perpaus elkartuak

ERREGELA SINTAKTIKOAKERREGELA SINTAKTIKOAK

IS NORKIS NORK

+ AS+ ASIS NORIS NOR

PERPAUSAPERPAUSA

ISIS

+ POSP+ POSPPOSP. SINTAGMAPOSP. SINTAGMA

ADITZONDOADITZONDO

ISIS (IS NOREN)+(POSP S)+IM+(DET)(IS NOREN)+(POSP S)+IM+(DET)

ASAS (POSP)+(ADOND)+ISNORI+ISNOR+A(POSP)+(ADOND)+ISNORI+ISNOR+A

IS NORIS NOR IS+IS+

IS NORKIS NORK IS+-KIS+-K

IS NORIIS NORI IS+-®IIS+-®I

IS NORENIS NOREN IS+-®ENIS+-®EN

IMIM I+IZONDI+IZOND

IZONDIZOND (GRAD)+(IZOND)(GRAD)+(IZOND)

BereziakBereziak Pertsona, animalia edo toki zehatzak izendatzen dituzte: Pertsona, animalia edo toki zehatzak izendatzen dituzte: Bilbo, Mikel...Bilbo, Mikel...

Arruntak Arruntak Mota bereko Mota bereko edozein izaki edo gauza edozein izaki edo gauza izendatzen dute: izendatzen dute: mahaia, mahaia, oihana...oihana...

ZenbakarriakZenbakarriak Zenbatu daitezkeenak: Zenbatu daitezkeenak: zazpi zuhaitz, zazpi zuhaitz, hamabihamabi zaldi...zaldi...

Zenbakaitzak Zenbakaitzak Zenbatu ezin Zenbatu ezin daitezkeenak: daitezkeenak: edertasuna, olioa...edertasuna, olioa...

NeurgarriakNeurgarriak

Neur daitezkeenak: Neur daitezkeenak:

20 litro olio20 litro olio

Neurgaitzak Neurgaitzak Neurezin daitezkeenak: Neurezin daitezkeenak: amodioa, gorrotoa...amodioa, gorrotoa...

Bizidunak Bizidunak Semantikaren ikuspegitik, pertsona edo animaliei dagozkienak: Semantikaren ikuspegitik, pertsona edo animaliei dagozkienak: gugan, gugan, animaliengan...animaliengan...

Bizigabeak Bizigabeak Semantikaren ikuspegitik, bizirik ez duten izakiei –landareak barne- Semantikaren ikuspegitik, bizirik ez duten izakiei –landareak barne- dagozkienak: dagozkienak: Frantzia, mundua...Frantzia, mundua...

Bakunak Bakunak Erroaz soilik osatuak Erroaz soilik osatuak (etxe, liburu, ate...).(etxe, liburu, ate...).

EratorriakEratorriak Erroaz eta morfemaz –aurrizki, artizki edo atzizkiz- osatuak Erroaz eta morfemaz –aurrizki, artizki edo atzizkiz- osatuak (bertsolari, dirutza, (bertsolari, dirutza, iletsu, erakutsi, desegin...)iletsu, erakutsi, desegin...)

Elkartuak Elkartuak Bi erro edo gehiagoz osatuak Bi erro edo gehiagoz osatuak (liburudenda, jatetxe...)(liburudenda, jatetxe...)

IZENA

ADJEKTIBOA

IzenondoakIzenondoak(gramatika (gramatika liburu askotan liburu askotan adjektiboadjektibo deituak)deituak)Izenari buruzko Izenari buruzko informazioa ematen duen informazioa ematen duen osagaia, nolakoa den osagaia, nolakoa den adieraziz.adieraziz.

BakunakBakunakHandi, txiki,on...Handi, txiki,on...

EratorriakEratorriakDirudun, paristar, Dirudun, paristar, txikitxo...txikitxo...

Elkartuak Elkartuak edo edo konposatuakkonposatuakLiburu labur txiki polit Liburu labur txiki polit bat.bat.

IzenlagunakIzenlagunak

IS NORENIS NORENBabes politikoaren Babes politikoaren eskaera heldu da.eskaera heldu da.

IS NONGO IS NONGO edo posp edo posp Etxeko ateak zabalik Etxeko ateak zabalik daude.daude.

GraduatzaileGraduatzaile

AskatuakAskatuak

Oso,samar,txit,izugarri,Oso,samar,txit,izugarri,

erabat,guztizlar,nahiko,erabat,guztizlar,nahiko,

zeharo.zeharo.

ItsatsitakoItsatsitako

GraduatzaileakGraduatzaileak

-EN -EN

-AGO-AGO

-EGI-EGI

Atzizkien bidezAtzizkien bidez

eratorriakeratorriak

-KOTE-KOTE

-TZAR-TZAR

-ÑO-ÑO

-TXO (-TXU,TXA)-TXO (-TXU,TXA)

-SKA-SKA

-KILO-KILO

ErrepikapenezkoakErrepikapenezkoak Izenondoa errepikatuzIzenondoa errepikatuz

(txiki-txiki,handi-handi...)(txiki-txiki,handi-handi...)

IZENORDAINAKIZENORDAINAK

Pertsona izenordainakPertsona izenordainakKomunikazio-egintzan hiztuna eta gainerako Komunikazio-egintzan hiztuna eta gainerako solaskideak adierazten dituztenak.solaskideak adierazten dituztenak.

Arruntak: Arruntak: ni, hi, hura, gu, zuek...ni, hi, hura, gu, zuek...

berori (errespetuzkoa)berori (errespetuzkoa)

Indartuak: Indartuak: neu, heu, geu, zeuek...neu, heu, geu, zeuek...

Izenordain Izenordain zehaztugabeakzehaztugabeakErreferente zehatzik ez dutenak.Erreferente zehatzik ez dutenak.

Galdetzaileak: Galdetzaileak: Nor Nor (nortzuk)(nortzuk)

Zer Zer (zertzuk)(zertzuk)

ZeinZein (zeintzuk) (zeintzuk)

Galdetzaileetatik eratorriak: Galdetzaileetatik eratorriak: (Nor)(Nor) Inor, norbait, edonor... Inor, norbait, edonor...

(Zer)(Zer) Ezer, zerbait, edozer... Ezer, zerbait, edozer...

(Zein)(Zein) Edozein, ezein, Edozein, ezein, zernahi.zernahi.

BihurkariakBihurkariakPerpauseko subjektua ez errepikatzeko Perpauseko subjektua ez errepikatzeko erabiltzen den izenordaina. Ekintzaren egilea erabiltzen den izenordaina. Ekintzaren egilea eta hartzailea pertsona bera da.eta hartzailea pertsona bera da.

... Burua ... Burua (neure burua, heure burua, geure buruari...)(neure burua, heure burua, geure buruari...)

““Norbere burua hiltzea ez da bromazko gauza”Norbere burua hiltzea ez da bromazko gauza”

ElkarkariakElkarkariakElkarrekikotasuna adierazteko elkar Elkarrekikotasuna adierazteko elkar izenordaina erabiltzen du euskarak izenordaina erabiltzen du euskarak gehienbat; bata bestea ere erabili ohi da.gehienbat; bata bestea ere erabili ohi da.

ElkarElkar““Mariak begiak malkoz beterik besarkatu du, elkar ikusten duteneko Mariak begiak malkoz beterik besarkatu du, elkar ikusten duteneko azken eguna bailitzan”azken eguna bailitzan”

ADBERBIOAAdizlagunaAdizlaguna

Kasu-marken bidez sortutakoak: Kasu-marken bidez sortutakoak: -(r)ekin, -(r)entzat, -(r)aino, -n...-(r)ekin, -(r)entzat, -(r)aino, -n...

Posp askeen bidez sortutakoak: Posp askeen bidez sortutakoak: otartekorik gabe, horri buruz...otartekorik gabe, horri buruz...

AditzondoakAditzondoak

(Adberbioak)(Adberbioak)

Sailkapen formalaSailkapen formala

BakunakBakunak:: Inolako atzizkirik behar ez dutenak. Inolako atzizkirik behar ez dutenak.

Gaur, orain, maiz, bihar, sarri, etzi...Gaur, orain, maiz, bihar, sarri, etzi...

Eratorriak:Eratorriak: Hitz bati atzizkia eranstez zaioneanHitz bati atzizkia eranstez zaionean

Saltoka, ederki, osoro, ederto, zutik, hala...Saltoka, ederki, osoro, ederto, zutik, hala...

Elkartuak:Elkartuak: Osagai bat baino gehiago dutenak.Osagai bat baino gehiago dutenak.

Etzidamu, herenegun, berehala...Etzidamu, herenegun, berehala...

Sailkapen semantikoaSailkapen semantikoa

Denbora aditzondoakDenbora aditzondoak

Gaur, bihar, etzi...Gaur, bihar, etzi...

Leku aditzondoakLeku aditzondoak

Hemen, hor, han...Hemen, hor, han...

Modu aditzondoakModu aditzondoak

Ondo, gaizki...Ondo, gaizki...

Maila aditzondoaMaila aditzondoa

Oso, nahikoa, samar...Oso, nahikoa, samar...

Iritzi adberbioakIritzi adberbioak

agianagian

ErakusleetatikErakusleetatik

eratorritakoeratorritako

aditzondoakaditzondoak

Leku adberbioakLeku adberbioakLeku adberbio arruntakLeku adberbio arruntak

Hemen, hor,han...Hemen, hor,han...

Leku adberbio indartuakLeku adberbio indartuak

Hementxe, hortxe, hantxe, bertan..Hementxe, hortxe, hantxe, bertan..

Modu adberbioakModu adberbioak Honela, honelako...Honela, honelako...

Honen, horren, hain...Honen, horren, hain...

DETERMINATZAILEAK

MUGATZAILEAKMUGATZAILEAKARTIKULUAKARTIKULUAK

Zehaztuak: Zehaztuak: “-a”“-a” ,”-ak”,”-ak”

Plural hurbila: Plural hurbila: “-ok”“-ok”

Zehaztugabeak: Zehaztugabeak: bat/batzukbat/batzuk

Zehaztua eta zehaztugabea:Zehaztua eta zehaztugabea:“-a” / bat.“-a” / bat.

ERAKUSLEAKERAKUSLEAKArruntak: Arruntak: hau, hori, hurahau, hori, hura

Indartuak: Indartuak: berau, berori, beraberau, berori, bera

ZENBATZAILEAKZENBATZAILEAK

ZEHAZTUAKZEHAZTUAK

Kardinalak Kardinalak (bat, bi, hiru...)(bat, bi, hiru...)

Ordinalak Ordinalak (lehenengoak...)(lehenengoak...)

Zatikiak Zatikiak (erdi, heren, laurden...)(erdi, heren, laurden...)

Ehunekoak Ehunekoak (%5 ehuneko bost...)(%5 ehuneko bost...)

Banatzaileak Banatzaileak (bana, bina...)(bana, bina...)

Esapideak Esapideak (bizpairu, hamarren bat, lau (bizpairu, hamarren bat, lau inguru...) inguru...)

ZEHAZTUGABEAKZEHAZTUGABEAKAnitz, apur bat, aski, asko,Anitz, apur bat, aski, asko,

Batzuk, dexente, gutxi....Batzuk, dexente, gutxi....

OROKORRAKOROKORRAK Dena, guztia, oro, oso, bete.Dena, guztia, oro, oso, bete.

ZEHAZTUGABEAKZEHAZTUGABEAKZein: edozein zenahi, zeinguraZein: edozein zenahi, zeingura

Zer: edozer, zernahi, zerguraZer: edozer, zernahi, zergura

ADITZAREN SAILKAPENAJOKATUGABEAKJOKATUGABEAK Aditza jokatu gabe ageri da (subjektua, Aditza jokatu gabe ageri da (subjektua,

objektua edota aldia aldatu arren adizkiaobjektua edota aldia aldatu arren adizkia

ez da aldatzen)ez da aldatzen)

PARTIZIPIOAKPARTIZIPIOAK (Batez ere mendeko perpausak (Batez ere mendeko perpausak egiterakoan ). Amaierak: -n, -i, -tu, (-du), -ki, (-gi)egiterakoan ). Amaierak: -n, -i, -tu, (-du), -ki, (-gi)

eta 0 eta 0

ADITZOINAADITZOINA (Zenbaittestu ingurutan) (Zenbaittestu ingurutan)

SAR barrura! Nola KANTA hori?SAR barrura! Nola KANTA hori?

BEHA lehenik, MINTZA azkenik; zer GERTA ere...BEHA lehenik, MINTZA azkenik; zer GERTA ere... ADITZ IZENAADITZ IZENA (Jokatu gabeko perpausetan) (Jokatu gabeko perpausetan) Deklinabide marka ia guztiak har ditzakete.Deklinabide marka ia guztiak har ditzakete.

Gerezia jatea nahi nuen; hara JOATEAK kalte egin Gerezia jatea nahi nuen; hara JOATEAK kalte egin zion;garaiz ETORTEKO esan zion...zion;garaiz ETORTEKO esan zion...

JOKATUAKJOKATUAK TRINKOATRINKOA Ez da bereizketarik egiten aditz laguntzailearen eta Ez da bereizketarik egiten aditz laguntzailearen eta aditz nagusiaren artean: aditz nagusiaren artean: dator, dario, dakusagu dator, dario, dakusagu neraman nengoen...neraman nengoen...

PERIFRASTIKOAPERIFRASTIKOA Bi zati bereizten dira: Bi zati bereizten dira: aditz nagusia eta aditz aditz nagusia eta aditz laguntzailealaguntzailea

Lortu dizuegu esan zenidan erregutu nion...Lortu dizuegu esan zenidan erregutu nion...

ADITZ FORMAKADITZ FORMAK ADITZ ERROA ADITZ ERROA Jokatutako adizkidek abiagune duten zatia: Jokatutako adizkidek abiagune duten zatia: joan, joan, ekar, esan, pasa, ikus...(perifrastikoetan); dakart ekar, esan, pasa, ikus...(perifrastikoetan); dakart dakuzagu doakizu... (Trinkoetan) dakuzagu doakizu... (Trinkoetan)

ADITZOINA ADITZOINA Aditzari Aditzari -du, -tu, -i-du, -tu, -i partizipioak kenduz ateratzen da partizipioak kenduz ateratzen da (Kasu batzuetan aditz erroarekin bat egiten du):(Kasu batzuetan aditz erroarekin bat egiten du):gizon-gizon-gizondu, elkar-elkartu, ikus, eraman, jolas-jolastu...gizondu, elkar-elkartu, ikus, eraman, jolas-jolastu...

PARTIZIPIOAPARTIZIPIOA Hil, ekarri, edan aspertu, zapaldu, jantzi...Hil, ekarri, edan aspertu, zapaldu, jantzi...

NOR NOR MOTATAKOAKMOTATAKOAK

Nor Nor (Ni azkarra NAIZ)(Ni azkarra NAIZ) Nor-Nori Nor-Nori (Katua etxe barrura sartu ZAIGU)(Katua etxe barrura sartu ZAIGU)

Nor motakoakNor motakoak

Orokorrean mota honetakoak aditz Orokorrean mota honetakoak aditz iragagaintzakiragagaintzak izan ohi dira, alegia, osagarri gisa objeturik hartzen ez izan ohi dira, alegia, osagarri gisa objeturik hartzen ez dutenak dutenak (Pello oraintxe etorri Da)(Pello oraintxe etorri Da)

NORK NORK MOTATAKOAKMOTATAKOAK

Nor-Nork (Nor-Nork (Nik ez DITUT gereizak atsegin)Nik ez DITUT gereizak atsegin) Nor-Nori-Nork Nor-Nori-Nork (Ikasleek oparia eman DIDATE)(Ikasleek oparia eman DIDATE)

Oro har mota horretakoak aditz Oro har mota horretakoak aditz iragainkorrakiragainkorrak izan ohi dira, alegia, osagarri gisa objetua hartzen izan ohi dira, alegia, osagarri gisa objetua hartzen dutenak. dutenak. (Gaur MENDIKO BOTAK jantzi ditugu)(Gaur MENDIKO BOTAK jantzi ditugu)

ADITZAREN INFORMAZIOAADITZAREN INFORMAZIOA

Burutua edo perfektuaBurutua edo perfektua [+bur] edo [+perf][+bur] edo [+perf] -tu, -du, -i, 0-tu, -du, -i, 0 Hartu, bazkaldu, ikasi, eman...Hartu, bazkaldu, ikasi, eman...

Burutugabea edo ez perfektuaBurutugabea edo ez perfektua [-bur] edo [-perf][-bur] edo [-perf] -ten, tzen-ten, tzen Hartzen, bazkaltzen, ikasten...Hartzen, bazkaltzen, ikasten...

Gertakizuna edo geroaGertakizuna edo geroa [+gert][+gert] -ko, -go, (r)en-ko, -go, (r)en Hartuko, (harturen), ikasiko...Hartuko, (harturen), ikasiko...

PuntukaritasunaPuntukaritasuna [+punt][+punt] TRINKOEKINTRINKOEKIN

A+ARI+A lagA+ARI+A lag

Gatoz, noa, nator...Gatoz, noa, nator...

Egiten ari naiz, osatzen ari ...Egiten ari naiz, osatzen ari ...

Aspektu markarik ezaAspektu markarik eza 00 aditzoinakaditzoinak Bil dezakezue, etor daiteke...Bil dezakezue, etor daiteke...

OrainaOraina [+oraina] [-irag.][+oraina] [-irag.] Da, du, dadin, dezan...Da, du, dadin, dezan...

IraganaIragana [-oraina] [+irag.][-oraina] [+irag.] -n-n Zen, zuen, zedin, zezan...Zen, zuen, zedin, zezan...

Alegiazkoa edo hipotetikoaAlegiazkoa edo hipotetikoa [-oraina] [-irag.][-oraina] [-irag.] (Ba)litz, (ba)lu, (ba)ledi, baleza...(Ba)litz, (ba)lu, (ba)ledi, baleza...

IndikatiboaIndikatiboa Gaur etxean geratuko naiz.Gaur etxean geratuko naiz.

BaldintzaBaldintza Ba...0/ba...-keBa...0/ba...-ke Etortzen bazara ikusiko gara.Etortzen bazara ikusiko gara.

SubjuntiboaSubjuntiboa ...-n...-n Etor zedin nahi zuen.Etor zedin nahi zuen.

AhaleraAhalera ...-ke...-ke Zu nahi duzunean etor zaitezke.Zu nahi duzunean etor zaitezke.

AginteraAgintera Zatoz hona berehala!Zatoz hona berehala!

NOR erakoakNOR erakoak NorNor

Nor-NoriNor-Nori

Naiz, haiz, nator, nabil, noa...Naiz, haiz, nator, nabil, noa...

Natzaizu, zait, dagokit...Natzaizu, zait, dagokit...

NORK erakoakNORK erakoak Nor-NorkNor-Nork

Nor-Nori-NorkNor-Nori-Nork

Nauzu, zaitut, gaituzu...Nauzu, zaitut, gaituzu...

Didazu, zenizkidan, dzikigu...Didazu, zenizkidan, dzikigu...

SingularraSingularra

PluralaPlurala

00-z, -z-, -it, -tza, -zki,...-z, -z-, -it, -tza, -zki,...

Zara, dut, dakart, daukagu,...Zara, dut, dakart, daukagu,...

Zarete, ditut, dakartzat,...Zarete, ditut, dakartzat,...

GaldeGalde

perpausakperpausakGalderak egiteko erabiltzen ditugu.Galderak egiteko erabiltzen ditugu.

Zati galderakZati galderak

Aukera galderakAukera galderak

Bai-ez erako Bai-ez erako galderakgalderak

Adierazpen perpausakAdierazpen perpausakZerbait jakitera emateko erabiltzen ditugu.Zerbait jakitera emateko erabiltzen ditugu.

BaiezkoakBaiezkoak““Cognac botila ttipi bat du Cognac botila ttipi bat du boltsan.”boltsan.”

EzezkoakEzezkoak““Aulkian ez dago andrerik.”Aulkian ez dago andrerik.”

Aginte perpausakAginte perpausakAginduak emateko erabiltzen ditugu, gehienetan agintera aditz-formen bidez.Aginduak emateko erabiltzen ditugu, gehienetan agintera aditz-formen bidez.

Harridura perpausakHarridura perpausak Zerbait jakitera eman eta gainera Zerbait jakitera eman eta gainera gure sentimenduak ere adierazteko erabiltzen ditugu perpaus hauek. gure sentimenduak ere adierazteko erabiltzen ditugu perpaus hauek. Horretarako, interjekzioez eta beste zenbait esapidez baliatzen garaHorretarako, interjekzioez eta beste zenbait esapidez baliatzen gara (baietz-ezetz; ea...-n; eskerrak...) (baietz-ezetz; ea...-n; eskerrak...) “Hura zan gizona hura!”“Hura zan gizona hura!”

PERPAUS ELKARTU MOTAKPERPAUS ELKARTU MOTAK MENDERAKUNTZAZKOAKMENDERAKUNTZAZKOAK

(TXERTATUAK)(TXERTATUAK)

JUNTADURAZKOAKJUNTADURAZKOAK

(KOORDINATUAK)(KOORDINATUAK)Perpaus bat beste baten barnean txertatzean Perpaus bat beste baten barnean txertatzean datza. Beraz,datza. Beraz, perpaus nagusiperpaus nagusi bat izango dugu bat izango dugu eta bere barruan beste perpaus bat du eta bere barruan beste perpaus bat du txertaturik:txertaturik: mendeko perpausamendeko perpausa. . Oro har,Oro har, menderagailuenmenderagailuen bitartez txertatu ohi dira bitartez txertatu ohi dira perpaus nagusian.perpaus nagusian.

AlborakuntzazAlborakuntzazGarrantzi bereko perpausak Garrantzi bereko perpausak elkartzean datza, baina elkartzean datza, baina juntagailu edo lotura hitzik juntagailu edo lotura hitzik gabe.gabe.

JuntagailuzJuntagailuzGarrantzi bereko perpausak Garrantzi bereko perpausak juntatu edo elkartzean datza. juntatu edo elkartzean datza. Perpaus bakoitzak bere Perpaus bakoitzak bere autonomia gordeko du eta bat autonomia gordeko du eta bat kenduz gero besteak zentzu osoa kenduz gero besteak zentzu osoa gordeko du.gordeko du.

KonpletiboakKonpletiboak Osabak berandu etorriko dELA esan du.Osabak berandu etorriko dELA esan du.

Zehar galderak Zehar galderak Ez dut entzun noiz etorri dEN.Ez dut entzun noiz etorri dEN.

Erlatiboak Erlatiboak Erosi dudaN kaseta ona da.Erosi dudaN kaseta ona da.

Moduzkoak Moduzkoak Anak esan duen GISAN gertatu zen.Anak esan duen GISAN gertatu zen.

Kontsekutiboak Kontsekutiboak Hain da handia NON ezerk ... beldurtzenHain da handia NON ezerk ... beldurtzen..

Baldintzazkoak Baldintzazkoak Pozik ez BAzaude, ez duzu lortuko ezer.Pozik ez BAzaude, ez duzu lortuko ezer.

Konparaziozkoak Konparaziozkoak Hau uste BAINO askoz handiagoa da.Hau uste BAINO askoz handiagoa da.

Helburuzkoak Helburuzkoak Liburuak irakurTZEKO dira.Liburuak irakurTZEKO dira.

Kausazkoak Kausazkoak Neuk nahi nueLAKO joan nintzen.Neuk nahi nueLAKO joan nintzen.

Kontzesiboak Kontzesiboak Gezurra esaNAGATIK lasai gelditu da.Gezurra esaNAGATIK lasai gelditu da.

Denborazkoak Denborazkoak Kaxoia zabaldu zueNEAN sagua etorri zen.Kaxoia zabaldu zueNEAN sagua etorri zen.

Alborakuntza hutsaAlborakuntza hutsaEz naiz lanera joan, ondo nagoEz naiz lanera joan, ondo nago..

EmendiozkoaEmendiozkoa

(Distributiboa)(Distributiboa)EZ...EZ; BAI...BAI; NOLA...HALAEZ...EZ; BAI...BAI; NOLA...HALA

AurkariakAurkariak

(Adbersatiboak)(Adbersatiboak)(ALDE) BATETIK...BESTETIK, (ALDE) BATETIK...BESTETIK, BATZUK...BESTE BATZUK...BATZUK...BESTE BATZUK...

BATZUK goseak gaude; BESTE BATZUK goseak gaude; BESTE BATZUK hotzak.BATZUK hotzak.

Emendiozkoak Emendiozkoak (kopulatiboak)(kopulatiboak)

ETA, BAITA..ERE, EZTA…ERE.ETA, BAITA..ERE, EZTA…ERE.

Ni etxera noa ETA Xabier kalera.Ni etxera noa ETA Xabier kalera.

Hautakariak Hautakariak (Disjuntiboak) (Disjuntiboak) EDO, EDOTA, ALA; NAHIZ ((ZEIN)EDO, EDOTA, ALA; NAHIZ ((ZEIN)

Gaur edo bihar etorriko da.Gaur edo bihar etorriko da.

Aurkariak Aurkariak (Adbersatiboak)(Adbersatiboak)

BAINA; BAIZIK;BAINO; EZPADA, HALA BAINA; BAIZIK;BAINO; EZPADA, HALA ERE, ALDIZ, BERRIZ, OSTERA, ORDEA...ERE, ALDIZ, BERRIZ, OSTERA, ORDEA...

Esatekotan egon zen, BAINA isiltzea Esatekotan egon zen, BAINA isiltzea erabaki zuen.erabaki zuen.

ILATIBOAK ILATIBOAK (AZALPENEZKOAK)(AZALPENEZKOAK)BERAZ,BADA, HORTAZ, ORDUAN, BERAZ,BADA, HORTAZ, ORDUAN, HONELAHONELA

JUNTADURAZKOAK (KOORDINATUAK)JUNTADURAZKOAK (KOORDINATUAK) EMENDIOZKOAKEMENDIOZKOAK (KOPULATIBOAK)(KOPULATIBOAK)

Eta, ere, baita...ere, ezta...ere eta bai...ereEta, ere, baita...ere, ezta...ere eta bai...ere

HAUTAKARIAKHAUTAKARIAK (DISJUNTIBOAK) (DISJUNTIBOAK) Edo, edota ala, nahiz (zein) (eta hauen errepikapenak)Edo, edota ala, nahiz (zein) (eta hauen errepikapenak)

AURKARIAKAURKARIAK (ADBERSATIBOAK) (ADBERSATIBOAK) Baina, baizik, baino, ezpada, hala ere, dena dela, dena den, ordea, aldiz, berriz, ostera, haatik, ezeze, ezezik...Baina, baizik, baino, ezpada, hala ere, dena dela, dena den, ordea, aldiz, berriz, ostera, haatik, ezeze, ezezik...

ILATIBOAK ILATIBOAK (AZALPENEZKOAK)(AZALPENEZKOAK) Beraz, bada, hortaz, orduan, honelaBeraz, bada, hortaz, orduan, honela

ALBORAKUNTZAZKOAKALBORAKUNTZAZKOAK Garrantzi bereko perpausak elkartzean datza, baina juntagailu edo lotura hiztik gabe.Garrantzi bereko perpausak elkartzean datza, baina juntagailu edo lotura hiztik gabe. Alborakuntza hutsa.Alborakuntza hutsa. Inolako lotura hitzik gabe.Inolako lotura hitzik gabe.

Emendiozkoak (Distributiboak)Emendiozkoak (Distributiboak) ez...ez; bai...bai;...la...-la, ez ezik...ere; beste batzuk.ez...ez; bai...bai;...la...-la, ez ezik...ere; beste batzuk.

Aurkariak (Adbersatiboak)Aurkariak (Adbersatiboak) (Alde) batetik..., bestetik...; batzuk...,beste batzuk...(Alde) batetik..., bestetik...; batzuk...,beste batzuk...

MENDERAKUNTZAZKOAK (TXERTATUAK)MENDERAKUNTZAZKOAK (TXERTATUAK) Perpaus bat beste baten barnean txertatzen datza. Beraz, perpaus nagusi bat izaten dugu eta bere barruan beste perpaus Perpaus bat beste baten barnean txertatzen datza. Beraz, perpaus nagusi bat izaten dugu eta bere barruan beste perpaus

bat du txertaturik: bat du txertaturik: mendeko perpausamendeko perpausa..Oro har, menderagailuen bitartez txertatu ohi dira Juntagailuz, garrantzi bereko perpausak lotu edo elkartzean datza. Oro har, menderagailuen bitartez txertatu ohi dira Juntagailuz, garrantzi bereko perpausak lotu edo elkartzean datza. Perpaus bakoitzak bere autonomia izango du eta bat kenduz gero, besteak zentzu osoa gordeko du.Perpaus bakoitzak bere autonomia izango du eta bat kenduz gero, besteak zentzu osoa gordeko du.

PERPAUS ELKARTUAKPERPAUS ELKARTUAK

MENDEKO PERPAUSEN MENDEKO PERPAUSEN SAILKAPENASAILKAPENA

Mendeko perpausen sailkapena:Mendeko perpausen sailkapena: Esanahia edo funtzioa kontuan hartuz:Esanahia edo funtzioa kontuan hartuz:

ISISren funtzioaren funtzioa IzenlagunaIzenlagunaren funtzioaren funtzioa AditzlagunarenAditzlagunaren funtzioa funtzioa

Forma kontuan hartuz:Forma kontuan hartuz: -(e)LA-(e)LA atzizkidun perpaus txertatua. atzizkidun perpaus txertatua. -(e)N-(e)N atzizkidun perpaus txertatua. atzizkidun perpaus txertatua. -BAIT-BAIT aurrizkidun perpaus txertatua. aurrizkidun perpaus txertatua. -BA-BA aurrizkidun perpaus txertatua. aurrizkidun perpaus txertatua.

1. Mendeko perpaus osagarriak edo Isren funtzioa dutenak

IS baten ordez perpaus oso bat txertatzen dugu. Hura bezala, hau ere subjekto, osagarri zuzen, predikatu...izan daiteke.

KONPLETIBOAK:

Erlazio hizkiak:

-(e)LA / -(e)NA / -(e)NIK / -(e)N (Subj.)

-aditz-izena: -T(Z)E

-aditz-partizipioa

ZEHAR-GALDERAK: galdera bat darama bere baitan.

Erlazio hizkiak:

-(e)N / -(e)NENTZ / -(e)N ALA EZ

2. Izenlagunen menderakuntza saila osatzen dute:2. Izenlagunen menderakuntza saila osatzen dute:

ErlatibozkoekErlatibozkoek BestelakoekBestelakoek

ERLATIBOZKOAKERLATIBOZKOAK

-Zein erlazio atzizki erabiltzen dituen-Zein erlazio atzizki erabiltzen dituen

-Zein baldintzatan sortzen diren perpausok-Zein baldintzatan sortzen diren perpausok

-Aposizioan agertzea-Aposizioan agertzea

-Erlatibozko sustantibatuak -Erlatibozko sustantibatuak –(e)NEAN, -(e)NEZ, -(e)NEZ GERO–(e)NEAN, -(e)NEZ, -(e)NEZ GERO

-(e)N ARREN, -(e)N ARTE, -(e)N BEZALA-(e)N ARREN, -(e)N ARTE, -(e)N BEZALA

-Sortzen diren aldaketa morfologikoak-Sortzen diren aldaketa morfologikoak

BESTELAKOAKBESTELAKOAK

--KOKO eta eta –(E)N–(E)N erlazio atzizkiak hartuz, erlazio atzizkiak hartuz, -(e)LAKO, -(e)NAREN, -(e)LAKO, -(e)NAREN, -(e)NEKO, -T(Z)E+KO, -T(Z)+ERAINOKO, -T(Z)E+AREN-(e)NEKO, -T(Z)E+KO, -T(Z)+ERAINOKO, -T(Z)E+AREN

3. Perpaus bakunean ADBERBIO edo ADIZLAGUN-ek betetzen duten funtzioa betetzera datoz mendeko perpaus adizlagunok.

Hemengo hau guztiz sailkapen semantikoa da. Esanahiari begira egindako sailkapena.

Denborazkoak: -erlazio atzizki ugariz era daitezke.

-NOIZ galderari erantzuten diote.

-Adlag funtzioa.

-Erlatibo substantibatuekin lotura.

Moduzkoak: -NOLA galderari erantzuten.

-Adlag funtzioa

Konparaziozkoak: -NOLAKO / ZENBAT galderei erantzuten.

-Kontutan har zer konparatzen den:

-kualitatea Grad. funtzioa

-kantitatea Zenb. Funtzioa

Helburuzkoak: -ZERTARAKO galderari erantzuten.

-Adlag funtzioa.

Kausalak: -ZERGATIK galderari erantzuten.

-Adlag funtzioa.

Baldintzazkoak: -Euskaraz aditz modu berezi bat dauka.

-BA- aurrizkia da ezaugarri ezezagunena.

-Adlag funtzioa

Kontzesiboak: -Nolabaiteko eragozpen, traba...markatzen.

-Adlag funtzioa

Kontsekutiboak: -Koordinazio ilatiboarekin traza handia.

-Adlag funtzioa.

ZEHAR-GALDERAK

ADITZ JOKATUAK

-(e)n-(e)n ala ez-(e)nentz

MENPERAGAILU KONPLETIBOAK

ADITZ JOKATUAK ADITZ JOKATUGABEAK

-(e)la-(e)nik-(e)na

-t(z)eko-t(z)ea-t(z)erik

MENDERAKUNTZAZKOAKMENDERAKUNTZAZKOAK

KONPLETIBOAKKONPLETIBOAK ZERZER galderari erantzuten die, eta galderari erantzuten die, eta NORNOR izen izen sintagmaren lekua hartzen dute perpaus nagusian, sintagmaren lekua hartzen dute perpaus nagusian, hots, subjektuaren edo osagarri zuzenaren lekua hots, subjektuaren edo osagarri zuzenaren lekua hartzen dute perpaus nagusian.hartzen dute perpaus nagusian.

ADITZ JOKATUANADITZ JOKATUAN ADITZ JOKATUGABEANADITZ JOKATUGABEAN

- (e)LA - (e)LA Oihane gezurretanOihane gezurretan dabilela uste dut. dabilela uste dut.

- (e)NA - (e)NA Badakigu Badakigu gezurra esangezurra esan duena. duena.

- (e)NIK - (e)NIK Ez du usteEz du uste etorriko denik. etorriko denik.

-T(z)EA T(z)EA Ikastea Ikastea komeni zaizu. komeni zaizu.

---T(z)ERIK T(z)ERIK Ez duEz du etortzerik etortzerik nahi.nahi.

- T(z)EKO - T(z)EKO Azkar Azkar ibiltzeko ibiltzeko esan duesan du.. ( (SUBJUNTIBOA) SUBJUNTIBOA)

ZEHAR GALDERAKZEHAR GALDERAK Perpaus konpletiboen antzekoak dira, baina, azpian Perpaus konpletiboen antzekoak dira, baina, azpian galde-perpausa dute. Beraz, galde-perpausa dute. Beraz, ZERZER galderari galderari erantzuten die eta osagarri zuzenaren lekua hartzen erantzuten die eta osagarri zuzenaren lekua hartzen dute perpaus nagusian. dute perpaus nagusian. N0RN0R izen sintagmaren lekua izen sintagmaren lekua hartzen dute perpaus nagusian. (gehienetan ere hartzen dute perpaus nagusian. (gehienetan ere osagarri zuzenarena). Izenak berak dioen bezala, osagarri zuzenarena). Izenak berak dioen bezala, aitzitik, horrelako menpeko perpausetan galde-aitzitik, horrelako menpeko perpausetan galde-perpaus bat dago beti.perpaus bat dago beti.


- (EA) –(e)N - (EA) –(e)N Ez dakitEz dakit zer jazo den. zer jazo den.

- (EA) –(e)N ALA EZ / -NENTZ - (EA) –(e)N ALA EZ / -NENTZ AfariraAfarira etorriko den etorriko den esateko deitu dute. Zeuk ikusi esateko deitu dute. Zeuk ikusi egin gura egin gura duzunentz.duzunentz.

- Galdetzailea + infinitiboa- Galdetzailea + infinitiboa

MENPERAGAILU KONTZESIBOAK


-(e)n arrennahiz eta –(e)nba-...ere

arrennahiz eta-ta / –rik eregabe ere-agatik ere

BALDINTZAZKO MENPERAGAILUAK


ba-baldin ba-

-(e)z geroezikezean-t(z)ekotan

KONTZESIBOAKKONTZESIBOAK Menpeko perpausak nolabaiteko traba edo eragozpena Menpeko perpausak nolabaiteko traba edo eragozpena adierazten du; hala ere, eragozpen hori ez da nahikoa adierazten du; hala ere, eragozpen hori ez da nahikoa perpaus nagusia bete ez dadin.perpaus nagusia bete ez dadin.


- N ARREN- N ARREN

- NAHIZ ETA -N- NAHIZ ETA -N

- BA-...ERE- BA-...ERE

ARRENARREN

NAHIZ ETANAHIZ ETA

-TA ERE-TA ERE

BALDINTZAZKOAKBALDINTZAZKOAK Baldintza adierazteko erabiltzen da. Horrelakoetan, perpaus Baldintza adierazteko erabiltzen da. Horrelakoetan, perpaus nagusiko ekintza bete dadin, ezinbestekoa da menpeko nagusiko ekintza bete dadin, ezinbestekoa da menpeko perpausak ezartzen dituen baldintzak betetzea. perpausak ezartzen dituen baldintzak betetzea. Baldintzazko perpausak esanahia kontutan hartuta bi Baldintzazko perpausak esanahia kontutan hartuta bi motatakoak dira: alegiazkoak eta ez-alegiazkoak. Alegiazko motatakoak dira: alegiazkoak eta ez-alegiazkoak. Alegiazko formadun aditz laguntzaileak dituztenak (alegiazko formadun aditz laguntzaileak dituztenak (alegiazko baldintzazko perpausak) hipotesiak adierazteko erabiltzen baldintzazko perpausak) hipotesiak adierazteko erabiltzen dira. Bestelako aditz laguntzaileak, hots, alegiazkoak ez dira. Bestelako aditz laguntzaileak, hots, alegiazkoak ez direnak, erabiltzen dituztenak, ordea, baldintza errealak edo direnak, erabiltzen dituztenak, ordea, baldintza errealak edo gertagarriak adierazten dituzte.gertagarriak adierazten dituzte.


(BALDIN) BA-(BALDIN) BA-

(Erreala)(Erreala)

(Alegiazkoa)(Alegiazkoa)

- Z GERO- Z GERO

- TEKOTAN- TEKOTAN

- EZEAN, EZIK- EZEAN, EZIK

HELBURUZKO MENPERAGAILUAK


-(e)n-(e)n ala ez-(e)nentz

-t(z)era-t(z)eko-t(z)ekotan-t(z)eagatik-t(z)earren

KAUSAZKO MENPERAGAILUAK


-(e)lakobait-eta-(e)nez gero-(e)nez-(e)la eta-(e)la bide-(e)la kausa-(e)la medio

-t(z)eagatik-t(z)earren

HELBURUZKOAKHELBURUZKOAK Helburua, xedea edo asmoa adierazten dute. Oro har, Helburua, xedea edo asmoa adierazten dute. Oro har, ZERTARAZERTARA eta eta ZERTARAKOZERTARAKO galderei erantzuten diete eta galderei erantzuten diete eta gehienetan aditz sintagmaren barruan kokatzen dira aditz gehienetan aditz sintagmaren barruan kokatzen dira aditz lagun gisa, nahiz eta kasuren batean izen sintagman ere lagun gisa, nahiz eta kasuren batean izen sintagman ere ageri, izenlagunaren tokian.ageri, izenlagunaren tokian.


-(e)N-(e)N

-(e)N ALA EZ-(e)N ALA EZ

-(E)NENTZ-(E)NENTZ

-T(z)EKO -T(z)EARREN-T(z)EKO -T(z)EARREN

-T(z)ERA-T(z)ERA

-T(z)EKOTAN-T(z)EKOTAN

-T(Z)EAGATIK-T(Z)EAGATIK

KAUSAZKOAKKAUSAZKOAK Izen berak dioenez, kausa edo zergatia adierazten dute; Izen berak dioenez, kausa edo zergatia adierazten dute; hots, hots, ZERGATIKZERGATIK edo antzeko galderei erantzuten diete. edo antzeko galderei erantzuten diete.


- LAKO- LAKO

- ...ETA- ...ETA

BAITBAIT

-NEZ (GERO)-NEZ (GERO)

- TEAGATIK- TEAGATIK

- TEARREN- TEARREN

MODUZKO MENPERAGAILUAK


-(e)n bezala-(e)n bezalakoa-(e)n moduan-(e)n modukoa-(e)n antzera-(e)n neurrian-(e)n heineanba-...bezalabait-...

ahala

KONPARAZIOZKO PERPAUSAK

ELKARREKIN ERLAZIONATURIKO BI ELEMENTU

NOLAKOTASUNA ZENBATASUNA

zenbat eta...-ago, orduaneta...-ago

zenbat etagehiago / gutxiago, orduan eta...gehiago / gutxiago


BERDINTASUNEZKOAK


-(e)n bezain-(e)n beste-(e)n adina


DESBERDINTASUNEZKOAK


-(e)n baino...-ago-(e)n baino gehiago -(e)n baino gutxiago

MODUZKOAKMODUZKOAK Modua edo era aditzera ematen dute, hots, perpaus Modua edo era aditzera ematen dute, hots, perpaus nagusiko ekintza nagusiko ekintza NOLANOLA gauzatzen den adierazten gauzatzen den adierazten dute.dute.


- (e)N BEZALA- (e)N BEZALA

- (e)N MODUAN- (e)N MODUAN

- (e) ERAN- (e) ERAN

- (e)N LEGEZ- (e)N LEGEZ

- (e) ANTZERA- (e) ANTZERA

- NEZ, -(e) HEINEAN, NEURRIAN...- NEZ, -(e) HEINEAN, NEURRIAN...

- AHALA- AHALA

KONPARAZIOZKOAKKONPARAZIOZKOAK Konparazioak edo erkaketak egiteko erabiltzen dira. Konparazioak edo erkaketak egiteko erabiltzen dira. Elementu berdinak edo desberdinak har daitezke Elementu berdinak edo desberdinak har daitezke erkatzeko gai gisa. Horren arabera, konparaziozko erkatzeko gai gisa. Horren arabera, konparaziozko perpausak desberdinetasunezkoak edo perpausak desberdinetasunezkoak edo berdintasunezkoak izaten dira eta bakoitzerako egitura berdintasunezkoak izaten dira eta bakoitzerako egitura bereziak erabiltzen dira. Berdintasunezkoak ala bereziak erabiltzen dira. Berdintasunezkoak ala desberdintasunezkoak izan, elementuak elkarren desberdintasunezkoak izan, elementuak elkarren artean konparatzerakoan, haien ezaugarriak, hots, artean konparatzerakoan, haien ezaugarriak, hots, nolakotasuna edota kantitatea edo zenbatasuna, hartu nolakotasuna edota kantitatea edo zenbatasuna, hartu ohi dira oinarri gisa.ohi dira oinarri gisa.

KUALITATEAKUALITATEA KANTITATEAKANTITATEA

Berdintasuna adierazizBerdintasuna adieraziz

-(N) BEZAIN-(N) BEZAIN

-Ezberdintasuna adieraziz-Ezberdintasuna adieraziz

BAINO –AGO(A)BAINO –AGO(A)

Bestelako lokuzioakBestelako lokuzioak

BEZALABEZALA

- BEZALAKO- BEZALAKO

Berdintasuna adierazizBerdintasuna adieraziz

(-N) BESTE, ADINA(-N) BESTE, ADINA

Ezberdintasuna adierazizEzberdintasuna adieraziz

BAINO GEHIAGO / GUTXIAGOBAINO GEHIAGO / GUTXIAGO

ERLATIBOZKO MENPERAGAILUAK


-(e)n-(e)n-(e)neko-(e)nekozein(a)... bait-zein(a)... bait-bait-bait-

-tako-tako-riko-riko

ERLATIBOZKOAKERLATIBOZKOAK Menpeko perpaus mota gehienak perpaus Menpeko perpaus mota gehienak perpaus nagusiko aditz sintagmaren barruan nagusiko aditz sintagmaren barruan kokatzen dira eta aditzaren menpe egoten kokatzen dira eta aditzaren menpe egoten dira. Erlatibozko perpausak, ostera, izen dira. Erlatibozko perpausak, ostera, izen sintagmaren barrua txertatzen dira zuzen-sintagmaren barrua txertatzen dira zuzen-zuzenean, izenaren edi izen multzoaren zuzenean, izenaren edi izen multzoaren aurrean, eta izenlagunaren funtzioa aurrean, eta izenlagunaren funtzioa betetzen dute, izena zehazten baitute.betetzen dute, izena zehazten baitute.


-(e)n-(e)n

-(e)neko-(e)neko

zein(a)... bait-zein(a)... bait-

bait-bait-

-tako-tako

-riko-riko

ONDORIOZKOMENPERAGAILUAK

ADITZ JOKATUAK KONTSEKUTIBOAK

- HAIN (honen, horren...)- HAINBESTE- HAINBAT- HALAKO MOLDEZ...

Lokailua ondoriozko perpausarenHasieran jartzen da eta ezabatu egin daiteke.

Maila hitza eta kidekoak nolakotasunaAdierazteko erabiltzen dira.

Hitz horren bidez eratutako ondoriozkoPerpausetan, maiz, perpaus nagusiko

Hitzen ordena aldatu egiten da,Maila hitza adizkiaren aurretxoan jartzeko.

ONDORIOZKOAKONDORIOZKOAK

(KONTSEKUTIBOAK)(KONTSEKUTIBOAK)

Ondoriozko edo perpaus kontsekutiboek Ondoriozko edo perpaus kontsekutiboek kausa baten ondorioa adierazten dute. kausa baten ondorioa adierazten dute. Ondoriozko perpausetan hiru osagai bereiz Ondoriozko perpausetan hiru osagai bereiz daitezke: maila hitza, lokailua eta daitezke: maila hitza, lokailua eta menderagailua.menderagailua.

HAIN (honen, horren...)HAIN (honen, horren...)

HAINBESTE, HAINBATHAINBESTE, HAINBAT

HALAKO, HALAKO MOLDEZ,...HALAKO, HALAKO MOLDEZ,...

LOKAILUALOKAILUA

Maila hitza eta kidekoak nolakotasuna Maila hitza eta kidekoak nolakotasuna adierazteko erabiltzen dira. Hitz horren adierazteko erabiltzen dira. Hitz horren bidez eratutako ondoriozko bidez eratutako ondoriozko perpausetan, maiz, perpaus nagusiko perpausetan, maiz, perpaus nagusiko hitzen ordena aldatu egiten da, maila hitzen ordena aldatu egiten da, maila hitza adizkiaren aurretxoan jartzeko.hitza adizkiaren aurretxoan jartzeko.

Hain da handia, non ezin baita atetik Hain da handia, non ezin baita atetik sartusartu

Lokailua ondoriozko perpausaren hasieran Lokailua ondoriozko perpausaren hasieran jartzen da eta ezabatu egin daiteke.jartzen da eta ezabatu egin daiteke.

Horren pena handia hartu nuen, ezen Horren pena handia hartu nuen, ezen negarrez hasi bainintzen.negarrez hasi bainintzen.

DENBORAZKO MENPERAGAILUAK


-(e)neko-(e)neko-(e)nean-(e)nean-(e)n bitartean-(e)n bitartean-(e)n artean-(e)n artean-(e)la(rik)-(e)la(rik)-(e)netan-(e)netan-(e)n bakoitzean-(e)n bakoitzean-(e)n gehienetan-(e)n gehienetan-(e)n guztietan-(e)n guztietan-(e)nerako-(e)nerako-(e)netik-(e)netik-(e)nez-(e)nezgero(ztik)gero(ztik)-(e)n arte-(e)n arte

baino lehen(ago)baino lehen(ago)aurretikaurretikordukoordukoeta geroeta geroondoren, osteanondoren, ostean-takoan, -rikoan-takoan, -rikoan-(z)gero-(z)gerobezain laster eta berehalabezain laster eta berehala-t(z)ean-t(z)ean-t(z)erakoan-t(z)erakoan-t(z)erako-t(z)erakoartearteharik eta...arteharik eta...arte

DENBORAZKOAKDENBORAZKOAK Denborazko perpausek, izenak berak azaltzen duen legez, Denborazko perpausek, izenak berak azaltzen duen legez, denbora adierazten dute, hots, perpaus nagusiko ekintza zein denbora adierazten dute, hots, perpaus nagusiko ekintza zein denbora puntutan kokatzen den zehazten dute. Denborazko denbora puntutan kokatzen den zehazten dute. Denborazko perpausek, beraz, denborarekin zerikusia duten galderei perpausek, beraz, denborarekin zerikusia duten galderei (NOIZ, NOIZ ARTE, NOIZKOA, NOIZTIK, NOIZ ARTE) (NOIZ, NOIZ ARTE, NOIZKOA, NOIZTIK, NOIZ ARTE) erantzuten diete eta gehienetan aditzlagunaren tokia betetzen erantzuten diete eta gehienetan aditzlagunaren tokia betetzen dute perpaus nagusian. NOIZ galderari erantzuten dioten dute perpaus nagusian. NOIZ galderari erantzuten dioten perpausek denbora une batean baino gehiagotan koka perpausek denbora une batean baino gehiagotan koka dezakete perpaus nagusiko ekintza; beste modu batera dezakete perpaus nagusiko ekintza; beste modu batera esanda, aurrekotasuna, gerokotasuna, berehalakotasuna, esanda, aurrekotasuna, gerokotasuna, berehalakotasuna, aldiberekotasuna eta maiztasuna adieraz dezakete.aldiberekotasuna eta maiztasuna adieraz dezakete.


-(e)neko-(e)neko

-(e)nean-(e)nean

-(e)n bitartean-(e)n bitartean

-(e)n artean-(e)n artean

-(e)la(rik)-(e)la(rik)

-(e)netan-(e)netan

-(e)n bakoitzean-(e)n bakoitzean

-(e)n gehienetan-(e)n gehienetan

-(e)n guztietan-(e)n guztietan

-(e)nerako-(e)nerako

-(e)netik-(e)netik

-(e)nez-(e)nez

gero(ztik)gero(ztik)

-(e)n arte-(e)n arte

baino lehen(ago)baino lehen(ago)

aurretikaurretik

ordukoorduko

eta geroeta gero

ondoren, osteanondoren, ostean

-takoan, -rikoan-takoan, -rikoan

-(z)gero-(z)gero

bezain laster eta berehalabezain laster eta berehala

-t(z)ean-t(z)ean

-t(z)erakoan-t(z)erakoan

-t(z)erako-t(z)erako

artearte

harik eta...arteharik eta...arte

Sintagmak funtzio sintaktikoren bat (subjektua, osagarri zuzena...) betetzen duten hitz eta hizki konbinazioak dira.

Perpausek, agerian nahiz ezkutuan, bi talde sintaktiko nagusi dituzte: izen sintagma (IS) eta aditz sintagma (AS). Lehenak subjektu funtzioa betetzen du perpausean, eta bigarrenak predikatu funtzioa.

Gure seme nagusia Ingalaterran dago.

izen sintagma (IS) aditz sintagma (AS)

Izen sintagmaren osagai nagusia izena (I) da. Haren inguruan zenbait elementu ager daitezke: NOREN eta NONGO sintagmak, izenondoa (izond.) eta determinatzailea (det). Adibidez:

IIS NOREN

Gure

IZENA

SEME

IZENONDOA

NAGUSI

DETERMINATZAILEA

A

NOREN eta NONGO sintagmek eta izenondoek funtzio berbera betetzen dute: izenaren esanahia osatu eta zehaztu egiten dute.

IZENONDOA: izenaren eskuinean agertzen den hitz soila izaten da.

NOREN eta NONGO sintagmak, aldiz, izenaren ezkerretara agertu ohi dira. Beren funtzioa kontuan harturik, izenlagunak dira.

Aditz sintagmaren osagai nagusia aditza da. Inguruan elementu gehiago ager daitezke: NOR izen sintagma (IS NOR), NORI izen sintagma (IS NORI), aditzondoa (adond.) eta postposizio sintagmak (Posp S).

AS-ren osagaiak

IS NORK Adond. IS NOR ADITZA IS NORI POSP S

Gure seme nagusiak herenegun postal hau bidali zion amonari Londonetik

Aditz sintagma barruko NOR sintagmak (IS NOR) osagarri zuzenaren funtzioa betetzen du, eta NORI sintagmak (IS NORI) Zehar osagarriarena. Aditzondoek eta postposizio sintagmek funtzio berbera betetzen dute: aditz ekintzaren inguruko zirkunstantzien berri ematea, hala nola, noiz, non, nora,etab.ADITZONDOA: hitz soila izaten da. (herenegun, beti, gero...)POSTPOSIZIO SINTAGMA: talde sintaktikoa da, eta –TIK, -RA, -N edo antzeko deklinabide atzizkiren bat hartzen du bere funtzioa betetzeko (LondonETIK, IngalaterraN...

Perpauseko aditz motaren arabera, izen sintagma subjektua era bitakoa izen daiteke: IS NOR, esaldiko aditza iragangaitza bada, edo, bestela, IS NORK, aditza iragankorra bada.

(IS NOR) Gure seme nagusia-@ Ingalaterran dago. (aditz iragangaitza)(IS NORK) Gure seme nagusia-k herenegun postal hau bidali zigun. (aditz iragankorra)

Horrez gain, aditz sintagmaren barruan IS NOR (osagarri zuzena) eta IS NORI (zehar osagarria) ager daitezke. Lehenak NOR kasuaren marka (@) hartzen du eta bigarrenak NORI kasuarena (-i).

(IS NOR) Gure seme nagusiak herenegun postal hau-@ bidali zion amonari.(IS NORI) Gure seme nagusiak herenegun postal hau bidali zion amona-ri.

Perpaus batek atal hauek izan ditzake:

SUBJEKTUA: aditzaren arabera, perpauseko IS NOR (Umea dator) edo IS NORK (Anek kontatu zien).

OSAGARRI ZUZENA: aditz sintagmaren barruko IS NOR da (txiste ona kontatu zien).

ZEHAR OSAGARRIAK: perpauseko IS NORI da (bere lagunei kontatu zien).

ADITZA: ekintza edo egoera bat adierazten duen hitza edo hitz multzoa da (dator, kontatu zien...).

ADITZLAGUNA: aditz ekintzaren inguruko zirkunstantziak (noiz, non...) adierazten dituzten perpauseko atalak dira. Aditzondoek ez dute deklinabide atzizkirik behar (adib.:atzo, hor...). Deklinabide atzizkiren bat behar dutenak postposizio sintagmak dira (adib.: eskolaTIK, kafetegiANA...).

Documents

perpaus elkartuak