Performer Icracı

8152019 Performer Icracı

httpslidepdfcomreaderfullperformer-icraci 16

143 Tiyatro Araştırmaları Dergisi 202005 bull ISSN 1300-1523

Buumlyuumlk harfle İcracı bir eylem adamıdır Başkasını oynayan biri

değildir Yapandır rahiptir savaşccedilıdır estetik tuumlrlerin dışındadır

Rituumlel bir performanstır tamamlanmış bir eylemdir bir edimdir

Yozlaşmış rituumlel ise bir goumlsteridir Yeni bir şeyi değil unutulmuş

bir şeyi keşfetmenin peşindeyim Oumlylesine eski bir şey ki bu bu-

rada artık estetik tuumlrler arasındaki farklar geccedilersizleşiyor

Ben icracının oumlğretmeniyim (tekil konuşuyorum İcracının ) Oumlğ-

retmen iccedilinden oumlğretme işinin geccedilmesine izin veren kişidir

ndashzanaatlarda olduğu gibi ndash oumlğretmenin bir alıcısı olmalıdır ama

ccedilırağın bunu yeniden keşfetmesi ancak kişisel olabilir Peki oumlğ-

retmenin kendisi oumlğretmeyi nasıl oumlğrenir Taklitle ya da hırsız-

lıkla İcracı bir oluş halidir Bir bilgi adamıdır eğer romantizmi

seviyorsak Castenadarsquonın romanlarına goumlnderme yaparak souml-

zedebiliriz ondan Pierre de Combasrsquoı duumlşuumlnmeyi tercih ederim

ben Ya da hatta Nietzschersquonin bilgiyi goumlrev gibi goumlren isyancı

bir yuumlz olarak betimlediği Don Juanrsquoı başkaları onu lanetlemese

bile o kendini gizlice bir başkasınınkinin yerine geccedilirilmiş bir be-

bek bir yabancı gibi hisseder Hindu geleneğinde vratias (asi ka-

labalıklar) denir Vratia bilgiyi fethetme yolundaki kişidir Bir bilgi

adamının [czlowiek poznania] fikirleri ya da teorileri değil kendi

yapma duumlzeni vardır Doğru oumlğretmen ndash ccedilırak iccedilin ne yapar Yap

der Ccedilırak anlamak iccedilin muumlcadele eder yapmaktan kaccedilınmak

iccedilin bilinmezi bilinene indirgemek ister Tam da anlamak istediğiiccedilin direnir Ama aslında ancak yaptıktan sonra anlayabilir Yapar

ya da yapmaz Bilgi bir yapma meselesidir

Performer 1

Jerzy Grotowski

İngilizceden Tuumlrkccedileye ccedileviren

Barış YıldırımEren Buğlalılar

(Avam Sanat Kooperatifi ndash Ccedileviri Grubu)

1 İcracı (Yazının başlığı dışında her yerde

performer yerine ldquoİcracırdquo soumlzcuumlğuumlkullanılmıştır)(buumltuumln dipnotlar Tuumlrkccedileye ccedilevirenlertarafından eklenmiştir)




TEHLiKE VE RASTLANTI

Savaşccedilı terimini kullandığımda bunu Castanedarsquoya atfedebi-

lirsiniz oysa buumltuumln kutsal metinler savaşccedilıdan bahseder Bunu

Hindu geleneğinde de bulursunuz Afrika geleneğinde de Ken-

di oumlluumlmluumlluumlğuumlnuumln bilincinde olandır o Cesetlerle karşılaşmak

gerekirse cesetlerle karşılaşır ama oumllduumlrmek gerekmiyorsa

oumllduumlrmez Yeni Duumlnya Kızılderilileri arasında denir ki iki savaş

arasında savaşccedilının bir genccedil kız gibi muumlşfik bir kalbi vardır Bil-

giyi fethetmek iccedilin savaşır ccediluumlnkuuml hayatın nabzı buumlyuumlk yoğunluk

anlarında buumlyuumlk tehlike anlarında daha guumlccedilluuml ve daha belirgin

hale gelir Tehlike ve rastlantı yan yanadır Tehlikeyle yuumlzleşme-yen kişinin sınıfı olamaz Meydan okuma zamanlarında insan

duumlrtuumlleri ritim kazanır Rituumlel buumlyuumlk bir yoğunluk zamanıdır kış-

kırtılmış bir yoğunluk yaşam boumlyle anlarda baştan aşağı ritim-

dir İcracı beden duumlrtuumlleri ile şarkı arasında bağlantı kurmanın

yolunu bilir (Yaşamın akışı biccedilimlerde dile getirilebilir) Tanıklar

o zaman yoğunluk hali iccediline girerler ccediluumlnkuuml kendi deyimleriyle

bir mevcudiyet hissederler Ve bu da tanık ile bu şey arasında bir

koumlpruuml olan İcracı sayesindedir Bu anlamda İcracı pontifex rsquotir2

koumlpruumller kuran biri

Oumlz etimolojik olarak bir varlık3 sorunudur var-lık Oumlz benim ilgi-

mi ccedilekiyor ccediluumlnkuuml iccedilinde sosyolojik hiccedilbir şey yoktur Diğerlerin-

den aldığınız dışarıdan gelen oumlğrenilen bir şey değildir Oumlrneğin

vicdan oumlze ait bir şeydir topluma ait ahlaki kodlardan farklıdır

Eğer ahlaki kodu ihlal ederseniz kendinizi succedillu hissedersiniz

ve iccedilinizde konuşan toplumun sesidir Fakat vicdana aykırı bir

hareket yaparsanız vicdan azabı duyarsınız ndash bu sizinle kendi-

niz arasındadır sizinle toplum arasında değil Ccediluumlnkuuml sahip oldu-

ğumuz neredeyse her şey toplumsaldır ama oumlz kuumlccediluumlk bir şey

gibi goumlruumlnse de yalnızca bize aittir Yetmişli yıllarda Sudanrsquoda

Kau koumlylerinde hacirclacirc genccedil savaşccedilılar vardı Buumltuumlnuumlyle organik-

leşmiş bir savaşccedilıda beden ve oumlz ozmos halindedir onları ayır-

mak muumlmkuumln değilmiş gibi goumlruumlnuumlr Ancak bu hal kalıcı değildir

uzun suumlrmez Zeamirsquonin soumlzleriyle bu genccedilliğin ccediliccedileğidir Bu-

nunla beraber yaş ilerledikccedile beden-ve-oumlzrsquoden oumlzuumln bedenine geccedilmek muumlmkuumlnduumlr Bu bir şekilde herkesin goumlrevi olan zorlu

bir evrimin kişisel bir değişimin neticesidir Anahtar soru şudur

Suumlreciniz ne Ona sadık mısınız yoksa onunla kavgalı mısınız

2 Eski Romarsquoda başkahin ya da yuumlksekrahipler okulu uumlyesi

3 being




Zaman iccedilinde gelişen (ya da sadece accedilılıveren ndash hepsi bu) suumlreccedil

her bireyin kaderi gibidir kendi kaderidir Oumlyleyse kendi kaderi-

nize teslim olmanın niteliği nedir Kişinin yaptığı eğer kendisiyleuyum iccedilindeyse eğer yaptığından nefret etmiyorsa suumlreci ya-

kalar Suumlreccedil oumlze bağlanır ve oumlzuumln bedenine giden yolu goumlsterir

Savaşccedilı kısa suumlren beden-ve-oumlz ozmosundayken kendi suumlrecini

yakalamalıdır Suumlrece uyumlandığında beden direnccedilsizleşir ve

neredeyse saydamlaşır Her şey aydınlıktadır her şey goumlz oumlnuumln-

dedir İcracıyla birlikte icra neredeyse suumlreccedil haline gelir

BEN ndash BEN

Antik metinler der ki Biz ikiyiz Gagalayan kuş ve seyreden kuş

Biri oumllecek ve biri yaşayacak Zamanın iccedilinde yaşam sarhoşu

gagalayıp dururken iccedilimizde seyreden parccedilayı yaşatmayı unu-

turuz Yani yalnızca zaman iccedilinde varolup da zaman dışında

hiccedilbir şekilde var olmama tehlikesi vardır İccedilinizdeki diğer parccedila

tarafından (zaman dışındaymış gibi olan parccedila) seyredildiğinizi

hissetmek farklı bir boyut kazandıracaktır Bir BenndashBen vardır

İkinci Ben yarı sanaldır iccedilinizde değildir başkalarının bakışı yada herhangi bir yargılama değildir hareketsiz bir bakışa benzer

sessiz bir mevcudiyettir nesneleri aydınlatan guumlneş gibi ndash hep-

si bu Suumlreccedil yalnızca bu durağan varlık bağlamında başarılabilir

BenndashBen deneyimlenirken bu ikili ayrı gibi durmazlar tersine

tam ve eşsizdirler

İcracırsquonın youmlnteminde ndash o oumlzuuml bedenle ozmosu sırasında al-

gılar ve ardından suumlreci işletir BenndashBenrsquoi geliştirir Oumlğretmenin

oradaki izleyen varlığı kimi zaman BenndashBen bağlantısının bir

aynası gibi işlev goumlrebilir (bu bağlantı noktasının izi henuumlz suuml-

ruumllmemiştir) BenndashBen kanalı izlendiği zaman oumlğretmen goumlzden

kaybolabilir ve İcracı oumlzuumln bedeni rsquone doğru yola devam eder bu

ndash kimileri iccedilin ndashyaşlı Gurdjieffrsquoin fotoğrafında goumlruumllen gibi Parisrsquote

bir sırada oturuyor olabilir Genccedil savaşccedilı Kaursquonun fotoğrafından

Gurdjieffrsquoinkine geccedilişte beden-ve-oumlzrsquoden oumlzuumln bedeni rsquone geccediliş

vardır

BenndashBen ikiye ayrılmak değil ccedilift olmaktır Sorun eylemde edil-




gin goumlrmede etkin olmaktır (alışkanlığın tersine ccedilevrilmesi) Edil-

gin kavrayışlı olmak iccedilin Etkin mevcut olmak iccedilin BenndashBenrsquoin

yaşamını beslemek iccedilin İcracı bir organizma-kuumltle bir atletikkaslar organizması değil enerjilerin dolaştığı enerjilerin doumlnuumlş-

tuumlğuuml belli belirsiz olana dokunulan bir organizma-kanal geliştir-

melidir

İcracı ccedilalışmasını kesin bir yapıya oturtmalıdır ndash ccedilaba harcamak

ccediluumlnkuuml suumlreklilik ve ayrıntılara saygı BenndashBenrsquoin mevcut olmasını

sağlayan titizliktir Yapılacak şeyler kesin olmalıdır Doğaccedillama

yapmayın luumltfen Basit eylemleri bulmak yine de bu eylemler

uumlzerinde ustalaşmaya ve onların suumlrekli olmasına oumlzen goumlster-

mek Aksi halde basit olmazlar banal olurlar

H ATIRLADIĞIM

Yaratıcı yola erişmenin bir yolu iccedilinizde atalardan kalan guumlccedilluuml

bir ilişkiyle bağlı olduğunuz antik bir bedensellik keşfetmektir

Boumlylece ne karakterin iccedilindesinizdir ne de karakter-olmayanıniccedilinde Ayrıntılardan başlayarak iccedilinizde başka birini keşfedebi-

lirsiniz ndash buumlyuumlkbabanızı annenizi Bir fotoğraf buruş buruş bir

anı sesin renginin uzak bir yansısı bir bedenselliği yeniden inşa

etmenize olanak sağlar Birincisi tanınan birinin bedenselliği

sonra giderek daha uzak tanınmayan birinin atanın bedenselli-

ği Harfi harfine aynı şey midir bu Belki harfi harfine değil ndash ama

yine de olabileceği gibi Ccedilok geriye ulaşabilirsiniz sanki hatıra-

larınız uyanır Bu bir hatırlama goumlruumlnguumlsuumlduumlr sanki ilkel rituumlelin

İcracırsquosını hatırlarsınız Her seferinde bir şey keşfederim Bunun

hatırladığım şey olduğu duygusuna sahibim Keşifler arkamızda-

dır ve onlara ulaşmak iccedilin geriye doğru yolculuk etmeliyiz Bu

atılımla birlikte ndash bir suumlrguumln doumlnuumlşuumlnde olduğu gibi ndash artık baş-

langıccedillarla bağlantılı olmayan ama ndash soumlylemeye cesaret edecek

olursam ndash başlangıccedilla bağlantılı olan bir şeye dokunulabilir mi

İnanıyorum ki dokunulabilir Oumlz hafızanın gizli arka planı mıdır

Kesinlikle bilmiyorum Oumlzuumln yakınında ccedilalışırken hafızanın ger-

ccedilekleştiği izlenimini ediniyorum Oumlz etkinleştirildiği zaman sanki

guumlccedilluuml olanaklar4 etkinleştiriliyor gibidir Hatırlama bu olanaklar-

dan belki yalnızca biridir4 potentialities




İCcedil iNSAN

Alıntı yapıyorum

İccedil insanla dış insan arasında cennetle duumlnya arasındaki o sonsuz

farklılık vardır

İlk nedenimdeyken5 Tanrırsquom yoktu Ben kendimin nedeniydim

Orada ne kimse bana nereye eğilimli olduğumu sordu ne de ne

yaptığımı orada beni sorgulayacak kimse yoktu İstediğim şeyneyse oydum ve ne isem onu istiyordum Tanrırsquodan ve başka her

şeyden azadeydim

Dışarı ccedilıktığım (dışarı aktığım) zaman buumltuumln yaratıklar Tanrırsquodan

bahsediyordu Biri bana sorduysa ndash Ekhart kardeş evden ne

zaman ccedilıktın ndash bir an oumlnce hala oradaydım Ben kendimdim

İnsanı yapmak iccedilin (ki burada benden aşağıdadır) ben bizzat

kendimi istedim ve bizzat kendimi bildim Bu yuumlzden doğmadımve bu doğmamış halimle oumllemem Doğumumla benim olduğum

şey oumlluumlp yok olacak ccediluumlnkuuml zamana teslim olmuştur ve zamanla

ccediluumlruumlyecektir Ama benim doğumumda buumltuumln yaratıklar da doğ-

muştur Bunların hepsi yaşamlarından oumlzlerine yuumlkselme ihtiyacı

duyarlar

Geri doumlnduumlğuumlm zaman bu ilerleme dışarı ccedilıkmamdan ccedilok daha

soyludur İlerleme sırasında - orada buumltuumln yaratıkların uumlstuumlnde-

yim ne Tanrıyım ne yaratık ama ben ne idiysem oyum şimdi ve

her zaman kalmam gerekenim Vardığım zaman ndash orada ne kim-

se bana nereden geldiğimi sorar ne de daha oumlnce nerede oldu-

ğumu Orada ne idiysem oyum Ne artırırım ne azaltırım ccediluumlnkuuml

ben ndash oradayım her şeyi hareket ettiren hareketsiz bir nedendir

bu 5 cause




NOT

(İtalya Pontederarsquodaki Ccedilalışma Merkezi6 tarafından yayımla-

nan kitapccedilıktaki ldquoPerformer7rdquo metninin yanında) Bu metnin

ndash Grotowskirsquonin verdiği bir konferansa dayanan ndash bir versiyonu

Mayıs 1987rsquode Parisrsquote Art-Press tarafından Georges Banursquonun

aşağıdaki accedilıklamasıyla yayımlandı ldquoBurada ileri suumlrduumlğuumlm şey

ne bir kayıt ne bir oumlzettir Grotowskirsquonin formuumlllerine muumlmkuumln

olduğunca yakın şekilde ve dikkatle alınmış notlardır Bir youmlruumln-

genin işaretleri olarak okunmalıdır bir programın terimleri ya

da ndash bitmiş yazılmış kapatılmış ndash bir belge olarak değilrdquo Gro-

towski bu yayım iccedilin metin uumlzerinde yeniden ccedilalışmış ve metnigenişletmiştir İcracırsquoyı Ccedilalışma Merkezirsquonin katılımcılarıyla oumlz-

deşleştirmek bu terimi koumltuumlye kullanmak olur Asıl sorun daha

ccedilok ldquoİcracının oumlğretmenirdquonin buumltuumln etkinliklerinde ccedilok nadiren

gerccedilekleşen ccedilıraklık durumuna dairdir

İngilizceye ccedileviren Thomas Richards

copy 1990 Jerzy Grotowski

991266

6 Workcenter

7 İcracı adıyla ccedilevrilen bu metin




TEHLiKE VE RASTLANTI

Savaşccedilı terimini kullandığımda bunu Castanedarsquoya atfedebi-

lirsiniz oysa buumltuumln kutsal metinler savaşccedilıdan bahseder Bunu

Hindu geleneğinde de bulursunuz Afrika geleneğinde de Ken-

di oumlluumlmluumlluumlğuumlnuumln bilincinde olandır o Cesetlerle karşılaşmak

gerekirse cesetlerle karşılaşır ama oumllduumlrmek gerekmiyorsa

oumllduumlrmez Yeni Duumlnya Kızılderilileri arasında denir ki iki savaş

arasında savaşccedilının bir genccedil kız gibi muumlşfik bir kalbi vardır Bil-

giyi fethetmek iccedilin savaşır ccediluumlnkuuml hayatın nabzı buumlyuumlk yoğunluk

anlarında buumlyuumlk tehlike anlarında daha guumlccedilluuml ve daha belirgin

hale gelir Tehlike ve rastlantı yan yanadır Tehlikeyle yuumlzleşme-yen kişinin sınıfı olamaz Meydan okuma zamanlarında insan

duumlrtuumlleri ritim kazanır Rituumlel buumlyuumlk bir yoğunluk zamanıdır kış-

kırtılmış bir yoğunluk yaşam boumlyle anlarda baştan aşağı ritim-

dir İcracı beden duumlrtuumlleri ile şarkı arasında bağlantı kurmanın

yolunu bilir (Yaşamın akışı biccedilimlerde dile getirilebilir) Tanıklar

o zaman yoğunluk hali iccediline girerler ccediluumlnkuuml kendi deyimleriyle

bir mevcudiyet hissederler Ve bu da tanık ile bu şey arasında bir

koumlpruuml olan İcracı sayesindedir Bu anlamda İcracı pontifex rsquotir2

koumlpruumller kuran biri

Oumlz etimolojik olarak bir varlık3 sorunudur var-lık Oumlz benim ilgi-

mi ccedilekiyor ccediluumlnkuuml iccedilinde sosyolojik hiccedilbir şey yoktur Diğerlerin-

den aldığınız dışarıdan gelen oumlğrenilen bir şey değildir Oumlrneğin

vicdan oumlze ait bir şeydir topluma ait ahlaki kodlardan farklıdır

Eğer ahlaki kodu ihlal ederseniz kendinizi succedillu hissedersiniz

ve iccedilinizde konuşan toplumun sesidir Fakat vicdana aykırı bir

hareket yaparsanız vicdan azabı duyarsınız ndash bu sizinle kendi-

niz arasındadır sizinle toplum arasında değil Ccediluumlnkuuml sahip oldu-

ğumuz neredeyse her şey toplumsaldır ama oumlz kuumlccediluumlk bir şey

gibi goumlruumlnse de yalnızca bize aittir Yetmişli yıllarda Sudanrsquoda

Kau koumlylerinde hacirclacirc genccedil savaşccedilılar vardı Buumltuumlnuumlyle organik-

leşmiş bir savaşccedilıda beden ve oumlz ozmos halindedir onları ayır-

mak muumlmkuumln değilmiş gibi goumlruumlnuumlr Ancak bu hal kalıcı değildir

uzun suumlrmez Zeamirsquonin soumlzleriyle bu genccedilliğin ccediliccedileğidir Bu-

nunla beraber yaş ilerledikccedile beden-ve-oumlzrsquoden oumlzuumln bedenine geccedilmek muumlmkuumlnduumlr Bu bir şekilde herkesin goumlrevi olan zorlu

bir evrimin kişisel bir değişimin neticesidir Anahtar soru şudur

Suumlreciniz ne Ona sadık mısınız yoksa onunla kavgalı mısınız

2 Eski Romarsquoda başkahin ya da yuumlksekrahipler okulu uumlyesi

3 being












BEN ndash BEN












tam ve eşsizdirler










vardır









melidir







H ATIRLADIĞIM

























İCcedil iNSAN

Alıntı yapıyorum


farklılık vardır




şeyden azadeydim









duyarlar








bu 5 cause




NOT
















991266

6 Workcenter













BEN ndash BEN












tam ve eşsizdirler










vardır









melidir







H ATIRLADIĞIM

























İCcedil iNSAN

Alıntı yapıyorum


farklılık vardır




şeyden azadeydim









duyarlar








bu 5 cause




NOT
















991266

6 Workcenter









melidir







H ATIRLADIĞIM

























İCcedil iNSAN

Alıntı yapıyorum


farklılık vardır




şeyden azadeydim









duyarlar








bu 5 cause




NOT
















991266

6 Workcenter





İCcedil iNSAN

Alıntı yapıyorum


farklılık vardır




şeyden azadeydim









duyarlar








bu 5 cause




NOT
















991266

6 Workcenter





NOT
















991266

6 Workcenter


Documents

Performer Icracı