Phân biệt thế nào là nghĩa tường minh?

Thế nào là hàm ý?

Một người bạn có nhã ý mời em đến dự sinh nhật nhưng em lại không thể đến (hoặc không muốn đến).

Dùng câu có hàm ý để nói cho bạn hiểu?

Mình phải đi thăm ngoại rồi.

BÀI TẬP TÌNH HUỐNG Em hãy diễn đạt ý muốn nói của thầy bằng 2 câu. Một câu có nghĩa tường minh, một câu dùng hàm ý trong tình huống sau ñaây:

Nghĩa tường minh:

Trống vào lớp đã 10 phút, Hiếu mới hớt hãi chạy vào. Thầy giáo nhìn đồng hồ, nói. . ..

Hàm ý:

Em đến trễ 10 phút rồi đấy!

Em không có đồng hồ sao?

Tieát 128

NGHÓA TÖÔØNG MINH VAØ HAØM YÙ (TT)

Ñoïc ñoaïn trích sau vaø traû lôøi caâu hoûi

Chò Daäu vöøa noùi vöøa meáu: - Thoâi u khoâng aên, ñeå phaàn cho con.

Con chæ aên ôû nhaø böõa naøy nöõa thoâi. U khoâng muoán aên tranh cuûa con. Con cöù aên thaät no, khoâng phaûi nhöôøng nhòn cho u.

Caùi Tí chöa hieåu heát yù caâu noùi cuûa meï, noù xaùm maët laïi vaø hoûi baèng gioïng luoáng cuoáng:ï

- Vaäy thì böõa sau con aên ôû ñaâu? Ñieåm theâm moät “giaây” nöùc nôû, chò

Daäu ngoù con baèng caùch xoùt xa: - Con seõ aên ôû nhaø cuï Nghò

thoân Ñoaøi. Caùi Tí nghe noùi giaõy naûy, gioáng nhö seùt

ñaùnh beân tai, noù lieäng cuû khoai vaøo roå vaø oøa leân khoùc:

- U baùn con thaät ñaáy ö? Con van u, con laïy u, con coøn beù boûng, u ñöøng baùn con ñi, toäi nghieäp. U ñeå cho con ôû nhaø chôi vôùi em con.

( Ngoâ Taát Toá - Taét

ñeøn)

-Haøm yù cuûa nhöõng caâu in ñậm laø gì?

Caâu hoûi 1:

-Vì sao chò Daäu khoâng daùm noùi thaúng vôùi con maø phaûi duøng haøm yù?

Đây là điều chị rất đau

lòng.

Mẹ đã bán con

rồi!

Ñoïc ñoaïn trích sau vaø traû lôøi caâu hoûi

Chò Daäu vöøa noùi vöøa meáu: - Thoâi u khoâng aên, ñeå phaàn cho con.

Con chæ aên ôû nhaø böõa naøy nöõa thoâi. U khoâng muoán aên tranh cuûa con. Con cöù aên thaät no, khoâng phaûi nhöôøng nhòn cho u.

Caùi Tí chöa hieåu heát yù caâu noùi cuûa meï, noù xaùm maët laïi vaø hoûi baèng gioïng luoáng cuoáng:ï

- Vaäy thì böõa sau con aên ôû ñaâu? Ñieåm theâm moät “giaây” nöùc nôû, chò

Daäu ngoù con baèng caùch xoùt xa: - Con seõ aên ôû nhaø cuï Nghò

thoân Ñoaøi. Caùi Tí nghe noùi giaõy naûy, gioáng nhö seùt

ñaùnh beân tai, noù lieäng cuû khoai vaøo roå vaø oøa leân khoùc:

- U baùn con thaät ñaáy ö? Con van u, con laïy u, con coøn beù boûng, u ñöøng baùn con ñi, toäi nghieäp. U ñeå cho con ôû nhaø chôi vôùi em con.

( Ngoâ Taát Toá - Taét ñeøn)

Caâu hoûi 2:

-Haøm yù trong caâu noùi naøo cuûa chò Daäu roõ hôn?- Vì sao chò

Daäu phaûi noùi roõ hôn nhö vaäy?- Chi tieát naøo trong ñoaïn trích cho thaáy caùi Tí ñaõ hieåu haøm yù trong caâu noùi cuûa meï?

Haøm yù cuûa caâu noùi thöù Haøm yù cuûa caâu noùi thöù 2 roõ hôn2 roõ hôn

Vì caùi Tí khoâng hieåu ñöôïc haøm yù Vì caùi Tí khoâng hieåu ñöôïc haøm yù cuûa caâu noùi thöù nhaát.cuûa caâu noùi thöù nhaát.

Söï “giaõy naåy” vaø caâu noùi trong Söï “giaõy naåy” vaø caâu noùi trong tieáng khoùc cuûa caùi Tí cho thaáy Tí tieáng khoùc cuûa caùi Tí cho thaáy Tí ñaõ hieåu yù cuûa meï. ñaõ hieåu yù cuûa meï.

Ñeå söû duïng haøm yù caàn coù nhöõng ñieàu kieän gì?Ñeå söû duïng haøm yù caàn coù nhöõng ñieàu kieän gì?

1.Ngöôøi noùi ( ngöôøi vieát) coù yù thöùc ñöa haøm yù vaøo caâu noùi.

2.Ngöôøi nghe( ngöôøi ñoïc) coù naêng löïc giaûi ñoaùn haøm yù.

HAI ĐIỀU KIỆN SỬ DỤNG HÀM Ý

GHI NHỚ

II LUYEÄN TAÄP

Baøi taäp 1: Ngöôøi noùi, ngöôøi nghe nhöõng caâu in ñậm döôùi ñaây laø ai? Xaùc ñònh haøm yù cuûa moãi caâu aáy. Theo em, ngöôøi nghe coù hieåu haøm yù cuûa ngöôøi noùi khoâng? Nhöõng chi tieát naøo chöùng toû ñieàu ñoù?

a/ - Anh noùi nöõa ñi.- OÂng giuïc. - Baùo caùo heát! - Ngöôøi con trai vuït trôû laïi gioïng vui veû.- Naêm phuùt nöõa laø möôøi. Coøn hai möôi phuùt thoâi. Baùc vaø coâ vaøo trong nhaø. Cheø ñaõ ngaám roài ñaáy. Thì giôø ngaén nguûi thuùc giụccaû chính ngöôøi hoïa só giaø. OÂng theo lieàn anh thanh nieân vaøo trong nhaø, ñaûo nhìn qua moät löôït tröôùc khi ngoài xuoáng gheá. ( Nguyeãn Thaønh Long- Laëng leõ Sapa)

Ngöôøi noùi: Anh thanh nieânNgöôøi nghe: Nhaø hoïa só vaø coâ gaùiHaøm yù: Môøi baùc vaø coâ vaøo uoáng nöôùcChi tieát:OÂng theo lieàn vaø ngoài xuoáng gheá.

b. – (. . .) Anh Taán naøy!Anh baây giôø sang troïng roài, coøn caàn quaùi gì caùc thöù ñoà goã hö hoûng naøy nöõa. Chuyeân chôû laïi lòch kòch laém. Cho chuùng toâi khuaân ñi thoâi. Chuùng toâi nhaø ngheøo duøng ñöôïc taát.- Coù gì ñaâu maø sang troïng! Chuùng toâi caàn phaûi baùn caùc thöù naøy ñi ñeå. . .- AÙi chaø! Anh baây giôø laøm quan roài maø baûo laø khoâng sang troïng? Nhöõng ba naøng haàu. Moãi laàn ñi ñaâu laø ngoài kieäu lôùn taùm ngöôøi khieâng, coøn baûo laø khoâng sang troïng?Höø! Chaúng caùi gì giaáu noåi chuùng toâi ñaâu!Toâi bieát khoâng theå noùi laøm sao ñöôïc ñaønh ngaäm mieäng, ñöùng traàm ngaâm.- OÁi daøo! Thaät laø caøng giaøu coù caøng khoâng daùm rôøi moät ñoàng xu! Caøng khoâng daùm rôøi moät ñoàng xu laïi caøng giaøu coù! ( Coá höông- Loã Taán)

Ngöôøi noùi: Anh Taán

Ngöôøi nghe: Chò haøng ñaäu

Haøm yù: Chuùng toâi khoâng theå cho

Chi tieát : Caâu noùi cuoái cuøng của chị

c/ Thoaét troâng naøng ñaõ chaøo thöa:Tieåu thö cuõng coù baây giôø ñeán ñaây! Ñaøn baø deã coù maáy tay,Ñôøi xöa maáy maët ñôøi naøy maáy gan! Deã daøng laø thoùi hoàng nhan,Caøng cay nghieät laém caøng oan traùi nhiều Hoaïn Thö hoàn laïc phaùch xieâu,Khaáu ñaàu döôùi tröôùng lieäu ñieàu keâu ca. ( Nguyeãn Du – Truyeän Kieàu)

Ngöôøi noùi: Thuùy Kieàu

Ngöôøi nghe: Hoaïn Thö

Haøm yù caâu 1: Maùt meû, gieãu côït Haøm yù caâu 2: Haõy chuaån bò nhaän söï baùo oaùn

Baøi taäp 2: Haøm yù cuûa caâu in ñaäm döôùi ñaây laø

gì?Vì sao em beù khoâng noùi thaúng ñöôïc maø phaûi söû duïng haøm yù? Vieäc söû duïng haøm yù coù thaønh coâng khoâng? Vì sao?

Noù nhìn daùo daùc moät luùc roài keâu leân:

- Côm soâi roài, chaét nöôùc giuøm caùi! – Noù cuõng laïi noùi troång.

Toâi leân tieáng môû ñöôøng cho noù: - Chaùu phaûi goïi” Ba chaét nöôùc giuøm

con”, phaûi noùi nhö vaäy. Noù nhö khoâng ñeå yù ñeán caâu noùi cuûa

toâi, noù laïi keâu leân: - Côm soâi roài, nhaõo baây giôø! Anh Saùu vaãn ngoài im( …) ( Nguyeãn Quang Saùng- Chieác löôïc ngaø)

Haøm yù :Chaét nöôùc giuøm ñeå côm khoûi

nhaõo. - Em beù duøng haøm yù vì

tröôùc ñaõ noùi thaúng roài maø khoâng coù hieäu quaû, vì vaäy maø böïc mình.Haøm yù chuyeán naøy coù theâm thôøi gian böùc baùch.

- Vieäc söû duïng haøm yù khoâng thaønh coâng vì “ Anh Saùu vaãn ngoài im”.

Baøi taäp 3

Haõy ñieàn vaøo löôït lôøi cuûa B trong ñoaïn thoaïi sau ñaây moät caâu coù haøm yù töø choái.

A : Mai veà queâ vôùi mình ñi! B :. . . . A : Ñaønh vaäy.

Mình baän oân thi roài!

Tìm haøm yù cuûa Loã Taán qua vieäc oâng so saùnh “ hi voïng” vôùi “con ñöôøng” trong caùc caâu sau: Toâi nghó buïng: Ñaõ goïi laø hi voïng thì khoâng theå noùi ñaâu laø thöïc ñaâu laø hö. Cuõng gioáng nhö nhöõng con ñöôøng treân maët ñaát; kì thöïc treân maët ñaát voán laøm gì coù ñöôøng. Ngöôøi ta ñi maõi thì thaønh ñöôøng thoâi. ( Loã Taán- Coá höông)

Baøi taäp 4 Haøm yù?Tuy hi voïng chöa theå noùi laø thöïc hay hö nhöng neáu coá gaéng thöïc hieän thì coù theå ñaït ñöôïc.

Baøi taäp 5 Tìm những câu có hàm ý mời mọc hoặc

từ chối trong các đoạn đối thoại giữa em bé với những người trên mây và sóng( trong baì thơ Mây và Sóng của Ta- go). Hãy viết thêm vào mỗi đoạn một câu có hàm ý mời mọc rõ hơn .

Baïn coù muoán ñi vôùi boïn tôù…..

Chôi vôùi boïn tôù thích laém…..

Theo em, trong khi nói (hoặc viết), nghĩa tường minh hay hàm ý quan trọng hơn? Vì sao?

Quan trọng như nhau. Ngôn ngữ phải được dùng hợp lí và phù hợp với hoàn cảnh mới có giá trị.

DẶN DÒ:

- Học thuộc ghi nhớ.

- Chuẩn bị bài: Chương trình địa phương.

Chuùc caùc em hoïc toát

GV: Đặng Thị Nguyeên