เอกสารประกอบ วชาขอบเขตและวธการศกษา(9902)

ประกอบปรชญาเชงศาสตร 7

วาดวยวฒนธรรม แมกซ เวเบอร กระบวนทรรศน องคการเรยนร

Philosophy of Science VII On Culture and Subculture

Weber, Paradigm, CAPRA, Learning Organization

โดย

ศ.พเศษ ดร.จรโชค วระสย

โครงการปรชญาดษฎบณฑตทางสงคมศาสตร

ภาคเรยนท 1 ปการศกษา 2556 วนอาทตยท 29 กนยายน 2556

ประกอบปรชญาเชงศาสตร 7 (902) วาดวยวฒนธรรม แมกซ เวเบอร กระบวนทรรศน องคการเรยนร

Philosophy of Science VII On Culture and Subculture

Weber, Paradigm, CAPRA, Learning Organization

ศ.พเศษ ดร. จรโชค วระสย

Jirachoke Virasaya, Ph.D. (Berkeley)

I. วาดวยวฒนธรรม

1. ศพท ปกตคนทวไปโดยเฉพาะในวงวชาการมกพดถง 1) ความเปนมนษย๑กบการมวฒนธรรม 2) สงคมกบ

วฒนธรรม และมกเขาใจกวาง ๆ วาวฒนธรรมคอลกษณะแหงความเปนคนทมระดบหรอมคณภาพ แตในทางสาขาตาง ๆ ของสงคมศาสตร๑ คอ ระดบความเปนระบบแหงวทยาการศพท๑วฒนธรรม มความหมายทผดแผกแตกตางออกไป และวฒนธรรมเกยวโยงกบแทบทกสาขาวชา 1) ตวอยาง คอทเกยวโยงกบชววทยา ซงถอวาวฒนธรรมตรงกนขามกบพนธกรรม (heredity) คอการสบ

เชอสายทางชววทยา 2) ทเกยวโยงกบจตวทยา (Psychology) กเกดมสานกคดทเรยกวา Culture and Personality School

ทงนโดยมการทาทฤษฎทางจตวทยาและจตวเคราะห๑ไปใชในการอธบายหรอพยายามเขาใจเรองราวทไดมาจากการบนทกเรองราวของชาตพนธ๑ตางๆ (ethnographic accounts) (Collins Dictionary of Sociology, edited by David Jary and Julia Jary, Collins, 2005, p.132.)

ศ.พเศษ ดร. จรโชค (บรรพต) วระสย JIRACHOKE (Banphot) VIRASAYA ไดรบทนรฐบาลไทยศกษาจบ ปรญญาตรทางสงคมวทยาวทยานพนธ๑เกยรตนยม B.A. HONORS THESIS IN SOCIOLOGY, มหาวทยาลยแคลฟอร๑เนย ณ นครเบอรคลย UNIVERSITY OF CALIFORNIA (BERKELEY) ; ปรญญาโท M.A. IN POLITICAL SCIENCE (UC, BERKELEY) ; ปรญญาเอก Ph. D. UC. BERKELEY ; ไดรบแตงตงเปนสมาชกสมาคมเกยรตนยมระดบชาตของ U.S.A. ตงแตป 1962 PI SIGMA ALPHA, National Political Science Honor Society, U.S.A., 1962. กรรมการและเลขานการคณะกรรมการจดตงมหาวทยาลยรามค าแหง (2513-14) Founding Member, Ramkhamhaeng University หวหนาภาคผกอตงภาควชาสงคมวทยา (Founding Chairman)

คณบดผกอตงคณะรฐศาสตร มหาวทยาลยรามคาแหง (Founding Dean), Faculty of Political Science Ramkhamhaeng University, Bangkok, 10240 Tel.02-310-8483-9 ตอ 41, 36 อดตรองอธการบดฝายวชาการ, อดตรอง ผอ.สถาบนสวนภมภาควาดวยการอดมศกษา, Former Deputy Director, Regional Institute of Higher Education, (RIHED) Singapore. อดตประธานสภาวจยแหงชาต สาขาสงคมวทยา สภาวจยแหงชาต : อดต ผอ. สนง. โครงการพฒนามหาวทยาลย(university of Development) ทบวงมหาวทยาลย(ปจจบน สกอ.)

รก.ผอ.โครงการปรชญาดษฎบณฑตทางสงคมศาสตร, Acting Director ,Doctoral Program in Social Sciences, (10 สาขาวชา) อาคารทาชย มหาวทยาลยรามคาแหง,02-310-8566-7 ปรบปรง 04/11

ประกอบกระบวนวชาขอบเขตและวธการศกษา 9902 วนอาทตย๑ท 29 กนยายน 2556 *หมายเหต: สงวนลขสทธ ผเขยนทาการคนควาและเรยบเรยงเองทงหมด อนงมภาษาองกฤษประกอบมากขนเพอเขาส AEC Revised 27/09/2013 PC

2

2. ทมา 2.1 ศพท๑ ‚วฒนธรรม‛ ใชแพรหลายในภาษาไทยแตเปนคาคอนขางยาก กลาวคอกอนมศพท๑ดงกลาว

พระมหาพล แหงวดมหาตยวราชรงสฤษฏ๑ไดทดลองใชคาวา “ภมธรรม‛ เพอแปลคาวา‚culture‛ ในภาษา องกฤษ ทงน จากปาฐกถาของสมเดจพระเจาบรมวงศ๑เธอกรมพระยาดารงราชานภาพใน ป พ.ศ. 2474 (ประพฒน๑ ตรณรงค๑ , การฟนฟวฒนธรรมสมยกรงรตนโกสนทร (กรงเทพฯ : คณะอนกรรมการเอกลกษณ๑ของชาต , 2526) , หนา 1)

2.2 ตอมาชวงป พ.ศ.2475 พระเจาวรวงศ๑เธอกรมหมนนราธปพงศ๑ประพนธ๑ ขณะทรงพระยศเปน พระองค๑เจาวรรณไวทยากรเปนผทรงใชคาวา ‚วฒนธรรม‛ และเขาใจกนวาทรงเปนผบญญตศพท๑ ดงกลาว

2.3 ศพท๑วฒนธรรมทแปลจากภาษาองกฤษ culture ใชในปจจบนใชในความหมายทกวางขวาง และเกยวโยงกบ 1) วล ‚วฒนธรรมการเมอง‛ (Pollitical culture) และอนวฒนธรรม หรอ 2) วฒนธรรมยอย (Subculture)

2.4 วฒนธรรม (Culture) : สามความหมาย 1) ความหมายของ “วฒนธรรม” มผรวบรวมวเคราะห๑ ไวเปนความยาวกวา 400 หนา ไดแก นก

มานษยวทยาระดบปรมาจารย๑ (กร, Guru) อเมรกน 2 คน ทงนเปนผลงานนานแลว ปจจบนนาจะมการรวบรวมไดอกเปนเทาตว (A.L.Kroeber and Clyde Kluckhohn. Culture. New York : Vintage Book,1963.) ณ ทนเหนสมควรแบงออกเปน 3 ความหมายใหญๆ (1) ความหมายตามรากศพท (etymology) (2) วฒนธรรม คอ ขนบธรรมเนยมประเพณ (tradition) (3) ตามความหมายแหงสงคมศาสตร๑ (social sciences)

2) หนงสอทางสงคมศาสตร๑ โดยเฉพาะสงคมวทยา (Sociology) และมานษยวทยา (Anthropology) ในยครวมสมยมการใหคานยามทหลากหลายตวอยางคอ

a. Richard T. Schaefer. Sociology, 12 th ed. New York : Mc Graw-Hill, 2010, p.53 ระบวา “วฒนธรรม” ไดแกทกสงทกอยาง ไมวาจะเปนอะไรทมการสงทอดตอกนมาทางสงคม คอขนมธรรมเนยม ความร วตถ และพฤตกรรม

b. คาอธบายมพนฐานอยกบ “วฒนธรรม” (Culture) ตามทนกมานษยวทยาทางสงคมหรอบรรดานกสงคมวทยาใชกนมกมพนฐานอยกบคาอธบายของนกมานษยวทยาระดบกร คอ Edward

3

Tyle ในป 1871 ซงหมายถง “a learned complex of knowledge, belief, art, morals, law, and Custom” (John Scott and Gordon Marshall, eds. Oxford Dictionary of Sociology. 2005, p.133.)

c. Culture is the accumulated store of symbols, ideas, and material artifacts Associated with a social system, whether it be an entire socialty, 2 nd ed, Blackwell, 2000. Pp.37-38. A family. (Allan G. Johnsm. The Blackwell Dictionary of Sociology)

3. ความหมายทหนง ไดแก วฒนธรรมตามรากศพทเดม 3.1 วฒนธรรม หมายถง สงทดงาม สงทไดรบการปรงแตงใหดแลว หรอสงทไดรบการยอมรบและยกยองมา

เปนเวลานาน ตวอยาง ไดแก ผลงานผเลอเลศทางศลปะ เชน 1) Leonardo Da Vinci, 1452-1519 2) ไมเคล แองเจโล (Michelangelo, 1475-1564) ชาวอตาเลยน 3) โกแกง (Paul Gaugin,1848-1908) ชาวฝรงเศส 4) ลดวก เบโธเฟน (Ludwig Beethoven, 1770-1827) ชาวเยอรมน 5) ไชกอฟสก (Tchaikovsky, 1840-93) ชาวรสเซย 6) ดนตรไทยของหลวงประดษฐ๑ไพเราะ

3.2 อนง มวรรณกรรมอมตะ เชน 1) บทละครของ วลเลยม เชกส๑เปยร๑ (William Shakespeare) ชาวองกฤษ 2) บทนพนธ๑ระดบ Nobel Prize ของรพนทรนาถ ฐากร (Rabindhranath Tagore) ชาวอนเดยเปน

Kitanjalu 3) พระราชนพนธ๑เรองรามเกยรตและอเหนา 4) นวนยายเรองขนชางขนแผน

3.3 วฒนธรรม ตามความหมายแรก นมาจากศพท๑ ‚วฒนะ‛ หรอ ‚พฒนะ‛ ซงแปลวา “เจรญ” และตรงขามกบคาวา ‚ความเสอม” วฒนธรรมจงตรงขามกบ ‚หายนะธรรม‛ (decadence เดค-แคด-เดนซ๑) ซงเปนการประพฤตอนนาไปสความเสอม หายนะธรรมจดวาเปนการเปลยนแปลงไปสการ‚เจรญลง ‛

ตวอยางของหายนะธรรม ไดแกความ ฟงเฟอ และ ฟมเฟอย ปลายจกรวรรดโรมน (Roman Empire) หลายรอยปมาแลวในยคนนมการประพฤตปฏบตทโหดรายทารณอกดวย อนเปนผลทาใหจกรวรรดดงกลาวแตกสลายในทสด a. Edward M.Burns. Western Civilizations 6th edition, New York : Norton, 1963 pp. 238-241.)

b. Edward Gibbon. Gibbon’s Decline and Fall of the Roman Empire. Rand, 1979.

4

4. ความหมายทสอง วฒนธรรมไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ 4.1 ขนบธรรมเนยม หมายรวมถง ทงทเกยวกบวาระส าคญของชวตบคคล และประเพณตางๆ ของสงคม 4.2 ขอปฏบตหรอขนบธรรมเนยมประเพณเกยวของกบ วาระสาคญ ๆ ของการดาเนนชวตของ “บคคล”

ตงแตเกดจนกระทงสนชวต ไดแก ขอปฏบต พธกรรม รวมทงความเชอเกยวกบ 1) การตงครรภ๑ 2) การมเดกเกดใหม 3) การตงชอ 4) การนาเดกเขานบถอศาสนา 5) การขนบานใหม 6) ประเพณเกยวกบการหมน 7) การสมรส 8) ประเพณเยยมผปวย 9) ประเพณเกยวกบการตาย

ประเพณทเกยวกบความเปนอยของ “คนในสงคม” เกยวกบ 1) การประกอบอาชพ 2) การศกษา 3) การศาสนา 4) การนนทนาการ

4.3 ในกรณ สงคมไทย วฒนธรรมตามความหมายนมตวอยาง ไดแก 1) ประเพณโกนจก 2) บวชนาค 3) สงกรานต๑ 4) ประเพณลงแขกในการทานา 5) ประเพณแหนางแมวขอฝน 6) ประเพณไหลเรอไฟในแมนาโขงชวงเทศกาลออกพรรษา ณ จงหวดนครพนมและมกดาหาร 7) ประเพณของผนบถอศาสนาพทธนกายมหายาน เชน คนจน 8) ประเพณของผนบถอศาสนาอสลาม 9) ประเพณของผนบถอศาสนาฮนด 10) ประเพณของผนบถอศาสนาครสต๑นกายตางๆ กน

ในประเทศไทยมผลงานเกยวกบประเพณตางๆ เชน พระยาอนมานราชธน (เสฐยรโกเศส) ตวอยาง ไดแก เสฐยรโกเศส. วฒนธรรมและประเพณตางๆของไทย, สานกพมพ๑กาวหนา, 2503. นอกจากนยงมขอเขยนอน ๆ อกรวมทงหนงสอทานอง นวนยาย เชน สแผนดน ของ ม. ร. ว.

คกฤทธ ปราโมช 4.4 ตางประเทศมประเพณตาง ๆ เชน ประเพณ การเตนรอบกองไฟ ของอนเดยนแดง (Red Indians) หรอ

อนเดยนอเมรกน (American Indians) ในทวปอเมรกา 5. วฒนธรรมตามนยสงคมศาสตร

วฒนธรรมทใชทางสงคมศาสตร๑ มความเปนสหวทยาการเกยวกบหลายสาขายอยมผ ให คาจากดความ เชน 5.1 ค านยามทหนง : วฒนธรรม ไดแก พฤตกรรมทเขา “รปแบบ” หรอมลกษณะเปน “กระสวน” หรอ

5

รปแบบ (behavior patterns) ซงมการสงตอถายทอดโดย สญลกษณ (symbols) คาวา “pattern” เปนศพท๑ทางวชาการซงหมายถงรปแบบอนเกดขนจากการ กระท าซ า ๆ กน ตวอยางของกระสวนหรอรปแบบอนจดเปนวาเปนวฒนธรรม คอ

1) การทกทายกนเมอพบผคนเคยกน (accosting) 2) การแปรงฟน 3) การเขยนหนงสอโดยใชปากกาหรอดนสอ 4) การเขาแถวตอนเชาของนกเรยน (queing) 5) การขบรถตามชองทางจราจร (traffic regulations) 6) การยนแบบรายการเสยภาษอากร 7) การเขานงสอบตามระเบยบ 8) การเขารบพระราชทานปรญญาของผเรยนจบหลกสตร ฯลฯ

1) วฒนธรรมตาม นยแหงสงคมศาสตร๑ มความหมายกวางขวางมากคอครอบคลมถงทกสงทกอยางทเปน “ผลงาน” คอ “ผลแหงการกระท า ” ของมนษย๑ไมวาจะเปนทาง วตถหรออวตถ ตวอยางของวฒนธรรมทางวตถ (material culture) ไดแก กระดานชนวน สมด สายไฟฟา เครองวทย เครองวทยโทรทศน๑ ตะเกยงเจาพาย สมไก ตะป กรอบรป กระเปาเดนทาง ของเลนเดก อาคารหองเรยน อาคารสานกงาน ฯลฯ

ตวอยางของวฒนธรรมทางอวตถ (non-material) คอ ศาสนา ศลธรรม สถาบนครอบครว ศรทธาความเปนผนา ฯลฯ

2) วฒนธรรมตามนยแหงสงคมศาสตร๑ กนความถงพฤตกรรมหรอทกสงทกอยางซงเปนพฤตกรรมหรอ สงทเกดขนจาก “การเรยนร” ดวยการสอสารตอกน

มลกษณะเปน “ขนบธรรมเนยมประเพณ” (convention) หรอ “จารต” (mores) คอมการประพฤตปฏบตตดตอกนมา และเปน “สถาบนสงคม” เชน สถาบนศาสนา สถาบนการศกษา สถาบนการเมอง สถาบนการอาชพ สถาบนการทหาร ฯลฯ

3) วฒนธรรมไมมในสตว๑ทตากวามนษย๑ โดยทลกษณะสาคญของวฒนธรรม ไดแก การรจกใชสญลกษณ๑ (symbols) “สตวทต ากวาหรอไมใชมนษย” (subhuman) เชน สนข เสอ ชาง ปลา นกอนทรย๑ ขาดการพฒนาทางภาษาซงเปนสญลกษณ๑ท สาคญในการสอสารและสงทอดวฒนธรรม ดงนน สตว๑จงไมอาจมวฒนธรรมได

อนงพงเขาใจวาวฒนธรรม มไดเฉพาะแตในมนษย๑เทานน ในสตว๑ตากวา มนษย๑แมมการสอสารอยบาง แตการพฒนาทางานภาษาบกพรองอยมาก มการสอสารตอกนไดบางในระดบงาย ๆ และไมลกซงพอทจะสอสารตอความหมายทสลบซบซอนหรอเปนนามธรรมได

6

5.2 ค านยามทสอง : วฒนธรรม ไดแก วถชวตของ คนใน แตละสงคม ซงเกดขนเพอสนองความจาเปนใน การอยรอด (survival) ในการสบตอของความเปนมนษย๑ และในการจดระเบยบสงคม อาจแยกอธบายเปนขอๆ ดงน 1) ประการแรก : ความจาเปนในการอยรอด

มนษย๑ตงแตสมยเรมตน (primordial) ทถอกาเนดขนมาในโลกเปนเวลาประมาณ 1 .3 ลานปมาแลว ไดพบวาจาเปนตองปฏบตในทกวถทางเพอให ตนอยรอด ดงนนจงคดวธการประดษฐ๑สงตางๆ ขน เชน เครองมอทใชในการลาสตว๑ เครองมอในการทาการเพาะปลก การทาทกาบงแดดและฝน และภยอนตรายจากสตว๑ราย การทาเครองนงหม การประดษฐ๑เครองใชเครองจกร ฯลฯ

ตอมาการทาเพอใหความอยรอดนไดขยายมาเปนการประดษฐ๑สงอนๆ ดวย ไดแก วตถตางๆ ทจบตองไดตงแตเลกทสดจนถงใหญทสด ตวอยางไดแก เขมหมด ไมจมฟน ทเขยบหร ถวยชาม รถจกรยาน เครองบน ยานอวกาศ เครองโทรศทพ๑ ฯลฯ

2) ประการทสอง : การจดระเบยบสงคม วฒนธรรม ไดแก รปแบบแหงการจดระเบยบสงคม เชน การรวมตวของมนษย๑ขนเปน ‚เผา

ชน” ซงเหลอนอยแลว เชน ก. การรวมตวขนเปนชาวเขาเผาตางๆ (hilltribes) ในหลาย ๆ ประเทศ ข. การรวมตวของชาวพนเมอง (aborigines) ในออสเตรเลยการใชบมเมอแรง (boomerang) ค. การทคนพนเมองอเมรกน (อนเดยนแดง) รวมตวกนขนเปนเผาตางๆ เชน เผาอาปาเช (Apache)

เผาเชอโรก (Cherogee) เปนตน การรวมตวของสงคมเขาสสภาพ “สงคมการเมอง” (political society, Polity) มรปแบบ

อนๆ อก คอ เปน “นครรฐ” (polis, city state) หรอเปน “รฐประชาชาต” (nation-state) นอกจากนยงหมายถง การจดระเบยบของสงคม เชน การมความสมพนธ๑ตอกนในฐานะ

เครอญาต (kinship) การมความสมพนธ๑ตอกนแบบศกดนา (feudal ties) และแบบอนๆ ฯลฯ (อาน ม.ร.ว.คกฤทธ ปราโมช. ฝรงศกดนา พมพ๑หลายครง)

5.3 ประการทสาม : วถแหงพฤตกรรมทเกดขนเพราะความสมพนธระหวางมนษย ตวอยาง ไดแก การยมทกทาย การแสดงความเสยใจหรอความดใจ การขดแยงกน การแสดง

ปาฐกถา การสมมนา การซอขาย การเลนกฬาฟตบอล การแสดงภาพยนตร๑ การไปตดผม ฯลฯ (Richard T. Schaefer. Sociology Matters. 3rd ed., MC Graw-Hill, 2008)

6. ค านยาม “วฒนธรรม” ไดแก รปแบบ แหงพฤตกรรมทเกดขนจากการเรยนร ซงม การเปลยนแปลง อยเปน

7

นจสน พฤตกรรมดงกลาวรวมทงทศนคต คานยม ความรและบรรดาวตถทง หลายพฤตกรรมและสงทงหลายดงกลาวมาแลวมการรบโยนและมการสงทอดตอไปยงบรรดาสมาชกแหงสงคม

(John F. Cuber. Sociology, 6th ed. , New York, Appleton-Century-Crofts, 1968, p.76.) สมควรแยกลกษณะของวฒนธรรมตามคานยาม “มาตรฐาน” ขางตนทงน โดยกาหนดเปน 6 ลกษณะ

คอ 1) วฒนธรรมเปนพฤตกรรมทเกดจากการเรยนร (learned) 2) วฒนธรรมเปน “รปแบบ‛หรอ ‚กระสวน” แหงพฤตกรรมอนเกดขนจากการเรยนร 3) วฒนธรรม ไดแก ผล หรอ ผลตผลแหงการเรยนรไมวาจะเปนพฤตกรรมหรอวตถ 4) วฒนธรรมมการรบโดยบรรดาสมาชกแหงสงคม กลาวอกนยหนงกคอ ‚วฒนธรรมเปนพฤตกรรมหรอสง

ทสมาชกของสงคมมสวนเปนเจาของไมมากเกนไป” 5) วฒนธรรมมการถกสงตอหรอไดรบการถายทอดมา (diffused) 6) วฒนธรรมเปลยนแปลงเปนนจสน

(อานเพมเตม Anthony Giddens, et al. Introduction to Sociology. 6th ed. 2007) 6.1 องคประกอบทหนง : วฒนธรรมเปนพฤตกรรมทเกดขนจากการเรยนร

1) พฤตกรรมของมนษย๑สวนใหญเกดขนจากการเรยนร คาวา ‚เรยนร” หมาย ความวาเปนสงทการทไดใน ภายหลง (acquired) การทกาเนดมาแลว

กลาวคอมใชเปนสงทเกดขนโดย “ทายะสมบต” หรอ “เชงพนธกรรม” (hereditary) ดงนนสภาวะทางชววทยาจงไมใชวฒนธรรม เชน การมผวขาว (fair skin)หรอ ผวดา ผมหยก

หรอผมตรง ไมเปนสวนของวฒนธรรม เพราะมตดตวมาแตกาเนด อยางทเรยกกนวาฝงมาใน “สายเลอด” ซงกไดแก การถายทอดมาโดยทางหนวยพนธกรรม คอ “ยน” (gene), DNA.

2) พฤตกรรมทเกดขนจากปฏกรยาของรางกายโดยตรง (reflexes) ไมจดวาเปนวฒนธรรมพฤตกรรมท ไมใช วฒนธรรมเพราะเปนปฏกรยาทางสรระ หรอ ทางกลามเนอทเปนไปโดยอตโนมต (reflex) อนเกดขนอยางบงคบไมได ตวอยาง ไดแก ก. การกระพรบตาทเกดขนเอง (ไมไดจงใจกระพรบ) แตเกดขนโดยอตโนมตเพราะแสงเขาตาหรอ

ดวยเหตอน ข. การไอเพราะเปนหวด (มใชจงใจไอ) หรอกระแอมเพอใหคนอนทราบวาตนมาแลวหรออยทใดท

หนง ค. การทมอสะทอนกลบเองเมอสมผสกบของรอนจดหรอเยนจด

พฤตกรรมตอไปนเปนวฒนธรรม เพราะเกดขนจากเรยนร ตวอยางไดแก

8

ก. การใสผมปลอม ข. การจงใจกระพรบตา หรอจงใจทาตาหลว ค. การแปรงฟนหรอการหวผม ง. การเขาควเพอซอตวรถไฟ จ. การเลาเรองการกลาวชมหรอตาหนนกการเมอง ฉ. ตวอยางอนๆ ของวฒนธรรมอนเปนผลจากการเรยนรทงสน ไดแก การไปดภาพยนตร๑ การ

แสดงความดใจ การแกปญหาคณตศาสตร๑ ช. การเปนกงวลเรองสขภาพของตนเอง (หรอของผอน) ซ. การใชศพท๑แสลงการโกนศรษะของนกบวช

การบชาพระ การแสดงละคร การพากษ๑โขน การเลนกายกรรม การโยนโบว๑ลง การเลนหมากเกบของเดก การเลนโยคะ การแขงรถ และการขนเครองบน เปนตน การเรยนรอนเปนบอเกดแหงวฒนธรรมนนอาจเกดขนไดทงโดย “การรตว” (conscions) และ “ไมรตว” (unconscions)

3) การเรยนรโดยรตว (conscious) คอรวากาลงเรยนอะไรอย เชน รวากาลงเรยนขบรถยนต๑ รวากาลงฝกวปสสนารวากาลงเรยนโยคะ (yoga) เปนตน

4) การเรยนโดยไมรตว (unconscious) เชน การเอาอยาง หรอการ ‚เลยนแบบ‛ บดามารดา หรอการเอาอยางเพอนฝงพฤตกรรมซงเปนวฒนธรรมอาจแบงออกเปน 2 แบบ ไดแก พฤตกรรมชดแจง และพฤตกรรมแอบแฝง

5) พฤตกรรมชดแจง (overt behavior) มตวอยางไดแกการไปตลาด การใชตะเกยบหรอชอนสอม การขบรถมาหรอรถยนต๑ การเขยนหนงสอ

6) พฤตกรรมแอบแฝง หรอรไดยาก พฤตกรรมไมชดหรอพฤตกรรมปด (covert behavior) เปนพฤตกรรมทเหนหรอทราบไดคอนขางยาก เชน การวางโครงการในใจ การมความพงพอใจดนตร การมขอกงขาวาเทพเจามจรงหรอไมจรง ความเชอเรองสงศกดสทธ การเคารพบชาวรบรษเชน สมเดจพระนเรศวรมหาราช

สมเดจพระเจาตากสน การชอบภาพเขยนการคดคานวณคอมพวเตอร๑ การแกปญหาอกษรไขวดวย และฯลฯ กระบวนการคด กระบวนการแสดงความคดเหน การตงขอสงสย การมศรทธา การมความรสกอคต (prejudice) การแสดงความเคารพบชาลวนอยในขอบขายของ ‚วฒนธรรม” ตามนยแหงสงคมศาสตร๑ไดทงสน

6.2 องคประกอบทสอง : วฒนธรรมเปนรปแบบ “กระสวน” แหงพฤตกรรมทเกดขนจากการเรยนร(Pattern of learned behavior) รปแบบหรอกระสวนแหงพฤตกรรมอนจดไดวาเปนวฒนธรรมมความหมาย 3 ประการ

9

1) ประการทหนง วฒนธรรมเปนรปแบบวฒนธรรมทมความสมพนธ๑ของสงตางๆ หมายความวา มใชเปนการทาโดยอสระหรอเปนเอกเทศแยกออกจากกน การทมลกษณะแหงความสมพนธ๑ตาง ๆ นนจดไดวาเปน ‚รปแบบ‛ หรอ ‚กระสวน‛ ตวอยางเชน ก. การอานขอความทก าลงอานอยขณะนเปนพฤตกรรมทเปนรปแบบหรอ กระสวน เพราะเกยวกบ

พฤตกรรมสวนอนๆ เชน ขณะทนกศกษา กาลง อานขอความในหนงสอนจะมความเกยวของกบเรองตาง ๆ เชน การอานนนเกยวกบ ใครจะทราบวาวฒนธรรมคออะไร การทจะการทสอบไดคะแนนด และการเกยวพนกบสวนอนๆ ของพฤตกรรม คอ ทศนคต วาชอบหรอไมชอบขอความน เปนตน

ข. อกตวอยางเชนการชนชมธรรมชาตปาไมเลอกสวนไรนา หรอการดดวงอาทตย๑อสดงใน ชนบทจดเปนกระสวนพฤตกรรมอยางหนง และอยในขอบขายแหงการเปนวฒนธรรมทเปน ‚รปแบบ‛ หรอ ‚กระสวน‛ เพราะมลกษณะ เกยวพนกบสงตาง ๆ เชน เกยวพนกบการ เพลดเพลน การตอบสนองสงเรา (stimulus) และการม มโนภาพ ความเพอฝนทไดมาจากพฤตกรรมอนๆ เชน การเรยนวรรณกรรม หรอจากการชมรปภาพ เชนในพพธภณฑ๑ เปนตน

2) ประการทสอง : วฒนธรรมเปนรปแบบหรอกระสวนในความหมายวา เปน ความสมพนธ๑ ระหวางพฤตกรรมของบคคลตงแตสองคนขนไปเมอมการตดตอ เชน ก. ความสมพนธ๑ ระหวาง ผรบกบผให บดามารดากบ บตร สามกบภรรยา ข. รฐบาลกบราษฎรภาครฐกบภาคเอกชน ผบงคบบญชากบผอย ใตบงคบบญชา ค. นายแพทย๑กบคนไข ง. ศษย๑กบอาจารย๑ จ. นายจางกบลกจาง ฉ. เพอนตอเพอน ช. นกกฬาทมเดยวกน หรอนกกฬาทมหนงกบอกทมหนง เปนตน

3) ประการทสาม วฒนธรรมเปน ‚รปแบบ‛ หรอ ‚กระสวน‛ แหงพฤตกรรมในความหมายวาเปน ‚วถชวต‛ หรอวถการดารงชวตของชนชาตหนง หมชนหนง คนจานวนหนง ก. วฒนธรรมในความหมายนมตวอยาง ไดแก วถของชนชาต (national way of life) ซงเปน

‚กระสวน” หรอ ‚รปแบบ” ของคนในประเทศชาตทงหมด ข. ‚วถชวต” ระดบชาตนยอมแตกตางกนไปตามกาลสมย

ตวอยางเหนชด คอ การดารงชวตตางยค และแมไมหางกนมาก ดงเรองราว ทวภพ โดยทมยนต

10

ค. กรณสงคโปร๑ วถชวตของคนสงคโปร๑ภายใตพรรคกจประชา (People’s Action Party) ทจดตงขนโดยนายลกวนยว แตกตางจากยคสมยกอนไดรบเอกราช เชน ขณะนเนนเรองความสะอาด เนนเรองการอยในระเบยบวนย ทงนแตกตางจากวถชวต หรอวฒนธรรมเมอประมาณหลายสบปมาแลว ซงมวฒนธรรมแตกตางกนไป

ง. วถชวตของคนอเมรกนสมยหลงสงครามโลกครงทสองยอมแตกตางจาก สมยเรมกอตงประเทศใหมๆ (เดวด รสแมน และคณะ (David Riesman,et al. The Lonely Crowd, Yale University Press, 1973.) วถชวตของคนๆ หนง (A man’s ‚way of life) “สไตล” ของแตละคนไมเหมอนกน

จ. การคานงถงการเปลยนแปลงลกษณะอปนสยและอน ๆ ของคนอเมรกนมการเขยนอภปรายไวในหนงสอโดย Thomas L. Friedman and Michael Mandelbaum. That Used to be US : How America Fell Behind in the World It Invented and How We Can Come Back : New York : Farrar, Straus and Giroux, 2011. 1) วถชวตของชาวชนบท (A rural ‚way of life) เปนวฒนธรรมในฐานะเปนรปแบบของการ

ดาเนนชวตหนกไปในทางเกษตรกรรม การอยในสงคมทไมมผคนหนาแนน วถชวตยอมแตกตางจากผมชวตอยในเมองใหญ ซงบานเรอนตงอยใกลชดกนมาก การคมนาคมในเมองใหญ ๆ (city or urban) มปญหาการคบคงของจราจร

2) วถชวตนกการเมอง (A politician’s ‚way of life‛) ซงเปนรปแบบของการดารงชวตแบบหนงเปนกรณของผทจะตองใชชวตอยกบสาธารณะชนตวอยางอน ๆ อก เชน วถชวต ของนกศกษา ซงยอมแตกตางออกไป เชน ในระดบ มหาวทยาลย หรอระดบวทยาลย นกศกษาใน ประเทศใด

นกศกษาในสถาบนรฐบาลหรอเอกชน นกศกษาวทยาเขต (Campus) ทตงอยในเมองหรอตางจงหวด รวมทงวถชวตนกธรกจ ซงเปนรปแบบของการดารงชพดวยการประกอบอาชพทมการลงทนมการเสยง มการคานงถงผลกาไรขาดทน ฯลฯ

6.3 องคประกอบทสาม : วฒนธรรมไดแก ผล หรอผลตผลของพฤตกรรม (The products of behavior) 1) วฒนธรรม มความหมายรวมถง ผลตผลตางๆของมนษย๑ คาวา “ผลตผล” คอเกดจาก“มโนกรรม”

(การคด) “วจกรรม” (การพด) และ “กายกรรม” (การกระทา) คอเปน ผลตผลในมโนกรรม คอ ทศนคต ความเชอ ความรสก ผลตผลวจกรรม คอ การแสดงสนทรพจน๑ การเจรจาสนตภาพ การซอขาย การสอน การถามปญหา และผลตผลกายกรรม คอ การเขยน การทาไรไถนา การฝกกายบรหาร การอยเวรของขาราชการ การประดษฐ๑เครองคอมพวเตอร๑ การขบยานอวกาศ การเลนสก การเลน

11

กายกรรม การเลนตะกรอ ฯลฯ องค๑ประกอบแบงผลตผลของพฤตกรรม

วฒนธรรมหมายรวมถง ทศนคตหรอ เจตคต (attitude) ทรรศนะ (opinion) คานยม หรอคณคา (values) ความรตางๆ เจตคต ไดแก ‚ความพรอมทจะแสดงออกซงพฤตกรรม‛ หรอ “พรอมจะมการกระทา‛

เจตคตเปนความรสกภายในซงมวตถ บคคล หรอแมกระทง อวตถ อาจแยกออกเปนในทางปฎฐาน หรอในทางลบหรอแบบกากงกน คอ อาจแยกเปน การรสก

ชอบ ชง หรอเฉย ๆ ตอบคคล วตถองค๑การ หรอคณะบคคลการมฉนทาคต คอ พอใจชอบสงใด เชน ชอบคนผวขาว หรอ ชอบ คนผวดาจดเปนทศนคต

2) วฒนธรรม หมายถง ทศนะหรอทรรศนะ ทศนะ หมายถง การแสดงทศนคตใหปรากฏ เชน ในรปของการพด หรอในรปของการขดเขยน เรยกวาความเหน

3) วฒนธรรม หมายถง คานยมหรอคณคา คอ การยกยองวาอะไรเปนของ ดหรอไมด อะไรเปนของนา นยมหรอ ไมนยม สงทเราวามคณคา คอ สงทเราวาดม ประโยชน๑หรอควรกระทา คณคาหรอคานยมแตกตางกนแลวแต วฒนธรรมจะเปนอะไร ก. การทถอวาการม สามเดยวภรรยาเดยว เปนเรองของวฒนธรรมของแตละชาต บางชาตหรอผนบ

ถอศาสนาบางศาสนาไมยอมรบคานยมแหงการมภรรยาเดยว ตวอยางคอ อาจมคานยมแปลกๆ ออกไป คอยอมใหผหญงมสามหลายคนในขณะเดยวกน (ระบบพหสาม หรอ Polyandry)

ข. บางวฒนธรรมไมยอมรบเรองการหยาราง คอถอวาถาสมรสแลวจะยกเลกการสมรสไมได แตวฒนธรรมประเภทนถกอทธพลของความเปลยนแปลงทางสงคมมากขน แลวจงเรมยอมรบวาหากการดารงชวตอยดวยกนมปญหามาก กควรยอมใหมการหยารางได

ค. แนวความคดทวา วฒนธรรมมคณคาทตางกนนเรยกวา“สมพทธภาพทางวฒนธรรม” (Cultural relativism) สมพทธภาพหมายถง การเชอมโยงหรอสมพนธ๑กบสง อน ตรงขามกบคา วา “absolutism” ซงหมายถง การกาหนดทแนนอนไมผนแปร

ง. แนวคด “absolutism” มตวอยาง คอ การถอแบบหลกการของศาสนาครสต๑นกายแคธอลก ทว าการสมรสมลกษณะเปนการผกพนท “ศกดสทธ” คอเมอแตงงานแลว จะมการหยารางไมได แนวความคดแบบ “สมพทธภาพ” ซงแพรหลายมากขณะน คอถอวาคานยมตางๆ เกดขนโดยมนษย๑

ดงนน คานยมยอมผดแยกแตกตางกนไปตามแต “กาละ” (คอยคสมย) และ “เทศะ” (สถานท) แนวคดแบบสมพทธภาพ (relativistic) นเหนไดชดในบางเรองเทานน ตวอยางคอ การททรงผมผชายหรอผหญงไทยในยคปจจบนแตกตางจากสมยพอขนรามคาแหงหรอแตกตางจากท

12

นยมกนในยโรป เปนตน จ. วฒนธรรม หมายถง ความเชอ (beliefs)

ตวอยางไดแกการเชอวาท าดยอมไดด ท าชวยอมไดชว หรอความเชอในกฎแหงกรรม ความเชอเกยวกบผสางเทวดา ความเชอเกยวกบการเวยนวายตายเกดความเชออนๆ เชน ถอวาตายแลวสญ

ความเชอเปนลกษณะแหงวฒนธรรมอยางหนงนนมใชเปน เรองเกยวกบความเชอทางศาสนาเทานน แตรวมถงความเชอทางดานอนๆ ไดแก การเชอลทธการเมองหรอการเชอลทธเศรษฐกจ เปนตน

ฉ. วฒนธรรม หมายความถง องคแหงความรหรอ สรรพวชาทงหลายไมวาเปนวจตรศลป มนษยศาสตร๑ วทยาศาสตร๑ สงคมศาสตร๑ หรอแมแตทางโหราศาสตร๑ จดอยในขอบขายแหงการเปนวฒนธรรมไดทงสน

เชน การทเราทราบวา 9 หารดวย 3 มผลเปน 3 เปนผลจาก วฒนธรรมคอ เกดจากการ เรยนร

การทเราสามารถอานหนงสอหรออานปายโฆษณา ไดเปนเรองทเกดขนจากการไดเรยน มากอน

การมความรในทางสนทรยภาพหรอเรองความสวยงามกเปนวฒนธรรมโดยทมาตรฐานความเปน “สนทรย” แตกตางกนตาม วฒนธรรม

ตวอยาง คอ ผทเกดและเตบโตในอาฟรกามกมความรทาง สนทรยภาพทแตกตางจากผทเกดและเตบโตในสงคมนคร ของยโรปหรอสหรฐอเมรกา

6.4 องคประกอบทส : วฒนธรรมเปนสงทสมาชกของสงคมรบไวหรอรสกวามสวนเปนเจาของไมมากกนอย

สวนทเปนวฒนธรรมนนเปนอะไรกได เชน การเลนปงปอง การพดภาษาเดยวกน การนบถอศาสนา การยอมรบในระบอบการปกครองทมอย 1) ในเรองศาสนา สงคมหนงอาจมหลายศาสนากได ศาสนกชนของแตละศาสนายอมถอวาศาสนา นน

เปนของตน คอมความรสกวาเปนเจาของอนง ศาสนาในสงคมศาสตร๑ เนนเรองความเชอ หรอการมศรทธาอยางแนนแฟน ดงนน แมเปนศาสนา ทไมมการจดองค๑การ หรอโบสถ๑วหารกอาจจดเปนศาสนาได เชน ความเชอในการบชาบรรพบรษ ลทธขงจอของจน หรอลทธบชโดของญปน หรอการเคารพเทพเจา หรอวญญาณทสถตย๑ อย ณ ทตางกนไมวาจะเปน บนบกในนา หรอแมแตในอากาศ

2) ในเรองอปนสย แมคนไทยมอปนสยลกษณะทาทางไมเหมอนกนทเดยว แตพอกลาวกวางๆ ไดวาคนไทยสวนใหญมอปนสยหรอลกษณะประจ าชาต (national

13

stereotypes) อยางไร เปนลกษณะทสมาชกของสงคมไทยเปนเจาของ จงจดเปนวฒนธรรมอยางหนง 3) ในเรองการกฬาและนนทนาการ ตวอยาง คอ การเลนตะกรอไมเปนหรอมวยไทยไมเปน

แตในฐานะเปนคนไทยยอมรสกวาการกฬาประเภทนน เปนของชาตหรอเปนของสงคมไทย นอกจากนมการนนทนาการ เชน การร าวง ซงหลายคนภายในประเทศไทยอาจราไมเกงหรอราไมเปน

6.5 องคประกอบทหา : วฒนธรรมมการถกสงตอหรอไดรบการถายทอด การสงตอหรอถายทอดวฒนธรรมน ผานลกษณะตาง ๆ กน คออาจเปนจราจรคอทศทางเดยวกน

(one-way traffic)หรอสองทางคอยอนกลบกได พอกลาวไดเปน 4 ประเภทใหญ ๆ 1) ไดแก สงจากผใหญมายงผเยาวกวา (หรออนชน คอผตามมาทหลง ) ตวอยางไดแก ผใหญอบรมให

รจกประเพณ การไหว การใสเสอ การรจกผกเนคไท การรจกบรโภคอาหารอยางเรยบรอย การรจกคณคาของสถาบนตาง ๆ เปนตน หรอ

2) การถายทอดอาจเปนในทางตรงขามกไดคอ จากผเยาวกวาไปยง ผใหญกวา เชน แฟชน หรอสะแลง ตาง ๆ ของวยรน ไดกระจายไปสผมอายมากกวา ตวอยาง ไดแก ศพท๑ เชน ‚เจ๐ง‛ ‚ยอด‛ แอบแบว ฯลฯ

3) ประเภททสาม ไดแก การถายทอดวฒนธรรมระหวางคน รวมสมย คอผอยในยคสมยเดยวกนหมายความวา มประสบการณ๑คลายกน

4) ประเภททส ไดแก การถายทอดขามบรเวณหรอขามประเทศ บางครงเรยกวาเปนการ แพรกระจาย(diffusion ออกเสยง ได-ฟว-ชน) ของวฒนธรรม ก. ตวอยางไดแก การแพรกระจายของคาภาษาองกฤษมาสภาษาไทย เชน

1) เทคโนโลยหรอเทคนอลโลย 2) computer 3) Facebook ข. การทศพท๑ภาษาบาลสนสกฤต ไดเขาไปปรากฏในปทานกรมภาษาองกฤษ เชน 1) คาวา “อวตาร” ในปทานกรมกม “avatar” และตอมามการสรางภาพยนตร๑สามมตทโดงดงในป

พ.ศ. 2553 ชอ AVATAR 2) กร (Guru)

ค. การถายทอดนทานซงเปนทรจกกนด คอ นทานอสป (Aesop’s Fables) ซงมลกษณะคลายกบนทาน “ปญจตนตระ” (Panchatantra) ของอนเดยสมยกอนพทธกาล

14

5) ประเภททหา “การสงตอ” อาจเปนโดยเจตนา คอ โดยจงใจ (intentional) หรอไมจงใจ (unintentional) กได ก. กรณจงใจ เชน 1) การทคนดชต๑ พยายามทจะให คนอนโดนเซยรบวฒนธรรมของตน คอ ใหมลกษณะเปนฝรง แม

จะผวแตกตางออกไป 2) กรณคนฝรงเศสในสมยลาอาณานคมพยายามใหชาตอน (เชน ญวน) ยอมรบวถชวต หรอ

“สไตล” แหงการครองชวต เหมอนตน เชนการนอนพกกลางวน (siesta) เปนตน 3) ผนาอาจนยมชมชอบชาตอน จงใชวธบงคบใหราษฎรตองกระทาการ เชน ประเทศไทยในยคท

เรยกวา “มาลานาไทย” คอเมอจอมพล ป. พบลสงครามบงคบใหคนไทยสวมหมวกและบงคบใหเลกกนหมาก เปนตน อนง

ข. กรณถายทอดโดยไมจงใจ ไดแก การทวฒนธรรมแพรกระจายไปเองปกตมกเกดขนดวยการเลยนแบบซมซบเขาไปโดยไมรตว ตวอยางทเหนชดคอ การทมการนยมทรงผม หรอการแตงตวแบบดาราภาพยนตร๑

6.6 องคประกอบทหก : วฒนธรรมมการเปลยนแปลงอยตลอดเวลา ลกษณะทมการเปลยนแปลงอยเปนประจาของวฒนธรรมตรงกบหลก อนจจง คอ หลกแหงความ

ไมเทยงแท 1) ในพระพทธศาสนา การเปลยนแปลงทางวฒนธรรมไมวาทางวตถหรออวตถมอยเสมอมากบาง

นอยบาง 2) ในอารยธรรมตะวนตกกมผกลาววาทะวา “You can’t jump into the same river twice” คอ “ทาน

ไมอาจกระโดดลงไปในแมน าสายเกาไดสองครง” 3) วฒนธรรมเปรยบเสมอนกบแมนาซงไมอยคงท และตวผกระโดดเองก เปลยนแปลงจากเดมแมจะ

หางกนเพยง 1 นาท การเปลยนแปลงนนเปลยนแปลงทงจานวนเซลล๑ในรางกายและความรสกนกคดและ

ประสบการณ๑ผทกระโดดนาครงทสองยอมรสกแตกตางไปจากครงแรก 4) การเปลยนแปลงบางครงเรว บางครงชาและบางครงเกดขนโดยฉบพลน ตวอยาง ไดแก การคนหา

กฎแหงความโนมถวง (gravitational force) โดยนกวทยาศาสตร๑องกฤษชอ ไอแซค นวตน (Isaac Newton) กลาวคอ ความคดของนวตนเกยวกบความโนมถวงของโลกเกดขนเมอเขาสงเกตเหนผลแอปเปลหลนลงมาจากกง

5) การทเราไปโรงเรยน การทตนทกวนอนเปนวฒนธรรมอยางหนง

15

แตพฤตกรรมและสงอนๆ ทเกยวกบพฤตกรรมนนเปลยนแปลงอยเสมอ เชน อาจไปเรวกวาเดมหรอชากวาเดม

การแตงตว กยอมแตกตางออกไป คอ การ สวมใสเสอผายอมแตกตางออกไปไมใชวาจะใสซากนทกวน

6) การเปลยนแปลงของวฒนธรรมอาจชา เชน หลกสตรหรอระบบการ เมอง แตมการเปลยนแปลง อยเรอย ๆ

7) การเปลยนแปลงทเกดขนชา ๆ เปนไปโดยธรรมชาตและ กจวตรเรยกวา “ววฒนาการ” (evolution) 8) ถาการเปลยนแปลงนนมการวางแผน หรอจงใจใหเกดการเปลยนแปลงขนเรยกวา “พฒนาการ”

(development) 9) ตวอยางคอ การพฒนารถยนต๑รนใหมๆ การเปลยนแปลงทมผลกระทบมากของสงคมและศาสนามก

เรยกกนวา “การปฏรป” (reform) 10) หากเกดการเปลยนแปลงเกดขนอยางขนาดใหญ มผลกระทบ ทงทางเศรษฐกจ ทางสงคม และทาง

การเมอง เรยกวา “การปฏวต” (revolution) 7. วฒนธรรมแตกตาง (Variability)

วฒนธรรมของมนษย๑ตางเผาตางสงคมตางบรเวณในโลกน มทงสวนทเหมอนๆ กน และแตกตางกน ในสวนทเหมอนกน เชน การม ภาษา การม ศาสนา การมระบบ ครอบครวและเครอญาตการมการนนทนาการ และการมการลดหลนแหงการจดชวงชน (stratification) ในเรองทาง เศรษฐกจและเรองทางการศกษา เปนตน ตวอยาง 7.1 ประการทหนง : ความแตกตางกนในเรองการสมรสและครอบครว

1) แมวาทกสงคมมนษย๑จะมระบบการสมรสและการมครอบครว อนจดไดวาเปนวฒนธรรมสากล (universal culture) แตกผดแผกแตกตางกน เชน แบบคสมรสเดยว คอ สามเดยว ภรรยาเดยว (monogamy) เปนระบบทแพรหลายมากทสด

2) อนงมการยดระบบสามหลายคนหรอภรรยาหลายคน แบบพหคครอง (Polygamy) แยกออกเปน 2 ประเภท คอ ก. ระบบพหภรรยา (polygyny) คอสามคนเดยวมภรรยาหลายคน ข. ระบบพหสาม (polyandry) คอภรรยาคนเดยวแตมสามพรอมกน ในขณะเดยวกน ระบบนปรากฏนอยมากในสงคมมนษย๑ ตวอยางไดแก ในทเบต

7.2 ประการทสอง : ความแตกตางกนในเรองทางศาสนา 1) ในบางวฒนธรรมมศาสนาประเภทเชอถอวา มวญญาณอยในตนไม (รกขเทวดา)หรอ สงสถตอยใน

16

ขนเขาหรอมหาสมทร เรยกวา “ลทธวญญาณนยม” (animism) 2) บางศาสนาสอนวามเทวะองค๑เดยวในจกรวาลหรอยดหลก “เอกเทวนยม” (monotheism) เชน ศาสนา

ยว (Judaism) ศาสนาครสต๑ ศาสนาอสลาม 3) ลทธพระเจาหลายองค๑ “พหเทวนยม” (polytheism) เชน ศาสนาฮนดถอวามเทพเจาหลายองค๑ ใน

หลายศาสนามการยกยองความเปรองปราชญ๑ ของศาสดา ผใหคาสงสอน 4) แตในศาสนาพทธแตกตางออกไป คอ ยกยองพระพทธเจาและมไดมการยดถอวาเปนเทพเจา

7.3 ประการทสาม : ความแตกตางเรองการเมอง 1) ความแตกตางมปรากฏตงแตเรองสทธเสรภาพ และความเสมอภาคของบคคลจวบจนกระทงถง

การยดถอลทธ 2) อดมการณ๑ทางการเมอง บางสงคมวฒนธรรมถอวา ผหญงไมควรมบทบาทและสทธทางการเมอง

เทาผชาย 3) ตวอยาง คอ ประเทศในตะวนออกกลางหลายประเทศ สงคมสวนใหญ ถอวาผหญงมสทธ เทาเทยม

ผชายในทางการเมอง 4) ตวอยาง ศรลงกาเคยมนายกรฐมนตรเปนผหญง (และเปนคนแรกของโลก) ไดแก นางภณฑรานายเก

สาหรบใน อนเดย นางอนทรา คานธ เปนนายกรฐมนตรและในประเทศองกฤษเคยมนายกรฐมนตรหญงคอ นางมารกาเรท แธชเชอร (Margaret Thatcher)

5) ในเรองลทธหรออดมการณ (ideology) ทางการเมองนน อาจม ก. ลทธนยมประชาธปไตยหรอ ข. นยมเผดจการ หรอ ลทธ อ านาจนยม (authoritarianism) ทงน ไมวาเปนลทธอานาจนยมฝายซายคอมมวนสต๑ หรอฝายขวาฟาสซสต (fascist) กตาม

7.4 ประการทส : ความแตกตางกนในระบบและความคดทางเศรษฐกจ สงคมประกอบดวยมตตาง ๆ กน คอ มตทางการเมอง เศรษฐกจ การศกษาและอน ๆ ในสงคมท

เกยวกบการเศรษฐกจนน มความแตกตางกน เชน 1) เศรษฐกจแบบคาเสร หมายความวา รฐบาลพยายามปลอยใหเอกชนดาเนนชวตทางธรกจโดยเขาไป

ยงเกยวใหนอยทสดเทาทจะนอยได ในสมยพอขนรามคาแหงมคากลาววา “ใครใครคาชางคา ใครใครคามาคา” ซงมลกษณะการคาแบบเสรแบบหนง หรอ

2) เศรษฐกจแบบสงคมนยม เชน รฐบาลมบรษทคาเองรฐเปนเจาของธนาคารพาณชย๑เอง อยางนเปนตน หรอ

17

3) เศรษฐกจแบบผสม (mixed economy) เปนแบบวฒนธรรมทางเศรษฐกจ ในรปแบบนแพรหลายมาก คอ ปลอยใหเอกชน เพาะปลก คาขายทาอตสาหกรรมทาการขนสงและใหบรการตาง ๆ แตรฐควบคมมาตรฐาน ควบคมไมใหมการคากาไรเกนควร

นอกจากนอาจมการใหรฐเขาทากจการบางอยาง ซงถอวาเปนสาธารณปโภค เชน การไฟฟา การประปา การเกบมลฝอย เปนตน

4) ในบางประเทศ เชน อสราเอล มการรวมตวกนโดยเฉพาะในยคเรมสถาปนาชาต - รฐเปน “นคม”หรอ “สงคหคาม” คอสถานท (คาม) และพงกน (สงคห) ทเรยกเปนภาษาฮบรวา “Kibbutz” (คบบทซ๑) เปนแหลงงานและทอยอาศยรวมกนและมจดประสงค๑ทจะใหสมาชกมสมบตสวนตวนอยทสด

7.5 ประการทหา : ความแตกตางกนในระบบการศกษา 1) การศกษาภาคบงคบ ตางกนตามจานวนปและวชาทสอน ในประเทศไทยเดมไมมการศกษาภาคบงคบ

และแมการมโรงเรยนเปนทางการกยงไมม การศกษาภาคบงคบเดมเพยง 4 ป ตอมาจนถง ปจจบนไดเปลยนแปลงจนถงจบมธยมปลาย

2) อนง หลกสตร กแตกตางกนทงในระดบประถมมธยม และอดมศกษา 3) บางสงคมเนนทางวชาการประเภทศลปศาสตร คอ มงใหเกดความคดความอานแทนทจะมงสงเสรม

ในเรองของการประกอบอาชพธรกจ 4) ในแงของการเปดโอกาสของการศกษา บางสงคมจากดการศกษาใหอยในแวดวงของชนบางชนชน

เทานน ทงนอาจทาไดโดยการเกบคาเลาเรยนทแพงเกนขอบเขตจนคนยากจนไมมโอกาสเขาเรยน แตบางสงคมมงใหการศกษาแกทกคนหรอทเรยกวา ‚การศกษามวลชน” (mass education) โดยรฐใชงบประมาณชวยเหลอมาก

5) ในระดบอดมศกษาบางสงคมสงเสรมการศกษาแบบทเปดกวางอยางทเรยกวา “มหาวทยาลยตลาดวชา” (open admissions university) คอ กรณมหาวทยาลยธรรมศาสตร๑ในระยะแรกซงเกดขน ภายหลงการเปลยนแปลงการปกครอง 2475

มหาวทยาลยรามค าแหง ซงเปดสอนครงแรกในป พ.ศ. 2514 สาหรบ “มหาวทยาลยเปด” (The Open University) ขององกฤษซงเรม ดาเนนการกบมหาวทยาลยรามคาแหง 1 ป คอในป พ.ศ. 2513 และ มหาวทยาลยสโขทยธรรมาธราช ซงไดรบการสถาปนาในป พ.ศ. 2521

6) ในประเทศสงคมนยมแบบคอมมวนสต เชน สหภาพโซเวยต(ตอมาเปนรสเซยและหลาย ๆ สาธารณรฐ) และจน แนวคด และระบบการศกษาแตกตางออกไป

18

ก. กรณจนเคยมนโยบายใหนกเรยนนกศกษาออกไปทางานอยางจรงจงตามชนบทในขณะทเร ยนอยดวย

ข. ในบางสงคมสงเสรมการศกษาเอกชนมาก ตวอยาง ประเทศฟลปปนส๑ แตบางสงคมเกรงวาหากปลอยใหมการศกษาไปอยในมอของ

เอกชนแลว อาจเปนตวการใหเกดการกระทาผดนโยบายรฐบาลได ค. ตวอยาง คอ ประเทศมาเลเซยเคยมนโยบายไมสนบสนนวทยาลยหรอมหาวทยาลยเอกชน จวบจน

ประมาณภายหลงป 2000 8. ความเหมอนกนของวฒนธรรมตาง ๆ (สภาวะแหงการเปนวฒนธรรมสากล)

พฤตกรรมของมนษย๑มทงทมลกษณะแตกตางกนและสวนทเหมอนกน สวนทแตกตางกนไดอธบายและยกตวอยางไปแลว สาหรบทเหมอนกน หรอมลกษณะเปน “สากล” มดงน เชน การทภาษาพด การมระบบสมรสระบบครอบครว และระบบเครอญาต การจดแบง คนตามอาย และ เพศ ฯลฯ 8.1 วฒนธรรมสากลอยางทหนง : ทกสงคมมภาษาพด

สงคมมนษย๑มภาษาพดมวธการสอสารทพอจะเขาในกนได แตสวนภาษาเขยนนนไมได ปรากฏในทกสงคมมนษย๑ ตวอยาง คอ ชาวปาชาวเขาบางแหงมแตภาษาพด ไมมภาษาเขยน

8.2 วฒนธรรมสากลอยางทสอง : ทกสงคมมระบบการสมรสระบบครอบครว และระบบเครอญาต ในทกสงคมมการผกพนหญงชายในรปของการเปนสามภรรยา และการมบตรเปนผสบตระกล

แตมไดหมายความวาจะตองมพธแตงงานหรอจดทะเบยนอยางเปนทางการเสมอไปนอกจากนมระบบเครอญาต “เกยวดอง” มการชวยเหลอเกอกลกนเปนพเศษการรบมรดกทงในแงของเงนทองและการอาชพ และมขอหามการสมรสในวงเครอญาตใกลชด (incest taboo)

8.3 วฒนธรรมสากลอยางทสาม : ทกสงคมมการแบงมนษยตามอายและเพศ 1) ในทกสงคมมการกาหนดรปแบบหรอกระสวนแหงพฤตกรรมใหแตกตางกนตามอายและเพศออกเปน

“เอกเพศวฒนธรรม” และ “ทวเพศวฒนธรรม” “เอกเพศวฒนธรรม” (unisex culture) คอการใหม “เอกมาตรฐาน” (single standard) ก. เอกมาตรฐาน คอ มาตรฐานอยางเดยวกนทงชายและหญงโดยไมใหมความแตกตางในมาตรฐาน

หรอปทสถานแหงความประพฤตของบรษและสตร ตวอยาง ไดแก การยอมรบวา สตรนงกางเกงไปงานสงคมได และชายกใสเสอสฉดฉาดพอๆ

กบหญงได และการทสตรมอาชพอยางเดยวกบผชายได เชน อาชพขบเครองบน

19

ข. วฒนธรรม “ทวเพศ” คอการถอ “ทวมาตรฐาน” (double standard) โดยการแยกมาตรฐาน ไดแก การทผชายตองประพฤตตามเกณฑ๑ทแตกตางไปจากสตร ในระบบทวมาตรฐาน ถอวาชายไมควรมอาชพตดผมหรอตดเสอ หรอเปนบรษพยาบาล

ค. ในกรณทเปนผหญงควรอยกบเหยาเฝาเรอน หรอไมกมอาชพทถอวาเหมาะกบสตรเทานน ตวอยางคอ ไมควรไปเปนตารวจหญง หรอเลนกฬาหนก ๆ (มวยปลา , ฟตบอล) ลกษณะทเปลยนแปลงนเหนชด

8.4 วฒนธรรมสากลอยางทส : ทกสงคมมการปกครองหรอมรฐบาล รปแบบการปกครองอาจแตกตางกนไปตามสภาพของสงคม แตระบบการ ปกครองหรอระบบ

การควบคมการบรหารงานตองมในทกสงคม ในกรณแบบดงเดม (primitive) รวมตวเปนเผาชนและไมม รฐบาลอยางทเรารจกกนแตกจดไดวา

เปนรปแบบการปกครองอยางหนง 8.5 วฒนธรรมสากลอยางทหา : ทกสงคมมศาสนา 1) ทกสงคมมศาสนาหรอมความเชอทคลายศาสนา ซงศาสนา ณ ทนใชในความหมาย ทางสงคมศาสตร๑

คอ เปนเรองของความเชอหรอศรทธาเกยวกบสง ศกดสทธ (sacred) หรอสงทเหนอธรรมชาต (supernatural)

2) ศาสนามไดหมายถงเฉพาะทมศาสนาเทานน ความเชอหรอความศรทธาทเกยวของอธบายไมไดเรยกวาศาสดาได เชน ความเชอเกยวกบรกขเทวดา หรอเทพเจาทอยตามทองไร ทองนา หรอแมกระทงในมหาสมทร

8.6 วฒนธรรมสากลอยางทหก : ทกสงคมมระบบความร ทกสงคมมการจดระบบเรองราวทเกยวกบความร เชน ความรทเกยวกบ

1) การทาไรไถนา 2) ความรเกยวกบการบรโภคอาหารทถกสขลกษณะ 3) ความรเกยวกบความประพฤตของบคคลอน และความรทเปนวทยาการทงหลาย คอ

ศาสตร๑สาขาตางๆ 4) แมวาบางสงคมไมมความกาวหนาทางวทยาศาสตร๑กจดไดวาจะตองม ระบบความรประเภทหนง

8.7 วฒนธรรมสากลอยางทเจด : ทกสงคมมระบบเศรษฐกจ ในทกสงคมยอมมความคด ความเชอ และปฏบตในสวนทเกยวกบการดารงชวต คอ 1) การผลต 2) การบรโภคและ

20

3) การจาแนกแจกจายสนคา นอกจากนยงตองมระบบในเรอง การมสทธในทรพย๑สน

8.8 วฒนธรรมสากลอยางทแปด : ทกสงคมมกจกรรมเกยวกบการนนทนาการ (recreation) หรอการเลนตาง ๆ (play)

1) มนษย๑จาเปนตองมการผอนคลายอารมณ๑ในยามวาง การละเลนหรอการพกผอน หยอนใจอาจแตกตางกน แลวแตวฒนธรรมหรอสงคม

2) การพกผอนหยอนใจแตกตางกนออกไปในรายละเอยด แตทคลายกนกคอการวางจากงานททาอยประจา ในปจจบนการพกผอนนนยมกนมาก คอ ‚การทศนาจร‛ ไมวาจะเปนภายในประเทศหรอตางประเทศ

3) สาหรบกฬาและการละเลนกมประจาอยทกชาต และมกฬาบางประเภทซ งเขาขายเปนกฬาสากล คอ แบดมนตน เทนนส และฟตบอล เปนตน

8.9 วฒนธรรมสากลอยางทเกา : ทกสงคมมศลปะ หรอมสงทเปนสนทรย ในทกสงคมยอมมการแสดงออกทางศลปะ แมรปลกษณะจะแตกตางกนออกไป เชน

1) เจดย๑ไทยกบเจดย๑อนเดย หรอการวาดรปทแตกตางกน 2) ในวฒนธรรมจนกบวฒนธรรม ยโรป ศลปะ ณ ทน หมายถง การแกะสลก ประตมากรรม การดนตร

การวาดภาพ ฯลฯ 9. วฒนธรรมมเฉพาะในมนษย

การเปนมนษย๑มใชเปนแต รางกาย แตหมายถง การมวฒนธรรม ตามนยแหงสงคมศาสตร ขอแตกตางทสาคญระหวางสตว๑กบมนษย๑ คอ สตว๑ไมมหรอไมสามารถมวฒนธรรมได สตว๑ดารงชวตอยไดดวยสญชาตญาณ (instinct) และมการเรยนรบางพอประมาณ แตเปนในระดบตา สตว๑โลกบางประเภทใชสญชาตญาณใหเปนประโยชน๑เปนของนาทงมาก ตวอยาง ไดแก การทนกกระจาบทารงไดสวยงาม แตรงนกกระจาบมไดมลกษณะแหงการเปนวฒนธรรม รงนกกระจาบมไดมววฒนาการหรอเปลยนแปลงเหมอนเคหสถานบานชองของมนษย๑ (ซงแตกตางจากกนอยเสมอ) นอกจากนมกรณของรงผง จอมปลวก

10. วฒนธรรมไมมในสงคมทตากวามนษย (Subhuman societies) สตวบางจาพวก มชวตสงคมทมระเบยบเรยบรอยพอสมควร ตวอยางคอ นกบางจ าพวกยดคครอง

เดยวตลอดกาล แมลงบางจาพวก ไดแก มด และผงมระบบชวตสงคมทสลบซบซอน สงคมผงมการแยกงานเฉพาะ มการสงงานกนอยางมระเบยบ มการจาแนกหนาทและเอกสทธตาง ๆ แตสงคมผงกยงขาดล กษณะแหงการเปนวฒนธรรม แมผง มด นกกระจาบ หรอชางจะมความสามารถเพยงใดแตโดยปกตความสามารถนนเกดขนโดยใชสญชาตญาณ คอ มมาแตกาเนดและมมการเปลยนแปลง

การเรยนรจากสญชาตญาณแตกตางจากการเรยนรเชงสงคม (social learning) ซงเกดจากอบรมหรอ

21

กลอมเกลาโดยสงแวดลอม ( socialization) จะสงเกตเหนไดวาจอมปลวกมกมลกษณะคลายกนทกหนทกแหง ซงผดกบบาน (วฒนธรรม) ของคนซงมรปรางแตกตางกนไปมาก เชน บานไทยโบราณแตกตาง จากบานของคนไทยสมยน หรอบานของคนไทยแตกตางจากบานของคนพมาหรอคนอนโดนเซย

11. สาเหตแหงการมวฒนธรรมในมนษย สาเหตททาใหมนษย๑แตกตางจากสตว๑โลกอนๆ ในเรองของการวฒนธรรม ขนอยกบปจจยหลาย

ประการความสามารถ ในการเรยนร ความสามารถในการสอสาร และการทมนษย๑เปนสตว๑ทผกพนกบกาลเวลา 11.1 ความสามารถในการเรยนร

1) มนษย๑มลกษณะพเศษคอเปน “เวไนยสตว” คอมศกยภาพการเรยนร คอ การปรบปรงแกไขตนเองไดสภาวะเชนนทาใหมนษย๑สามารถ ก. สนองความจาเปนในปจจย 4 ไดอยางด คอรจกหาอาหาร รจกทาอาหารใหรสชาดผดแผกแปลก

ออกไป รจกการสรางทอยอาศย รจกการทาเครองนงหม ตางๆ กนตามความเหมาะสม รจกการหายาและผลตยารกษาโรค

ข. รจกจดระเบยบทางสงคม รจกการจดใหมการศกษา และระบบการศกษา รจกการกอตงและจดรปแบบองค๑การของการเมอง รจกนบถอศาสนา รจกพฒนาตน รจกพฒนาครอบครว ชมชนและบานเมอง

2) สตว๑โลกประเภทอนนนพอสอนไดบาง แตสามารถเรยนรในระดบตาหรอดอยกวามนษย๑มาก 3) สตว๑โลกประเภท “ลงใหญ” (ape) ซงม 3 ชนดไดแก Gorilla, Grang Utang และชมแพนซ

(chimpanzee) กรณหลงมความเฉลยวฉลาดระดบสงแตยงไมเทามนษย๑ผซงไดผานการววฒนาการมามากกวา

4) ลงชมแพนซมหวแมมอคลายมนษย แตกไมสามารถเรยนใช เครองมอตาง ๆ ไดคลองเทามนษย๑ มการทดลองโดยนกวชาการสองทาน คอ Kellogg and Kellogg. 1993 นาทารกมนษย และลก

ชมแพนซ (Chimpanzee)มาเลยงดวยกน โดยใหสงแวดลอมเหมอนกน พฤตกรรมหลายอยางคลายกน แตเมอ โตขน แลวปรากฏวาเดกสามารถเรยนได เรวกวาลกลงชมแพนซมาก

11.2 การสอสารของสตวและมนษย สตว๑โลกสามารถตดตอสอสารไดบาง แตเปนไปในระดบตามาก 1) ในกรณมนษย๑มการสอสารโดยใชภาษาหรอใชสญลกษณได 2) สตว๑อาจสงสญญาณ เชน รองเพลงในกรณของนกการบนรอบ ๆ ใน กรณของผง การเหาหอนของ

สนข

22

3) พฤตกรรมของสตว๑เหลานเกดขนโดยสญชาตญาณมากกวาโดยผานกระบวนการเรยนร 4) มนษย๑ไมเพยงแตมภาษาพด (oral language) แตในแทบทกสงคมมภาษาเขยน

การมภาษาเขยน ชวยในการเกบรกษาและถายทอดวฒนธรรมอน ๆ ได 5) ภาษาเขยนมไดหมายถง ตวอกษร สระ และวรรณยกต๑ เทานน แตยงหมายถงการใช “ตวเลข” ซง

ชวยในการพฒนาของสตปญญาอยางมหาศาล “ภาษา” หรอระบบการสอสารของมนษย๑ไดพฒนาไปมาก ดงจะเหนไดวามสญลกษณะหรอภาษาของ “เครองสมองกล” (computer) เชน ภาษา Cobol ภาษา Fortran และภาษา BASIC เปนตน

6) ภาษามนษย๑มการพฒนาอยตลอดเวลา ดงนน ราชบณฑตยสถานจงไดจดทาพจณานกรมทเกบศพท๑ใหม ๆ ทเกดขน เชน หนอมแนม, เดกsil (มาจาก fossil หมายถงผทสอบเขามหาวทยาลยไมไดครงแรกและรอสอบปตอไป

อกตวอยาง คอ “ชนะบาย” คอ ชนะการแขงขนโดยไมตองแขงขน (บายมาขาก bye) 11.3 มนษยเปนสตวทผกพนกบกาลเวลา

1) มคากลาววา “นกและสตวปาอยในโลก แตมนษยอยในทงจกรวาล” หมายความวา บรรดาสตว๑โลกอน ๆ สามารถมชวตอยเฉพาะใน “ปจจบน” เทานน ไมสามารถคดยอนหลงกลบถง “อดต” และ “อนาคต”

2) มลกษณะทางชววทยาทแตกตางจากสตว๑ จงสามารถมประวตศาสตร๑และสามารถคดขามหวงแหงกาลเวลาไดสภาพทเรยกวา “ผกพนกบกาลเวลา” (time-binding) เชนนยอมสบตอกนไดทง ๆ ทมนษย๑แตละคนเกดและตายไป

3) มนษย๑ตายไปแลว ทงผลงานใหคนรนหลงศกษาจากอดต 1) Paul H. Landis. Introductory Sociology. New York, Ronald Press,1958 ,pp.40-41. 2) Richard T. Schaefer. Sociology : A brief Introduction. 7th ed. Mc Graw-Hill, 2008. 3) David Matsumoto and Linda Juang. Culture and Psychology. 4th ed., Wadsworth, 2008.

12. อนวฒนธรรม 12.1 มโนทศน๑ (concept) แหงอนวฒนธรรมเกดขนจากการทถอวา วฒนธรรมมขอบเขตหรออาณาบรเวณ

(culture area) อนวฒนธรรมกนขอบเขตทกวางกวาทงในแงภมศาสตร๑และในแงจานวนคน เมอพดถง ‚วฒนธรรม” ของคนไทยมกใชในความหมายวา เปนลกษณะทครอบคลมพนททง

ประเทศ และเปนลกษณะของคนทกคนหรอคนสวนใหญในสงคมไทย ดงนน อาจแบง ‚อนวฒนธรรม‛ ออกเปน 3 ประเภท คอ

23

1) อนวฒนธรรมทองถน (มองในแงภมศาสตร๑) 2) อนวฒนธรรมทางอาชพ 3) อนวฒนธรรมทางศาสนา เชอชาต

12.1 ค านยาม 1) ความหมายทหนง อนวฒนธรรม ไดแก ‚รปแบบของพฤตกรรมซง เกยวพนกบวฒนธรรมของสงคม

แตยงสามารถดออกไดวาแตกตางกน‛ กลาวคอ เปนรปแบบของพฤตกรรมของกลมใดกลมหนงทมเอกลกษณ๑ของตนเองในสงคม (Paul B. Horten and Cheser Hunt. Sociology 4th ed., MCGraw Hill, 1980),p.5 Sociology (International Student Edition (5th ed.),1980),p.69.)

2) ความหมายทสอง อนวฒนธรรม ไดแก ‚รปแบบแหงพฤตกรรมซงมลกษณะเดนเฉพาะตนเองในสวนทสาคญ ๆ แตมลกษณะทสอดคลองกบวฒนธรรมหลกในสงคม‛ (Leonard Broom and Philip Selznick. Sociology (5th ed., New York, Harper & Row,1973),p.75.)

3) ความหมายทสาม อนวฒนธรรม ไดแก ‚การมความคด การมความรและการมการกระทาทมลกษณะเดนชดของสมาชกของสงคม ซงมแตกตางจากสงคมสวนใหญ‛ (James W.V.Zanden, Sociology (4th ed., Wiley, 1979), p.67.)

12.3 อนวฒนธรรมทางเชอชาตและศาสนา 1) อนวฒนธรรมทางเชอชาตและศาสนา ไดแก อนวฒนธรรมทแตกตางกนในระหวางกลมชนทมเชอ

ชาตและมศาสนาตาง ๆ กนในสงคมหนงคาวา “ethnic” ในภาษาองกฤษเกยวพนกบเรอง “เชอชาต”

แตตอมามการใชกวางขวางจนหมายถง ลกษณะตาง ๆ ทเกยวพนกบเชอชาต คอการมภาษา และศาสนาทแตกตางออกไปดวยตวอยาง คอ กรณคนเชอสายจนในมาเลเซยมกพดภาษาจนได นบถอศาสนาพทธหรอ ศาสนาแบบจน (บชาบรรพบรษฯลฯ) ซงแตกตางจากคนมาเลย๑ท ถอกนวาเปน “ภมบตร” (Bhumiputra) คอ ไดมรกรากอยทบรเวณนนเปนเวลาชานานมาแลว คนมาเลย๑หรอคนภมบตรยอมพดภาษามาเลย๑ไดอยางคลองแคลว และมกนบถอศาสนาอสลาม

2) สหรฐอเมรกามนานาอนวฒนธรรมในทางเชอชาตหรอศาสนา ก. เชอสายนโกร ข. เชอสายเมกซกน (Hispanic Americans) ค. เชอสายจน หรอเปนจนอเมรกน ( American Chinese หรอ Chinese Americans) ง. เชอสายญปนหรอเรยกวา นเซ และซงเซ (Nisei, Sansei)

24

จ. คนเชอสายโปล (จากโปแลนด๑) ฉ. เชอสายอตาเลยน ช. คนเชอสายเยอรมน ซ. คนพนเมองเดม คอ คนอเมรกนอนเดยน หรอทเรยกกนวา‚อนเดยนแดง‛ ฯลฯ

3) ในอนเดยมเชอสายตางๆ กนรวมถงฝรงหรอเชอสายยโรปอยดวย คนเชอสายและศาสนาตาง ๆ กน เชน ชาวปญจาบ (Punjabi) จานวนหนงนบถอศาสนาซกซ๑ หรอสกข๑ (Sikhism) ชาวเบงกาลชาวมทราส ชาวทมฬ เปนตน

4) ประเทศไทยมอนวฒนธรรมเชงเชอชาตและศาสนาอยบาง เชน เชอสายจนประเพณ ไหวเจาหรอเคารพบรรพบรษในบางเทศกาล เชอสายมอญ เชอสายเขมร เชอสายญวน เชอสายแขกอนเดย เชอสายชาวเขาเผาตาง ๆ เชน มง , ลซอ , และกะเหรยง

5) ญปน ญปนมลกษณะเปนสงคมแบบเอกรป หรอ “สมานรป” (homogeneous) มากแตกยงมคนเชอสายตางๆ อยในญปนเหมอนกน เชน ไอน (Ainu) ซงอยในเกาะ Karafuto และ Hokkaido คนทอาศยอยในญปนแตมเชอสายเกาหล อาศยอยบางทองทของมหานครโตเกยว

6) พมา มประชากรทมอนวฒนธรรมเอง เชน กะเหรยง (Karens) ไทยใหญหรอพวกฉาน (Shan) 7) ศรลงกา ม 2 กลมเชอชาตและศาสนาใหญ ๆ มอนวฒนธรรมของตนเอง คอ ชาวสงหฬ (Sinhala)

นบถอศาสนาพทธเปนสวนใหญ และชาวทมฬ (Tamil) ซงมกนบถอศาสนาฮนด 13. อนวฒนธรรมทองถน (Regional subculture)

13.1 สภาพทางภมศาสตร๑มสวนทาใหขนบธรรมเนยมประเพณ ภาษา สาเนยงพด การแตงกายลกษณะเคหสถาน การประกอบอาชพ อปนสยในคอแตกตางออกไปบางปรากฏการณ๑เชนวานมทกแห งในโลก กรณประเทศไทยภาคเหนอ และภาคอสานมเอกลกษณ๑ของตนเองในทางดนตรหรอนยายทองถน ภาคอสานมกนยมเพลงจงหวะเรว เชน เพลง “สาวบานแต” หรอ “สาละวน” ทางลานนาไทยหรอภาคเหนอนยมเพลงจงหวะชา เชนเพลง “นอยไจยา”

13.2 อนง ส าเนยงภาษากผดเพยนไปดวย ภาคใตของไทยมอนวฒนธรรมทเหนไดชดในลกษณะหลายประการ เชน คนในภาคนนมกพดสน ๆ และพดเรว

13.3 ในดานประเพณทแตกตางกนกม เชน การผกขอมอหรอทาบายศรสขวญในภาคเหนอมการ “รดน าด าหว” ในโอกาสวนสงกรานต๑ ซงถอวาเปนวนขนปใหมแบบไทย และมการใหความสาคญเปนพเศษมากกวาในภาคอนๆ

25

13.4 ในทางนนทนาการการละเลนกแตกตางกน เชน ภาคอสานมการเลนบงไฟ ในดานดนตร จะเหนวาเพลงบางประเภทเปนเอกลกษณ๑ของภาคกลาง เชน เพลงฉอย ราตด เพลงเรอ สาหรบภาคอสานนยมเพลงหมอลา การเปาแคน

13.5 การไปมาหาสกนระหวางภาค การทมการเรยนในโรงเรยนทมหลกสตรคลาย ๆ กนการได ดภาพยนตร๑ การไดดโทรทศน๑ ทาใหลกษณะของอนวฒนธรรมทองถนลดลง ไปบาง และมแนวโนมทจะรบวฒนธรรมแบบกลาย ๆ ซงไมใชวาเปนของภาคกลาง แตเปนวฒนธรรมทมการสงทอดตอมาทางสอมวลชนอยางมาก คอ การรบวฒนธรรมตะวนตกดงจะเหนไดจากการนยมเพลงสากล การแตงกายแบบสากล เปนตน

13.6 กรณสหรฐอเมรกา ความแตกตางของภาคตางๆ ของประเทศหรออนวฒนธรรมแหงทองถนมปรากฏ เชน คนในกลมมลรฐทเรยกวา แถบองกฤษใหม หรอ New England แตกตางกบคนทางภาคใต (เชน เทกซส) และคนภาคตะวนตก เชน แคลฟอรเนย

13.7 กรณปากสถาน อนวฒนธรรมทแตกตางกนเหนไดชดระหวางผทอยปากสถานตะวนตกและตะวนออก และความแตกตางระหวางภาคนไดขยายรนแรงจนกลายเปนสงคราม และทาใหประเทศเกดใหมคอ บงกลาเทศ ปากสถานตะวนออกเดม) คนบงกลาเทศมเชอสายเบงกาล และแตกตางกนในแงของนกายทางศาสนากบปากสถานตะวนตก

14. อนวฒนธรรมทางอาชพ (Occupational subculture) 14.1 ผทประกอบอาชพแตละอาชพมกมแบบหรอวถการด ารงชวตแตกตางกน (life- styles) ทงนขนอยกบ

ลกษณะอาชพนน ๆ ตวอยาง คอชาวไรชาวนายอมมวถแหงการดารงชวต แตกตางจากชาวสวนหรอชาวประมงตารวจและทหารยอมอยในวงการแหงระเบยบวนย และทศนคตแตกตางกบพลเรอนบางไมมากกนอยผทาเหมองแรยอมมอนวฒนธรรมแตกตางจากผทาสวนยาง

14.2 ในอนเดยความแตกตางในเรองอนวฒนธรรมของแตละอาชพมอยางมากจนกอใหเกดระบบวรรณะ(Varna) วรรณะใหญ ๆ ของอนเดยมคอ 1) พราหมณ๑ 2) กษตรย๑ 3) แพศย๑ (พอคา) 4) ศทร (ผใชแรงงาน) จณฑาล หรอ “ผทแตะตองไมได” คอ ถอวาตาตอยจนอยนอก ระบบวรรณะ แตมหาตมะ คานธ ผไดรบฉายาวาบดาแหงอนเดยยคใหมไดพยายามวาเปน “หรชน” (Harijan) ซงแปลตามตวอกษรวา ไดแก “ผเกดจากพระเจา” คอมฐานะเทากนทก ๆ คน

14.3 ระบบวรรณะแบงออกเปน 4 วรรณะใหญยงมการแยกออกเปน วรรณะยอยหรอชาต (jati) ชา-ต (เขยนไมตดกน) หมายถง การแยกประเภทบคคลออกเปนกลมอาชพยอยๆ อกดวย ดงเหนไดวาแมชชกเปนพราหมณ๑ (วรรณะ) แต ชา-ต เปนนกบวชหรอผประกอบพธกรรมตางๆ ระบบวรรณะของอนเดยเรยงลาดบจากทสงสดไปยงตาสด คอ

26

1) วรรณะพราหมณ แบงออกเปน ชา-ต เชน พราหมณ๑ทางพธกรรม พราหมณ๑ทางการสอน หนงสอ ฯลฯ

2) วรรณะกษตรย แบงออกเปน ชา-ต เชน ผมอาชพเปนนกปกครอง ทหาร นกปกครองพลเรอน ผทาหนาทบรหารตาง ๆ ฯลฯ

3) วรรณะแพศย แบงออกเปน ชา-ต เชน ชา-ต หรอ ผมอาชพ เปนพอคาของชา ผมอาชพคา เนอสตว๑ ผมอาชพขายทดน ฯลฯ และ

4) วรรณะศทร แบงออกเปน ชา-ต คอผมอาชพเปนกรรมกร ผมอาชพเปนชาวไร ชาวนา ฯลฯ แตละวรรณะและแตละชา-ต ยอมมขนบปฏบต (ritual) ลลา หรอรปแบบ การดาเนนชวต ( life-style) ของตนเองเปน “อนวฒนธรรมของการอาชพ” ซงแตกตางจากกลมผประกอบอาชพ (คอ ตามวรรณะ หรอตามชา-ต) อน ๆ

15. บรเวณวฒนธรรม (Culture areas) 15.1 วฒนธรรมปรากฏอยตามทตาง ๆ คอ ในสภาพทางภมศาสตร๑ทไมเหมอนกน ดงนนจงมศพท๑เรยกวา

‚บรเวณวฒนธรรม‛ เกดขน‚บรเวณวฒนธรรม ‛ หมายถง “พนทแหงหนงซงวฒนธรรมอนมลกษณะเดนเฉพาะตว (ลกษณะเฉพาะหรอเอกลกษณ๑) ครอบคลมอย” คานยามทสอง บรเวณวฒนธรรม ไดแก “สวนหนงของมนษย๑ชาตซงม วฒนธรรมคลายคลงกน โดยความคลายคลงนนทาใหมการยอมรบ หรอรบปฏเสธวฒนธรรมใหม ๆ ในอตราสวนเดยวกน” (P. Fairchild. Dictionary of Sociology and Related Sciences. Littlefield, 1959. ภายใตเรอง ‚Culture Area‛)

15.2 ประเภทของบรเวณวฒนธรรม นกวชาการบางทานถอวาทงโลกเปนบรเวณวฒนธรรมเดยวกน คอ วฒนธรรมแหงความเปน

“มนษย” ของโลก ซงแตกตางจากมนษย๑หรอ สงมชวตอยางอน เชน กรณของนวนยายหรอจนตนาการ เกยวกบมนษย๑นอกโลก หรอตว E.T. (Extra Territorial) ซงแปลตามตวอกษรวา ‚ผอยนอกพภพ”

นกวชาการบางทานถอวามบรเวณวฒนธรรมในรปของซกโลก“ตะวนออก” และซกโลกตะวนตก คอแบงเปนระดบซกโลก ตวอยาง คอ

1) บรเวณวฒนธรรมตะวนตก (Euro-American culture area) ซง หมายถง วฒนธรรม ของชาวยโรปและคนในสหรฐอเมรกา ลกษณะสาคญ ไดแก การใชภาษาทรากศพท๑มาจากภาษาลาตน การมสภาพเปนสงคมอตสาหกรรม และการมคนสวนใหญนบถอศาสนาครสต๑ เปนตน

2) บรเวณวฒนธรรมตะวนออก (Oriental culture area) หมายรวมถง อนเดย จน และ ประเทศอน ๆ ใน

27

เอเชย ลกษณะสาคญมกเปนในรปของวฒนธรรมรวมทคานงถง “หนา” คอเปนหวงเรอง “เกยรต” หรอ “ศกดศร” ดงจะเหนไดวาหากมการมองหนากนกมกเกดเรองไดงาย นอกจากนมกถอกนวาวฒนธรรมแบบตะวนออกเปนแบบเกษตรกรรม การเศรษฐกจหนกไปในทาง “การผลต” มากกวาการให “บรการ” ในสงคมแบบเกษตรกรรมมถนนหนทางนอย การคมนาคมไมสะดวกนก เครองโทรศพท๑ โทรพมพ๑ ฯลฯ มนอย อนงการใชเครองทนแรง เครองจกรหรอเครองกลแบบอตโนมต (automation) มนอยกวา บรเวณ วฒนธรรมตะวนตก ในวฒนธรรมแหงซกโลก ตะวนตกนยมใชสงท เรยกกนวา “เทคนคชนสง” (เรยกยอๆ กนวา Hi-Tech) ตวอยาง คอ การใชหนยนต๑ (robot) ในการประกอบรถยนต๑หรอแมกระทงในการตรวจคนไข

15.3 การเปลยนแปลงเพราะกระแสดลกาภวฒน 1) การแบงวฒนธรรมเปนตะวนออกหรอตะวนตกมแนวโนมทจะตรงกบ ความเปนจรงนอยลงทงน

เพราะสภาพทวโลก กาลงเปลยนไปจนมลกษณะคลาย ๆ กนมากขน การเปลยนแปลงอยางมหาศาลไดเกดขนภายหลงมหาสงครามโลกครงทสองมาแลว คอการเขาสยค “สงคมอตสาหกรรม” อยางเตมตว และวถชวตเปลยนแปลงไปมากจนมลกษณะเปน “สงคมยคภายหลงสมยอตสาหกรรม” (post-industrial society)

2) ในยคภายหลงอตสาหกรรมน การใชแรงนอยลง เครองมอ เครองใชอตโนมตมมากขน เชน การเปดประตบานกอาจใชระบบ “การสงควบคมทางไกล” (remote control) ซงอาจตดตงไวทตวรถยนต๑

ดงนน การวางงานยอมมากขน การวางงานเรมเปนลกษณะของสงคมตะวนตกท เดนชดมากยงขนสาหรบทวปแอฟรกา มสภาพหลายอยางเปนเอกเทศ จงอาจจดเปนบรเวณวฒนธรรมของตนเอง โดยเฉพาะกได และกรณลาตนอเมรกา (Latin America) กอาจแยกเปนบรเวณวฒนธรรมทงทวปคอ ลกษณะคลายๆ กนไมวาจะเปนอเมรกากลางหรออเมรกาใต

3) บรเวณวฒนธรรมระดบชาต ก. สหรฐอเมรกา อาจแยกเปนบรเวณวฒนธรรมอนวฒนธรรมภาคเหนอ ภาคใต ภาคตะวนออก

ภาคตะวนตก ข. ประเทศไทย อาจแยกเปนบรเวณวฒนธรรม คอ ภาคเหนอ ภาคอสาน ภาคกลาง ภาคตะวนออก

ภาคตะวนตก และภาคใต 16. โครงสรางและความเฉอยทางของวฒนธรรม

16.1 วฒนธรรมในความหมายทกวางทสด ประกอบดวยหนวยตางๆ คอ “เลกทสด” (“cultural trait”) กบ “หนวยทสลบซบซอน” (“culture complex”)

28

1) หนวยทเลกทสด คอ พฤตกรรมอนเกดจากการเรยนรหรอผลผลตทางวตถซงยอยทสด จะเชอวาแยกใหเลกลงกวานนโดยมลกษณะแบบเดมไมได

ตวอยางของ “หนวยทเลกทสด” ในวฒนธรรมทางวตถไดแก ตะป ไขควง ดนสอ ผาเชดหนา ตวอยางในวฒนธรรมทางอวตถ (non-material culture) คอ การจบมอ การขบรถทางซายมอในประเทศไทย การเคารพธงชาต

2) แตละวฒนธรรมมหนวยเลกทสดเปนพน ๆ ชนด “หนวยทสลบซบซอน” ไดแก การรวมกลมหรอ การรวมเปนชดของหนวยยอย ทเกยวพนกนตวอยางคอ การเตนรา ซงตองมจงหวะ มดนตร มทาเตนตาง ๆ กน

3) ศาสนพธ หนวยทสลบซบซอน เปนกงกลางระหวางหนวยยอยทสดกบสภาพแหงการ เปน“สถาบน” (institution)

4) “สถาบน” ประกอบดวยหนวยทสลบซบซอนหลายๆ หนวย จนกลายเปนสถาบนครอบครว (ประกอบดวยหนวยทสลบซบซอน เชน การหมน การจดทะเบยนสมรส การเลยงบตร เปนตน) หรอสถาบนการศกษา สถาบนการเมอง เปนตน

16.2 ความ “เฉอย” หรอ “ความลา” ทางวฒนธรรม (Culture lag) 1) วฒนธรรมมการเปลยนแปลงอยเสมอ แตอตราการเปลยนแปลงไมเทากน ดงนน จงเกดสงกป

แหง “ความเฉอย” ทางวฒนธรรม บางครงใชวา “cultural lag” ความเฉอยทางวฒนธรรม หมายถง การทการเปลยนแปลงของสวนหนงของกลมวฒนธรรม

ชดเดยวกน มอตราชากวาสวนอน ๆ เปนการเปลยนแปลงทไปไมพรอมกนและกอใหเกดการไมเขาใจกน

2) ผบญญตศพท๑ “ความลาหรอความเฉอยทางวฒนธรรม” ไดแกนกวชาการอเมรกนชอ วลเลยม ออกเบรน (William F. Ogburn) ออกเบร๑นใหคานยาม “ความเฉอยทางวฒนธรรม” วาสวนหนงของวฒนธรรมทยงคงอยจนเกนเลยเวลาทเปนประโยชนได โดยลาหลงหรอตามไมทน วฒนธรรมสวนอนๆ ซงแตกอนนเคยเกยวซงกนและกน (One aspect of culture persists beyond its period of usefulness, lagging behing other elements of culture with which it was originally associated)

3) ความเฉอยทางวฒนธรรมอาจแยกออกเปนสองลกษณะใหญๆ คอ ก. อตราการเปลยนแปลงทแตกตางกนระหวางวฒนธรรมทางวตถ (material culture) ดวยกน คอ

เปรยบเทยบระหวางวฒนธรรมทางวตถอยางนอยสองอยาง เชน รถยนต (วตถธรรม) มเพมมากขน ในอตราทสงกวาเนอท (วตถธรรม) กระสนปนสามารถผลตไดเรวกวา ตวปน และขาวจากถนนโทรพมพ๑ยอมเรวกวาขาวจากจดหมาย

29

ข. อตราการเปลยนแปลงทแตกตางกนระหวางวฒนธรรมทางวตถกบอวตถใชใน ความหมายนเปนสวนใหญ ตวอยางเชน ถนน (วตถธรรม) ซงสรางไวสาหรบการจราจรแบบเกา (อวตถ) เชน เกวยน สญจรไปมา

แตปจจบนมรถยนต๑ รถบรรทกรถอน ๆ (วฒนธรรมทาง วตถ) รวมใชดวยจงเกดการตดขดไมสะดวก และมปญหาอนๆ ตามมา เชน การเกดอบตเหต เปนตน และประชากรเพมขนอยางรวดเรว แตทอยอาศย และโรงเรยนไมเพยงพอ เครองจกรตดไม (วตถธรรม) ทนสมยยงขนแตกฎหมาย (อวตถธรรม) ควบคมการทาลายปาเกดขนชา ๆ

17. วฒนธรรมทางการเมอง 17.1 หากพจารณาในเชงสงคมศาสตร วฒนธรรมมความหมายครอบคลมอยางกวางขวางเปนเรองของ

ความรสก เรองของความคดและการประพฤตปฏบตซงเกดขนเพราะการเรยนร ในฐานะทเปนสมาชกแหงสงคมมนษย๑ มคณศพท๑ประกอบแลวแตจะใชเนนหนก ไปในทางใด เชน “Political Culture” และ “Civic Culture” วฒนธรรมทางการเมอง “วฒนธรรม”

17.2 ซดนย เวอรบา (Sidney Verba) ไดกลาววา วฒนธรรมทางการเมอง ประกอบดวย ความเชอ สญลกษณตาง ๆ ทแสดงออกใหผอนทราบ (ไมวาโดยวจกรรม หรอการกระทาใดๆ) รวมทง คานยม ทมบทบาทตอการกระทาทางการเมอง ดงนน วฒนธรรมทางการเมอง จงหมายรวม ถง 1) ขนบธรรมเนยมตาง ๆ ของสงคม 2) ลกษณะของสถาบน 3) ความรสกและการใชวจารณญาณของพลเมอง และ 4) ลลาหรอวธการปฏบตตนรวมทงคานยมของผน า

17.3 วฒนธรรมทางการเมองเปนเรองทเกยวกบทง อดต ปจจบน และอนาคต ทเกยวกบ อดต คอ สถาบนและขนบธรรมเนยมปฏบต และคานยมทมการสบทอดมาในประวตศาสตร๑สวนทเกยวกบปจจบน คอ สภาพของสถาบน ความรสกนกคดของพลเมองและของผนา รวมทงการแสดงออกซงความเปนผนา และสวนทเกยวกบอนาคตคอ ความมงหวงหรอ ความมงหวงของคนในสงคม

18. วฒนธรรมแหงความเปนหลงสมยใหม ศพท๑ Postmodern แพรหลายประมาณครงศตวรรษแลว นกวชาการผหนงชอ Glenn Ward ระบวา

‚Postmodernism is everywhere‛ (Glenn Ward. Understand Postmodernism. Mc Graw-Hill, 2010, p.1) คาอบายมในเอกสารฉบบกอนหนาน แตในเฉพาะผลงานของ Ward ระบไวดงน 1) การคดนอยลงของขอแตกตาง high กบ low culture 2) Visual media สาคญมาก 3) มขอกงขาวาดวยความหมายการสารสนเทศและความหมายของ signs

30

4) คานยามแหง human identity เปลยนแปลงไป 5) Skepticism ขอกงขาเกยวกบ the idea of progress 6) ไมเหนดวยกบคณคาแหงยคฟนฟสตปญญา the Enlightenment

II. ชวตทางวชาการของแมกซ เวเบอร (Max Weber) 1. ความน า

เรองราวของสงคมวทยาทางปญญา (Sociology of Intellectual Life) สาคญอยางยงขอเขยนนจะเกยวของกบชวตทางปญญาของนกคดสาคญในชวงปลายศตวรรษท 19 และชวงตนของศตวรรษท 20 บคคลผนมผลงานทไดรบการยกยองอยางมาก ศพท๑ทนยมใชปจจบนทนาจะใชกบ แมกซ (หรอมกซ) เวเบอร คอ เปนระดบกร (Guru)

เวเบอร ไดรบการศกษาระดบมธยมจากโรงเรยนทยอดเยยมมากเขารหลายภาษา และขยนหมนเพยรเขาถงผลงานทางวชาการยคเกากอน และไดสรางสรรค๑ผลงาน ทางวชาการดานตาง ๆ เชน กฎหมาย เศรษฐศาสตร๑ ประวตศาสตร๑ และปรชญา เขาผานการศกษา 4 มหาวทยาลย ไดแก Heidelberg, Strasbourg, Gottinger and Berlin เขาไดรบแตงตงเปนศาสตราจารย๑ ณ มหาวทยาลย Freiburg ใน ค.ศ. 1894 เมออาย 30 ป และ ณ มหาวทยาลย Heidelberg ในป ค.ศ. 1897 ในสาขาเศรษฐศาสตร๑

เขาไดรบการยกยองวาเปน หนงในบรรดา Guru หรอ Masters ผสถาปนาวชาสงคมวทยายคใหม ซงอก 2 คนคอ Karl Marx และ Emile Durkheim

สาหรบ Auguste Comte กมบทบาทสาคญและเปนผรเรมบญญตศพท๑สงคมวทยาในภาษาฝรงเศส คอ Sociologie และ

ในคากลาวของ Stephen Kalberg ใน Adam Kuper and Jessica Kuper, eds. The Social Science Encyclopedia. (London : and New York, Routledge, 1999, p. 906) ระบวา Weber เปน ‚one of the intellectual giants of interdisciplinary scholarship‛ เขามความรอบรแบบพหสตร และมบทบาททางสงคมและการเมองดวย

2. เชอสายและผลงานส าคญ นกวชาการชาวเยอรมนผน ชอเตมคอ Karl Emil Maximilian Weber เกดเมอวนท 21 เมษายน 1864

ท Erfurt เขาเปนบตรคนโต และมพนองทมชวตอยทงสน 7 คน บดาเขาคอ Max Weber Snr. ซงจบปรญญาเอกทางดานกฎหมาย และมารดาคอ Helene Fallenstein-Weber

2.1 บดาของเขามอาชพเปนทนายความ และ มาจากครอบครวอตสาหกรรมและผทาการคาในดานเสอผาซงตงหลก อยท Westphalia สายบดาคอ คณป ดารงตาแหนงเปนสมาชกผหนงของ Bielefeld Chamber และใน

31

ชวประวตกลาวกนวาป คอ Karl August Weber เปนบคคลทหลาน คอ Max Weber ยดถอเปน model เมอเขาอธบายลกษณะของผประกอบการตามลทธนายทนในชวงตนๆ (early capitalist entrepreneur )

2.2 สาหรบลงของเขาคอ David Carl Weber ไดซอโรงงานจากใกล Bielefeld Chamber และใชวธการจดการทางดานธรกจแบบสมยใหม ลงผนไดรบการยดถอในขอเขยนของแมกซ๑ เวเบอร๑ วาเปนแบบอยางหรอ “ideal type‛ ของผประกอบการแบบลทธนายทนในยคสมยใหม สาหรบบดาของเวเบอร๑ มความเกยวของกบกจการ public life คอไดดารงตาแหนงเปน Magistrate in Erfurt ตงแตชวงทแมกซ๑ เวเบอร๑ ยงไมเกด ซงเปนตาแหนงทไดรบภายหลงจากตาแหนงเกา คอเปนคณะผบรหารนครเบอร๑ลน (Berlin City Authority)

2.3 ผลงานทรจกกนดมากทสดของแมกซ๑ เวเบอร๑ คอ The Protestant Ethic and the spirit of Capitalism ประเดนหรอกระทหลกของผลงานชนน กคอ สาเหตทลทธนายทน กอกาเนดขนในยโรป ตะวนตกแทนทจะเกดขนในทวปเอเชย คาตอบโดยสรปจากผลงานทมขอมลเปรยบเทยบมากมายกคอ สบสาวราวเรองหรอเปนผลพวงมาจากการปฏรปทางศาสนาในยโรปโดยเฉพาะการไดรบอทธพลจาก คาสอนในนกาย Calvinism หนงสอเลมน คอ จรยธรรมโปรเตสแตนท๑และจตวญญาณแหงลทธนายทน มความสาคญอยางยง เปนการบกเบกแนวการศกษาเปรยบเทยบ (comparative method) ซง

2.4 กอนหนาน Auguste Comte ใหความสาคญกบทฤษฎการววฒนาการ (evolutionary theory) ถอวาเปนกฏสากลท เกดการเปลยนแปลงโดยธรรมชาตของมนเอง คอมงไปในทศทางทดขนกวาเดม ( the idea of progress) กลาวคอมการเคลอนทจากชวงเวลาแหง เทววทยา (theological) สชวงเวลาแหงอภปรชญา(metaphysical) และชวงสดทาย คอ ปฏฐาน (positivist) ซงเนนวทยาศาสตร๑ธรรมชาต หรอการเรยนรเชงประจกษ๑วาท (empirical)

2.5 แนวววฒนาการ ไดรบการวพากษ๑วจารณ๑วาเปนการวาดภาพ หรอการกาหนดรปแบบในเชงนามธรรม สวน เวเบอร๑ เหนวา จาเปนทจะตองพจารณาปจจยทสามารถจบตองได คอลกษณะเฉพาะของแตละสงคม เขาถอวาการจะมการเคลอนไหวเขาสทศทางแหงการพฒนาหรอไมพฒนา (non-development)ขนอยกบปจจยตางๆ ภายใน ของแตละสงคม คอ เรองราวโยงเกยวกบวฒนธรรมในความหมายทขยายกวางในทางสงคมศาสตร๑ กลาวคอ เปนผลตผลทกสงทกอยางทเกดจากเรยนรและการกระทาของมนษย๑ ซงกวางกวาความหมายเดมตามรากศพท๑คอ วฒนะ ทหมายถงเฉพาะทดงามหรอไดรบการยอมรบวาเลอเลศเทานน

2.6 หนงสอจรยธรรมแหงนกายโปรเตสแตนท และจตวญญาณแหงความเปนลทธนายทน เขยนขนในป ค.ศ.1904 คอ ประมาณ 104 ปมาแลว ทงนกอนหนาทจะมงานเขยนของเวเบอร๑ ไดมนกวชาการ เชน Werner Sombart (1863-1941) แสดงทรรศนะไววาสงทเปนจตวญญาณ ( spirit) หรอเปน ‚motive complexes‛ เกอกลตอการกาเนดของลทธนายทนวาเปนเพราะนสยของคนเปนยว (W.Sombart. Die Juden and das Wirtschafts lrben, Leipsig: Duncker, 1911, คอ W.Sombart. The Jews and Modern Capitalism. http://mailstar.Net.sombart_jews_eapitalism.pdf)

32

2.7 Weber พยายามคนหา ขอแตกตางระหวางวฒนธรรมแหงโลกตะวนออก กบโลกตะวนตก เวเบอร๑กลาววาโลกตะวนออก ไมมวชาเทววทยาทเปนระบบวชาดาราศาสตร๑ขาดพนฐานทางดานคณตศาสตร๑ ขอเขยนทางประวตศาสตร๑จน ไมสามารถเปรยบเทยบกบผลงานของนกประวตศาสตร๑กรกโบร าณ (เชน Thucydides) นอกจากนเวเบอร๑กลาววาศลปะของโลกตะวนออกขาด perspective ดนตรตะวนออกไมมลกษณะทเรยกวา harmony

2.8 โดยสรป เวเบอร๑กลาววาโลกตะวนออกลาหลงกวายโรปตะวนตกในการพฒนาอตสาหกรรม ทงนเพราะขาดสงทเรยกวา ความเปนตรรกนย (rationality) เวเบอร๑พยายามหาคาตอบวาทาไมลทธนายทนสมยใหมเกดขนเปนครงแรกในยโรปตะวนตก

3. ประวตการศกษา 3.1 ในป ค.ศ.1870 เมอแมกซ๑ เวเบอร๑ อายได 6 ขวบ ไดเขาศกษาทโรงเรยนเอกชนชอ Dobbelin School และ 2

ปตอมาเขาไดยายไปอยทโรงเรยน Konigliche Kaiserin – Augusta – Gymnasium ในชวงทอยโรงเรยนเขาอานหนงสอเปนจานวนมากโดยเฉพาะหนงสอประวตศาสตร๑และปรชญาของ Spinoza, Schopenhauer, และ Kant

3.2 ในชวงครสตมาส ป ค.ศ. 1877 เขามขอเขยน 2 เรอง คอ “On the course of German history with particular reference to the position of Kaiser and 8 Pope‛ และ ‘on the era of the Roman Emperors from Constantine to the volkerwanderung’ (migration of nations)

3.3 เมอเวเบอร๑อาย 14 ป เขาไดแลกเปลยนทรรศนะ วาดวย Homer, Herodotus, Vergil และ Cicero กบญาตทอายมากกวาเขา คอ Fritz Baumgarten ครทโรงเรยนไมคอยพอใจ เพราะเขาไมคอยใหความเคารพนบถอเทาทควร และแมกซ๑ เวเบอร๑เองกเบอหนายโรงเรยน เขาจงหลบไปอานงานของ Goethe และของนกเขยนคนอนๆ

3.4 ชวงวยเรยน เวเบอร๑ศกษาอยางเตมท ดงปรากฏในจดหมายฉบบหนงทระบวา เขาเรมเรยนตงแต 7 นาฬกา หลงจากนนไปฝกฟนดาบ เปนเวลา 1 ชวโมงชวงเชาตอจากนนกเขาเรยนเพมเตมอกเวลาเทยงครงเขาจะรบประทานอาหาร บางครงกมการดมไวน๑หรอเบยร๑ เลนกฬาในชวงบายจนกระทงถง 14 นาฬกา ตอจากนนเขาจะทบทวนบทเรยน และอานหนงสอชอ Deralte und der neue Glaube หลงจากนนไปเดนเลนตามปาเขา

3.5 เมออายประมาณ 19 ปในป ค.ศ. 1883 เขาไดยายไปอย Strasbourg เพอทาหนาทดานการทหาร ขณะทยงเปนทหารอยนนเขาไดศกษาทมหาวทยาลย Strasbourg เขาศกษากบลงของเขาซงเปนศาสตราจารย๑สาขาวชาประวตศาสตร๑ เวเบอร๑มญาตในวงวชาการโดยฝายนาและปาไดแตงงานกบศาสตราจารย๑ท Strasbourg นอกจากนเขายงสนทชดชอบกบครอบครวของปาอกคนหนง ชอ Ida ซงแตงงานกบนกการเมองและนกวชาการดวยชอ Hermann Baumgarten เวเบอร๑ไดรบอทธพลจากลงผนเขาไดชอบพอ

33

กบบตรสาวของลงและปาคอ ตระกล Baumgarten ชอ Emmy แตความสมพนธ๑ไมยนยาวเพราะเธอตองเขาโรงพยาบาลโรคจตตดตอกนเวลานาน

3.6 ในป ค.ศ. 1884 เมออาย 20 ป Weber กลบไปศกษาท เบอร๑ลน ซง ณ ทนนเขาใชชวตทแตกตางจากการปลอยตวอยางเตมท ซงดเหมอนจะเปนชวงเวลาครงเดยวแหงความเปนหนมของเขา ณ มหาวทยาลยเบอร๑ลน เขาศกษาวชากฎหมาย และประวตศาสตร๑ กฎหมาย สาขาวชาประวตศาสตร๑เขาเรยนกบนกวชาการผโดงดงยคนน คอ Treitschke

4. ชวประวตของ Weber 4.1 ในป ค.ศ. 1889 จบการศกษาระดบปรญญาเอก (magna cum laude) โดยเสนอผลงานชอ ‚Development of

the principle of joint liability and the separate fund in the public trading company from the household and trade communities in the Italian cities‛ ซงเขาไดคนควาจากแหลงขอมล หลายรอยแหลง ทมาจากอตาลและสเปน ผลงาน ( dissertation) นน ตอมาไดพฒนาเปนบทความ ‚On the history of trading companies in the Middle Ages, according to South-European sources.‛

4.2 ในการสอบปากเปลา เวเบอร๑ผานอยางยอดเยยม หลงจากทมการถกโตทางวชาการกบ ศาสตราจารย๑ทมชอเสยงสมยนนในวยชราชอ Theodor Mommsen ซงไมเคยเปนอาจารย๑เวเบอร๑ โดยตรง ยกเวนแตวาคนเคยกบครอบครวของเวเบอร๑ และ Mommsen ไดกลาววาทะทสาคญหลงจาก บทสรปการโตเถยงกบเวเบอร๑ผถกสอบเพอจบปรญญาเอก เขากลาวประโยคทแปลเปนภาษาองกฤษแลว ดงน

But when I have to go to my grave someday, there is no one to whom I would rather say, ‚Son here is my spear; It is getting too heavy for my arm‛ than the highly esteemed Max Weber. (Ritzer George. Contemporary Sociological Theory and Its Classical Roots: The Basics, Boston: McGraw-Hill, 2003)

4.3 หลงจากจบปรญญาเอกเรยบรอยแลว เวเบอร๑ไดคนควาเพมเตมระดบปรญญาเอกขนสง(Habilitation) เพอมสทธในการเปนอาจารย๑สอนในมหาวทยาลยในเยอรมน นอกจากนเขายงใชเวลาศกษากฎหมายและมสทธเปนนกกฎหมายประจา Berlin Supreme Court

4.4 ในภาคฤดรอนป ค.ศ. 1892 เขามโอกาสสอนแทนศาสตราจารย๑ Goldschmidt โดยบรรยาย เกยวกบกฎหมายพาณชย๑ และประวตศาสตร๑กฎหมายโรมน ทมหาวทยาลย Berlin อนง เวเบอร๑ไดทาการวจยวาดวย The conditions of the agricultural workers in East Elbian regions of Germany ผลงานน มความยาวเกอบ 500 หนา ซงเปนการวเคราะห๑โดยอาศยขอมลเชงประจกษ๑ของผใชแรงงานในการเกษตรในเขตตางๆ ของประเทศรสเซย และเวเบอร๑เสนอใหมการปรบปรงสถานการณ๑ของผใช แรงงานเกษตร และแนะนาใหมการปกปองแรงงานเยอรมนจากผใชแรงงานตางชาตทมาทางานเปนครงคราว

34

5. ความส าเรจ 5.1 ผลงานของเวเบอร๑ไดรบการยกยองอยางสงจากนก ประวตศาสตรการเกษตร ของเยอรมน คอ G. F. Knapp

โดยกลาววา ‚the time of our expertise is over and we must start the learning process all over again‛ ในชวงฤดใบไมผลป ค.ศ. 1892 เขาไดรบแตงตงเปนผบรรยาย กฎหมายโรมน และกฎหมายพาณชย๑ และในป ค.ศ. 1893 เขาไดรบการแตงตงใหดารงตาแหนงเปน Extraordinary Professorship ในสาขากฎหมายพาณชย๑ทมหาวทยาลย Berlin โดย The Ministerial Director of the Prussian Ministry ofCulture

5.2 ในวนท 6 กรกฎาคม ค.ศ. 1893 ไดรบแตงตงใหศกษาสภาพการณ๑ของคนงานเกษตรกรรมเยอรมน อนเปนการสารวจวจยครงท 2 ซงคราวนเวเบอร๑พอใจมาก เพราะเขาและคณะมโอกาสสมภาษณ๑บคคลตางๆ รวมทงนกเผยแพรศาสนาถง 1,500 คนทวทงประเทศ ซงแตกตางจากคราวกอนซงสมภาษณ๑เฉพาะเจาของทดน

5.3 ในป ค.ศ. 1893 เวเบอร๑แตงงานกบ Marianne Schnitger ซงเปนบตรของแพทย๑ผเปนลกพลกนองกบบดาของเขาและในป ค.ศ. 1894 เขาไดยายมาอยท Freiburg โดยเปนศาสตราจารย๑เศรษฐศาสตร๑การเมอง และเขาไดพบกบนกวชาการทโดงดง เชน Hugo Munsterberg และ Rickert ผซงตองการแยกออกจากกนระหวางวชาการดานมนษย๑ (Human science – Geistewissmschaft) และวทยาศาสตร๑ธรรมชาต (Natural science) ซงเวเบอร๑เหนดวย

5.4 เดอนพฤษภาคม ค.ศ. 1895 ในภาคเรยนท 2 ใน Freiburg เวเบอร๑ไดกลาวใน inaugural academic lecture ในหวขอวาดวย “The National State and Economic Policy‛ ซงการบรรยายครงนกอใหเกดการสนสะเทอนอยางกวางขวางในวงวชาการ ทงนเพราะเวเบอร๑วพากษ๑สานกเศรษฐศาสตร๑การเมองสายตางๆ เขาโจมตแนวคดฝาย academic socialists วาดแตความคด สงทเวเบอร๑นาเสนอ คอการคานงถงคณคาและการลงมอกระทาระดบประเทศ

5.5 ในปค.ศ. 1896 เวเบอร๑ไดรบการแตงตงเปนศาสตราจารย๑ท Heidelberg สบตอจากศาสตราจารย๑ Knies ซงเปนผโดงดงในสานกประวตศาสตร๑แหงเศรษฐศาสตร๑การเมอง เวเบอร๑มโอกาสฟนฟความสมพนธ๑กบอาจารย๑เกา และกบผเชยวชาญกฎหมายรฐธรรมนญ เชน Jellinek นกเทววทยาชอ Troeltsch และนกปรชญาชอ Windelband ในชวงเวลาดงกลาว บานของเวเบอร เปนสถานทชมนมของบรรดานกวชาการผมาพบปะกนเปนประจารวมทง Karl Jaspers

6. ปญหาสขภาพ 6.1 ปรากฎการณ๑ทสาคญทมผลกระทบตอชวตนกวชาการของเวเบอร๑ คอ ในชวง ค.ศ. 1892 เขาไดทะเลาะ

อยางรนแรงกบบดา โดยกลาวหาวา บดาของเขาแสดงพฤตกรรมเผดจการตอมารดา ตวอยางคอ บดาของเขาไมยอมแมกระทงใหภรรยาของเขาคอมารดาของเวเบอร๑ไดรบเงนทเปนมรดกจากคณยายซงถงแกกรรมในป ค.ศ. 1881 อก 1 เดอนตอมา ในวนท 10 สงหาคม บดาของเวเบอร๑เสยชวต ซงท าใหเวเบอรรสกผด

35

อยางมาก และในชวงเดอนฤดใบไมรวงเวเบอร๑เกดปวยทางประสาท มอาการไรเรยวแรง นอนไมหลบ มความเครยดเตมท ทรนทราย เขาไมอาจอาน พด เขยน เดน หรอนอนโดยปราศจากความทกข๑ทรมาน ในปถดมาในป ค.ศ.1898 เวเบอร๑มสภาพดขนบาง จนกระทงชวงตนแหงภาคเรยนฤดรอน ซงในชวงดงกลาวเขาไดพกท Sanatorium on Lake Constance

6.2 การสอนในชวงภาคเรยนฤดหนาวเปนเรองทแสนยากลาบากสาหรบเขาและเมอถงครสต๑มาสเวเบอร๑เผชญกบการ Breakdown อกครง ซงทาใหเขาแทบจะไมสามารถบรรยายในหองเรยนได

6.3 ปญหาสขภาพของเวเบอร๑เรมตงแตเขาเปนโรค meningitis ตงแตเดก และใชชวตคราเครงในการคนควาโดยไมมขดจากด แตสาเหตในเชงจตวทยาอาจจะสาคญทสด คอ ความรสกผดทเปนตวการทาใหบดาตองเสยชวตลงอยางกะทนหน ชวตตงแตวยเดกของเวเบอร๑ มปญหาในการวางตวลาบากเพราะเขาอยกงกลางระหวางบดาทมนสยเอาแตใจตนเองและดารงชวตดานสงคมสนกสนานเฮฮาในขณะทมารดามลกษณะตรงขาม ชอบชวตแบบสงบ และยดมนปฏบตตามหลกการศาสนา

6.4 ในชวงวยเรยนเขาแสดงตนในแบบอยางของบดา กคอสบซการ๑ เลนกฬา ฟนดาบ ดมเบยร๑หนกปลอยตวเองจนกระทงตวอวนฉ และรางกายมแผลเปนจากการฟนดาบ การปลอยตวดงกลาวไมเปนทพอใจของมารดาซงชอบความสงบ ดงทปรากฎวาครงหนงในชวงปลายภาคเรยนป ค.ศ. 1882 เมอเวเบอร๑อาย 18 ป มารดาทนพฤตกรรมไมได ถงกบลงไมลงมอตบหนาแมกซ๑ เวเบอร๑

6.5 ถงแมเวเบอร๑มสขภาพไมเตมรอยแตเขามผลงานออกมาสมาเสมอในชวงป ค.ศ.1889 จนกระทงวาระสดทายแหงชวตใน ค.ศ. 1920 เวนเฉพาะป ค.ศ. 1901 เทานน มการวเคราะห๑การเจบปวยของเขาโดยตนเอง (self-analysis) แตเอกสารเหลานนไดหายไป ทาใหไมทราบความตนลกหนาบางของการเจบปวยของเวเบอร๑

6.6 ในภาคฤดรอน ค.ศ. 1899 เวเบอร๑ไดรบการผอนผนไมตองบรรยายเพราะ ปญหาสขภาพ และ เมอเขาทาการสอนตอในภาคฤดใบไมรวงปนน เขาไดประสบปญหา breakdown ทางประสาทอก เวเบอร๑คดวาเขาจะตองใชเวลานานกวาจะหาย จงไดขอพนจากตาแหนงแตทางมหาวทยาลยไมยนยอมและอนญาตใหเขาไดลาพกเปนเวลายาวนาน

6.7 ในป ค.ศ. 1900 เวเบอร๑ไปรกษาตว ณ คลนกสาหรบโรคประสาทชวงเวลาดงกลาวเขาทกข๑ ทรมานมากทสด คอไมอาจทางาน ไมอาจทาอะไรตางๆ ได ไมวา อาน เขยน จดหมาย หรอแมกระทงพด ตอมาในป ค.ศ.1901 เวเบอร๑ไดเดนทางไปพกผอนทกรงโรม และสวสเซอร๑แลนด๑ หลงจากนนเขาสามารถกลบไปบรรยายไดทมหาวทยาลย Heidelberg ณ ภาคฤดรอน

6.8 ใน ค.ศ. 1902 หลงจากชวงทเขาฟนคนสสขภาพคอนขางด เขาไดทาการคนคว าอยางมโหฬาร โดยการศกษาประวตศาสตร๑ศลปะ ผลงานทางดานปรชญา เชน ของ Rousseau, Voltaire, Taine, Montesquieu และผลงานทางดานสงคมวทยาของ Simmel

36

6.9 ผลจากการทเขาอานอยางคราเครง เรองราวประวตศาสตร๑ รปแบบการจดองค๑การและการจดการดานเศรษฐกจของศาสนสถานตามทตางๆ เวเบอร๑ไดเกดความคดวาดวย rationality โดยเฉพาะทางดานเศรษฐกจ (economic rationality) เปนครงแรกในป ค.ศ. 1902 ท Heidelberg

6.10 เวเบอร๑ทมเทเวลาเพอศกษาเกยวกบระเบยบวธวจยหรอวธการเขาถงความรโดยไมจาเปนตองยดแบบวทยาศาสตร๑ธรรมชาต และเขาไดเขยนบทความทใหความสาคญกบปรนยภาพหรอวตถวสย (Objectivity) และในชวงเวลาดงกลาวรางกายของเขายงไมแขงแรงดนก เขาวตกวาคงจะคงความเปนศาสตราจารย๑ทดไมได ดงนน ในเดอนตลาคม ค.ศ. 1903 เมออายเพยง 39 ป เวเบอร๑ตดส นใจลาออกจากตาแหนงทางวชาการ แตเขายงไดรบการแตงตงใหเปน honorary professor คอไดรบเชญมาบรรยายแตไมมสทธตางๆ เชน ในการเลอนขนและไมมสทธในการออกเสยงในคณะวชา

7. การเดนทางไปสหรฐอเมรกาและฮอลแลนด 7.1 ในปค.ศ. 1904 เขาไดรบเชญเดนทางไปสหรฐอเมรกาโดยเพอนรวมงานของเขา คอ ศาตราจารย๑ Hugo

Munsterberg ซงเคยสอนรวมกนทมหาวทยาลย Freiburg และขณะนนกาลงสอนทมหาวทยาลย Harvard ทงนเพอรวมในการประชมวชาการทเมอง St Louis เวเบอร๑ไดรบเชญใหบรรยายเกยวกบปญหาเกษตรกรรมของเยอรมนในอดตและปจจบน

7.2 การเดนทางไปสหรฐอเมรกาของเวเบอร๑ทาใหเขาไดรบความรเกยวกบนกาย (sects) โปรเตสแตนท๑แขนงตางๆ และคนเคยกบ maxims ตางๆ ของ Benjamin Franklin เขาศกษาการจดองค๑การทางการเมองในสหรฐอเมรกา โดยเฉพาะทเรยกวา machinery และการมสภาวะแหง bureaucratization นอกจากนเขายงใหความสนใจเกยวกบตาแหนงและการทางานของประธานาธบดอเมรกน รวมทง โครงสรางทางการเมองอเมรกนโดยทวไป ชวตในสหรฐอเมรกาใหประสบการณ๑โดยตรงเกยวกบสงคม ซงแตกตางจากทคนเคย นอกจากนเวเบอร๑ถอโอกาสคนควาเพมเตมในหองสมดของมหาวทยาลยโคลมเบยเกยวกบผลกระทบของจรยธรรมแบบโปรเตสแตนท๑ การไดรบรสงใหมๆ ดวยตนเองชวยให เกดการสรางสรรค๑ทางปญญา อยางนอยกทาใหสามารถเปรยบเทยบ

7.3 ในอดตกอนหนานน Alexis de Tocqueville ชาวฝรงเศสกไดประโยชน๑อยางมากจากการเดนทางไปสหรฐอเมรกา ดงปรากฎในหนงสอชอ Democracy in America

7.4 หลงจากกลบมายงเยอรมนแลว เวเบอร๑รบหนาทเปนผดาเนนการวารสารชอ Archive of Social Science and Social Policy โดยรวมมอกบนกวชาการอก 2 คน คอ Edgar Jaffe and Werner Sombart ซงไดมการพฒนาจนกระทงกลายมาเปนวารสารวชาการชนนาทางสงคมศาสตร๑ ในปเดยวกน นน ค.ศ. 1904 เวเบอร๑เขยนบทความเรอง Objectivity ซงเขาเสนอมโนทศน๑ทวาดวย value freedom หรอ value relationship and ideal – type

7.5 เวเบอร๑สนใจการ ปฏวตรสเซยป ค.ศ. 1905 ซงเขารสกชนชม สนใจถงขนาดทเรยนภาษารสเซยโดยใชเวลา

37

เพยง 3 เดอน เพอตดตามเหตการณ๑ตางๆ แตเขาพจาณาแลวเหนวา การเปลยนแปลงทางรสเซยไมจาเปนตองนาไปสประชาธปไตย แตไปสความเปน bureaucratization มากยงขน

7.6 เวเบอร๑มบทบาทในระดบมหาวทยาลย เชนพยายามชวยเหลอให Georg Simmel เปน ศาสตราจารย๑ทมหาวทยาลย Heidelberg แตถกตอตานโดย Dilthey, Rickert and Windelband ซงไมชนชอบคนยว นอกจากนเขาพยายามทจะใหศษย๑ผหนงของเขาคอ Robert Michels เขาสอนมหาวทยาลยดงกลาวดวย แตกถกปฏเสธเพราะเขาเปนสมาชกพรรค Social Democrats

7.7 ในเดอนมนาคม ค.ศ. 1907 Max Weber ไดรบมรดกจากคณป คอ Karl Weber ซงทาใหเขาไม ตองหวงเรองการเงน และในชวงเวลาดงกลาวนองชายของเขาคอ Alfred Weber ซงเปนศาสตราจารย๑อยทกรง Prague ไดรบตาแหนงทมหาวทยาลย Heidelberg ในป ค.ศ. 1908 เวเบอร๑เดนทางไปยงฮอลแลนด๑ เพอศกษางานอาชวะอตสาหกรรม ซงเพง เรมพฒนาและมโอกาสศกษาโรงงานทอผาของคณป ความรตางๆ ทเขาสามารถนามาวเคราะห๑อยในหนงสอชอ Economy and Society

8. กจกรรมทางวชาการเพมเตม 8.1 ในป ค.ศ. 1909 เวเบอร๑รวมกอตง Deutsche Gesellshaft Fur Soziologie (German Society for Sociology)

ณ กรง Berlin คณะกรรมการบรหารประกอบดวย นกวชาการทโดงดงคอ Ferdinand Tonnies ในฐานะผอานวยการ Georg Simmel และ Werner Sombart และ Weber เปนกรรมการ ในแวดวงน เวเบอร๑ไดเรยกตนเองวา นกสงคมวทยาเปนครงแรก

8.2 แมสขภาพไมสมบรณ๑เขาสามารถจดใหมการประชมทางดานสงคมวทยาขนเปนครงแรกของสมาคมสงคมวทยาเยอรมน ณ เมองแฟรงเฟร๑ต ในป ค.ศ. 1910 ในการประชมดงกลาว เวเบอร๑ไดแสดงปาฐกถาตอตานอดมการณ๑เชอชาตนยม ในชวงป ค.ศ. 1911-1913 เวเบอร๑เขยนตนฉบบของหนงสอชอEconomy and Society ตอมาในป ค.ศ. 1913 เวเบอร๑ประสบความสาเรจในการเขยนหนงสอทวาดวยสงคมวทยาทางกฎหมาย นอกจากน เขายงไดจดพมพ๑เผยแพรผลงานทสาคญเกยวกบระเบยบวธการศกษา (methodology) ทเนนการเขาใจหรอการตความ ความหมายตางๆ ในการกระทาทางสงคม(verstehen) ขอเขยนดงกลาวชอ On Some Categories of Interpretive Sociology

8.3 ในสงครามโลกครงท 1 เวเบอร๑สมครทาหนาทดแลโรงพยาบาลทหารจานวน 9 แหงดวยกนซงในการปฎบตหนาทดงกลาวเขาไดรบความรเพมขนเกยวกบ bureaucracy ทเขาใหความสนใจกบองค๑การขนาดใหญมาเปนเวลานาน หลงจากนนเขาไดทมเทการศกษาคนควาเกยวกบศาสนา และไดพมพ๑ผลงานออกมาชอ The Economic Ethic of the World ในป ค.ศ. 1916 เขาไดรบความชวยเหลอจาก Friedrich Naumann ทาใหเขาไดเปนกรรมการผหนงใน Commission on Central Europe ซงดแลเกยวกบประชาคมทางเศรษฐกจและภาษศลกากรในกลมประเทศยโรปตอนกลาง

8.4 ในป ค.ศ. 1916-1917 มผลงานทวาดวยสงคมวทยาทางศาสนาเกยวกบศาสนาฮนด ศาสนาพทธ ปรากฎขน

38

ในป ค.ศ. 1916 และเกยวกบ Ancient Judaism ในป ค.ศ. 1917 ในเดอน พฤศจกายน ค.ศ. 1917 เขาไดรบเชญจาก Union of Free Students in Munich โดยเขาบรรยายเรองซงตอมาแปลเปนภาษาองกฤษวา ‘Science as a Vocation’ และในเดอนมกราคม ป ค.ศ. 1919 เขาบรรยายอกเรองหนง ซงทาชอเสยงใหกบเวเบอร๑อยางมากเชนกน เรอง ‘Politics as a Vocation’

8.5 นอกเหนอจากผลงานทางวชาการแลวเวเบอร๑ยงไดรบเชญเปนสมาชกของ peace delegation ทนาโดยรฐมนตรวาการกระทรวงตางประเทศของเยอรมนไปยง Versailles เขาใชเวลา 3 วนในการรวมหาคาตอบตอขอกลาวหาของฝายพนธมตรทมตอเยอรมนในความเสยหายทเกดขนในสงครามโลกครงท 2 หลงจากนนเวเบอร๑ไดเขาเปนอาจารย๑สอนทมหาวทยาลย Munich และสอนเกยวกบ ‘General categories of social science’ ในภาคฤดรอนป ค.ศ. 1919 และเขาไดทมเทใหกบการเขยนเรอง Grundrissder Sozialokonomik และเรอง Gesammeter Aufsater zur Religionsoziologie เขาทางานจน

8.6 วาระสดทายของชวต ซงเขาปวยดวยโรคปอดบวม มการรกษาชาไป เพราะเขาใจวาเปนไขหวดใหญธรรมดา เขาถงแกกรรมในวนท 14 มถนายน ป ค.ศ. 1920 โดยมอายเพยง 57 ปเทานน ซงกอนหนานนเขาไดบรรยายทมหาวทยาลยวาดวย ‘Sketches on universal social and economic history’ ในภาคเรยนฤดหนาวแหงป ค.ศ. 1919-1920 และเรองสดทายทเขาบรรยายกอนทจะเสยชวตไดแก ‘General political science and policy’ และ ‘Socialism’ ในภาคเรยนฤดรอนแหงป ค.ศ. 1920

9. ผลงานของ Weber ทางสงคมศาสตร พอสรปกวาง ๆ ดงน 9.1 ในแงมมแหงระเบยบวธวจยและปรชญา ถอวาสงคมวทยาไมอาจคนพบกฎเกณฑ๑เกยวกบพฤตกรรมของ

มนษย๑ทเปนสากลอยางวทยาศาสตร๑ธรรมชาต เวเบอร๑ไมเชอววฒนาการทางสงคมอยางทนกสงคมวทยารนกอนไดเคยกลาวไว โดยเฉพาะในกรณของออกสกองต๑ สงคมวทยาในมมมองของ เวเบอร๑ มงทจะใหเกดความเขาใจความหมายของการกระทาทางสงคม (social action) ซงจะคอยพฒนาไปสความเปนหนจาลอง หรอ ตวแบบจาลองอยางเปนทางการ (formal models) เขาไดบญญตศพท๑ขนใหม เรยกวาตวแบบอดมคต หรอ ตวแบบในอดมทศน (ideal types) เพอนาไปสการเปรยบเทยบ

9.2 เวเบอร๑ใหความสาคญกบกระบวนการเขาสความเปนสมเหตสมผลหรอการจดระบบทมงใหเกดประสทธภาพอยางทเรยกวา “rationalization‛

9.3 เวเบอร๑ สนใจศกษาจรยธรรมแหงนกายโปรเตสแตนท (Protestant Ethic) ซงมลกษณะทมงเนนปจเจกชนนยม การทางานหนก พฤตกรรมทเปนเหตเปนผลและการพงตนเอง จรยธรรมเชน วานคอ ขอปฎบตทมการปลกฝงดงกลาว เปนปจจยทเออหรอเกอกลตอการอบตขนของกจกรรมทางเศรษฐกจทเรยกวาลทธนายทน

9.4 เวเบอร๑ ใหความสาคญบทบาทของวฒนธรรม โดยเฉพาะศาสนาในการบงการหรอช ทศทางแหงการกระทาของมนษย๑

39

9.5 มความเปนหวงวาทศทางเขาส ตรรกวสย ในวถชวต โดยเฉพาะซงครอบงาโดยลทธ นายทน จะนาไปสการทาลาย ความเปนบคคล และการสรางสรรค๑

10. ผลงานหนงสอจรยธรรมโปรเตสแตนท ของเวเบอร ในหนงสอน เวเบอร ไดแสดงใหเหนวาวฒนธรรมหรอลกษณะโลกยวสย ( secular) คอลทธนายทน

นน มจดกาเนดหรอไดรบการฟมฟกใหเกดขนไดจากลกษณะเฉพาะของนกายโปรเตสแตนท๑ท เนน asceticism ทงน การปฎรปทางศาสนาทาใหเกดนกายโปรเตสแตนท๑ซงหลกหนจากการตองขนอยกบองค๑การทางศาสนาใหมาอยทตวบคคลแทนทจะอยกบพธกรรมหรอนกบวช

10.1 หลกการของนกายโปรเตสแตนท๑โดยเฉพาะ Calvinism ยดหลก predestination คอ ถกกาหนดไวลวงหนาวาจะผทไดรบเลอก ( Elect) ซงถกกาหนดใหเขาสการหลดพน (predestined for salvation) แตไมมความแนใจไดวาใครจะเปนหนงในผทถกเลอก แตมขอแนะนาจาก ฝายศาสนา (pastoral counseling) ทถอวาคาตอบตอปญหาวตกกงวลดงกลาวใหมองไปทลกษณะบางประการ เชน หากมการมงประกอบอาชพ (secular vocation) การควบคมตนเอง การทางานหนกและการใหบรการตอสวนรวม (communal service) นาจะเปนเสมอนสญญาณหรอเครองหมาย (sign) วาตนไดรบการเลอกเขาส salvation

10.2 เวเบอร๑ กลาววาคาสอน Protestantism ปพนฐานสาคญสาหรบการอบตขนแหงลทธนายทนในชวงตน (early capitalism) ซงไดแก ทาใหเกดลทธปจเจกชนนยม การมความมงมนสความส าเรจ การไมภมใจตอการมฐานะเพราะไดรบมรดก การไมใชชวตอยางฟมเฟอย การรจกประกอบการ (entrepreneurial) การตอตานเวทมนต๑ และความเชอแบบงมงาย (superstition) การยดวธการจดการอยางเปนระเบยบ และรจกการคานวณในรายละเอยดถงผลไดผลเสย (rationality) คอ ผลกดนใหเกดกระบวนการตรรกนย (rationalization)

11. มโนทศน rationalization หมายถง กระบวนการคอทกขนตอนแหงการกระทาของมนษย๑ทยดโยงอยกบการคดค านวณ

(calculation) การวด (measurement) และการควบคม (control) มกแปลวาทาใหสมเหตสมผลหรอตรรกนย 1) ในทางเศรษฐกจ หมายถงการจดการโรงงาน โดยการคานวณผลกาไร โดยวธการทาบญชอยางเปน

ระบบ 2) ในทางศาสนา หมายถงการพฒนาหลกการเทววทยา ซงปราศจากเรองเวทมนต๑ และทดแทนพธกรรม

โดยความรบผดชอบสวนบคคล 3) ในดานกฎหมาย หมายถงการเสอมสลายของการสรางกฎหมายโดยไมมระบบ 4) ในทางการเมอง หมายถง การลดความสาคญของมาตรฐานหรอคณสมบตแบบเกากอนใน การให

ความชอบธรรมในการปกครอง และการใชกลไกของพรรคการเมอง แทนทการพงโดยตรงตอผนา

40

โดยเฉพาะผมบารม (charismatic) 5) ในดานจรยธรรม หมายถง การเนนยาในเรองของระเบยบวนยและการฝกฝน 6) ในทางวทยาศาสตร๑ หมายถง การลดความสาคญของการสรางสรรค๑โดยบคคลคนเดยวโดยพฒนาเขาส

การใชทมนกวจย การทดลองทรวมมอกนหลายฝาย 7) กระบวนการ ตรรกนย ในองค๑รวมของสงคม หมายถง สภาพการณ๑ทเกดขนในองค๑การขนาดใหญ

(bureaucracy) 12. นานาประเภทของ Rationality

12.1 ตรรกนยภาคปฏบต (Practical rationality) เปนพฤตกรรมทมกปฏบตอยเปนประจาในการทจะดาเนนชวต เชน การจราจรถกปดถนนดานหนงกตองหาทางออกอกทาง หรอหาหนงสอพมพ๑ทเคยอานประจาแตหาอานไมไดกตองหาเลมอนทดแทน

12.2 ตรรกนตนยเชงทฤษฎ (Theoretical rationality) คอ ความพยายามทจะเขาถงสงทเปนความเขาใจหรอความรเกยวกบความเปนจรง (reality) จดมงหมาย ณ ทน คอ มงใหเกดความเขาใจเรองราวตางๆ มากกวาทจะดาเนนการหรอลงมอกระทา ดงนนกรณทมปญหาจราจรตดขดอย ณ ทใดทหนงเปนประจา จงยอมตองใหผเชยวชาญหาทางแกไขในระยะยาวตอไป

12.3 ตรรกนยโดยสาระ (Substantive rationality) เกยวของกบการกระทาโดยตรงเปนเรองของการเลอกสงททาใหเกดผลคลองสด ( most expedient) โดยคานงถงคณคา ตวอยางคอ กอนทจะออกไปสรบ มการไหวพระ ณ สถานทซงตนนบถอหรอมการสวดมนต๑ทาพธตางๆ ซงอาจมองวาเปนการเสยเวลา แตถอวาเปนตรรกะความสมเหตสมผล (rational) แลวแตวฒนธรรม

12.4 ตรรกนยตามรปแบบ (formal rationality) ซงเวเบอร๑ใหความสาคญยง คอ การเลอกการกระทาตามกฎเกณฑ๑ ระเบยบ ขอบงคบ และกฎหมาย ซงใชกบทกๆ คนในแตละบรบท หากเปนระบบราชการหรอองค๑กรขนาดใหญ (bureaucracy) ยคใหม ยอมมการดาเนนงานขนตอนตางๆ เชน ตองมการกรอกแบบฟอร๑ม มการลงนาม และเจาหนาทรบไปทาสาเนาสงหนวยงานทเกยวของ ทงน ในชวงตนแหงการพฒนาอตสาหกรรม และการเขาสความสมยใหมอาจมขนตอนนอย แตขยบขยายมากขนไดเรอยๆ ซงเปนไปตาม กฎเกณฑ๑ ขอบงคบ ทมการปรบตว

13. Paradigm : ทรรศนะแมบท, กระบวนทศน 13.1 ‚ทรรศนะแมบท‛หรอ “ กระบวนทศน๑‛ (พาราไดม- paradigm) รเรมบญญตโดย Thomas Kuhn คอ

มมมองระดบหรอเปน “ตวแบบ” (model) ทกวางไพศาล ตวอยาง คอ การกลาววา ความรเกดจากประสาทสมผสเทานนเปนกระบวนทศน๑อยางหนง

13.2 อกอยางหนงอาจกลาววา ความร(knowledge)ไดมาทงจากประสาทสมผส และจากญาณทศน๑ ( insight) หรอจากประสาทสมผสท 6 กระบวนทศนเดมๆ เชน ยคสมยหนง (นบเปนเวลา 100 ป หรอหลายรอยป)

41

อาจมกระบวนทศน๑อยางหนง เชน 1) โลกแบน ( flat) 2) ดวงอาทตย๑โคจร ( orbits) รอบโลก 3) มทกขภาพ คอ สขภาพไมด หรอเจบปวยเพราะกรรม ( karma) เกาขามชาตขามภพ 4) คนมลกษณะกาวราว หรอออนโยนเพราะถกกาหนดโดยพนธกรรม กระบวนทศน๑ทเปลยนแปลง และยอมรบกวางขวาง (ไมใชทงหมด) ในปจจบนมตวอยางเชน 1) โลกกลม 2) โลกโคจรรอบดวงอาทตย๑ และ 3) คนเจบปวยเพราะมตวเชอโรค

13.3 อกตวอยางหนง คอกระบวนทศน๑ทวาอปนสยกาวราว หรอออนโยนถกกาหนดโดยการขดเกลา อบรมจากสงคม และความเปนประชาธปไตย โดยขนอยกบอปนสย (character) ของคนในชาต เปนตน

14. ผลงานของนกคดอเมรกน แคปรา 14.1 ในชวงทายแหงทศวรรษ 1990-1999 และชวงทายแหงศตวรรษท 20 ขนสศตวรรษใหมมการกลาวขวญถง

หนงสอทเขยนโดย ฟรตจอฟหรอฟรตจฟ แคปรา ชอ จดเปลยนแหงศตวรรษ (Fritjof Capra. The Turning Point) แปลโดยพระประชา ปสนน ธมโม และคณะ (พมพ๑ครงท 7 มลนธโกมลคมทอง, 2539) เมอแปลแลวม 3 เลมดวยกนสาระของหนงสอชใหเหนถงการผกผนหรอพลกผนการเปลยนแปลงทรรศนะแมบท หรอ กระบวนทศน๑ซงไดเรมมาแลวหลายทศวรรษ และอลเบร๑ต ไอสไตน๑ (Albert instein) คนพบทฤษฎสมพทธภาพ (Theory of relativity) ซงเปนทรรศนะแมบทใหมทสนสะเทอนวงวชาการระดบโลก

14.2 แคปราเผยการเขยน “The Turning Point”

แคปรากลาวไวดงนในชวงทศวรรษ 1970-1979 (2513-2523) ความสนใจหลกของขาพเจา (แคปรา)ตามแนวทางวชาชพนน จดจออยทการเปลยนแปลงทางดานแนวความคด ตางๆ ทเกดขนอยางรวดเรวในวชาฟสกส๑ตลอดชวงสามสบปแรกของครสต๑ศตวรรษน และเรองนยงอยในระหวางการเสรมแตงใหสมบรณ๑ยงขนในวงนกทฤษฎ เกยวกบสสารตราบจนถงยคสมยของเราความคดใหม ๆ ในวชาฟสกสเหลานไดนาความเปลยนแปลงอยางลกซงมาสโลกทศน๑ของเราคอ เปลยนจากความ คดกลไกแบบเดสคาตสและนวตน มาเปนทศนะแบบองครวม (องค๑รวม holistic รากเดมมาจาก holos (whole) ในภาษากรก หมายถง ทศนะทถอวาความเปนจรงทงหมดของสงใด ยอมมคณสมบตสาคญเฉพาะตน ซงไมสามารถเขาใจไดโดยการแยกสงนนออกเปนสวนยอย ๆ แลวศกษาจากคณสมบตของสวนยอย ๆ นน

แมเอาคณสมบตของสวนยอย ๆ นนมารวมกนกไมสามารถเทยบความหมายหรอความสาคญกบคณสมบตขององค๑รวมเดมไว) เชงนเวศวทยา ซงขาพเจาพบวาเปนการมองโลกทคลายคลงกบทศนะของผสาเรจทางรหสนย หรอ ผรแจง ( mystics) ของทกยคทกสมยและทกกระแสวฒนธรรม

การสารวจเขาไปในโลกของอะตอมและอานภาคของอะตอม ทาใหนกวทยาศาสตร๑เหลานนเผชญกบความเปนจรงทแปลกประหลาด และไมเคยคาดคดกนมากอน ซงดเหมอนจะทาทายและขดกบสารวจอรรถาธบายทแปลกประหลาด และไมเคยคาดคดกนมากอน ซงดเหมอนจะทาทายและขดกบคา

42

อรรถาธบายทสมเหตสมผลท งหมดท เคยเชอกน ในการตอส เพอยดกมความเปนจรงใหมนนกวทยาศาสตร๑รนนนตองเจบปวดเมอตระหนกวาความคด พนฐานตาง ๆ ตลอดจนภาษาทใช รวมทงวธคดทงหมดของตน ไมเพยงพอเสยแลว ทจะอธบายปรากฏการณ๑ของอะตอม ปญหาทเผชญกนนนไมไดเปนเพยงปญหาทางความคดเทานน หากไดขยายออกเปนวกฤตการณ๑ความตงเครยดทางอารมณ๑และอาจกลาวไดวาเปนวกฤตการณ๑ดานความหมายแหงการดารงอยของชวตดวย

นกวทยาศาสตร๑รนนนไดใชเวลาอนยาวนานกวาจะเอาชนะวกฤตการณ๑ทวานได แตในทสดกไดรบผลออกมาเปนรางวลอนนาพอใจ กลาวคอ เกดปญญาอนลมลกทเขาใจถงธรรมชาตของสสารและความสมพนธระหวางสารกบจตใจของมนษย

วกฤตการณ๑นเกดจากขอเทจจรงทวา เราพยายามจะประยกต๑ใชความคดตาง ๆ ของโลกทศน๑ทพนสมย ดงเชนทเคยเกดขนในวชาฟสกส๑เมอทศวรรษ 1920 กลาวคอ นาโลกทศน๑วทยาศาสตร๑กลไกแบบเดส๑คาตสและนวตน มาใชกบความเปนจรงทไมสามารถจะเขาใจไดดวยหลกความคดเหลานอกตอไปแลว ทกวนน เราดารงชวตอยชนดทมความสมพนธ๑เกยวโยงกนไปทงโลก ไมวาจะเปนปรากฏการณ๑ทางชววทยา ทางจตวทยา ทางสงคม หรอทางสงแวดลอมลวนเปนเหตปจจยกระทบถงกนและกนโดยตลอด การทเราจะอธบายโลกเชนนไดอยางเหมาะสม เราจาเปนตองอาศยการมองเชงนเวศวทยา ซงโลกทศน๑แบบเดส๑คาตส๑ไมสามารถจะเออใหได

15. สาระ เปาหมายของ The Turning Point มงเสนอกรอบโครงการความคดทสานกนขน แบบหนงเพอชวยให

ตระหนกถงจดมงหมายปลายทางทมอยรวมกน หากสงทวานนเกดขน ยอมหวงไววากระบวนการตางๆ เหลาน จะเคลอนเปนกระแสเดยวกน และกอใหเกดแรงอนทรงพลงเพอการเปลยนแปลงสงคมความหนกหนวงของวกฤตการณ๑ในปจจบนชใหเหนวา การเปลยนแปลงทวาน มแนวโนมทนาไปสการ พลกโฉมหนา ของมตใหม ๆ ทไมเคยเกดขนมากอน และจะเปนจดหกมมเพอการเปลยนแปลงตลอดทวทงโลกเลยทเดย วการเปลยนแปลงทศนะแมบทนแคปรา แบงออกเปนสภาค ภาคแรก เปนบทนาเสนอแกนความคดหลก ๆ ภาคทสอง อธบายถงพฒนาการทางประวตศาสตร๑ของโลกทศน๑แบบเดส๑ คาตส๑ และการเปลยนแปลงความคดพนฐานอยางกะทนหนทเกดในวชาฟสกส๑สมยใหม ภาคทสาม อภปรายถงอทธพลอนลกซงของความคดแบบ เดสคาตส-นวตน ทมตอวชาชววทยาแพทยศาสตร๑ จตวทยา และเศรษฐศาสตร๑ พรอมกบเสนอบทวพากษ๑ทศนะแมบทแบบกลไกในสาขาวชาเหลาน โดยจะเนนเฉพาะตรงประเดนทวา ขอจากด และระบบคณคาพนฐานของโลกทศน๑แบบนไดกอผลรายอนหนกหนวงตอสขภาพของปจเจกชนและสงคมยคปจจบนของเรา ภาคทส ของหนงสอเปนการอภปรายลงรายละเอยดถงทศนะการมองความเปนจรงอยางใหม รวมเอาระบบ

43

การมองชวต จตใจ ความสานกและววฒนาการแบบตาง ๆ ทกาลงผดขนมา มการกลาวถงการรกษาสขภาพและรกษาโรคแบบองค๑รวมกบวธการทางจตวทยาและจตบาบดทประสานกน ระหวางแบบตะวนตกกบตะวนออก รวมทงระบกรอบโครงความคดอยางใหมเกยวกบเศรษฐศาสตร๑และเทคโนโลย และรวมถงการมองโลกเชงนเวศวทยา และเชงอตถนยมหรอสตรนยม (gender, feministic) ซงโดยแกนแทแลว หรอเปนเรอง ทางจตวญญาณ อนจะนาไปสการเปลยนแปลงอยางลกซงในโครงสรางทางสงคมและการเมอง

16. ฟสกสแนวใหมกบทรรศนะแมบท Capra โยงเกยวเรองการอบตขนของฟสกส๑แนวใหมกบกระบวนทศนใหม ซงพอเรยบเรยงดดแปลง

จากขอเขยนเดมของคาปรา การเรมตนของยคฟสกส๑สมยใหม ไดอาศยอจฉรยภาพของคนๆ เดยว คอ อลเบรต ไอนสไตน

ในบทความสองบททตพมพ๑ในป ค.ศ.1905 ไอน๑สไตน๑ไดรเรมแนวคดใหมสองประการซงเปนปฏวตแนวคดทางวทยาศาสตร๑ แนวคดแรกกคอ ทฤษฎสมพทธภาพพเศษ (special theory of relativity)

อกแนวคดหนงกคอ วธใหมในการศกษาการแผรงสแมเหลกไฟฟา ซงตอมาเปนลกษณะสาคญของทฤษฎควอนตมทวาดวยปรากฏการณ๑ของอะตอม ทฤษฎสมพทธภาพเปนงานทสรางเสรจสมบรณ๑ โดยไอน๑สไตน๑เปนสวนใหญ ขอเขยนทางวทยาศาสตร๑ของไอน๑สไตน๑ เปนการเปดศกราชใหมของความคดในตนศตวรรษท 20

นกวทยาศาสตร๑เชอสายเยอรมน ผอพยพหนภย Hitler มายง USA คอ Albert Einstein ไอน๑สไตน๑มความเชอในความ ผสานกลมกลน ซงเปนคณลกษณะพนฐานของธรรมชาต และเขาใหความสนใจอยางจรงจงในการคนหารากฐานทเปนเอกภาพรวมกนของวชาฟสกส๑ เขาเรมมงสเปาหมายนดวยการสรางกรอบโครงสรางรวมกนระหวางพลศาสตรไฟฟา และกลศาสตร๑ ซงเปนสองทฤษฎทแยกจากกนในวชาฟสกส๑ดงเดม

กรอบโครงนรจกกนในชอของทฤษฎสมพทธภาพพเศษ ซงทาใหเกด เอกภาพและความสมบรณ๑แกโครงสรางของวชาฟสกส๑ดงเดม และไดกอใหเกดการเปลยนแปลงถงขนรากฐาน ในความคดแบบดงเดมเกยวกบอวกาศและเวลา และไดลมรากฐานสวนหนงของโลกทศน๑แบบนวตน สบปตอมาไอน๑สไตน๑ไดเสนอทฤษฎสมพทธภาพพเศษใหครอบคลมถงความโนมถวงจากการสารวจเกยวกบอะตอม และอนภาคทเลกกวาอะตอมไดทาให นกวทยาศาสตร๑สมผสกบความเปนจรงทคาดไมถง ทาใหรากฐานของโลกทศน๑แบบเดมแตกสลายการปฏวตของคอเปอรนคส และชารลส ดารวน ไดนาความเปลยนแปลงมาสความคดเกยวกบเอกภาพหรอจกรวาล เปนความเปลยนแปลงทสรางความตระหนกแกคนหมมาก จากความพยายามทจะเขาใจความจรงอยางใหมนทาใหนกวทยาศาสตร๑เรมตระหนกถงความจากด ของความคดพนฐาน ภาษาทใช ตลอดจนวธการคดทงหมดวาไมเพยงพอทจะอธบายถงปรากฏการณ๑ของอะตอมได

ฟสกสแนวใหมจาเปนตองอาศยการเปลยนแปลงอยางลกซง ในความคดทเกยวกบอากาศ กาลสสาร

44

วตถและหลกแหงเหตและผล และ เนองจากความคดเหลานเปนพนฐานของเราในการรบรโลก การเปลยนแปลงจงสรางความตระหนกตกใจใหเกดขนอยางใหญหลวงไฮเซนเบรก กลาววา ปฏกรยาอยางรนแรงแตพฒนาการใหมของวงการฟสกส๑ยคใหมสามารถเขาใจได กตอเมอบคคลเรมตระหนกวาทจดนรากฐานของฟสกส๑ได อนทไป และการเคลอนตวนกอใหเกดความรสกวาพนฐานตาง ๆ กาลงถกเคลอบแยกขาดจากวทยาศาสตร๑

จากการเปลยนแปลงแบบปฏวตดานการรบรของเรา เกยวกบความเปนจรงซงฟสกส๑ สมยใหมไดกอใหเกดขนนน โลกทศน๑อยางใหมกไดปรากฏขน ทศนะอยางใหมนไมไดเกดจากการ

คดคนรวมกนในวงการฟสกส๑ทงวงการ หากแตมการถกเถยงและกอรางกนขนโดยนกฟสกส๑ระดบนาหลายตอหลายคน ซงควรสนใจเกยวกบการศกษาวจยทางวทยาศาสตร๑ของเขาเหลานนไปพนจากแงมมทางเทคนค นกวทยาศาสตร๑เหลานมความสนใจอยางลกซงตอความเกยวพนเชงปรชญาในวชาฟสกส๑สมยใหม และมความพยายามทจะ เปดใจกวาง ในการปรบปรงทศนะความเขาใจตอความเปนจรงของธรรมชาต

ตรงกนขามกบโลกทศนเชงกลไก แบบเดสคาตส (Descartes) โลกทศน๑ทปรากฏขนจากฟสกส๑สมยใหมสามารถอธบายโดยคาพดไดวา มลกษณะเปนหนวยชวต องค๑รวม และสอดคลองกบลกษณะทางนเวศวทยา (ecological) อาจเรยกอกอยางวา เปนทศนะทมองทงระบบในความหมายของทฤษฎกระบวนระบบทวไป

เอกภพไมไดถกมองเปนเครองจกรอกตอไป ไมไดประกอบขนดวยวตถจานวนมากมายมหาศาล แตประกอบขนจากองค๑รวมทไมอาจแบงแยกขาดออกจากกน และมลกษณะเคลอนไหวโดยตวมนเอง ซงแตละสวนมปฏสมพนธ๑ตอกน และสามารถเขาใจไดกแตในรปของกระบวนการแหงจกรวาล

17. อนาคตระทกขวญ 17.1 การเปลยนแปลงแบบถอนรากถอนโคน ยอมมผลกระทบทางจตใจ ทกคนลวนแตม “ความคดตดหลม”

หรอความคดทมไดใครครวญใหลกซง ซงกลายเปนความเชอหรอ ‚รปเคารพ” (idol) อยางท ฟรานซส เบคอน (Bacon) ใชศพท๑นนอยแลว การรอทาลายรปเคารพจงยากทจะรบไดทนททนใดนกคดและนกวชาการสงคมทมชอเสยงรวมสมย ไดแก อลวน ทอฟเลอร (Toffler) ไดเขยนหนงสอชอ Future Shock (อนาคตระทกขวญ)

17.2 ขอเขยนของทอฟเลอรชใหเหนสภาวะทางสงคมและวฒนธรรมทแปรเปลยนและมนษย๑โลกจะตองเผชญ ในระยะ 300 ปทผานมา สงคมตะวนตกโดยพายเพลงแหงการ เปลยนแปลงโหมกระหนาอยาง ไมขาดสาย นอกจากไมมใครสามารถหยดยงไดแลว ปจจบนมนยงโหมหนกขนเปนเทาทว สงผลกระทบในฉบพลนและรนแรงตอประเทศอตสาหกรรมกาวหนา กอใหเกดผลตผลทางสงคม ประหลาดๆ ตามมามากมายอยางชนดทไมเคยปรากฏมากอนในประวตศาสตร๑

17.3 ความเปลยนแปลงทมอตราเรงเรวจนนากลวน ไมเพยงแตเกดขนกบวงการอตสาหกรรมหรอชาต

45

บานเมองตาง ๆ เทานน หากยงคกคามเขาไปถงชวตสวนตวของมนษย๑ บงคบใหพวกเขาตองแสดงบทบาทผดแผกแตกตางไปจากเดม ซายงตองเผชญกบอนตรายจากโรคจตพสดารทมอาการรนแรงนาราคาญทสดอกดวย โรคจตตวใหมน เราอาจเรยกมนวา “อนาคตระทกขวญ” กคงได และการทาความเขาใจกบสมฏฐานตลอดจนอาการของมนนาจะชวยใหเขาใจอะไรตอมอะไรอกหลายอยางทไมอาจหาคาอธบายไดจากการวเคราะห๑ตามหลกเหตผลธรรมดา

17.4 ‚อนาคตระทกขวญ เปนปรากฏการณ๑เกยวเนองดวยกาลเวลา เปนผลตผลจากการเปลยนแปลงไปอยางรวดเรวในสงคม จากวฒนธรรมเกาไปสวฒนธรรมใหม หรออกนยหนงเปนวฒนธรรมระทกขวญทเกดขนในสงคมของตนเอง แตผลกระทบรนแรงกวา เนองจากบรรดาอาสาสมครสนตภาพหรออนทจรงรวมทงนกเดนทางทงหลายตางกทราบดวาตนจะไมตองปวดหวกบปญหาวฒนธรรมระทกขวญอกทนททออกจากดนแดนนนไป ทวาเหยอของโรคอนาคตระทกขวญไมมโอกาสทาเชนนนได

17.5 อลวน ทอฟเลอร อธบายเพมเตมวา ใครสกคนหนงใชชวตอยในสงคมของตนเองเปนเวลานานจนคนเคยกบวฒนธรรมภายในเปนอยางด แลวจ ๆ สภาพแวดลอมรอบตวเกดเปลยนแปลงขนมาโดยกะทนหน การประพฤตปฏบตตอกนระหวางคนในสงคมผดแผกไปจากเดม

17.6 วฒนธรรมเกยวกบเวลา สถานท การทางาน ความรก ศาสนา เพศสมพนธ๑ และอน ๆ เปลยนไป เขาจะ ทาอยางไรในเมอไมมสงคมอนทเขาคนเคยใหพงพาอาศยไดเลย และถาการเปลยนแปลงยงดาเนนตอไปอยางหยดยง ความสบสนวนวายยอมจะเพมขนเปนทวคณ

17.7 ผทตกเปนเหยอของสภาพแวดลอมแบบใหม นอกจากจะสรางปญหายงยากใหแกตนเองแลวยงอาจกอปญหาใหแกผอนอกดวยอะไรจะเกดขนในเมอไมเพยงชวตของคนแตละคนทจะถกกระแสคลนแหงการเปลยนแปลงพฒนาเขาสโลกใหม หากสงคมทงสงคม อนหมายถง คนรวมรนทงหมด รวมทงสมาชกทออนแอ ดอย สตปญญากวา ตลอดจนผทตกอยใตอานาจของมโนจตทงปวง ลวนแตตกอยในชะตากรรมอนเดยวกนแนนอน ผลกคอความวนวายทจะขยายตวออกไปอยางกวางขวาง สงคมมนษย๑กจะตกเปนเหยอของภาวะอนาคตระทกขวญในทสด นคอ สถานการณ๑ทมนษย๑กาลงประสบอยในปจจบน ความเปลยนแปลงเกดขนรวดเรว ปานประหนงหมะถลม โดยผทอยเบองลางยงไมพรอมจะเผชญกบมน

17.8 ทอฟเลอร๑กลาววา หากนาประวตศาสตร๑มนษย๑ในระยะ 50,000 ป สดทายมาแบงเปนชวอายคน (generation) โดยประมาณวาชวอายคนหนงๆ มระยะ 62 ป กจะแบงออกไดเปน 800 generation ในจานวนน มนษย๑ไดใชชวตอยตามถาเปนเวลาตดตอกนถง 650 ชวอายคน

ในระยะ 170 ชวคนสดทายนเอง ทการตดตอสอสารจากคนรนหนงไปยงอกรนเรมเปนไปอยางมประสทธภาพเมอมนษย๑เรมรจกการเขยนหนงสอ และเพยงหกชวคนกอนหนานเองทคนสวนใหญเรมมโอกาสเหนตวพมพ๑ อนงการบอกเวลาอยางถกตองเทยงตรงเพงจะทากนไดเมอสชวงชนเชอสายนอกจากน มอเตอร๑ไฟฟาเพงจะมใชในระยะ 2 generations

46

17.9 การผลตสนคาอปโภคบรโภคอยางขนานใหญเพงทาไดในชวงปจจบนคอชชวงอายท 800 (800th generations) นบเปนการหกมมครงใหญในเสนทางประวตศาสตร๑เทาทมนษยชาตเคยประสบมาเนองจากในชวอายคนน ความสมพนธ๑ระหวางมนษย๑กบทรพยากรธรรมชาตไดเปลยนแปลงไป ทเหนไดชดทสดกคอ ในดานการพฒนาเศรษฐกจ ในระยะเพยง 1 generation เกษตรกรรมซงถอเปนแหลงกาเนดของอารยธรรมไดสญเสยบทบาทนาลงเรอย ๆ จากประเทศหนงไปยงอกประเทศหนง

‚ประเทศกาวหนาทางเศรษฐกจเกนกวาสบประเทศมประชากรทางานในภาคเกษตรไมถงรอยละ 15 ของผมงานทาทงหมด เฉพาะสหรฐอเมรกาประเทศเดยวสามารถผลตพชไรและ เนอสตว๑เลยงคนอเมรกนเองกวา 320 ลานคน และเพอนรวมโลกอกประมาณ 160 ลานคน แตตวเลขของผทางานในภาคเกษตรของประเทศนตากวารอยละ 6 ซายงมแนวโนมลดตาลงทกขณะ

18. วสยทศน และอน ๆ 18.1 โลกทศนขนอยกบการมองคอพจารณาและวเคราะห๑ทงจาก ‚ภายนอก‛ โดยการมองเหนดวยตาอยาง

ธรรมดาและจาก ของนยนตาแหงปญญา ซงในความลลบแหงทเบต ณ บรเวณภเขาหมาลยมการกลาวถง “นยตาทสาม” (The Third eye)

18.2 ผเขยน (จรโชค วระสย) เหนวานาจะขยายความดงน วสยทศน เปนเรองของการพจารณามอง หรอคาดการณ๑แมในระยะใกลๆ (‚ว-ใกล‛) หากมองหรอ

คดลาไปขางหนา หรอวางแผนอนาคตในระยะเวลาทหางไกล(‚ว-ไกล‛) จาก ปจจบนมากยอมเสยงตอการผดพลาด 3 สาเหตเปนเพราะปจจย( factors) หรอสภาะการณ๑หรอ เงอนไข (condition) ทไมแนนอน ของ “วนพรงน” หรอ “อนาคต” มมากเปนเรองของ “อนจจง” ไมแนนอนหรอภาษา Quantum Physies เรยกวา Chaos เค-อส หรอ Chaotic เค-อต-ตค James Gleick ชอ Chaos : Making a New Science. New York : Penguin, 1987

18.3 การมวสยทศน๑อาศยสตปญญา (IQ Intelligence Quotient) และความฉลาดทางอารมณ๑ (EQ=Emotional Quotient) และอนๆ มวสยทาง คอ รจกหาทางเลอก หรอทางออก (alternatives, options) ตาง ๆ ขอสมมตฐานคอ มประสบการณ๑ความรกกวางขวาง และหลากหลาย จงสามารถระบบทางเลอกไดนานาวถวสยทา (action) คอมการลงมอปฎบตการ(กายกรรม) ในกรณทเปนวสยทศน๑ คอ ‚หนงสมอง สองซก (คอ ซายและขวา) แตตองอาศย สองมอ และเทาทกาวเดน‛ วสยทน (Stamina) ในตานานทางพระพทธศาสนามการกลาวถงความวรยะอตสาหะและความอดทนไมยอทอของพระมหาชนกและในมหากาพย๑ Odyssey มการกลาวถงการผจญภยเกนกวา 20 ป ของ Odesseus ในหางมหานททเตมไปดวยภยนตรายนานาประการวสยทน การทาอะไรใหทนกน วสยแท หมายถง ความลกซงแหง “จตวญญาณ” (SPIRITUAL Domain) เปนสงทขาดไมได ดงนน จงเรยกวาคณธรรม (virtue) ความด

47

19. Old and New Paradigms 19.1 กระบวนทศนเกามองโลกแบบอะตอม หรอAtomism (แบบแยกยอย) วตถและการเคลอน ตวของ

องค๑ประกอบแตละชนสามารถดารงอยและดาเนนไปอยางอสระ การเขาใจการดารงของสงคมแบบปจเจกชน คอ แตละคนโดยอสระ กระบวนทศน๑ใหมมองโลกแบบองค๑รวม ทกอยางเกยวของกนและสมพนธ๑กน สงคม คอ การดารงอยของหลาย ๆ คนทไมอาจจะแยกออกจากกนได มองการเคลอนตวของโลกแบบองค๑รวมหรอกลาวอยางสรป คอ สวนทงหมดไมไดมคาเทากบผลบวกของสวนประกอบยอย ๆ เขาดวยกน กระบวนทศน๑เกา เนนการแขงขน การแสวงหากาไรการเอาเปรยบทางเศรษฐก จและเชอในหลกววฒนาการ แหงการชวงชง ทวาดวย “ผรอดอย คอ ผชนะ (Survival of The fittest) ทสด กระบวนทศน๑ใหมเนนการรวมมอ ( Cooperation) และการประสานประโยชน๑ แนวคดทานองเดยวกบ ดร.ปวย องภากรณ๑ ในขอเขยนเรอง สนตประชาธรรม คอ มงใหเปนสงคมทเอออาทรตอกน (caring society)

19.2 กระบวนทศน๑เกามงการเปนนายเหนอธรรมชาต (master of nature) เชอในเรองมนษย๑เปนศนย๑กลางของโลกและสงคม ( man as center of the universe) กระบวนทศน๑ใหมเนนเขาสขบวนการสงแวดลอม หรอนเวศวทยา (green movement) การประสานเขาเปนหนงเดยวกบธรรมชาตและมความเคารพตอโลกและธรรมชาต

19.3 กระบวนทศน เกาวางอยบนพนฐานความเชอเรองความเหนอกวาของวฒนธรรมยโรปและอเมรกา (อสดงคตานวตร) ความเหนอกวาน คอ รากฐานแนวคดทสนบสนนลทธจกรวรรดนยมและการลาอาณานคม กระบวนทศน๑ใหมเนนความเทาเทยมและความหลากหลายทางวฒนธรรม (cultural pluralism) กระบวนทศน๑เกาอยบนหลกการรวมศนย๑อานาจมระบบราชการขนาดใหญ (bureaucracy) กระบวนทศน๑ใหมเชอในเรองการกระจายอานาจและประชาธปไตยทวางอยบนพนฐานของระบบชมชนไมใชระบบรฐ (community democracy)

19.4 กระบวนทศน เกาปฏเสธความสาคญของโลกทางจตวญญาณ กระบวนทศน๑ใหม เนนถง ความสาคญ ของจตวญญาณ

กระบวนทศน๑เกาใหความสาคญตอบทบาทของผชายกระบวนทศน๑ใหมจะเนนความเสมอภาค ทางเพศ

20. การคนพบเชงวทยาการ 20.1 วทยาศาสตร๑สงเสรมใหมนษย๑ใชเหตผลหรอ ตรรกภาพ (rationality) เปนสรณะแตในทางปฏบตการใช

เหตผลโดย ปราศจากจนตนาการแลว ยอมไมกอใหเกดความกาวหนาทางวทยาการไดเทาทควรการ“แหวกทะลทางปญญา” (breakthrough) คอระดบ paradigm shift

20.2 การคนพบเรองสาคญๆ ทางวทยาการไมวาทางวทยาศาสตร๑ธรรมชาต หรอทางพฤตกรรมศาสตร๑ มกเกยวพนกบการใชจนตนาการประกอบเหตผลและดเหมอนวาบอยครงทจตนาการโลดวงนาหนาเหตผล

48

ซงกอใหขมพลงแหงการสรางสรรค๑ (creativity) หรอกอใหเกดนฤมตกรรม (creation) การศกษาสงคมศาสตร๑ มวธการใหญ ๆ อยสองวธเชงรปนยหรอในรปทเปนทางการ (formal) ซงเนนการใชตรรกวทยา คอ หลกแหงเหตผล การดาเนนตามหลกแหงปรนยภาพ (objectivity) และการพงสถตตวเลขมาก ๆ อกวธหนงเรยกเปนภาษาเยอรมนวา แวรสเตเหน (verstehen)

20.3 วธนหนมาทางความเขาใจและความรโดยใชความรสก และมโนภาพเปนเครองกระตน อยางไรกตามชวตทางปญญาของมนษย จะงอกงามและบรรลถงซงความจรงตาง ๆ ดวยการเปนผมใจกวาง คอ ไมยดถอวธใดเปนเกณฑ๑จนกระทงไมใหความสาคญแกวธอน หมายความวาในบางครงตองใชวธการมากกวาหนงวธหลกพระพทธศาสนากลาววา ความจรงมอยแลวในสากลจกรวาลน เพยงแตวาจะมผคนพบหรอแสวงหาเทานน

20.4 การเขาถงความจรงหรอสจจธรรมนนเหมอนกบการพยายามไปสจดหมายอนหนงการเขาถงจดหมาย คอ ความจรงนนอาจไปไดดวยยวดยาน หรอวธการ (ศพทศาสนา เรยกวา “อบาย”) ตาง ๆ กนในการเขาใจสงคมมนษย๑ไดด

20.5 “อบาย” หรอมรรควธ (means) อยางหนงทใชคอ การสรางหนจาลองสงคม(model) ในอดมคตขนมาวธ นใชทงความร หรอหลกเหตผลผสมผสานกบจนตนาการคอ การวาดภาพนครในฝน การสรางภาพสงคมอดมคต หรอนครในฝน นอกจากจะชวยใหเขาใจสงคมมนษย๑ไดดขนแลวยงอาจเปนแนวทางในการปรบปรง, สงเสรม, สรางสรรคในชวตคนเปนไปโดยมความผาสก ราบรนอกดวย ขอแมทสาคญมอยวา สงคมทพงประสงค๑นนตองเปน นครในฝนด คอ สสงคม ไมใชนครในฝนราย คอ ทสงคมปกตคนมงหวงทจะสถาปนาเลศนคร (Utopia) หรอเลศโลกใหเกดขนบนพนพภพ แตผลอาจออกมาในรปทตรงกนขามกได คอ รปลกษณ๑ทเกดขนมาผดความคาดหมาย ไมตรงตามเจตนาเบองแรก

21. ความเปนผน าในบรบทแหงองคการเรยนร (Learning Organization) 21.1 ทฤษฎความเปนผนาและปจจยทเกยวของในยครวมสมยไดรบอทธพลจากหนงสอโดย Peter Senge ชอ

The Fifth Discipline กลาววา องค๑การใดจะอยรอดไดโยงเกยวกบความสามารถใน การเรยนรและการปรบตว องค๑การเรยนรทแทจรง จะตองพฒนาขดความสามารถใหมๆ และตองปรบเปลยนวถและแนวคดขนานใหญ (mind-set transformation)

21.2 ปกตองค๑การสวนใหญดาเนนการในสถานการณ๑ ซงมการเปลยนแปลงอยเสมอ และสาหรบบางอง ค๑การ เชน ทมความเปนไฮเทค (high-tech) ระดบแหงการเปลยนแปลง ยอมไมตอเนองกน ทงนการเปลยนแปลงทไมตอเนองเกดขนเมอมการเปลยนแปลงทคาดไวหรอทคดวานาจะเกดขนไมมลกษณะทคลายกบสงทเกดขนในปจจบนหรอในอดต เชน 1) การเกดขนของเทคโนโลยทดกวาเดม และถกกวาเดม 2) การทฝายตรงขามไดนาผลตภณฑ๑และบรการทใหมหรอดกวาเดมนามาสทองตลาด 3)หรอมการ

49

แขงขนจากตางประเทศ ทถกกวา 4) การเปลยนแปลงเชงประชากรททาใหเกดผลลบตอการไดกาไร และแมกระทงอาจเปนผลเสยตอความอยรอดของหลายบรษทหรอองค๑การ ในสถานการณ๑เชนวาน สงสาคญคอวถและแนวการคดและทางานของพนกงานเปนเรองทผน าตองเผชญอยางหลกเลยงไมได

21.3 ในการสนบสนนใหมการเปลยนแปลงพนกงานจะตองไดรบการกระตน จากผนาใหคดเกนกวาสงทเคยประสบความสาเรจมาแลว และเกนกวาภาวะความรทมอยในขณะนน Peter Senge กลาววาผนาตองทาใหมการเปลยนแปลง (transform) เพอใหเปนองค๑การเรยนรคอไมหยดนงเลย (Robert N. Lussier and Christopher F. Achua. Effeetive Leadership Third Edition , Thomson , 2007 , pp. 378-379)

21.4 Peter Senge กลาววา องคการเรยนร หรอการเรยนรโดยองคการ (organizational learning) ไมใช “องคการแหงการเรยนร” ซงยอมหมายถงการเรยนรในสถาบนตาง ๆ มความสาคญระดบพนฐานในการสรางความรใหม และในกระบวนการแบงปนประสบการณ๑ ปญหาทเกยวกบการขาดโครงสรางอนมประสทธภาพ

21.5 ในการสรางความร (Knowledge creation) และการแบงปนความร เกดขนจากความเปนผนาทออนแอไรประสทธภาพ และการเมองภายในองค๑การ การประสบผลสาเรจในสภาวะทมความเปนพลวตสงน ผน าตองปรบเปลยนองค๑การใหเปนระบบทยดหยน (Flexible Systems) สามารถทาใหมการเรยนรโดยไมหยดยงและใหมความสามารถในการปรบตวไดมากยงขนเรอยๆ

21.6 ในสภาวะทม การเปลยนแปลงอยางชาๆ และมลกษณะสะสมเพมเรอยๆ (incremental) องค๑การพอมเวลาวางแผนและมปฏกรยาสนองตอบเพอคงไวซง ความไดเปรยบในการแขงขน แตในสภาวะแวดลอมทม การเปลยนแปลงอยางรวดเรว ตอบสนองบอยครงจาเปนตองเปลยนวธการตอบสนองทจะทาใหอยในสถานทสามารถสได โดยองค๑การตองมลกษณะทเรยกวา ‚ยงกวาแขงขน‛(proactive) หรอคดลวงหนา (anticipatory) ซงตองจดการใหมแนวใหมใหมการ เรยนร อยเสมอ และทาใหการปรบปรงอยางตอเนอง

21.7 องค๑การเรยนรดาเนนการ 1) สรางความร 2) การไดมาซงความร 3) การถายเท (transferring) ความร 4) เปลยนพฤตกรรมอนเปนผลจากการไดความรและแนวคดใหม ดงนนจาตองจดการความร (Knowledge Management) อยางมประสทธภาพ เพอใหองค๑การไดเปรยบในการแขงขน (competitive advantages) ไดอยางยงยน

21.8 ผน ามบทบาทสาคญในกระบวนการจดการความร อยางมประสทธภาพ ทงนเกยวโยงกบสถานภาพหรอตาแหนง ซงตองแสดงความสามารถในการจดการพนฐานความรขององค๑การเพอทจะเอาชนะอปสรรคและใชประโยชน๑อยางเตมท ทงนพงตระหนกวา องค๑การตองเขาถง ทงความร ชดแจงเปดเผย (explicit) และความรแฝงหรอเกบเงยบ (tacit) ซงบคคลตางๆ ไดครอบครองไวอนวาดวยผลตภณฑ๑ การบรการ

50

ระบบและกระบวนการตางๆ ทงน สงทเปนความร ชดแจง ถกเกบไวในคมอขอมลพนฐานและระบบขอมลขาวสาร (manuals, data base, brochures)

21.9 นกวชาการบางทานถอวา องคการเรยนร โยงเกยวอยางไมอาจหลกเลยงไดกบความเปนการเมองภายในองค๑การ ดงนนจงมการระบวาสงทจะตองพจารณากคอ เรองอานาจ เรองการเมอง ททาใหบางองค๑การสามารถเรยนรไดมากวาองค๑การอนๆ และทาไมบางองค๑การจงมนวตกรรมทเปนประโยชน๑มากกวา

22. ลกษณะขององคการเรยนร ประการแรก สงทฝงอยในวฒนธรรมขององค๑การ และรวมอยในระบบการใหรางวลและการประเมน

ไดแก คณคาทวาดวยการทดลอง การรเรม การกอใหเกดสงใหม และความยดหยน ประการทสอง ไดรบการสนบสนนจากฝายจดการระดบสงอยางแขงขน และแสดงออกใหเหนอยาง

เดนชด ประการทสาม มกลไกและโครงสรางทจะสนบสนนดแลใหเจรญเตบโต ซงความคดทเกดขนจากทก

ระดบขององคการ ประการทส ความรและขาวสาร มการเผยแพรหรอทาใหเขาถงบคคลทตองการ อกทงมการสงเสรมให

นาไปใชในองค๑การของตนเอง ประการทหา ทรพยากรถกกาหนดใหสงเสรมการเรยนรทกระดบ ตวอยางคอ บรษท 3M สงเสรมและ

อนญาตใหพนกงานใชเวลารอยละ 15 ในการทาสงทตนเองตองการเรยกวา “15 percent rule” ประการทหก พนกงานไดรบการใหมอ านาจ (empowered) เพอแกปญหาเมอใดกตามทเกดขน และ

พยายามทจะหาวธการทดกวาในการทางาน ประการทเจด ใหการเนนยาพอ ๆ กนในเรองของการปฏบตการไมวาจะเปนในระดบระยะสนหรอ

ระยะยาว ประการทแปด มความตองการทแนวแนในทวทกสวนขององค๑การทจะพฒนา และทาใหกระจางชด

ในเรองของความรในการทางานทไดผลวาดวยการปรบเขากบสงแวดลอมและการบรรลเปาหมายขององคการ

ประการทเกา ผทมสวนเกยวของตองไมหวาดกลววาจะลมเหลว 23. กระบวนทศนองคการแบบเดมกบแบบองคการเรยนร 23.1 กระบวนทศน๑องค๑การแบบเดมมพนฐานอยกบ bureaucratic model ซงใหความสาคญกบโครงสรางแหง

การสง (command) และการควบคม (control) อกทงมการเนนการตดสนใจจากศนย๑กลาง (centralized) รวมทงมระบบทเปนทางการ คอ มกฎเกณฑ๑ทแนนอน อยางยงมการจดระบบงานทเชยวชาญเฉพาะทาง (specialized) มการใช competitive strategy และเปนวฒนธรรมหรอการประพฤตปฏบตอยางทเรยกวา

51

ปดและเขมงวด การจดองค๑การแบบดงกลาวใหความสาคญมากเกนไปกบลกษณะทเรยกวา ‚outside-in‛ และการมมมมองแหงการเรยนรในระดบ มหภาค (macro)โดยใหความสาคญเพยงเลกนอยกบแงมมแบบ “inside-out” ซงยอมรบหรอเนนวาตวการแหงการเรยนรและการเปลยนแปลง ไดแก คนเดนทวไปหรอคนในองค๑การนน

23.2 สงทเรยกวาองค๑การเรยนรเปนการเปลยนกระบวนทศน แหงการออกแบบองค๑การซงมลกษณะทมโครงสรางนอยลง (less structured) มลกษณะทกระจายออกจากศนย๑กลาง และมลกษณะทไมเปนทางการในองค๑การเรยนร การออกแบบยทธศาสตร๑เปนกระบวนการรวมมอกน (collaborative process) และเปนวฒนธรรมทเปดกวาง และมความยดหยน ทศนวสยขององค๑การเรยนร คอ คนจะเรยนรอยางใสใจถาไดรบการกระตนใหเผชญกบการทาทาย การทดลอง และจนกระทงขนลมเหลว แตทาใหมการพนจพจารณาประสบการณ๑นนๆ

23.3 หากเปรยบเทยบตามรปแบบทปรากฏในภาพทแสดงองคการแบบเดม ทเนนประสทธภาพโดยถอวาตองมลกษณะทเปนแบบทางดง vertical หรอเปนปรามดแบบสง ซงเรมตนจาก CEO และลดหลนลงมาเปนระดบโครงสรางแบบทางชน น ประสบผลสาเรจภายใตสภาวะทปกต กลาวคอ สงทเปนวสยทศน๑ ภารกจ และยทธศาสตร๑ขององค๑การถกกาหนดในตาแหนงบนและสงการลงมาตาม ขนตอนแหงอานาจและความรบผดชอบ มสวนทเปนขอเสนอ หรอ input จากตาแหนงลางนอยมากหรอไมมเลย การตดสนใจอยทระดบสงของระบบซงมกาหนดงาน หรอภารกจแตละขนทเขมงวด และแบงแยกออกมาเปนงานเฉพาะทเชยวชาญ แตละอยางซงวฒนธรรมท เขมงวดแบบนไมสนองตอบตอการเปลยนแปลง และ การตดตอสอสารมลกษณะทเปนแบบชน (vertical)

23.4 องคการเรยนรมลกษณะทแตกตาง คอ ไมใชเปน efficiency driven แตเปน learning driven ลกษณะสาคญ คอ

ประการแรก เขาไดกบสงแวดลอมทมการเปลยนแปลง ประการทสอง มลกษณะโครงสราง Flat, horizontal ประการทสาม ยทธศาสตร๑มลกษณะทใหความรวมมอภายในองค๑การเอง และกบองค๑การอนๆ ประการทส การตดสนใจมลกษณะท decentralized ประการทหา บทบาทหรอการมลกษณะทไมกระฉบแนน มความคลองตว และสามารถปรบตวได ประการทหก มวฒนธรรมทปรบ ซงสามารถทจะสงเสรมใหมการปรบปรงและเปลยนแป ลงตลอดเวลา ประการทเจด มเครอขายของกลมและตวบคคล ซงมลกษณะทมการแลกเปลยนอยางเสรและเปดเผยโดยไมมตวการกรอง (filters)

52

24. หลก 5 ประการขององคการเรยนร Peter Senge ปเตอร๑ เซนจ๑ นกวชาการแหงสถาบน MIT เขยนหนงสอชอ The Fifth Discipline

จดพมพ๑ขนในป ค.ศ. 1990 ซงระบถงศาสตร๑ทมการเรยนร 5 สาขา ดวยกน (the five learning disciplines) ซงหมายถงชดแหงการปฏบต (a set of practices) เพอสรางขดความสามารถ (capabilities) ในองค๑การตาง ๆ ซงแตละศาสตร (discipline) เปนองค๑รวมแหงความร และการปฏบตตลอดชพ สาหรบบคคลและคณะบคคลในองค๑การตาง ๆ ประกอบไปดวย (Peter Senge. The Dance of Change, pp. 31-33)

24.1 หลกแรก : ความสามารถสวนบคคล Personal Mastery เปนศาสตร๑หรอวทยาการทหมายถงความมงหวงในการสรางภาพทสอดคลองกน (coherent picture) ของสงทคนตองการมากทสดทจะไดในทงนโยงเกยวกบการมวสยทศน๑สวนตว (personal vision) พรอม ๆ กบการประเมน (assessment) สภาวะแหงชวตของตนในปจจบน (current reality)

ในการเรยนรเพอทาใหเกดความตรงเครยด (tension) ระหวางวสยทศน๑ และความเปนจรง ซงหากเปนรปภาพใชยางรดมอ ๆ หนง ดงยางรดขนไปขางบน และอกมอขางหนงดงลงมาขางลาง มความยดหยน และสามารถขยายสมรรถนะของผคนทจะทาการเรมไดดกวาเดม และประสบผลไดมากกวาตามทเขาไดเลอกไว

24.2 หลกทสอง : หนจ าลองทางจต Mental Models เปนศาสตร๑แหงการพนจพจารณา(reflection) และการม inquiry skills ซงพงไปทการพฒนา awareness แหงเจตคต และ perceptions ซงมอทธพลตอความคด และการปฏสมพนธ๑ ในการทพนจพจารณาอยบอย ๆ เปนกจวฒน๑ รวมทงมการพดจา และพจารณา และคดซาวนจฉยอยเรอย ๆ ซงภาพภายใน (internal pictures) ของโลก ผคนยอมสามารถทจะเขาถงสมรรถนะในการควบคมการกระทา และการตดสนใจของตน ทงน ภาพ icon ทนาแสดงกคอ ภาพศรษะคน และมบนไดทาบอยใหชอวาเปน ladder of inference ขนอยกบความสามารถของคน กระโดดขนทนทสขอสมมตฐาน และการลงความเหนอนม ผลเสย (counterproductive)

24.3 หลกทสาม : วสยทศนรวม(Shared Vision) เปนวทยาการท Peter Senge เรยกวา collective discipline กาหนดจดโฟกสทวตถประสงค๑รวมกน กลาวคอ คนเรยนรทจะสราง ความรสกมงมน (sense of commitment) ในกลมหรอองค๑การ โดยการพฒนาภาพลกษณ๑รวมกนของอนาคตทตองการสรางขน Icon ทใช คอรปนยนตา และหลกการรวมทงการประพฤตปฏบต อนเปนแนวทาง ซงเขาเหลานนหวงทเขาถง

24.4 หลกทส : การเรยนรเปนทม (Team Learning) เปนศาสตร๑แหงการปฏสมพนธ๑ของกลม โดยใชวธการ dialogue และการอภปรายอยางชาญฉลาด กลมยอมสามารถเปลยน (transform) ความคดของกลมโดยรวม (collective thinking) และเรยนรการระดมสรรพกาลง เพอบรรลเปาหมายรวมกน รวมทงความเฉลยว

53

ฉลาด และความสามารถตางๆ ออกมาซงเกดเปนผลทรวมกนแลวยงใหญกวาความสามารถของแตละคน ผนวกรวมกนแตตางคนตางๆ ทาแยกดาเนนการกนเอง Icon ทใชเปนสญลกษณ๑ กคอ การกระพอปกเปนแถวของนก

24.5 หลกทหา : การคดเชงระบบ (Systems Thinkings) ผคนเรยนรทจะเขาใจการพงพงองอาศย(interdependency) และการเปลยนแปลง และเพอทสามารถทจะจดการกบเรองตางๆ เพอใหมผลสมฤทธ

การคดเชงระบบมเนอหาสาระของทฤษฏทกาลงเจรญเตบโตเกยวกบพฤตกรรมแหงการ‚ปอนกลบ‛ feedback และความสลบซบซอน (complexity) ซงเปนแนวโนมของระบบทจะนาไปสการเจรญเตบโต หรอการมเสถยรภาพ

เครองมอ และเทคนคทใช ไดแก ตวตนแบบเรยกวา system archetypes และหลายรปแบบของการทดลองแหงการเรยนร (learning labs) รวมทงการจาลอง (simulations) ซงชวยใหมองเหนวาจะเปลยนแปลงระบบตางๆ ไดมอยางประสทธผลอยางไร และสามารถกระทาการทสอดคลองกบกระบวนการทใหญกวา ในโลกแหงเศรษฐกจ และโลกของธรรมชาต

สญลกษณ๑ icon คอ feedback loop ซงเคลอนเปนวงกลม (underlying) อนเปนตวกาหนดพนฐานแหงกระบวนการเตบโต และกระบวนการถกจากดในธรรมชาต

ภาคผนวก 1 ประเมนผลประเทศไทย เดกโงขน/คณธรรมเสอมลง

เมอวนจนทร๑ คณอาคม เตมพทยาไพสฐ เลขาธการ สานกงานคณะกรรมการพฒนาเศรษฐกจและสงคมแหงชาต จดประชมประจาป 2556 เรอง เสนทางประเทศไทยสประชาคมอาเซยน มการสรปสาระสาคญของ ผลการพฒนาเศรษฐกจและสงคมปแรก (2555) ตาม แผนพฒนาฯฉบบท 11 กอนท นายกฯยงลกษณ๑ ชนวตร จะแถลงผลงานปแรกของรฐบาลตอสภาหนงวน

กไมร ‚ผล‛ จะตรงกนหรอไม ผมขอนาบางสวนท ด และ ไมด มาเลาสกนฟง ทนาทงกคอ ทามกลางการเสพตดนโยบายประชานยมของรฐบาล ผลประเมนของ สภาพฒน๑ กลบระบวา

มประชาชนรบรและเขาใจ ‚หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง‛ ใน ระดบมาก สงถง 51.15% ไมรจก 1.15% และ มการประยกต๑ใชหลกเศรษฐกจพอเพยงสงถง 90.55% โดย ประยกต๑ใชเปนประจาจนเปนวถชวตสงถง 65.34% และประยกต๑ใชกบวธปฏบตในการทางาน 24.31%

เหตผลหลก ทนา หลกปรชญาเศรษฐกจพอเพยง มาใช เพอดาเนนชวตตามหลกคณธรรมจรยธรรม 32.22% เมอประยกต๑ใชแลว สวนใหญบรรลผลตามวตถประสงค๑ถง 48.87% และผลทเกดขนมความยงยนถง 93.36%

54

ทผมทงกคอ ถาผลประเมนของสภาพฒน๑ถกตอง สงคมไทยจะตองดขนมาก ประชาชนสวนใหญจะกนอยอยางประหยด มภมคมกน มคณภาพชวตทด มความสขกนทกครวเรอน ไมรสกเดอดรอนแมขาวปลาอาหารจะแพงขนไปนด หรอผลผลตขายไดราคาตาลง ตามภาวะเศรษฐกจไทยและเศรษฐกจโลก แตวนนดเหมอนทกคนจะไมพอใจไปหมด ตงแตราคาไขไกไปจนถงราคายาง

ขอมลทผมสนใจทสดกคอ ‚การศกษา‛ ทลมเหลวมาตอเนอง ผลการประเมนระบวา คนในสงคมมการใฝรมากขน แตคณภาพการศกษาและการมคณธรรมยงคงมปญหา

สภาพฒน๑ อางจานวนผใชบรการและฝกอบรมใน ศนย๑การเรยนไอทชมชน ทเพมขนอยางรวดเรวจาก 0.21 ลานคนในป 2550 เปน 19.76 ลานคนในป 2554 และ 36.26 ลานคนในป 2555 ทเปนปแรกของแผนพฒนาฯฉบบท 11 และ แรงงานมระดบการศกษาสงขน แรงงานระดบกลางมการศกษาระดบมธยมขนไปมแนวโนมเพมขนจาก 41.65% ในป 2550 เปน 47.45% ในป 2554 และ 47.71% ในป 2555

ทนาสนใจกคอ สภาพฒน๑ ระบวา แมคนไทยจะไดรบการศกษามากขน แตคณภาพการศกษายงคงเปนปญหาสาคญ จะเหนไดจากผลสมฤทธทางการเรยน ซงคานวณจากคะแนนเฉลย 4 วชาหลกของ นกเรยนระดบ ป.6 ม.3 และ ม.6 อยในเกณฑ๑ ตากวา 50% มาโดยตลอด ในป 2550 มคะแนนเฉลยอยท 38.98 และลดลงเปน 35.67 ในป 2554 และลดลงอกเปน 35.54 ในป 2555

(แสดงวาการศกษาไทยทกวนน เดกไทยยงเรยนยงโงขน อนเปนผลจาก นโยบายและระบบการศกษาทลมเหลวของรฐบาล ผมไมรวา คณจาตรนต๑ ฉายแสง รฐมนตรศกษา จะแถลงผลงานดานการศกษาอยางไร ถาดกวาน ผมคดวาคงจะเชอถอไมได เพราะสภาพฒน๑ถอเปนคลงสมองของรฐบาล และเปนผประเมนผลงานรฐบาลโดยตรง)

นอกจาก การศกษาทลมเหลว แลว คณธรรมของคนไทยยงเสอมถอยลงไปเรอยๆ เหนไดจาก คดยาเสพตดตอประชากรพนคน เพมขนตอเนองจาก 2.25 คดตอพนในป 2550 เปน 5.65 คดตอพนในป 2555 เพมขนถง 251% รวมทง คะแนนดชนวดภาพลกษณ๑คอร๑รปชนของประเทศไทย ท ตากวาครงมาโดยตลอด โดยป 2555 ไดคะแนน 37 คะแนนจาก 100 คะแนน อยในอนดบท 88 จาก 176 ประเทศ

อานผลการประเมนประเทศไทยในป 2555 ของสภาพฒน๑แลวกเศราใจ แมเศรษฐกจจะโตขน สงออกเพมขน (ไมรเศรษฐกจกอนนไปอยกระเปาใคร) แตของจรงประเทศไทยคอ

เดกไทยไดเรยนหนงสอมากขน แตโงขน ขณะท คณธรรมจรยธรรมกลบเสอมลง แลวอนาคตประเทศไทยจะเปนอยางไร พอแมพนองเอ๐ย.

‚ลม เปลยนทศ‛ ทมา ไทยรฐ วนท 25 กนยายน 2556 (cf. http://www.kroobannok.com/61753)

55

ภาคผนวก 2 Digging into the real social network It takes a desert island to escape modern madness, but even with a fair bit of digital withdrawal it's well worth making the human connection Haggerstone Island is a tiny dot situated 100 nautical miles from the very tip of Australia, arguably one of the most remote areas of the world.

ILLUSTRATIONS: THINKSTOCK; ART: KANOKTHIP KHUNTEERAPRASERT

It is paradise. Haggerstone has become a favourite getaway for the rich and famous, with a two-year waiting list. Former guests are a who's who of the business and entertainment world _ and this is where your columnist has been staying for the past week.

First of all I don't appreciate that knee-jerk ''scoff'' that erupted from your very essence, up through your throat and out of your mouth upon reading that last sentence.

I'll have you know I rub shoulders with movers and shakers constantly, and not just as I am hurriedly shunted past first class when all attempts at string-pulling for upgrades have proved futile.

How and why I ended up on Haggerstone is irrelevant. This column is not even about Haggerstone. It's about technology.

Like you, I've been slowly engulfed by technology over the past five years. There are now days I've stared at that little square smartphone screen longer than I've stared at any living being.

A couple of years ago I turned off my mobile phone for a week, and recounted what transpired in this column.

Anyway, the point is that for a week I was not allowed to use my mobile phone.

56

The upshot? Nothing earth shattering, and the most jarring thing I had to do was use a really smelly public telephone at Hat Yai airport.

But that experiment was in the olden days. So much has changed since then and so rapidly. In 2013, I am chained to my MacBook Pro and iPhone so tightly I am starting to resent Apple.

Next time you go to a restaurant, cast your eyes around. You will see families of four staring into their smartphones doing something really important, like uploading a pic of their dessert with a comment like ''Yummy!''

You will see otherwise attractive young couples on dates, texting away in silence, because that requires less social skills that having to communicate orally.

This is what we call the ''social network''. When I first knew I was travelling to Haggerstone Island, I received a pre-travel email detailing what I

needed to take with me, such as 30-plus sunscreen, sturdy sneakers, and Jackie Collins' entire back catalogue. Since I have yet to be subjected to a frontal lobotomy, I was not required to pack Fifty Shades Of Grey.

This sentence stood out the most: ''Guests are reminded there is no internet connection, and telephone connection is very limited.'' Oh, interesting. For the first time I would travel to and from Australia without my PC or phone.

Technology and I were embarking on a trial separation. And so, one week ago, I placed my iPhone and MacBook into a bedroom drawer, packed my bag and

instructed my valet to call a taxi for Suvarnabhumi. Goodbye, Thailand. Goodbye, Steve Jobs. I'm back now. So how was it?

'WHERE'S THE REST OF ME!?' SYNDROME You know how people who lose limbs often claim they can still feel them? Well that was me, only I

wasn't itching or scratching. I was vibrating. For the first two days of my experiment, my phone kept vibrating in my trouser pocket. This is despite it

being 7,300km away. This is the second time I've experienced this phenomenon. The last time was at the Thailand Open,

which coincidentally begins again today at Muang Thong Thani. At the time I'd gotten back into running after a relatively short lay-off (a running term for the years

2008-2010), so maybe it was just my leg muscles twitching and protesting at having to go back to work.

57

This week it happened again. At dinner in Cairns, for example, I interrupted a hilarious anecdote about the Thai government to reach down into my trousers to answer my vibrating phone. Only there was nothing there.

I now understand how people see ghosts or believe in deities. The human mind is a powerful thing. In two days my psychosomatic ailment passed to be replaced by something more physical. THIGH-SLAPPING FUN

Any visitor to Cairns last week may have spotted me strolling the streets, marvelling at all the herbal healing stores and didgeridoo shops that have sprung up there.

Had you spotted me, you would have seen me slapping my thighs in urgent fashion. Why? I kept getting sudden feelings I'd lost my mobile phone.

The slaps went in this order: Left thigh, right thigh, back trouser pocket. shirt pocket and the forehead. ''That's right _ I'm not carrying it.''

I ended up bruised and battered, all self-inflicted. There is even a hand print on my favourite Ben Sherman shirt, and it doesn't even have a top pocket!

How intriguing. My brain is now hard-wired so that wherever I go, I need that weight of a smartphone in my pocket, otherwise my synapses go ballistic.

I looked like a middle-aged man trying to dance, slapping his thighs, right to left, back to top, as if trying to keep the beat to a KC and the Sunshine Band song. I have Steve Jobs to thank for that. MELTING INTO THE NOW

After phantom vibrations and thigh-slapping, I began to feel at peace. My visit to Haggerstone was in a party of 10, and we were all offline. We observed staggeringly beautiful sunsets without having to view them through an electronic screen,

after which we could turn on an app to adjust the light on the pic so that it was perfect so that we could put it in a cutesy frame and instantly upload it onto Instagram with an accompanying caption like ''Picture postcard sunset!'' as if this new generation even knows what a postcard is.

Instead, we used our eyes to watch the sun fade over the far North Queensland horizon. We drank in the atmosphere devoid of apps, phone chargers and Dtac.

At night time over good wine and fish caught just an hour or two previous, we sat around doing something you would never be able to do with the aid of a purchase from the App Store.

We talked.

58

It was really weird, and something the youngies should try if they get a spare moment. We looked each other in the eyes and told stories. We spoke of experiences and special moments. We asked questions and got answers.

And all this without ever having to look down every minute to see if anybody had sent us an email. There were no bleeps or four-second jingles bursting forth from our pockets, heralding the arrival of something Earth-shatteringly trivial.

That is what I am trying to convey to you _ how blissful this last week has been, and not just because of the deserted beaches and great sunsets. For a short time we had a network going there _ oh my God, a social network!

Alas, it was one that came crashing down when I stepped out of the taxi cab from Suvarnabhumi yesterday at 2am.

I admit it, dear reader: The first thing I did was flick on my PC and mobile phone. Bleep bleep bleep bleep. Welcome back to civilisation.

I have left a social network and re-entered the social network. Only in 2013 do we truly understand that sentence.

(cf. http://www.bangkokpost.com/lifestyle/family/370890/digging-into-the-real-social-network)

ภาคผนวก 3 1. สตฟ จอบส (Steve Jobs) เปนนกสอสารบนเวทโลกทสามารถสะกดผฟงใหหลงใหลไดเกงมากทสดคนหนง

ไมมใครทาบรศมของเขาไดเลย การนาเสนอของจอบสไดปลอยพลงโดพามน (dopamine) เขาใสสมองของผฟง ทาใหบางคนทอยากไดพลงนอยางเตมทถงกบฝาความหนาวในระดบเยอกแขงยามค าคนมาจบจองทนงแถวหนาเพอรอฟงคาปราศรยของเขา....

การนาเสนอ (presentation) ของสตฟ จ๏อบส๑ นนเปนประสบการณ๑ทไมธรรมดา และเขากไมคอยไดนาเสนอบอยครงนก แมวาผชนชอบ นกลงทนและลกคาอยากจะไดเหนเขาบอยๆ ในงานตางๆ ของแอปเปล....

จอบสเปนนกขายไอเดยเยยมๆ ทสามารถเปลยนกลมมงหวงใหกลายมาเปนลกคา และเปลยนลกคาใหกลายมาเปนสาวกได เขามมาดเสนหผน า (charisma) ในแบบทแมกซ๑ เวเบอร๑ (Max Weber) นกสงคมวทยาชาวเยอรมนเขยนไววา “เปนบคลกประจาตวทดและหาไดยาก ททาใหโดดเดนตางจากธรรมดาทวไป เหมอนไดรบประทานพรใหมพลงเหนอมนษย๑และเหนอธรรมชาต หรออยางนอยกมพลงอานาจพเศษทนอยคนนกจะมได” มนทาใหจ๏อบส๑เปนคนเหนอคนโดยเฉพาะกบบรรดาแฟนคลบทเหนยวแนนอยกบเขา แตมสงหนง

59

ทเวเบอร๑พดผดไป เวเบอร๑นนเชอวา “คนธรรมดาทวไป” ไมอาจมมาดเสนห๑ผนาได แตหากคณไดเรยนรวธการตระเตรยมและวธการนาเสนอทเราใจของจ๏อบส๑ครบทกสงทกอยางแลวคณกจะมอานาจและพลงพเศษนไดเชนกน แคคณนาเทคนคบางสวนของเขามาใช คณกจะโดดเดนกวาผนาเสนอคนอนๆ แลว และเมอมาเทยบกนตวตอตว ทงคแขงหรอเพอนรวมงานของคณจะเปนเหมอนมอใหมหดขบไปในทนท (Carmine Gallo. The Presentation Secrets of Steve Jobs. McGrawHill, 2010, เกง Presentation อยางสตฟ จ๏อบส๑. แปลและเรยบเรยงโดย ศรชย จาตกวณช และประสทธชย วระยทธวไล. สานกพมพ๑ซเอดยเคชน, 2554.)

2. วอลเตอร๑ ไอแซคสน. สตฟ จอบส Steve Jobs. แปลโดย ณงลกษณ๑ จารวฒน๑, สานกพมพ๑เนชนบ๏คส๑, 2554. ในคานยม โดย ศาสตราจารย๑ ดร.ไพรช ธชยพงษ๑ ประธานกรรมการบรหารศนย๑เทคโนโลยอเลกทรอนกส๑และคอมพวเตอร๑แหงชาต (เนคเทค) สานกงานพฒนาวทยาศาสตร๑และเทคโนโลยแหงชาต (สวทช.) มขอเขยนจานวนมากเกยวกบนกนวตกรรม ณ ทนจะยกมาจากบางสวนของผลงานทเขามอบหมายใหทาเกยวกบประวตของเขาเอง คอ

“....สตป จ๏อบส๑ คอใคร เขาเปนคนอยางไร และประสบความสาเรจขนาดนไดอยางไร เราจะมโอกาสศกษาจากประสบการณ๑ของอจฉรยะแหงโลกไอทคนนหรอไม เขาเคยเลาเรองราวของตนเองอยางสนๆ เมอไดรบเชญไปบรรยายในงานมอบปรญญาแกนกศกษามหาวทยาลยสแตนฟอร๑ดในป 2005 หลงจากพกรกษาตวจากการปวยดวยโรคมะเรงครงแรก เขาเลาเรองสอนใจใหนกศกษาฟง 3 เรองดวยกน คอ การเปนบตรบญธรรม และเลกเรยนมหาวทยาลยกลางคนแลวเลอกเรยนเฉพาะวชาทตนชอบการถกปลดออกจากบรษททเขาสรางมาจนกลบมาสการเรมตนใหม การตายเปนสงทหลกเลยงไมได ดวยเหตนเขาจงไมพะวงกบเรองความตาย และมงมนทาในสงทตนรก เขาจบคาบรรยายครงนนดวยคาพดวา ‚Stay Hungry. Stay Foolish.‛ เพอเตอนสตวาอยาพงพอใจกบความสาเรจ จงกระหายทาใหมากยงขน อยาคดวาเราฉลาดหรอรพอแลว เรายงโงและตองขวนขวายเรยนรตอไป แมจะเปนคาพดจากใจจรงทตงใจสอนคนรนหลง แตกเปนเพยงบางสวนของชวตเขาเทานน” เรมต านาน Apple

พอตดสนใจวาจะเปดบรษท กตองคดชอ จ๏อบส๑เพงกลบจากไปตดแตงกงแอปเปลพนธ๑กราเวนสไตน๑ทไรออลวน วอซเนยกแวะรบเขาทสนามบน ระหวางขบกลบโลสองโตส กคดตงชอบรษทไปเรอย ตอนแรกทงสองคดถงชอทฟงดเปนเทคโนโลยอยาง Matrix หรอสรางคาใหมขนมาอยาง Executek หรอชองายๆ เชยๆ อยาง Personal Computer Inc. เสนตายคอวนรงขนเพราะจ๏อบส๑ตงใจจะไปจดทะเบยนจดตงบรษทในทสดจ๏อบส๑กเสนอชอ Apple Computer เขาอธบายวา “ผมเปนนกมงสวรตผลไมเพงกลบจากไรแอปเปล ชอนฟงดสนกด สดใส ไมนากลวเกนไป Apple ฟงดดกวา คาวา “คอมพวเตอร๑” แถมยงมากอนชอบรษท Atari ในสมด

60

โทรศพท๑อกดวย” จ๏อบส๑บอกวอซเนยวา ถายงไมมชออนทดกวานภายในบายวนพรงน กจะใชชอ Apple เปนชอบรษท แลวทงสองกใชชอนเปนชอบรษทจรงๆ

Apple เปนชอทฉลาดเลอกมาก เปนคาทแสดงใหเหนมตรภาพและความเรยบงาย แตอกแงหนงกมความเปนธรรมดาพนๆ มความหมายของการสวนกระแสวฒนธรรมนดๆ กลบไปสโลกแหงธรรมชาต และฟงดเปนอเมรกนดอกดวย เมอเอาสองคามารวมกนเปน Apple Computer ฟงดเก๐ด เปนของสองอยางทแตกตางกนแตเมอถกจบมารวมกน ไมค๑ มาร๑คคลา ซงตอมาเปนประธานกรรมการบรษทคนแรกของบรษท บอกวา “มนไมคอยมเหตผลเทาไหร ชอบรษทบงคบใหสมองคณคดวนอยกบมน Apple กบ Computers มนไมเขากน! แตชอนกชวยใหเราสรางการรบรแบรนด๑ไดเปนอยางด”

ภาคผนวก 4 แมกซ เวเบอรวาดวยความเปนผน าและสทธอ านาจ Max Weber : Leadership and Authority ความเปนนกวชาการระดบ guru ผแปลผลงานของ Weber จากภาษาเยอรมน คนหนงคอ Talcott Parsons ซงแปลโดย Talcott Parsons โดยใชชอ The Protestant Ethic and the Spirit of Capitalism Parsons กลาววา ‚Weber’s was the type of mind which was continually developing throughout his intellectually productive life. He explicitly repudiated the desire to set up a ‘system’ of scientific theory, and never completed a systematic work. There are, however, exceedingly important systematic elements in his though, and the volume herewith presented to the world of English-speaking scholarship has been selected for translation precisely because it contains the nearest approach to a comprehensive statement of these elements of all his published work. นอกจากนมผลงานแปล เรยบเรยงโดย Hans Gerth and C. Wright Mills, Oxford University Press, New York, Inc., 1946. ‚The term ‚charisma‛ will be applied to certain quality of an individual personality by virtue of which he is set apart from ordinary men and treated as endowed with supernatural, superhuman, or at least specifically exceptional powers or qualities. These are such as are not accessible to the ordinary person, but are regarded as of divine origin or as exemplary, and on the basic of them the individual concerned is treated as a leader. In primitive circumstances this peculiar kind of deference is wisdom, to leaders in the hunt, and heroes in war. It is very often thought of as resting on magical powers. How the quality in question would view is naturally

61

entirely indifferent for purposes of definition. What is alone important is how the individual is actually regarded by those subject to charismatic authority, by his ‘followers’ or ‘disciples.’…. Charismatic authority is thus specifically outside the realm of everyday routine and the profane sphere. In this respect, it is sharply opposed both to rational, and particularly bureaucratic, authority, and to traditional authority, whether in its patriarchal, patrimonial, or any other form. Both rational and traditional authority are specifically forms of everyday routine control of action; while the charismatic type is the direct antithesis of this. Bureaucratic authority is specifically rational in the sense of being bound to intellectually analyzable rule; while charismatic authority is specifically irrational in the sense of being foreign to all rules. Traditional authority is bound to the precedents handed down from the past and to this extent is also oriented to rules. Within the sphere of its claims, charismatic authority repudiates the past, and is in this sense a specifically revolutionary force. It recognizes no appropriation of positions of power by virtue of the possession of property, either on the part of a chief or of socially privileged groups. The only basis of legitimacy for it is personal charisma, so long as it is proved; that is, as long as it receives recognition and is able to satisfy the followers or disciples. But this lasts only so long as the belief in its charismatic inspiration remains.

62

ภาคผนวก 5 สกอ. รวมกรมพฒนาฝมอแรงงานพฒนาหลกสตร

(cf. http://www.mua.go.th/pr_web/udom_mua/422.html)

63

ภาคผนวก 6

(cf. http://www.mua.go.th/pr_web/udom_mua/422.html)

64

ภาคผนวก 7 โรงสขาวพระราชทานจงหวดนาน ยดหลกสหกรณสรางประโยชนใหชมชน

โรงสขาวพระราชทานสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร อาเภอทาวงผา จงหวดนาน เปนอกหนงองค๑กรชมชนตวอยาง ทไดนอมนาแนวพระราชดารดวยการนาหลกและวธการสหกรณ๑เขามาบรหารจดการธรกจโรงสขาว จนคอยๆ พฒนาไปอยางตอเนอง และสามารถสรางประโยชน๑ใหกบชาวบานในชมชนไดเปนอยางด

จากจดกาเนดของโรงสขาวแหงน เมอคราวทเกดพายฝนครงรนแรงในป 2549 สงผลทาใหอาเภอทาวงผา มปรมาณนาไหลทวมพนท บานเรอนและพนทการเกษตรเสยหาย สงผลใหไมสามารถเกบเกยวผลผลต ขาดแคลนขาวในการบรโภค

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร ทรงพระกรณาโปรดเกลาฯใหกองงานในพระองค๑นาสงของพระราชทานไปมอบใหผประสบภยในพนท และกองงานในพระองค๑ไดขอพระราชทานจดตงโครงการกองทนขาวพระราชทานในสมเดจพระเทพรตนราชสดาฯสยามบรมราชกมารขน โดยทรงพระกรณาโปรดเกลาฯพระราชทานเงน ขาวสารและเมลดพนธ๑ใหแกกองทนฯในเบองตน เพอเปนกองทนขาวสารอง เพอชวยเหลอตนเองของเกษตรกรทยากจนและผประสบภยพบตในอนาคต ซงชาวบานในชมชนไดสนใจเขารวมโครงการเปนจานวนมาก พระองค๑จงพระราชทานเครองจกรโรงสขาวชมชน สาหรบจดตงเปนโรงสขาวพระราชทานขน เพอสนบสนนกจกรรมกองทนขาวพระราชทานและชวยเหลอใหเกษตรกรไดมรายไดเพมขน โดยเปดดาเนนกจการตงแตวนท 27 กมภาพนธ๑ 2552 เปนตนมา ถงปจจบน มสมาชกจานวน 1,600 คน

นายสมชาย ชาญณรงค๑กล อธบดกรมสงเสรมสหกรณ๑ เปดเผยวา กรมสงเสรมสหกรณ๑ไดมสวนเขาไปใหการสนบสนนการดาเนนงานแกโรงสขาวพระราชทานจงหวดนาน เนองจากมสถานะเปนกลมเตรยมการ ทพรอมจะจดตงเปนสหกรณ๑ในอนาคต ซงทางกรมสงเสรมสหกรณ๑ โดยสานกงานสงเสรมสหกรณ๑จงหวดนานทาหนาทเปนพเลยง คอยเขาไปใหคาแนะนาเกยวกบการบรหารจดการธรกจของโรงสและการรวมกลมตามโครงสรางเหมอนสหกรณ๑ เปดใหชาวบานมาสมครเปนสมาชก มการถอหนของสมาชกเพอระดมเปนทน การเลอกตงกรรมการจากทประชมใหญของสมาชก เพอเขามาเปนตวแทนในการบรหารงาน มเจาหนาทฝายจดการ และมการจดสวสดการชวยเหลอสมาชกโรงสขาวพระราชทานจงหวดนาน มขนาดกาลงการผลต 8 ตนตอวน ซงธรกจจะเนนเรองการแปรรปขาวเปลอกทรวบรวมผลผลตมาจากสมาชก ทงขาวเหนยว กข.6 และขาวหอมมะล 105 แลวแปรรปเปนขาวสารจาหนายใหกบสมาชก ชาวบานในชมชน และหนวยงานตางๆ ซงถอเปนรายไดหลกของโรงส ซงไดเปดทาการสขาวทกวน วธการจดการจะแยกสองสวน ในหนงสปดาห๑จะสขาวตามออเดอร๑ของโรงส ตามทคคาสงซอ เปนเวลา 4 วน สวนทเหลอจะเปดสขาวใหกบชมชน โดยมปฏทนวาในแตละวนจะเปดรบสขาวเจาหรอ ขาวเหนยว เพอใหสมาชกนาขาวมาสงใหโรงส ขณะเดยวกนกยงเปดบรการสขาวฟรใหกบ

65

สมาชก โดยจะขอราปลายเกบไวเปนคาบรการสขาว แตถาสมาชกไหนตองการราปลายกลบไปเลยงหมเลยงไก กจะคดคาบรการ สขาว 50 สตางค๑ตอกโลกรม

สมเดจพระเทพรตนราชสดาฯ สยามบรมราชกมาร เสดจพระราชดาเนนไปทอดพระเนตรความกาวหนาของกจการโรงสขาวฯ ในหลายคราว พรอมทงทรงมรบสงใหทกคนชวยกนดแลโรงสและจดทาระบบบญช พรอมทงทรงยาวาการทาบญชเปนหวใจสาคญของการบรหารจดการธรกจ และเมอกจการโรงสขาวพระราชทานแหงนเรมเขมแขง กจะเปนตนแบบและชวยเหลอชาวบานในชมชนได และเมอวนท 29 ตลาคม 2555 ไดเสดจพระราชดาเนนทรงตดตามความกาวหนาของโรงส พรอมคณะกรรมการรางวลนานาชาต มลนธสมเดจเจาฟามหดลในพระบรมราชปถมภ๑ และไดทรงมพระราชกระแสรบสงกบผทมาเฝาฯรบเสดจ ความวา

‚ใหสงเสรมนาเดกนกเรยนทอาศยอยบรเวณใกลโรงสขาวพระราชทาน ไดมาเรยนรกจกรรมของโรงสขาวพระราชทาน เพอสรางความร ความเขาใจในเรองระบบปลกขาว การจดการขาวเขามาในโรงส การแปรรปขาว เพอสรางและปลกฝงความเขาใจ เพอในอนาคต หากไดเขามาเปนสมาชกโรงสขาวพระราชทานกสามารถนาไปปฏบตไดเลย‛

พระราชกระแสรบสงแสดงถงความหวงใย ในเรองการเตรยมคนทจะเขามาดแลและบรหารโรงสในอนาคต จงตองเรมถายทอดความรใหกบเยาวชนในทองถน เรมตงแตตนกระบวนการอาชพชาวนา เรมทานา และธรกจโรงสขาว สานกงานสหกรณ๑จงหวดนานไดสนองแนวพระราชดาร โดยประสานกบโรงเรยนทอยในชมชน นาเดกชนประถมและมธยมเขามาเรยนรกระบวนการในโรงสขาว และจดทาหลกสตรฐานการเรยนร 5 ฐาน เรมตงแตการเรยนรถงประวตความเปนมาของโรงสขาวพระราชทาน และการรวมชาวบานมาเปนสมาชก ฐานทสองจะสอนเรองการรวบรวมขาวเปลอกและการตรวจสอบคณภาพ ฐานท 3 จะนาเสนอเรองการแปรรป สขาวออกมาเปนขาวสาร ฐานท 4 สอนเรองการตลาด กลยทธ๑ในการจาหนายขาวสาร และฐานท 5 สอนเรองการทาบญช

โรงสขาวพระราชทานจงหวดนาน เปนอกหนงตวอยางของการพฒนาเพอกาวสการเปนองค๑กรของชมชนทเขมแขง ดวยการนากระบวนการสหกรณ๑เปนเครองมอในการพฒนาเศรษฐกจชมชน ชนบท และยดหลกวธการบรหารแบบมสวนรวมของสมาชก ใหทกคนไดตระหนกถงบทบาทหนาทของการเปนเจาของรวมกน รวมคด รวมกนทา รวมกนบรหารงาน อนจะนาไปสความสาเรจในอนาคต ซงสอดรบนโยบายของรฐบาลทไดประกาศใหสหกรณ๑เปนวาระแหงชาต และกาหนดยทธศาสตร๑ในการขบเคลอน โดยมงทจะสนบสนนและพฒนาการรวมกลมของประชาชนดวยวธการของสหกรณ๑ ใหเปนฐานรากสาคญ ในการพฒนาเศรษฐกจและสงคมของประเทศ ใหเจรญกาวหนาอยางมนคงตอไป (cf. http://www.naewna.com/local/70160)

66

Academic Ranking of World Universities - 2010

67

68

ศ.พเศษ ดร.จรโชค(บรรพต) วระสย Professor Jirachoke(Banphot) Virasaya, Ph.D.

1. การศกษา Education 1. ปรญญาตรวทยานพนธ เกยรตนยม B.A. (Honors thesis in Sociology, University of California, Berkeley) 2) ปรญญา

โท M.A. in Political Science, Berkeley 3) ปรญญาเอก Ph.D., Berkeley, 1968 ไดรบการเชดชเกยรตโดยเชญเขาเปนสมาชกของสมาคม ไพ ซกมา แอลฟา (Eelected to PI SIGMA ALPHA,

National Political Science Honor Society) U.S.A., 1962. Experiences คอ สมาคมเกยรตนยมรฐศาสตร๑ระดบชาต U.S.A.

2. ประสบการณ 1. นกเรยนทนรฐบาลไทย หลงจากจบจากโรงเรยนเตรยมอดมศกษา สอบไดท 1 ทวประเทศ สาขาอกษรศาสตร๑แลวไป

ศกษาตอ ณ สหรฐอเมรกา และเปนหวหนานกเรยนทนรฐบาลและผทอยในความดแลของ ก.พ. ณ UC Berkeley. Ranked no.1 in country-wide competitive exam and awarded scholarship to pursue B.A., M.A. and Ph.D. at UC Berkeley.

2. หวหนาภาควชาสงคมวทยา มหาวทยาลยเชยงใหม, 2512-2514 3. เลขาธการศนย๑วจยลานนาไทย มหาวทยาลยเชยงใหม , 2511-2514 4. กรรมการและเลขานการคณะกรรมการเตรยมการจดตงมหาวทยาลยรามค าแหง, 2513-2514 Founding Committee

Member in the establishment of RU.โดยม ศ.ดร.ศกด ผาสขนรนต๑ เปนประธานกรรมการ 5. คณบดผกอตงคณะรฐศาสตร (Founding Dean) มหาวทยาลยรามคาแหง, RU, 2516-2520 และรกษาการคณบดอกหลาย

ครง (and at times Interim Dean) 6. หวหนาภาคผจดตง (Founding Chairman, Sociology-Anthropology Dept.) ภาควชาสงคมวทยา-มานษยวทยา

มหาวทยาลยรามคาแหง, 2514-2520 7. รองอธการบดฝายวชาการ มหาวทยาลยรามคาแหง, 2530-2532 Vice-Rector, - Academic 8. Academic Deputy Director, Regional Institute of Higher Education (RIHED), Singapore, 1977-1980. รอง

ผอานวยการสถาบนภมภาควาดวยการอดมศกษาและการพฒนา ณ สงคโปร 9. Director, University Development Commission(UDC), Ministry of University Affairs (MUA) ผอ านวยการสานกงาน

โครงการพฒนามหาวทยาลย ทบวงมหาวทยาลย 10. ประธานสภาวจยแหงชาต สาขาสงคมวทยา 11. กรรมการบญญตศพทรฐศาสตร ราชบณฑตยสถาน 12. กรรมการสมาคมเพอนแคลฟอร๑เนย 13. Hon. Secretary-General, World Fellowship of Buddhist Youth (WFBY). เลขาธการกตตมศกดองค๑การยวพทธ

ศาสนกสมพนธแหงโลก (ยพสล), ซงม ม.จ.หญงพนพศมย ดศกล เปนองคประธาน พสล. และ ศ.สญญา ธรรมศกด เปนประธานองค๑การพทธศาสนกสมพนธแหงโลก (พสล.) คนตอมา

14. กรรมการบญญตศพทสงคมวทยา ราชบณฑตยสถาน Royal Institute

69

15. ประธานคณะอนกรรมการจดทาหลกวชาการสงคมวทยาตามพทธศาสตร๑ โดยม ศ.ดร.ระว ภาวไล เปนประธานกรรมการจดทาหลกวชาการตามแนวพทธศาสตรสานกงานคณะกรรมการวฒนธรรมแหงชาต

16. กรรมการสมาคมรฐประศาสนศาสตรและรฐศาสตร๑ประยกต๑แหงประเทศไทย 17. รกษาการในตาแหนงคณบดคณะรฐศาสตร๑ (Dean Interim) มหาวทยาลยรามคาแหง หลายครง 18. กรรมการสมาคมการกฬาและนนทนาการผสงอาย (ประเทศไทย) สกนอท. 19. กรรมการสมาคมสงคมวทยา-มานษยวทยา 20. กรรมการสมาคมไทย-อเมรกนศกษา 20. กรรมการสหพนธครอบครวเพอความสามคคและสนตภาพโลก(ประเทศไทย) มลนธเพอการพฒนาและสนต 21. รวมประชมทางวชาการนานาประเทศหลายครง 22. ผเขยนบทความทางวชาการและตาราทงสงคมวทยา,มานษยวทยา, รฐศาสตร๑, รฐประศาสนศาสตร๑, ศาสนา และอน ๆ 23. รกษาการผอานวยการโครงการปรชญาดษฎบณฑตทางสงคมศาสตร (10 สาขาวชา) มหาวทยาลยรามคาแหง, 2547-.

Acting Director, Ph.D. Program in Social Sciences. 24. เปนผบรรยายสถาบนตาง ๆ ทงภาคภาษาไทยและภาษาองกฤษ รวมทงการบรรยาย ณ วทยาลยปองกนราชอาณาจกร

(วปอ.) เปนเวลาตดตอกนเกนกวา 25 ป นบตงแตป พ.ศ. 2513. 25. สนใจและเปนผบรรยายตงแตระดบปรญญาตร หรอระดบทวๆไป เพราะมงกระจายความรสผสนใจในดานตาง ๆ

เชงสหวทยาการในยครวมสมย สบสานมรดกทางปญญา วฒนธรรม ทงจากอารยธรรมตะวนออกและตะวนตก 3. งานทางวชาการ Academic works มความหลากหลายทง

3.1 ต ารา เชน สงคมวทยา-มานษยวทยา, รฐศาสตรทวไป, สงคมวทยาการเมอง และอน ๆ 3.2 บทความทางวชาการ เฉพาะลาสดประมาณ 45 รายการ 3.3 การวจย ทางสงคมวทยา สงคมวทยาการเมอง ฯลฯ 3.4 การบรรยาย ณ โอกาสตางๆกน รวมทงรายการวทยและวทยโทรทศน๑

4. ความถนด 4.1 เรองราวทางสงคม จตวทยาสงคม รฐศาสตร๑และการบรหารโดยทวไป 4.2 เรองการวเคราะห๑เชงพทธในนานาประเดนและนานาปญหา เชน เรองการพฒนา สนตภาพ

5. สถานทตดตอ Contact Address คณะรฐศาสตร๑ มหาวทยาลยรามคาแหง หรอโครงการปรชญาดษฎบณฑตทางสงคมศาสตร๑ อาคารทาชย มหาวทยาลยรามคาแหง 02-312-8483-9 ตอ, exts. 41,36 ; 02-310-8566-67 ; Fax 310-8492, 310-8500, 310-8567

70

เอกสารอนๆ ประกอบการบรรยาย โดย ศ.พเศษ ดร.จรโชค (บรรพต) วระสย

1. หมายเลข 5 ทรรศนะแมบททเปลยนแปลง ผลกระทบตอวทยาการ PS 103, 500, 601, 701 2. หมายเลข 8 แนวคดและปรชญาตะวนออกวาดวยสงคมและการเมอง PS 103, 290, 293, 495, 500, 601, 605, 611, 639, 641,

SO 477, 483 และอน ๆ 3. หมายเลข 9 กระแสแปรเปลยน ปญหาสงคม วฒนธรรม เศรษฐกจ การเมองและจรยธรรมระดบนานาชาต SO 103, 233,

265, 268, 477, PS 103, 500, 503, 611, 639, 671, 798 และอน ๆ (04) 4. หมายเลข 11 อดมการณ ทฤษฎ และปรชญาทางสงคมและการเมอง PS 103, 190, 290, 500, 503, 601, 605, 611, 639, 641, SO

477, 483 และอน ๆ (04) 5. หมายเลข 14 สงคมกบการเมองประชาธปไตย SO 477, PS 103, 500, 503, 601, 639 และอน ๆ 6. หมายเลข 15 ทรพยากรและสงแวดลอมกบการพฒนาทยงยน PS 639, 672, 679 7. หมายเลข 25 สงคมไทยกบการพฒนา PS 103, 110, SO 103, 477, 483, PS 500, 639, 671, 691, 798 และอน ๆ 8. หมายเลข 27 จรยธรรมกบการพฒนา PS 103, SO 477, PS 639, 671, 691 และอน ๆ ราคา 30.- (03) 9. หมายเลข 28 นวสมยและผานเลยโพนนวสมย ทฤษฎและนานามตแหงการเปลยนแปลงเศรษฐกจ สงคมการเมอง PS 103, SO

477, PS 500, 503, 601, 639, 672 และอน ๆ 10. หมายเลข 29 การสบตอยคอตสาหกรรมนวสมยและยคผานเลยนวสมย SO 477, PS 103, 500, 503, 601, 639 และอน ๆ 11. หมายเลข 34 การจดการแบบราชการ PS 103, 672 12. หมายเลข 35 มโนทศน อดมการณ ทฤษฎทางสงคมและการเมอง SO 477, PS 103, 500, 503, 601, 639 และอน ๆ 13. หมายเลข 50 การเมองกระแสโลก อดมการณ ปรชญา PS 103, 130, 500, 503, 601 ราคา 40.- (03) 14. หมายเลข 53 แนวพนจเชงวฒนธรรม และวฒนธรรมทางการเมอง PS 605, 500, 601, 639, 798 และอน ๆ 15. หมายเลข 58 สงคมวฒนธรรมเปลยนและพฒนานานาประเดนปญหาแวดลอมรวมสมย PS 103, 500, 601, 639, 671, 672 16. หมายเลข 62 แนวคดวาดวย โครงสรางการหนาทประโยชน” PS 601, 17. หมายเลข 73 การมสวนรวมในสงคมการเมอง SO 477, PS 103, 500, 503, 601, 639 18. หมายเลข 74 มมมองรฐศาสตรจากผลงานตะวนตกและตะวนออก 19. หมายเลข 75 พรรคการเมอง PS 103, 500, 605, 639, SO 477 20. หมายเลข 79 กระแสการแปรเปลยนพฒนา สงคม เศรษฐกจ การเมอง วฒนธรรมและเทคโนโลย PS 103, PA 330, SO 103,

233, 477, 483, PS 500, 503, 601, 605, 611, 639, และอน ๆ 21. หมายเลข 98 การปฏวตอตสาหกรรม และผลกระทบ SO 477, PS 639 22. หมายเลข 100 เปลยนแปลงสการพฒนาและเศรษฐกจพอเพยง PS 103, 639,691, SO 477 และอน ๆ 23. หมายเลข 111 ทรพยากรน าในนานาบรบท เพอการวางนโยบาย PS 103, 672,679 จดพมพ๑โดยศนย๑เอกสารวชาการ คณะรฐศาสตร๑ มหาวทยาลยรามคาแหง กท. 10240 ตดตอไดท (02) 310-8483-9 ตอ 30 ตดตอศนย๑เอกสารฯ หลงอาคารรฐศาสตร๑ (POB)

71

24. หมายเลข 112 การคดสรางสรรค และจดหกเหทางวชาการ PS 503, 601, 639 25. หมายเลข 113 แนวโนมแหงการเปลยนแปลงระดบผนพภพ SO 233, 477, PS 103, 500, 503, 601, 639 26. หมายเลข 114 ปรชญาสงคมศาสตรในเชงศาสตร PS 103, 500, 503, 601, 701 27. หมายเลข 115 ศพทานกรมและนกคด ปรชญาและแนวพนจรฐศาสตร PS 103, 483, 500, 503, 601, SO 477 28. หมายเลข 125 ความคด ทฤษฎ ปรชญาสงคม PS 103, SO 477, PS 483, 500, 601, 639 และอนๆ 29. หมายเลข 131 การพฒนาทรพยากรมนษย การวางแผนเชงกลยทธ PS 103, 500, 503, 672, 798, PA 261, 330, 331, 350, 200 30. หมายเลข 140 สถานการณสงคม เศรษฐกจและการเมองนานาประเทศ PS 103, 500, 601 ราคา 48.- 31. หมายเลข 144 การพฒนาและการจดทรพยากรมนษย PS 103, 500, 601 32. หมายเลข 146 การเพมศกยภาพองคการและบคคลโดย REENGINEERING PS500, 601, 639, 672 และอน ๆ 33. หมายเลข 148 รฐกบนโยบายสาธารณะ PS 103, 500, 601, 671, 672 34. หมายเลข 149 ประชาธปไตย การพฒนาสทธมนษยชน สตร เดก บทบาทของรฐเพอสทธสภาพแวดลอมในบรบทโลกาภ

วตนและองคการระหวางประเทศ PS 103, 120, SO 103 , 477, PS 500, 601, 605, 611, 639, 671, 679, 798 และอน ๆ 35. หมายเลข 153 รฐ อดมการณ ปรชญา นโยบาย และการเปลยนแปลง PS 103, SO 477, 483, PS 500, 503, 601, 605, 611,

639, 672 และอน ๆ ในสาขา สงคมศาสตร๑ 36. หมายเลข 171 การเพมศกยภาพองคการและทรพยากรบคคล PS 103,601, 707 37. หมายเลข 172 ศพทรวมสมย ศพทรฐศาสตร รฐประศาสนศาสตรและสงคมวทยา PS 103, 503, 601 38. หมายเลข 174 ปรชญาเชงวทยาการในรฐศาสตร PS 103, 500, 601,639, SO477 39. หมายเลข 175 สาธารณรฐอนเดย PS 103, 130, 456 และอน ๆ 40. หมายเลข 177 ประวตและการเมองการปกครองของสาธารณรฐอนเดย 41. หมายเลข 195 อดมการณทางการเมองสงคมกบฟาสซสม SO 477, PS 103, 500, 601, 639 42. หมายเลข 200 หลกทางพทธศาสนากบประชาธปไตย กรณความเสมอภาค PS 103,495,500 และอนๆ 43. หมายเลข 223 ขอบขายรฐศาสตรเชงพฤตกรรม PS 403, SO 477, PS 500, 639, 691 และอนๆ 44. หมายเลข 225 สงคมวทยาการเมองกบการเปลยนแปลงนานาประการ PS 103, SO 477, PS 500, 601, 605 หมายเลข 236 อธบายสรรสาระ และศพทส านวนรฐศาสตร รฐประศาสนศาสตร และสงคมศาสตรทวไป PS 103, PA 200, 210, 310, PS 500, 672 และอน ๆ

72

สารบญ เรอง หนา I. วาดวยวฒนธรรม 1. ศพท๑ 1 2. ทมา 2 3. ความหมายทหนง ไดแก วฒนธรรมตามรากศพท๑เดม 3 4. ความหมายทสอง วฒนธรรมไดแก ขนบธรรมเนยมประเพณตางๆ 4 5. วฒนธรรมตามนยสงคมศาสตร๑ 4 6. คานยาม 6 7. วฒนธรรมแตกตาง (Variability) 15 8. ความเหมอนกนของวฒนธรรมตาง ๆ (สภาวะแหงการเปนวฒนธรรมสากล) 18 9. วฒนธรรมมเฉพาะในมนษย๑ 20 10. วฒนธรรมไมมในสงคมทตากวามนษย๑ (Subhuman societies) 20 11. สาเหตแหงการมวฒนธรรมในมนษย๑ 21 12. อนวฒนธรรม 22 13. อนวฒนธรรมทองถน (Regional subculture) 24 14. อนวฒนธรรมทางอาชพ (Occupational subculture) 25 15. บรเวณวฒนธรรม (Culture areas) 26 16. โครงสรางและความเฉอยทางของวฒนธรรม 27 17. วฒนธรรมทางการเมอง 29 18. วฒนธรรมแหงความเปนหลงสมยใหม 29 II. ชวตทางวชาการของแมกซ เวเบอร (Max Weber) 1. ความนา 30 2. เชอสายและผลงานสาคญ 30 3. ประวตการศกษา 32 4. ชวประวตของ Weber 33 5. ความสาเรจ 34 6. ปญหาสขภาพ 34 7. การเดนทางไปสหรฐอเมรกาและฮอลแลนด๑ 36

73

สารบญ (ตอ) เรอง หนา 8. กจกรรมทางวชาการเพมเตม 37 9. ผลงานของ Weber ทางสงคมศาสตร๑ 38 10. ผลงานหนงสอจรยธรรมโปรเตสแตนท๑ ของเวเบอร๑ 39 11. มโนทศน๑ rationalization 39 12. นานาประเภทของ Rationality 40 13. Paradigm : ทรรศนะแมบท, กระบวนทศน๑ 40 14. ผลงานของนกคดอเมรกน แคปรา 41 15. สาระ 42 16. ฟสกส๑แนวใหมกบทรรศนะแมบท 43 17. อนาคตระทกขวญ 44 18. วสยทศน๑และอนๆ 46 19. Old and New Paradigms 47 20. การคนพบเชงวทยาการ 47 21. ความเปนผนาในบรบทแหงองค๑การเรยนร (Learning Organization) 48 22. ลกษณะขององค๑การเรยนร 50 23. กระบวนทศน๑องค๑การแบบเดมกบแบบองค๑การเรยนร 50 24. หลก 5 ประการขององค๑การเรยนร 52 ภาคผนวก 1 : ประเมนผลประเทศไทย เดกโงขน/คณธรรมเสอมลง 53 ภาคผนวก 2 : Digging into the real social network 55 ภาคผนวก 3 : สตฟ จ๏อบส๑ (Steve Jobs) 58 ภาคผนวก 4 : แม๏กซ๑ เวเบอร๑วาดวยความเปนผนาและสทธอานาจ 60 ภาคผนวก 5 : สกอ. รวมกรมพฒนาฝมอแรงงานพฒนาหลกสตร 62 ภาคผนวก 6 : พฒนาศกยภาพอาจารย๑สมออาชพ 63 ภาคผนวก 7 : โรงสขาวพระราชทานจงหวดนาน ยดหลกสหกรณ๑สรางประโยชน๑ใหชมชน 64 ประวต 68