personality zomer 2012

58 dito

Soldaat van Oranjede musical

Soldaat van Oranje heeft veel levens. Eerst was er het boek van Erik Hazelhoff Roelfzema, toen

de in 1977 gemaakte film en nu is het al bijna twee jaar een kassucces als musical. Koningin

Beatrix noemde de voorstelling in de TheaterHangaar op vliegveld Valkenburg ook wel ‘docu-

mentair theater’. Het is het mooiste compliment dat producent Fred Boot kreeg voor Soldaat van

Oranje - De Musical. Een project van ruim negen miljoen euro dat na ruim anderhalf jaar nog altijd

volle zalen trekt en mogelijk de Verenigde Staten gaat veroveren.

‘Het concept zal in New York, Londen en zelfs Berlijn aanslaan’

FotograFie: JORiS VaN BENNEKOM

Theaterproducent Fred Boot over

soldaat van oranje.indd 58 11-07-2012 00:39:39

p de dag van de 566ste voorstelling treffen we Fred

Boot (1965) met een glimlach achter zijn bureau in

Amsterdam. Logisch, de bijna drie uur durende voor-

stelling zit inmiddels met ruim 620.000 bezoekers Ciske de Rat,

die andere oorspronkelijke Nederlandstalige succesmusical, op de

hielen. Soldaat van Oranje - De Musical draait in oktober 2012 twee

jaar, maar Boot sluit niet uit dat de productie daarna nog zal door-

lopen. “Onze voorstelling scoort het hoogste herhalingsbezoekper-

centage voor een theaterproductie ooit”, aldus de theaterprodu-

cent. “Velen hebben de voorstelling meermalen bezocht, sommigen

zelfs acht, negen keer of zelfs nog vaker. Ze nemen vrienden, ken-

nissen en hun opgroeiende (klein)kinderen mee. Mijn ouders zijn

beiden in de tachtig, mijn kinderen 11 en 9 jaar. Ze hebben de

voorstelling verschillende malen gezien. Soldaat van Oranje hoort

bij de opvoeding. Herman van Veen zei laatst: ‘Deze musical hoort

net zo bij Nederland als de Keukenhof.’”

Ook tijdens deze sportzomer zijn de voorstellingen al maanden uit-

verkocht. Hetzelfde geldt voor het restaurant met 160 couverts per

avond. In het bordes, gevestigd in de hangar, zijn inmiddels zo’n

duizend bedrijven met medewerkers en relaties ontvangen. “Juist

in een tijd waarin maatschappelijk ondernemen steeds belangrijker

wordt, slaat deze voorstelling aan”, concludeert Boot. Van de crisis

heeft deze theaterproducent met zijn circa 150 medewerkers geen

centje last. De investering van negen miljoen, gefinancierd door

Amerborgh Nederland, is nu terugverdiend.

Engelandvaarders

Voordat de elfhonderd bezoekers tijdens de voorstelling kennisma-

ken met Erik Hazelhoff Roelfzema en zijn Leidse medestudenten,

komen ze al in de juiste sfeer. Dat begint al bij de aankomst op

vliegveld Valkenburg, in het buitengebied bij Katwijk. Tijdens die

dramatische meidagen sloegen hier de eerste Duitse bommen in

en staken de gelande Duitse parachutisten door naar Den Haag,

waar destijds het zenuwcentrum van het Nederlandse leger was

gevestigd. Daarnaast groeide de in Nederlands-Indië geboren Erik

Hazelhoff Roelfzema in Wassenaar op, studeerde hij in Leiden en

vonden talloze landingen plaats op het strand in Katwijk. Allemaal

op een steenworp afstand van de hangar.

by ditoondernemen

dito 59

>>

Soldaat van Oranjede musical

O


Voorafgaand aan de voorstelling is in de foyer van het theater een

expositieruimte ingericht over de Tweede Wereldoorlog met de titel

‘Morgen is vandaag, kun jij kiezen in oorlogstijd?’. Een wand ver-

schaft allerlei informatie over Engelandvaarders. Wie waren deze

mannen en vrouwen, wat inspireerde hen? Langs welke routes ont-

snapten zij uit het bezette Nederland? Daarnaast zijn allerlei per-

soonlijke verhalen uit bezet Nederland te zien en te beluisteren.

Telkens wordt de vraag gesteld welke keuze de bezoeker zelf zou

maken onder druk van de oorlog. Zouden we vandaag net zo held-

haftig zijn als de in 2007 overleden Soldaat van Oranje?

Megalomaan idee

Boot woonde nog bij zijn ouders in het Groningse Haren toen hij

Soldaat van Oranje voor het eerst zag. Het heldenepos was boven-

dien de eerste film die hij op de pas aangeschafte videorecorder op-

nam. “Ik was er idolaat van”, vertelt

hij. “Ik keek er zo vaak naar dat ik

de teksten zelfs uit mijn hoofd kon.

Ook het boek las ik talloze malen. So-

wieso fascineerde de oorlog mij. Mijn

moeder had een Jappenkamp overleefd. De broer van mijn vader,

een verzetsstrijder, is gepakt en in een concentratiekamp omge-

komen. Toen ik in de jaren negentig de pr deed voor Cyrano, de

Joop van den Ende-musical op Broadway, in New York woonde en

over Times Square liep, zag ik daar in mijn fantasieën een enorm

billboard hangen: ‘Soldier of Orange - The Musical’. Dat megalomane

idee werd een running gag.”

Boot leerde het vak acht jaar onder Joop van den Ende. Soldaat van

Oranje heeft Boot daar ook wel eens als idee voor een voorstelling

op een longlist gezet, maar uiteindelijk heeft hij gelukkig zijn ei-

gen idee zelf kunnen uitvoeren. Daarmee is het een geheel nieuwe

vorm van ‘theater maken’ geworden. Totaaltheater zou je het kun-

nen noemen, waarbij toneel, film, muziek en zang samenkomen in

een 360 graden draaiende theaterzaal. Op de vraag of het dan door

zijn oude werkgever anders zou zijn aangepakt, antwoordt hij wat

schuchter: “Tja, ik weet het niet.

Wellicht zou het bij Joop van den

Ende Theaterproducties eerder de al

bekende musicalvorm hebben aan-

genomen.” Sowieso is hij een ander

60 dito

‘Deze musical hoort net zo bij Nederland als de

Keukenhof ’


type leider dan Joop van den Ende. Boot is minder directief, minder

‘bazig’. “Ik ben meer van management by democracy”, legt hij uit.

“Veel komt in overleg tot stand. Dat betekent dat het soms veel

tijd kost om een beslissing te nemen, maar als eenmaal een knoop

is doorgehakt, heeft die het draagvlak van iedereen. Wat overigens

niet wil zeggen dat ik de boel laat sudderen als er maar geen besluit

wordt genomen. Soms moet je natuurlijk wel gaan hakken.”

Totaaltheater

Op kolossale wanden zien we authentieke zwart-witbeelden, varië-

rend van NSB-marsen en strijdende Nederlandse soldaten tot mar-

cherende en zingende Duitse soldaten. Is de voorstelling eenmaal

begonnen, dan valt direct op dat deze afwijkt van de reguliere

musical. Het acteerpeil ligt beduidend hoger. Alles draait om het

waarachtige historische verhaal, om de karakters die gevormd wor-

den door de dilemma’s waarmee ze worden geconfronteerd. Niet om

de pracht en praal van de show, de liederen ontstaan als vanzelf.

Een reactie die Boot vaak hoort, zijn variaties op dit citaat: “Ik

haat musicals, veel te aanstellerig en te truttig, maar deze vond

ik gaaf.”

Niet alleen qua muziek is het rock-’n-roll, in alles is het veel stoerder,

authentieker. Eigenlijk is het totaaltheater. De majesteit schijnt het

na de première ‘documentair theater’ genoemd te hebben. Daarmee

heeft de producent zijn doel bereikt. “Ik wilde buiten de gebaande

paden van de traditionele musical blijven, zonder het bestaande

musicalpubliek tegen de kop te stoten. Ik wilde zeker iets nieuws

en onderscheidends maken, maar ook niet zo afwijkend dat mensen

het niet meer begrijpen. Maar het belangrijkste is het verhaal, dat

moest goed over het voetlicht komen. Daarom kozen we voor

by ditoondernemen

dito 61

‘De majesteit schijnt het documentair theater genoemd te hebben’

>>


toneelacteurs, het acteren moest namelijk even belangrijk als het

zingen zijn.”

Aan elk detail is gedacht. Soldaat van Oranje is meer dan een musi-

cal, het is een merk, met nota bene een eigen merchandising. In de

huisstijl keert telkens weer de kroon met daaronder de hoofdletter V

terug. Deze staat bijvoorbeeld voor Victorie, Verliefdheid, Verraad,

Verzet, Vriendschap, Vaderlandsliefde en vliegveld Valkenburg. Ook

de kleur oranje komt keer op keer terug. Grappig genoeg voetbalt

Oranje op de avond van dit gesprek op het EK in Polen/Oekraïne te-

gen aartsvijand Duitsland en dat maakt bij Boot het nodige los: “Ik

vroeg acht jaar geleden Erik Hazelhoff Roelfzema persoonlijk om

toestemming voor de productie van deze musical. Toen was er het

3

2

1

dE favOriETEn

van frEd bOOT

Ondernemer

Mijn vader, zelf ondernemer. Het

huidige familiebedrijf wordt geleid door

mijn broer, NNZ Groep (internationaal

verpakkingsbedrijf).

nederlandse musicalster

Danny de Munk.

boek

Bidden voor Owen Meany, John irving

62 dito


EK in Portugal en ook toen speelde Nederland tegen Duitsland (1-

1; red.). Ik vond het toen wel een goed idee om hem op die dag

te ontmoeten en samen naar die wedstrijd te kijken. Dat vond hij

toen wel een geestig idee. We hebben samen gejuicht toen Ruud

van Nistelrooij in de laatste minuten de gelijkmaker scoorde. Het

klikte in elk geval meteen.”

Stinkende bende

Via Hazelhoff Roelfzema kwam Boot ook in contact met de toen-

malig staatssecretaris van defensie Jack de Vries en opperbevel-

hebber der strijdkrachten b.d. Dick Berlijn, waardoor ze bij het

vinden van een locatie toegang

konden krijgen tot kazernes en

vliegvelden. “Toen ik met co-

producent Robin de Levita in de

hangar van vliegveld Valkenburg

stond, zagen we kale betonnen

muren en een stalen dak. Een

stinkende bende eigenlijk, maar

alles viel op zijn plaats. Dit was

het! Toen kwam ook het idee

van de draaiende tribune. Het

was bovendien onze enige mo-

gelijkheid; als we alles op een

groot podium hadden moeten

faciliteren, waren we zeker der-

tig à veertig miljoen euro kwijt

geweest. Desondanks werd het

toch een onderneming. We heb-

ben het voorgebouw met het

educatiecentrum aangebouwd.

Alles is gemaakt van pure, eer-

lijke materialen en kleuren die

aansluiten bij de omgeving,

zonder opsmuk. De vloer bijvoorbeeld moest van hout zijn. Als we

marmeren vloeren hadden aangelegd, had dat een totaal ander

gevoel gecreëerd en invloed gehad op hoe je de voorstelling, het

verhaal, beleeft.”

Mede door coproducent De Levita is Boot in contact gekomen

met enkele Amerikaanse producenten. “Ik denk dat het concept

sowieso in New York, Londen en zelfs in Berlijn zal aanslaan.

Het verhaal gaat over liefde, vriendschap, verraad, vrijheid, va-

derlandsliefde en het Koninklijk Huis. Vooral in de VS vinden ze

dat laatste geweldig. Waarom zou het verhaal van de Soldaat

van Oranje niet universeel genoeg zijn voor een internationale

versie en het musicalverhaal over de Franse revolutie, Les Misé-

rables, wel?”

Boots optimisme heeft iets aanstekelijks, hij combineert fana-

tisme met een grote mate van ontspannenheid. Dat had ontegen-

zeggelijk te maken met zijn beslissing om zich onder de vleugels

van papa Joop van den Ende te bevrijden en voor zichzelf te

beginnen. “Het is veel leuker om aan je eigen droomprojecten te

werken, om een omgeving te scheppen waarin creatieve geesten

iets moois kunnen creëren. Zelfstandig zijn, heerlijk vind ik dat.

Ik word er ontspannen van. Bovendien: de enige tegen wie je

schoppen kunt, ben jezelf.” n

by ditoondernemen

dito 63

Soldaat van Oranje - De Musical is gebaseerd op het

waargebeurde verhaal van een van de grootste verzetshelden

uit onze vaderlandse geschiedenis: Erik Hazelhoff

Roelfzema. aan het begin van de oorlog ontsnapt Erik naar

Engeland, van waaruit hij zendapparatuur naar Nederland

smokkelt en als piloot betrokken is bij bombardementen

op Duitsland. Hij wordt adjudant van koningin Wilhelmina

en ontvangt voor zijn verzetswerk al tijdens de oorlog

de Militaire Willemsorde, de hoogste koninklijke

onderscheiding.


102 dito

Hollands Glorie

by dito

marianne vos.indd 102 11-07-2012 01:34:42

by ditospecial people

dito 103

>>

e stralende zon, die zomerse temperatuur, dat zachte

briesje. De kopvrouw van de Rabobank-damesploeg

verheugt zich al op de trainingsrit die later die dag

op het programma staat. “Fietsen,” zegt Marianne Vos (25) met

pretoogjes in de huiskamer, “daar geniet ik nog zo van. Die vrij-

heid, dat landschap waarin ik telkens weer nieuwe plekjes ontdek.

Dat is ook mijn ultieme drijfveer. Belangrijk! Als je iets graag doet,

is werk geen opoffering, dan gaat het moeiteloos.”

Balen als een stekker

Om aan de top te kunnen komen, en vooral te blijven, is uiter-

aard ook de wil nodig om alsmaar weer de beste te willen zijn.

Dat zit volgens Anton Vos, Mariannes twee jaar oudere broer, bij

zijn zus wel snor. “Ook op school had ze dat”, vertelt hij en pas-

sant aan tafel in de huiskamer. “Als ze een zeven kreeg terwijl ze

een negen had kunnen halen, baalde ze als een stekker. Ik was

al blij met een zes. Dus ik haalde havo en Marianne atheneum.

Ook ik vond wielrennen leuk. Maar als ik in het peloton een koers

uit reed, was dat al een overwinning op zich. Maar mijn zus wil

echt altijd het beste uit zichzelf halen en wordt daardoor sneller

boos op zichzelf dan op anderen. Ik weet het nog, ze was pas

8 jaar toen ze tijdens een criterium voorop lag. Maar toch werd

ze slechts vierde. ‘Mijn fiets rijdt zo

zwaar’, zei ze. Het bleek dat ze voor

het eerst in haar leven lek gereden

had. Toen Marianne hoorde dat ze

haar wiel had moeten wisselen, donderde ze de fiets woedend

over het hek.”

de perfecte taart

Ook is haar thuissituatie in het Brabantse dorpje Meeuwen cru-

ciaal. “Ik ben geen stadsmens”, vertelt de kampioene. “Ik stu-

deerde een poosje biochemie in Nijmegen. Toch niet echt een

wereldstad. Maar zelfs dat was me al te heftig. Die drukte, die

hectiek. Nee, ik hou ook niet van uitgaan en shoppen. Wel hou

ik ervan om voorafgaand aan een wedstrijd met de ploeg, zoals

laatst in het Italiaanse Varese, een kop koffie te doen op het ter-

rasje. Dan is het ook echt van: joh, morgen de drukte en de span-

ning, maar nu even lekker ontspannen. Onze job, hou ik dan ook

mijn ploeggenoten voor, is tegelijkertijd werk en hobby. Geniet

er dan ook van.”

Marianne vindt het fijn om na een training thuis te komen en

te rusten op de bank, terwijl haar moeder iets lekkers voor haar

kookt. “Die familie die achter je staat, heerlijk.” Vader Henk Vos

was jaren trainer en jeugdbegeleider van de wielerclub waarvan

zijn kinderen lid werden, moeder Conny ging altijd mee naar de

koersen. Af en toe wat aangeven, wielen wisselen, praatje maken.

“Wij vormen echt een team”, aldus moeder Conny bij het brengen

en inschenken van de koffie en thee.

“Het is nou ook niet zo extreem dat

Marianne zonder ons niet kan functi-

oneren. Maar ze heeft ons er ge-

Marianne Vos

Vier Europese titels, zeven wereldtitels en één gouden olympische plak. Wielrenster Marianne Vos rijgt de kampi-

oenschappen als de parels van een lange parelketting aaneen. Tijdens haar voorbereiding op de Olympische Spelen

in Londen troffen we de kopvrouw van de Rabobank-damesploeg bij haar thuis. Een inspirerende ontmoeting met

de spil van een familiebedrijf.

‘Bij de Rabobank-ploeg staat alles in het teken van snel, sneller, snelst’

d

‘Die familie die achter je staat, heerlijk’

FotograFie: AnTOn VOS


woon graag bij. Zo waren we vorig jaar bij het WK in Australië,

en straks gaan we met zijn allen naar de Olympische Spelen in

Londen.” Het familiesucces straalt ook af van het gezicht van

vader Henk: “Als trainer zeg ik wel eens: ‘Je moet je loopbaan

opbouwen zoals een kok een perfecte taart bakt waarvan elke

taartpunt belangrijk is. Mariannes carrière begint al op zo’n taart

te lijken. De ene punt staat voor talent, zoals aangeboren kracht

en lenigheid, de andere punt voor passie, weer een andere punt

voor de thuissituatie en de volgende punt, niet onbelangrijk, voor

het management.”

snel, sneller, snelst

Daarin maakte Vos afgelopen jaar een belangrijke stap. De veel-

voudig kampioene reed jarenlang in de ploeg Nederland Bloeit,

maar inmiddels is zij het boegbeeld van het Rabobank Woman’s

Team. “We vallen onder hun wielerploegen en dat heeft talloze

voordelen”, zegt ze. “Naast hogere budgetten kunnen we meelif-

ten op de enorme kennis, de knowhow en de faciliteiten van de

herenploeg. Zo deed ik laatst in Londen een windtunneltest bij de

F1 van McLaren. Dan werk je echt aan de details in je zithouding,

aan je type helm, noem maar op. Daardoor ga je tijdens een tijdrit

van dertig kilometer elke kilometer een seconde sneller. Dat is

toch een halve minuut aan de finish.

Daarnaast bezit de herenploeg alle

mogelijke data over bijvoorbeeld

koersen, etappes, materiaal en fiets-

typen. Enorme dossiers zijn dat.

Heb ik een vraag, dan zeggen ze niet ‘We kunnen dit of dat eens

proberen’, maar ‘Dit is toen en toen gebeurd, daarom doen we het

voortaan zo’.”

Marianne vervolgt: “Bij de Rabobank-ploeg zitten meer begelei-

ders dan renners: artsen, fysiotherapeuten, soigneurs, mecani-

ciens, materiaalontwikkelaars, chauffeurs, koks, mental coaches,

diëtisten en medewerkers pr/communicatie. En natuurlijk de trai-

ners, de ploegleiders en het management. Daardoor maken we ons

geen zorgen over kleding, voeding, massagespullen, vervoer en

hotels. Dat scheelt een enorme slok op een borrel. De Rabobank is

veruit de grootste sportinvesteerder van Nederland en daarbinnen

is de wielerploeg de duurste investering. De damesploeg zit met

haar budget in de top, met onder andere Garmin Cef Velo en HTC

Highroad. Niemand vraagt nu of ik prof ben. Bij de andere ploeg

vroegen ze wel eens: ‘Goh, leuk dat fietsen, maar wat doe je nou

voor werk? De Rabobank heeft in het cyclisme echt een reputatie.

Aan de andere kant: de druk ligt nu hoger. Niet alleen de druk van

het publiek, de media en de organisatie zelf, maar ook de druk

die ik mezelf opleg. Ik heb er echt jarenlang aan gewerkt, voor

gevochten, maar ik moet het nu dan laten zien. Bij de profes-

sionalisering hoort ook dat alles bij Rabobank over meer schij-

ven gaat. Het is een grotere organisatie, dus meer mensen, meer

beslissingslagen. Ze willen weten

wat er speelt, je verantwoordelijk-

heid wordt groter. Niet slecht, hoor,

maar anders. Alles staat in het te-

ken van snel, sneller, snelst.”

104 dito

‘Als de sfeer optimaal is, ga je automatisch voor de volle 200 procent’

3

2

1

de faVorieten

Van Marianne Vos

Boeken

Talloze sportbiografieën, maar ook

thrillers als Het Bernini Mysterie van

Dan Brown.

speelfilms

Miracle on Ice, de speelfilm over het

gouden Amerikaanse ijshockeyteam op

de Olympische Spelen in Lake Placid in

1980.

documentaire

‘Goud’, over ons dameshockeyteam dat in

2006 het WK hockey won.


olympische spelen

Voor Vos staat het vizier nu op de zomer. Op 29 juli en 1 augustus,

de data van de wegwedstrijd en de tijdrit van de Olympische Spelen

in Londen. “Alles moet dan helemaal tiptop in orde zijn. Vanwege

de gelimiteerde deelname verschijnen slechts zestig à zeventig

vrouwen aan de start van de wegwedstrijd. Het is geen abc’tje, ook

omdat ik dan niet in onze vertrouwde Rabobank-ploeg rijdt, maar

in een nationale ploeg.”

Maar, zo werpt de onwetende verslaggever tegen, Vos is toch niet

voor niets de veelvoudig kampioene? Het wordt toch een makkie? Na

een cynisch lachje vertelt Marianne: “Het nadeel van succes is dat de

concurrentie beter op je let. Ik moet bijvoorbeeld nu harder aanzet-

ten om te ontsnappen. Bovendien wordt de druk meer op onze ploeg

gelegd. Andere ploegen zien ook graag dat wij de koers controleren,

zodat zij daarvan kunnen profiteren. We moeten dan ook als een

team alsmaar beter blijven presteren, maar ook moet je zelf steeds

beter willen worden, blijven groeien. Ik ben nu veel beter dan enkele

jaren geleden. Met de vorm van toen had ik bijvoorbeeld de laatste

WK niet kunnen winnen.”

Ook het teamwerk wordt steeds belangrijker. “Ons team is echt in

elkaar gesmeed, de rensters zijn echt geselecteerd. We hebben bij-

voorbeeld klimmers, sprinters en klassiekerrijdsters. Verder moeten

de karakters bij elkaar passen, daarom is de winter ook zo belang-

rijk voor ploegen. Je krijgt dan de tijd om elkaar te leren kennen,

zodat je later tijdens de wedstrijden precies weet wat je aan elkaar

hebt, waardoor je met heel kleine aanwijzingen snel en efficiënt

met elkaar kunt communiceren.”

Gewoon vlammen

Vos benadrukt dat in het cyclisme, net als in het ondernemen, de

kwaliteit van de communicatie het verschil tussen winnen en ver-

liezen kan bepalen. “Om echt tot successen te kunnen komen, moet

je het lef hebben om snel en direct dingen met elkaar uit te praten.

Onenigheden, wrijvingen en onderlinge spanningen moeten niet te

lang blijven sudderen. Vrouwen onthouden alles beter dan mannen,

denk ik. Mannen verkopen elkaar bij wijze van spreken bij onenig-

heid een klap op de bek, maar zijn daarna alles vergeten. Maar

tussen vrouwen kunnen zaken die niet worden uitgepraat steeds

opnieuw worden opgerakeld. Daarom moet je kleine conflicten en

problemen snel de wereld uit helpen. Dat is ook iets waarop Jeroen

Blijlevens, onze ploegleider, hamert. Niet alleen het wedstrijdplan

en de koers zijn belangrijk, ook de evaluatie telt mee. Want hoe

ging het, wat kon beter en wat vond je bijvoorbeeld van het team,

de begeleiding en het materiaal? Maar ook: hoe waren de sfeer en

de onderlinge verstandhouding? Zelf vind ik het heel belangrijk dat

de sfeer optimaal is, dat de renners zich in het team goed voelen.

Dan ga je ook automatisch voor meer dan tweehonderd procent de

ploeg steunen. Je kunt niet zomaar als een individu in dezelfde

sponsortrui rondrijden. Ik zeg vaak: je moet het met zijn allen doen

en dat kan alleen als iedereen weet wat ze aan elkaar hebben. Maar

de basis van alles is en blijft de passie. Je moet ook niet te veel

in je hoofd blijven zitten, in de wedstrijd moet je alles loslaten en

gewoon vlammen.” n

by ditospecial people

dito 105

‘Ook bij de Rabobank-ploeg wordt winnen geen makkie’

Hollands Glorie

by dito


Documents

personality zomer 2012