më shumë se pesë persona dhe 26% deklaruan se numri i personelit shkonte nga 6 deri në 10 persona. Vetëm 11% thanë se kishin nga 11-15 anëtarë në stafin e tyre dhe numri i atyre mediave që kishin më shumë se 16 persona, madje edhe 20, ishin edhe më pak. Përveç kësaj, disa media kanë deklaruar se edhe pse stafi i tyre i përhershëm është i vogël, ata priren të punojnë kryesisht me kontribues, të cilët nuk llogariten në strukturën e përhershme.

Për të parë prirjen e ndryshimeve të stafit në peizazhin e mediave online, të anketuarit u pyetën lidhur me tendencat e numrit të stafit krahasuar me vitin e kaluar. 15% e tyre thanë se ishin themeluar këtë vit dhe nuk mund të bënin krahasim. 30% thanë se

50

personeli u rrit në krahasim me një vit më parë, dhe 37% thanë se nuk kishte pasur ndryshime në numrin e stafit. Vetëm 18% deklaruan se kishin më pak staf në krahasim me vitin e kaluar. Këto shifra tregojnë se ka prirje për një migrim të gazetarëve drejt mediave online, pasi mediat online raportojnë një rritje të stafit, ndërkohë që stafi i televizioneve dhe mediave të shkruara duket se gradualisht pakësohet. Të dhënat nga Unioni i Gazetarëve gjithashtu tregojnë se numri i punonjësve të mediave online është rritur, në kurriz të stafit të redaksive të mediave tradicionale, duke reflektuar edhe numrin e madh të mediave online në rritje48.

Grafiku 12: “A është stafi i mjaftueshëm?”

A ËSHTË STAFI I MJAFTUESHËM?

48 Intervistë me Aleksandër Çipa, kryetar i Unionit të Gazetarëve Shqiptarë.

Përfaqësuesve të medias online që iu përgjigjën sondazhit iu kërkua gjithashtu të marrin në konsideratë nëse stafi i redaksive të tyre ishte i mjaftueshëm për ngarkesën e punës me të cilën mediat përballeshin. Shumica e tyre u shfaqën të pakënaqur kur krahasuan ngarkesën me stafin. Vetëm 19 thanë se personeli ishte

themeluar këtë vit dhe nuk mund të bënin krahasim. 30% thanë se personeli u rrit në krahasim me një vit më parë, dhe 37% thanë se nuk kishte pasur ndryshime në numrin e stafit. Vetëm 18% deklaruan se kishin më pak staf në krahasim me vitin e kaluar. Këto shifra tregojnë se ka prirje për një migrim të gazetarëve drejt mediave online, pasi mediat online raportojnë një rritje të stafit, ndërkohë që stafi i televizioneve dhe mediave të shkruara duket se gradualisht pakësohet.Të dhënat nga Unioni i Gazetarëve gjithashtu tregojnë se numri i punonjësve të mediave online është rritur, në kurriz të stafit të redaksive të mediave tradicionale, duke reflektuar edhe numrin e madh të mediave online në rritje48.

19

50

45

6

0 10 20 30 40 50 60

po

jo

deri diku

krejt i pamjaftueshëm

A është stafi i mjaftueshëm?

Grafiku12: “A është stafi i mjaftueshëm?”

Përfaqësuesve të medias online që iu përgjigjën sondazhit iu kërkua gjithashtu të marrin në konsideratë nëse stafi i redaksive të tyre ishte i mjaftueshëm për ngarkesën e punës me të cilën mediat përballeshin. Shumica e tyre u shfaqën të pakënaqur kur krahasuan ngarkesën me stafin. Vetëm 19 thanë se personeli ishte i mjaftueshëm, ndërsa 45 thanë se ishte i mjaftueshëm vetëm deri në një farë mase, duke nënkuptuar se një numër më i madh i stafit do të ishte i dëshirueshëm. 50% tha se stafi nuk ishte i mjaftueshëm dhe 6% e konsideruan krejt të pamjaftueshëm për të përballuar ngarkesën e punës. Megjithatë, ky është një problem që ndikon edhe te mediat tradicionale dhe nuk është ekskluziv për mediat online. Siç tregohet edhe nga intervistat, është gjithashtu logjike që me një numër më të ulët të stafit, duhet pritur edhe njëcilësi më e ulët e informacionit.

48 Intervistë me Aleksandër Çipa, kryetar i Unionit të Gazetarëve Shqiptarë.

25

51

72%

13%

4%4%

7%

Struktura e stafit në median onlineKryerdaktor, redaktor, gazetar

Uebmaster, IT

Korrektor

Marketing

Administratë

Grafiku 13: “Struktura e stafit në median online”

Anketa gjithashtu përpiqet të përvijojë rolet në strukturën e redaksisë. Të anketuarit treguan se shumica dërrmuese e stafit të redaksisë përbëhej nga gazetarët dhe redaktorët, më saktësisht 72% e mediave online të përfshira në anketë. Grupi i dytë më i madh i stafit të redaksisë i përkiste stafit teknik, domethënë IT dhe uebmastera, 13% e tyre. Sidoqoftë, mjaft media online vunë në dukje se preferonin të punësonin shërbime të jashtme të një kompanie apo të profesionistëve, në vend që të kishin personelin teknik si staf të përhershëm të redaksisë, ndërsa të tjerë thanë se këta ishin zakonisht punonjës me kohë të pjesshme. Anëtarët e tjerë të stafit që pasuan ishin stafi administrativ (7%), dhe grupet më të vogla ishin korrektorët dhe marketingu, me 4% secili.Shumica e mediave online që janë pjesë e një media tradicionale thanë se stafi mbështetës (administrimi dhe marketingu) është ai i medias tradicionale. Shumë media online madje nuk kanë fare punonjës marketingu. Duke pasur parasysh se disa prej tyre as nuk kishin reklama, është logjike që të mos kenë punonjës marketingu në staf. Në të njëjtën kohë, shumë media nuk kishin korrektor fare, diçka që është e dukshme në cilësinë e gjuhës dhe gabimet e drejtshkrimit dhe gramatikës që janë të qarta çdo ditë në median online, por edhe në atë tradicionale.

26

Grafiku 13: “Struktura e stafit në median online”

STRUKTURA E STAFIT NË MEDIAN ONLINE

i mjaftueshëm, ndërsa 45 thanë se ishte i mjaftueshëm vetëm deri në një farë mase, duke nënkuptuar se një numër më i madh i stafit do të ishte i dëshirueshëm. 50 tha se stafi nuk ishte i mjaftueshëm dhe 6 e konsideruan krejt të pamjaftueshëm për të përballuar ngarkesën e punës. Megjithatë, ky është një problem që ndikon edhe te mediat tradicionale dhe nuk është ekskluziv për mediat online. Siç tregohet edhe nga intervistat, është gjithashtu logjike që me një numër më të ulët të stafit, duhet pritur edhe një cilësi më e ulët e informacionit.

Anketa gjithashtu përpiqet të përvijojë rolet në strukturën e redaksisë. Të anketuarit treguan se shumica dërrmuese e stafit të redaksisë përbëhej nga gazetarët dhe redaktorët, më saktësisht 72% e mediave online të përfshira në anketë. Grupi i dytë më i madh i stafit të redaksisë i përkiste stafit teknik, domethënë IT dhe uebmastera, 13% e tyre. Sidoqoftë, mjaft media online vunë në dukje se preferonin të punësonin shërbime të jashtme të një kompanie apo të profesionistëve, në vend

52

Grafiku 14: “Po të mundnit, cilin staf do të shtonit?”

PO TË MUNDNIT, CILIN STAF DO TË SHTONIT?

që të kishin personelin teknik si staf të përhershëm të redaksisë, ndërsa të tjerë thanë se këta ishin zakonisht punonjës me kohë të pjesshme. Anëtarët e tjerë të stafit që pasuan ishin stafi administrativ (7%), dhe grupet më të vogla ishin korrektorët dhe marketingu, me 4% secili. Shumica e mediave online që janë pjesë e një media tradicionale thanë se stafi mbështetës (administrimi dhe marketingu) është ai i medias tradicionale. Shumë media online madje nuk kanë fare punonjës marketingu. Duke pasur parasysh se disa prej tyre as nuk kishin reklama, është logjike që të mos kenë punonjës marketingu në staf. Në të njëjtën kohë, shumë media nuk kishin korrektor fare, diçka që është e dukshme në cilësinë e gjuhës dhe gabimet e drejtshkrimit dhe gramatikës që janë të qarta çdo ditë në median online, por edhe në atë tradicionale.

Për të kuptuar nevojat më të mëdha në aspektin e stafit, të intervistuarit u pyetën se nëse do të kishin mundësi, çfarë lloj stafi do të dëshironin t’i shtonin redaksisë, stafin profesional, teknik, administrativ apo të gjithë këto. Vetëm 15% e tyre thanë se dëshirojnë të shtojnë të gjithë stafin, duke treguar se nuk ka ndonjë

67%

15%

3%

15%

Po të mundnit, cilin staf do të shtonit?

staf profesionist staf teknik staf administrativ të gjitha

Grafiku 14: “Po të mundnit, cilin staf do të shtonit?”

Për të kuptuar nevojat më të mëdha në aspektin e stafit, të intervistuarit u pyetën se nëse do të kishin mundësi, çfarë lloj stafi do të dëshironin t'i shtonin redaksisë, stafin profesional, teknik, administrativ apo të gjithë këto. Vetëm 15% e tyre thanë se dëshirojnë të shtojnë të gjithë stafin, duke treguar se nuk ka ndonjë kërkesë të veçantë për personelin administrativ. Në fakt, vetëm 3% thanë se do të dëshironin të kishin më shumë staf administrativ dhe 15% deklaruan se do të dëshironin të kishin më shumë personel teknik në mediat e tyre. Shumica, 67% e tyre, u përgjigjën se dëshirojnë të kenë një numër më të madh të stafit profesional, që do të thotë personat drejtpërsëdrejti përgjegjës për përmbajtjen, gazetarët, redaktorët etj. Pra, edhe pse 72% stafi i medias online në anketë ishin gazetarët dhe redaktorët, 67% e mediave online thanë se dëshirojnë të kenë një numër edhe më të madh të gazetarëve, duke treguar nevojën e madhe për të rritur redaksinë me reporterë, si për të zvogëluar ngarkesën aktuale të punës dhe ndoshta për të përmirësuar cilësinë e përmbajtjes aktuale.

90

26

4

po

jo

nuk e di

A është trajnuar stafi?

105

9

6

po

jo

nuk e di

A ka nevojë për trajnim stafi?

Grafiku 15: “Trajnimi i stafit” Grafiku16: “Nevojat për trajnim”

27

53

Grafiku 15: “Trajnimi i stafit”

kërkesë të veçantë për personelin administrativ. Në fakt, vetëm 3% thanë se do të dëshironin të kishin më shumë staf administrativ dhe 15% deklaruan se do të dëshironin të kishin më shumë personel teknik në mediat e tyre. Shumica, 67% e tyre, u përgjigjën se dëshirojnë të kenë një numër më të madh të stafit profesional, që do të thotë personat drejtpërsëdrejti përgjegjës për përmbajtjen, gazetarët, redaktorët etj. Pra, edhe pse 72% stafi i medias online në anketë ishin gazetarët dhe redaktorët, 67% e mediave online thanë se dëshirojnë të kenë një numër edhe më të madh të gazetarëve, duke treguar nevojën e madhe për të rritur redaksinë me reporterë, si për të zvogëluar ngarkesën aktuale të punës dhe ndoshta për të përmirësuar cilësinë e përmbajtjes aktuale.

Grafiku16: “Nevojat për trajnim”

A KA NEVOJË PËR TRAJNIM STAFI?

A ËSHTË TRAJNUAR STAFI?

67%

15%

3%

15%

Po të mundnit, cilin staf do të shtonit?

staf profesionist staf teknik staf administrativ të gjitha

Grafiku 14: “Po të mundnit, cilin staf do të shtonit?”

Për të kuptuar nevojat më të mëdha në aspektin e stafit, të intervistuarit u pyetën se nëse do të kishin mundësi, çfarë lloj stafi do të dëshironin t'i shtonin redaksisë, stafin profesional, teknik, administrativ apo të gjithë këto. Vetëm 15% e tyre thanë se dëshirojnë të shtojnë të gjithë stafin, duke treguar se nuk ka ndonjë kërkesë të veçantë për personelin administrativ. Në fakt, vetëm 3% thanë se do të dëshironin të kishin më shumë staf administrativ dhe 15% deklaruan se do të dëshironin të kishin më shumë personel teknik në mediat e tyre. Shumica, 67% e tyre, u përgjigjën se dëshirojnë të kenë një numër më të madh të stafit profesional, që do të thotë personat drejtpërsëdrejti përgjegjës për përmbajtjen, gazetarët, redaktorët etj. Pra, edhe pse 72% stafi i medias online në anketë ishin gazetarët dhe redaktorët, 67% e mediave online thanë se dëshirojnë të kenë një numër edhe më të madh të gazetarëve, duke treguar nevojën e madhe për të rritur redaksinë me reporterë, si për të zvogëluar ngarkesën aktuale të punës dhe ndoshta për të përmirësuar cilësinë e përmbajtjes aktuale.

90

26

4

po

jo

nuk e di

A është trajnuar stafi?

105

9

6

po

jo

nuk e di

A ka nevojë për trajnim stafi?

Grafiku 15: “Trajnimi i stafit” Grafiku16: “Nevojat për trajnim”

27

67%

15%

3%

15%

Po të mundnit, cilin staf do të shtonit?

staf profesionist staf teknik staf administrativ të gjitha

Grafiku 14: “Po të mundnit, cilin staf do të shtonit?”

Për të kuptuar nevojat më të mëdha në aspektin e stafit, të intervistuarit u pyetën se nëse do të kishin mundësi, çfarë lloj stafi do të dëshironin t'i shtonin redaksisë, stafin profesional, teknik, administrativ apo të gjithë këto. Vetëm 15% e tyre thanë se dëshirojnë të shtojnë të gjithë stafin, duke treguar se nuk ka ndonjë kërkesë të veçantë për personelin administrativ. Në fakt, vetëm 3% thanë se do të dëshironin të kishin më shumë staf administrativ dhe 15% deklaruan se do të dëshironin të kishin më shumë personel teknik në mediat e tyre. Shumica, 67% e tyre, u përgjigjën se dëshirojnë të kenë një numër më të madh të stafit profesional, që do të thotë personat drejtpërsëdrejti përgjegjës për përmbajtjen, gazetarët, redaktorët etj. Pra, edhe pse 72% stafi i medias online në anketë ishin gazetarët dhe redaktorët, 67% e mediave online thanë se dëshirojnë të kenë një numër edhe më të madh të gazetarëve, duke treguar nevojën e madhe për të rritur redaksinë me reporterë, si për të zvogëluar ngarkesën aktuale të punës dhe ndoshta për të përmirësuar cilësinë e përmbajtjes aktuale.

90

26

4

po

jo

nuk e di

A është trajnuar stafi?

105

9

6

po

jo

nuk e di

A ka nevojë për trajnim stafi?

Grafiku 15: “Trajnimi i stafit” Grafiku16: “Nevojat për trajnim”

27

54

Kur u pyetën nëse stafi i tyre ishte trajnuar, shumica e të anketuarve, 90 prej tyre, thanë se po.Pavarësisht nga kjo, në pyetjen nëse stafi i tyre do të përfitonte nga trajnime të mëtejshme, një numër edhe më i madh, 105 prej tyre, ranë dakord se trajnimi do të ishte i nevojshëm, që do të thotë se përfaqësuesit e medias online pranojnë nevojën për më shumë trajnim ose trajnime të vazhdueshme për personelin e tyre, për të përmirësuar cilësinë e përmbajtjes që shpërndajnë.

36

52

50

9

aftësi bazë të raportimit

raportim tematik

aftësi teknike

tjetër

Nevojat për trajnim të staafit

Grafiku 17: “Nevojat për trajnim të stafit”

Kur u pyetën për nevoja të veçanta në lidhje me trajnimin e stafit, për të parë se çfarë do të ishte më e dobishme, shumica e preferencave shkuan për trajnimin e aftësive teknike dhe për raportimin tematik, respektivisht 50 dhe 52 përgjigje secila. Kjo do të thotë se shumica e mediave online do të dëshironin më shumë trajnime për atë që do të bënte në thelb një gazetar multimedial, si dhe një staf më të kompletuar sa i përket raportimit mbi një temë ose fushë të veçantë, sesa gazetarë pa një profilizim të veçantë. Një numër më i vogël i të anketuarve, 36 prej tyre, zgjodhën aftësitë bazë të raportimit, ndërsa 9 prej tyre kishin nevoja të tjera për trajnim. Këto nevoja shtesë për trajnim ishin një përzierje e aftësive profesionale dhe të marketingut, duke përmendur fusha të tilla si: raportimi multimedial, përdorimi i mediave sociale për përmirësimin e performancës së mediave online, mjetet e marketingut për gazetarët dhe disa kërkesa ishin gjithashtu të lidhura veçanërisht me trajnimin për përdorimin e duhur të gjuhës shqipe. Kjo kërkesë e fundit thekson sërish nivelin jashtëzakonisht të dobët të përdorimit korrekt të gjuhës në mediat online, një problem i ngritur nga shumë ekspertë të medias dhe të gjuhës dhe siç pranohet edhe nga vetë përfaqësuesit e mediave online.

7. Rregullimi dhe vetërregullimi i medias online

Mediat online janë zhvilluar me shpejtësi këto vitet e fundit. Portale lajmesh në internet dalin pareshtur si kërpudhat pas shiut, ndërsa publiku po ndjek gjithnjë e më shumë lajmet në internet,duke u larguar disi nga media tradicionale.

28

Kur u pyetën nëse stafi i tyre ishte trajnuar, shumica e të anketuarve, 90 prej tyre, thanë se po. Pavarësisht nga kjo, në pyetjen nëse stafi i tyre do të përfitonte nga trajnime të mëtejshme, një numër edhe më i madh, 105 prej tyre, ranë dakord se trajnimi do të ishte i nevojshëm, që do të thotë se përfaqësuesit e medias online pranojnë nevojën për më shumë trajnim ose trajnime të vazhdueshme për personelin e tyre, për të përmirësuar cilësinë e përmbajtjes që shpërndajnë.

Grafiku 17: “Nevojat për trajnim të stafit”

NEVOJAT PËR TRAJNIM TË STAFIT

Kur u pyetën për nevoja të veçanta në lidhje me trajnimin e stafit, për të parë se çfarë do të ishte më e dobishme, shumica e preferencave shkuan për trajnimin e aftësive teknike dhe për raportimin tematik, respektivisht 50 dhe 52 përgjigje secila. Kjo do të thotë se shumica e mediave online do të dëshironin më shumë trajnime për atë që do të bënte në thelb një gazetar multimedial, si dhe një staf më të kompletuar sa i përket raportimit mbi një temë ose fushë të veçantë, sesa gazetarë pa një profilizim të veçantë. Një numër më i vogël i të anketuarve, 36 prej tyre,

55

zgjodhën aftësitë bazë të raportimit, ndërsa 9 prej tyre kishin nevoja të tjera për trajnim. Këto nevoja shtesë për trajnim ishin një përzierje e aftësive profesionale dhe të marketingut, duke përmendur fusha të tilla si: raportimi multimedial, përdorimi i mediave sociale për përmirësimin e performancës së mediave online, mjetet e marketingut për gazetarët dhe disa kërkesa ishin gjithashtu të lidhura veçanërisht me trajnimin për përdorimin e duhur të gjuhës shqipe. Kjo kërkesë e fundit thekson sërish nivelin jashtëzakonisht të dobët të përdorimit korrekt të gjuhës në mediat online, një problem i ngritur nga shumë ekspertë të medias dhe të gjuhës dhe siç pranohet edhe nga vetë përfaqësuesit e mediave online.

56

7

Rregullimi dhe vetërregullimi i medias online

Mediat online janë zhvilluar me shpejtësi këto vitet e fundit. Portale lajmesh në internet dalin pareshtur si kërpudhat pas shiut, ndërsa publiku po ndjek gjithnjë e më shumë lajmet në internet, duke u larguar disi nga media tradicionale.

Zhvillimi i shpejtë i mediave të reja online e ka zgjeruar së tepërmi hapësirën e lirisë së shprehjes, por nga ana tjetër ka sjellë edhe shtimin e rasteve dhe ashpërsimin e gjuhës që nxit urrejtjen (hate speech), dhunimin e privatësisë, komente diskriminuese, etj. Kjo situatë ka nxitur ndërmarrjen e disa nismave për të adoptuar masa ligjore në këtë drejtim. Megjithëse deri tani këto orvatje nuk kanë patur sukses, duket qartë se kjo është një fushë me shumë ndjeshmëri për një pjesë të madhe të publikut dhe personaliteteve publike, dhe ka shumë të ngjarë që në të ardhmen ajo të kthehet në fushë beteje të luftës për mbrojtjen e lirisë së shprehjes. Në të njëjtën kohë, shumica e mediave online duket se po përfitojnë nga liria që u jep legjislacioni në fuqi, por rrallëherë e marrin mundimin të japin shembullin e mirë dhe të adoptojnë metoda dhe rregulla pune që të kontribuojnë për krijimin e një ambienti mediatik më korrekt dhe etik.

57

Rregullat e sjelljes për median online

Në përgjithësi mungon legjislacioni specifik në lidhje me përmbajtjen në mediat online dhe supozohet që të njëjtat parime të përgjithshme që rregullojnë përmbajtjen editoriale të mediave të tjera vlejnë edhe për materialet e publikuara nga mediat online. Kapitujt e mëposhtëm paraqesin një pasqyrë të ligjeve dhe rregulloreve që ndikojnë në punën e mediave online, si liria e shprehjes, shpifja, gjuha e urrejtjes, dhe dispozitat mbi funksionimin e tregtisë elektronike (e-commerce), si dhe përpjekjet për nismat e reja ligjore për rregullimin dhe monitorimin e përmbajtjes së mediave në internet. Ky kapitull përmban gjithashtu edhe një pasqyrë të prirjeve dhe tendencave vetë-rregulluese të mediave në Shqipëri, duke u përqendruar kryesisht në problemet specifike të mediave online.

- Liria e shprehjes dhe legjislacioni mbi përmbajtjen editoriale

Ndërsa aspektet teknike të punës së mediave online rregullohen me Ligjin për Komunikimet Elektronike, nuk ka ndonjë legjislacion të veçantë që të merret me rregullimin e përmbajtjes së mediave online. Sidoqoftë, teorikisht, parimet bazë në legjislacionin për mediat tradicionale duhet të zbatohen edhe në lidhje me funksionimin e mediave online.

Në këtë drejtim, liria e medias dhe liria e shprehjes janë të drejta dhe liri themelore të mishëruara në Kushtetutën e Shqipërisë, në nenin 22:

(1) Liria e shprehjes është e garantuar. (2) Liria e shtypit, e radios dhe e televizionit është

e garantuar.

58

(3) Censura paraprake e mjeteve të komunikimit ndalohet49.

Kushtetuta u miratua në vitin 1998, dhe megjithëse media online nuk përmendet në listën e mediave të identifikuara prej saj, parimet e garantimit të këtyre lirive mund të zbatohen fare mirë edhe për mediat online.

Garantimi i lirisë së medias nga Kushtetuta mbështetet edhe nga ligjet që mbulojnë sektorë të veçantë, si Ligji për Shtypin dhe Ligji për Mediat Audiovizive. Në vitin 1993 u miratua një ligj për shtypin që përfshinte një sërë masash shtrënguese, i cili u kundërshtua nga i gjithë komuniteti mediatik në atë kohë. Qeveria që erdhi më pas, në vitin 1997, e abrogoi këtë ligj, dhe ligji aktual Për Shtypin ka vetëm një nen që thotë: “Shtypi është i lirë. Liria e shtypit mbrohet me ligj.”50 Këto ndryshime në legjislacionin shqiptar konsiderohen si qëndrime liberale kundrejt medias dhe përmbajtjes editoriale, por në të njëjtën kohë kjo nënkupton se shtypi duhet ta mbajë vetë përgjegjësinë editoriale, duke u orientuar kështu drejt vetë-rregullimit. “Çfarëdo lloj opinioni që mund të krijohet rreth këtij simbolizmi politik, në pikëpamje ligjore kjo do të thotë se ligji aktual shqiptar nuk përfshin asnjë dispozitë të qartë mbi çështje që kanë të bëjnë me përgjegjësinë editoriale dhe çështje të tjera që lidhen me të.”51

49 Kushtetuta e Shqipërisë, 1998.50 Ligji nr.8239, “Për Shtypin,” 1997.51 Irion, K., Cavaliere, P., dhe Pavli, D. 2015. Studim krahasimor i përv-

ojave më të mira evropiane të legjislacionit mbi mediat online. Ligji dhe politikat mbi rregullimin e përmbajtjes së mediave online, veçanërisht mbi shpifjen online, në kuadër të propozimeve për ndryshime legjisla-tive në Shqipëri. Studim i porositur nga Këshilli i Evropës, Amsterdam/ Edinburgh/ Tiranë, Gusht 2015.

59

Pak a shumë kemi të bëjmë me të njëjtën situatë edhe në fushën e mediave audiovizive. Neni 4 i Ligjit për Mediat Audiovizive52 e përmend lirinë e shprehjes dhe lirinë e operatorëve audiovizivë si parime themelore për sigurimin e mbarëvajtjes së funksionimit të mediave elektronike:

1. Transmetimet audiovizive zhvillohen mbi bazën e këtyre parimeve:

a) veprimtaria e transmetimeve audiovizive është e lirë;

2. Operatorët e shërbimit audioviziv, gjatë zhvillimit të veprimtarisë së tyre, udhëhiqen edhe nga këto parime:

a) garantimi i lirisë së shprehjes; b) garantimi i së drejtës së informimit.

As ligji për shtypin dhe as ai për mediat audiovizive, nuk merren fare me përmbajtjen editoriale të transmetimeve në radio apo televizion, përveç parimeve të përgjithshme të mbrojtjes së të miturve apo rregullave për replikë. Por pavarësisht kësaj, teorikisht, të njëjtat parime duhet të vlejnë si për materialet editoriale të publikuara në letër, ashtu dhe për ato të transmetuara me valë, si dhe informacionet e publikuara në faqet e internetit të mediave tradicionale.

- Legjislacioni mbi shpifjen dhe fyerjen

Në Mars 2012, Shqipëria bëri disa ndryshime në dispozitat ligjore mbi shpifjen në Kodin Penal dhe në Kodin Civil, duke i afruar më shumë në linjë me standardet demokratike evropiane. Kjo reformë ligjore erdhi si rezultat i gati shtatë vjet përpjekje dhe

52 Ligji për Mediat Audiovizive 97/2013.

60

këmbëngulje nga një grup organizatash të shoqërisë civile, që arritën të bindin qeverinë dhe parlamentin për të miratuar këto amendamente. Ndryshimet në ligj kanë një rëndësi të veçantë, pasi kanë përmirësuar ndjeshëm standardet e garantimit të lirisë së shprehjes, dhe bënë më të qarta kriteret që gjykatat duhet të marrin parasysh ndërsa vendosin për dëmtimin e reputacionit në këto raste53. Ndryshimet në ligj, gjithashtu, eliminuan edhe mundësinë e dënimit me burg, megjithëse shpifja nuk është dekriminalizuar plotësisht.

Dispozitat ligjore mbi shpifjen nuk merren në mënyrë specifike me përmbajtjen e materialit mediatik, dhe për rrjedhojë nuk fokusohen as mbi përmbajtjen e materialit në mediat online. Qëllimi kryesor i këtyre dispozitave është të ofrojnë garanci për mbrojtjen e dinjitetit dhe reputacionit njerëzor, dhe në këtë aspekt ato mbulojnë materialet mediatike të publikuara në të gjitha llojet e mediave, duke përfshirë edhe mediat online, megjithëse ato nuk përmenden shprehimisht në ligj. Në kohën kur po bëheshin ndryshimet në legjislacionin mbi shpifjen, u zhvilluan diskutime edhe mbi miratimin e legjislacionit të mundshëm mbi mediat online, por ende nuk është miratuar ndonjë ligj apo rregullore e tillë. “Në debatet e zhvilluara në komisionet parlamentare gjatë reformave legjislative të vitit 2012, u diskutua shkurtimisht mbi nevojën për t’u marrë me çështjen e shpifjeve online, por në fund u vendos se kjo do të ishte një lëvizje e parakohshme.”54

53 ISHM, “Monitorim për zbatimin e ligjeve për shpifjen dhe fyerjen,” 2015.54 Irion, K., Cavaliere, P., dhe Pavli, D. 2015. Studim krahasimor i përv-

ojave më të mira evropiane të legjislacionit mbi mediat online. Ligji dhe politikat mbi rregullimin e përmbajtjes së mediave online, veçanërisht për shpifjen online, në kuadër të propozimeve për ndryshime legjislati-ve në Shqipëri. Studim i porositur nga Këshilli i Evropës, Amsterdam/ Edinburgh/ Tiranë, Gusht 2015.

61

Dispozitat e Kodit Penal Një nga ndryshimet më të rëndësishme në dispozitat

mbi shpifjen në Kodin Penal ka të bëjë me heqjen e mbrojtjes së veçantë që gëzonin zyrtarët publikë, që tani duhet të kalojnë nëpër të njëjtat procedura si të gjithë qytetarët e zakonshëm nëse duan të ngrenë dhe të fitojnë një padi për shpifje kundër medias.

Një tjetër ndryshim i rëndësishëm në legjislacion ishte edhe heqja e dënimit me burg për shpifje. Në të vërtetë ato nene nuk ishin përdorur kurrë për shumë vite me radhë, por vetë ekzistenca dhe mundësia e përdorimit të tyre përbënin një kërcënim për lirinë e shprehjes. Sidoqoftë, nga këndvështrimi i lirisë së shprehjes kjo reformë legjislative nuk konsiderohet si ideale, pasi disa nene e konsiderojnë fyerjen dhe shpifjen si kundërvajtje penale që mund të dënohen me gjobitje. “Në të vërtetë, shifra maksimale e gjobës u rrit në 3 milionë lekë... dhe për më tepër, një vendim gjykate që të shpall fajtor, i bazuar në secilin nga nenet, konsiderohet si dënim penal për personin.”55

Nga ana tjetër, është pozitiv fakti se ndryshimet në dizpozitat mbi shpifjen në Kodin Penal e thonë qartë se “që të dënohesh si fajtor për shpifje, duhet të vërtetohet se i akuzuari ka vepruar duke patur ‘dijeni mbi falsitetin’ e deklaratave shpifëse.”56 Megjithëse steka është vendosur shumë lart, dhe është vështirë për të provuar fajësinë, përvoja tregon se gjykatat nuk janë fare strikte në këtë drejtim.57

55 Po aty.56 Po aty.57 Po aty.

62

Dispozitat e Kodit CivilQëllimi kryesor i ndryshimeve në Kodin Civil në

vitin 2012 ishte që të identifikonte kritere të qarta, specifike dhe shteruese për t’u ardhur në ndihmë gjykatave gjatë shqyrtimit të çështjeve që kanë të bëjnë me kërkesën e dëmshpërblimeve për fyerje apo shpifje, në ndryshim nga legjislacioni i mëparshëm që konsiderohej si shumë i gjerë në terma dhe i paqartë, që linte tepër hapësira intepretimi për gjykatat, dhe që kishte mungesë konsistence.

Në këtë drejtim, një nga ndryshimet kryesore ishte edhe zbatimi i konceptit të proporcionalitetit në dhënien e dëmshpërblimeve nga gjykatat. “Si rregull i përgjithshëm, çdo kompensim që jepet tani, pas miratimit të dispozitave të reja, duhet të jetë në proporcion me dëmin e shkaktuar, dhe të mundohet të ‘riparojë dëmin e shkaktuar nga shkelja e një të drejte’ dhe jo thjesht të dënojë apo penalizojë fajtorin.”58

Ndryshimi i dispozitave të Kodit Civil për shpifjen përfshin edhe përcaktimin e 11 kritereve apo elementeve59 që gjykatat duhet të kenë parasysh në marrjen e vendimit të fajësisë dhe të dëmshpërblimit – kritere që nuk janë shteruese. Disa prej tyre, që duhet të merren parasysh nga gjykatat gjatë shqyrtimit të çështjeve, kanë një rëndësi të veçantë për organet e medias, dhe më konkretisht:

- shkallën e respektimit të rregullave të etikës profesionale nga autori i thënieve, i padituri;

- faktin nëse thëniet kanë cituar apo referuar në mënyrë të saktë thëniet e një personi të tretë;

58 Po aty.59 Kodi Civil, Neni 647/a.

63

- faktin nëse thëniet kanë të bëjnë me çështje të jetës private të personit të dëmtuar dhe raportin e tyre me një interes publik, duke u munduar kështu që të fusë në përdorim një test mbi interesin publik;

- nëse informacioni është dhënë në formë faktesh apo opinionesh, si dhe vërtetësinë apo falsitetin e informacioneve të bëra publike.

Gjykatave gjithashtu u kërkohet që të marrin parasysh edhe dëmin ekonomik që mund t’i shkaktohet palës së paditur nga pagesa e dëmshpërblimit, që është një element shumë i rëndësishëm kur kemi të bëjmë me padi gjyqësore kundër organeve të medias.

Praktika gjyqësore me rastet e shpifjesMegjithëse reforma legjislative në lidhje me shpifjen

kishte për qëllim që të ndihmonte gjykatat në vendosjen e një ekuilibri midis lirisë së shprehjes dhe mbrojtjes së dinjitetit njerëzor, përvoja ka treguar se gjykatat nuk i respektojnë gjithmonë standardet e reja të vendosura nga reforma mbi shpifjen. Një studim monitorues i çështjeve gjyqësore në rrethin e Tiranës për vitet 2012-2014 tregoi se proceset gjyqësore kundër mediave përbëjnë vetëm një përqindje të ulët të padive për shpifje, dhe madje shumë nga palët akuzuese i tërheqin këto padi ende pa përfunduar procesi. Nga ana tjetër, edhe kur gjykatat e shkallës së parë dalin me vendime kundër medias, Gjykatat e Apelit zakonisht marrin vendime në favor të medias, apo ulin vlerën e dëmshpërblimit60. Kjo prirje konfirmohet edhe nga rezultatet e disa studimeve të tjera. “Këto vitet e fundit,

60 ISHM, “Monitorim për zbatimin e ligjeve për shpifjen dhe fyerjen,” 2015.

64

në shumicën e çështjeve gjyqësore për shpifje, palë e paditur nuk ka qenë media, por deputetë dhe politikanë që hedhin në gjyq njëri-tjetrin për akuza korrupsioni apo shpërdorim detyre, duke e vazhduar luftën politike në sallën e gjyqit.”61 Studimet në këtë fushë tregojnë se nuk ka ndonjë prirje të veçantë për të hedhur median në gjyq për shpifje, por se nga ana tjetër gjykatat nuk janë konsistente në zbatimin e dispozitave ligjore mbi shpifjen. “Megjithëse gjykatat u referohen në dukje vendimeve dhe precedenteve të vendosura nga GJEDNJ, zbatimi i tyre në praktikë në rastin më të mirë është jokonsistent.” 62

Deri më sot duket se nuk ka informacion lidhur me çështjet gjyqësore në lidhje me shpifjen nga materialet e publikuara në media online. Sidoqoftë, mangësitë dhe problemet e sistemit të drejtësisë në vend lënë shteg dhe mund të ndikojnë negativisht në të ardhmen në lidhje me materialet e publikuara në media dhe lirinë e shprehjes.

Dispozitat mbi gjuhën që nxit urrejtjen

Gjuha e urrejtjes regullohet nga dispozita të Kodit Penal, çka do të thotë se ato zbatohen për të gjithë qytetarët, dhe nuk janë të lidhura në mënyrë specifike me median. Neni 265 i Kodit Penal thotë: “Nxitja e urrejtjes dhe e grindjeve, për shkak të racës, etnisë,

61 Irion, K., Cavaliere, P., dhe Pavli, D. 2015. Studim krahasimor i përv-ojave më të mira evropiane të legjislacionit mbi mediat online. Ligji dhe politikat mbi rregullimin e përmbajtjes së mediave online, veçanërisht mbi shpifjen online, në kuadër të propozimeve për ndryshime legjisla-tive në Shqipëri. Studim i porositur nga Këshilli i Evropës, Amsterdam/ Edinburgh/ Tiranë, Gusht 2015.

62 Po aty.

65

fesë ose orientimit seksual, si dhe përgatitja, përhapja ose ruajtja, me qëllim përhapjen e shkrimeve me përmbajtje të tilla, e kryer me çdo mjet ose formë, dënohet me burgim nga dy deri në dhjetë vjet.” Edhe Neni 266 përforcon edhe më shumë ndalimin me ligj të gjuhës së urrejtjes: “Vënia në rrezik e paqes publike duke bërë thirrje për urrejtje kundër pjesëve të popullsisë, duke i fyer ose shpifur për to, duke kërkuar përdorimin e dhunës ose të veprimeve arbitrare kundër tyre, dënohet me burgim nga dy deri në tetë vjet.”

Po kështu, Neni 232/a i Kodit Penal dënon nxitjen e akteve terroriste: “Nxitja, thirrja publike, shpërndarja e shkrimeve ose propaganda në forma të tjera, që synon mbështetjen ose kryerjen e një apo më shumë veprave për qëllime terroriste dhe për financimin e terrorizmit, nëse nuk përbën vepër tjetër penale, dënohet me burgim nga katër deri në dhjetë vjet.”

Ka edhe dispozita të tjera ligjore që merren me shkelje të ligjit nëpërmjet sistemeve kompjuterike. Neni 74/a thotë se ofrimi në publik ose shpërndarja nëpërmjet sistemeve kompjuterike e materialeve që mohojnë, minimizojnë, miratojnë ose justifikojnë akte, që përbëjnë gjenocid dënohet me burgim nga tre deri në gjashtë vjet. Gjithashtu, Neni 119/a thotë se shpërndarja në publik nëpërmjet sistemeve kompjuterike e materialeve me përmbajtje raciste ose ksenofobe përbën kundërvajtje penale dhe dënohet me gjobë ose me burgim deri në dy vjet.

Deri më sot nuk duket se ka patur asnjë rast padie të ngritur ndaj medias për shkelje të këtyre dispozitave ligjore.

66

Dispozita të veçanta mbi mediat online

Ka një sërë ligjesh që rregullojnë veprimtarinë e mediave online nga këndvështrimi teknik, por nuk ka asnjë dispozitë ligjore në lidhje me përmbajtjen editoriale në to. Ligji më i rëndësishëm në këtë drejtim është Ligji për Komunikimet Elektronike, që rregullon hyrjen në internet dhe aktivitetin e kompanive që ofrojnë lidhje në internet (Internet Service Providers), por nuk merret fare me përcaktimin e rregullave mbi përmbajtjen e rrjeteve të komunikimit.

Përpjekjet për të rregulluar me ligj një pjesë të përmbajtjes në internet u kurorëzuan me miratimin e Ligjit për Tregtinë Elektronike në vitin 2009, me disa ndryshime në vitin 2013, për të mundësuar harmonizimin e legjislacionit shqiptar me Direktivën e Bashkimit Evropian mbi Tregtinë Elektronike (e-commerce). Konkretisht, ligji thotë se çdo person fizik ose juridik në Republikën e Shqipërisë është i lirë të ofrojë shërbime të shoqërisë së informacionit pa autorizim paraprak, ose ndonjë kërkesë tjetër që ka efekt të ngjashëm me të.

Në fakt, mediat online nuk kanë kurrfarë detyrimi që të regjistrohen pranë ndonjë autoriteti rregullator. I vetmi rast kur u kërkohet të bëjnë aplikim pranë autoriteteve rregullatore të komunikimit elektronik, është kur kërkojnë të marrin domein që që përfundon me .al, por edhe në këtë rast kjo është një kërkesë formale, që zbatohet për të gjitha faqet e internetit, jo vetëm për mediat online, dhe që nuk merret fare me përmbajtjen e këtyre faqeve.

Sipas legjislacionit mbi tregtinë elektronike, ofruesit e shërbimit të informacionit për palë të treta nuk janë

67

përgjegjës për informacionin e publikuar prej tyre, nëse nuk kanë dijeni për paligjshmërinë e informacionit, por në momentin që vihen në dijeni për këtë, duhet të veprojnë menjëherë për të hequr aksesin në këtë informacion63.

Ligji gjithashtu thotë se ofruesit e shërbimit nuk nuk kanë detyrim për mbikëqyrjen e informacionit dhe për parandalimin e përdorimit të paligjshëm të tij. Në të njëjtën kohë, ofruesit e shërbimit të shoqërisë së informacionit duhet të njoftojnë menjëherë autoritetet përgjegjëse, nëse kanë dyshime se përdoruesit e shërbimeve janë duke kryer veprimtari të paligjshme apo kanë paraqitur informacion ilegal.

Pak vite më parë Ministria e Inovacionit dhe Administratës Publike punoi për të paraqitur disa amendamente të legjislacionit mbi tregtinë elektronike, për të rregulluar nga ana ligjore jo vetëm tregtinë elektronike, por edhe shërbimet e ofruara nga shoqëria e informacionit që përkufizohet si shitje e mallrave dhe shërbimeve që ofrojnë informacion, shërbime që kanë të bëjnë me transmetimin apo ruajtjen e informacionit nëpërmjet një rrjeti komunikimi, etj.

Këto amendamente kishin për qëllim që të vendosnin disa rregulla bazë si dhe të përcaktonin detyrimet dhe përgjegjësitë që duhet të mbajnë operatorët e portaleve online, duke përfshirë edhe ato që përçojnë informacion, si mediat online. Amendamentet e propozuara kërkojnë nga portalet në internet që të publikojnë informacione identifikuese, si pika kontakti, vendndodhjen, adresën, etj.

Risia kryesore e amendamenteve të propozuara, dhe pika që ngjalli më shumë diskutime, kishte të bënte me

63 Ligji nr. 10128, “Për tregtinë elektronike.”

68

përgjegjësitë e shërbimit të ruajtjes së të dhënave nga ofruesi i shërbimit. Amendamenti i propozuar vinte në dukje se ofruesi i shërbimit nuk mban përgjegjësi për përmbajtjen nëse nuk ka dijeni për paligjshmërinë e informacionit. Ai gjithashtu nënvizonte se portalet nuk mbajnë përgjegjësi nëse në momentin që vihen në dijeni për këtë, veprojnë menjëherë për të hequr aksesin në këtë informacion, apo klauzola “paralajmërim dhe heqje” (notice and takedown). Kjo ishte procedura që propozohej në këtë rast: brenda 24-orësh nga vendimi i gjykatës apo kërkesa nga autoriteti përgjegjës, informacioni duhet të hiqet nga portali. Gjithashtu, nëse ndonjë nga palët e prekura e informonte ofruesin e shërbimit rreth natyrës së informacionit të publikuar, atëherë ofruesi i shërbimit duhet të lajmëronte autoritetet përgjegjëse, dhe të hiqte informacionin nga portali, derisa autoriteti përgjegjës të merrte një vendim. Legjislacioni aktual (Neni 22) gjithashtu parashikon dënime me gjobë 200,000 lekë për persona juridikë, dhe 100,000 lekë kur shkelja kryhet prej një personi fizik, në rastet kur ofruesi i shërbimit shkel rregullat e vendosura nga ky ligj, që do të thotë se mosrespektimi i klauzolës “paralajmërim dhe heqje” mund të shkaktojë edhe marrjen e masave ndëshkuese financiare.

Amendamentet kaluan nëpër procesin e hartimit, korrigjimeve dhe konsultimeve me palët e interesuara. Një koment i përbashkët me shkrim64 nga Fondacioni Shoqëria e Hapur për Shqipërinë dhe Instituti Shqiptar i Medias gjeti tre probleme kryesore me amendamentet e propozuara:

64 OSFA/ISHM, “Komente mbi projekt-amendamentet e ligjit për tre-gtinë elektronike,” mars 2016: http://www.institutemedia.org/Docu-ments/PDF/Comments%20on%20amendments%20to%20Ecommer-ce%20regulation.pdf

69

- Pamundësia e një modeli unik të “paralajmërimit dhe heqjes.” Është shumë e vështirë të adoptohet një skemë unike në kushtet aktuale të vendit që do të përshtatej me çdo rast që del përpara, dhe për këtë arsye zgjidhjet sektoriale janë më të përdorshme dhe më të pëlqyeshme.

- Rreziku i censurës private. Amendamentet e propozuara, sipas komenteve në projekt-ligj, krijojnë një skemë që e kthen direktivën e mospenalizimit për veprime të gabuara pa keqdashje (safe harbor) të BE-së në një regjim penalizues, i cili e kufizon shumë autonominë editoriale të portaleve dhe i shtrëngon ato të heqin informacionet e kontestuara thjesht në bazë të një ankimi privat. Për më tepër kjo është një skemë që vështirë se mund të zbatohet, pasi bazohet mbi supozimin se për çdo konflikt të mundshëm ligjor ekziston një organ kompetent administrativ që mund ta zgjidhë konfliktin, që është një premisë false.

- Rreziku i censurës administrative. Ka pak autoritete administrative që kanë kompetenca të qarta ligjore dhe autonomi institucionale për të marrë vendime të pranueshme për disa nga konfliktet që lindin në kontekstin online, si komisionierët kundër diskriminimit, të mbrojtjes së të dhënave personale, ose autoritetet për mbrojtjen e konsumatorëve, etj. Megjithatë, përkufizimi i amendamentit për “autoritet përgjegjës” është shumë më i gjerë, dhe mund të përfshijë fare lehtë policinë dhe një sërë agjencish të tjera që janë nën varësinë direkte të qeverisë. Si të tilla, “ato në asnjë

70

mënyrë nuk mund të bëhen arbitër në çështje që kanë të bëjnë me të drejtat themelore të individëve dhe veçanërisht me qarkullimin e lirë të ideve dhe informacionit në internet.”65

Për momentin ky amendament është lënë mënjanë, edhe për shkak të ristrukturimit të qeverisë dhe faktit që Ministria e ngarkuar me rishikimin e ligjit tashmë nuk ekziston.

Nisma të tjera mbi rregullimin e përmbajtjes në mediat online

Një tjetër nismë e rëndësishme ligjore për rregullimin me ligj të përmbajtjes në mediat online ishte edhe i ashtuquajturi projektligji Bregu. Ky projekt-amendament u diskutua fillimisht në prill 2015, me qëllim miratimin e një neni të ri të Kodit Civil, për vënien para përgjegjësisë për publikime të komenteve që cenojnë dinjitetin dhe reputacionin e individit. Ky projektligj zgjeronte më tej legjislacionin civil mbi shpifjen, duke përfshirë në të edhe publikimet online. Amendamenti kishte për synim të detyronte administratorët e portaleve elektronike, duke përfshirë edhe mediat online, që të “parandalonin publikimin e komenteve që cenojnë nderin, personalitetin, apo reputacionin e një personi.” Nëse administratori nuk arrinte të parandalonte publikime të tilla, ai apo ajo do të vihej para përgjegjësisë për dëmin e shkaktuar. Ky projekt-amendament kërkonte të detyronte administratorët që të hiqnin nga faqet e tyre komentet

65 OSFA/ISHM, “Komente mbi projekt-amendamentet e ligjit për tre-gtinë elektronike,” mars 2016: http://www.institutemedia.org/Docu-ments/PDF/Comments%20on%20amendments%20to%20Ecommer-ce%20regulation.pdf.

71

e publikuara, në rastin kur personi me reputacion të cenuar ia bënte këtë kërkesë administratorit. Në rastin kur administratori e refuzonte këtë kërkesë dhe nuk i hiqte ato komente, ai apo ajo mund të vihej para përgjegjësisë. Projekt-amendamenti gjithashtu thoshte që nëse identifikohen personat që lëshojnë komentet në fjalë, edhe ata mund të vihen para përgjegjësisë, bashkë me administratorin. Nëse këta persona nuk mund të identifikoheshin atëherë përgjegjësia i mbetej vetëm administratorit, që duhej t’i kishte hequr këto komente në kohën e duhur.

Justifikimi kryesor për hartimin e këtij projekt-amendamenti ishte situata e krijuar nga publikimi i komenteve denigruese të botuara nga përdorues të portaleve online dhe mediave sociale, dhe inkurajimi që erdhi nga vendimi i marrë për çështjen gjyqësore Delfi kundër Estonisë. Megjthëse, fillimisht, komisioni parlamentar i medias e mbështeti në parim këtë projektligj, u vendos që të pritej deri në shpalljen e vendimit përfundimtar në çështjen Delfi. Sidoqoftë, në vitin 2016 deputetja Majlinda Bregu deklaroi se e kishte tërhequr projekt-amendamentin.

Një tjetër propozim për ndryshime në legjislacion u shtrua në dhjetor 2016 nga deputeti socialist Taulant Balla. Pas shumë akuzash dhe pretendimesh se shumë portale në internet publikojnë kryesisht shpifje dhe janë të politizuara, si dhe në prag të zgjedhjeve parlamentare të vitit 2017, Balla propozoi “regjistrimin e detyrueshëm dhe bllokimin e faqeve që refuzojnë të regjistrohen, gjatë fushatës elektorale.”66

66 Gjergj Erebara, “Partia në pushtet kërkon të rrisë kontrollin mbi me-diat online,” Balkan Insight: http://www.balkaninsight.com/en/article/albania-ruling-party-wants-public-control-and-closure-of-web-publica-tions-12-13-2016

72

Sipas raportimeve në media, ky propozim thotë se “përdorimi i portaleve në internet që nuk kontrollohen nga Bordi i Monitorimit të Medias për propagandë elektorale është i ndaluar me ligj.”67 Megjithatë, edhe ky propozim mbeti në kuadrin e diskutimeve në fushatën parazgjedhore dhe nuk pati ndonjë nismë më konkrete.

Vetërregullimi i mediave online

Kuadri ligjor në lidhje me përmbajtjen e mediave online, dhe mediave në përgjithësi, ose mungon krejtësisht ose është i një natyre liberale, duke përcaktuar vetëm parimet bazë të përmbajtjes editoriale, dhe duke ia lënë në dorë organeve mediatike që të ndërtojnë vetë standardet e përmbajtjes editoriale. Ky lloj sistemi supozohet të nxisë vetërregullimin e organeve të medias, për të ruajtur një ekuilibër midis lirisë së shprehjes, që zakonisht jepet nga kuadri ligjor, me nevojën për të pranuar përgjegjësinë mbi informacionin që publikohet dhe ndikimin e tij në publik.

Përpjekjet e para për vetë-rregullim nisën në vitin 1996, kur u krijua i pari Kod i Etikës për gazetarët shqiptarë nga Instituti Shqiptar i Medias, me mbështetjen e dy organizatave kryesore të gazetarëve në atë kohë. Një projektligj për shtypin i vitit 2001 gjithashtu parashikonte edhe krijimin e Urdhrit të Gazetarit, i bazuar kryesisht mbi modelin italian, por ai u kundërshtua me forcë atëherë nga komuniteti mediatik.

Kodi i Etikës u rishkua edhe njëherë në vitin 2006, për të rifreskuar udhëzimet etike në bazë të ndryshimeve dhe zhvillimeve të reja mediatike. Po në vitin 2006,

67 Po aty.

73

paralel me rishikimin e Kodit, pati edhe një përpjekje tjetër për të ngritur një mekanizëm vetërregullues për median. Në procesin e konsultimit u angazhuan mediat kryesore të asaj kohe, që e mirëpritën në parim krijimin e një organizmi vetërregullues, por dhe këtë herë kjo përpjekje dështoi. Kodi u rishikua në 2018 nga një grup ekspertësh që hartuan edhe udhëzime për median online, si një mënyrë për të adresuar etikën në median online. Në të njëjtën kohë, u krijua në vitet e fundit edhe Këshilli i Medias, një organizim i disa gazetarëve me qëllimin për të nxitur etikën dhe vetërregullimin në media. Mbetet për t’u parë se cili do të jetë efekti i këtyre zhvillimeve në mediat online.

Deri më sot, asnjë redaksi lajmesh nuk ka miratuar kodin e saj, ndonjë rregullore tjetër apo mekanizëm vetë-rregullues. Përjashtim bën vetëm grupi mediatik Free and Fair Media, që ka krijuar kodin e vet të etikës online, por nuk kanë instrumente vetë-rregulluese; si dhe hartimi dhe miratimi i parimeve editoriale nga radio-televizioni publik RTSH, nga fundi i vitit 2016. Kjo është një rregullore e kompletuar, që përmban shumë detaje dhe elemente që i japin përgjigje dilemave etike, por mbetet për t’u parë zbatimi i saj në të ardhmen.

Duke qenë se mediat online janë relativisht të reja, ato nuk ndryshojnë shumë nga mediat tradicionale përsa i përket praktikave vetërregulluese. Në fakt, nismat e kohëve të fundit për të miratuar një legjislacion më shtrëngues, ashtu si përmendëm më sipër, kanë vënë në shënjestër pikërisht mediat online, duke u nisur mënyra e shpenguar e funksionimit të tyre dhe popullariteti në rritje. Gjithashtu, duke qenë se janë të hapura ndaj publikimit të komenteve online nga përdoruesit e tyre, ato bien lehtë pre e nismave për

74

miratimin e rregullave më strikte për mbikëqyrjen e përmbajtjes dhe komenteve të krijuara nga palët e treta. “Në përgjithësi, komentet e publikuara nga përdoruesit përmbajnë shumë më tepër gjuhë ofenduese sesa përmbajtja mediatike e krijuar nga profesionistët.”68

Duke ndjekur gjurmët e mediave tradicionale, edhe mediat online nuk kanë miratuar kode etike, dhe nuk kanë adoptuar as metoda të standardizuara se si të veprojnë me materialet e krijuara nga përdoruesit e tyre. “Praktikat e përdorura nga mediat variojnë nga mungesa totale e rregullave apo ndërhyrjes, te paralajmërimi për lexuesit që të publikojnë vetëm komente korrekte, dhe deri te moderimi më i ashpër që lejon vetëm publikimin e komenteve korrekte dhe që kanë lidhje me temën.69” Janë të pakta ato faqe interneti që kërkojnë nga përdoruesit e tyre që të regjistrohen përpara se të kenë mundësi të shkruajnë komente, një metodë pune që duket se dekurajon lënien e një numri të madh komentesh nga përdoruesit e tyre.

Përveç stadit primitiv të sistemit të vetërregullimit në profesionin e gazetarisë, stafi i mediave online thotë se mungesa e moderimit apo filtrimi i dobët i komenteve online ndodh kryesisht për arsye financiare. Kjo shtrihet në dy plane: mungesa e fondeve nuk lejon punësimin e një stafi të mjaftueshëm për administrimin

68 Irion, K., Cavaliere, P., dhe Pavli, D. 2015. Studim krahasimor i përv-ojave më të mira evropiane të legjislacionit mbi mediat online. Ligji dhe politikat mbi rregullimin e përmbajtjes së mediave online, veçanërisht mbi shpifjen online, në kuadër të propozimeve për ndryshime legjisla-tive në Shqipëri. Studim i porositur nga Këshilli i Evropës, Amsterdam/ Edinburgh/ Tiranë, Gusht 2015.

69 Ilda Londo, Gjuha e urrejtjes në mediat online në Evropën juglin-dore (kapitulli për Shqipërinë), Tiranë: Instituti Shqiptar i Medias, 2014, <http://www.institutemedia.org/Documents/PDF/Hate%20spee-ch%20in%20online%20media%20in%20SEE.pdf>

75

e trafikut dhe filtrimin e komenteve nga përdoruesit70, por nga ana tjetër, një numër më i madh komentesh do të thotë më shumë klikime dhe vizita në faqen e internetit, që sjell fitime më të mëdha për operatorët.71

Pavarësisht arsyeve dhe justifikimeve të ndryshme për dështimin në monitorimin aktiv të komenteve nga përdoruesit, ka një prirje të dukshme në rritje drejt miratimit dhe zbatimit të rregullave më strikte rreth përmbajtjes së mediave online. Pa dyshim që liria e shprehjes duhet vënë në plan të parë, por vetë fakti që mediat online rrallë shfaqin ndonjë vullnet të mirë për të vënë rregull apo për t’u treguar të përgjegjshme në lidhje me përmbajtjen e faqeve të tyre, vështirë se do ta ndihmojë kauzën e tyre kundër miratimit të legjislacionit shtrëngues në të ardhmen.

70 Rrapo Zguri, Zhvillimi i internetit dhe mediave sociale në Shqipëri.71 Komente nga përfaqësues të mediave online, Tiranë, 19 maj 2015.

76

39

8

71

1

po

jo

jo formalisht, por respektohen

nuk jam i sigurt

Keni miratuar rregulla për etikën?

Grafiku 18: “Keni miratuar rregulla për etikën?”

Kur u pyetën nëse mediat e tyre online kishin miratuar një kod etik apo rregulla profesionale, shumica e të anketuarve, 71 prej tyre, thanë se nuk kishin kaluar nëpër një proces të tillë formalisht, por ekziston një marrëveshje e përgjithshme që disa rregulla do të të respektohen nga të gjithë. 39 nga të anketuarit thanë se kishin miratuar një kod apo rregulla të ngjashme.Sidoqoftë, është shumë e rrallë të gjesh një kod apo rregulla të tilla të botuara në faqet e këtyre portaleve, me vetëm disa përjashtime. Vetëm 8 prej tyre pranuan se nuk kishin miratuar rregulla të tilla dhe një nuk ishte i sigurt. Këto statistika janë pak të habitshme, duke pasur parasysh se një nga aspektet më të diskutuara dhe pakënaqësia e përgjithshme e publikut me portalet e lajmeve lidhet pikërisht me problemet etike dhe mungesën e përgjegjshmërisë ndaj ankesave publike. Pra, edhe pse jo të gjitha mediat online kanë një nivel të ulët etik, ka shumë probleme të dukshme me shumë prej tyre, që do të thotë se ka hapësirë të mjaftueshme për përmirësim në zbatimin e rregullave etike në këto media.

Një pjesë e madhe e të ashtuquajturave shkelje të etikës lidhen me përmbajtjen e kontribuar nga lexuesit e portaleve ose përmbajtja e krijuar nga përdoruesit (UGC), kryesisht në formën e komenteve të artikujve online. Komentet zakonisht përfshijnë fyerje dhe sharje dhe shpesh janë një terren pjellor për përhapjen e gjuhës së urrejtjes ndaj pakicave, bashkësive fetare, grupeve,duke u nisur nga orientimi seksual, figurave të veçanta publike dhe politikanëve, etj. Si e trajton media këtë aspekt? Përgjigjet ndryshojnë: nga mbyllja tërësore e komenteve, te botimi i pafiltruar i komenteve, ndërkohë që midis ka media që përpiqen të moderojnë komentet.

39

8

Etika në median online

Etika dhe mediat online nuk janë dy fjalë që jo domosdoshmërisht lidhen me njëra-tjetrën në debatin publik mbi mediat dhe ekziston një perceptim i fortë edhe në komunitetin e medias, se portalet kanë ulur cilësinë e raportimit në vend. Për të parë praktikën e medias online dhe perceptimin e tyre në këtë fushë, anketa gjithashtu adresoi çështje specifike lidhur me etikën në media.

Grafiku 18: “Keni miratuar rregulla për etikën?”

KENI MIRATUAR RREGULLA PËR ETIKËN?

Kur u pyetën nëse mediat e tyre online kishin miratuar një kod etik apo rregulla profesionale, shumica e të anketuarve, 71 prej tyre, thanë se nuk

77

kishin kaluar nëpër një proces të tillë formalisht, por ekziston një marrëveshje e përgjithshme që disa rregulla do të të respektohen nga të gjithë. 39 nga të anketuarit thanë se kishin miratuar një kod apo rregulla të ngjashme. Sidoqoftë, është shumë e rrallë të gjesh një kod apo rregulla të tilla të botuara në faqet e këtyre portaleve, me vetëm disa përjashtime. Vetëm 8 prej tyre pranuan se nuk kishin miratuar rregulla të tilla dhe një nuk ishte i sigurt. Këto statistika janë pak të habitshme, duke pasur parasysh se një nga aspektet më të diskutuara dhe pakënaqësia e përgjithshme e publikut me portalet e lajmeve lidhet pikërisht me problemet etike dhe mungesën e përgjegjshmërisë ndaj ankesave publike. Pra, edhe pse jo të gjitha mediat online kanë një nivel të ulët etik, ka shumë probleme të dukshme me shumë prej tyre, që do të thotë se ka hapësirë të mjaftueshme për përmirësim në zbatimin e rregullave etike në këto media.

Një pjesë e madhe e të ashtuquajturave shkelje të etikës lidhen me përmbajtjen e kontribuar nga lexuesit e portaleve ose përmbajtja e krijuar nga përdoruesit (UGC), kryesisht në formën e komenteve të artikujve online. Komentet zakonisht përfshijnë fyerje dhe sharje dhe shpesh janë një terren pjellor për përhapjen e gjuhës së urrejtjes ndaj pakicave, bashkësive fetare, grupeve, duke u nisur nga orientimi seksual, figurave të veçanta publike dhe politikanëve, etj. Si e trajton media këtë aspekt? Përgjigjet ndryshojnë: nga mbyllja tërësore e komenteve, te botimi i pafiltruar i komenteve, ndërkohë që midis ka media që përpiqen të moderojnë komentet.

78

80%

20%

A mund të komentojnë lexuesit?po jo

Grafiku 19: “A mund të komentojnë lexuesit?”

Në pjesën më të madhe, mediat online kanë mundësuar komentet nga përdoruesit: në 80% të tyre. Në fakt, disa nga përfaqësuesit e mediave online të intervistuara pohuan se ka përdorues që iu intereson më shumë leximi i komenteve, sesa përmbajtja e vetë artikullit.

74%

26%

A moderohen komentet?po jo

Grafiku 20: “Moderimi i komenteve”

Përfaqësuesit e medias online gjithashtu u pyetën nëse ata i moderonin komentet dhe shumica deklaruan se po: 26% e tyre thanë se nuk i moderonin, ndërsa 74% thanë se i filronin ato. Përsëri, si në rastin e rregullave të miratuara për etikën dhe zbatimin e tyre aktual, kur shqyrtohet cilësia e komenteve dhe etika e tyre, është e vështirë të besohet se ka përpjekje serioze për moderim nga mediat online.

40

80%

20%

A mund të komentojnë lexuesit?po jo

Grafiku 19: “A mund të komentojnë lexuesit?”

Në pjesën më të madhe, mediat online kanë mundësuar komentet nga përdoruesit: në 80% të tyre. Në fakt, disa nga përfaqësuesit e mediave online të intervistuara pohuan se ka përdorues që iu intereson më shumë leximi i komenteve, sesa përmbajtja e vetë artikullit.

74%

26%

A moderohen komentet?po jo

Grafiku 20: “Moderimi i komenteve”

Përfaqësuesit e medias online gjithashtu u pyetën nëse ata i moderonin komentet dhe shumica deklaruan se po: 26% e tyre thanë se nuk i moderonin, ndërsa 74% thanë se i filronin ato. Përsëri, si në rastin e rregullave të miratuara për etikën dhe zbatimin e tyre aktual, kur shqyrtohet cilësia e komenteve dhe etika e tyre, është e vështirë të besohet se ka përpjekje serioze për moderim nga mediat online.

40

Në pjesën më të madhe, mediat online kanë mundësuar komentet nga përdoruesit: në 80% të tyre. Në fakt, disa nga përfaqësuesit e mediave online të intervistuar pohuan se ka përdorues që iu intereson më shumë leximi i komenteve, sesa përmbajtja e vetë artikullit.

Grafiku 19: “A mund të komentojnë lexuesit?”

Grafiku 20: “Moderimi i komenteve”

A MUND TË KOMENTOJNË LEXUESIT?

A MODEROHEN KOMENTET?

79

Përfaqësuesit e medias online gjithashtu u pyetën nëse ata i moderonin komentet dhe shumica deklaruan se po: 26% e tyre thanë se nuk i moderonin, ndërsa 74% thanë se i filtronin ato. Përsëri, si në rastin e rregullave të miratuara për etikën dhe zbatimin e tyre aktual, kur shqyrtohet cilësia e komenteve dhe etika e tyre, është e vështirë të besohet se ka përpjekje serioze për moderim nga mediat online.

Grafiku 21: “Si moderohen komentet?”

SI MODEROHEN KOMENTET?

Grafiku 22: “Kush i moderon komentet?”

KUSH I MODERON KOMENTET?

44

22

10

para botimit

pas botimit

pas ankesave

Si moderohen komentet?

18

49

6

7

4

administrator

redaktor/gazetar

një person i posaçëm

kush të mundet

tjetër

Kush i moderon komentet?

Grafiku 21: “Si moderohen komentet?” Grafiku 22: “Kush i moderon komentet?”

Kur u pyetën se cila është praktika e moderimit të komenteve, 44 nga të anketuarit që morën pjesë në këtë anketë thanë se i filtrojnë komentet para publikimit. 22 prej tyre thanë se indryshojnë komentet pas botimit dhe vetëm 10 prej tyre vepronin vetëm pas ankesave të pranuara nga publiku. Prandaj, shumica e filtrimit ndodh para se të publikohet, gjë që do të nënkuptonte një përpjekje më të madhe dhe ngarkesë pune për redaksitë tashmë të vogla dhe të mbingarkuara.

Në këtë kontekst, të anketuarit u pyetën gjithashtu nëse ata kishin caktuar dikë veçanërisht për moderimin e komenteve. Vetëm 6 nga 84 thanë se kishte një person të veçantë që merrej me komentet. Në më shumë se gjysmën e rasteve, 49 nga 84, redaktori apo gazetari duhej të mbulonte komentet, që do të thotë edhe më shumë punë për ta. Administratorët e uebit u përfshinë në këtë detyrë vetëm në 18 raste, dhe në shtatë media u përgjigjën se këtë detyrë e bën kush të mundet.

Vetëm disa media kanë deklaruar politikat e tyre për të moderuar komentet nga përdoruesit, disa në një mënyrë më të hollësishme se të tjerët. Për shembull, Gazeta Shqip ka një politikë mjaft tëdetajuar për komentet nga lexuesit72. Duke njohur lirinë për të pasur dhe shprehur një opinion, gazeta gjithashtu thekson nevojën për të qenë etike. Për këtë qëllim, politika thekson që komentet nuk duhet të përmbajnë fyerje personale dhe të përhapin gjuhën e urrejtjes ndaj personave të ndryshëm, nuk duhet të përmbajnë në asnjë mënyrë sharje dhe nxitje për dhunë.

Disa faqe të tjera, si Reporter.al kanë informacion të detajuar mbi privatësinë, trajtimin e të dhënave të përdoruesit dhe si përdoren ato, dhe një shqetësim i ngjashëm shfaqet edhe nga 27.al që përfshin një link me informacion mbi mënyrën se si 'të dhënat janë përpunuar nga sistemi i faqes së internetit,73 si dhe nga americaneye.al, i cili rendit politikat mbi të dhënat personale74.

72 Policy of Gazeta Shqip on readers’ comments: http://gazeta-shqip.com/lajme/politika-mbi-komentet-e-lexuesve/ 73 27.al 74 Americaneye.al , https://americaneye.al/contact/

41

44

22

10

para botimit

pas botimit

pas ankesave

Si moderohen komentet?

18

49

6

7

4

administrator

redaktor/gazetar

një person i posaçëm

kush të mundet

tjetër

Kush i moderon komentet?

Grafiku 21: “Si moderohen komentet?” Grafiku 22: “Kush i moderon komentet?”

Kur u pyetën se cila është praktika e moderimit të komenteve, 44 nga të anketuarit që morën pjesë në këtë anketë thanë se i filtrojnë komentet para publikimit. 22 prej tyre thanë se indryshojnë komentet pas botimit dhe vetëm 10 prej tyre vepronin vetëm pas ankesave të pranuara nga publiku. Prandaj, shumica e filtrimit ndodh para se të publikohet, gjë që do të nënkuptonte një përpjekje më të madhe dhe ngarkesë pune për redaksitë tashmë të vogla dhe të mbingarkuara.

Në këtë kontekst, të anketuarit u pyetën gjithashtu nëse ata kishin caktuar dikë veçanërisht për moderimin e komenteve. Vetëm 6 nga 84 thanë se kishte një person të veçantë që merrej me komentet. Në më shumë se gjysmën e rasteve, 49 nga 84, redaktori apo gazetari duhej të mbulonte komentet, që do të thotë edhe më shumë punë për ta. Administratorët e uebit u përfshinë në këtë detyrë vetëm në 18 raste, dhe në shtatë media u përgjigjën se këtë detyrë e bën kush të mundet.

Vetëm disa media kanë deklaruar politikat e tyre për të moderuar komentet nga përdoruesit, disa në një mënyrë më të hollësishme se të tjerët. Për shembull, Gazeta Shqip ka një politikë mjaft tëdetajuar për komentet nga lexuesit72. Duke njohur lirinë për të pasur dhe shprehur një opinion, gazeta gjithashtu thekson nevojën për të qenë etike. Për këtë qëllim, politika thekson që komentet nuk duhet të përmbajnë fyerje personale dhe të përhapin gjuhën e urrejtjes ndaj personave të ndryshëm, nuk duhet të përmbajnë në asnjë mënyrë sharje dhe nxitje për dhunë.

Disa faqe të tjera, si Reporter.al kanë informacion të detajuar mbi privatësinë, trajtimin e të dhënave të përdoruesit dhe si përdoren ato, dhe një shqetësim i ngjashëm shfaqet edhe nga 27.al që përfshin një link me informacion mbi mënyrën se si 'të dhënat janë përpunuar nga sistemi i faqes së internetit,73 si dhe nga americaneye.al, i cili rendit politikat mbi të dhënat personale74.

72 Policy of Gazeta Shqip on readers’ comments: http://gazeta-shqip.com/lajme/politika-mbi-komentet-e-lexuesve/ 73 27.al 74 Americaneye.al , https://americaneye.al/contact/

41

80

Kur u pyetën se cila është praktika e moderimit të komenteve, 44 nga të anketuarit që morën pjesë në këtë anketë thanë se i filtrojnë komentet para publikimit. 22 prej tyre thanë se i ndryshojnë komentet pas botimit dhe vetëm 10 prej tyre vepronin vetëm pas ankesave të pranuara nga publiku. Prandaj, shumica e filtrimit ndodh para se të publikohet, gjë që do të nënkuptonte një përpjekje më të madhe dhe ngarkesë pune për redaksitë tashmë të vogla dhe të mbingarkuara.

Në këtë kontekst, të anketuarit u pyetën gjithashtu nëse ata kishin caktuar dikë veçanërisht për moderimin e komenteve. Vetëm 6 nga 84 thanë se kishte një person të veçantë që merrej me komentet. Në më shumë se gjysmën e rasteve, 49 nga 84, redaktori apo gazetari duhej të mbulonte komentet, që do të thotë edhe më shumë punë për ta. Administratorët e uebit u përfshinë në këtë detyrë vetëm në 18 raste, dhe në shtatë media u përgjigjën se këtë detyrë e bën kush të mundet.

Vetëm disa media kanë deklaruar politikat e tyre për të moderuar komentet nga përdoruesit, disa në një mënyrë më të hollësishme se të tjerët. Për shembull, Gazeta Shqip ka një politikë mjaft të detajuar për komentet nga lexuesit72. Duke njohur lirinë për të pasur dhe shprehur një opinion, gazeta gjithashtu thekson nevojën për të qenë etike. Për këtë qëllim, politika thekson që komentet nuk duhet të përmbajnë fyerje personale dhe të përhapin gjuhën e urrejtjes ndaj personave të ndryshëm, nuk duhet të përmbajnë në asnjë mënyrë sharje dhe nxitje për dhunë.

Disa faqe të tjera, si Reporter.al kanë informacion të detajuar mbi privatësinë, trajtimin e të dhënave të

72 Policy of Gazeta Shqip on readers’ comments: http://gazeta-shqip.com/lajme/politika-mbi-komentet-e-lexuesve/

81

Disa portale gjithashtu kërkojnë që përdoruesit që dëshirojnë të komentojnë të kalojnë nëpër një proces regjistrimi ose verifikimi, gjë që gjithashtu mund të shkurajojë ndonjë interes për të komentuar.

Sondazhi gjithashtu u përpoq të identifikojë nëse ka ndonjë mekanizëm llogaridhënës që mediat në internet përdorin kundrejt lexuesit. Llogaridhënia dhe mekanizmat e përgjegjshmërisë nuk janë një dukuri e njohur në përgjithësi në peizazhin e medias shqiptare dhe, me pak përjashtime, një mungesë e tillë bëhet edhe më e theksuar në sfondin e anonimitetit ku kryesisht punon media online, në krahasim me mediat tradicionale.

96

2

22

po

jo

jo formalisht, po ankesat shqyrtohen

Keni mekanizëm për ankesat?

Grafiku 23: “Keni mekanizëm për ankesat?”

Kur u pyetën nëse mediat online kishin një mekanizëm ankimimi, çuditërisht, 96 nga 120 të anketuar thanë se kishin një mekanizëm të tillë. Vetëm dy thanë se nuk kishin, ndërsa 22 të tjerë u përgjigjën se nuk kishin një mekanizëm të tillë formal, por në rast të ankesave, mediat online i shqyrtonin ato dhe vendosnin nëse do të reagonin ose ndryshonin përmbajtjen.

Pas shqyrtimit të mëtejshëm të këtij tipari, përmes intervistave, do të ishte çorientuese të flitejpër mekanizma të mirëfilltë të ankesave në këtë kontekst. Nuk mund të flitet për persona të tillë si avokati i lexuesit, ombudsman, apo adresa ose kontakte specifike që merren me ankesat e lexuesve. Në vend të kësaj, "mekanizmi" më i zakonshëm është adresa e përgjithshme e email-it, ku mediat online marrin ankesa dhe zgjedhin nëse do t'i marrin parasysh ose nuk do të reagojnë fare. Është vështirë të kërkosh në median online një mekanizëm të tillë dhe ta gjesh. Një nga mediat e pakta online që ka një link të veçantë për ankesat është ajo e Gazeta Tema,75 e cila ka një adresë specifike për ankesat, por nuk ka të dhëna nëse ka ankesa dhe se si Gazeta Tema i trajton ato. Një shembull tjetër është ai i Reporter.al, i cili ka një seksion të veçantë kushtuar transparencës për ankesat dhe vë në dukje nëse ka ndonjë korrigjim të informacionit pas vërejtjeve ose ankesave specifike76. Fakti që është jashtëzakonisht e vështirë të gjesh në media ndonjë përgënjeshtrim apo korrigjim, tregon se nuk ka shumë përpjekje në lidhje me

75 http://www.gazetatema.net/ankesa-per-faqen-online/ 76 https://www.reporter.al/ankesa-dhe-korrigjime/

42

përdoruesit dhe si përdoren ato, dhe një shqetësim i ngjashëm shfaqet edhe nga 27.al që përfshin një link me informacion mbi mënyrën se si ‘të dhënat janë përpunuar nga sistemi i faqes së internetit73, si dhe nga americaneye.al, i cili rendit politikat mbi të dhënat personale74. Disa portale gjithashtu kërkojnë që përdoruesit që dëshirojnë të komentojnë të kalojnë nëpër një proces regjistrimi ose verifikimi, gjë që gjithashtu mund të shkurajojë ndonjë interes për të komentuar.

Sondazhi gjithashtu u përpoq të identifikojë nëse ka ndonjë mekanizëm llogaridhënës që mediat në internet përdorin kundrejt lexuesit. Llogaridhënia dhe mekanizmat e përgjegjshmërisë nuk janë një dukuri e njohur në përgjithësi në peizazhin e medias shqiptare dhe, me pak përjashtime, një mungesë e tillë bëhet edhe më e theksuar në sfondin e anonimitetit ku kryesisht punon media online, në krahasim me mediat tradicionale.

Grafiku 23: “Keni mekanizëm për ankesat?”

KENI MEKANIZËM PËR ANKESAT?

73 27.al 74 Americaneye.al , https://americaneye.al/contact/

82

Kur u pyetën nëse mediat online kishin një mekanizëm ankimimi, çuditërisht, 96 nga 120 të anketuar thanë se kishin një mekanizëm të tillë. Vetëm dy thanë se nuk kishin, ndërsa 22 të tjerë u përgjigjën se nuk kishin një mekanizëm të tillë formal, por në rast të ankesave, mediat online i shqyrtonin ato dhe vendosnin nëse do të reagonin ose ndryshonin përmbajtjen.

Pas shqyrtimit të mëtejshëm të këtij tipari, përmes intervistave, do të ishte çorientuese të flitej për mekanizma të mirëfilltë të ankesave në këtë kontekst. Nuk mund të flitet për persona të tillë si avokati i lexuesit, ombudsman, apo adresa ose kontakte specifike që merren me ankesat e lexuesve. Në vend të kësaj, “mekanizmi” më i zakonshëm është adresa e përgjithshme e email-it, ku mediat online marrin ankesa dhe zgjedhin nëse do t’i marrin parasysh ose nuk do të reagojnë fare. Është vështirë të kërkosh në median online një mekanizëm të tillë dhe ta gjesh. Një nga mediat e pakta online që ka një link të veçantë për ankesat është ajo e Gazeta Tema75, e cila ka një adresë specifike për ankesat, por nuk ka të dhëna nëse ka ankesa dhe se si Gazeta Tema i trajton ato. Një shembull tjetër është ai i Reporter.al, i cili ka një seksion të veçantë kushtuar transparencës për ankesat dhe vë në dukje nëse ka ndonjë korrigjim të informacionit pas vërejtjeve ose ankesave specifike76. Fakti që është jashtëzakonisht e vështirë të gjesh në media ndonjë përgënjeshtrim apo korrigjim, tregon se nuk ka shumë përpjekje në lidhje me komunikimin me ankesat e publikut dhe përgjegjshmëria ndaj publikut nuk duket të jetë prioritet. Është edhe më e vështirë të

75 http://www.gazetatema.net/ankesa-per-faqen-online/ 76 https://www.reporter.al/ankesa-dhe-korrigjime/

83

gjejmë raste të mediave që kërkojnë falje për ndonjë gabim që bëjnë, duke e bërë vetë-rregullimin të duket si një mirazh shumë i largët në këtë moment.

Përveç llogaridhënies, disa media duket se gjithashtu kanë konsideruar mundësinë e marrjes së informacionit mbi tema të mundshme nisur nga lexuesit dhe përvoja e tyre personale. Për shembull, Exit.al ka një adresë të veçantë, ku fton publikun të dërgojë informacion që duhet shqyrtuar më tej në aspektin e interesit publik, duke garantuar konfidencialitetin77. Po kështu, Gazeta Tema gjithashtu ka një link të veçantë, ku lexuesit mund t’i shkruajnë botuesit për një problem që ata dëshirojnë të informojnë publikun. Në të njëjtën linjë, Shqiptarja.com ka një buton të veçantë “Ju raportoni”78, ku qytetarët mund të raportojnë shqetësimet dhe problemet specifike që mund të kenë. Megjithatë, nuk ka asnjë informacion nëse dhe si përdoret ky informacion nga media.

E fundit, por jo më pak e rëndësishme, kur flasim për etikën dhe gazetarinë e përgjegjshme, është e vështirë të mos përmendim kërcënimin nga lajmet e rreme dhe fushatat disinformuese, edhe pse nuk janë vetëm fenomen shqiptar. Fakti që fjalori i Oksfordit në vitin 2016, pas Brexit dhe polemikave rreth zgjedhjeve të SHBA, zgjodhi “post-të vërtetën” si fjalën e vitit, është një tregues elokuent i përmasave të problemit. Sidoqoftë, duke pasur parasysh problemet e përgjithshme me profesionalizmin, raportimin e saktë, pavarësinë, financimin dhe përgjegjmërinë ndaj publikut, mediat shqiptare duken veçanërisht të prekura nga rreziku i shpërndarjes së lajmeve të

77 https://exit.al/dergo-informacion-konfidencial/ 78 http://shqiptarja.com/raportoni_ju

84

rreme ose disinformimit. Studimet kanë treguar se aftësia e qytetarëve për të bërë dallimin mes lajmit të rremë dhe informacionit të saktë është më i lartë në shoqëritë ku besimi në njerëz është i lartë, ku mediat tradicionale janë të fuqishme dhe të besueshme dhe ku sistemi arsimor është po ashtu i besueshëm dhe i fortë79. Për fat të keq në Shqipëri, pas një tranzicioni të gjatë, asnjë nga këto aspekte nuk duket veçanërisht i qëndrueshëm, dhe edukimi mediatik si një mënyrë për të edukuar njerëzit për të parë informacionin me sy kritik është pothuajse i panjohur.

Për më tepër, praktika ekzistuese e përdorimit të lajmit të rremë si model potencial financimi është një tjetër rrezik, veçanërisht duke pasur parasysh gjendjen financiare të medias shqiptare. Aidan White, gazetar i mirënjohur dhe ndër partizanët e etikës së medias, e përshkruan kështu këtë problem: “Duke përdorur algoritme të sofistikuara, dhe turbo-sisteme të shpërndarjes dhe të ushqyer nga database të pafundme që ofrojnë akses personal te miliona abonentë, ky model biznesi mbështetet te ‘informacioni viral, i cili mund të sjellë klikime të mjaftueshme për të nxitur reklamat dixhitale. Nuk ka rëndësi nëse informacioni është i vërtetë apo i sinqertë ose nëse ka interes publik; ajo që është e rëndësishme është se është informacion provokues dhe stimulues sa për të tërhequr vëmendjen”80. Duket paradoksale që në një kohë kur nevoja për lajme të përgjegjshme është më e

79 http://osi.bg/downloads/File/2018/MediaLiteracyIndex2018_pub-lishENG.pdf

80 Aidan White, “Fake News: How the Business of the Digital Age Threat-ens Democracy,” https://ethicaljournalismnetwork.org/fake-news-busi-ness-democracy

85

madhe se kurrë, financimi për gazetarinë duket gjithnjë e më shumë i varur nga rrjetet sociale, nga gjigantët e teknologjisë dhe nga një model biznesi që vazhdimisht mjegullon kufirin mes lajmit të rremë dhe gazetarisë së përgjegjshme. “Zhvillimi i modeleve të biznesit të nxitura nga algoritme që i vendosin klikimet mbi përmbajtjen ka krijuar një kulturë të re komunikimi, në të cilën e vërteta dhe ndershmëria lihen në hije nga lajmet e rreme, fanatizmi dhe gënjeshtra; dhe legjitimon një hapësirë politike që inkurajon injorancën, pasigurinë dhe frikën në mendjet e votuesve. Këto realitete ngrenë pyetje më të mëdha rreth lajmit të rremë që jo vetëm ka të bëjë me të ardhmen e gazetarisë, por edhe me natyrën e vetë demokracisë”.81 Po ta shohim këtë problem në kontekstin e mediave shqiptare, sa i përket mjeteve financiare dhe burimeve njerëzore profesionale, është e qartë nevoja që gazetaria e përgjegjshme me interes publik duhet të jetë një prioritet, në mënyrë që të kufizohen edhe prania e lajmeve të rreme dhe disinformimit, por edhe stimujt që nxisin këtë fenomen.

81 Ibid.

86

9

Përmbledhja

Peizazhi i mediave online ka lulëzuar në vitet e fundit, megjithëse askush nuk mund të thotë me siguri se cili është numri i saktë i mediave online në vend. Në të njëjtën kohë, nuk është e lehtë të identifikohen personat që punojnë në këto media online, si dhe aspekte të tjera që lidhen me to. Rritja e përhapjes së Internetit në popullsi dhe përdorimi i lartë i telefonisë celulare ka përshpejtuar më shumë hapjen e mediave online. Fakti që migrimi dixhital i gazetarëve më të njohur ose të paktën një prani e pjesshme e tyre në mediat online është kthyer në normalitet është një tregues se sa tërheqëse apo të volitshme janë mediat online. Në të njëjtën kohë, zhvillimi i mediave online ka rritur mundësinë që mediat t’u drejtohen grupeve më të profilizuara, duke mbuluar fusha më specifike sesa ato të mediave të përgjithshme.

Kur bëhet fjalë për burimet profesionale, mediat online nuk ndryshojnë nga pjesa tjetër e mediave, duke vuajtur mungesën e stafit dhe ngarkesën e punës, përballë konkurrencës në rritje nga kolegët e tyre. Në këtë kontekst, media online, si media tradicionale, tregon tiparet e një gazetarie që gjithnjë e më shumë po shkon drejt gazetarisë së zyrës dhe po i largohet gjithnjë e më shumë raportimit në terren.

87

Raporti gjithashtu vë në dukje se një nga problemet më të mëdha për ekzistencën dhe qëndrueshmërinë e mediave online në Shqipëri është sigurimi i financimit. Jo vetëm në Shqipëri, por edhe në vende të tjera, mediat online nuk kanë qenë në gjendje të përcaktojnë një model të qartë dhe të përcaktuar ekonomik. Edhe pse shumica e mediave online ishin optimiste për të ardhmen e tyre financiare, rruga drejt një modeli të qëndrueshëm ekonomik është ende e panjohur. Megjithatë, është e rëndësishme të theksohet gjithashtu se për herë të parë në vitin 2017, të ardhurat nga reklamat për mediat online kanë tejkaluar të ardhurat e medias së shkruar. Një tjetër burim modest i të ardhurave për mediat online në Shqipëri ka qenë donacionet nga donatorë të huaj ose vendas. Megjithatë, praktika tregon se donacionet mund të ndihmojnë si pikënisje, por ato nuk janë zgjidhja.

Në mënyrë të ngjashme me mediat tradicionale, mediat online punojnë me personel të kufizuar, i cili nuk është gjithmonë i trajnuar profesionalisht. Presioni për të përshpejtuar procesin e publikimit të lajmeve në garë me konkurrentët dhe burimet e kufizuara njerëzore kanë çuar në një situatë ku saktësia e lajmeve shpesh bie viktimë. Për më tepër, lufta për disa klikime më shumë ka forcuar më tej tendencën për të përdorur sensacionalizmin si një mënyrë për të tërhequr vëmendjen, ndërsa mungon përmbajtja. Në të njëjtën kohë, ekziston një distancim i dukshëm nga burimet e informacionit, shpesh duke preferuar realitetin virtual në raportimin në terren, megjithëse kjo prirje vërehet edhe në mediat tradicionale.

Sjellja etike e mediave online është një nga aspektet më të diskutuar në debatin publik në lidhje me mediat,

88

ndonjëherë duke çuar në propozime për zgjidhje ligjore. Edhe pse përpjekjet e tilla kanë rezultuar të pasuksesshme për momentin, është e qartë se presioni mbi këtë front është në rritje dhe përpjekje të vetë-rregullimit nga mediat do të ishin të preferuara. Mungesa e detyrimeve ligjore ose mekanizmave vetërregullues për të mbikëqyrur sjelljen etike, si dhe praktika e copy-paste janë ndër aspektet që ndikojnë më thellë në profesionalizmin e medias online.

89

Kush është kush në median online:

Profi let e mediave online të përfshira në anketë

90

91

Emri i medias/portalit: 24.alAdresa ueb: www.24.alAdresa fizike: FierKontakti e-mail/telefoni: info@24.al 0682057383Viti i themelimit: 2009Origjina e medias: Vetëm në uebProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda nje kompanie biznesiReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematikMundësi komentimi: Po Moderim komentimi: Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po / JoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: xhoen@

osmenaj.com / info@24.al

92

Emri i medias/portalit: 27.alAdresa ueb: www.27.alAdresa fizike: Kodra e Diellit 59, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0692064018Viti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: PoModerim komentimi: Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Enkel

Demi enkeldemi@gmail.com

93

Emri i medias/portalit: 360grade.alAdresa ueb: www.360grade.alAdresa fizike: Rr. Gjin Bue Shpata, njesia bashkiake

nr. 5, TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@360grade.al Viti i themelimit: 2016

Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: OJFReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Koordinatori Artur Zheji info@360grade.al

94

Emri i medias/portalit: ABC NewsAdresa ueb: abcnews.al Adresa fizike: Ish- Kinostrudio, TiranëKontakti e-mail/telefoni: abclajm@gmail.comViti i themelimit: 2010Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: PolitikeMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: JoTrajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Nuk e diRedaktore: Olimbi Xhilaga abclajm@gmail.com

95

Emri i medias/portalit: Agjencia Telegrafike Shqiptare (ATSH)

Adresa ueb: www.ata.gov.al Adresa fizike: Rr. Gjon Pali IIKontakti e-mail/telefoni: info@ata.gov.alViti i themelimit: 1913Origjina e medias: Vetëm në uebProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori Armela Krasniqi a.krasniqi@ata.gov.a

96

Emri i medias/portalit: ALB 365Adresa ueb: www.alb365.comAdresa fizike: Nuk kaKontakti e-mail/telefoni: info@alb365.com

0692129937Viti i themelimit: 2014Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: ---Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

beharaj2000@gmail.com

97

Emri i medias/portalit: Albanian Daily NewsAdresa ueb: www.albaniandailynews.com Adresa fizike: Rr. Dervish Hima, str. Nr.1, Ada Tower,

kati 1, TiranëKontakti e-mail/telefoni: editor@albaniannews.com

+35545600613Viti i themelimit: 1995Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: JoModerim komentimi : ----Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori: Alqi Koçiko alqikociko@gmail.com

98

Emri i medias/portalit: Albanian Free PressAdresa ueb: www.albanianfreepress.alAdresa fizike: Blv. Petro Nini Luarasi, 14, TiraneKontakti e-mail/telefoni: kryeredaktori@afp.al Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: PoModerim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

kryeredaktori@afp.al

99

Emri i medias/portalit: Albanian Sports’ News Network – Rrjeti Shqiptar i Lajmeve Sportive (ASNNN)

Adresa ueb: AlbanianSport.netAdresa fizike: TiranëKontakti e-mail/telefoni: albaniansport.net@gmail.

com/ 0682078849Viti i themelimit: 2010Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: SportMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: JoModerim komentimi : ----Mundësi ankimimi nga publiku: JoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

albaniansport.net@gmail.com

100

Emri i medias/portalit: Portali AlbeuAdresa ueb: www.albeu.comAdresa fizike: Rr. Muhamet Gjollesha, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0672223333 info@albeu.

com Viti i themelimit: 2003Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimitMundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Kryeredaktori: Emirjon Senja emirjonsenja@gmail.

com

101

Emri i medias/portalit: albspiritAdresa ueb: www.alb-spirit.comAdresa fizike: Rr. Kongresi i Lushnjes, P. 31, Sh. 2, Ap.

18, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0682062007Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Çerçiz

Loloçi 0682062007

102

Emri i medias/portalit: AlertNews.alAdresa ueb: www.alertnews.alAdresa fizike: Torre Drini TiraneKontakti e-mail/telefoni: info@alertnews.al 069 82

33 566Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Ndërgjegjësimi i konsumatoritMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Granit

Sokolaj granitsokolaj@gmail.com 069 40 08 008

103

Emri i medias/portalit: alpenews.alAdresa ueb: www.alpenews.alAdresa fizike: Blv. Gjergj Fishta, Kulla 6, p. 18Kontakti e-mail/telefoni: alfredpeza2000@yahoo.

comViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Person fizikReklama: Po Trajnime të stafit: Nuk e diNevojat e trajnimit: Raportim i specifik per onlineMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori Alfred Peza alfredpeza2000@yahoo.com

104

Emri i medias/portalit: America EyeAdresa ueb: ww.americaneye.alAdresa fizike: ---

Kontakti e-mail/telefoni: americaneye@gmail.comViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në uebProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: JoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Altin

Sinani altinsinani@gmail.com

105

Emri i medias/portalit: Amfora.alAdresa ueb: www.amfora.alAdresa fizike: Rr. Sefer efendiu, Pallati Karanxha,

2001 DurrësKontakti e-mail/telefoni: bloguamfora@gmail.com

0674875057Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Arkeologji dhe monumetet e kulturesMënyra e regjistrimit: ---Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Geri

Emiri emirigeri@gmail.com

106

Emri i medias/portalit: Antigonea NewsAdresa ueb: www.antigonea.newsAdresa fizike: Qendra e shtypit, Rruga nacionale,

GjirokastërKontakti e-mail/telefoni: eserjani@hotmail.comViti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; aftësi

teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: PoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Engjell

Serjani eserjani@hotmail.com

107

Emri i medias/portalit: arbërianews.comAdresa ueb: www.arberianews.comAdresa fizike: Tregu Dinamo TiranëKontakti e-mail/telefoni: --Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: OJFReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; aftësi

teknikeMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Doriol

Popa

108

Emri i medias/portalit: BalkanwebAdresa ueb: www.balkanweb.comAdresa fizike: Rr. Ali Shefqeti, Shkozë, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0688018777Viti i themelimit: 2000Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori: Matilda Arapi m.arapi@balkanweb.

com

109

Emri i medias/portalit: Berati MillenniumAdresa ueb: www.berati-millennium@gmail.comAdresa fizike: Lagjja 30 vjetori, BeratKontakti e-mail/telefoni: berati.millennium@gmail.

com 0697301167Viti i themelimit: 2010Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit; Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat qe vijne ne redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Abedin

Kaja dinokalaja@yahoo.com

110

Emri i medias/portalit: Berati NewsAdresa ueb: www.beratinews.comAdresa fizike: BeratKontakti e-mail/telefoni: 0693771989Viti i themelimit: 2014Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: ---Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

mlapardhaja@gmail.com

111

Emri i medias/portalit: BionewsAdresa ueb: www.bionews.alAdresa fizike: Blv. Bajram Curri, prane Gjykatës së

Apelit, TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@bionews.al

0683531907Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: BujqësiMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po / JoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Nertila

Spiri nertilaspiri@yahoo.com 0683531907

112

Emri i medias/portalit: Blitz.alAdresa ueb: www.blitz.alAdresa fizike:---

Kontakti e-mail/telefoni: info@blitz.alViti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: ShowbizMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Aulona

Musta aulonamusta@gmail.com

113

Emri i medias/portalit: Boldnews.alAdresa ueb: www.boldnews.alAdresa fizike: ---

Kontakti e-mail/telefoni: boldnews.info.@gmail.com Viti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Jetmir

Olldashi 068 21 51 212

114

Emri i medias/portalit: Bota.alAdresa ueb: www.bota.alAdresa fizike: Rr. Shyqyri Islami, Pallati i Ri, TiranëKontakti e-mail/telefoni: bota.al2014@gmail.com Viti i themelimit: 2014Origjina e medias: Vetëm në uebProfili: NdërkombëtarMënyra e regjistrimit: OJFReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Gjuha shqipeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalishtA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori Ermal Gjinaj bota.al2014@gmail.

com

115

Emri i medias/portalit: channel-one.alAdresa ueb: www.channel-one.alAdresa fizike: Rr. Aleksandër Moisiu, nr. 76, ish-

Kinostudio, TiranëKontakti e-mail/telefoni: Info@channel-one.al +355

42 34 7577Viti i themelimit: 2011Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionaleReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Administratori: Suela Gera suela_gera@hotmail.com

0682565892

116

Emri i medias/portalit: Citizens ChannelAdresa ueb: www.citizens-channel.comAdresa fizike: Rr. Tefta Tashko Koço 1001, TiranëKontakti e-mail/telefoni: citizenschannel@hotmail.

com 0699154200Viti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Tema socialeMënyra e regjistrimit OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

Amarildo Topi amarildotopi@hotmail.com

117

Emri i medias/portalit: CNA.al City NewsAdresa ueb: www.cna.alAdresa fizike: Rr. Asim Vokshi, Nr. 9 TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0686090999Viti i themelimit: 2014Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimit, si pasojë e

ankesaveMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Elvi

Fundo elvifundo@gmail.com

118

Emri i medias/portalit: DitaAdresa ueb: www.gazetadita.alAdresa fizike: Rr. Donika Kastrioti, Vila 9/1Kontakti e-mail/telefoni: gazetadita@gmail.comViti i themelimit: 2012Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionaleReklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori Adrian Thano thanodita@gmail.com

119

Emri i medias/portalit: Dritare.netAdresa ueb: www.dritare.netAdresa fizike: Sheshi Jozef San Martin, P 3, H18, ap

22Kontakti e-mail/telefoni: dritarerudina@gmail.comViti i themelimit: 2016Origjina e medias: vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: PoTrajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Gjuhë shqipe, aftësi gjuhësore.Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Rudina

Xhunga Dritan Hila dritarerudina@gmail.com

120

Emri i medias/portalit: droni.alAdresa ueb: www.droni.alAdresa fizike: Rr. Komuna e Parisit, P. 2, Sh. 2, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 04243373 droninews@

gmail.com Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: ---Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Artur

Bego droninews@gmail.com

121

Emri i medias/portalit: DurrësLajmAdresa ueb: www.durreslajm.alAdresa fizike: Lagjja 3, rr. Mbreti Monun, DurrësKontakti e-mail/telefoni: gazetadyrrah@gmail.comViti i themelimit: 2012Origjina e medias: Vetëm në uebProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më veteReklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ----Mundësi ankimimi nga publiku: Jo, por merren

parasysh ankesat kur vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Stela

Likmeta gazetadyrrah@gmail.com

122

Emri i medias/portalit: eduasportin.comAdresa ueb: www.eduasportin.comAdresa fizike: ----

Kontakti e-mail/telefoni: eduasportin@gmail.comViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Sport Mënyra e regjistrimit: Brenda një kompanie biznesi Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Irgis

Hysenaj irgis.hysenaj@gmail.com

123

Emri i medias/portalit: EkskluziveAdresa ueb: www.ekskluzive.alAdresa fizike: Rr. Myslym Shyri, TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@ekskluzive.al

0685419239Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Anri

Bala anribala@gmail.com

124

Emri i medias/portalit: Elbasani NewsAdresa ueb: www.elbasaninews.alAdresa fizike: prane filialit te postes ElbasanKontakti e-mail/telefoni: info@elbasaninews.al 067

3434 111Viti i themelimit: ---Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

lencpisha@gmail.com

125

Emri i medias/portalit: Elementi i pestëAdresa ueb: www.elemetiipeste.alAdresa fizike: Rr. Nikola Jorga, nd 4, h. 3, ap. 4. 1001,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@elementiipeste.al Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist; kryesisht me menaxhimin e

pasurise publike (burime natyrore dhe mjedisi)Mënyra e regjistrimit: Person fizikReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Artan

Rama artanrama@gmail.com

126

Emri i medias/portalit: Exit.alAdresa ueb: www.exit.alAdresa fizike: Rr. Dervish Hima, Kulla 2, ap 2, TiranëKontakti e-mail/telefoni: redaksia@exit.alViti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Politikë, ekonomiMënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Neritan

Sejamini, Vincent WJ van Gerven, Carloalberto Rossi

redaksia@exit.al

127

Emri i medias/portalit: Faktor. alAdresa ueb: www.faktor.alAdresa fizike: Rr. E Saraçëve, TiranëKontakti e-mail/telefoni: drejtor.faktor@gmail.com Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: MultimediaMundësi komentimi: Po /joModerim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori Lavdrim Lita drejtor.faktor@gmail.com

128

Emri i medias/portalit: Faxweb.alAdresa ueb: www.faxweb.al Adresa fizike: Rr. Kostaq Cipo, Ap. 8, Njësia

Bashkiake nr. 2, TiranëKontakti e-mail/telefoni: faxnewstr@gmail.com Viti i themelimit: 2016Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Kryeredaktori Blerina Spaho faxnewstr@gmail.

com Administratori: Kasem Hysenbelliu

129

Emri i medias/portalit: FieriSotAdresa ueb: www.fierisot.comAdresa fizike: FierKontakti e-mail/telefoni: seldi@live.comViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: seldi@

live.com

130

Emri i medias/portalit: flashnewsAdresa ueb: https://flashnews.infoAdresa fizike: Lagjja Pavaresia, VlorëKontakti e-mail/telefoni: marjus.seiti@alice.it

0692510246Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: PoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimit kur ka ankesaMundësi ankimimi nga publiku: PoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: marjus.

seiti@alice.it

131

Emri i medias/portalit: Gazeta “Bulqiza”Adresa ueb: www.gazetabulqiza.alAdresa fizike: Pallati i Kulturës, TiranëKontakti e-mail/telefoni: gazetabulqiza@yahoo.comViti i themelimit: 2015Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: ---Reklama: JoTrajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori Halil Rama halilrama@yahoo.com

132

Emri i medias/portalit: Gazeta “Veterani”Adresa ueb: www.veteranioblv.orgAdresa fizike: Ministria e Mbrojtjes (zyra OBVL),

TiranëKontakti e-mail/telefoni: veteran.obvl@yahoo.comViti i themelimit: 2003Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: ----Reklama: JoTrajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori Halil Rama halilrama@yahoo.com

133

Emri i medias/portalit: Gazeta ExpressAdresa ueb: www.gazetaexpress.comAdresa fizike: Kodra e DiellitKontakti e-mail/telefoni: gazetaexpress@gmail.comViti i themelimit: 2016 (redaksia në Tiranë)Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda një kompanie biznesi Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Jo Moderim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo I intervistuari hoxha.artemisa@gmail.com

134

Emri i medias/portalit: Gazeta MakedoniumAdresa ueb: www.makedonium.netAdresa fizike: ---

Kontakti e-mail/telefoni: kontakt@makedonium.net 068 59 03 353

Viti i themelimit: 2012Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: PoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë ; raportim

tematik Mundësi komentimi: PoModerim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po / Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Vasil

Sterjovski vasil.sterjovski@gmail.com

135

Emri i medias/portalit: Gazeta MinervaAdresa ueb: www.gazetaminerva.comAdresa fizike: Blv. Dëshmorët e Kombit, 10, TiranëKontakti e-mail/telefoni: gazetaminerva@yahoo.

comViti i themelimit: 2014

Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: E paregjistruarReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Botues Nebil Çika nebilcika@yahoo.com

136

Emri i medias/portalit: Gazeta shqip.comAdresa ueb: www.GAZETA-SHQIP.COMAdresa fizike: Rr. Pesë Dëshmorët; nr. 20, Mëzez,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: e_abulaj@hotmail.com Viti i themelimit: 2006Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Erion

Abulaj e_abulaj@hotmail.com

137

Emri i medias/portalit: Gazeta ShqiptareAdresa ueb: www.gsh.alAdresa fizike: ish Uzina e Autotraktoreve, Shkozë,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: gazetashqiptare.al@gmail.

comViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori Erl Murati erlmurati@hotmail.com

138

Emri i medias/portalit: Gazeta TemaAdresa ueb: www.gazetatema.netAdresa fizike: Rr. Ismail Qemali, pallati Valleverde,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@tema.aalViti i themelimit: 1999Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: JoMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Bledar

Lumani bledarlumani@hotmail.com

139

Emri i medias/portalit: Gjirokastra OnlineAdresa ueb: www.GjirokastraOnline.comAdresa fizike: GjirokasterKontakti e-mail/telefoni: info@gjirokastraonline.

comViti i themelimit: 2007Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Turizëm, histori dhe pak aktualitetMënyra e regjistrimit: ----Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknike; marketingMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit; Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat kur vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

andonlula@yahoo.com

140

Emri i medias/portalit: Hapur.alAdresa ueb: www.hapur.alAdresa fizike: Rr. Xhon Kenedi, Kodra e Diellit, TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@hapur.alViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Pa regjistrimReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: JoModerim komentimi : --- Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori: Eni Vasili info@hapur.al

141

Emri i medias/portalit: Hermesnews.alAdresa ueb: www.hermesnews.alAdresa fizike: N/AKontakti e-mail/telefoni: dorianametollari@yahoo.

comViti i themelimit: 2006Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Doriana

Metollari dorianametollari@yahoo.com

142

Emri i medias/portalit: IconstyleAdresa ueb: www.iconstyle.alAdresa fizike: Rr. Sami Frashëri, Qendra MetropolKontakti e-mail/telefoni: jeartacaushi@hotmail.com

0694872069Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: LifestyleMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

jeartacaushi@hotmail.com

143

Emri i medias/portalit: Imarket.alAdresa ueb: www.imarket.alAdresa fizike: Torre DrinKontakti e-mail/telefoni: info@imarket.al

0698233566Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Fusha e sigurimeve dhe bankaveMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: PoModerim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Granit

Sokolaj granitsokolaj@gmail.com 069 40 08 008

144

Emri i medias/portalit: infoelbasani.alAdresa ueb: www.infoelbasani.alAdresa fizike: Hotel turizmi Skampa, ElbasanKontakti e-mail/telefoni: infoelbasani@gmail.comViti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Fatos

salliu tossalliu@gmail.com

145

Emri i medias/portalit: IntervistaAdresa ueb: www.intervista.alAdresa fizike: Rr. Qemal Stafa Nr.331, TiranëKontakti e-mail/telefoni: artankristo@intervista.alViti i themelimit: 2013Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: ---Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po / JoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Artan

Kristo artankristo@gmail.com

146

Emri i medias/portalit: IntvAdresa ueb: www.intv.alAdresa fizike: Rr. Dhaskal Todhri, Nr. 26, KasharKontakti e-mail/telefoni: info@intv.al

+35542419099Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: PoNevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimit, si pasojë e

ankesaveMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori Karolina Rista karolinarista@gmail.com

147

Emri i medias/portalit: JavanwesAdresa ueb: www.javanews.alAdresa fizike: Rr. Gjik Kuqali, P.2 Sh. 2 Ap. 4 TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0684078987Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Nuk e diNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; aftësi

teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Skënder

Minxhozi skender.minxhozi@gmail.com

148

Emri i medias/portalit: JOQ Jeta Osh QefAdresa ueb: www.joq.alAdresa fizike: Blv. Bajram Curri, TiranëKontakti e-mail/telefoni: dergo@joq.al 069 92 99

998Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: dergo@

joq.al

149

Emri i medias/portalit: JugunewsAdresa ueb: jugunews.netAdresa fizike: Lagjja Partizan, Rruga e Zekateve,

Gjirokaster Kontakti e-mail/telefoni: jugunews@gmail.comViti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: PoModerim komentimi : Pas botimit si pasojë e

ankesaveMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Piro

Nase pironase@yahho.com 0696078490

150

Emri i medias/portalit: Koha JonëAdresa ueb: www.kohajone.comAdresa fizike: Rr. Sami Frasheri, Pallatet e aviacionit,

nr.2, TiranëKontakti e-mail/telefoni: milixhani@gmail.comViti i themelimit: 1991Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Personi pergjegjes: Qamil Xhani milixhani@gmail.

com

151

Emri i medias/portalit: KonicaAdresa ueb: www.konica.alAdresa fizike: Rr. Ibrahim Rugova, mbi pastiçerinë

franceze, N. 10, TiranëKontakti e-mail/telefoni: shpetim.nazarko@gmail.

comViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të shtëpisë

botueseReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po / Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Shpëtim

Nazarko shpetim.nazarko@gmail.com

152

Emri i medias/portalit: Korça LajmAdresa ueb: www.korcalaajm.comAdresa fizike: L. 15 Rr. “10 korriku”, P 29, KorçëKontakti e-mail/telefoni: korcalajm@gmail.com

0673210900Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: ---Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

korcalajm@gmail.com 0673210900

153

Emri i medias/portalit: Lajm – shqip.comAdresa ueb: www.lajm-shqip.comAdresa fizike: Vila nr. 20 (100 m majtas pa dalë në

Unazë) ElbasanKontakti e-mail/telefoni: dybelilajm@gmail.com;

069 55 32 567Viti i themelimit: 2009Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Besim

Dybeli dybelilajm@gmail.com

154

Emri i medias/portalit: Lapsi.alAdresa ueb: www.lapsi.alAdresa fizike: Rr. Themistokli Gërmenji, P. Fratari, sh.

1, ap 26, TiranëKontakti e-mail/telefoni: lapsial@gmail.comViti i themelimit: 2014Origjina e medias: Vetëm në uebProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; aftësi

teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori / Administratori: Andi Bushati

lapsial@gmail.com

155

Emri i medias/portalit: Lexo.alAdresa ueb: www.lexo.alAdresa fizike: Pazari i Ri, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0697268533Viti i themelimit: 2014Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda një kompanie biznesi Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori : Flogert Muça flogertmuca@gmail.

com 0672009904

156

Emri i medias/portalit: Lezha newsAdresa ueb: www.lezhanews.comAdresa fizike: Lagjja Beslidhja LezhëKontakti e-mail/telefoni: i rezervuarViti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po / Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Indrit

Nikjari

157

Emri i medias/portalit: Libohova onlineAdresa ueb: www.libohovaonline.comAdresa fizike: LibohovëKontakti e-mail/telefoni: 0696994917Viti i themelimit: 2014Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Nuk e diMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Alket

Braho alketbraho1@gmail.com

158

Emri i medias/portalit: Lupa.alAdresa ueb: mailto:rrugaeaarberit@gmail.com www.

lupa.al

Adresa fizike: Rr. Kadri Kaçiku, pallati 12 katësh përballë poligonit, Tiranë

Kontakti e-mail/telefoni: 0692237913Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Leonard

Quku leonard.quku@gmail.com

159

Emri i medias/portalit: Mapo.alAdresa ueb: www.mapo.alAdresa fizike: Blv. Gjergj FishtaKontakti e-mail/telefoni: gazetamapo@gmail.comViti i themelimit: 2015Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesatA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Arion

Sulo arionsulo@gmail.com

160

Emri i medias/portalit: Media e reAdresa ueb: www.mediaere.alAdresa fizike: Rr. E Dibraneve Pallati nr.4

Apartamenti 3 / Liqeni i thateKontakti e-mail/telefoni: mediaere@gmail.comViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Administratori: Klementina Cenkollari

kcenkollari@yahoo.com

161

Emri i medias/portalit: Revista MonitorAdresa ueb: www.monitor.alAdresa fizike: Rr. Sulejman Delvina, prane aviacionit

civil, TiraneKontakti e-mail/telefoni: 0692093404Viti i themelimit: 2012Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Ekonomi Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Kryeredaktori / Administratori: Ornela Liperi

ornela.liperi@monitor.al

162

Emri i medias/portalit: NewsbombAdresa ueb: www.newsbomb.alAdresa fizike: Rr. Donika Kastrioti, pranë Ambasadës

së Kosovës, TiranëKontakti e-mail/telefoni: newsbomb.al@gmail.com

0699222201Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Anila

Basha bashanila@gmail.com

163

Emri i medias/portalit: Newsport.alAdresa ueb: www.newsport.alAdresa fizike: Rr. Donika KastriotiKontakti e-mail/telefoni: 0699222201

redaksianewsport@gmail.comViti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: SportMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Anila

Basha bashanila@gmail.com

164

Emri i medias/portalit: Noa.al - Agjencia kombëtare e lajmeve

Adresa ueb: www.noa.alAdresa fizike: Blv. Zogu I, TiraneKontakti e-mail/telefoni: 0682022344 0682054752Viti i themelimit: 2006Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më veteReklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

ek@noa.al

165

Emri i medias/portalit: Portali ObjektivAdresa ueb: www.objektiv.alAdresa fizike: Rr. “Jordan Misja” Kompleksi Usluga,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: 067 30 44 464Viti i themelimit: 2012Origjina e medias: Vetëm në uebProfili: gjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda një kompanie biznesi Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: PoModerim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren paarasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Rudi

Dunga rudidunga@gmail.com

166

Emri i medias/portalit: OpinionAdresa ueb: www.opinion.alAdresa fizike: Rr. Aleksandër Moisiu, nr.97, Pranë ish-

Kinostudio, 1007, TiranëKontakti e-mail/telefoni: opinion@tvklan.al Viti i themelimit: 2016Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: JoModerim komentimi : Në Facebook përdoren 30

fjalë kyçe për filtrimMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori Desada Meta opinion@tvklan.al

167

Emri i medias/portalit: OpozitaAdresa ueb: www.opozita.comAdresa fizike: Rr. Kostaq Cipo, Ap. 8, TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@opozita.com Viti i themelimit: 2013Origjina e medias: Vetem në uebProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Regjistrim në SHBAReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Multimedia, photojournalismMundësi komentimi: Jo Moderim komentimi: -----Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Qazim

Doda info@opozita.com

168

Emri i medias/portalit: PalomaAdresa ueb: www.gazetapaloma.netAdresa fizike: ---

Kontakti e-mail/telefoni: gazetapaloma@gmail.comViti i themelimit: 2008Origjina e medias: Vetëm në uebProfili: LifestyleMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Menaxhim reklameMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ----Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

gazetapaloma@gmail.com

169

Emri i medias/portalit: PamfletiAdresa ueb: www.pamfleti.netAdresa fizike: Rr. Asim Zeneli, TiranëKontakti e-mail/telefoni: zefigjergj@gmail.comViti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: PoModerim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori Gjergj Zefi zefigjergj@gmail.com

170

Emri i medias/portalit: PanoramaAdresa ueb: www.panorama.com.alAdresa fizike: Rruga Panorama, pas Harry Fultz,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0035542403206Viti i themelimit: 2002Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Redaktor: Adi Shkëmbi adishkembi@yahoo.com

171

Emri i medias/portalit: ParrenaAdresa ueb: www.parrena.comAdresa fizike: Rr. E Kavajës, p. 136, shk. 4, TiranëKontakti e-mail/telefoni: armirshkurti@gmail.comViti i themelimit: 2016

Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: I paregjistruarReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori: Armir Shkurti armirshkurti@gmail.

com

172

Emri i medias/portalit: PasqyrëAdresa ueb: www.pasqyre.alAdresa fizike: Rr. Ferit Xhajko, TiranëKontakti e-mail/telefoni: ---

Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Kulturë, artMënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: JoMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: PoKryeredaktori: Jonida Hitoveizi vjonida@gmail.

com

173

Emri i medias/portalit: Peshku pa ujëAdresa ueb: www.peshkupauje.comAdresa fizike: Nuk kaKontakti e-mail/telefoni: info@peshkupauje.comViti i themelimit: 2003Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: I paregjistruarReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Blendi

Salaj blendisalaj@gmail.com

174

Emri i medias/portalit: Pika.NewsAdresa ueb: www.pika.newsAdresa fizike: VlorëKontakti e-mail/telefoni: perilindjaeshqiperise@

gmail.comViti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: PoModerim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

perilindjaeshqiperise@gmail.com

175

Emri i medias/portalit: Pirusti-NEWSAdresa ueb: www.pirustinews.comAdresa fizike: Sheshi Abat Doçi, RrëshenKontakti e-mail/telefoni: info@pirustinews.com;

aleksndoja@yajoo.com 0672824440Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: JoTrajnime të stafit: PoNevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Administratori: Aleks Ndoja info@pirustinews.com;

aleksndoja@yajoo.com

176

Emri i medias/portalit: Pogradeci News 24Adresa ueb: www.pogradecinews24.comAdresa fizike: PogradecKontakti e-mail/telefoni: pogradecinews24@gmail.

com 0672066605Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: IparegjistruarReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi: Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

sdikellari@yahoo.com

177

Emri i medias/portalit: Politiko.alAdresa ueb: www.poliko.alAdresa fizike: Rr. Papa Gjon Pali II, 19, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 44519490Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: PoTrajnime të stafit: PoNevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori: Alfred Lela alfred.lela77@gmail.com

178

Emri i medias/portalit: Publialb.comAdresa ueb: www.publialb.comAdresa fizike: L. 13 Rr. Pavarësia, Plazh, DurrësKontakti e-mail/telefoni: 0685082222Viti i themelimit: 2010Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

publialbnet@gmail.com

179

Emri i medias/portalit: Publik newsAdresa ueb: www.publik.alAdresa fizike: Lagjja Varosh, LezhëKontakti e-mail/telefoni: ---

Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po / Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

180

Emri i medias/portalit: www.radiolushnja.comAdresa ueb: info@radiolushnja.comAdresa fizike: ABC Venter, kati 6 Lushnje

Kontakti e-mail/telefoni: 0689000955Viti i themelimit:2010Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Nuk kaMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: edi@

radiolushnja.com

181

Emri i medias/portalit: Radio Televizoni ShqiptarAdresa ueb: www.rtsh.alAdresa fizike: Rr. Ismail Qemali, nr. 11. TiranëKontakti e-mail/telefoni: f.ahmati@rtsh.al; web@

rtsh.al Viti i themelimit: 2011Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: ---Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Redaktor Pergjegjes Fatos Ahmati f.ahmati@rtsh.al

182

Emri i medias/portalit: RealitetiPostAdresa ueb: www.realitetipost.alAdresa fizike: ShkodërKontakti e-mail/telefoni: realitetshkoder@gmail.

comViti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: ---- Reklama: Po Trajnime të stafit: Nuk e diNevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

realitetishkoder@gmail.com

183

Emri i medias/portalit: Rehat fareAdresa ueb: www.rehatfare.alAdresa fizike: Rr. Murat Toptani, Gjergji Center,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: rehatfare.alb@gmail.com Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Administratori: Marjon Gorica 069 6611811

marjon.gorca@gmail.com

184

Emri i medias/portalit: Reporter.alAdresa ueb: www.reporter.alAdresa fizike: Blv Gjergj Fishta, Kulla 5, Ap 22, TiranëKontakti e-mail/telefoni: office.albania@birn.

eu.com +355 4 450 2592Viti i themelimit: 2014Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: office.

albania@birn.eu.com

185

Emri i medias/portalit: Respublica.alAdresa ueb: www.respublica.alAdresa fizike: Rr. Ibrahim Rugova, 27/1, TiranëKontakti e-mail/telefoni: media.respublica@gmail.

com Viti i themelimit: 2009Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: OJFReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: JoMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori Skerdilajd Zaimi media.

respublica@gmail.com Administratori: Endri Meksi

186

Emri i medias/portalit: Rilindje DemokratikeAdresa ueb: www.rd.alAdresa fizike: Blv. Zhanë d’Ark, TiranëKontakti e-mail/telefoni: bledikasmi1@yahoo.com Viti i themelimit: 1999Origjina e medias: Edhe media tradicionale Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori Bledi Kasmi bledikasmi1@yahoo.com

187

Emri i medias/portalit: Rruga e ArbëritAdresa ueb: www.rrugaearberit.comAdresa fizike: Rr. Zenel Baboçi, TiranëKontakti e-mail/telefoni: rrugaearberit@gmail.com

0686508441Viti i themelimit: 2006Origjina e medias: Edhe në media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionaleReklama: PoTrajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po /joModerim komentimi: Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Bujar Karoshi, rrugaearberit@gmail.com

188

Emri i medias/portalit: RTV Ora NewsAdresa ueb: www.oranews.tvAdresa fizike: Rr. Aleksandër Moisiu, Nr. 76 Ish-

Kinostudio, TiranëKontakti e-mail/telefoni: infooranews.tv +355 42

347 577Viti i themelimit: 2007Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: LajmeMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë; raportim

tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ----Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtoreshe e redaksise online: Suela Gera suela_

gera@hotmail.com 0682565892

189

Emri i medias/portalit: Saranda WebAdresa ueb: www.sarandaweb.netAdresa fizike: rr. Onhezmi. 15 kateshi SarandeKontakti e-mail/telefoni: sarandaweb@gmail.com Viti i themelimit: 2013Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: PoModerim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po / JoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit : Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

sarandaweb@gmail.com

190

Emri i medias/portalit: ScanAdresa ueb: www.scan-tv.comAdresa fizike: Rr. Aleksandër Moisiu (ish-

Kinostudio),TiranëKontakti e-mail/telefoni: kucajkreshnik@hotmail.

com 0689022183Viti i themelimit: 2009Origjina e medias: Edhe media tradicionale Profili: Ekonomi Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: PoTrajnime të stafit: PoNevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimit si pasojë e

ankesaveMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Elvana

Hana

191

Emri i medias/portalit: ShekulliAdresa ueb: www.shekulli.comAdresa fizike: Rr. Ismail Qemali, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0697081672Viti i themelimit: 1997Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit:Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: PoModerim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Kryeredaktori: Arben Rrozhani arrozhani@shekulli.

com.al

192

Emri i medias/portalit: ShkodraWebAdresa ueb: www.shkodraweb.comAdresa fizike: Rr. Marin Becikemi, ShkodërKontakti e-mail/telefoni: info@shkodraweb.com

0673002070Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: info@

shkodraweb.com

193

Emri i medias/portalit: Shqiptarja.comAdresa ueb: www.shqiptarja.comAdresa fizike: Rr. Dervish Hima, 3 kullat, kulla nr. 2,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0696060421Viti i themelimit: 2001Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: PoNevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi: Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Redaktor: Leonard Quku genckondi@yahoo.com

194

Emri i medias/portalit: Shtypi.netAdresa ueb: www.shtypi.netAdresa fizike: Zyra pranë ish-stacionit të trenit,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: shtypinet@gmail.com Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: ---Reklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë ; aftësi

teknikeMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ----Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Redaktor Pergjegjes Sokrat Lapa shtypinet@gmail.

com

195

Emri i medias/portalit: SpektrumAdresa ueb: www.spektrum.alAdresa fizike: Rr. George W. Bush Nr. 21, TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@spektrum.alViti i themelimit: 2014Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Agron

Hoxha agron.hoxha@kmsh.al

196

Emri i medias/portalit: sport.com.alAdresa ueb: www.sport.com.alAdresa fizike: FierKontakti e-mail/telefoni: info@sport.com.al

0682057383Viti i themelimit: 2011Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: SportMënyra e regjistrimit: Brenda një kompanie biznesiReklama: Po Trajnime të stafit: PoNevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: PoModerim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksi A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

mateoleka@hotmail.com/ info@sport.com.al

197

Emri i medias/portalit: Syri.netAdresa ueb: www.syri.netAdresa fizike: Rr. Shyqyri Brahimi, Pallati Reli, H 3,

TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@syri.net Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori Çim Peka info@syri.net

198

Emri i medias/portalit: Televizioni TemaAdresa ueb: www.tematv.alAdresa fizike: Rr. Ismail Qemali, TiranëKontakti e-mail/telefoni: ---Viti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Nuk e diNevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Redaktore Gazmira Sokoli

199

Emri i medias/portalit: Tesheshi.comAdresa ueb: www.tesheshi.comAdresa fizike: Rr. E Kavajës, P. 39, Ap. 2, TiranëKontakti e-mail/telefoni: tesheshi2015@gmaul.con

0685127769Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Ermir

Hoxha 0673407111 ermir_h@yahoo.com

200

Emri i medias/portalit: Tirana ObserverAdresa ueb: www.tiranaobserver.alAdresa fizike: ---

Kontakti e-mail/telefoni: ----

Viti i themelimit: 2005Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: JoModerim komentimi : ----Mundësi ankimimi nga publiku: JoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori: Altin Sinani altinsinani@gmail.com

201

Emri i medias/portalit: Tirana TimesAdresa ueb: www.tiranatimes.comAdresa fizike: Rr. A.Z. Çajupi, 20/5, TiranëKontakti e-mail/telefoni: editor@tiranatimes.comViti i themelimit: 2005Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori editor@tiranatimes.com

202

Emri i medias/portalit: Tirana TodayAdresa ueb: www.tiranatoday.com Adresa fizike: Rr. Ali Bakiu, TiranëKontakti e-mail/telefoni: redaksia@tiranatoday.com

0694040005Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Bardhi

Quku bardhiquku@gmail.com

203

Emri i medias/portalit: Top ChannelAdresa ueb: www.topchannel.tvAdresa fizike: Rr. 17 Nentori, Nr. 20 Mëzez Koder,

Komuna Kashar, TiranëKontakti e-mail/telefoni: +35542253177Viti i themelimit: 2001Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Redaktore: Anisa Braho 0685574551

204

Emri i medias/portalit: TPZ.ALAdresa ueb: www.tpz.alAdresa fizike: tek ish Blloku, pas godinës LSI, TiranëKontakti e-mail/telefoni: 0689090555Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim i thjeshtë Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimit, si pasojë e

ankesaveMundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht, por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Personi përgjegjës: Endrit Habilaj 0693333345

205

Emri i medias/portalit: Tv KlanAdresa ueb: www.tvklan.alAdresa fizike: Ish Kinostudio, TiranëKontakti e-mail/telefoni: ---

Viti i themelimit: 1997Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik Mundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimit si pasojë e

ankesaveMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Redaktore: Elja Zotka

206

Emri i medias/portalit: TvDNewsAdresa ueb: www.tvd-news.com Adresa fizike: PeshkopiKontakti e-mail/telefoni: shehuislam@yahoo.comViti i themelimit:2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: OJFReklama: JoTrajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : JoMundësi ankimimi nga publiku: Jo formalisht por

merren parasysh ankesat që vijnë në redaksiA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori:

shehuislam@yahoo.com

207

Emri i medias/portalit: Veritas.com.alAdresa ueb: www.veritas.com.alAdresa fizike: Rr. Papa Gjon Pali II, pallati Coin (Alba

Center, 402), TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@veritas.alViti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: pP Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Jo Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Drejtori Frrok Çupi info@veritas.al

208

Emri i medias/portalit: visitlezhaAdresa ueb: www.vizitlezha.alAdresa fizike: Lagjja Beslidhja LezhëKontakti e-mail/telefoni: 0683073591Viti i themelimit: 2016Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: TurizëmMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori / Administratori: Gjergj Figuri

gjergjfiguri@gmail.com

209

Emri i medias/portalit: Vizion PlusAdresa ueb: www.vizionplus.tvAdresa fizike: Rr. Don Bosko, Nr. 5, TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@vizionplus.tv +355 4

240 4229Viti i themelimit: 1999Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Brenda biznesit të medias

tradicionale Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematik; aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi: Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtor programacioni Ilir Dyrmishi idyrmishi@

vizionplus.tv

210

Emri i medias/portalit: vizion.com.alAdresa ueb: www.vizion.com.alAdresa fizike: Rr. Zhan D’Ark, TiranëKontakti e-mail/telefoni: eglantinaalliaj@hotmail.

com 0682011404Viti i themelimit: 2017Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: JoNevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Para botimit Mundësi ankimimi nga publiku: Po / JoA është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori: Eglantina Alliaj eglantinaalliaj@

hotmail.com

211

Emri i medias/portalit: VloraNewsAdresa ueb: https://vloranews.netAdresa fizike: Lagjja Pavaresia, 9400 VlorëKontakti e-mail/telefoni: vloranews@gmail.com

068 20 60 331Viti i themelimit: 2015Origjina e medias: Edhe media tradicionaleProfili: GjeneralistMënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Aftësi teknikeMundësi komentimi: Po Moderim komentimi : Pas botimitMundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Po Drejtori/ Kryeredaktori / Administratori: Erand

Haruni erand_haruni@yahoo.com

212

Emri i medias/portalit: ZathurAdresa ueb: www.zathur.netAdresa fizike: Rr. Myslym Shyri, TiranëKontakti e-mail/telefoni: info@zathur.net

06685419239Viti i themelimit: 2013Origjina e medias: Vetëm në ueb Profili: Gjeneralist Mënyra e regjistrimit: Biznes më vete Reklama: Po Trajnime të stafit: Po Nevojat e trajnimit: Raportim tematikMundësi komentimi: JoModerim komentimi : ---Mundësi ankimimi nga publiku: Po A është miratuar Kod Etik ose rregulla

profesionale të raportimit: Jo Kryeredaktori / Administratori: Anri Bala

anribala@gmail.com